STRATEGIJE, TEHNIKE RADA i TESTIRANJE

U CLIL NASTAVI

doc. dr Katarina Zavišin

katarina.zavisin@gmail.com

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 PLAN PREZENTACIJE
 Uvod: tumačenje strategija i tehnika
 I Prednosti CLIL nastave → smernice za strategije i tehnike
 II Razumevanje → učenje (primeri strategija i tehnika za
razvoj/podučavanje leksike)
 III Strategije i tehnike sa nastavnim materijalom
 IV TASK (projektna nastava)
 V Ocenjivanje – izazovi CLIL nastave
 Zaključak

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 UVOD:
 Predložene strategije – opšte smernice:
- Prirodne i društvene nauke
- Oblik rada (predmetni nastavnik/lektor/nastavnik SJ)
 U skladu sa jezičkim nivoom
nastavnika i učenika

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

I PREDNOSTI CLIL NASTAVE →
SMERNICE ZA STRATEGIJE I TEHNIKE

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

Prednosti CLIL nastave → strategije i tehnike

Sedam tačaka: (Grabe & Stoller, 1997)

• 1) izloženost učenika LS;
• 2) LS u kontekstu sadržaja, pregovaranje o sadržaju koristeći
se LS;
• 3) oslanjanje na prethodno stečena znanja;
• 4) izloženost složenim kognitivnim podsticajima i uključenost
u zahtevne aktivnosti – motivacija;
• 5) razvoj kognitivnih strategija;
• 6) fleksibilnost i prilagodljivost kurikuluma i aktivnosti i
• 7) nastava usmerena na učenika koji poseduje veću moć
odlučivanja u izboru tema i aktivnosti.

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

Prednosti CLIL nastave → strategije i tehnike

Razvoj akademske kompetencije (CALP):

•Prvi značajan preduslov (Saville – Troike, 1983) : razvoj leksike.
•Poznavanje maternjeg jezika (Saville – Troike, u Cummins, 1984:133):
što učenici boje vladaju maternjim jezikom, to će im biti lakše usvajanje
pojmova i sadržaja na LS.

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

Prednosti CLIL nastave → strategije i tehnike

• Kognitivna angažovanost učenika: pružiti intelektualne izazove kako

bi rešio određene zadatke i probleme, razumeo i otkrio nova
značenja (Coyle et al. 2010:29).
• Jezik / JEZICI/ kojim se učenik služi u nastavi mora biti dovoljno
razvijen - kognitivni izazovi (Cummins, 1984)
• Sve četiri jezičke veštine na prvom ili drugom jeziku utiču na razvoj
celokupnog kognitivnog sistema (ibid).

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

II RAZUMEVANJE → UČENJE
(PRIMERI STRATEGIJA I TEHNIKA ZA
RAZVOJ/PODUČAVANJE LEKSIKE)
Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet
 Razumevanje → učenje
• Postoje različiti nivoi poznavanja reči. Na početnom nivou
moguće je znati samo jedno značenje neke reči, dok je na
naprednom moguće znati oblik, značenje i upotrebu reči
(Nation, 2001 u Järvinen, 2009:14).
• Leksika u CLIL kontekstu (nejezičkog predmeta) podrazumeva
specifičnu, naučnu terminologiju latinskog ili grčkog porekla
ili „obične“ reči imaju posebno značenje (Järvinen, 2009:14).
• Znanje reči na receptivnom nivou podrazumeva
prepoznavanje/razumevanje reči u kontekstu, dok je
poznavanje leksike na produktivnom nivou rezultat vežbanja
čiji je cilj upotreba reči u pisanoj ili usmenoj komunikaciji.

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

Naša iskustva

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

A Picture Is Worth a
Thousand Words
 STRATEGIJE I TEHNIKE
• PRIMERI IZ UDŽBENIKA ZA UČENJE STRANIH
JEZIKA

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Primeri strategija i tehnika za
razvoj/podučavanje leksike:
• Objašnjavati reči i nepoznate izraze na stranom (SJ) i
maternjem jeziku (MJ):
 parafraziranje, preformulacije, upotreba sinonima i antonima i
sl.
• objašnjavati pojmove uz pomoć slika, grafika i sl.

