przegląd

morski
ISSN 1897-8436

MIESIĘCZNIK | LIPIEC 2007 | NR 1 (001)

SPECYFIKA
OPRACOWYWANIA

ĆWICZEŃ str. 5

WYKONAĆ ZADANIE str. 18 | SPROSTAĆ WYZWANIOM str. 21

SIŁY MORSKIE FEDERACJI ROSYJSKIEJ str. 38 | Z ŻYCIA FLOT str. 45
MORSKA SZTUKA WOJENNA
Proces przygotowania ćwiczeń
taktycznych w Marynarce Wojennej RP
W 2005 r. do działalności szkoleniowej
w Siłach Zbrojnych RP wprowadzono dwa
dokumenty doktrynalne, dotyczące
szczegółowych zasad przygotowania
i przeprowadzenia ćwiczeń. Są to: Organizacja
szkolenia dowództw i sztabów w Siłach
Zbrojnych RP DD/7.1 oraz Instrukcja
o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń
z dowództwami, sztabami i wojskami w Siłach
Zbrojnych RP DD/7.1.1.
str.|5

SIŁY MORSKIE INNYCH PAŃSTW str.|38 ZABEZPIECZENIE DZIAŁAŃ str.|18

Obrona przed bronią
masowego rażenia
na okrętach Marynarki
Wojennej RP

Federacja Rosyjska
ZABEZPIECZENIE DZIAŁAŃ str.|12

Nowe spojrzenie
na służbę hydrograficzną
SZKOLENIE I WYCHOWANIE
str.|28

Akweny morskie od dawna wzbudzały zainteresowanie

człowieka. Jako użytkownik morza, poszukiwał on
niezbędnej wiedzy z zakresu hydrografii, kartografii Komponent morski Sił Odpowiedzi NATO
morskiej i oznakowania nawigacyjnego. w operacjach reagowania kryzysowego
 ¢ OD DOWÓDCY
przegląd
adm. floty Roman Krzyżelewski.........................................................4
morski
¢ MORSKA SZTUKA WOJENNA LIPIEC 2007 | NR 1 (001)

Specyfika opracowywania ćwiczeń, kmdr ppor. Paweł Podgórny....5

Szanowni Czytelnicy!
W nieco zmodyfi-
¢ ZABEZPIECZENIE DZIAŁAŃ
kowanej formie
Nowe spojrzenie na służbę hydrograficzną, powraca znany
kontradm. dr inż. Czesław Dyrcz..................................................... 12 Wam dobrze
„Przegląd Morski”.
Wykonać zadanie, kmdr Jacek Barański,
Stabilizacja jest
kmdr por. Piotr Majewski................................................................. 18
wrogiem postępu,
nie obyło się więc bez pewnych zmian.
¢ SZKOLENIE I WYCHOWANIE Nowy „PM” jest wydawany przez powoła-
ną na początku tego roku Redakcję
Sprostać wyzwaniom, kmdr por. Mieczysław Draus...................... 21
Wojskową. Marynarka wojenna, mniej
AKTUALNOŚCI.................................................................................... 26 liczna niż wojska lądowe czy siły powietrz-
Morski aspekt Sił Odpowiedzi, kmdr ppor. Dariusz Kozłowski...... 28 ne, działająca mniej spektakularnie
– umyka niekiedy uwadze społeczeństwa.
¢ OCHRONA ŚRODOWISKA A przecież o dostęp do morza walczyło
wiele pokoleń Polaków. To, że o marynar-
Erozja morska na Bałtyku, kmdr ppor. Dariusz Kloskowski........... 35 ce wojennej mówi się mniej, nie oznacza,
że nie ma o czym dyskutować. Przeciwnie
¢ SIŁY MORSKIE INNYCH PAŃSTW – tematów do rozważenia jest wiele. Jaka
marynarka wojenna jest potrzebna
Tendencje rozwojowe sił morskich Federacji Rosyjskiej, Polsce? Jakie jest miejsce okrętów pływa-
kmdr por. rez. Jerzy Bojko................................................................ 38 jących pod biało-czerwoną banderą
Z życia flot, kmdr por. Maciej Nałęcz............................................... 45 w  systemie bezpieczeństwa Sojuszu
Północnoatlantyckiego? Pytania można
by mnożyć. Trzeba przy tym spróbować
Zespół redakcyjny zmierzyć się z odpowiedziami na nie.
Dyrektor Redakcji Wojskowej Skład i łamanie: Monika Klekociuk, „PM” ma być pismem, w którym będziecie
redaktor naczelny: Artur Bartkiewicz Marcin Dmowski mogli poruszać te i inne problemy.
tel.: CA MON 845-365, 845-685; faks: 845-503 Opracowanie stylistyczne: Renata Gromska, Powinien stać się wydawnictwem, po które
Zastępca dyrektora: ppłk Lech Mleczko Katarzyna Kocoń, Teresa Wieszczeczyńska chętnie sięgnie każdy marynarz – nie tylko
tel.: CA MON 845-685, Kolportaż: Elżbieta Toczek dlatego, że dotyczy tego rodzaju sił zbroj-
e-mail: lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl tel.: CA MON 840 400, (0 22) 684 04 00 nych, ale przede wszystkim ze względu na
Redaktor prowadzący: Reklama: reklama@redakcjawojskowa.pl możliwość znalezienia na jego stronach
kmdr ppor. dr Mariusz Konarski Zdjęcie na okładce: Marian Kluczyński ważnych dla niego zagadnień. Marynarka
tel.: CA MON 266-207; 262-413, Projekt graficzny: Łukasz Kaugan, CaStudio wojenna warta jest tego, by o niej dyskuto-
e-mail: bandera@mw.mil.pl wać. Dlatego zwracam się do Was z ogrom-
Redaktor merytoryczny: Paulina Glińska, Druk: Zespół Wydawniczy Sił Powietrznych ną prośbą – nie przechodźcie obojętnie
dr Jan Brzozowski tel.: CA MON 845-186 ul. Żwirki i Wigury 1c, 00-912 Warszawa obok „PM”. Dzielcie się z nami swoją wie-
dzą i doświadczeniami. Nikt nie wie o mary-
narce wojennej więcej od Was.
Gorąco zachęcam do lektury „PM”
i współpracy z tym miesięcznikiem.
Aleje Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa, tel.: CA MON 845 365, 022 6845365, Artur Bartkiewicz
022 6845685, www.zolnierz-polski.pl, e-mail: sekretariat@redakcjawojskowa.pl, redaktor naczelny

2007/01 przegląd morski 

OD DOWÓDCY
Drodzy Czytelnicy!
adm. floty
Roman Krzyżelewski
dowódca Marynarki Wojennej RP
„Przegląd Morski” – rys historyczny
M arynarka wojenna rozpo-
częła wydawanie swojego
czasopisma specjalistycznego
w grudniu 1928 r. Był to miesięcz-
nik pt. „Przegląd Morski”. Ukazy-
wał się do lipca 1939 r. Po woj-
 przegląd morski
Z
dużym zadowoleniem pra-
gnę poinformować o po-
wrocie czasopisma popu-
larnonaukowego marynar-
ki wojennej – „Przeglądu Morskie-
go”. Czasopismo to zawsze, pra-
wie przez 80 lat, było miejscem
prezentacji tematów związanych
z obecnością Polski na morzu.
Wkrótce po powstaniu pisma
w 1928 r. ówczesny szef kierow-
nictwa marynarki wojennej ko-
mandor Jerzy Świrski stwierdził:
„Przegląd Morski” może i powi-
nien przyczynić się do osiągnięcia
większej sprawności marynarki
i do propagowania jej rozwoju
i dlatego niewątpliwie znajdzie po-
parcie całego personelu marynar-
ki”. Od tego czasu „Przegląd Mor-
ski” był cennym źródłem wiedzy
wojennomorskiej. W profesjonalny
sposób przedstawiał zagadnienia
dotyczące specyfiki marynarki wo-
jennej i jej miejsca w polityce mor-
skiej państwa.
Pragniemy, aby nasze czasopi-
smo ponownie, choć w nieco
zmienionej szacie graficznej, mo-
nie wznowiono jego wydawanie
dopiero w 1947 r. pod tym sa-
mym tytułem, lecz jako kwartal-
nik. W latach 1951–1956 czaso-
pismo wychodziło jako „Przegląd
Marynarki Wojennej”, po czym od
gło sprostać postawionym przed
nim zadaniom, popularyzując po-
glądy ludzi w marynarskich mun-
durach. Chciałbym, aby stało się
ono istotną, fachową pomocą na-
ukową w szkoleniu marynarzy,
aby służyło doskonaleniu ich
umiejętności. Jestem przekonany,
że „Przegląd Morski” nadal bę-
dzie znakomitym forum wymiany
doświadczeń, pismem, z którego
będą czerpać specjaliści.
Pragnę jednocześnie podkreślić,
że czasopismo powraca na rynek
w przededniu dorocznego Święta
Marynarki Wojennej RP. Niech to
będzie symboliczna, optymistycz-
na zapowiedź dalszego jego rozwo-
ju. Wszystkim Czytelnikom, zwłasz-
cza tym w marynarskich mundu-
rach, składam z okazji święta ser-
deczne życzenia wszelkiej pomyśl-
ności, zdrowia oraz spełnienia ma-
rzeń. Niech marynarskie szczęście
towarzyszy Wam w codziennej
służbie i pracy.
Gorąco zachęcam do lektury,
mając nadzieję, że czasopismo
spełni wymagania czytelników. g
1957 r. ponownie jako „Przegląd
Morski”. Dwukrotnie zmieniano
częstotliwość wydawania czaso-
pisma: od 1953 r. był to dwumie-
sięcznik, a od 1964 r. (od nume-
ru 3.) – miesięcznik.
2007/01
 MORSKA SZTUKA WOJENNA Szkolenie morskie
TRENDY aaa

Proces przygotowania ćwiczeń

taktycznych w Marynarce Wojennej RP
MARIAN KLUCZYŃSKI

Specyfika
opracowywania ćwiczeń
W 2005 r. do działalności szkoleniowej w Siłach Zbrojnych RP
wprowadzono dwa dokumenty doktrynalne, dotyczące szczegółowych
zasad przygotowania i przeprowadzenia ćwiczeń. Są to: Organizacja
szkolenia dowództw i sztabów w Siłach Zbrojnych RP DD/7.1
oraz Instrukcja o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń z dowództwami,
sztabami i wojskami w Siłach Zbrojnych RP DD/7.1.1.

P
ierwszy z wymienionych dokumen-
tów szczegółowo określa zasady
szkolenia dowództw i sztabów oraz
opracowania ćwiczeń. Ćwiczenia
w systemie szkolenia SZRP stanowią najsku-
teczniejszą formę praktycznego przygotowa-
nia do działania (przygotowania kadry, a tak-
że szkolenia dowództw i sztabów, wojsk oraz
rezerw osobowych), stosowaną we wszystkich
podsystemach wykonawczych tego systemu.
Drugi dokument normuje systemowo proces
przygotowania i przeprowadzenia ćwiczeń.
morska specyfika
Wprowadzenie do działalności służbowej
tych dokumentów zobligowało marynarkę wo-
jenną do opracowania metodyki przygotowa-
nia i prowadzenia ćwiczeń, uwzględniającej
specyfikę tego rodzaju sił zbrojnych. Prace za-
kończono w 2006 r. Opracowano tymczasowy u

