სამართლის სისტემის

ჩამოყალიბება
პოსტსაბჭოთა საქართველოში
ეროვნული მოძრაობა საქართველოში
(XX ს. მეორე ნახევარი)

პირველი ფაზა (1950-იანი წ. – 1986 წ.)

დისიდენტური და ანტისაბჭოთა ჯგუფების შექმნა

1956 წლის 9 მარტის მოვლენები

(ეროვნული მოძრაობის პირველი ჩანასახი)
1975 წ. 31 ივლისი - ”ჰელსინიკის დასკვნითი აქტი”

(ერთა თვითგამორკვევა, სახელმწიფოებრივი სუვერენიტეტი,

მოქალაქეთა ეროვნული უფლებების დაცვა, ადამიანის
სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების ხელშეუხებლობა)

1976 წ. - არალეგალური დისიდენტური ორგანიზაცია

”ჰელსინკის კავშირი”

არალეგალური გამოცემები - ”საქართველოს მოამბე”, ”ოქროს

საწმისი”, ”საღვთისმეტყველო კრებული” და სხვა
ეროვნული მოძრაობის მეორე ფაზა (1987 – 1989 წწ.)
ეროვნული მოძრაობის ინსტიტუციონალიზაციის პროცესი

1987 წ. – ”ილია ჭავჭავაძის საზოგადოება”,

”წმინდა ილია მართლის საზოგადოება”,
ეროვნულ-დემოკრატიული პარტია,
ეროვნული დამოუკიდებლობის პარტია და ა.შ.

ძირითადი შედეგები
არაფორმალური ფართო ქსელის ფორმირება
მასობრივი დემონსტრაციების ორგანიზება
”მიტინგური დემოკრატია”
ეროვნული მოძრაობის მასობრიობა
ეროვნული მოძრაობის მესამე ფაზა
(1989წ. 9 აპრილი - 1990 წ. 28 ოქტომბერი)
ლეგალიზაციის ეტაპი

1989 წ. 9 აპრილი
რეაქცია ე.წ. ”ლიხნის წერილზე”

ძირითადი შედეგები
მომიტინგეთა მასობრივი დარბევა
მშვიდობიან მომიტინგეთა მკვლელობა
საბჭოთა რეჟიმის საბოლოო კოლაფსი

1990 წ. 28 ოქტომბერი - პირველი საყოველთაო

მრავალპარტიული არჩევნები საქართველოში
”გარდაქმნის” ეპოქა საბჭოთა კავშირში
(1985 – 1990 წწ.)

რესტრუქტურიზაცია
მეტი დემოკრატიზაცია
ეკონომიკური სისტემის მოდერნიზაცია

ძირითადი შედეგები
საბჭოთა კავშირის კოლაფსი
1989 წლის ხავერდოვანი რევოლუციები
ცივი ომის დასასრული
1991 წ. 31 მარტი - ეროვნული რეფერენდუმი
(საქართველოს დამოუკიდებლობის მხარდაჭერა - 98%)

1991 წ. 9 აპრილი - ეროვნული დამოუკიდებლობის

გამოცხადება

1990 წლის 28 ოქტომბრის არჩევნების შედეგები

ხმების ძირითადი უმრავლესობა (54%)
ბლოკი მრგვალი მაგიდა - თავისუფალი საქართველო

არჩევნების საფუძველზე მოწვეულ იქნა

საქართველოს უზენაესი საბჭოს პირველი სესია
საბჭოს პირველი სპიკერი - ზვიად გამსახურდია
1991 წ. 26 დეკემბერი - საბჭოთა კავშირის
ფორმალური დაშლა

ძირითადი შედეგები
15 სუვერენული რესპუბლიკის შექმნა
დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა
თანამეგობრობის შექმნა (დსთ)

რუსეთის ფედერაციის გაეროს წევრად მიღება

(საბჭოთა კავშირის ფორმალური სამართალმემკვიდრე)
პოლიტიკურ-ეკონომიკური კოლაფსი ყოფილ
პოსტსაბჭოთა სივრცეში
1978 წლის საბჭოთა კონსტიტუციის მოდიფიცირება

ძირითადი აქტორი
საქართველოს უზენაესი საბჭო
(უმაღლესი წარმომადგენლობითი ორგანო)

ცვლილებათა არსი
გაუქმდა კომუნისტური პარტიის ხელმძღვანელი როლი (მე-6 მუხლი)
ჩამოყალიბდა პოლიტიკური პლურალიზმის პრინციპი
საქართველოს ეწოდა - საქართველოს რესპუბლიკა
გაუქმდა ძირითადი საბჭოთა (სოციალისტური) ცნებები
(სოციალისტური საკუთრება, კანონიერება, დემოკრატია ა.შ.)
სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტი
(1991 წ.)

