1 Script of Rizals Life INTRUDAKSYON Lahat: Sa mundo na puno ng pighati at kalungkutan, maraming mga tao ang nawawalan na ng pananalig

at pag-asa, datapwat may isang batang isinilang at muling nagbigay ng ilaw sa kaaba-abang buhay ng mga taong ito. Kaya, bilang pagtanaw sa kabayanihang taglagay ng batang ito, sabay-sabay nating tunghayan kung paano niya binigyang ilaw ang mga kaaba-abang buhay ng mga Pilipino noon. Narrator: Mag simula tayo sa kanyang pinag mulan.

Kabanata Isa Pinagmulan ni Pepe Sa Kanyang Ama Narrator: Sa lugar na kung saan walang kalayaan at pinatatakbo ng mga dayuhan, dumating ang isang tsinoy na nag ngangalang Domingo Lamco sa Maynila. Dahil sa regulasyun nga mga dayuhang kastila na lahat ng mga dayuhan at Pilipino ay dapat na mag taglay ng kastilang apelyedo, napilitan siyang palitan ang kanyang apelyedo ng Mercado. Narrator: Dito sa Maynila ay kanyang natagpuan ang kanyang kabiyak na si Inez dela Rosa at sila ay nagkaroon ng isang anak na lalaki na nag ngagalang Juan Mercado. Si Juan Mercado ang naging esposo ni Cirila Alejandro at ang kanilang pagmamahalan ay nag bunga ng labing tatlong anak. Isa na nga rito ay si Francisco Mercado na siyang bunso sa labing tatlong anak. Sa Kanyang Ina Narrator: Si Manuel de Quintos ang naging asawa ni Regina Ursua kung saan sila ay nagkaroon ng anak na babae na nagngangalang Brigida de Quintos. Si Brigida ay nagkaroon ng kabiyak at ito ay si Lorenzo Alberto Alonzo na kung saan sila ay biniyayaan ng dalawang anak. At is rito si Teodora Alonzo Realonda. Pagkabuo ni Pepe Narrator: Si Francisco at Teodora ay nagkakilala. Niligawan ni Francesco si Teodora at palaging niya itong dinadalaw sa kanilang bahay. (sa daan) Francisco: Teodora, ngayong matagal na tayong magkakilala at halos limang buwan na kitang nililigawan, may gusto sana akong sabihin sa iyo. Teodora: Ano iyon Francesco? Francisco: Nais ko sanang ikaw ay pakasalan, at akoy mamamanhikan sa inyo kasama ang aking inat ama. Kung iyong mararapatin. (Teodora- maluha-luha at hindi makapaniwala)

2 Teodora: Francesco, talaga bang gusto mo akong pakasalan? Francisco: Abay oo Teodora, ikaw ay aking mahal na tunay, wala na akong hihilingin pa kung di ang ikay makapiling tuwina. (Niyakap ni Teodora si Francesco) Narrator: At hindi nag tagal ay nagpakasal ang dalawang magsingirog at sila ay biniyayaan ng labing isang anak. Ang kanilang panganay ay si Saturnina, na sinundan ni Paciano, Narcisa, Olympia, Lucia, Maria, Jose, Concepcion, Josefa, Trinidad at Soledad ang bunso sa labing isang anak. Si Jose o Pepe ay ang ika pitong anak ng mag asawa. Kabanata Dalawa Ang Kabataan ni Rizal Narrator: Sa isang napakaperpektong gabi kung saan may isang malaking buwan na nakaagaw sa atinsyun ng mga tao, kasabay noon ay isinilang ang isang bata. Ang lahat ay nabigla dahil sa kanyang kaibahan; siya ay mayroong malaking ulo na malimit makita sa kanilang bayan. At ang batang ito ay pinangalanang Jose Protacio Rizal Mercado y Alonzo Realonda o Pepe. (sa bahay ng mga Mercado) Celedonia: Teodora, kayanin mo, malapit ng lumabas ang bata. Teodora: ahhhhhhh,,, hindi ko kakayanin Celedonia: Eri lang Teodora, malapit ng lumabas ang bata. Francisco: Teodora, kaya mo yan, akoy naririto lamang sa tabi mo, mahal ko, kayanin mo.. Teodora: ahhhhhhhhhhhhhhhhh (lumabas na ang bata) Celedonia: Teodora, lalaki ang iyong anak. Teodora: (maluha-luha) Francisco: ito na ang anak natin mahal ko. (nakangiti) Narrator: Naging mahirap ang kapanganakan ni Teodora kay Pepe dahil na rin sa laki ng ulo ng bata, at muntik na ito ang naging dahilan ng kanyang pagkamatay. Narrator: Noong ika-22 ng Hunyo 1861 ay bininyagan ang batang si Pepe. Si Padre Rufino Collantes angnagbinyag sa kanya. Makalipas ang tatlong taon, si Pepe ay tatlong taong gulang na. Siya ay tinuruan ni Doa Teodora na bumasa ng alpabetong tagalong, espanyol at ingles. Natutu din siyang magdasal ng kanyang sariling dasal. Teodora: Sige anal, basahin mo ang alpabetong tagalong.

