‫جوگرافیای عێراق‪-‬هەرێم‬

‫)‪ (L8-9‬دەرامەتی ئاو‬

‫‪Rawaz Rostam‬‬
‫‪Nov 2023‬‬
‫‪Koya University‬‬
 ‫‪ -٢‬ئاوی سەرزەوی‬
‫ئاوی سەرزەوی لە عێراق چی دەگرێتەوە؟‬
‫‪ -١‬رووبار و چەمەکان‬
‫‪ -٢‬دەریاچە و بەنداوەکان‬
‫‪ -٣‬زۆنگ و زەلکاوەکان‬
‫‪ -٤‬بەستەڵەکەکان‬
‫ئایا ئەمە زۆرە؟‬ ‫کۆی داهاتی سااڵنەی ئاوی سەرزەوی عێراق نزیکە ‪ ....‬ملیار م‪٣‬‬
‫بڕی ئاوی سەرزەوی عێراق دەگۆری بەپێی ساڵ‪ ،‬بەهۆی‪:‬‬
‫‪ -‬گۆڕان لە بڕی دابارین‬
‫‪ -‬کۆنترۆڵ کردنی لە الیەنە واڵتانی دراوسێوە‬
 ‫روباری فورات‬
‫‪ -‬درێژییەکەی ‪٢٩٠٠‬کم‪ ،‬لةسةرچاوةكاني تر ئةم دريژية دةگاتة ‪٢٣٣٠‬كم ئاوزێلەکەی‬
‫‪٢٨٩٣٠٠ -‬کم‪ ٢‬و تێکڕای ئاوی سااڵنەی ‪ ٢٦.٣٦‬ملیار م‪٣‬‬
‫‪ -‬لەسێ لق پێک دێ‪ ،‬فورات سوو‪ ،‬مورات سوو‪ ،‬توخمە سور‬
‫‪ -‬لە شاری قائم دێتە عێراق و هیچ لقی تێنارژێ بةالم كؤمةليك دؤل هةن‬
‫‪ -‬كة بةشيك لة ئاو باراني باني خؤر ئاوا بؤ رووباري فورات دةگوازنةوة‬
‫‪ -‬گرنيگترينيان دؤلي(حورانة) پاش ئةوةيي رووباري فورات ديتة‬
‫‪ -‬نا خاكي عيراقةوة بة درلي تةنگة بةري قوولي باكوري خؤرئاوايي‬
‫‪ -‬عيراق ري دةكات بة دريژايي (‪)٢٤٠‬كم تا دةگاتا روومادي‬
‫‪ -‬ئاستي ئاوي فورات (‪)٧‬م بةرزترة لة ئاستي ئاوي ديجلة‬
‫‪ -‬لة هةندي شوين دةگاتة (‪)١٠‬م ئةمةش وا دةكات كة هةندي‬
‫‪ -‬جؤگةلة بؤ رووباري ديجلة بچيت‬
 ‫روباری دیجلە‬
‫گەورەترین روباری عێڕاقە لەڕووی بڕی ئاوی سااڵنەسةرچاوةيي ئاوي رووباري دیجله‌ دةكةويت باشوري خؤرهةالتي‬
‫توركيا لة‬
‫ناوچة شاخاويةكاني توركيا هةلدةقوليت وة بة دريژترين رووباري خؤرئاوايي كيشواري ئاسيا دةژميردريت‬

‫‪ ٤٩‬ملیار م‪ ٣‬و لەسەدا ‪ ٦٦‬ئاوەکەی لە عێراقەوە تێدەرژێ‬

‫ڕووبەری حەوزەکەی ‪٢٥٣٠٠٠‬کم‪٢‬‬
‫درێژییەکەی ‪١٧١٨‬کم و ‪ ١٤١٨‬لە خاکی عێراقە‬
‫لە دەریاچەی هزار و کلچک سەرچاوە دەگرێ‬
‫دواتر لقەکانی باتمان سوو‪ ،‬کارزان سوو‪ ،‬بۆتان سوو‬
‫لەناو عێراقیش ‪ ٥‬لقی تێدەرژێ‬
‫شەتی عەرەب‬
‫رووباری کاروون‬
 ‫لقەکانی روباری دیجلە لە ناو عێراق‬

