CHƯƠNG 2.

HOẠCH ĐỊNH
TUYẾN
ĐƯỜNG
TS. NGUYỄN SƠN TÙNG
MỤC LỤC

1. Vấn đề định tuyến xe (VRP)

2. Phương pháp giải cho bài toán TSP đối xứng
3. Phương pháp tìm kết quả tối ưu cho bài toán TSP
 ĐỊNH TUYẾN XE (VRP) LÀ GÌ?
Vấn đề định tuyến xe VRP là một trong những thách thức tối
ưu hóa phức tạp trong lĩnh vực vận hành và quản lý vận tải,
phân phối và logistics. Mục tiêu của VRP là tối ưu hóa các
tuyến đường cho một số lượng lớn phương tiện vận chuyển,
phục vụ cho việc điều phối hàng hóa giữa các địa điểm nhận
hàng, giao hàng và các điểm dừng khác nhau.
Việc lập kế hoạch để xác định nhân viên thực hiện dịch vụ,
loại hàng hóa giao, số lượng cần vận chuyển và lộ trình di
chuyển cụ thể không chỉ giúp tối ưu hóa hoạt động vận
chuyển mà còn giảm thiểu tổng chi phí liên quan đến vận tải.
 AI CẦN GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VRP?
Các bên liên quan đến vấn đề định tuyến xe VRP bao
gồm:
◦ Chủ hàng: Bao gồm những tổ chức như nhà bán lẻ,
nhà phân phối và nhà sản xuất (retailers, distributors,
manufacturers).
◦ Chủ xe: Các doanh nghiệp điều hành đội xe vận
chuyển, bao gồm cả vận chuyển hàng lẻ (LTL) và vận
chuyển hàng toàn bộ (FTL) (2PL).
◦ Các công ty cung cấp dịch vụ giao nhận (3PL)
 CÁC VẤN ĐỀ THỰC TẾ TRONG VẬN TẢI