2007/01 przegląd morski 5

 aaa WOJENNA Szkolenie morskie
TRENDY SZTUKA
MORSKA
u dokument – Metodykę przygotowania i pro-
wadzenia ćwiczeń z dowództwami, sztabami
i wojskami w MWRP. Powstał on na podsta-
wie doświadczeń wyniesionych ze stosowania
w praktyce zasad zawartych w dokumencie
doktrynalnym DD/7.1.1. Wspomniana meto-
dyka stanowi dokument tymczasowy, ponie-
waż – zdaniem autorów – rozwiązania w niej
zawarte zostaną zweryfikowane w praktyce.
Założono, że do końca 2007 r. zostaną zebra-
ne wszystkie krytyczne uwagi i wnioski,
a w 2008 r. ukaże się dokument w ostatecznej
wersji. O tymczasowości tej metodyki przesą-
dził także fakt, że do końca bieżącego roku są
planowane zmiany w DD/7.1 i DD/7.1.1.
Proces przygotowania ćwiczeń taktycznych,
w których uczestniczą wydzielone siły okrę-
towe, lotnicze (lotnictwa morskiego i lotnic-
twa sił powietrznych) oraz jednostek brzego-
wych (w tym pododdziały wojsk lądowych),
jest złożony. Sprowadza się głównie do wła-
ściwego skoordynowania czasu i miejsca roz-
grywania epizodów taktycznych (rys. 1). Jest
to szczególnie ważne ze względów bezpie-
czeństwa. Wymaga uwzględnienia wymogów
etAP I
Programowanie ćwiczeń
Przygotowanie ćwiczeń
etAP II
Planowanie ćwiczeń
etAP III
Organizowanie ćwiczeń
ĆWICZENIA
Rys. 1. Proces przygotowania
ćwiczeń
6 przegląd morski
Z asady przygotowania i prowadzenia ćwiczeń
taktycznych ujęte w dokumentach DD/7.1
i DD/7.1.1 wykorzystano praktycznie w Dowódz-
twie Marynarki Wojennej, organizując takie ćwi-
czenia, jak „Pirania 2005” (ćwiczenie taktyczne
z wydzielonymi siłami ZtiO MW), „Anakonda
2006” (ćwiczenia taktyczne z siłami wydzielony-
mi z poszczególnych RSZ, zorganizowane przez
Dowództwo Operacyjne) oraz właśnie przygoto-
wywane „Rekin 2007”.
bezpieczeństwa obowiązujących w każdym
z rodzajów sił zbrojnych (RSZ). Uczestniczą-
ce w ćwiczeniu siły wydzielone z każdego
RSZ działają bowiem w tym samym rejonie.
Proces przygotowania
Etap I – programowanie ćwiczeń. Sprowa-
dza się do zaplanowania ćwiczeń na wszystkich
szczeblach dowodzenia MW na okres kilku lat
i ujęcia ich w dokumencie zawierającym pro-
gram ćwiczeń na określone lata (Program ćwi-
czeń na lata...). Na szczeblu DMW program jest
opracowywany na okres sześciu lat i aktualizo-
wany co dwa lata. Dotychczasowe ćwiczenia
przeprowadzano zgodnie z Programem ćwiczeń
MW na lata 2005–2010 oraz planami zasadni-
czych przedsięwzięć MW na bieżący rok.
Na proces programowania ćwiczeń duży
wpływ mają wnioski z dotychczasowych ćwi-
czeń oraz ocena sytuacji szkoleniowej w jed-
nostkach wydzielających siły do określonych
ćwiczeń. W ramach tego etapu, na podstawie
głównego zadania szkoleniowego MW na
bieżący rok oraz planowanych zadań opera-
cyjno-szkoleniowych, precyzowane są takie
wymagania, jak: typ, forma, rodzaj i temat
ćwiczeń; termin ich przeprowadzenia; skład
ćwiczących; czas trwania ćwiczeń, ich kryp-
tonim, a także rejon, w którym zostaną prze-
prowadzone (rys. 2).
Typ, forma i rodzaj ćwiczeń wynikają z za-
łożeń organizacyjnych procesu szkolenia.
W przypadku DMW wiążą się one z sześcio-
letnim okresem planistycznym programowa-
nia ćwiczeń, określonym w Programie ćwi-
czeń MW na lata 2005–2010.
2007/01
 termin
prowadzenia
czas trwania
WYMAGANIA
kryptonim
skład
ćwiczących
Rys. 2. Wymagania programowania ćwiczeń
Temat ćwiczeń jest formułowany na podsta-
wie głównego zadania szkoleniowego, stawia-
nego przez szefa Sztabu Generalnego WP w dy-
rektywie do działalności SZRP na dany rok.
Termin ćwiczeń wynika z miejsca i roli, ja-
ką odgrywają one w przyjętym systemie szko-
lenia. Ważnym elementem są warunki atmos-
feryczne. Powinny one umożliwiać osiągnięcie
przyjętych celów szkoleniowych. Z reguły do-
godnym terminem do zorganizowania ćwiczeń
o dużym rozmachu jest przełom maja i czerw-
ca. Termin ten musi zapewniać również reali-
zację wszystkich przedsięwzięć związanych
z właściwym przygotowaniem ćwiczeń (ćwi-
czenia przygotowawcze, konferencje, uzgodnie-
nia, rekonesanse w rejonach ćwiczeń) oraz opra-
cowaniem niezbędnej dokumentacji.
Skład uczestników ćwiczeń zależy od te-
matu, celu, formy i rodzaju ćwiczeń, od wstęp-
nie zaplanowanych do realizacji zagadnień
szkoleniowych, ilości i resursu zasadniczego
uzbrojenia, a także od sprzętu wojskowego bę-
dącego w wyposażeniu poszczególnych jed-
nostek oraz limitów środków materiałowych
niezbędnych do zabezpieczenia udziału tych
jednostek w ćwiczeniach.
Czas trwania ćwiczeń musi zapewnić re-
alizację głównych zagadnień szkoleniowych.
Zgodnie z Metodyką przygotowania i pro-
wadzenia ćwiczeń z dowództwami, sztaba-
mi i wojskami w MWRP czas trwania ćwi-
czeń taktycznych z wojskami (w zależności
od szczebla dowodzenia) powinien wynosić
2007/01
typ, forma,
rodzaj
temat
rejon
od trzech do pięciu dni (dób). Ze względu
na rozmach i liczbę planowanych do roze-
grania epizodów taktycznych czas ten okre-
śla się najczęściej na pięć dób.
Na tym etapie programowania ćwiczeniom
nadaje się kryptonim (nazwę) – np. „Rekin”
– i dopełnia rokiem, w którym planowane jest
ich przeprowadzenie (zapis pełny: „Rekin
2007”, zapis skrócony: „Rekin ’07”).
Rejon (obszar) ćwiczeń jest wstępnie wy-
bierany po analizie tematu i celu ćwiczeń oraz
uwzględnieniu ich specyfiki, formy i rodzaju,
a także ograniczeń związanych z rozmieszcze-
niem ćwiczących [ograniczenia pojemności sta-
nowisk ogniowych (SO) i poligonów] oraz moż-
liwości wykonywania zadań ogniowych i roz-
grywania epizodów taktycznych na poligonach
morskich. Na tym etapie są ustalane zasady wy-
korzystania konkretnych poligonów morskich,
kotwicowisk oraz przybrzeżnych i podejścio-
wych torów wodnych, a także poligonów lądo-
wych. Strzelania rakietowe – zazwyczaj głów-
ny epizod taktyczny w ćwiczeniach organizo-
wanych przez DMW – są wykonywane na Cen-
tralnym Poligonie Sił Powietrznych (CPSP).
Pod kątem strzelań planuje się pozostałe rejo-
ny rozgrywania epizodów taktycznych i wyko-
nywania zadań ogniowych.
Etap II – planowanie ćwiczeń. Ten zasad-
niczy etap procesu przygotowania ćwiczeń jest
poświęcony opracowaniu dokumentów nie-
zbędnych do jego przygotowania i przeprowa-
dzenia. Etap ten rozpoczyna się z chwilą wy- u
przegląd morski 7
 MORSKA SZTUKA WOJENNA Szkolenie morskie
u dania rozkazu do przygotowania ćwiczeń. Na
jego mocy zostaje powołany zespół autorski
(ZA). Zgodnie z obowiązującymi zasadami za
wydanie rozkazu odpowiada dowódca organi-
zujący ćwiczenia (w tym przypadku dowódca
MW). Rozkaz jest opracowywany w Wydzia-
le Szkolenia Zarządu Operacji Morskich N-3
Sztabu MW, który koordynuje wszystkie pra-
ce związane z przygotowaniem i przeprowa-
dzeniem ćwiczeń. Proces przygotowania ćwi-
czeń realizuje w imieniu ich kierownika (do-
wódcy MW) szef zespołu autorskiego (szef
ZA). Jest on odpowiedzialny za koordynowa-
nie przygotowania ćwiczeń oraz wartość me-
rytoryczną opracowywanych dokumentów.
W skład ZA wchodzą przedstawiciele (specja-
liści) poszczególnych rodzajów wojsk i służb
wyznaczeni ze składu komórek organizacyj-
nych DMW, a także przedstawiciele związków
taktycznych i oddziałów MW uczestniczących
w ćwiczeniach. Zespół autorski pracuje za-
zwyczaj w dwóch grupach: planowania ope-
racyjnego i planowania ćwiczeń.
ORP „Kaszub” wykonujący strzelania
bojowe w trakcie ćwiczeń
 przegląd morski
Następny krok to opracowanie planu (harmo-
nogramu) przygotowania ćwiczeń oraz planu
Czynności zespołu
autorskiego
P odczas czynności wstępnych związanych
z przygotowaniem ćwiczeń ZA zapoznaje się
z treścią rozkazu dotyczącego przygotowania ćwi-
czeń, analizuje ich temat i cele szkoleniowe, wyod-
rębnia zagadnienia szkoleniowe będące elementa-
mi składowymi ćwiczeń oraz określa rejony, w któ-
rych będą one przeprowadzane.
pracy zespołu autorskiego. Pierwszy z wymie-
nionych dokumentów – opracowuje szef ZA
– po zatwierdzeniu przez kierownika ćwiczeń
stanowi podstawę do opracowania planu pracy
zespołu autorskiego, czyli podstawowego do-
kumentu organizacyjnego całego ZA. Po za-
twierdzeniu planu (harmonogramu) przygoto-
wania ćwiczeń oraz planu pracy zespołu autor-
skiego odbywa się pierwsze spotkanie tego ze-
MARIAN KLUCZYŃSKI
2007/01
społu. Ma ono na celu określenie zadań zespo-
łu. Podczas spotkania przedstawia się skład ze-
społu autorskiego, wstępne założenia koncep-
cji przygotowania i przeprowadzenia ćwiczeń
oraz plan pracy, a także podaje się wytyczne do
dalszej pracy zespołu. Ocenia się także sytuację
szkoleniową ćwiczących sił oraz możliwości
wykorzystania CPSP i poligonów morskich.
Kolejnym ważnym przedsięwzięciem jest
udział przedstawicieli ZA w odprawie poświę-
conej uzgodnieniu wspólnych epizodów tak-
tycznych rozgrywanych w rejonie CPSP przez
Równocześnie grupa planowania ćwiczeń „ZA” opracowuje
dokumenty organizacyjne planu przeprowadzenia ćwiczeń.
marynarkę wojenną i siły powietrzne (lotnic-
two oraz pododdziały OPL). Organizatorem
tego przedsięwzięcia są zazwyczaj przedsta-
wiciele szefostwa wojsk OPL sił powietrznych.
Uzgodnienia te kończą się opracowaniem no-
tatki służbowej, którą podpisują przedstawi-
ciele obu stron (MW i SP). W notatce jest
przedstawiany szczegółowo zakres przedsię-
wzięć związanych z przygotowaniem i prze-
prowadzeniem strzelań ogniowych (artyleryj-
skich i rakietowych), wynikających z przyję-
tego w trakcie odprawy harmonogramu oraz
wstępnie określonych potrzeb i możliwości
wzajemnego zabezpieczenia planowanych epi-
zodów taktycznych [wysiłek lotnictwa SP na
potrzeby MW, strzelanie do imitatorów celów
powietrznych (ICP) przez okręty MW itp.].
Na tym etapie przygotowania ćwiczeń uzgad-
niane są między innymi takie elementy, jak:
• skład sił wykonujących zadania ogniowe;
• zakres zadań ogniowych;
• terminy zajęcia poszczególnych stanowisk
ogniowych (SO) przez ćwiczących;
• wstępny harmonogram wykonania przez ćwi-
czące siły poszczególnych zadań ogniowych;
• skład okrętowych sił ochrony rejonu poligo-
nu w trakcie planowanych strzelań;
• ogólne warunki bezpieczeństwa obowiązują-
ce podczas wykonywania zadań ogniowych.
Zgodnie z harmonogramem przygotowania
ćwiczeń następnym przedsięwzięciem jest
przedwstępna konferencja planistyczna (PKP).
2007/01
Zwołuje ją szef ZA. Celem PKP jest przedsta-
wienie wytycznych kierownika ćwiczeń do
ćwiczeń (prezentuje je szef ZA) oraz opraco-
wanie wstępnego projektu koncepcji przygo-
towania i przeprowadzenia ćwiczeń. Uczest-
nikami konferencji są członkowie zespołu au-
torskiego oraz przedstawiciele kierownictwa
ćwiczeń i głównych ich uczestników.
Zakończenie prac nad koncepcją przygotowa-
nia i przeprowadzenia ćwiczeń wiąże się z prze-
prowadzeniem wstępnej konferencji planistycz-
nej (WKP). Konferencja ta ma na celu opraco-
Koncepcja ćwiczeń
Ostateczna wersja koncepcji przygotowa-
nia i przeprowadzenia ćwiczeń, opracowa-
na przez ZA, jest przedstawiana przez szefa
zespołu kierownikowi ćwiczeń do akceptacji.
Po zaakceptowaniu opracowanego dokumentu
kierownik ćwiczeń uzgadnia z szefem Sztabu
Generalnego WP tryb przedstawienia koncep-
cji do zatwierdzenia.
wanie ostatecznej wersji koncepcji przygotowa-
nia i przeprowadzenia ćwiczeń oraz wydanie wy-
tycznych dotyczących opracowania dokumen-
tów wchodzących w skład planu przeprowadze-
nia ćwiczeń oraz innych dokumentów niezbęd-
nych do rozpoczęcia procesu planowania.
W WKP uczestniczą te same osoby funkcyj-
ne co w PKP.
Po zatwierdzeniu koncepcji przygotowa-
nia i przeprowadzenia ćwiczeń ZA przystę-
puje do opracowania planu przeprowadze-
nia ćwiczeń, czyli dokumentów normują-
cych proces ich przygotowania i przepro-
wadzenia. Grupa planowania operacyjnego
ZA opracowuje dokumenty niezbędne siłom
biorącym udział w ćwiczeniach do rozpoczę-
cia procesu planowania operacyjnego.
W okresie między konferencjami plani-
stycznymi – wstępną a główną – są organi-
zowane ćwiczenia studyjne dla grupy pla- u
przegląd morski 
 MORSKA SZTUKA WOJENNA Szkolenie morskie
u nowania operacyjnego ZA. Uczestnicy tych dzenia i łączności. W GKP uczestniczą te sa-
ćwiczeń opracowują niezbędną dokumenta- me osoby co w WKP oraz przedstawiciele sił
cję inicjującą proces planowania operacyj- powietrznych i wojsk lądowych (jeżeli plano-
nego lub przygotowanie sił do udziału w ope- wany jest udział tych wojsk).
racji (jak w ćwiczeniu „Rekin 2007”). NOTATKA
W trakcie prac nad ramowym planem prze- Ważnym działaniem podejmowanym po GKP jest rekone-
biegu ćwiczeń (prac związanych ze skoordyno- sans w rejonie CPSP. W trakcie rekonesansu uściśla się za-
łożenia koncepcji dotyczącej przygotowania i przeprowa-
waniem praktycznych epizodów taktycznych dzenia ćwiczeń, w tym rejony wykonania zadań ogniowych
ćwiczeń) opracowuje się harmonogram ich prze- (strzelań artyleryjskich i rakietowych) oraz miejsca roz-
biegu. Szczegółowo określa się w nim, pod ką- mieszczenia kierownictwa ćwiczeń i ćwiczących pododdzia-
tem czasu, wszystkie zasadnicze epizody plano- łów. W rekonesansie uczestniczy szef ZA, przedstawiciele
wane do realizacji przez ćwiczących. Dąży się ćwiczących ZTiO MW, a także wyznaczone osoby ze składu
ZA oraz osoby funkcyjne z komendy poligonu.
do tego, aby ćwiczące siły były równomiernie
obciążone epizodami taktycznymi. Między główną a końcową konferencją plani-
Harmonogram ten do czasu zakończenia styczną odbywają się robocze spotkania człon-
prac nad planem przeprowadzenia ćwiczeń jest ków ZA, służące opracowaniu poszczególnych
przeglądany i aktualizowany w trakcie kolej- dokumentów ćwiczeń. Grupa planowania ope-
nych spotkań ZA. racyjnego opracowuje dokumenty dotyczące,
W toku prac nad dokumentacją ćwiczeń jest między innymi, sytuacji wyjściowej w pierw-
przeprowadzana główna konferencja plani- szym dniu ćwiczeń. Natomiast grupa planowa-
styczna (GKP). Ma ona na celu: nia ćwiczeń opracowuje pozostałe dokumenty,
• zweryfikowanie prac nad planem przepro- w tym odnoszące się do zadań wykonywanych
wadzenia ćwiczeń; podczas działań ogniowych i epizodów taktycz-
• zatwierdzenie struktury organizacyjnej nych oraz zadań planowanych do wykonania
sztabu kierownictwa ćwiczeń; przez siły (okręty) uczestniczące w ćwiczeniach.
• przegląd i akceptację dotychczas opraco- Zasadniczym zadaniem ogniowym w ramach
wanych dokumentów (lub ich części); głównych ćwiczeń taktycznych MW są strzela-
• przedstawienie organizacji systemu dowo- nia rakietowe. Ze względu na specyfikę tego za-
dzenia i łączności na dania, wykonująca je
potrzeby ćwiczeń; GKP stanowi zasadniczą fazę 3 Flotylla Okrętów opra-
• określenie wyma- cowuje plan strzelania
gań stawianych do- przygotowania ćwiczeń. W jej rakietowego i przedsta-
wództwom i siłom bio- trakcie jest możliwość wia go do zatwierdzenia
rącym udział w ćwicze- szefowi szkolenia MW.
niach, mających wpływ ostatecznego zweryfikowania Ten etap zamyka
na przebieg ćwiczeń; wcześniejszych ustaleń. końcowa konferencja
• zakończenie prac planistyczna (KKP).
nad szczegółowym harmonogramem przebie- Jej celem jest podsumowanie dotychczasowej
gu ćwiczeń (ze szczególnym uwzględnieniem działalności zespołu autorskiego oraz zakoń-
wspólnych epizodów rozgrywanych z wojska- czenie procesu opracowywania dokumentacji
mi lądowymi i siłami powietrznymi); ćwiczeń. Dokumentacja ta jest jeszcze prze-
• postawienie zadań i wytycznych do dal- glądana, zwłaszcza pod kątem zgodności miej-
szych prac nad przygotowaniem ćwiczeń. sca i czasu rozgrywanych epizodów taktycz-
Po GKP praktycznie nie ma już możliwości nych. W trakcie konferencji precyzuje się za-
wprowadzenia zmian wpływających w istot- dania wykonywane w ramach zabezpieczenia
ny sposób na strukturę i przebieg ćwiczeń. logistycznego i administracyjnego ćwiczeń
W trakcie tej konferencji określa się sposób oraz zadania planowane do wykonania przez
kierowania ćwiczeniami, w tym system dowo- zespoły kierownictwa ćwiczeń po ich powo-