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Strategije za razvoj leksike

• Na osnovu definicija učenici • Davati kontekstulizovane

rešavaju ukrštene
reči/dopunjavaju tekst
• Određene reči (pojmove,
procese i sl.) učenici
objašnjavaju pisano i/ili
usmeno.
primere u tekstovima i/ili
usmenim objašnjenjima →
sastavljanje
dvojezičnih/jednojezičnih
rečnika sa primerom
upotrebi reči, izraza i sl.

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Primeri strategija i tehnika za
razvoj/podučavanje leksike:
• Povezivati:
- reči i slike/a;
- reči i dijagrama (za objašnjavanje procesa npr. isparenje,
kondenzacija i sl.)
- reči i definicije;
• Opisivati slike (procese, eksperimente i sl.)
• Klasifikovati reči u različite kategorije (u skladu sa nastavnim
predmetom: hemijski procesi, istorijski događaji, slikarske
tehnike i sl.);
• Analizirati reči (izdvanje sufiksa i prefiksa, korena reči i sl.)

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Primeri strategija i tehnika za
razvoj/podučavanje leksike:
• Grafički prikazivati određene procese/fenomene i sl.
• Grupisati reči prema različitim kriterijumima:
- reči sličnog značenja;
- reči iste gramatičke kategorije;
- sinonimi/antonimi;
- izrazi i kolokacije.
 Razvijati oba jezika (cilj nastave: CALP kometencija na MJ i SJ).

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

III STRATEGIJE I TEHNIKE SA
NASTAVNIM MATERIJALOM

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Strategije i tehnike sa nastavnim
materijalom:
• Omogućiti bogat „input“ uz pomoć raznovrsnih nastavnih
materijala i sredstava (audio, video materijali, tekst, slike i sl.)
– NIJE nastavnik jedini izvor SJ!
• Nastavni materijal treba da sadrži modele i zadatke koji će
razviti svest učenika o jezičkim oblicima, funkcijama i
značenjima specifične leksike.
• U toku slušanja ili čitanja teksta nastavnik:
• izdvaja nepoznate reči/izraze,
• podstiče učenike da dođu do značenja međusobnom
diskusijom/pregovaranjem;
• objašnjava reči uz pomoć definicija, sinonima i MJ.

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Strategije i tehnike sa
nastavnim materijalom:
• Koristiti dvojezične/jednojezične rečnike, enciklopedije, on-line
izvore.
• Koristiti konceptualne mape na različite načine:
- u fazi uvođenja teme časa (podsticati učenike da pretpostave
teme/koncepte koji će biti obrađeni);
- u fazi povezivanja poznatog sadržaja sa novim/nepoznatim;
- kao grafičko sredstvo za podršku učenicima za usmenu/pisanu
produkciju (na osnovu mape učenici opisuju procese/fenomene
u društvu i nauci);
- kao grafičko sredstvo za proveru razumevanja čitanja i slušanja
(učenici popunjavaju mape sa određenim informacijama);
- u fazi sistematizacije gradiva.
Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet
 Strategije i tehnike sa
nastavnim materijalom:
• Provera razumevanja teksta standardnim tehnikama u okviru
svih predmeta:
 tačno/netačno; višestruki izbor, popunjavanje tabela, dopuna
odgovora, otvorena/zatvorena pitanja, povezivanje
reči/delova rečenica/ rečenica/paragrafa i sl.
• Učenici sastavljaju pitanja na osnovu audio/pisanog teksta.
 U parovima/grupama odgovaraju na pitanja, vode diskusiju,
pregovaraju o rešenjima.
• Izdvojiti i uvežbati gramatičke oblike/sintaksičke strukture
prisutne u tekstu.

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Strategije i tehnike sa
nastavnim materijalom:
• Na osnovu audio/pisanog teksta učenici
individualno/u paru/u grupama popunjavaju
tabele prema sledećim kriterijumima:
• informacije koje sam znao/znala;
• informacije koje nisam znao/znala;
• primeri koje treba zapamtiti.
Jupiter
It’s the biggest planet in our Solar System

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Strategije i tehnike sa
nastavnim materijalom:
• Svaka grupa/par prezentuje u razredu
izdvojene informacije, dok ostali učenici
hvataju beleške.
• Učenici na osnovu zajedničke tabele
sastavljaju pitanja za test.