შინაარსი

აქტის პირველი ნაწილი

ფოკუსირებას ახდენს საქართველოს უახლეს წარსულზე
(რუსეთის იმპერია, საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა,
1921 წ. ოკუპაცია და ანექსია, 9 აპრილი, 28 ოქტომბერი)

აქტის მეორე ნაწილი

ეხება საქართველოს რესპუბლიკის ძირითად პრინციპებს
(ტერიტორიული განუყოფლობა, სუვერენიტეტი,
კონსტიტუცია და ხელისუფლება, საერთაშორისო სამართლის
პრიმატი, ადამიანის უფლებების პატივისცემა)
სამხედრო საბჭო (ხუნტა) საქართველოში
1991 წ. (დეკემბერ-იანვარი )- პრეზიდენტ გამსახურდიას დამხობა
ძალაუფლებას ხელში იღებს სამხედრო საბჭო

საბჭოს შემადგენლობა
თენგიზ კიტოვანი, ჯაბა იოსელიანი, თენგიზ სიგუა

საბჭო აღდგენილად აცხადებს საქართველოს 1921 წლის

დემოკრატიული რესპუბლიკის კონსტიტუციას

1992 წ. თებერვალი - სამხედრო საბჭო ძალაუფლებას

გადასცემს საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს

1992 წ. მარტი - საბჭოს მოწვევით საქართველოში ბრუნდება

ედუარდ შევარდნაძე (სსრკ ყოფილი საგარეო საქმეთა მინისტრი)
1992 წ. 11 ოქტომბერი
საპარლამენტო არჩევნები საქართველოში

არსებული სახელმწიფო საბჭოს ლეგიტიმურობის დეფიციტი

პოლიტიკურ-სამართლებრივი გადაწყვეტილება და გამოსავალი
არ იქნა დადგენილი საარჩევნო ბარიერი (ზღვარი)

ძირითადი შედეგები
პარლამენტის სპიკერად და იმვადროულად
სახელმწიფოს მეთაურად არჩეულ იქნა ედუარდ შევარდნაძე
პარლამენტში მოხვდა რამდენიმე ათეული პოლიტიკური ძალა
დაქსაქსული საკანონმდებლო ორგანო
საპარლამენტო ფუნქციობის სირთულე
მცირე კონსტიტუცია - გარდამავალი, დროებითი
ძირითადი კანონი, რომელიც მოქმედებს მუდმივი
კონსტიტუციის მიღებამდე

1992 წ. 6 ნოემბერი - კანონი ”სახელმწიფო ხელისუფლების შესახებ”

საქართველოს მცირე კონსტიტუცია

მიღების ძირითადი მიზეზები

არ არსებობდა სახელმწიფოს ძირითადი კანონი
სახელმწიფო მმართველობის პრობლემა
ლეგიტიმურობა და კანონიერება
კონსტიტუციის ეფექტური შეცვლა
მცირე კონსტიტუცია
შინაარსობრივი ასპექტები

ეხება მხოლოდ საკანონმდებლო და აღმასრულებელი

ხელისუფლების შტოებს
დოკუმენტით სრულდება საბჭოური კონსტიტუციების ეპოქა

არ შეიცავს ადამიანის ძირითად უფლებათა კატალოგს

უგულებელყოფს ხელისუფლების დანაწილების პრინციპს
(სახელმწიფოს მეთაური/პარლამენტის თავჯდომარე)

გამოტოვებულია რეგულაციები სასამართლო

ხელისუფლების თაობაზე
სახელმწიფო საკონსტიტუციო კომისია
(1993 – 1995 წწ.)

1993 წ. 16 თებერვალი - სახელმწიფო

საკონსტიტუციო კომისიის შექმნა

კომისიის თავჯდომარე - ედუარდ შევარდნაძე

კომისიის მდივანი - ავთანდილ დემეტრაშვილი
კომისიის შემადგენლობა - 118 წევრი
სულ ჩამოყალიბდა 15 სამუშაო ჯგუფი

კომიისიის სამუშაო სხდომები

1993 წლის პირველი შეკრების შემდეგ
კომისია მხოლოდ ორი წლის თავზე შეიკრიბა
სამუშაო შეკრებათა პრობლემურობა

ძირითადი შედეგი
საქართველოს 1995 წლის 24 აგვისტოს
კონსტიტუცია
სახელმწიფო საკონსტიტუციო კომისია
(2009 – 2010 წწ.)