‫‪ -‬خابوور‪:‬‬
‫‪١٦٠‬کم درێژە و بری ئاوی سااڵنەی ‪ ١.٩٦‬ملیار م‪ ٣‬و لە سەدا ‪ ٢.٢‬ئاوی دیجلە‬
‫تيكرايي رووبةري حةوزةكةيي دةگاتة(‪)٦٢٦٨‬كم‪ ٢‬نزيكةيي‬
‫(‪٢٧٢٠‬كم‪ )٢‬دةكةويتة كوردستاني عيراق‬
‫بري ئاوي لةبةر رؤيشتني دةكاتة ‪٣١‬م‪ ٣‬بري ئاوي لةبةر رؤيشتني كةم بووة‬
‫ئةميش بةهؤيي دروستكردني بةنداو لة اليةن توركياوة‬
‫‪ -‬زێی گەورە‪:‬‬
‫‪٣٩٢ -‬کم درێژە‪ ،‬بری ئاوی سااڵنە ‪ ١٣.٢٩‬ملیار م‪ ٣‬و لە سەدا ‪ ٣٢.٦‬ئاوی دیجلە‬
‫‪ -‬رووبةري ئاوزيلي زيي گةورة دةگاتة (‪)٢٦٤٧٣‬كم‪ ٢‬كة نزيكةيي(‪١٦٦٠٠‬كم‪)٢‬‬
‫‪ -‬دةكةويتة خاكي كوردستاني عيراق دريژي ئةم رووبارة(‪)٣٩٢‬كم تيكرايي‬
‫‪ -‬ئاوي لةبةر رؤيشتووي دةگاتة(‪)٤٠٣‬م‪/٣‬چركة‬
 ‫‪:‬زێی بچوک‬
‫زيي بچووك لة دوو لقي سةرةكي پيك ديت ئةوانيش چةمي تيت و چةمي ماوةت وة لة دةشتي زؤر باش پيك ديت ئةوانيش‬
‫پشدةروو قةالدزي‬
‫‪٤٠٠‬کم درێژە‪ ،‬بڕی ئاوی سااڵنە ‪ ٦.٩٩‬ملیار م‪ ٣‬لە سەدا ‪ ١٦.٧‬ئاوی جیجلە‬
‫‪:‬روخانە‬
‫‪٢٣٠‬کم درێژە‪ ،‬بری ئاوی سااڵنەی ‪ ٠.٧‬ملیار م‪ ٣‬و لەسەدا ‪ ١.٦‬ئاوی دیجلەئاوةكةيي وةرزية لة ناوچةكاني هةريمي‬
‫كوردستان هةلدةقوليت كة ئةوانيش بازيان و سةرگرمة و شوان تاقة لقي رووباري ديجلةية كة پشت بة باران دةبةستيت‬
‫‪:‬سیروان‬
‫‪٣٨٦‬کم درێژە‪ ،‬بری ئاوی سااڵنەی ‪ ٥،٣٦‬ملیار م‪ ٣‬و لەسەدا ‪ ١٣.٦‬ئاوی دیجلە‬
‫لة سێ لقی سەرەكی پێك دێت یەكیان نا خاكی ئێرانە دوانەكەیی تر لە خاكی كوردستانە ئەمانە هەرسێ لق بەشێوەیەكی باش‬
‫كاریگەریان هەیە لەسەر ئەم ڕووبارە‬
 ‫بەنداوەکان‬
‫‪ A-‬لەسەر دیجلە و لقەکانی‬
‫•بەنداوی موسڵ‪ :‬توانستی ئاو گلدانەوە ‪ 12.5‬ملیار م‪٣‬بەرزیەكەیی دەگاتە‪١٣١‬م وەدرێژی‬
‫دەگاتە ‪٣٥٠٠‬م وەبەرزی ئاستی ئاوی لێوارەكانی ‪٣٣٦‬م بەرزەلە ئاستی ڕوویی دەریاوە لە شەش دەرگایی كۆنكریتی پێك هاتووە‬
‫• كە هەریەكەیان ‪١٨‬م پانە وە ‪١٤‬م بەرزە رووبەرەكەیی دەگاتە ‪٣٧١‬كم وە درێژیەكەیی دەگاتە‪٧٥‬كم‬
‫•بەنداوی دوکان‪ :‬توانستی ئاو گلدانەوە نزیکەی ‪ 6.8‬ملیار م‪٣‬بەرزی‬
‫•بەنداوەكە‪١١٦.٥‬درێژی ‪٣٦٠‬م لەسەر ئاستی روویی دەریاوە‪٥١١‬م‬
‫•بەرزەتوانایی پاشەكەوت كردنی ‪ ٦.٨‬ملیار م ‪ ٣‬ئاو هەیەڕووبەری حەوزەكەیی‪ ٢٧٠‬كم‬
‫•وە درێژیەكەیی ‪٤٠‬كم وە ‪١٨٦٠‬م ‪ ٢‬ئاوی لەبەر دەروات‬
‫•بەنداوی دەربەندیخان‪ :‬توانستی ‪ 3‬ملیار م‪3‬‬
‫•لە ساڵێ ‪ ١٩٦٢‬دروستكراوەبەرزیەكەیی‪١٢٨‬م وە درێژیەكەیی ‪٥٣٥‬م وە‪ ٣‬ملیارم‪ ٣‬ئاوی پاشەكەوت دەكات بڕی ئاوی لەبەر ڕۆیشتوویی دەگاتە‬
‫‪١١٤٠٠‬م‪/ ٣‬چركە توانای بەرهەم هێنانی ‪ ١١٢٥٠٠‬مێگاوات كارەبا هەیە‬
 ‫بەنداوی حەمرین‪ :‬توانستی ‪ 2.4‬ملیار م‪3‬‬
‫لە ساڵی ‪ ١٩٨٠‬دروستكراوەتوانای پاشەكەوت كردنی‬
‫‪٢،٤٥‬ملیار م‪ ٣‬ئاوی هەیەڕووبەرەكەیی دەگاتە‪٣٣٧‬كم‪٢‬‬
‫بەرزیەكیی‪٢٢‬م ‪ ٦‬دەرگایی هەیەهەر یەكێكیان‪ ٢‬م بەرزە ‪ ١٣‬م‬
‫پانە لە كاتی الفاو ‪ ٧٠٠٠‬م‪/٣‬چركە ئاو تێدە پەڕێت‬
‫بەنداوی حوزێم‪ :‬توانستی ئاو گلدانەوەی ‪ 1.2‬ملیار م‪٣‬‬
‫درێژی بەستەكە دەگاتە‪٣٨٠٠‬م وێستگەیی بەرهەم هێنانی‬
‫وزەیی كارەباای هەیەبەرزترین ڕێژەیی پاشەكەوت كردنی‬
‫دەگاتە‪٣.٣‬ملیار م ‪٣‬‬

‫لەسەر فورات ‪-B‬‬

‫بەنداوی حەدیسە (قادسییە)‪ :‬توانستی ‪ 8.6‬ملیار م‪٣‬‬

‫هۆکار چییە زۆرینەی بەنداوەکان لەسەر رووباری دیجلە و‬

‫لقەکانی دروستکراون؟‬