3 Pepe: a, ba, ka, da, e, ga, ha, I, la, ma, na, pa, ra, sa, ta, o, wa, ya. Teodora: Magaling aking anak, ikaw ay matalino, walang duda. Kayat tayo na ay matulog. Pepe: Opo Ina. Narrator: Pumasok si Pepe sa kanyang silid at naghanda na para matulog. Pepe: Sa ngalan ng Ama, ng Anak, ng Espiritu Santo, Amen. Ama, salamat pos a biyayang ibinigay ninyo sa amin. Salamat sin pos a magandang kalusugan n gaming pamilya, sana po ipagpatuloy pa ninyo ang pagbibigay sa amin ng gracia. Amen. (humiga na si Pepe at natulog) Narrator: Kinabukasan, matapos ang kanilang hapunan, minabuti ni Doa Teodora na basahan si Pep eng isang aklat na kanya ng kinaugalian. Amigo de los Ninyos ang pamagat ng kwento. Teodora: Ang mga bata ay naghahabulan at nadapa (napatingin si Doa kay Pepe) Pepe, ikaw ba ay nakikinig? Pepe: (walang kaimik-imik) Teodora: (tagclose ang book) Anak, alam mo ba ang pabulang tungkol sa gamo-gamo? Pepe: Hindi po ina. Teodora: Kung gayon ay iku-kwento ko sa iyo, mahal kung anak. Narrator: Ipinaliwanag ni Doa Teodora kay Pepe na namatay ang batang gamo-gamo dahil na rin sa itoy lumapit sa apoy. Na sinabihan ito ng inang gamo-gamo na huwag lumapit sa lampara, kasi masusunog ang kanyang pakpak. dahil na rin sa katigasan ng ulo ng batang gamo-gamo, unti-unting nasunos ang pakpk nito at namatay. Pepe: Gayon po ba ina? Teodora: Oo Pepe, kaya huwag mong gagayahin ang batang gamo-gamo. Pepe: Pero ina, ako po ay bata at matapang, bakit kop o pipigilan ang aking sarili sa pag-abot sa aking gusto? Gaya ng gamo-gamo, naakit siya sa apoy kaya siya ay namatay. Kaya kung gusto ko pong makahanap ng mga sagot sa aking mga katanungan, kinakailangan ko pong mamatay, gaya ng gamo-gamo. Narrator: Ang pangangatwirang iyon ni Pepe ay kanyang naging inspirasyon hanggang sa siya ay lumaki. Sa kabila ng pagiging matanungin ni Pepe, may takot pa rin siya sa Poong Maykapal. Francisco: Mahal ko, mga anak, ala sais na. Tayo nay mag rosary. (Nagtipon-tipon ang mag-anak sa sala at nagrosaryo) Teodora: Sa ngalan ng Ama, ng Anak, ng Espirito Santo, Amen. (SOUNDS)

4 Narrator: Sa kadahilanang siya ay may malakas na pananalig sa Poong Maykapal, noong siya ay apat na taong gulang, ay namatayang kanyang pinakamalapit na kapatid na si Concepcion. Kinuwestyun niya ang Pangninoon kung bakit ang kanyang kapatid pa ang namatay. Pepe: Bakit? Bakit? Bat siya pa.? Francisco: Anak tanggapin mo na ang mga pangyayari, dahil wala na tayong magagawa pa. Teodora: Tahan na akong anak. Narrator: Ang insidenting iyon ay nag-iwan ng malaking pighati sa murang isip at damdamin ni Pepe.

Narrator: Makalipas ang maraming buwan, sa taon ding iyon, binigyan si Pepe ng pribadong tagapagturo ng kanyang inang si Doa Teodora. Si Maestro Celestino, para sa kanyang pagbasa, pagsulat relihiyon at sa asignaturang matimatica. Sumunod si Maestro Lucas Padua para sa sa pagtuturo sa mga basics ng lengwaheng latin at Spanish. At pang huli si Maestro Leon Monroy na nag turo patungkol sa pagpapahalaga ng sining. Maestro Celestino: Mahusay, marunong kanang bumasa at magsulat. Higit pa riyan ang pagiging listo mo sa matematica at relihiyon. Sa tingin ko, wala na akong maidaragdag sa iyong kaalaman. Maesto Monroy: Mahilig ka ngang tunay sa sining, ang pag iiskultur, pag pipinta at higit sa lahat sa pag susulat lalo na ng mga tula. Pepe: Maraming salamat po mga maestro. Ngunit ako po ay nababahala sa aking kaalaman patungkol sa lengwaheng spanyol at latin, hindi ko pa po sila masyadong kabisado. Maestro Padua: Mag-alala ka ay wag mong gawing, pagkat sa edad mong ito ay ang panahon kung saan ka mamumukadkad at matututo ng marami. Pepe: Salamat po ulit maestro padua. Narrator: Sa mga araw na lumipas, napagdisisyonan na ni Francesco na kailangan na ni Pepeng pumunta sa isang paaralan, ngayong namatay na si Maestro Monroy. Kaya noong Hunyo, 1869, lingo ng hapon ay pinapunta na si Pepe sa Bian na inalalayan ni Paciano. Francisco: Kailangan na ng anak nating pumasok sa paaralan, Teodora, hindi pwedeng dito nalang siya sa ating bahay palagi. Teodora: Pero alam mo namang masakitin ang anak natin mahal? Francesco: Hayaan mot masasanay yan at lalakas din Teodora: (nalungkot si teodora) Paciano: Pinapatawag daw po ninyo ako ama? Francisco: Oo Paciano, ihatid mo ang kapatid mong si Pepe sa Bian, doon na siya mamamalagi muna dahil doon na siya mag aaral.

