የተዋጣለት የብስኩት ጥሬ ዕቃ

አዘገጃጀት እና አቀነባበር ሂደት

TITLE
 የክፍሉ ሁኔታ እና መገልገያ መሳሪያዎች
 የምግብ ጥሬ እቃዎች እና ባህሪያት
 የጥሬ እቃዎች አመዛዘን ሂደት እና እስቶክ ቁጥጥር ሂደት

የክፍሉ ሁኔታ እና መገልገያ መሳሪያዎች
መጠነኛ ስፋት፣ ግድግዳው እና ወለሉ ለማፅዳት ቀላል እና አመቺ፣
በቂ ብርሃን የሚያገኝ
 የውሃ ማሞቂያ፣ የእቃ ማጠቢያ ገንዳ እና ማዳረቂያ ቦታ ያለው
 የክፍሉን የሙቀት መጠን መቆጣጠር ያስችል ዘንድ ቬንትሌተር
እና ለአየር መዘዋወሪያ መስኮት ያለው
 ከቀጥተኛ የፀሃይ ብርሃን የተከለለ ቢሆን ተመራጭ ነው
 ጥሬ እቃዎች እንደየባህሪያቸው ተለይተው የሚቀመጡበት
ከማይዝግ ብረት/አሉምንነም የተሰራ በቂ መደርደሪያ ያለው
 የታመቀ አየር/ብናኝ ማስወገጃ ቢኖረው ተመራጭ ነው
 የመመዘኛ ዲጅታል ሚዛን እና የማይዝጉ ባለክዳን ሳህኖች
የተሙዋሉለት
 የሙቀት መለኪያ ቴርሞሜትር አስፈላጊ ነው
የምግብ ጥሬ እቃዎች እና ባህሪያት

 የብስኩት ጥሬ እቃዎች በሁለት ይከፈላሉ

1. በመጠናቸው ከፍተኛ(bulk inputs)
2. በመጠናቸው ዝቅተኛ(non-bulk inputs)
በመጠናቸው ከፍተኛ(BULK INPUTS)
 ማቀናበሪያ ክፍል ውስጥ የማይገቡ ነገር ግን በስራ ክፍሉ
ቁጥጥር የሚደረግባቸው በመጠናቸው ከፍ ያሉት ሲሆኑ
እነሱም፡- ዱቄት
ስኳር
የፓልም ዘይት
ፔስት እና ውሃ ዋናዎቹ ናቸው
 ከአጠቃላይ ግብአት 95 % ይሸፍናሉ
በመጠናቸው ዝቅተኛ(NON-BULK INPUTS)
 እነዚህ ግብአቶች ደግሞ የጠቅላላውን 5 % የሚሸፍኑ ሲሆን
 ከጨው በቀር ሙሉ በሙሉ በውጭ ምንዛሬ በውድ ዋጋ የሚገዙ ሲሆን
በከፍተኛ ጥንቃቄ መዘጋጀት የሚገባቸው ናቸው
 እነሱም የምግብ ቃናዎች(flavors)
የምግብ ማቅለሚያዎች(colors)
ማኮፈሻ ኬሚካሎች (leavening agents)
የሊጥ ማለስለሻ ኬሚካሎች (dough improvers)
እሴት የሚጨምሩ ኬሚካሎች (value adding chemicals)
እና ጨው የመሳሰሉትን ያካትታሉ
WHEAT FLOUR
 gluten The gluten proteins are the major
storage proteins of wheat and two
functionally important and distinct groups of
gluten proteins can be differentiated:
monomeric gliadins and polymeric glutenin
 Soft wheat consists of relatively small and
weak gluten content than hard wheat
 Durem wheat is the strongest one, but
suitable for spaghetti production.
 Disulfide bond
WATER
 Water is required for the formation and
development of the gluten complex. Water
temperature is adjusted to provide dough at
30-32°C. In comparison with bread, flour
tortillas,biscuits are processed with less
water and more shortening, creating gluten
not fully developed as in bread
WATER
Water is an essential ingredient in cookie
dough which when added to wheat flour
helps in the formation of gluten by hydrating
the gluten proteins when dough is subjected
to mechanical mixing. The gluten provides to
the dough its characteristic rheological
properties like desired strength,
extensibility, gas retention power and
elasticity.
WATER
The water has additional functions as follows:
1. It helps in maintenance of a particular
temperature of dough during mixing.
2. Amount of water determines the consistency
of dough.
3. It helps in the distribution of dissolved salt
and sugar uniformly throughout the dough.
4. It facilitates the activities of enzymes in
dough.
5. Water helps in the gelatinization of starch
during baking.
የምግብ ቃናዎች(FLAVORS)
 የምግብ ቃናዎች በሁለት ይከፈላሉ
በተፈጥሮ የሚገኝ natural and ሰው ሰራሽ syntetic
በተፈጥሮ የሚገኝ natural ቃናዎች ከተለያዩ እፅዋት አንስሳት እና
ማዕድናት በቀጥታ ወይም በማጠንፈፊያ ኬሚካሎች በመጠቀም
የሚመረቱ ናቸው
 ለምሳሌ ቡና ሲቆላ የሚወጣው ቃና፣ የጤና አዳም ቃና
የፍራፍሬዎች ቃና
 እነዚህ ቃናዎች ከተፈጥሮ መገኛቸው በማJት እና በማጠንፈፍ
በፋብሪካ ወይም በቤተ ሙከራ ውስጥ የሚመረቱ ናቸው ለምሳሌ
ያክል የቅርንፉድ፣ የቫኒላ፣የቡና፣የካካዎ፣የፍራፍሬዎች ቃና