Lấy hàng/ gom hàng tại nhiều kho (Multiple Depot VRP
– MDVRP)
Trong MDVRP, việc lấy và gom hàng từ nhiều kho đặt ra
các ràng buộc cụ thể. Mọi phương tiện phải được tải đầy
trước khi rời kho và dỡ hàng trước khi quay trở lại kho.
Với chỉ hai bến tải có sẵn, tối đa chỉ có thể tải hoặc dỡ hai
xe cùng một lúc. Điều này có nghĩa là một số phương tiện
có thể phải chờ đợi để được tải, dẫn đến trì hoãn trong việc
xuất phát từ kho. Thách thức ở đây là tìm ra các tuyến
đường tối ưu cho MDVRP và đồng thời đáp ứng được các
ràng buộc về tải và dỡ hàng tại kho.
 CÁC VẤN ĐỀ THỰC TẾ TRONG VẬN TẢI
Nhiều loại hàng hóa (Multi-commodity – VRP)
◦ Đặc tính hàng hoá: Trong vận tải FTL, nguyên tắc
không trộn lẫn hàng hoá là quan trọng (ví dụ: gỗ và
bóng đèn, nước đóng chai và thực phẩm dễ mất nước).
◦ Kích thước hàng hoá: Ảnh hưởng đến việc xếp dỡ, chất
xếp, và trọng lượng của xe vận chuyển.
 CÁC VẤN ĐỀ THỰC TẾ TRONG VẬN TẢI
Vấn đề định tuyến xe với nhận và giao hàng (Vehicle
Routing Problem with Pick-up and Delivering – VRPPD)
◦ Mục tiêu: Tối ưu hóa độ dài của lộ trình. Tìm lộ trình
ngắn nhất cho mỗi phương tiện là khá dễ dàng, nhưng khi
có nhiều địa điểm nhận và giao hàng, việc này trở nên
phức tạp hơn.
◦ Mỗi chiếc xe nhận/giao hàng tại các địa điểm khác nhau
và giao chúng ở các nơi khác nhau. Xác định lộ trình để
nhận và giao tất cả hàng hóa, đồng thời giảm thiểu chiều
dài của lộ trình dài nhất.
 CÁC VẤN ĐỀ THỰC TẾ TRONG VẬN TẢI
Năng lực vận tải hạn chế (The capacitated vehicle
routing problem – CVRP)
Xe vận chuyển có hạn chế về khả năng cần phải nhận hoặc
cung cấp hàng hóa tại các địa điểm khác nhau. Các mặt
hàng có số lượng, ví dụ như trọng lượng hoặc kích thước,
và các phương tiện có giới hạn về công suất mà chúng có
thể chở.
Mục tiêu của việc vận chuyển hàng hóa là tối thiểu hóa chi
phí, với điều kiện không bao giờ vượt quá khả năng của
các phương tiện (được gọi là việc vượt quá trọng tải).
 CÁC VẤN ĐỀ THỰC TẾ TRONG VẬN TẢI
Ràng buộc khung giờ (VRP with time windows –
VRPTW)
Nhiều vấn đề định tuyến xe liên quan đến việc lên lịch cho
các khách hàng chỉ có sẵn trong các khung thời gian cụ thể.
Mục tiêu là để giảm thiểu tổng thời gian di chuyển của các
phương tiện.
Ví dụ, tại vị trí 9, Time (0,3) là một khung thời gian, có
nghĩa là phương tiện phải đến đó trong khoảng thời gian từ
2 đến 3 để tuân thủ lịch trình.
 CÁC VẤN ĐỀ THỰC TẾ TRONG VẬN TẢI
Vấn đề định tuyến hàng tồn kho (Inventory Routing Problem –
IRP)
Mỗi ngày, nhà phân phối phải duy trì mức tồn kho tối đa tương
đương với nhu cầu hàng ngày, có nghĩa là họ không thể dự trữ
quá nhiều hoặc quá ít hàng hóa. Có 2 cách để ra quyết định liên 5,000, 3,000,
quan đến thời gian và số lượng hàng được đặt. 2,000 và 4,000
◦ Quyết định theo thời gian: Cân nhắc về thời gian và số lượng
để cung cấp cho khách hàng thông qua các tuyến đường được
xác định.
◦ Quyết định theo thời gian và không gian: Xác định thời gian
giao hàng cho mỗi khách hàng, số lượng hàng được giao mỗi
lần giao hàng, cũng như lập kế hoạch tuyến đường cho phương
tiện vận chuyển, tất cả phải được quyết định đồng thời.
 CÁC VẤN ĐỀ THỰC TẾ TRONG VẬN TẢI
Vấn đề định tuyến xe ngẫu nhiên (Stochastic VRP – SVRP)
Stochastic VRP (SVRP) hoặc Vấn đề định tuyến xe ngẫu nhiên là
một dạng của vấn đề định tuyến xe (VRP) mà nhu cầu hoặc điều
kiện vận chuyển của các khách hàng là ngẫu nhiên hoặc không
chắc chắn. Trong SVRP, các yếu tố như thời gian giao hàng, số
lượng hàng hoá cần vận chuyển, hoặc điều kiện địa hình có thể
biến đổi ngẫu nhiên trong quá trình thực hiện các tuyến đường
vận chuyển.
Mục tiêu của SVRP là tối ưu hóa việc sử dụng phương tiện vận
chuyển và giảm thiểu tổng thời gian hoặc chi phí vận chuyển
trong bối cảnh các yếu tố ngẫu nhiên. Điều này đòi hỏi sự linh
hoạt trong quyết định vận chuyển và sự đánh giá đúng đắn về rủi
ro và xác suất.
 CÁC VẤN ĐỀ THỰC TẾ TRONG VẬN TẢI
VRP động (Dynamic VRP)
Có một số ngành hàng thường có xuất hiện nhiều đơn đặt hàng phát
sinh trong ngày, ví dụ ngành phân phối dược phẩm. Các nhà thuốc
thường yêu cầu thời gian giao hàng ngắn hơn dẫn đến các vấn đề về
định tuyến và lập lịch trình xe trở nên phức tạp. Ngoài ra, các nhà
thuốc thường đặt hàng liên tục trong ngày, điều này có nghĩa là tại
mọi thời điểm có các nhóm đơn đặt hàng khác nhau đang chờ được
giao hàng. Điều này cũng ngụ ý rằng trong một ngày, một số hiệu
thuốc có thể cần phải được phục vụ nhiều lần.
Vì vậy, cách tiếp cận truyền thống dựa trên các tuyến đường cố định
thường không thể đáp ứng được yêu cầu linh hoạt này và có thể
không hiệu quả cho các nhà phân phối. Ngoài ra, các tuyến đường
đã được lập kế hoạch thường xuyên không thể hoàn thành đầy đủ,
và đôi khi xe phải rời kho hàng chỉ để giao một hoặc hai đơn đặt
hàng.
CÁC VẤN ĐỀ THỰC TẾ TRONG VẬN TẢI
 CÁC VẤN ĐỀ THỰC TẾ TRONG VẬN TẢI
Vấn đề định tuyến xe với Backhaul (Vehicle Routing Problem
with Backhaul – VRPB)
Đây là một tình huống phổ biến trong quản lý vận tải, đặc biệt là
trong các hệ thống phân phối hoặc logistics. Ví dụ, một công ty
vận tải có thể giao hàng từ kho đến các cửa hàng, và sau đó, sau
khi hoàn thành giao hàng đến các cửa hàng, xe vận chuyển cần
thu thập hàng hóa trả về kho hoặc điểm xuất phát để tối ưu hóa
việc sử dụng xe và giảm thiểu chi phí vận chuyển.
Trong VRPB, một số ràng buộc thường được xem xét, bao gồm:
◦ Ràng buộc định tuyến,
◦ Ràng buộc thời gian,
◦ Ràng buộc về công suất.
 BÀI TOÁN TRAVELING SALESMAN (TSP)
Có một người giao hàng cần đi giao hàng tại n thành phố.
Anh ta xuất phát từ một thành phố nào đó, đi qua các thành
phố khác để giao hàng và trở về thành phố ban đầu. Mỗi
thành phố chỉ đến một lần, và khoảng cách từ một thành phố
đến các thành phố khác đã được biết trước. Hãy tìm một chu
trình (một đường đi khép kín thỏa mãn điều kiện trên) sao
cho tổng độ dài các cạnh là nhỏ nhất.