10 przegląd morski 2007/01

łaniu. KKP kończy również proces planowa-
nia przygotowania rejonu ćwiczeń i miejsc pra-
cy kierownictwa ćwiczeń. Ostatnim elemen-
tem jest przedstawienie wytycznych organiza-
cyjnych dotyczących pracy ZA do czasu roz-
poczęcia ćwiczeń.
Etap III – organizowanie ćwiczeń. Obej-
muje on liczne zamierzenia mające na celu przy-
gotowanie ćwiczących do udziału w ćwicze-
niach oraz stworzenie warunków do ich prze-
prowadzenia zgodnie z założoną koncepcją. Do
zasadniczych przedsięwzięć realizowanych
w trakcie organizowania ćwiczeń należą: opra-
cowanie rozkazu organizacyjnego dotyczącego
przeprowadzenia ćwiczeń, przygotowanie kie-
rownictwa ćwiczeń, przygotowanie ćwiczących
do udziału w ćwiczeniach oraz przygotowanie
rejonu (rejonów) ćwiczeń.
Kierownictwo, przygotowując się do ćwi-
czeń, poznaje:
• temat, cele i zagadnienia szkoleniowe;
• plan przeprowadzenia ćwiczeń i strukturę
organizacyjną ich kierownictwa;
• skład uczestników i strukturą organizacyjną
ćwiczących stron;
• organizację systemu łączności i dowo-
dzenia;
• warunki bezpieczeństwa;
• sposoby ewakuacji uszkodzonego sprzętu
i udzielania pomocy rannym oraz sposoby
zabezpieczenia medycznego ćwiczeń;
• organizację współdziałania.
W trakcie szkolenia rozjemcom są udzie-
lane szczegółowe instrukcje oraz wręczane
niezbędne dokumenty (zadania bojowe
i wprowadzenia).
ZTiO MW, przygotowując wydzielone siły
do udziału w ćwiczeniach, przeprowadzają licz-
ne ćwiczenia przygotowawcze, dopuszczają za-
łogi okrętów do wykonywania zadań ogniowych
oraz uzupełniają niezbędne zapasy.
Proces przygotowania rejonu ćwiczeń pole-
ga na stworzeniu odpowiednich warunków do
rozegrania epizodów taktycznych. Chodzi
zwłaszcza o:
• zamknięcie i ogłoszenie jako niebezpiecz-
nych dla żeglugi i rybołówstwa akwenów, na
których zaplanowane jest użycie środków bo-
2007/01
Zgodnie z obowiązującymi
zasadami przygotowanie
ćwiczących do ćwiczeń
kończy się po złożeniu
ich kierownikowi meldunku
o gotowości sił
do udziału w ćwiczeniach.
jowych (ogniowych);
• ustawienie makiet i tarcz oraz imitatorów
środków ogniowych;
• ustawienie dodatkowego oznakowania nawi-
gacyjnego;
• przygotowanie rejonów pozorowania;
• przygotowanie zapór inżynieryjnych.
Przygotowanie rejonu ćwiczeń polega tak-
że na stworzeniu kierownictwu ćwiczeń wa-
runków do pracy (rozpoznanie i niezbędna
rozbudowa rejonów stanowisk dowodzenia,
rozwinięcie systemu łączności i przygotowa-
nie warunków socjalno-bytowych).
Całym procesem przygotowania rejonów ćwi-
czeń kieruje zastępca kierownika ćwiczeń do
spraw działań taktycznych i ogniowych.
Tak przeprowadzony proces przygotowania
ćwiczeń pozwala w pełni osiągnąć założone
cele szkoleniowe, przeprowadzić wszystkie za-
planowane epizody taktyczne, wykonać zada-
nia ogniowe oraz reagować na dynamicznie
zmieniającą się sytuację w trakcie ćwiczeń.
NOTATKA
Główne ćwiczenia taktyczne organizowane przez DMW
cechują się dużym rozmachem (udział 1200–1500 mary-
narzy), zaangażowaniem licznych sił i środków
(m.in. 20 okrętów, 10 środków lotniczych MW) oraz różno-
rodnością rozgrywanych epizodów taktycznych we współ-
działaniu z siłami powietrznymi i wojskami lądowymi.
Bezpieczeństwo ćwiczeń, realizacja wszyst-
kich zaplanowanych epizodów taktycznych
oraz osiągnięcie założonych celów szkolenio-
wych zależą w dużej mierze od właściwego
zaplanowania, zorganizowania i przeprowa-
dzenia ćwiczeń. g
kmdr ppor. Paweł Podgórny
Dowództwo Marynarki Wojennej
przegląd morski 11
ZABEZPIECZENIE DZIAŁAŃ Nowa jakość hydrografii

Nowe spojrzenie

MARIAN KLUCZYŃSKI
na służbę hydrograficzną
Akweny morskie od dawna wzbudzały zainteresowanie człowieka. Jako
użytkownik morza, poszukiwał on niezbędnej wiedzy z zakresu hydrografii,
kartografii morskiej i oznakowania nawigacyjnego.

M
arynarka Wo-
jenna RP wy-
konuje nie tyl-
ko zadania ty-
powo obronne, lecz także za-
pewnia bezpieczeństwo żeglu-
gi na polskich obszarach mor-
skich. To ważne zadanie wy-
konuje, korzystając z usług
Biura Hydrograficznego Ma-
rynarki Wojennej. Biuro to
– ustawowo – stanowi pań-
stwową morską służbę hydro-
graficzną i oznakowania nawi-
gacyjnego w zakresie hydro-
grafii i kartografii morskiej.1
Służba hydrograficzna wy-
konuje, koordynuje i nadzoru-
je prace w dziedzinie hydro-
grafii i kartografii morskiej,
oznakowania nawigacyjnego,
publikacji oraz dystrybucji
ostrzeżeń nawigacyjnych. Pro-
wadzi kontrolę działalności
hydrograficznej i oznakowa-
nia nawigacyjnego na obsza-
rach morskich RP. W skład tej
państwowej służby wchodzą:
Służba Hydrograficzna Mary-
narki Wojennej RP oraz skła-
dowe komórki organizacyjne
polskiej administracji mor-
skiej. Tymi komórkami są pio-
ny oznakowania nawigacyjne-
go urzędów morskich (komór-
ki hydrograficzne, które pod
względem nazewnictwa i pod-
ległości są zróżnicowane). Ta-
kie rozwiązanie nie jest usank-
cjonowane jednoznacznymi
ustawowymi zapisami, lecz
zostało tradycyjnie przyjęte ja-

12 przegląd morski 2007/01

ko obowiązujące przez ludzi
związanych z morzem.
Początki
Urząd Hydrograficzny
– pierwsza instytucja służby
hydrograficznej – powstał
19 lutego 1920 r. Jego pierw-
szym szefem był kpt. mar.
Józef Unrug, późniejszy wi-
ceadmirał i dowódca floty.
Dążąc do utworzenia służby
hydrograficznej, już w grud-
niu 1919 r. Marynarka Wo-
jenna zakupiła w Hamburgu
jednostkę pływającą, którą
przystosowała do wykony-
wania zadań hydrograficz-
nych. Rozkazem ministra
spraw wojskowych jednost-
ka ta została wcielona 10 lu-
tego 1920 r. do Marynarki
Wojennej RP pod nazwą
ORP „Pomorzanin”. Biało-
-czerwoną banderę wojenną
uroczyście podniesiono
1 maja tego roku w Gdań-
sku. Okręt hydrograficzny
stał się ważnym elementem
służby hydrograficznej.
Z upływem czasu służbę hy-
drograficzną rozwijano orga-
nizacyjnie, tak by mogła wła-
ściwie wykonywać zadania
międzynarodowe i narodowe
oraz zaspokajać potrzeby Ma-
rynarki Wojennej RP, a także
zabezpieczać żeglugę morską
i wszystkie inne formy działal-
ności człowieka na obszarach
morskich naszego państwa.
Sprostać wyzwaniom
Rozwój hydrografii mor-
skiej wykorzystującej nowo-
czesne procesy gromadzenia
i przetwarzania danych, no-
we uwarunkowania politycz-
2007/01
no-wojskowe i społeczno-
-ekonomiczne (NATO i UE),
współczesne zadania mię-
dzynarodowe (w tym sojusz-
nicze) i narodowe skłaniają
do postawienia tezy o ko-
nieczności przeprowadzenia
zmian w służbie hydrogra-
ficznej, mających na celu do-
stosowanie jej struktur orga-
nizacyjnych i funkcjonowania
do nowych uwarunkowań.
N ie proponuje się zmian
o charakterze rewolucyj-
nym. Mowa jest o ewolucji
i dostosowaniu do współ-
czesnych potrzeb. Nie stwier-
dzono jednoznacznie, że
obecnie stosowane rozwią-
zanie, przyjęte kilkanaście
lat temu i kilka razy skorygo-
wane, jest niewłaściwe i nie
zapewnia wykonania podsta-
wowych zadań służby.
Najistotniejsze zmiany pro-
ponowane w strukturze służ-
by hydrograficznej dotyczą:
• Utworzenia, w miejsce ist-
niejącego Biura Hydrogra-
ficznego Marynarki Wojen-
nej, Zarządu Hydrografii Ma-
rynarki Wojennej z szefem hy-
drografii marynarki wojennej,
stojącym na czele Służby Hy-
drograficznej Marynarki Wo-
jennej RP i Polskiej Służby
Hydrograficznej.
• Centralnego podporządko-
wania szefa hydrografii, tak
jak w innych służbach pań-
stwowych [przykładowo Mor-
ska Służba Poszukiwania i Ra-
townictwa (SAR) jest podpo-
rządkowana bezpośrednio
właściwemu ministrowi do
spraw gospodarki morskiej].
Efekty działań
Obszarem zainteresowa-
nia służby hydrograficz-
nej jest wiedza o właściwo-
ściach geograficznych, geo-
logicznych i geofizycznych
obszarów morskich, dna
i wybrzeży oraz o warun-
kach hydrologicznych i me-
teorologicznych środowiska
morskiego (czyli akwenów
oceanów, mórz, zatok, rzek
itd.), w którym człowiek pro-
wadzi swoją działalność.
Produktem działalności
służby hydrograficznej
jest informacja nautyczna
dostarczana: podmiotem
żeglugi morskiej i rybołów-
stwa, administracjom mor-
skim, służbie poszukiwania
i ratownictwa oraz obrony
i ochrony obszarów mor-
skich, zarządom portów, in-
stytucjom badającym i eks-
ploatującym bogactwa natu-
ralne z morza, a także zaj-
mującym się ochroną środo-
wiska naturalnego, turysty-
ką i rekreacją morską.
Takie rozwiązanie ma istotne
znaczenie zwłaszcza podczas
planowania budżetu służby,
działającej jako służba pań-
stwowa, i wykonywania za-
dań. Za takim rozwiązaniem
przemawiałyby względy fi-
nansowe (brak obciążenia bu-
dżetu MW). Jednak w swej
dotychczasowej historii służ-
ba hydrograficzna nigdy nie
podlegała bezpośrednio mini-
strowi obrony narodowej.
W okresie międzywojennym
(1925–1939) służba ta była u
przegląd morski 13
 ZABEZPIECZENIE DZIAŁAŃ Nowa jakość hydrografii
u bezpośrednio podporządko-
wana kierownictwu MW
w Warszawie. Za jej bezpo-
średnią podległością dowódcy
MW przemawiałyby względy
wykonawstwa zadań na rzecz
MW oraz historyczne.
• Zakwalifikowania stano-
wiska szefa hydrografii do
stopnia wojskowego kontrad-
mirała. Ten problem już kil-
kakrotnie poruszano, lecz za-
wsze bez sukcesu. W obec-
nych uwarunkowaniach mię-
dzynarodowych (w tym so-
juszniczych) i krajowych jest
to ważny i konieczny waru-
nek prestiżowy. Polska jest
jednym z większych państw
natowskich, w którym szefem
Biura Hydrograficznego Ma-
rynarki Wojennej RP nie jest
admirał, lecz starszy oficer
(we Francji i Portugalii – wi-
ceadmirał, weWłoszech, Gre-
cji i Turcji – kontradmirał).
Stanowisko kontradmirała jest
właściwe dla przyjętej do roz-
ważań struktury zarządu.
• Zorganizowania Zarządu
Hydrografii Marynarki Wo-
jennej na bazie Biura Hydro-
graficznego Marynarki Wo-
jennej z zachowaniem struk-
tury oddziałowej, wydziało-
wej oraz sekcji.
• Utworzenia wydziału
współpracy i obsługi prawnej,
wydziału szkolenia i planowa-
nia, pionu ochrony informacji
niejawnej oraz sekcji personal-
nej. Wymienione struktury po-
winny być utworzone z wyko-
rzystaniem potencjału kadro-
wego istniejącego Wydziału
Organizacji i Planowania.
• Wprowadzenia zmian or-
ganizacyjno-etatowych mają-

1.
PROPONOWANY ZAKRES ZMIAN FUNKCJONALNYCH:
- wprowadzenie w życie nowej struktury Polskiej Służby
Hydrograficznej, zmienionych zakresów obowiązków i od-
powiedzialności na podstawie uaktualnionych uregulo-
wań prawnych;
- przejście na całkowicie komputerową redakcję wszyst-
kich produktów służby oraz ich automatyczne aktualizo-
wanie;
- rozwijanie i wdrażanie nowych produktów o przeznacze-
niu wojskowym i cywilnym;
- stworzenie funkcjonalnych podstaw do przejścia z nawi-
gacji „papierowej” na nawigację elektroniczną;
- udoskonalenie funkcjonowania systemu obiegu informa-
cji nautycznej przez wdrożenie nowych rozwiązań odno-
śnie do służby Krajowego Koordynatora Systemu
Ostrzeżeń Nawigacyjnych;
- wprowadzenie oferty szkoleniowej dla specjalistów z za-
kresu hydrografii morskiej;
- zintensyfikowanie współpracy krajowej i międzynarodo-
wej w dziedzinie hydrografii i kartografii morskiej oraz
bezpieczeństwa żeglugi;
- rozszerzenie zakresu NHZ i METOC w działaniach sił
MWRP i sojuszniczych
2.
PROPONOWANY ZAKRES ZMIAN
ORGANIZACYJNYCH:
- utworzenie Polskiej Służby Hydrograficznej
na podstawie nowych uregulowań praw-
nych (ustawa o hydrografii morskiej);
- utworzenie Zarządu Hydrografii Marynarki
Wojennej w nowej strukturze etatowo-or-
ganizacyjnej w miejsce BHMW ze stanowi-
skiem szefa w stopniu kontradmirała;
- bezpośrednie podporządkowanie szefa
hydrografii MW dowódcy MW;
- bezpośrednie podporządkowanie szefowi
hydrografii MW dywizjonu zabezpieczenia
hydrograficznego, komórek HYDRO i
METOC związków taktycznych i jednostek
MW oraz magazynów, składów i warszta-
tów sprzętu nawigacyjno-hydrograficzne-
go jednostek MW;
- podporządkowanie szefowi hydrografii
MW (szefowi Polskiej Służby
Hydrograficznej) komórek hydrograficz-
nych pionów oznakowania nawigacyjnego
urzędów morskich