የተጠነፈፈ ቫኒላ ፍሌቨር ቫኒሊን vanillin 82 % ,4-hydroxy
benzaldehyde 7 %, 4-hydroxy benzoic acid 3
%,vanillic acid 7 %

Synthetic(ሰው ሰራሽ) ደግሞ vanillin 100 %
ሲሆን በትንሹ ከ 170 ያላነሱ ኬሚካሎች ተለይተው እንዲወጡ ይደረጋል
 ከፍራፍሬዎች ውስጥ ከሚገኙት ባለ ቃና(flavorant)
ኬሚካሎች ውስጥ ፕሮፓይሊን ግላይኮል፣
አሴታልዴሃይድ፣ቤንዛይል ዴሃይድ፣ 2-ሄፕታኖን፣ጋማ-
ቡታይሮ ላክቶን የመሳሰሉት ሲሆኑ የሚተኑ ኬሚካሎች
(volatile)ናቸው
 ከፍራፍሬዎች ውስጥ የሚገኙትን ባለ ቃና(flavorant) ኬሚካሎች
ለማውጣት ከሚውሉት ኦርጋኒክ (solvents)ማሙዋሚያዎች ውስጥ
ዳይ ኢታይል ኢተር(diethylether)
ኤን ፔንቴን(n-pentane)
ፍሪኦን 11(freon 11)
1፡1 ኢተር/ፔንቴን(1:1 ether/pentane)
1፡1 ኢተር/ሄክሴን(1:1 ether/hexane)
ዳይ ከሎሮ ሜቴን(dichloromethane) የመሳሰሉትን መጥቀስ ይቻላል
ያመራረት ሂደቱም direct extraction ይባላል$
 ፈሳሽ ካርቦን ዳይ ኦክሳይድ (liq. co ) በመጠቀም የሚደረግ
2

