Unidade 5.

Alteracións morfolóxicas
da infección polo VPH
5.2. Lesións preneoplásicas: sistema Bethesda

1
5.2. Lesións preneoplásicas: sistema Bethesda

 Nacitoloxía do despistaxe ou de screening, a detección precoz, tanto do

cancro como a das súas lesións precursoras, é o principal obxectivo.
 Para iso baseámonos na observación e interpretación dunha serie de
alteracións morfolóxicas que presentan as células exfoliadas.
 Ao referirnos ás devanditas alteracións utilízanse unha serie de termos con
distintas expresións, algunhas das cales posúen o mesmo significado.

2
5.2. Lesións preneoplásicas: sistema Bethesda
5.2.1. Evolución histórica da terminoloxía
Desde que Papanicolaou acuñou o termo de discariose ata a actualidade, asistimos á utilización de diferentes terminoloxías para
designar ás lesións precursoras do carcinoma escamoso de cérvix (Táboa 5.2).

Táboa 5.2. Terminoloxía empregada nas lesións precursoras do cancro cervical

Terminoloxía Autor

Carcinoma in situ Broders (1932)

Discariose Papanicolaou (1943)

Displasia Reagan (1953)

CIN Richart (1967)

LIP Bethesda (1989)

Sabías que…
O termo discariose fai referencia á existencia dunha cromatina de distribución desordenada e irregular e tinxibilidade
variable (xeralmente aumentada).
3
5.2. Lesións preneoplásicas: sistema Bethesda
5.2.1.1 A terminoloxía de Papanicolaou
O propio Papanicolaou estableceu unha escala con cinco graos para os informes citolóxicos (Táboa 5.3),
aínda que na actualidade esta escala está en desuso.

Táboa 5.3. Graos de Papanicolaou nos informes citolóxicos

 Grao I: negativo. Ausencia de atipias.

 Grao II: negativo. Escasas atipias.
 Grao III: sospeitoso. Non hai datos concluíntes de malignidade.
 Grao IV: positivo. Existen características de malignidade.
 Grao V: positivo. Inequivocamente maligno.

4
5.2. Lesións preneoplásicas: sistema Bethesda
5.2.1.1 A terminoloxía de Papanicolaou
O propio Papanicolaou estableceu unha escala con cinco graos para os informes citolóxicos (Táboa 5.3),
aínda que na actualidade esta escala está en desuso.

Táboa 5.3. Graos de Papanicolaou nos informes citolóxicos

 Grao I: negativo. Ausencia de atipias.

 Grao II: negativo. Escasas atipias.
 Grao III: sospeitoso. Non hai datos concluíntes de malignidade.
 Grao IV: positivo. Existen características de malignidade.
 Grao V: positivo. Inequivocamente maligno.

5
5.2. Lesións preneoplásicas: sistema Bethesda
5.2.1.2 A terminoloxía de Broders.
Broders propuxo o termo de carcinoma in situ (CIS) coa seguinte
definición: «Lesións epiteliais totalmente compostas de células
que teñen todas as características de malignidade, pero que non
exhiben crecemento invasor».

6
5.2. Lesións preneoplásicas: sistema Bethesda
5.2.1.3 A terminoloxía de Reagan e Patten
O termo displasia, proposto por Reagan:
 fai referencia a unha lesión na cal parte do grosor do epitelio está
substituído por células que mostran varios graos de atipia, caracterizada
morfoloxicamente por variacións na maduración citoplasmática e
acompañada de certas anomalías nucleares.
 Para o devandito autor, a displasia é unha lesión cervical susceptible de
evolucionar cara a un cancro.

7
5.2. Lesións preneoplásicas: sistema Bethesda
5.2.1.3 A terminoloxía de Reagan e Patten
 Histoloxicamente,os distintos graos de displasia (leve,
moderada e severa) están en relación co número de estratos
afectados.
 Citoloxicamente, a gravidade da displasia está relacionada co
tipo e a cantidade de células afectadas. Así, a maior gravidade
da lesión maior será o número de células afectadas, cun
predominio das células inmaturas.