5 Paciano: Sige po ama. Narrator: Kinalaunan ay nag lakbay na sina Paciano at Pepe patungung Bian, Laguna. At matapos ang ilang oras na pag lalakbay ay dumating na sila. KABANATA TATLO Ang Unang Araw ni Pepe sa Bian Narrator: Si Pepe ay na pumasok sa paaralan na pinamumunuan ni Maestro Justiniano Aquino Cruz. At agarang nag simula ang kanilang klase. Justininiano: Ikaw, jose, marunong ka bang mag salita ng Epanyol? Pepe: Kunti lang po. Justininiano: e, salita ng latin? Pepe: Kunti rin po. Mga kaklase: Hahahahaha! (nagtawanan ang kanyang mga kaklase) Justininiano: Ikaw, jose, maliit ka na ngang bata, maliit pa yang mga alam mo. Tunto! Pepe: (napadungo siya) Narrator: Sa Bian naranasan ni Pepe ang hindi niya naranasan sa kanilang bahay, at ito ang kanyang pinakaayaw sa lahat, ang tinatawag na corporal punishment o ang pamamalo sa mga estudyanteng may kasalanan o may ginawang hindi tama. Pedro: Hoy, Jose, ai hindi pala, hoy chungo! CHUNGO4x Pepe: Chungo? Ako, chungo? Ikaw bangus. Bangus2x Pedro: Bahala na kung bangus, kaysa sa saiyo chungo, maitim, kunti ang alam at pandak! Kaklase: Hahahahahaha! Chungo! Pepe: Ano gusto mong away? (Punch) (WARRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR) Justiniano: Ano to? Anong nangyayari dito? Pedro: Si Pepe po ang pasimuno nito ama. Justiniano: Jose, hali ka rito. (Palo) Narrator: Ang pinakaayaw ni Pepe sa lahat, na halos araw-araw na nangyayari sa kanya.

6 Narrator: Dinagdagan pa ni ito Pedro, ang kanyang pinakamortal na kaaway noon, na anak ni maestro Justiniano. Bagamat mapait ang kanyang mga karanasan dito, may nagawa parin siyang magagandang bagay gaya ng pagsulat ng kanyang pinakaunang tula na pinamagatang Sa aking mga kabata na naglalayung magkaroon ng sariling identity ang mga Pilipino at maging mapagmahal sa sariling wika. Bilang si Pepe ay nagpatuluy sa pag-aaral sa Bian ng isang taon at kalahati, siya ay nangibabaw sa lahat ng mga kabataan na taga Bian sa pang-akademiko. Na daig niya ang lahat, sa espanyol, latin, at sa iba pa nilang mga asignatura. Justiniano: Ang pinakamagaling na studyante sa taong ito ay si Pepe, sa pagpapakita ng kanyang listo sa akademiko. Pepe: Salamat po maestro. (muhawa tanan kai mugas bali) Saturnina: Mahal kong kapatid, may nais akong ibigay sa iyo. Ngunit tumungo muna tayo sa bahay at doon ko ito ibibigay. Pepe: Opo mana neneng, subalit bago tayo tumungo sa bahay, patnugutan niyo po akong tumungo muna sa simbahan para makapagdasal. Narrator: Araw-araw itong ginagawa ni Pepe; mula sa kanilang bahay, patungo sa kanilang eskwelahan, at pakikinig ng misa sa alaas kwatro at uuwi sa bahay ng alas dyes. (Music) Saturnina: Pepe, dumating na ang sulat na nagsasaad na maari ka nang pumunta sa Calamba. Pepe: (happy) Talaga mana Neneng, akoy lubos na nag papasalamat at nagagalak. Narrator: Dec. 17, 1870, araw ng kanyang pag-alis patungong calamba, kumoha siya ng isang bato sa ilog at itinabi ito. Pepe: Ito ang aking salimsim dito, mangangako akong hinding hindi na ako babalik sa lugar na ito. Narrator: Inalalayan siya ni Arturo camps, kaibigan ni Don. Francesco, sa kaniyang pagpunta sa Calamba. At dito na nagtatapos ang aming dula, sana po kayo ay natuwa sa aming simpling programa. At nakita ninyo ang mga kabuluhang aral na nais naming ihatid sa inyo gamit ang buhay ni Jose o Pepe. All cast: sa stage at mag bow..