የማምረት ሂደት ደግሞ Superficial liquid

extraction ይባላል
 የምግብ ቃናዎች በተፈጠሮአቸው የሚተኑ ስለሆኑ
እንደየባህሪያቸው ቡኮ ላይ በመጨመር ፣ በስሎ በሚወጣ ብስኩት
ላይ በመርጨት ፣ ማጣበቂያ ክሬም ላይ በመጨመር መጠቀም
ይቻላል
 የምግብ ቃናዎች ውስጥ የሚገኙ ኬሚካሎች
-esters, alcohols, aldehydes, ketones,
lactones, and terpenoids ሲሆኑ የሚተኑ ናቸው፣
የመሰንፈጥ፣አይን የመለብለብ ባህሪ ስላላቸው ስናዘጋጅ ጥንቃቄ
እያደርግን መሆን አለበት
የምግብ ማቅለሚያዎች(FOOD COLORS)
 ማንኛውም የምግብን ወይም የመጠጥን ቀለም ለመቀየር የሚገባ
ንጥረ ነገር ሲሆን
የምግብ ቀለማት ዋናዋና ጥቅሞች
1. የምግቡ ቀለም በሙቀት፣በፀሃይ ብርሃን፣በአየር፣በእርጥበት እና
በማከማቻ ክፍል አቀማመጥ የሚከሰቱ የቀለም መልቀቅ ሂደትን
መመጠን
2. ተፈጥሮአዊ ቀለሞችን ማጉላት
3. የተለያዩ የምግብ ዐይነቶችን ለመፍጠር
4. ቫይታሚኖችን እና ፍሌቨሮችን(ቃና) በብርሃን ጉዳት
እንዳይደርስባቸው መከላከል
 ተፈጥሮአዊ(natural) እና ሰው ሰራሽ(synthetic) በመባል በሁለት
ይከፈላሉ
ተፈጥሮአዊ(natural)
 እነዚህ ቀለሞች በተፈጥሮ የሚገኙ ቀለሞች ሲሆኑ ከጥንት ጀምሮ የሰው ልጅ
ምግቦችን ለማቅለሚያ እና ለመዋቢያ ይገለገልባቸው የነበሩ የተፈጥሮ
እፅዋት፣አፈር(ማዕድናት)፣ነፍሳት መገኛዎቹ ናቸው
 ምሳሌ- እርድ Turmeric
- በርበሬ(ሚጥሚጣ) Paprika
- የቀይስር Betanin
- ክሎሮፊል(chlorellaalgae(chlorophyll,E140)
- ካራሜል (ከስኩዋር)
 Chlorophyll was first isolated by Joseph Bienaimé
Caventou And Pierre Joseph Pelletier in 1817
 ሰው ሰራሽ(SYNTHETIC)
 በተለያዩ የኬሚካል አፀግብሮት በፋብሪካ/ቤተ-ሙከራ ደረጃ
የሚመረቱ የቀለም አይነቶች ናቸው
 ለምግብ፣ለመድሃኒቶች እና ለመዋቢያ ቁሶች ስራ የሚውሉ ናቸው
 ለምሳሌ- Allura Red AC,E129(Red shade)

- Tartrazine,E102(Yellow shade)
-Sunset Yellow FCF,E110(Orange shade)
ሰው ሰራሽ ቀለሞች በሁለት የሚከፈሉ ሲሆን
ዋና(መሰረታዊ)ቀለማት እና ድብለቅ ቀለማት ይባላሉ
ዋና(መሰረታዊ)ቀለማት
 QUINOLINE YELLOW
 TARTRAZINE
 SUNSET YELLOW FCF
 ERYTHROSINE
 PONCEAU 4R
 ALLURA RED
 CHOCOLATE BROWN HT
 BLACK PN
 RED 2G
 FAST RED E
 ድብለቅ ቀለማት
 መሰረታዊ ቀለሞችን በተለያዩ መጠኖች በመቀላቀል የሚፈጠሩ
ቀለማት ሲሆኑ በብዛት በምግብ ኢንዱስትሪ ለጥቅም ከሚውሉት
ውስጥ
 EGG YELLOW
 YOLK YELLOW
 ORANGE RED
 STRAWBERRY RED
 COFFEE BROWN
 CHOCOLATE BROWN
 DARK CHOCOLATE
 APPLE GREEN የመሳሰሉት ይጠቀሳሉ
DYES AND LAKES
Dyes ዳይ ቀለማት በውሃ የሚሙዋሙ በዘይት ግን
የማይሙዋሙ ናቸው
 በዱቄት ፣ በእንክብል ፣ በፈሳሽ መልኩ ሊዘጋጁ ይችለሉ
 ለደረቅ ምግቦች እና ለመጠጦች ይውላሉ