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

IV PROJEKTA NASTAVA
 TASK (zadatak, projektna
nastava)
• Podrazumeva upotrebu kognitivnih procesa na različitim
nivoima:
• I red:1. prikupljanje informacija (Listing), 2. selekcija i
klasifikacija (Ordering, Classifying), 3. poređenje (Comparing),
uklapanje (Matching)
• II red:1. rešavanje problema (Problem Solving), 2. prenošenje
ličnog iskustva (Sharing Personal Experience) 3. krеativni
zadatak (Creative tasks), projekat (Project Work)
(Willis, 1996)

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 PRO TASK
• Task pruža input i mogućnost učenicima da koriste strani jezik
(engl. language use) u skladu sa teorijom usvajanja jezika
(Swain, 1995).
• Upotreba jezika (produktivne veštine) usmerava učenikovu
pažnju na formu, kao i na vezu između forme (engl. form) i
značenja (engl. meaning). U ovoj kontekstualizovanoj
upotrebi jezika učenik koristi kognitivne procese kojima
obrađuje (engl. process) i preoblikuje (engl. reshape) input.
• Task omogućava bogat jezički kontekst koji podstiče učenika
da svesno i nesvesno koristi kognitivne procese u izdvajanju
sistemskih pravila koja leže u osnovi jezičkog razumevanja i
produkcije (Kumaravadivelu, 1994).

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Ciljevi (Task):
• omogućiti učenicima kontrolu nad učenjem i uvid u napredovanje;
• ohrabriti učenike da učestvuju u izboru nastavnog sadržaja i
materijala (konstruktivna uloga u učionici);
• podsticati interakciju između učenika;
• omogućiti aktivnu ulogu učenika u ocenjivanju;
• podsticati istraživački rad i primenu znanja u učionici i van nje;
• razvijati odgovornost učenika prema sopstvenom napretku u
učenju;
• ohrabriti učenike da promišljaju o sadržaju i didaktičkim
postupcima;
• ohrabriti učenike da aktivno učestvuju u nastavnim aktivnostima
(Benson, 2012)

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

Primeri projektne nastave

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Osnovna načela:
• Interdisciplinarni pristup (saradnja više nastavnika)
• Pažljivo isplanirane faze rada
• Pažljivo formiranje grupa učenika (heterogenost) ˃
vršnjačko učenje (engl. peer tutoring), razvoj
odgovornosti i autonomije u učenju (celoživotno
učenje)
Primeri:
 Faze: Ugo Foscolo (A. Saccomanadi)
 M. P. Barilli (PP)

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Ugo Foscolo – “A Zacinto”
• Nastavnik objašnjava istorijski kontekst i književni pravac
autora uz interakciju sa učenicima: interdisciplinarnost
(istorija, umetnost i sl.)
• Učenici slušaju odlomak i nastavnik proverava razumevanje
(objašnjavanje nepoznatih reči, sinonimi, antonimi i sl.): rad u
parovima i grupama, usmena produkcija

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 U. Foscolo – „A Zacinto“
• Učenici prepričavaju određeni odlomak, tehnika
parafraziranja; detaljna leksička analiza
• Interakcija između učenika: postavljanje pitanja,
objašnjavanje (kooperativno učenje)
• Domaći rad: pisana produkcija (prepričavanje, iznošenje
mišljenja o određenoj temi, problemu i sl.)

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Smernice: Zadatak (1)
• Kognitivni procesi (I nivo):
1.1.Nabrajanje (Listing):
- istorijski događaji i umetnička ostvarenja u periodu života Uga Foskola (1778
– 1827);
1.2. Stavljanje u red (Ordering), Klasifikovanje (Classifying), Sortiranje
(Sorting):
- povezivanje godina i biografskih podataka U. Foskola sa istorijskim
događajima :
• 1804 – 1806. Kao kapetan francuske vojske živi u raznim gradovima u
Francuskoj;
• 1814. Napoleon abdicira; povratak Austrijanaca u Milano;
• 1815. Austrija zahteva da se bivši oficiri Napoleonove vojske zakunu na
vernost Austriji;

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Smernice: Zadatak (2a)
• Kognitivni procesi (II nivo):
2.1. Rešavanje problema (Problem Solving): analiza soneta „A
Zacinto“, odnos pesnika prema rodnom mestu i majci;
otkrivanje mitoloških elemenata – Venera; Odisej sa kojim se
pesnik poistovećuje, tema smrti i egzila.