POLSKA SŁUŻBA HYDROGRAFICZNA

Rys. 1. Proponowane zmiany funkcjonalne i organizacyjne służby

hydrograficznej na obszarach morskich RP

14 przegląd morski 2007/01

cych na celu podporządkowa-
nie szefowi hydrografii ma-
rynarki wojennej jednostek
wykonawczych służby: dywi-
zjonu zabezpieczenia hydro-
graficznego MW, komórek
HYDRO i METOC związków
taktycznych i jednostek MW
oraz magazynów, składów
i warsztatów sprzętu nawiga-
cyjno-hydrograficznego jed-
nostek MW. Ta ostatnia gru-
pa organizacyjna częściowo
jest już w taki sposób podpo-
rządkowana.
• Podporządkowania szefo-
wi hydrografii MW (szefowi
Polskiej Służby Hydrogra-
ficznej) komórek hydrogra-
ficznych znajdujących się
w składzie pionów oznako-
wania nawigacyjnego admi-
nistracji morskiej (ważny
problem organizacyjno-eta-
towy uwarunkowany brakiem
rozwiązań prawnych). Za ta-
kim rozwiązaniem przema-
wiają względy: organizacyj-
ne, planowania rozwoju tech-
nik pomiarowych (jednoli-
tych w całej służbie), opraco-
wania zebranych materiałów,
udoskonalenia obiegu infor-
macji nawigacyjnych oraz re-
alizacji budżetu służby. Pod-
porządkowanie jednemu kie-
rownictwu wszystkich komó-
rek hydrograficznych umoż-
liwi komasację zadań hydro-
graficznych, a w efekcie
wpłynie na zwiększenie bez-
pieczeństwa morskiego.
• Wprowadzenie central-
nego budżetu (przydzielane-
go Polskiej Służbie Hydro-
graficznej).
Proponowane zmiany są
wymuszone obecnymi realia-
2007/01
DOWÓDCA MARYNARKI WOJENNEJ RP
GDYNIA
SZEF HYDROGRAFII MARYNARKI WOJENNEJ
ZAStęPCA SZeFA hYDROGRAFII
ODDZIAłY ZARZąDU
WYDZIAłY ZARZąDU
SeKCJe ZARZąDU
DYżURNY OPeRAtOR KRAJOWeGO
SYSteMU OStRZeżeŃ
NAWIGACYJNYCh
ZARZĄD HYDROGRAFII MARYNARKI WOJENNEJ
DYWIZJON ZABEZPIECZENIA HYDROGRAFICZNEGO
KOMÓRKI HYDRO I METOC
ZWIĄZKÓW TAKTYCZNYCH I JEDNOSTEK MW
MAGAZYNY, SKŁADY I WARSZTATY SPRZĘTU
NAWIGACYJNO-HYDROGRAFICZNEGO JEDNOSTEK MW
SŁUŻBA HYDROGRAFICZNA MARYNARKI WOJENNEJ
ADMINISTRACJA MORSKA (URZęDY MORSKIe)
PIONY OZNAKOWANIA NAWIGACYJNeGO
(KOMóRKI hYDROGRAFICZNe)
Rys. 2. Proponowana organizacja Polskiej Służby
Hydrograficznej
mi. Rekomendowana organi- podległość tylko w określo-
zacja Polskiej Służby Hydro- nym zakresie. Zobrazowano
graficznej została przedsta- tylko istotne zmiany.
wiona na rysunkach 1 i 2. Postulowaną organizację
Wszystkie zmiany w struktu- Polskiej Służby Hydrogra-
rach służby hydrograficznej, ficznej w systemie bezpie-
obejmujące nowe rozwiązania czeństwa morskiego pokaza-
organizacyjne i nowo tworzo- no na rysunku 3. Miejsce
ne komórki, zostały przedsta- w strukturze organizacyjnej
wione kolorem pomarańczo- służby nie ulega zmianie, tak
wym. Ciągłe linie oznaczają jak i jej powiązania ze skła-
bezpośrednią podległość ko- dowymi elementami syste-
mórek, a linie przerywane ich mu bezpieczeństwa morskie- u
przegląd morski 15
 ZABEZPIECZENIE DZIAŁAŃ Nowa jakość hydrografii

INteRNet
KOORDYNAtOR SYSteMU OStRZeżeŃ
DOWÓDZTWO MARYNARKI NAWIGACYJNYCh MORZA BAłtYCKIeGO
WOJENNEJ RP
(CeNtRUM OPeRACJI
MORSKICh)
KRAJOWY KOORDYNAtOR
ZARZĄD HYDROGRAFII MW SYSteMU OStRZeżeŃ
MORSKA SłUżBA
(BIURO hYDROGRAFICZNe NAWIGACYJNYCh
POSZUKIWANIA
MARYNARKI WOJeNNeJ) I RAtOWNICtWA (SAR)

DYWIZJON
KOMóRKI hYDRO I MetOC ZABEZPIECZENIA
ZWIąZKóW tAKtYCZNYCh HYDROGRAFICZNEGO
I INNe JeDNOStKI MORSKI ODDZIAł
StRAżY GRANICZNeJ

SłUżBA hYDROGRAFICZNA MW

ADMINISTRACJA MORSKA (URZĘDY MORSKIE)

PIONY OZNAKOWANIA NAWIGACYJNeGO (KOMóRKI hYDROGRAFICZNe)

POLSKA SłUżBA hYDROGRAFICZNA

INNI UCZeStNICY
RADIOStACJe SYSteMU
I ROZGłOŚNIe RADIOWe SYSteM BeZPIeCZeŃStWA
MORSKIeGO

JeDNOStKI hANDLOWe, OKRętY WOJeNNe, JeDNOStKI RYBACKIe, JeDNOStKI

SPORtOWe I ReKReACYJNe

Rys. 3. Proponowana organizacja Polskiej Służby Hydrograficznej w systemie

bezpieczeństwa morskiego

u go, inna jest jednak organi-
zacja wewnętrzna służby.
sprawniej funkcjonować
Postulowany model Pol-
skiej Służby Hydrograficznej
na obszarach morskich RP po-
wstał na podstawie analiz,
syntez oraz wnioskowania za-
kończonego procesem mode-
lowania.2 Służba hydrogra-
ficzna funkcjonuje zgodnie
z ustaleniami dokumentów
krajowych oraz międzynaro-
dowych. Jednakże analizy
uwarunkowań prawnych wy-
kazują, że brakuje podstawo-
wych dokumentów niezbęd-
nych do funkcjonowania służ-
by. W zaproponowanym mo-
delu służby hydrograficznej
ograniczono się do jej moder-
nizacji, koniecznej do spełnie-
nia wymagań bezpieczeństwa
na obszarach morskich. Służ-
ba w postulowanym modelu
wykonuje dotychczasowe za-
dania oraz nowe, wynikające
z jej rozwoju i dostosowania
do współczesnych oraz przy-
szłych potrzeb.
W postulowanym mode-
lu wyodrębniono, tak jak
dotychczas, Służbę Hydro-
graficzną Marynarki Wo-
jennej RP, ze względu na
zadania wykonywane na
rzecz MW i morskich sił
sojuszniczych. Model Pol-
skiej Służby Hydrograficz-
nej zakłada wykonawstwo
zadań przewidzianych do-

16 przegląd morski 2007/01

tychczasowymi uregulowa-
niami prawnymi oraz zadań
perspektywicznych, wyni-
kających z nowych potrzeb
hydrografii. Wzajemne po-
wiązania między elementa-
mi składowymi propono-
Proponowane zmiany mają na celu
ujednolicenie służby w zakresie wykonawstwa
zadań, a w rezultacie udoskonalenie
funkcjonowania całego systemu
bezpieczeństwa morskiego.
wanego modelu Polskiej
Służby Hydrograficznej
znajdują odzwierciedlenie
w strukturze organizacyj-
nej i funkcjonalnej.
W polskim ustawodaw-
stwie brakuje podstawowe-
go dokumentu normujące-
go działalność państwowej
służby hydrograficznej. Pa-
lącą potrzebą jest więc
przeprowadzenie postępo-
wania legislacyjnego w ce-
lu uchwalenia stosownego
aktu prawnego – ustawy
o hydrografii morskiej.
Korzyści
Postulowany model Pol-
skiej Służby Hydrograficz-
nej nie zakłada radykalnych
zmian w jej funkcjonowa-
niu. Pod względem wyko-
nawstwa zadań opiera się
na realizacji zobowiązań
przewidzianych dotychcza-
sowymi uregulowaniami
prawnymi oraz na zaspoka-
janiu nowych potrzeb
w dziedzinie hydrografii.
Zaproponowane zmiany
2007/01
funkcjonalne i organizacyj-
ne mogą wejść w życie tyl-
ko z nowymi uregulowania-
mi prawnymi. Proponuje się
wprowadzenie zmian orga-
nizacyjnych, zwłaszcza
w zakresie bezpośredniej
podległości poszczegól-
nych jednostek i komórek
organizacyjnych służby hy-
drograficznej, w tym zwią-
zanych z innym usytuowa-
niem szefa hydrografii.
Zakres zadań Polskiej Służ-
by Hydrograficznej przewi-
duje: całkowite zautomatyzo-
wanie procesu produkcyjne-
go i aktualizacji, odejście od
nawigacji „papierowej”, udo-
skonalenie systemu obiegu
informacji nautycznej, roz-
szerzenie oferty produkcyj-
nej i szkoleniowej w sekto-
rach wojskowym i cywilnym
oraz zacieśnienie współpra-
cy krajowej i międzynarodo-
wej w zakresie hydrografii,
kartografii morskiej i bezpie-
czeństwa żeglugi.
Wprowadzenie propono-
wanego modelu w życie
wpłynie na zwiększenie po-
ziomu bezpieczeństwa mor-
skiego, lepsze wykorzystanie
danych hydrograficznych
i informacji nautycznej. Bę-
dzie sprzyjało także wzajem-
nej współpracy instytucji
Określenia
i skróty
Komórki HYDRO – komórki
organizacyjne związków tak-
tycznych i jednostek MW
przeznaczone do zapewnia-
nia zabezpieczenia hydrogra-
ficznego (prace sondażowe,
rozpoznanie środowiska
wodnego pod względem hy-
drograficznym, dostarczanie
informacji nawigacyjnej itd.).
Komórki METOC – komórki
organizacyjne związków tak-
tycznych i jednostek MW
przeznaczone do zapewnia-
nia zabezpieczenia meteoro-
logicznego i oceanograficz-
nego (osłona meteorologicz-
na i oceanograficzna działań
podległych sił, prognozowa-
nie sytuacji meteorologicznej
i oceanograficznej itd.).
NHZ – nawigacyjno-hydrogra-
ficzne zabezpieczenie; zabez-
pieczenie działań podległych
sił pod względem nawigacyj-
nym i hydrograficznym.
morskich oraz umożliwi do-
stosowanie się do zmiennych
uwarunkowań wpływających
na działanie służby. g
kontradm. dr inż. Czesław Dyrcz
Akademia Marynarki Wojennej
1 Ustawa z 17 listopada 1994 r. o zmia-
nie ustawy o obszarach morskich
Rzeczypospolitej Polskiej i administracji
morskiej (DzU z 1995 r. nr 7, poz. 31).
2 Cz. Dyrcz: Model służby hydrograficznej
na obszarach morskich RP. Rozprawa
doktorska, AMW, Gdynia 2007.
przegląd morski 17
ZABEZPIECZENIE DZIAŁAŃ Likwidacja skażeń

Obrona przed bronią masowego rażenia na okrętach Marynarki Wojennej RP

Wykonać zadanie
W ramach obrony przed bronią
masowego rażenia (OPBMR)
w Marynarce Wojennej RP
przygotowuje się zespoły okrętów
i jednostki brzegowe
do realizacji przedsięwzięć
umożliwiających wykonanie
zadań w warunkach
zagrożenia skażeniem
niebezpiecznymi
substancjami chemicznymi
i promieniotwórczymi.

D
o obrony przed bronią masowego
rażenia marynarka wojenna przy-
gotowuje się zarówno w czasie po-
koju oraz sytuacji kryzysowej, jak
i podczas konfliktu. Obrona ta polega na:
• objęciu strefy nadmorskiej i okrętów
w rejonach działań systemem wykrywania
uderzeń bronią jądrową i chemiczną oraz
rozpoznania skażeń;
• organizowaniu powietrznego rozpoznania
skażeń w rejonach baz morskich i portów;
• prowadzeniu morskiego rozpoznania ska-
żeń z wykorzystaniem pomocniczych jedno- • manewrowym wykorzystaniu grup ratow-
stek pływających; nictwa chemicznego z chemiczno-radiacyj-
• udzielaniu okrętom na morzu pomocy nych zespołów awaryjnych.
przez okręty ratownicze w likwidacji skażeń;
• wykorzystaniu stacjonarnych urządzeń baz oPBmR na okręcie
morskich i portów do likwidacji skażeń; Do realizacji przedsięwzięć OPBMR na
• manewrowym wykorzystaniu pododdzia- każdym okręcie i pomocniczej jednostce pły-
łów chemicznych do prowadzenia rozpozna- wającej jest wydzielony tzw. dział okrętowy
nia i likwidacji skażeń na okrętach oraz w re- OPBMR-VII. W dziale tym załoga (w zależ-
jonach stacjonowania i rozśrodkowania jedno- ności od rangi okrętu – również nieetatowe
stek brzegowych; zespoły OPBMR) jest przygotowywana

1 przegląd morski 2007/01

 Przedsięwzięcia OPBMR
sprowadzają się do:
• samodzielnego orga- brzeżnych oraz okre-
nizowania obrony ślania sposobów ich
przez zespoły okrętów wykonania;
i jednostki brzegowe; • prowadzenia po-
• organizowania współ- wietrznego rozpozna-
działania ze wszystkimi nia skażeń w rejonach
jednostkami wojskowy- wyznaczonych podczas
mi oraz z siłami układu organizowania działań;
pozamilitarnego w za- • rozpoznania i przy-
kresie rozpoznania i li- gotowania miejsc (rejo-
kwidacji skażeń; nów) rozwijania okręto-
• wyznaczania rejonów wych punktów likwida-
likwidacji skażeń na cji skażeń (OPLS);
morzu, prowadzonej • wyznaczania dróg,
przez okręty ratownicze; obiektów i rejonów ob-
• stawiania pomocni- jętych naziemnym roz-
czym jednostkom pły- poznaniem skażeń;
wającym zadań doty- • autonomicznego roz-
czących rozpoznania poznania skażeń i li-
skażeń w rejonach por- kwidacji skażeń na
tów i w pasie wód przy- jednym okręcie.

a także do prowadzenia likwidacji skażeń ma-

rynarzy oraz okrętu. Szkolenie programowe
jest prowadzone w bazie i na morzu.
Zadania programowe każdego okrętu
i grupy okrętowej są oznaczone literami i cy-
frami. W odniesieniu do okrętu:
ARChIWUM AUtORóW