lakes ቀለማት ዳይ ቀለማትን ከጨዎች ጋር በመደባለቅ የሚፈጠሩ

የማይሙዋሙ ቀለማት ሲሆኑ በዘይት አይሙዋሙም ነገር ግን
ይበተናሉ
ዳዮችን ለማሙዋሙዋት በቂ እርጥበት የሌላቸው እና ቅባታማ እና
ዘይታማነት ያላቸውን ምርቶች ለማቅለም ተመራጭ ነው
ለምሳሌ-ኮትድ ታብሌትስ፣ኬክ፣ሊፕስቲክ፣ሳሙናዎች፣ጠንካራ
ከረሚላዎች፣ሻምፖ፣ማስቲካዎች የመሳሰሉት ይጠቀሳሉ
 የማኮፈሻ ኬሚካሎች
 እነዚህ ኬሚካሎች የካርቦን ዳይ ኦክሳይድ ጋዝ በሊጥ ውስጥ
እንዲፈጠር የሚያስችሉ ሲሆን በሂደቱም ብስኩቱ እንዲነፋ
ያደርጋል
 Ammonium bi carbonate (NH4HCO3 ) , sodium
bicarbonate (NaHCO3), potassium
bicarbonate (KHCO3)
 Ammonium bicarbonate, also known as
ABC-leavening decomposes to ammonia,
CO2 and water; even in absence of
leavening acid. It reacts best at 60°C in
the presence of moisture.
 1.sugar+yeast alcohol + CO2

2. HX +NaHCO3 NaX +H2 O +CO2 (THERMAL

DECOMPOSITION)

3. NH4 HCO3 60º C NH3 +H2 O+CO2

4.Sodium aluminum sulfate (SAS), NaAl (SO4)2.
SAS with sodium bicarbonate produces a very
retarded reaction in dough and batters
according to the following equation:
NaAl(SO4)2+3NaHCO3 Al(OH)3+2Na2SO4+3CO2
 Due to the very retarded reaction, SAS is
almost always used as a double acting baking
powder. The neutralizing value is 95-100
 ACIDS
Release Category
 Nucleating Agents
Tartaric (cream of tartar), fumaric, citric, adidpic, lactic, and
malic acids; Calcium phosphates: Mono calcium phosphate
(MCP), Anhydrous monocalcium phosphate (AMCP)

 Timed Release Agents

Sodium aluminum pyrophosphate (SAPP) in different grades;
Granular fumaric acid; Encapsulated acids

 Heat Activated Agents

Sodium aluminum sulfate (SAS), sodium aluminum phosphate
(SALP), sodium aluminum phosphate anhydrous (SALPA),
dimagnesium phosphate (DMP), dicalcium phosphate
dehydrate (DCPD)
የሊጥ ማለስለሻ(DOUGH IMPROVERS)
 Reducing agents are utilized to improve
dough machinability by increasing
extensibility and decreasing elasticity during
dough formation and sheeting. L-cysteine,
bisulfites, and sodium meta bisulfites are
used to break the gluten disulfide bonds that
are formed during dough mixing
 Emulsifiers conditioners interact with many
flour components during mixing and baking.
Emulsifiers are used to improve dough
softness and extensibility in “no-fat” and
“low-fat
 ሌሲቲን ፣እንቁላል
 ጨው SALT
 የሊጡ የግሉተን መረብ እንዲዳብር ያደርጋል
 የሚፈለገው ቃና ጎልቶ እንዲወጣ ይረዳል
 የምርቱን ሳይበላሽ የመቆየት ግዜ ያራዝማል

Nacl(sodium chloride)
 አንቲ ኦክሲደንት
 ምግቡ ከአየር(ኦክስጅን) ጋር አጸግብሮት እንዳይፈጥር የሚከላከል
ሲሆን ጥሬ እቃ ኬሚካሎችም ምርቱም ላይ ሊጨመር የሚችል
ኬሚካል ነው
 የምግቡን ሳይበላሽ የመቆያ ግዜ የሚያረዝም
 ለምሳሌ-butylhydroxyanisole,
butylhydroxytoluene, tert-
butylhydroquinone, propyl,octyl and dodecyl
esters of gallic acid
 Sodium metabisulphite (50 mg/kg )
 PRESERVATIVES
 ምግብ ሳይበላሽ ለማቆየት የሚያስችል ንጥረ ነገር ሲሆን በጥቃቅን
ተህዋስያን ሳቢያ ምግቡ እንዳይበላሽ ይከላከላል
 Sodium and calcium propionates, potassium
sorbates, sorbic acid, and other acids ሻጋታ
እንዳይፈጠር ያደርጋሉ
 Acetic, citric, and phosphoric acids የምግቡን
የፒኤች መጠን በመቀነስ ከጥቃቅን ተህዋስያን ይከላከላል
 fumaric acid ተመራጭ ነው ፤ ከማኮፈሻ ኬሚካሎች ጋር
አይዋሃድም ፤ ሊጥ ውስጥ አይማሙዋም
 ጨው እና ስኩዋር ፕሪሰርቫቲቭ ጥቅም ይሰጣሉ
 Sodium metabisulphite
 የግብዓት አዘገጃጀት እና የቁጥጥር ሂደት
 የተሳካ እና ጤናማ የአመራረት ሂደት እንዲኖር
ለማስቻል መጀመሪያ ከጥሬ እቃ አያያዝ እና
አጠቃቀም ይጀምራል
 የአንድ ድርጅት ትርፋማነት/ኪሳራ መንስዔ የጥሬ
እቃ እና የምርት ብክነት መሆኑ የተረጋገጠ ሀቅ ነው
 ምክንነነቱም የብስኩት ምርት አብዛኛው ጥሬ እቃዎች
ከውጭ በውድ ተገዝተው የሚገቡ በመሆናቸው
ሲሆን በጥንቃቄ ጉድለት በቀላሉ ስለሚባክኑ ነው
 የብክነት መንስዔዎች
 ሚዘኖች
 የኬሚካሎችን ባህሪ አለመረዳት
 የአቀናባሪዎች ጥንቃቄ ጉድለት
-መቀላቀል የሌለባቸውን በመቀላቀል በመመዘን
-ከመጠን በላይ በመመዘን
-ጥሬ እቃዎችን አጥብቆ ባለመክደን
 መመሪያ አለመከተል
 የክፍል ሙቀት መጨመር
 የመመዘኛ እቃዎች
 የጥሬ እቃው ጥራት
 ብክነቶችን እንዴት እንከላከል
 ከመመዘናችን በፊት የሚዛኑን አቀማመጥ ማየት ፣ ማስተካከል
 በሚያፈስ/በሚያንጠባጥብ፣ ክዳን በሌለው እቃ አለማዘጋጀት
 የምናዘጋጀውን ኬሚካል ከመክፈታችን በፊት ማረጋገጥ
 በተቀመጠልን ቀመር መሰረት በጥንቃቄ መመዘን
 መለየት የማይቻሉ ጥሬ እቃዎችን ለየብቻ ማዘጋጀት
 የኬሚካል ጀሪካኖችን ዘወትር አጥብቆ መክደን
 ቀለሞች እና ቃናዎች የፀሃይ ብርሃን እንዳይደርስባቸው በተከለለ
ቦታ ማስቀመጥ
 ከእያይነቱ በእኩል ቁጥር ከአራት ባች ያልበለጠ በማዘጋጀት
 የግብዓት አቅራቢዎችን በመከታተል እና መረጃ በመለዋወጥ
 የምርት ለውጥ ሲኖር አጠናቆ በመጨረስ/ባለመወዘፍ
 የእስቶክ ቁጥጥር
 የኬሚካል ማቀናበሪያ ክፍል ሰራተኞች የመጀመሪያ ስራችን በቂ
መረጃ ከምንረከባቸው ባልደረቦች መለዋወጥ መሆን ያለበት
 እያንዳንዱን መዝገብ መፈተሸ
 የምናዘጋጃቸውን ኬሚካሎች ከመጀመራችን በፊት በመመዘን