2009 წ. 8 ივნისი - სახელმწიფო საკონსტიტუციო კომისიის შექმნა

კომისიის თავჯდომარე - ავთანდილ დემეტრაშვილი
კომისიის მდივანი - თენგიზ შარმანაშვილი
სულ ჩამოყალიბდა 9 სამუშაო ჯგუფი

კომისიის სამუშაო ფორმატი

კომისია მუშაობდა ჯგუფური ფორმატით
იმართებოდა სარედაქციო საბჭოს შეხვედრები

ძირითადი შედეგი
2010 წ. 19 ივლისი - მიღებულ იქნა კონსტიტუციური
კანონის საბოლოო ვერსია
პრეზიდენტმა კანონპროექტი წარადგინა პარლამენტში
 სახელმწიფო საკონსტიტუციო კომისია
(2013 წ. - დღემდე)

2013 წ. 4 ოქტომბერი - სახელმწიფო საკონსტიტუციო კომისიის შექმნა

(საქართველოს პარლამენტის დადგენილება)
კომისიის თავჯდომარე - დავით უსუფაშვილი
კომისიის მდივანი - გიორგი კვერენჩხილაძე
სამუშაო ჯგუფების რაოდენობა - 5

კომისიის ძირითადი მიზანი

საქართველოს კონსტიტუციის გადასინჯვის
შესახებ კანონპროექტის მომზადება
კონსტიტუციური ხარვეზების აღმოფხვრა და დახვეწა
კონსტიტუციის გადასინჯვის გონივრული
მოდელის შემუშავება
საქართველოს 1995 წლის
24 აგვისტოს კონსტიტუცია

შედგება პრეამბულის, 9 თავისა და 109 მუხლისაგან

მიმღები ორგანო - საქართველოს პარლამენტი
სულ შესულია 34 ცვლილება-დამატება
ბოლო ცვლილება - 4 ოქტომბერი, 2013 წ.

ძირითადი ცვლილებები
2004 წლის 6 თებერვალი
2010 წლის 15 ოქტომბერი

მთავარი გამოწვევა
კონსტიტუციის ხშირი ცვლილება და
ლეგიტიმურობის დაბალი დონე (დეფიციტი)
კონსტიტუციის შინაარსობრივი მხარე
თავი პირველი - ზოგადი დებულებანი
(სახელმწიფო სუვერენიტეტი და ძირითადი პრინციპები)
თავი მეორე - მოქალაქეობა და ძირითადი
უფლებების კატალოგი

თავები (III-IV ) - საკანონმდებლო და აღმასრულებელი

ხელისუფლება
თავი მეხუთე - სასამართლო ხელისუფლება

თავი მეექვსე - სახელმწიფო ფინანსები და

კონტროლი
თავი მეშვიდე - სახელმწიფო თავდაცვა და
ადგილობრივი თვითმმართველობა

თავი VIII-IX - კონსტიტუციის გადასინჯვა და

გარდამავალი დებულებები
საქართველოს ძირითადი საკანონმდებლო ჩარჩო

საქართველოს კონსტიტუცია, კონსტიტუციური კანონი

საქართველოს კონსტიტუციური შეთანხმება
(საქართველოს სახელმწიფო და მართლმადიდებელი
სამოციქულო ეკლესია)

საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულება და შეთანხმება

საქართველოს ორგანული კანონი
საქართველოს კანონი

საქართველოს პრეზიდენტის დეკრეტი

საქართველოს პარლამენტის რეგლამენტი
სამართლის რეფორმა საქართველოში

სამოქალაქო სამართლის რეფორმა

1997 წ. - საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი
(ეყრდნობა კონტინენტური
სამართლის ტრადიციებს)
სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი

სისხლის სამართლის რეფორმა

1999 წ. - სისხლის სამართლის კოდექსი
სისხლის სამართლის პროცესი
რეფორმა ბოლოს განხორციელდა 2010 წელს

ადმინისტრაციული სამართლის რეფორმა

1999 წ. - ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი
(ეყრდნობა კონტინენტური სამართლის
ტრადიციებს)

სასამართლო რეფორმა (1996 წ. - დღემდე)

იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს ფორმირება
მოსამართლეთა საკვალიფიკაციო გამოცდები