• O-1 – oznacza przygotowanie okrętu do

OKRĘT PODCZAS ALARMU O SKAŻENIACH
wchodzący do OPLS (wywieszone flagi kodu
sygnałowego, włączony system spłukiwania, załoga
na SB w ISOPS).
– w ramach szkolenia specjalistycznego – do
wykonywania czynności wynikających z bo-
jowych i codziennych rozkładów okrętowych,
do właściwej eksploatacji sprzętu OPBMR
oraz pracy bojowej zapewniającej przygoto-
wanie działu do wyjścia w morze i do walki,
wyjścia na morze i do walki;
• O-2 – określa działalność bojową poje-
dynczego okrętu.
W przypadku zespołu:
• Z-1 – to działalność bojowa grupy okrę-
towej;
• Z-2 – to działalność bojowa grupy okrę-
towej we współdziałaniu z innymi rodza-
jami sił MW.
Jeden okręt, grupa lub zespół wykonujące
zadania O-2 operują na morzu, faktycznie wy-
korzystując sprzęt i środki OPBMR. Z kolei
wykonywanie zadań Z-1 i Z-2 na morzu pole-
ga na współdziałaniu z okrętem ratowniczym
(ORat) w tzw. okrętowym punkcie likwidacji u

2007/01 przegląd morski 1

 ZABEZPIECZENIE DZIAŁAŃ Likwidacja skażeń
Załoga okrętu w bazie morskiej w Gdynii wraz z pododdziałem wojsk chemicz-
nych (plsk z 55 kchem MW) przystępuje do całkowitej likwidacji skażeń.

piotr prymlewicz/bellona
W portach OPLS jest rozwijany przez pododdziały wojsk chemicznych.
Pododdziały te likwidują skażenia załóg oraz okrętów (pomocniczych
jednostek pływających).
u skażeń (OPLS). Zgodnie z instrukcją Szkole- kami przemysłowymi (TŚP). Epizody te sta-
nie z obrony przed bronią masowego rażenia nowią dla sztabów i załóg okrętów (pomocni-
w SZRP oraz podręcznikiem OPBMR w ope- czych jednostek pływających) oraz dla jedno-
racjach połączonych podczas ćwiczeń z woj- stek brzegowych MW praktyczny sprawdzian
skami oraz treningów sztabowych są realizo- z realizacji przedsięwzięć OPBMR. g
wane co najmniej dwa epizody, obejmujące kmdr Jacek Barański
zagadnienia obrony przed bronią masowego kmdr por. Piotr Majewski
rażenia (BMR) oraz przed toksycznymi środ- Dowództwo Marynarki Wojennej

20 przegląd morski 2007/01

 SZKOLENIE I WYCHOWANIE WspólneTRENDY
ćwiczenia
aaa
FOST – Ośrodek Szkolenia Specjalistycznego Royal Navy
Sprostać
wyzwaniom
Największą wartością Królewskiej Marynarki Wojennej Wielkiej Brytanii jest
wysoki poziom wyszkolenia oficerów, podoficerów i marynarzy.
W
spółcześnie od
marynarki wo-
jennej oczekuje
się nie tylko
obrony i ochrony terytorium
własnego kraju. Nowoczesna
marynarka wojenna musi być
kmdr por. przygotowana do prowadzenia
mieCzysław dRaus operacji pokojowych i stabiliza-
dowództwo marynarki wojennej cyjnych, a także do niesienia po-
mocy humanitarnej w obliczu
klęsk żywiołowych w najodle-
glejszych zakątkach kuli ziem-
skiej. Aby wyróżniała się taki-
mi walorami, musi być odpo-
wiednio szkolona. Szczególne
szkolenia są prowadzone w bry-
tyjskim FOST. Specjaliści tego
ośrodka szkoleniowego (wywo-
dzący się głównie z sił morskich
Wielkiej Brytanii) organizują
i prowadzą szkolenie dla wszyst-
kich rodzajów okrętów nawod-
nych, podwodnych i pływają-
cych jednostek pomocniczych,
wykorzystując bazy morskie
w Plymouth (Anglia) i Clyde
(Szkocja) oraz zespół operacyj-
ny w Northwood (Londyn).
O światowej renomie tego
ośrodka świadczy liczba ponad
2007/01
stu okrętów (w tym kilkudzie-
sięciu z innych państw) szkolą-
cych się w nim każdego roku.
dzieje ośrodka
W Ośrodku Szkolenia Specja-
listycznego Royal Navy (Flag
Officer Sea Trening – FOST) okrę-
ty Królewskiej Marynarki Wojen-
nej Wielkiej Brytanii (Royal Navy)
od półwiecza szkolą się w zespo-
łowym działaniu. W okresie II woj-
ny światowej szkolenie operacyj- u
W intensywnym
szkoleniu
w FOSt uczestni-
czą między inny-
mi: Niemcy – od
5 do 6 okrętów
rocznie, holandia
– od 4 do 5 okrętów,
Portugalia, hiszpania,
Włochy i Norwegia – po 2 okręty.
Od jednego do dwóch okrętów
rocznie wysyłają floty Belgii,
Danii, Francji, Grecji, turcji,
Szwecji, Rumunii, Arabii
Saudyjskiej, Kataru, Republiki
trynidadu i tobago.
przegląd morski 21
 TRENDY aaa
SZKOLENIE I WYCHOWANIE Wspólne ćwiczenia
Fot. 1. Grupa awaryjno- no-taktyczne było prowadzone
-ratunkowa w walce w Szkocji, w rejonie Tebermory.
o uratowanie okrętu.
Względy ekonomiczne spowodo-
wały, że w 1946 r. zrezygnowano ze
szkolenia w rejonach oddalonych
od macierzystych baz. Po powro-
cie do szkolenia czasu pokoju jed-
nostki pływające przygotowywały
się do pełnienia służby, wykorzy-
stując dywizjon szkolny w Port-
land. W 1958 r. na bazie tego dywi-
zjonu utworzono ośrodek szkolenia
specjalistycznego. Okręty Royal
Navy szkoliły się w Portland aż do
lata 1995 r., kiedy to ośrodek został
przeniesiony do Plymouth. Ostat-
nim okrętem, który szkolił się
w Portland, była fregata rakietowa
typu 22 HMS „London”.
Struktura FOST
FOST składa się z dowództwa,
sztabu i specjalistów, z siedzibą
w Devonport w Plymouth, oraz
22 przegląd morski
z  zespołu przygotowującego ćwi-
czenia „Neptun Warrior”, mające-
go siedzibę w Northwood. Zada-
niem ośrodka w Plymouth jest
szkolenie podstawowe załóg okrę-
tów typu korweta, fregata, niszczy-
ciel, okręt desantowy i lotnisko-
wiec, a także dużych okrętów po-
mocniczych. Szkolenie załóg okrę-
tów przeciwminowych, patrolo-
wych oraz ratowniczych jest pro-
wadzone w bazie Faslane w Szko-
cji. W tej samej szkockiej bazie
szkolą się załogi atomowych okrę-
tów podwodnych w zwalczaniu
okrętów podwodnych (ZOP) i ato-
mowych okrętów podwodnych
z pociskami balistycznymi.
Szkolenie podstawowe
W jego trakcie kładzie się na-
cisk na wyszkolenie okrętu,
uwzględniając indywidualne po-
trzeby danej jednostki. Szkolenie
2007/01
dzieli się na dwie fazy – porto-
wą i morską. W fazie portowej są
prowadzone instruktaże, szkole-
nia oraz odprawy dotyczące wy-
branych elementów działań okrę-
tów nawodnych na morzu, czyli
manewrowania okrętem w cza-
sie ataku rakietowego, obrony
przeciwlotniczej okrętu, prowa-
dzenia działań nawodnych oraz
zwalczania okrętów podwod-
nych. Organizowane są także
ćwiczenia z obrony okrętu siła-
mi służby dyżurnej na postoju
(zagrożenie terrorystyczne,
„bomba na okręcie”, „intruz na
okręcie”), walki z wodą i poża-
rami (fot. 1) oraz szkolenia Bo-
arding Team (abordażowe), teo-
retyczne i praktyczne na poligo-
Fot. 2. Ćwiczenia z użyciem śmigłowca pokładowego
2007/01
nie obsad RAS (uzupełnianie za- Sprawdzanie
pasów na morzu), a także cało- praktycznej
dniowe ćwiczenia w niesieniu po-
mocy humanitarnej w rejonach działalności
dotkniętych klęską żywiołową. załóg okrętów
W fazie morskiej załoga okrętu polega na ocenie ich
ćwiczy manewrowanie okrętem:
w porcie przy ograniczonej wi- umiejętności
doczności (każdorazowo przy niesienia pomocy
wejściu i wyjściu z portu i kotwi- humanitarnej
cowisk), w czasie alarmu „czło-
wiek za burtą”, w przypadku w rejonach
awarii układu sterowania, a tak- dotkniętych klęską
że uzupełnianie zapasów na mo- żywiołową.
rzu, manewrowanie okrętem
w szykach, walkę z wodą i poża-
rami, operacje śmigłowcowe
(fot. 2), obronę przeciwlotniczą,
zwalczanie okrętów podwod-
nych, strzelanie do celów nawod- u
przegląd morski 23
SZKOLENIE I WYCHOWANIE Wspólne ćwiczenia
NOTATKA
PST (Preliminary Sea
nych, powietrznych i brzegowych.
Training) – dwutygodnio- Ponadto odbywają się ćwiczenia
we szkolenie mające na w zakresie SAR oraz ćwiczenia
celu zapoznanie załóg abordażowe na jednostce symulu-
okrętów z zasadami bez- jącej przerwanie blokady.
piecznego użycia sprzętu
i uzbrojenia. Każdy tydzień kończy się „Wee-
kly War” – ćwiczeniami, podczas
NOTATKA
których sprawdza się umiejętność
BOST (Basic Operational działania załogi w warunkach jed-
Sea Training) – pięcioty-
godniowe szkolenie przy- noczesnego zagrożenia siłami
gotowujące okręt i załogę i środkami napadu powietrznego,
do wykonywania typo- nawodnego i podwodnego oraz
wych dla danej jednostki wodą i pożarem.
zadań, uwzględniające
potrzeby narodowe. Szkolenie odbywa się w trzech
etapach, różnorodnych pod wzglę-
dem intensywności. Pierwszy etap
obejmuje trening wstępny (Preli-
minary Sea Training – PST), czy-
li dwutygodniowe szkolenie ma-
jące na celu zapoznanie załóg
okrętów z zasadami bezpieczne-
go użycia sprzętu i uzbrojenia.
Drugi etap stanowi szkolenie pod-
stawowe (Basic Operational Sea
Training – BOST), tzn. pięcioty-
godniowe szkolenie przygotowu-
jące okręt i załogę do wykonywa-
nia typowych dla danej jednostki
zadań, uwzględniające potrzeby
narodowe. Trzeci etap trwa od
dwóch do trzech tygodni i obej-
Fot. 3. ORP „Gen. K. Pułaski” w trakcie wyjścia z Plymouth
na ćwiczenia
24 przegląd morski
muje trening okrętów przeznaczo-
nych do udziału w operacjach po-
kojowych (Deployment Operatio-
nal Sea Training – DOST).
Szkolenie zaawansowane
Szkolenie w ośrodku FOST koń-
czy się ćwiczeniami pod krypto-
nimem „Neptun Warrior”. Są to
ćwiczenia mające na celu zgrywa-
nie komponentu morskiego, lądo-
wego i powietrznego. Odbywają
się trzy razy w roku. Umożliwia-
ją ostateczne przygotowanie sił do
wykonywania stawianych przed
nimi zadań. „Neptun Warrior” są
organizowane u północno-zachod-
nich brzegów Szkocji ze względu
na występujące tam doskonałe wa-
runki do prowadzenia treningu na
wodach przybrzeżnych i otwartym
oceanie. Przez cały rok w tym re-
jonie panuje typowo „morska” po-
goda. I choć skutecznie daje się
ona we znaki załogom okrętów, to
pozwala im dodatkowo wyrobić
nawyki postępowania w szczegól-
nie trudnych warunkach. Zasadni-
czym celem ćwiczeń jest doskona-
lenie współdziałania między jed-
nostkami. Dwutygodniowy tre-
ning jest podzielony na dwie fazy.
W pierwszej fazie doskonalone są
2007/01
umiejętności nawiązywania łącz-
ności, prowadzenia rozpoznania
oraz dowodzenia i wykonywania
podstawowych zadań ogniowych.
W drugiej fazie trening, ze wzglę-
du na swą intensywność, jest zbli-
żony do realnych działań na polu
walki. Szczególną uwagę zwraca
się na trafność podejmowania de-
cyzji przez dowódców – od do-
wódcy okrętu po dowódcę zespo-
łu. Są to jedne z największych ćwi-
czeń NATO. Biorą w nich udział
przeważnie okręty, które zakoń-
czyły szkolenie BOST lub DOST
w Plymouth. Ćwiczenia skupiają
około 50 okrętów nawodnych (od
lotniskowca po korwetę), od trzech
do pięciu okrętów podwodnych,
ponad sto samolotów i śmigłow-
ców oraz jednostki brzegowe ma-
rynarki i wojsk lądowych.
Polska marynarka wojenna
w FOST
Polska marynarka ćwiczy
wspólnie z flotami państw za-
chodnich od czasu przystąpienia
do natowskiego programu „Part-
nerstwo dla pokoju”. Od 1993 r.
polskie siły morskie uczestniczą
w największych na Bałtyku ćwi-
czeniach, znanych pod kryptoni-
mem „BALTOPS”. Od wstąpie-
nia Polski do NATO Marynarka
Wojenna RP wywiązuje się z so-
juszniczych zobowiązań i priory-
tetowo traktuje natowskie proce-
dury. Po pozyskaniu fregat rakie-
towych typu Oliver Hazard Perry
marynarka wojenna rozpoczęła
proces mający na celu osiągniecie
pełnej gotowości do współdziała-
nia z siłami morskimi sojuszu,
a zwłaszcza do udziału polskich
okrętów w działaniach stałych ze-
społów NATO (Standing NATO
Maritime Group). Sprawdzonym
2007/01
przez sojusznicze siły sposobem Odbycie
spełnienia tych wymagań jest
szkolenie w ośrodku FOST. Pierw- szkolenia
sze kontakty Marynarki Wojennej w ośrodku FOST
RP z FOST polegały na tym, że
polscy oficerowie odbywali prak- przez okręty
tyki na okrętach innych bander
podczas ich szkolenia w ośrodku.
MW ma na celu
Następnie z wizytą roboczą w ba- osiągniecie
zie morskiej w Gdyni gościł mo-
bilny zespół treningowy (Mobile pełnej
Training Team – MTT), składają- gotowości do
cy się ze specjalistów FOST. Gru-
pa ta oceniła stan przygotowania współdziałania
załóg okrętów do szkolenia w Ply-
mouth i wskazała obszary wyma-
z siłami
gające wprowadzenia uspraw- morskimi
nień. Pierwszym polskim okrę-
tem, który odbył pełny cykl szko- sojuszu,
lenia w ośrodku FOST, był ORP a zwłaszcza do
„Gen. K. Pułaski” (fot. 3). Ta fre-
gata rakietowa ukończyła PST udziału polskich
i BOST oraz uczestniczyła w ćwi-
czeniach „Neptun Warrior”, osią-
okrętów
gając oceny dobre i bardzo dobre. w stałych
W późniejszym okresie okręt do-
łączył do stałego zespołu okrętów zespołach NATO
NATO – SNMG1. Druga fregata (Standing NATO
rakietowa – ORP „Gen. T. Ko-
ściuszko” – z sukcesem ukończy- Maritime
ła szkolenie podstawowe i jest
Group).
w trakcie przygotowań do szkole-
nia zaawansowanego. W szkole-
niu podstawowym w Plymouth
biorą udział także polskie okręty
podwodne typu Kobben. Te uni-
wersalnie wyposażone jednostki
odgrywają rolę egzaminatorów
w odniesieniu do jednostek na-
wodnych ćwiczących w FOST
zwalczanie okrętów podwodnych.
Podobną funkcję pełnią okręty
podwodne innych flot szkolących
się w FOST (niemieckiej, holen-
derskiej, portugalskiej, włoskiej),
ponieważ brytyjska Royal Navy
nie ma w uzbrojeniu klasycznych
okrętów podwodnych. g
przegląd morski 25
 AKTUALNOŚCI
08.05. W związku z 62. roczni-
cą zakończenia II wojny świato-
wej w europie przed Grobem
Nieznanego żołnierza zebrali
się, by uczcić Dzień
Zwycięstwa, przedstawiciele:
najwyższych władz państwo-
wych, Ministerstwa Obrony
Narodowej oraz związków i sto-
warzyszeń kombatanckich.