ማረጋገጥ
 ገቢ ጥሬ እቃዎችን በትክክል ቆጥሮ እና አይቶ መረከብ
 የኬሚካሎችን ቀደም ተከተል መጠበቅ
 የተረጋገጠ መረጃ ብቻ መመዝገብ(አለመደለዝ)
 የምናዘጋጀውን የባች መጠን ወዲያው መመዝገብ እና ማጣራት
 መሰረታዊ የሂሳብ ስሌት ችሎታዎችን ማዳበር
Item B/B ISSUE SUM CONSUM E/B A/B +/-
 የምግብ ደህንነት ጥበቃ
 ምግቦች ተላላፊ በሽታዎችን የማሰተላለፍ እድል ስላላቸው እና
ደንበኛው/ተመጋቢው የሚገዛው ምግብ ደህንነቱ የተጠበቀ
መሆኑን ማረጋገጥ ስለሚፈልግ የምግብ ኢንዱስተሪው የተለየ እና
ደረጃውን የጠበቀ የአሰራር ስርዓት መዘርጋት እና መከተል የግድ
ነው
 የምግብ ወለድ በሽታዎች ችግር በአብዛኛው ህፃናትን፣ ነፍሰጡር
ሴቶችን፣አረጋውያንን እና ህመምተኞችን ክፉኛ ይጎዳል
 ምግብ በሶስት ነገሮች በጥቅሉ ሊበከል ይችላል
እነሱም 1.ጥቃቅን ተህዋስያን
2. ኬሚካላዊ በካዮች
3.ጥጥር በካዮች ናቸው
1.ጥቃቅን ተህዋስያን
 ጥቃቅን ተህዋስያን ማለት በአይን ሊታዩ የማይችሉ ደቃቅ ፍጡራን
ሲሆኑ ባክቴርያ፣ ጀርሞች፣ቫይረስ፣ፕሮቶዞዋ፣ጥገኛ ተህዋስያንን
ያጠቃልላል
 ባክቴርያ፡-ሳልሞኔላ፣ሺጌላ፣ኢ-ኮላይ፣ካምፓይሎባክተር
 ቫይረስ ፡-ሄፓታየተስ ኤ፣ ኖሮቫይረስ
 ጥገኛ ፡- ጃርዲያ፣ትሪቺኔላ
 እርሾ(YEAST) & ሻጋታ(MOULD
 መነሻ መንስዔዎቹ ደግሞ ሰው፣አይጥ፣ምግብ፣ውሃ፣አፈር፣ቆሻሻ
የመሳሰሉት ናቸው
 የመራባት ፍጥነታቸው እጅግ አደገኛ እና ፈጣን ሲሆን
እድገት እና አረባብ
 ጀርሞች ለማደግ እና ለመራባት ምግብ፣ውሃ፣ግዜ እና ሙቀት
ያስፈልጋቸዋል
 አንድ ባክቴርያ በ15 ደቂቃ 2 ይሆናል፤ይህ ማለት በ6 ሰዓት
ውስጥ ከ16000000 በላይ እራሱን ያባዛል
 አንዳንድ ባክቴርያዎች ጉዳት ለማድረስ በከፍተኛ ቁጥር መኖር
አለባቸው፣ አንዳነዶች ደግሞ ጥቂቶችም ቢሆኑ ጎጂ ናቸው
 ቫይረሶች ከባክቴርያዎች በብዙ እጥፍ ያነሱ ደቃቅ ሲሆኑ
በምግብ /ውሃ ውስጥ አያድጉም ፣ነገር ግን የመተላለፊያ
መንገድ ግን ይሆናቸዋል
 የሩብ ሊትር ውሃን መልክ ለመለወጥ (ደመና) 2.5 ቢልዮን
ባክቴርያ የወስዳል ነገር ግን አነድን ሰው ጉዳት ላይ ለመጣል
ከ15 እስከ 20 ጎጂ ባክቴርያ በቂ ነው
2.ኬሚካል በካዮች
 የተፈጥሮ መርዞች (አፍላቶክሲን) ምግቦች በሚሻግቱ ስዓት
ሊፈጠር ይችላል ጉዳቱ የጉበት ካንሰር ድረስ
 ብረቶች ፣ ፀረ ተባይ ኬሚካሎች
ለምሳሌ ፡-ሜታይል ሜርኩሪ ፣አርሴኒክ
 ለጽዳት የሚውሉ
 ከመጠን ያለፉ የምግብ መቀመሚያ ኬሚካሎች !!!
 3.ጥጥር በካዮች
 ጠጠር፣ብረት፣አጥንት፣ፕላስቲክ
 የኬሚካል ደህንነት ጥበቃ
 በስራ አካባቢ ያሉ ኬሚካሎችን በጥንቃቄ ወደስራ ማዋል
ለድርጅቱም ሆነ ለሁሉም ዜጋ ጠቃሚ ነው
 የሰራተኞች ጤና እና የስራ ላይ ደህንነት እንዲሻሻል ይረዳል
 የተሳካ የአሰራር ስርዓት ( ትክክለኛ የክምችት፣ የአያያዝ
፣የአጠቃቀም እና የአወጋገድ ስርዓት) እንዲኖር በማድረግ ለወጪ
ቁጠባ አስጠዋፅኦ ያደርጋል