8
5.2. Lesións preneoplásicas: sistema Bethesda
5.2.1.3 A terminoloxía de Reagan e Patten
Unha subclasificación morfolóxica das displasias foi proposta por Patten
(1978). Para o devandito autor habería tres tipos morfolóxicos de displasia:
 Displasia non queratinizante (as células afectadas serían as intermedias
e superficiais de tipo pavimentoso).
 Displasia metaplásica (as células afectadas serían as de tipo parabasal).
 Displasia queratinizante ou pleomórfica (predominarían os fenómenos
de paraqueratose e disqueratose).
9
5.2. Lesións preneoplásicas: sistema Bethesda
5.2.1.4 A terminoloxía de Richart.
Richart propuxo o termo neoplasia cervical intraepitelial (CIN) para designar a un
grupo de lesións intraepiteliais que preceden ao carcinoma invasor e que teñen en común
unha etioloxía, unha bioloxía e unha historia natural. Para iso, baseouse nunha serie de
aspectos talles como:
 a evolución progresiva desta lesión,
 a dificultade en diferenciar as displasias graves do carcinoma in situ
 e a suposición de que se trata dun mesmo proceso evolutivo.

10
5.2. Lesións preneoplásicas: sistema Bethesda
5.2.1.5 A terminoloxía Bethesda
Este autor clasifica ao CIN en tres graos:
 CIN grao I (correlativo coa displasia leve).
 CIN grao II (correlativo coa displasia moderada).
 CIN grao III (correlativo coa displasia severa e o carcinoma in
situ.

11
5.2. Lesións preneoplásicas: sistema Bethesda
5.2.1.5 A terminoloxía Bethesda
A última clasificación, proposta por un grupo de expertos reunidos en
Bethesda, pretende resumir todo o espectro de lesións precursoras do
carcinoma escamoso de cérvix en só dous termos:
1. lesión intraepitelial pavimentosa (LIP) de baixo grao. En inglés “low-
grade squamous intraepithelial lesion” (LSIL)
2. lesión intraepitelial pavimentosa (LIP ou SIL) de alto grao. En inglés
“high-grade squamous intraepithelial lesion” (HSIL)

12
5.2. Lesións preneoplásicas: sistema Bethesda
5.2.1.5 A terminoloxía Bethesda ( relación con
Richart)
O termo LIP de baixo grao, inclúe os cambios:
 debidos ao virus do papiloma humano
 e os de displasia leve/CIN I.
O termo LIP de alto grao inclúe os cambios de
 displasia moderada/ CIN II
 e displasia severa e carcinoma in situ/CIN III.
13
5.2. Lesións preneoplásicas: sistema Bethesda
5.2.1.6 Motivos do uso da terminoloxía Bethesda
O feito de usar esta nova terminoloxía está baseado nos motivos
seguintes:
 As limitacións do diagnóstico morfolóxico co microscopio
óptico, para distinguir diferentes tipos de lesións e predicir a súa
progresión.
 Os conceptos actuais da bioloxía molecular do VPH.
 O comportamento clínico e o manexo das lesións cervicais.
14
5.2. Lesións preneoplásicas: sistema Bethesda
5.2.1.7.- Historia da terminoloxía Bethesda
 O Sistema Bethesda xorde por primeira vez no ano 1989. Realizáronse
revisións posteriores no ano 1991 (avaliouse o impacto), 2001 (se
reavaliaron as categorías) e no ano 2014. A última delas tivo como
finalidade actualizar terminoloxía, os criterios e ofrecer unha web para
lograr un maior compoñente educativo.
 Segundo a terminoloxía empregada no sistema Bethesda, as diferentes
lesións (preneoplásicas e neoplásicas) que afectan tanto ao epitelio
ectocervical como ao endocervical, quedan englobadas na categoría de
anomalías de células epiteliais (escamosas e glandulares).
15