09.05. Niszczyciel min ORP

„Mewa” obchodził czterdzieste
urodziny. Z tej okazji w gdyń-
skiej bazie marynarki wojennej
załoga podniosła na jubilacie
wielką galę banderową.

11.05. 44 Baza Lotnicza „Rekin 2007”

t
Marynarki Wojennej w Sie-
mirowicach otrzymała sztan-
dar ufundowany przez
mieszkańców ziemi kaszub-
skiej i pomorskiej oraz sym-
patyków lotnictwa morskie-
go z całej Polski.
24.05. W gdyńskiej bazie mor-
skiej 16. urodziny obchodził
okręt transportowo-minowy
ORP „toruń” z 8 Flotylli Obrony
Wybrzeża.
rwające od 28 maja do
1 czerwca ćwiczenia mary-
narki wojennej miały na celu
sprawdzenie przygotowania za-
łóg okrętów, samolotów, śmi-
głowców oraz specjalistycznych
jednostek brzegowych do prak-
tycznego wykonywania zadań,
a także sztabów i stanowisk do-
wodzenia do kierowania działa-
niami na morzu i w powietrzu.
W ćwiczeniach wzięły udział
samoloty i śmigłowce Gdyń-
skiej Brygady Lotnictwa MW.
Śmigłowce ZOP Mi-14 Pł wy-
konywały zadania poszukiwa-
nia i zwalczania okrętów pod-
wodnych oraz zabezpieczały
strzelania torpedowe. Nato-
miast samoloty patrolowo-
-rozpoznawcze An-28 B1R
prowadziły poszukiwanie
i rozpoznanie sił okrętowych
oraz dokonały zrzutu celu
do wykorzystania podczas
strzelań artyleryjskich.

25.05. W ramach Polsko-

Brytyjskiego Programu
Współpracy Wzajemnej w ob-
szarze Logistyki na pokładzie
brytyjskiego okrętu hMS ARK
„Royal” odbyło się spotkanie
polskich i brytyjskich eksper-
tów w dziedzinie logistyki mor-
skiej. Gospodarzem spotkania
był dowódca angielskiego
okrętu kapitan Mike Mansergh.
28.05. Archiwum Marynarki
Wojennej w Gdyni obchodziło
28 maja jubileusz 60-lecia po-
wstania.
„BALtOPS 2007”
M arynarka Wojenna RP
uczestniczyła po raz pięt-
nasty w międzynarodowych ćwi-
czeniach w ramach programu
„Partnerstwo dla pokoju”
pk. „BALtOPS 2007”, które od-
bywały się od 4 do 14 czerwca.
Brało w nich udział 30 okrę-
tów oraz 12 samolotów i śmi- POSTANOWIENIEM
PREZYDENTA RP Z 3 MAJA
głowców z 10 państw. Celem
2007 R. NOMINACJĘ NA
ćwiczeń było doskonalenie STOPIEŃ KONTRADMIRAŁA
współdziałania wielonarodo- OTRZYMAŁ KOMANDOR
wych sił uczestniczących ANDRZEJ KARWETA (NA
w operacji pokojowej. ZDJĘCIU).

26 przegląd morski 2007/01

 AKTUALNOŚCI
Admirał
Cooling w Polsce 05.06. Na zaproszenie prezy-
Z astępca dowódcy Morskich
Sił Uderzenia i Wsparcia
NAtO – StRIKFORNAtO (SFN)
stawiciela Polski w skład Wie-
lonarodowego Dowództwa
SFN. W spotkaniu uczestni-
denta Krakowa przybyli do tego
miasta dowódca 8 Flotylli Obrony
Wybrzeża kontradmirał Jerzy
– kontradmirał Robert Cooling czyli także szef Zarządu Plano-
Lenda, dowódca 2 Dywizjonu
przebywał z wizytą w Polsce wania Strategicznego P-5
na zaproszenie dowódcy mary- SGWP gen. bryg. Andrzej Jusz- Okrętów transportowo-Minowych
narki wojennej. czak oraz zastępca dowódcy kmdr por. Krzysztof Zdonek
Wizyta poprzedziła, planowa- Centrum Operacji Morskich oraz dowódca ORP „Kraków”
ne na lipiec, włączenie przed- kontradmirał Jerzy Patz. kpt. mar. Dariusz Golonka,
by wziąć udział w obchodach
S T R I K F O R N AT O osiągnęło w sierpniu działania w ciągu sied- święta miasta oraz 750-lecia
(SFN) to sojusznicze 2006 r. Obecnie jest miu dni. Może kiero- jego lokacji.
dowództwo zdolne do zdolne osiągnąć goto- wać wybranymi siłami
dowodzenia i kierowa- wość do dowodzenia państw sojuszu w ope- 08–10.06. W Szczecinie obcho-
nia komponentem sił wydzielonymi morski- racjach zarówno w ra- dzono uroczyście „Dni Morza
NAtO na wysuniętych mi siłami uderzenio- mach artykułu V (obro- 2007”. Uczestniczył w nich do-
kierunkach w ramach wo-ekspedycyjnymi na kolektywna), jak wódca 8 Flotylli Obrony
sił wysokiej gotowości lub siłami desantu i poza nim (operacje Wybrzeża kontradmirał Jerzy
bojowej. Pełną goto- morskiego NAtO we antykryzysowe i opera- Lenda oraz załogi: ORP
wość operacyjną SFN wskazanym rejonie cje wsparcia pokoju). „Kraków”, kutra transportowego
852 i holownika „h-10”, które
ćwiczenia pk. „Noble Mariner ’07” zacumowały przy nabrzeżu
Starówka. Okręt transportowo-
Marynarka wojenna wzięła udział w największych w tym minowy ORP „Kraków” oraz ku-
roku ćwiczeniach NATO. Są one sprawdzianem elitarnych ter transportowy 852 zostały
jednostek Sił Odpowiedzi Sojuszu Północnoatlantyckiego. udostępnione do zwiedzania.

ć wiczenia były prowadzo-

ne na wodach Bałtyku
i Morza Północnego oraz
w cieśninach bałtyckich od
14 do 24 maja. Polskie siły
morskie wystawiły kompo-
nent okrętowy i lotnictwa
morskiego oraz – jako jeden
z gospodarzy ćwiczeń – za-
bezpieczały pod względem
logistycznym, hydrograficz-
nym i meteorologicznym
uczestników tego przedsię-
11.06. Załoga śmigłowca ra-
towniczego marynarki wojen-
nej „Anakonda” podjęła chore-
wzięcia szkoleniowego.
go pasażera promu „Baltivia”.
„Noble Mariner ’07” są mor-
Prom znajdował się 70 mil
skimi ćwiczeniami NAtO po-
morskich na północ od
wiązanymi z dwoma równo-
Rozewia (około 140 km od
rzędnymi ćwiczeniami: lotni-
czymi pk. „Noble Award” i lą- brzegu). Chory pod opieką po-
dowymi pk. „Kindred Sword”. kładowego lekarza trafił do
szpitala marynarki wojennej
w Gdańsku Oliwie.

12.06. Szef Zarządu

Planowania Systemów
Dowodzenia i łączności P-6
SGWP gen. bryg. edmund
Smakulski decyzją ministra
obrony narodowej został prze-
niesiony do rezerwy kadrowej.
Stanowisko szefa Zarządu P-6
objął płk Andrzej Brzoza – do-
hMS ARK ROYAL tychczasowy zastępca.

2007/01 przegląd morski 27

 TRENDY aaa
SZKOLENIE I WYCHOWANIE Reagowanie na morzu

Komponent morski Sił Odpowiedzi NATO w operacjach

reagowania kryzysowego

Morski aspekt
Sił Odpowiedzi
Wydarzenia ostatniego dziesięciolecia ubiegłego wieku w zasadniczy sposób
wpłynęły na zmianę postrzegania roli instytucji bezpieczeństwa
międzynarodowego. Niewystępowanie zagrożenia konfliktem globalnym
spowodowało zmniejszenie zainteresowania bezpieczeństwem światowym.
Istotnego znaczenia nabrały natomiast konflikty regionalne o podłożu
etnicznym, kulturowym oraz ideologicznym.

kmdr ppor.
Dariusz Kozłowski
Akademia Marynarki Wojennej
1Nowa koncepcja strategicz-
na sojuszu. Waszyngton
23-24.04.1999. „Przegląd
NATO” 1999 nr 2.
S
ojusz Północnoatlantyc-
ki przeprowadził od po-
czątku lat dziewięćdzie-
siątych wiele pomyślnie
zakończonych interwencji w dzie-
dzinie działań pokojowych. Me-
todą prób i błędów przeszedł
żmudny proces osiągania intero-
peracyjności przez zaangażowa-
nie wielonarodowych sił w ope-
racjach pokojowych. Zawarta
w Nowej koncepcji strategicznej
sojuszu1 decyzja NATO o prowa-
dzeniu operacji poza ujętymi
w artykule 5, czyli poza trakta-
towym obszarem zainteresowa-
nia, wynikała z dążenia do globa-
lizacji działań w kontekście roz-
szerzenia obszaru stabilności.
Zaangażowanie NATO
O tym, jak bardzo NATO an-
gażuje się w budowanie pokoju,
świadczy zamieszczone w so-
juszniczych dokumentach całe
spektrum operacji pokojowych,
których liczba, w ostatnich la-
tach, znacznie wzrosła zarówno
w grupie operacji wsparcia po-
koju (Peace Support Operations
– PSO’s), jak i w grupie innych
operacji wykraczających poza
zakres PSO.
W ogólnym ujęciu operacje
wsparcia pokoju związane są
z użyciem zdolności wojskowych
na zasadzie bezstronności, czyli
bez faworyzowania lub szkodze-
nia jakiejkolwiek ze stron kon-
fliktu i obejmują działania zwią-
zane z utrzymaniem, umacnia-
S iły zbrojne NATO w operacjach
przywracania pokoju prowa-
dzą działania związane z rozpo-
znaniem sytuacji i zapewnieniem
bezpieczeństwa oraz, podobnie
jak siły zbrojne ONZ stosujące
środki przewidziane w rozdziale VII
Karty NZ, mogą stosować sankcje.

28 przegląd morski 2007/01


niem, tworzeniem i budowaniem
pokoju. Dodatkowo w tego ro-
dzaju operacjach mieszczą się
działania związane z zapobiega-
niem konfliktom oraz niesieniem
pomocy w ramach operacji hu-
manitarnych (tab).
NOTATKA
Operacje budowania pokoju są działa-
niami związanymi z tworzeniem i umac-
nianiem struktur państwowych. Na tym
etapie jednostki wojskowe NATO uczest-
niczą w formowaniu i szkoleniu lokalnych
sił zbrojnych, zapobiegając ponownemu
wybuchowi konfliktu.
NOTATKA
Operacje humanitarne są prowadzone
w przypadku niesienia pomocy ofiarom
klęsk żywiołowych spowodowanych zjawi-
skami naturalnymi, tj. trzęsieniami ziemi,
powodziami, huraganami, oraz wywoła-
nych działalnością człowieka, np. uży-
ciem broni masowego rażenia.
W operacjach zapobiegania kon-
fliktom użycie potencjału militar-
nego ogranicza się do działań pre-
wencyjnych. Rolą wydzielonych sił
zbrojnych jest wsparcie dyploma-
cji w rozwiązaniu kryzysu. Użycie
jednostek wojskowych ogranicza
się do ich prewencyjnej dyslokacji.
Ich zadaniem jest prowadzenie ob-
serwacji i ostrzeganie.
Nowe zagrożenia
Pojawienie się przeciwnika
asymetrycznego2 spowodowało
konieczność dostosowania
struktur polityczno-militarnych
sojuszu do nowych wyzwań
i zagrożeń. Nie ma wątpliwo-
ści co do tego, że w zaistniałej
sytuacji geopolitycznej gwa-
rancje bezpieczeństwa mogą
zapewnić delegowane przez
NATO siły zbrojne stanowiące
niezawodny instrument polity-
ki, pod warunkiem racjonalne-
go ich wykorzystania.
2007/01
Ogłoszona przez amerykań-
skich naukowców z Narodowego
Uniwersytetu Obrony inicjatywa
powołania Sił Odpowiedzi NATO
(SON) uruchomiła proces tworze-
nia (formowania) nowoczesnych
sił o charakterze ekspedycyjnym.
W październiku 2002 r. Komitet
Wojskowy przedstawił Radzie
Północnoatlantyckiej oficjalną
propozycję utworzenia nowego
rodzaju sił reagowania wyposa-
żonych w najnowszy sprzęt,
w których skład weszłyby wielo-
narodowe, połączone, mobilne
i przede wszystkim interoperacyj-
ne jednostki. Już w następnym
miesiącu podczas szczytu w Pra-
dze szefowie państw podjęli de-
cyzję o utworzeniu SON.
Powołanie SON
Warto zaznaczyć, że inicjaty-
wa powołania SON była pewne-
go rodzaju katalizatorem na dro-
dze osiągania zdolności w kilku
konkretnych obszarach, do któ-
rych państwa sojuszu zobowią-
zały się dążyć podczas szczytu
w Pradze 2002 r. Dotyczyło to
przede wszystkim:
• obserwacji obiektów naziem-
nych;
• strategicznego transportu lotni-
czego i morskiego;
• tankowania w powietrzu;
• amunicji precyzyjnego rażenia;
• wsparcia działań bojowych;
• wsparcia zaplecza bojowego;
• unieszkodliwiania obrony prze-
ciwlotniczej przeciwnika.
Zwieńczeniem koncepcyj-
nych założeń miało być osią-
gnięcie przez SON wstępnej
zdolności operacyjnej w 2004 r.,
a pełnej w 2006 r.3 Siły ekspe-
dycyjne zostały zdefiniowane
jako połączony komponent woj-
NOTATKA
Operacje utrzymania po-
koju są prowadzone za
zgodą wszystkich zainte-
resowanych stron.
Wydzielone do działań siły
zbrojne są zazwyczaj lek-
ko uzbrojone i stanowią
uzupełnienie politycznego
procesu rozwiązywania
konfliktów. Operacje tego
typu są prowadzone na
zasadzie bezstronności,
natomiast użycie przemo-
cy w stosunku do której-
kolwiek ze stron konfliktu
następuje w sytuacjach
nadzwyczajnych.
NOTATKA
Operacje umacniania
pokoju są prowadzone
w sytuacji wystąpienia
konfliktu międzypaństwo-
wego lub wewnętrznego
w warunkach całkowitego
braku oddziaływania
struktur państwowych.
Interwencje militarna
zgodnie z założeniami
doktrynalnymi odnosi się
do sytuacji, w której stro-
ny konfliktu nie przestrze-
gają przyjętych porozu-
mień i nie zamierzają ich
przestrzegać.
2 K. Rokiciński: Zagrożenia
asymetryczne w regionie bał-
tyckim. Warszawa 2006,
s. 16-20.
3 Siły Odpowiedzi NATO
– kompendium. „Biuletyn
Informacyjny” nr 1(173), s. 3. u
przegląd morski 29
 TRENDY aaa
SZKOLENIE I WYCHOWANIE Reagowanie na morzu
Typologia sojuszniczych operacji militarnych innych niż wojna, zawarta
w dokumentach NATO
OPERACJE MILITARNE INNE NIŻ WOJNA
AJP – 01(A) AJP – 3.4
Doktryna operacyjna wielonarodowych Operacje reagowania kryzysowego poza art. 5
połączonych sił sojuszu
Operacje Wsparcia Pokoju – PSO Operacje Wsparcia Pokoju – PSO
Utrzymywanie pokoju Utrzymanie pokoju
Umacnianie pokoju Umacnianie pokoju
Zapobieganie konfliktom
Tworzenie pokoju
Budowanie pokoju
Operacje humanitarne*

Zapobieganie konfliktom Inne operacje wykraczające poza obszar PSO

Kontrola zbrojeń i działania zapobiegające ich Wsparcie operacji humanitarnych
rozprzestrzenianiu Pomoc w przypadku katastrof i klęsk żywiołowych
Poszukiwanie i ratowanie
Budowanie pokoju
Wsparcie operacji ewakuacji niebojowej
Operacje niesienia pomocy humanitarnej Inne operacje ewakuacyjne
Operacje ewakuacji osób niebędących Militarne wparcie (pomoc władzom lokalnym)
kombatantami Wzmocnienie sankcji i embarga

Źródło: opracowanie własne na podstawie dokumentów sojuszniczych AJP-01(A) oraz AJP-3.4.