Your_Steps_to_Chemical_Safety.pdf
የአሰሪ እና ሰራተኞች ቁልፍ ግዴታዎች
የአሰሪው ግዴታዎች
 በስራ አካባቢ ለጤና ጎጂ የሆኑ ኬሚካሎችን ማወቅ
 በነዚህ ኬሚካሎች ሳቢያ በሰራተኞች እና ሌሎች አካላት ላይ
ሊደርስ የሚችለውን ተጋላጭነት መተንተን
 የተጋላጭነት መቆጣጠሪያ መንገድ መዘርጋት
 አፋጣኝ የድንገተኛ አደጋ መቆጣጠር እርዳታ
 ለሰራተኞች በቂ የመረጃ ፣ የማመከር እና የስልጠና ድጋፎች
ማድረግ
 በቂ የሆነ የደህንነት መጠበቂያ ቁሶችን ማቅረብ
የሰራተኞች ግዴታ
 ከአሰሪው ጋር መተባበር ምሳሌ፡- መመሪያዎችን በመከትል
 የተሙዋላ እና ትክክለኛ የመቆጣጠሪያ መንገዶችን አጠቃቀም

ለምሳሌ፡-የማስተንፈሻ መሳሪያዎች ካሉ መጠቀም

-ችግር ሲያጋጥም ወዲያው ሪፖርት ማድረግ
 በመገልገያ ቁሶች ላይ እንከን ሲያጋጥም ማሰወቅ
 በምንጠቀምባቸው ኬሚካሎች ሳቢያ የደረሰ አጋጣሚ እና አደጋ
ሲኖር ማሳወቅ
 የኬሚካል ተጋላጨነት ትንተና
የአደጋ ተጋላጭነት ትንታኔ
ማካሄድ

ዘርጋ ጠሪያ
ኬሚካሎች
አደ

ት መ ቆጣ
ት
ጋ

ስርዓ ነት መ
ውን
መለ

ላጭ
የት

የተጋ
1. Identify the hazard:
This involves identifying the chemicals you
have in your workplace and the hazards
associated with them
2. Assess the risk:
This involves assessing the risk from chemicals
or processes in your workplace.
3. Control the exposure:
This involves considering the various
recognized control measures to eliminate or
reduce the risk.
ኬሚካሎች የት እና በምን መልኩ ይገኛሉ
 ኬሚካሎች በማንኛውም የስራ ቦታ እጅግ በፀዳ እና ዘመናዊ ቢሮ
እንኩዋ ይገኛል(ሰራተኞች በተደጋጋሚ ለቶነር ቀለም እና ወረቀት
ማጣበቂያ የተጋለጡ ናቸው) የፅዳት እና የጥገና ኬሚካሎችን
ሳንጠቅስ
 ኬሚካሎች በተለያየ መልኩ ይገኛሉ
በብናኝ፣በጢስ እና በዱቄት
በፈሳሽ
በጋዝ፣በትነት እና በጭጋግ መልኩ
 ማንኛውም ኬሚካል(በፈሳሽ፣በጋዝም ይሁን በጥጥር መልክ ያለ)
ጉዳት ሊያደርስ የሚችል ከሆነ አደገኛ ኬሚካል ይባላል
 እነዚህም ኬሚካሎች