Trong bài toán TSP đối xứng, khoảng cách giữa hai thành
phố là không đổi dù đi theo chiều nào. Như vậy đồ thị trong
bài toán này là đồ thị vô hướng.
 PHƯƠNG PHÁP NEAREST-NEIGHBOR HEURISTIC
Khi giải bằng phương pháp Nearest-neighbor Heuristic,
chúng ta thực hiện trình tự sau:
1. Lựa chọn điểm bắt đầu;
2. Di chuyển đến điểm chưa tiếp cận có giá trị thấp nhất;
3. Lập lại cho đến khi kết thúc chu trình.

A B C D
A -- 4 2 1
A-D-C-B-A: 1 + 8 + 13 + 4 = 26
B 4 -- 13 9
Có n! phương án di chuyển,
C 2 13 -- 8
nhưng chỉ có (n-1)! kết quả
D 1 9 8 --
 PHƯƠNG PHÁP NEAREST-NEIGHBOR HEURISTIC
Khi giải bằng phương pháp Nearest-neighbor Heuristic,
chúng ta thực hiện trình tự sau:
1. Lựa chọn điểm bắt đầu;
2. Di chuyển đến điểm chưa tiếp cận có giá trị thấp nhất;
3. Lập lại cho đến khi kết thúc chu trình.

1 2 3 4 5
1 -- 36 21 28 15
2 36 -- 43 32 29
3 21 43 -- 48 14
4 28 32 48 -- 36
5 15 29 14 36 --
 PHƯƠNG PHÁP NEAREST-NEIGHBOR HEURISTIC
Khi giải bằng phương pháp Nearest-neighbor Heuristic,
chúng ta thực hiện trình tự sau:
1. Lựa chọn điểm bắt đầu;
2. Di chuyển đến điểm chưa tiếp cận có giá trị thấp nhất;
3. Lập lại cho đến khi kết thúc chu trình.

1 2 3 4 5
1 -- 36 21 28 15
2 36 -- 43 32 29
1-5-3-2-4-1:
3 21 43 -- 48 14
15 + 14 + 43 + 32 + 28 = 132
4 28 32 48 -- 36
5 15 29 14 36 --
 PHƯƠNG PHÁP NEAREST-NEIGHBOR HEURISTIC
Hãy tìm chu trình ban đầu bằng phương pháp Nearest-neighbor Heuristic với thành phố xuất phát tại B

A B C D E F
A -- 44 34 12 40 41
B 44 -- 31 43 24 50
C 34 31 -- 20 39 27
D 12 43 20 -- 11 17
E 40 24 39 11 -- 42
F 41 50 27 17 42 --
PHƯƠNG PHÁP NEAREST-NEIGHBOR HEURISTIC

Hãy tìm chu trình ban đầu bằng phương pháp Nearest-neighbor Heuristic với thành phố xuất phát tại
B
A B C D E F
A -- 44 34 12 40 41
B 44 -- 31 43 24 50
C 34 31 -- 20 39 27
D 12 43 20 -- 11 17
E 40 24 39 11 -- 42
F 41 50 27 17 42 --

B-E-D-A-C-F-B: 24 + 11 + 12 + 34 + 27 + 50 = 158
GIẢI TỐI ƯU TSP BẰNG PHƯƠNG PHÁP PATH WAY
Đường đi tối ưu:
A-C-D-B-A: 2 + 8 + 9 + 4 = 23

A B C D
A -- 4 2 1
B 4 -- 13 9
C 2 13 -- 8
D 1 9 8 --
GIẢI TỐI ƯU TSP BẰNG PHƯƠNG PHÁP HUNGARIAN
Phương pháp Hungarian bao gồm bốn bước. Hai bước đầu tiên chỉ được thực hiện một lần, trong khi
bước 3 và 4 được lặp lại cho đến khi tìm thấy phân bổ tối ưu.
Bước 1: Trừ cực tiểu của mỗi hàng. Đối với mỗi hàng trong ma trận, phần tử có giá trị thấp nhất sẽ
được chọn và trừ từng phần tử trong hàng đó.
Bước 2: Trừ cực tiểu của mỗi cột. Tương tự như vậy, mục có giá trị thấp nhất được chọn cho từng cột
và được trừ cho từng mục trong cột đó.
Bước 3: bao gồm tất cả các số không với số dòng tối thiểu. Tất cả các số không trong ma trận kết quả
từ bước 2 phải được bao phủ bằng cách sử dụng số lượng đường ngang và dọc tối thiểu, theo hàng hoặc
cột.
Bước 4: Tạo thêm các số 0. Phần tử nhỏ nhất của ma trận (gọi là k) không bị che bởi một trong các
dòng được thực hiện ở bước 3 sẽ được chọn. Giá trị của k được trừ cho tất cả các phần tử không được
bao phủ bởi các dòng. Sau đó, giá trị của k được thêm vào tất cả các phần tử được bao phủ bởi giao
điểm của hai đường.
GIẢI TỐI ƯU TSP BẰNG PHƯƠNG PHÁP HUNGARIAN
A B C D
A -- 4 2 1
B 4 -- 13 9
C 2 13 -- 8
D 1 9 8 --

Tuyến đường tối ưu - A-B-D-C-A: 4 + 9 + 8 + 2 = 23