* W niektórych publikacjach operacje humanitarne są określane jako pomoc humanitarna: „Pomoc humanitarna może być organi-

zowana zarówno w ramach operacji wspierania pokoju, jak i oddzielnych operacji humanitarnych. Zakres i charak­ter działań obejmują-
cych pomoc humanitarną w ostatnich latach wyraźnie wzras­ta. Operacje humanitarne w przyszłości według założeń natowskich będą
waż­nym, a nawet głównym elementem operacji wspierania pokoju. Wypełnienie misji stricte humanitarnej może wymagać w wielu
sytuacjach zastosowania środków wymuszających i siły” (B. Balcerowicz: Siły zbrojne w państwie i stosunkach międzynarodowych.
Wydawnictwo naukowe SCHOLAR, Warszawa 2006, s. 162).

u skowy stanowiący mobilny ze- kry­zysowego. Do tego typu za-

staw sił utrzymywany w pięcio-
dniowej gotowości do podjęcia
działań w obszarze operacyjne-
go zainteresowania sojuszu, jak
i poza nim, z zaopatrzeniem
umożliwiającym prowadzenie
operacji przez 30 dni.
Z analizy spektrum zadań, do re-
alizacji których struktury SON są
przystosowane, wynika jedno-
znacznie wniosek, że są one wy-
posażone w niezbędne narzędzia
militarne umożliwiające:
• wykonywanie samodzielnie
zadań w ramach reagowania
dań należy m.in.: ewakuacja
ludności cywilnej, pomoc w li-
kwidowaniu skutków ataku
terrorystycznego oraz nadzór
nad przestrzeganiem nałożo-
nego embarga;
• wykonywanie zadań w po-
czątkowej fazie operacji jako si-
ły inicjujące, zabezpieczające
wejście sił głównych do obsza-
ru operacji w niesprzyjających
warun­kach (np. możliwość sta-
wiania oporu przez stronę prze-
ciwną) lub bez wsparcia pań-
stwa gospodarza;

30 przegląd morski 2007/01

 • udział w demonstracji siły
w celu zaprezentowania zdecy-
dowa­nego stanowiska państw
członkowskich sojuszu (operacje
szybkiego reagowania mające na
celu wsparcie wysiłków dy­
plomatycznych). Tego typu zada-
nia wykonuje się w celu zwięk-
szenia wpływu na przebieg wy-
darzeń na obszarze objętym kry-
zysem, odstraszenia potencjal-
nych agresorów oraz zacieśnienia
więzi transatlantyckiej.
Ćwiczenia SON
Pierwszymi ćwiczeniami, któ-
rych scenariusz odzwierciedlał
wszystkie zadania SON, były
przeprowadzone u wybrzeży
Turcji manewry pk. „Allied Re-
sponse”. Scenariusz zakładał4
potrzebę użycia SON w kraju,
który wskutek wojny domowej
pogrążył się w chaosie. Zada-
niem wydzielonych jednostek
SON było wsparcie organizacji
pozarządowych osłabianych
działalnością miejscowych bo-
jówek i międzynarodowych or-
ganizacji terrorystycznych.
NATO
Fot. 1. Komponent morski i wojsk
specjalnych w trakcie ćwiczeń
pk. „Destined Glory ’04”. W tle widoczny
hiszpański okręt dowodzenia
komponentem morskim „Castilla”.
2007/01
Struktura Sił Odpowiedzi
Ustalono, że w składzie SON, liczącym 25 000 żołnierzy, znaj-
dą się następujące komponenty:
• komponent morski składający się z zespołu okrętów
podwodnych, zespołu przeciwminowego oraz okrętowej grupy
uderzeniowej;
• komponent lotniczy zdolny do wykonania 200 lotów bo-
jowych dziennie;
• komponent lądowy;
• komponent sił specjalnych.
W październiku 2004 r., na za-
kończenie pierwszego etapu for-
mowania sił gotowych do szyb-
kiego reagowania, czyli osiągnię-
cia wstępnej zdolności operacyj-
nej, u wybrzeży Sardynii prze-
prowadzono ćwiczenia pk. „De-
stined Glory” (fot.1). Były to do-
tychczas jedne z największych
manewrów zespołów sił ekspedy-
cyjnych sprawdzanych pod kątem
prowadzenia działań w ramach
operacji wsparcia pokoju przez
NATO. Udział w nich wzięło po- 4 M. Zieliński: Użycie sił mor-
nad 9500 żołnierzy, a także wy- skich pod auspicjami Unii
korzystano 47 okrętów oraz Europejskiej. „Myśl
46 samolotów oddelegowanych Wojskowa” 2005 nr 3, s. 88. u
przegląd morski 31
 TRENDY aaa
SZKOLENIE I WYCHOWANIE Reagowanie na morzu
u z 11 państw sojuszu (Kanady,
Belgii, Holandii, Francji, RFN,
Grecji, Włoch, Hiszpanii, Turcji,
Wielkiej Brytanii oraz USA).
Na przełomie czerwca i lipca
2006 r. u zachodnich wybrzeży
Afryki5 odbyły się kolejne ćwi-
czenia pk. „Steadfast Jaguar”, na
podstawie których oszacowano
postępy w osiąganiu pełnej zdol-
ności operacyjnej. Ponieważ miał
to być ostatni egzamin ze wspól-
Wydaje się, że komponenty morski
i lotniczy będą stanowić główny trzon
Sił Odpowiedzi NATO.
nej działalności komponentu mor-
skiego, powietrznego, lądowego
oraz wojsk specjalnych przed ofi-
cjalnym ogłoszeniem pełnej goto-
wości SON podczas szczytu w Ry-
dze, rejon przeprowadzenia ćwi-
czeń został dobrany zgodnie z wa-
runkami zawartymi w koncepcji
powstania tych sił.
Kulminacyjnym elementem
działań w tych ćwiczeniach była
operacja strategicznego przerzutu
SON z Europy w rejon archipela-
gu Wysp Zielonego Przylądka
u wybrzeży zachodniej Afryki.6
Organizatorzy nieprzypadkowo
5 Były to pierwsze ćwiczenia
wybrali ten rejon, ponieważ charak-
NATO u wybrzeży Afryki
teryzuje go niekorzystne położenie
– przyp. aut.
6 Joris Janssen Lok: NATO
geograficzne oraz górzyste wybrze-
że utrudniające realizację ujętych
Reaction Force learns final
lessons. „Jane’s Navy w scenariuszu epizodów. Dodatko-
International” z październi- wym kryterium, którym kierował
ka 2006 r., s. 16-20. się sztab NATO, była odległość wy-
7 Szef Wydziału Operacyjnego
nosząca 5000 mil morskich od Eu-
w Dowództwie Połączonych Sił
ropy, czyli prawie graniczna w od-
w Brunssum. Na czas ćwiczeń
niesieniu do traktatowego obszaru
„Steadfast Jaguar” został
skierowany na okręt dowodze-
operacyjnego zainteresowania so-
nia USS „Mount Whitney”, juszu. Oprócz sprawdzenia działal-
skąd dowodził SON – przyp. ności komponentów szczegółowej
autora. weryfikacji poddano takie elemen-
32 przegląd morski
ty, jak zabezpieczenie logistyczne
i jego wsparcie.
Zgodnie ze scenariuszem ćwi-
czeń przeprowadzono operację
niesienia pomocy i ewakuację
ludności z zagrożonej erupcją
wulkanu wyspy Fogo. Plany ewa-
kuacji zostały wspólnie przygoto-
wane przez władze lokalne Wysp
Zielonego Przylądka oraz mobil-
ne, wielonarodowe, połączone do-
wództwo (Deployable Joint Task
Force Command – DJTFC) roz-
mieszczone na okręcie USS „Mo-
unt Whitney”.
Warto również wspomnieć, że
w trakcie ćwiczeń miało miejsce
wydarzenie nieprzewidziane
w scenariuszu. Mianowicie, wła-
dze Wysp Zielonego Przylądka
zgłosiły do Centrum Operacyj-
nego zarejestrowanie wstrząsów
sejsmicznych na wyspie Brava.
Reakcja Centrum była natych-
miastowa i już niespełna dwie
godziny później w rejonie wyspy
dwa hiszpańskie samoloty typu
Harrier, wspomagane przez czte-
ry F-16, przeprowadziły rekone-
sans. Wprawdzie skala znisz-
czeń wywołanych trzęsieniem
ziemi była niewielka (cztery za-
walone domy), to jednak ten nie-
zapowiedziany epizod oraz bez-
zwłoczna reakcja na jego wystą-
pienie świadczą o właściwej or-
ganizacji SON.
Komponent morski
Jak zauważył Generał Gary
Harrell7, rozwinięcie Sił Odpo-
wiedzi NATO w dużej mierze za-
leżało od znaczącego wkładu
komponentu morskiego, który
przyczynił się do osiągnięcia
większości zaplanowanych celów
operacji. W skład komponentu
morskiego dowodzonego z pokła-
2007/01
du LPD SPS „Castilla” wchodzi-
ły następujące zespoły:
• siły powietrzne stacjonujące na
pokładzie okrętu SPS „Principle
de Austrias” w składzie czterech
samolotów Harrier oraz sześciu
śmigłowców Sea King;
• zespół okrętów uderzenio-
wych reprezentowany przez fre-
gaty i niszczyciele ze Stałego Ze-
społu SON (Standing NATO Ma-
ritime Group 1, wcześniej znane-
go jako Stały Zespół Sił Morskich
Atlantyku8) w składzie: HMCS
„Athabaskan” (Kanada), NRP
„Vasco da Gama” (Portugalia),
HMDS „Peter Tordenskiold
NATO
Niels” (Dania), FGS „Augsburg”
(RFN), SPS „Almirante Don
Juan de Borbon” (Hiszpania);
• zespół okrętów przeciwmi-
nowych reprezentowany przez
niszczyciele min ze Stałego Ze-
społu Przeciwminowego (Stan-
ding NATO MCM Group 1)
w składzie: FGS „Rhein” (RFN),
BNS „Crocus” (Belgia), HDMS
„Střren” (Dania), HrMs „Wil-
lemstad” (Holandia), HMS
„Pembroke” (Wielka Brytania);
• zespół okrętów podwodnych
w składzie: „Amethyste” (Francja),
KNM „Uredd” (Norwegia), USS
„Albany” (USA), USNS „Leroy”
(USA), HMS „Roebuck” (Wielka
Brytania), FGS „Planet” (RFN).
Na podsumowaniu ćwiczeń
dowódca komponentu morskie-
go VII zestawu Sił Odpowiedzi
NATO adm. Andrea Toscano
wyraził opinię, że „komponent
morski jest w stanie zapewnić
obecność NATO w rejonie kon-
fliktu (disputed waters) oraz za-
pobiec jego eskalacji”9.
Ich wysoka ranga w każdym
zestawie SON wynika z szybko-
ści reagowania na pojawiające się
2007/01
zagrożenia, przyczyniając się do Fot. 2. Jednostki
ratowania życia ludzi. śmigłowcowe kompo-
nentu morskiego SON
Działalność praktyczna w trakcie akcji ratowni-
czej w Pakistanie
Faktycznym testem ich uży-
teczności był udział w operacji
niesienia pomocy ofiarom hura-
ganu „Katrina” w USA oraz trzę-
sienia ziemi w Pakistanie, jeszcze
zanim SON osiągnął pełną zdol-
ność operacyjną. Okazało się bo-
wiem, że w przypadku katastrof
władze lokalne powołane do re-
agowania kryzysowego są spara-
liżowane skalą zniszczeń. W za-
kresie zdolności militarnych SON
uczestniczących w akcjach huma-
nitarnych priorytetowe znaczenie
ma strategiczny transport lotniczy
wraz z logistycznym zabezpiecze-
niem oferowanym przez kompo-
nent morski.
Wynika to faktu, że w sytu- 8 Zob. G. Toremans: Standing
acjach kryzysowych samoloty li- ready for NATO. „Jane’s Navy
International” z maja 2004 r.,
nii komercyjnych nie zawsze są
s. 18-25.
dostępne w wystarczającej liczbie, 9 K. Glassborow: Speed is of
dlatego jedynie statki powietrzne the essence for NATO re-
komponentu powietrznego i mor- sponse. „Jane’s Navy
skiego Sił Odpowiedzi NATO International” 2005 nr 11,
mogą zapewnić szybki transport s. 46. u
przegląd morski 33
SZKOLENIE I WYCHOWANIE Reagowanie na morzu
u niezbędnych zapasów ofiarom ka-
tastrof. W pierwszej fazie opera-
cji niesienia pomocy w USA i Pa-
kistanie niezastąpione okazały się
śmigłowce (fot.2), ponieważ znisz-
czone drogi często były nieprze-
jezdne. Utrzymanie mostu po-
Prędkość wietrznego oraz wsparcie trans-
rozwinięcia portu wewnątrz zniszczonego re-
jonu przyczyniło się do odbudo-
sił jest jednym
wy infrastruktury drogowej, za-
z podstawowych pewnienia schronienia oraz udzie-
warunków lenia pomocy medycznej lokalnej
gotowości ludności. Trwająca trzy miesiące
operacja była możliwa dzięki
komponentów SON wsparciu logistycznemu zapew-
do przemieszczenia nionemu przez operujące w rejo-
się w czasie nie okręty SON.
29 listopada, podczas szczytu
pięciu dni. w Rydze, sekretarz generalny
NATO Jaap de Hoop Scheffer
ogłosił, że Siły Odpowiedzi NA-
TO osiągnęły pełną zdolność ope-
racyjną. Podkreślił ich gotowość
do bardzo szybkiego rozwinięcia
i przemieszczenia w odległe rejo-
ny celem wykonania konkretnego
zadania na mocy decyzji Rady
Północnoatlantyckiej. Osiągnięcie
sukcesu w pozyskiwaniu zdolno-
ści wojskowych sojuszu było
zwieńczeniem długiego i wyczer-
pującego wysiłku na drodze osią-
gania interoperacyjności.
W opinii ekspertów operacje re-
agowania kryzysowego z udzia-
łem zespołów amfibijnych i lotni-
skowcowych SON zapewniają sta-
łą obecność sił sojuszu w dowol-
nym rejonie na kuli ziemskiej.
Wynika z tego jednoznaczny
wniosek, że przez najbliższe lata
problem szybkości przemieszcza-
nia się SON, operujących według
zasady „pierwsze siły wchodzące,
pierwsze siły wychodzące” (first
force in, first force out), będzie
podstawowym kryterium wyty-
34 przegląd morski
czającym kierunki działań państw
sojuszu w celu błyskawicznej re-
akcji na pojawiające się kryzysy.
Jakkolwiek w przypadku kompo-
nentu powietrznego jest to wi-
doczne, w zakresie funkcjonowa-
nia komponentu morskiego ope-
rującego w rejonach przybrzeż-
nych bierze się pod uwagę oko-
liczności opóźniające działania,
np. brak wsparcia ze strony pań-
stwa gospodarza.
Doświadczenia ostatnich kon-
fliktów nad Zatoką Perską, w cza-
sie których doszło do konfrontacji
z przeciwnikiem asymetrycznym,
wymusiły rewizję dotychczaso-
wych metod prowadzenia opera-
cji. Wpłynęły również na poszuki-
wanie takich sił i środków prowa-
dzenia walki, których rozwiązania
konstrukcyjne umożliwiłyby wy-
konywanie zadań w rejonach przy-
brzeżnych (litoralnych).
Wymagania
Operowanie jednostek kom-
ponentu morskiego w rejonach
charakteryzujących się małymi
głębokościami oraz urozmaico-
ną linia brzegową jest narażone
na przeciwdziałanie ze strony
środków dywersji podwodnej
przeciwnika. Dlatego na des-
kach kreślarskich konstruktorów
powstały plany budowy okrętów
wyspecjalizowanych do działań
na wodach przybrzeżnych. Re-
alizowany obecnie przez USA
program LCS (Litoral Combat
Ship) ma zapewnić dużą ma-
newrowość i elastyczność zespo-
łom sił ekspedycyjnych, przy
jednoczesnym zachowaniu wa-
runku, jakim jest szybkie i efek-
tywne przeciwdziałanie środ-
kom bojowym ze strony poten-
cjalnego przeciwnika. g
2007/01
 OCHRONA ŚRODOWISKA Niszczący żywioł
TRENDY aaa
Spośród procesów zachodzących w strefie brzegu południowego Bałtyku
i wpływających na działalność człowieka w pasie nadmorskim należy zwrócić
uwagę na akumulację i erozję morską.