 በቀጥታ ወደስራ ቦታ የሚገቡ፣የሚቀመጡ እና ለጥሬ እቃነት

የሚውሉ ሲሆኑ ለምሳሌ solvents, cleaning agents,
glues, resins, paints.
 በስራ ሂደት ውስጥ የሚፈጠሩ e.g. fumes from
welding/ soldering, dust from machining of
wood, flour dust, solvents.
 በዝቅጠት እና በቆሻሻ መልኩ የሚወገዱ e.g. fumes from
soldering iron, carbon monoxide from engine
or motor exhausts.
 ኬሚካሎች እንዴት ለጤንነት ጎጂ ይሆናሉ?
 ኬሚካሎች የተለያዩ አይነት ጉዳቶች ሊያስከትሉ ይችላሉ
 ከመጠነኛ የቆዳ መቆጣት እስከ ካንሰር ድረሰ ሊያደርስ የሚችሉ
ሲሆን
 የጎጂ ኬሚካሎች ጉዳት

 በንክኪ ወዲያውኑ ምሳሌ፡-የኬሚካል ማቃጠል (HCL AND

NaOH)
 ከተጋላጭነት ረጅም አመታት ቆይታ በኋላ (አስቤስቶስ)
 አጭር ግዜ ተጋላጭነት በኋላ
 ከረጅም ጊዜ ተጋላጭነት በኋላ

ስለዚህ ለኬሚካሎች ተጋላጭነትን በከፍተኛ መጠን መቀነስ የሁል

ግዜ ስራ እና ሃላፊነት መሆን አለበት
በ 4 መንገድ ኬሚካሎች ወደሰውነታችን ሊገቡ ይችላሉ

1. አየር ወደ ውስጥ በማስገባት(inhalation)

ዋነኛው መንገድ
2. ከቆዳ እና አይን በሚፈጠር ንክኪ e.g.
irritation
3. ከምግብ ጋር (ingestion) በተበከለ ምግብ እና
እጅ ሳቢያ ወደ ሆድ ሊገቡ ይችላሉ
4. በመወጋት(injection) በሹል/በስለት
በመወጋት/በመቆረጥ
የኬሚካል ተጋላጭነት ጉደትን ማብራሪያዎች
 Acute toxicity፡በጥቂት ተጋላጭነት የሚከሰት አደገኛ
መመረዝ
 Carcinogen፡ለካንሰር የሚያጋልጡ ኬሚካሎች
 Chronic toxicity፡ ስር የሰደደ መመረዝ በተደጋገመ የአጭር
ግዜ ወይም የረጅም ግዜ ተጋላጭነት የሚከሰት
 CMR፡ A chemical that is Carcinogenic,
Mutagenic or Toxic to Reproduction.
 Corrosive፡የማይመለስ የቆዳ፣የአይን እና የመተንፈሻ ጉዳት
ሊያደርሱ የሚችሉ(HCL AND NaOH)
 Irritant፡ የሚመለስ የቆዳ፣የአይን እና የመተንፈሻ ጉዳት
የሚያደርሱ ምሳሌ፡-ዲተርጀንት እና ሳሙና
 Mutagen፡ A chemical that can cause
permanent damage to genetic material in
cells, which can possibly lead to heritable
genetic damage or cancer (e.g. UV rays from
the sun, benzene).
 Reproductive toxin ፡የመራቢያ ስርኣትን የሚጎዱ
ኬሚካሎች ምሳሌ፡- pb(lead) and co(carbon mono
oxide)
 Respiratory sensitiser: የአተነፋፈስ ስርዓት አለርጂ
ሊያስከትሉ የሚችሉ
ምሳሌ፡-glutaraldehyde or isocyanate
 Skin sensitiser፡-በንክኪ ቆዳን የሚያስቆጡ ኬሚካሎች
ምሳሌ፡- wood dust or adhesives
HAVE YOU IMPLEMENTED SUITABLE
CONTROL MEASURES?
 Page 24