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Smernice: Zadatak (2b)
2.2. Kreativan zadatak (Creative tasks), Projekat (Project Work):
• Interdisciplinaran pristup:
• I. Istorija: francuska revolucija i književna dela; Napoleon i
umetnost; uticaj istorije na život U. Foskola
• II. Književnost – Romantizam (Italija, Srbija i dr.), glavne odlike,
predstavnici-poezija i narativa

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Smernice: Zadatak (2c)
• III. Umetnost – Romantizam - slikarstvo (Italija, Srbija i dr.),
glavne odlike, srpski i italijanski slikari
• IV. Prirodne nauke – voda kao centralna tema soneta („povratak
u majčino krilo“ kako bi se ponovo rodio u novom životu.)
Tema: Ekologija (zagađenje voda), Geografija (reke, jezera, mora –
Italija i Srbija) i sl.
• V. Društvo /aktuelnosti – imigracija
(pesnikov egzil), multikurnost, tolerancija

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 ... i interkultura...
 M. P. Barilli (PP)

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

V OCENJIVANJE

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Ocenjivanje – izazov u CLIL
nastavi
• Predmet ocenjivanja:
• jezik,
• sadržaj
• ili oba elementa?

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Testiranje
• Osnovna podela testiranja/ocenjivanja:
 sumativno (engl. Summative assessment): na
kraju obuke, modula ili školske godine;
 formativno ( engl. Formative assessment) ili tzv.
dijagnostički test.
- Cilj: doći do informacija kako bi planirali
korektivnu nastavu tj. da gde leže teškoće, kakvog
su stepena i prirode (u toku kursa ili nastavne
jedinice ).

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Ključni postupci u testiranju:
• saradnja nastavnika i učenika: nastavnik
upućuje učenike u ciljeve učenja; zadatke i
očekivane rezultate;
• podsticanje samostalnog i vršnjačkog
ocenjivanja (self-, peer-assesment);

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

• pružati povratnu informaciju o napredovanju
učenika sa ciljem jačanje motivacije i
samopouzdanja (Coyle et al.)

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Predmet ocenjivanja
• Sadržaj primaran u odnosu na jezik.
• Principi testiranja sadržaja primenljivi i na testiranje
jezika.
• Odrediti cilj testiranja:
 činjenice (podaci);
 opšte razumevanje;
 sposobnost interpretacije, analize, sinteze i primene
sadržaja (viši nivoi mišljenja);
 sposobnost samostalnog istraživanja i proširivanja
znanja. (Coyle et al.)
Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet
 ZAKLJUČAK
Strategije i tehnike u nastavi SJ – šira primena u
CLIL-u:
• Nastavnik SJ / predmetni nastavnik u CLIL-u:
fuzija dvostrukih uloga
• Nastavnik SJ - interdisciplinarna nastava SJ;
• Predmetni nastavnik – “jezički obojena”
nastava.

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Testiranje
• Primeri ulaznog testa za dvojezično odeljenje
• Primeri testova sa tekstovima u vezi sa
istorijom i istorijom umetnosti

Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet

 Reference (izbor):
Benson, P. (2012). Learner – Centered Teaching u: Burns, A.& Richards, J. C. (ur.) The
Cambridge Guide to Pedagogy and Practice in Second Language Teaching.
Cambridge: Cambridge University Press
Coyle, D. Hood, P. & Marsh, D. (2010). CLIL. Content and Language Intergrated
Learning. Cambridge: Cambridge University Press
Deller, S. & Price, C. (2007). Teaching Other Subjects Through English. Oxford: Oxford
University Press
Järvinen, H.M. (2009). (ur.) Handbook. Language in Content instruction. Turtku:
University of Turku
Kumaravadivelu, B. (1994). The postmethod condition: Emerging strategies for
second/foreign language teaching. TESOL Quarterly, 28, 27-48. U: Richards, J.C &
Renandya, W.A. (ur.) Methodology in Language Teaching. An Anthology of Current
Practice. Cambridge: Cambridge University Press
Swain, M. ( 1995). Three functions of output in second language learning. U: G. Cook
& B. Seidlhofer (ur.), Principle and practice in applied linguistics (str. 125-144).
Cambridge: Cambridge University Press
Willis, J. (1996). A framework for task-based learning. Harlow: Longman
Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet