ZEMİN TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ

Kazı çalışmalarında zeminler başlıca

5 ana grupta sınıflandırılır:
1. Toprak
2. Kompakt marn ya da kil (Kazı
araçlarının zemine girmesi için
direnç gösteren zeminler)
3. Parçalanmış kaya
4. Katılaşmış kil
5. Kaya
Toprak İşlerinde Zemin Sınıfları:
1. Gevşek Zeminler
2. Kaya Zeminler
 Gevşek zeminler 4 sınıfa ayrılırlar:
1. Hafif ya da adi zeminler: Kuru veya nemli bitkisel
zemin, kuru kum, nemli kum, toprakla karışık kum,
ince ya da kalın çakıl, turba v.b.
2. Ağır ya da killi zeminler: Taşla ya da ince ya da
kalın çakılla karışık killi zeminler, killi toprak,
kompakt marnlar, tüfler v.b.
3. Plastik killer: İçinde az ya da çok oranda su
bulunan killerdir. Bu zeminler kazıldıklarında çok
yapışkandırlar ve bu nedenle kazılmaları güçtür.
4. Tabaka halinde çürük kayalar: Ayrışmaya
başlamış ve tabaka halinde çökelmeye başlamış
kayalardır. Şist, bu tip zeminlere bir örnektir.
 Kaya zeminler 4 sınıfa ayrılırlar:
1. Yumuşak kayalar: Tebeşir, arduvaz, kalker v.b.
2. Yarı sert kayalar: Gre, jips, spat v.b.
3. Sert kayalar: Mermer, granit, siyenit, porfir,
bazalt v.b.
4. Çok sert kayalar: Kuvars, breşler v.b.
Marn: Kil ve kalsiyum karbonattan, değişik oranlarda tabii olarak meydana
gelmiş karışımdır. Kalsiyum karbonat, kile göre daha fazla ise buna kalker
denir.
Tüf: Tüf bir volkanik patlama sonucu ortaya çıkan volkanik küllerden oluşan kaya türüdür.
Yapı malzemesi olarak kullanılır. %50'den fazla tüf içeren kayalar tüflü olarak kabul edilir.
Şist(Kil taşı): Kayaçlar sıcaklık ve basınç etkisi altında metamorfizmaya
uğraması sonucu yapraklanmalı kayaçlara donüşür. Bu yapraklanmalı
kayaçlara şist adı verilir.
Zeminlerin Geoteknik açısından Tanımı ve Değerlendirilmesi
 Granülometri bakımından
zeminlerin sınıflandırılması:
Zeminler kendilerini oluşturan
danelerin boyutlarına göre
sınıflandırılmasıdır. Buna göre:
1. İri daneli zeminler
2. İnce daneli zeminler
İri daneli zeminler ve dane boyutları:
Çakıllar > 20 mm.
İnce çakıllar; 2 mm., 20 mm. arası
İri kumlar: 0,2 mm., 2 mm. arası
 İnce daneli zeminler:
İnce kum: 0,02 ile 0,2 mm. arası
Silt: 2 mikron ile 0,02 mm. arası
Kil: 2 mikrondan küçük
Kolloid killer: 0,2 mikrondan küçük

Mikron: Milimetrenin binde biri

Zeminlerin Yapısı
Doymuş zemin: Bütün boşlukları su ile
dolmuş zemindir. (Vh=0 dır)
 Zeminlerde Kayma Direnci: Bir zemin kütlesine bir yük uygulandığın zaman zemin
danecikleri birbirine göre hareket etmeye başlar ve zamanla bir kırılma meydana gelir. Bu
durumun ortaya çıkmasından sonra zemin ek yük taşıyamaz hale gelir. Zeminlerde kayma
direnci, içsel sürtünme açısı ve kohezyon terimleri ile ifade edilir.
 Zeminlerde kayma direnci ile sürtünme ve kohezyon
arasındaki ilişki Coulomb yasasına göre ifade edilmiştir.
Atterberg Limitleri
 Kıvamlarına göre zeminler 4 gruba ayrılmaktadır:
1. Likid durum: Zeminin bir çamur kıvamında olduğu durumdur.
2. Plastik durum: Zeminin elle işlenebilir, hamur kıvamındaki
durumudur. Zemin biçimini korur fakat çok küçük yükler altında
biçim değiştirir.
3. Büzülebilir katı durum (Rötreli katı durum): Zemin katı
kıvamdadır, artık elle işlenemez fakat kurumayla genellikle
çatlayarak büzülür.
4. Büzülmez katı durum (Rötresiz katı durum): Zemin katı
durumdadır ve kurumayla büzülmez.
 Atterberg limitleri şu şekildedir:
1. Likit limit (WL): Zeminin plastiklik
kıvamından likit kıvama geçmesi için
gerekli olan su muhtevası
2. Plastik limit (WP): Zeminin büzülebilir
katı kıvamdan plastik kıvama geçmesi
için gerekli su muhtevası.

Plastisite endisi: Plastik limitle likit limit

arasındaki farka denir.
Şev, şev eğimi: Bir ulaştırma yolunun yarma ve dolgu kesimlerinde
zeminin kendisini tutabilmesi için yan kısımlar eğik düzlem şeklinde
oluşturulur. Bu düzlemlere şev denir.
Kafa hendeği
Kavalye

Kret noktası
Eksen

Yarma şev çizgisi

Yarma şev açısı α1 Platform/

Tesviye yüzeyi

Dolgu şev açısı

Yarma hendeği α2
Dolgu şev çizgisi

Etek noktası
ZEMİNLERİN KABARMASI VE
ÇÖKMESİ