Erozja morska
na Bałtyku
W
ystępowanie akumulacji i ero-
zji morskiej na polskim wy-
brzeżu nie jest czymś nowym.
Sięga okresu holocenu, kiedy
to stopił się lądolód ostatniego zlodowacenia
skandynawskiego. Od tamtych czasów, czyli
od ponad 10 tys. lat, poziom wód Morza Bał-
tyckiego zaczął się podnosić w tempie nawet
do 20–30 mm rocznie. W efekcie tego zjawi-
ska następuje degradacja nadbrzeżnego pasa.
Zabieranie areałów plaży, osuwanie się kli-
fu czy akumulacja brzegu w okolicach portów
morskich – to główne skutki działania wody
morskiej. Jeśli dodatkowo uwzględnić wyso-
kie klify i obfite wydmy, można powiedzieć,
Źródło: P. Domaradzki, 1999
że na polskim wybrzeżu są warunki sprzyja-
jące wręcz rozwojowi erozji i akumulacji.
Skutki erozji
Skoro brzeg Bałtyku na całej długości jest
narażony na niszczycielskie działanie fal mor-
skich, trudno nie zapytać, czy nie grozi nam
wielka powódź. Prowadzone na bieżąco pra-
ce mają na celu przeciwdziałanie żywiołowi.
Jednak w niektórych miejscowościach sytu-
acja jest krytyczna, zwłaszcza tam, gdzie nadal
są widoczne skutki niszczycielskiego działa-
nia wody morskiej z wcześniejszych lat.
Jako przykład można wskazać osuwisko
w Jastrzębiej Górze (fot. 1) czy zniszczony u

Fot. 1. Osuwisko na klifie w Jastrzębiej Górze

2007/01 przegląd morski 35

 OCHRONA ŚRODOWISKA Niszczący żywioł
u trakt drogowo-pieszy w Kołobrzegu. W rapor-
cie Najwyższej Izby Kontroli z 2004 r. prze-
strzegano, że w wyniku wielkich sztormów,
jakie występują w ostatnich latach, może zo-
stać zalanych ponad 2000 km2 terenów nad-
morskich, licząc od linii brzegowej w głąb lą-
du. Dotyczy to Półwyspu Helskiego, okolic je-
zior: Jamno, Bukowo i Kopań, a także depre-
syjnych i nisko położonych terenów Trójmia-
sta, Łeby, Ustki, Kołobrzegu oraz Żuław Wi-
ślanych. Zagrożone są również wysokie brze-
gi terenów klifowych Jastrzębiej Góry, Ustro-
nia Morskiego i Rewala.
Roczne straty lądu spowodowane erozją
morską przekraczają 22 ha na całej długości
nadmorskiego pasa.
Efekty ekonomiczne
W stosunku do całego wybrzeża, liczące-
go 843 km linii brzegowej (102 km – Zalew
Wiślany, 241 km – Zalew Szczeciński, 76 km
– Półwysep Helski, 424 km – pozostała część
wybrzeża), nie jest to duży areał. Jednak pod
względem finansowym oznacza to ogromne
nakłady na przywrócenie dawnego kształtu
plaż. Ich wygląd bowiem znacząco wpływa
na rozwój wybrzeża, zwłaszcza społeczno-
-gospodarczy. Ten zaś zależy od dochodów
z plaż, a ściślej – od rozwoju turystyki i han-
dlu na danym terenie. Rozwój turystyki na-
tomiast wpływa na zamożność ludności za-
mieszkującej pas nadbrzeżny.
W efekcie zaniku plaż ludność traci źródło
utrzymania, a gminy i powiaty nadmorskie,
określane niekiedy jako regionalny biegun
wzrostu gospodarczego, tracą ten status z po-
wodu znacznego odpływu kapitału. Sam ka-
pitał gmin, wynikający z ich nadmorskiego
położenia, jest trudny do określenia. Świad-
czy o nim rozbudowa nieruchomości lub za-
gospodarowywanie przyległych terenów.
Natomiast stosunkowo łatwo określić
straty spowodowane działaniem fal mor-
skich. Dokonuje się tego bowiem na pod-
stawie bilansu dochodów, strat i kosztów.
Do ogólnej postaci matematycznej można
dopasować kartometryczny obraz zalewowy,
wykonany na przykład za pomocą pakietu gra-
36 przegląd morski
fiki operacyjnej programu do wspomagania re-
agowania kryzysowego „Alaska”. Na jego pod-
stawie można oszacować areał, który został za-
lany w wyniku podniesienia się poziomu mo-
rza, ze szczególnym uwzględnieniem nieru-
chomości zabudowanych i gruntów rolnych.
Skutki erozji można także przeanalizować
pod względem obronnym. Działania marynar-
ki wojennej oraz Morskiego Oddziału Straży
Granicznej, polegające głównie na cyklicznym
nanoszeniu osadów dennych w pobliżu por-
tów, są ograniczone.
Z mniejsza się obszar działania i operacyjnego
wykorzystania jednostek pływających (na-
wodnych i podwodnych). Ogranicza się także wy-
korzystywanie plaż w celach szkoleniowych
przez pododdziały korzystające z nadmorskich
terenów poligonowych (np. z poligonu Wicko).
Podobnie dzieje się w sektorach gospodar-
ki morskiej. Do portów handlowych, rybac-
kich i jachtowych z powodu niszczącego dzia-
łania fal morskich wpływa mniej statków han-
dlowych. W efekcie jest mniejszy przeładunek
(import i eksport towarów). Niszczące działa-
nie infrastruktury i suprastruktury portowej
wpływa negatywnie także na rozwój żeglugi
i rybołówstwa oraz sportów wodnych (żeglar-
stwa, windsurfingu, wędkarstwa morskiego
itp.). Porty – pełniące na Pomorzu głównie
funkcję miastotwórczą – stają się więc bezu-
żyteczne i są pozbawiane walorów przemysło-
wych, strategicznych oraz turystycznych.
Jak zapobiegać
Dzięki stanowczym działaniom urzędów
morskich w zakresie ochrony brzegu morskie-
go, a zwłaszcza pasa technicznego i ochron-
nego, częściowo jest przywracany dawny wy-
gląd plaż i pasa nadmorskiego. To jeden z prio-
rytetów miast nadmorskich, wynikający bez-
pośrednio z Tez polityki morskiej państwa.
Działania są widoczne na różnych odcinkach
pasa nadmorskiego. Warto wspomnieć o refu-
lacji plaży w okolicy słynnego pensjonatu
„Neptun” w Łebie. Postępująca erozja morska
powodowała, że linia brzegowa coraz bardziej
2007/01
 Źródło: Musielak S., 2005
W Polsce od 2004 r. jest realizowany dwudzie-
stoletni Program ochrony brzegów mor-
skich. Obejmuje on przedsięwzięcia mające na
celu zabezpieczenie brzegów morskich przed ero-
zją, która – niszcząc plaże – przyczynia się do od-
pływu znacznego kapitału z gmin nadmorskich.

zbliżała się do budynku. Jeśli nie podjęto by

działań, pensjonat zostałby zniszczony.
Innym przykładem przeciwdziałania erozji
morskiej mogą być prace wykonane przed Do-
mem Wypoczynkowym „Aspa” w Ustroniu
Morskim. Budynkowi temu zagrażało podmy- Fot. 2. Opaska brzegowa typu ciężkiego w Dziwnowie
cie przez wodę. Wybudowanie 320-metrowej
opaski brzegowej ze stalowej ścianki Larsena NOTATKA

oraz narzut głazów betonowych pozwoliły czę-
ściowo wyeliminować zagrożenie. Jednak be-
tonowa konstrukcja oraz umocnienie brzegu
stokiem pokrytym roślinnością nie rozwiąza-
ły problemu abrazji. Plaża w centralnej części
Ustronia Morskiego całkowicie zanikła.
Przykładów różnych umocnień na wy-
brzeżu można wskazać wiele (rys.). Świad-
czą one o stosowaniu ochrony biotechnicz-
nej. Gdy ta okazuje się niewystarczająca,
są wydzielane fundusze na refulację plaż
oraz ochronę hydrotechniczną w postaci na-
rzutów z głazów granitowych lub gwiazdo-
bloków oraz stalowych ścianek, mających
zmniejszać energię fal i zapobiegać proce-
som degradacji plaży.
Refulacja: sztuczne usypywanie plaży, wzmacnianie
wybrzeża za pomocą piasku wydobywanego w innym
miejscu.
Działania podejmowane w celu ochrony pol-
skiego wybrzeża przed erozją – jakkolwiek
konieczne – wpływają niekorzystnie na walo-
ry krajobrazowe terenów nadmorskich. Czy
w przyszłości polskie plaże będą przypomina-
ły hydrotechniczne budowle ochronne (fot. 2)?
Czy niewykonanie w odpowiednim czasie
umocnień spowoduje, że najbardziej dochodo-
wym i największym inwestycjom nadmorskim
zagrozi masowa rozbiórka? Odpowiedzi na te
pytania nie są proste. g
kmdr ppor. Dariusz Kloskowski
Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej

Przeciwdziałanie erozji morskiej

Źródło: dane Związku Miast i Gmin Morskich

2007/01 przegląd morski 37

TRENDY
SIŁY aaaINNYCH PAŃSTW Rosja
MORSKIE

Tendencje rozwojowe
sił morskich Federacji Rosyjskiej
Pod koniec lat 90. ubiegłego wieku i w pierwszym okresie prezydentury
Władimira Putina sprawom WMF (Wojenno-Morskoj Fłot) poświęcono
dużo uwagi. Wiązało się to między innymi z postanowieniami układu
START 2, na mocy którego morskie jednostki strategiczne miały stać się
podstawą rosyjskich sił strategicznych.

W
lutym 2006 r.
w stoczni
w Sankt Pe-
tersburgu po-
łożono stępkę pod pierwszą
z 20 fregat projektu 22350
„Admirał Gorszkow”. Każdy
z nowych okrętów będzie kosz-
tował około 500 mln dolarów.
Prace nad jednostką były pro-
wadzone tak sekretnie, że jej
zewnętrzny wygląd znali tyl-
ko konstruktorzy i stoczniow-
cy. Zdaniem głównego inży-
niera projektu Dmitrija Siłan-
tiewa, konstrukcja jest oparta
nie mniej niż w 30% na no-
wych technologiach i rozwią-
zaniach. Zwłaszcza niektó-
re elementy kadłuba i nad-
budówki będą wykonywane
w technologii stealth.1
W 2005 r. marynarka wo-
jenna (Wojenno-Morskoj Fłot
– WMF) sprzedała Indiom
krążownik lotniczy „Admi-
rał Gorszkow”. Tę transakcję
potraktowano jako wyrok na
flocie oceanicznej Rosji. Po-
łożenie stępki pod „Admirała
Gorszkowa” – nazwanego tak
na cześć głównodowodzącego
WMF w czasach ZSRR, który
przywrócił krajowi oceanicz-
ną „dzierżawę” – ma symbo-
liczną wymowę: Rosja zamie-
rza powrócić na oceany.
Powrót na oceany
Podczas ceremonii głów-
nodowodzący WMF ad-
mirał Władimir Musorin
oznajmił, że palącą potrze-
bą jest zbudowanie 20 ta-
kich fregat, a w przyszło-
ści – skonstruowanie jesz-
cze od dwóch do trzech lot-
niskowców. Analityk Wik-
tor Miasnikow twierdzi, że
wojskowa doktryna2 morska
Federacji Rosyjskiej zmie-
niła się z przybrzeżnej na
oceaniczną.3
W doktrynach wojskowych
przyjętych w 1993 r. i 2000 r.
rolę marynarki wojennej po-
traktowano marginalnie. Za-
łożono, że gwarantami bez-
pieczeństwa narodowego,
obok strategicznych sił ją-
drowych (SSJ), są wojska lą-
dowe i lotnictwo. Koncep-
cję bezpieczeństwa narodo-
wego, a zwłaszcza Doktrynę
wojskową, krytykowano z po-
wodu braku określenia roli sił

1 Wiktor Miasnikow: Smiena morskoj doktriny dorogogo stoit. „Niezawisimoje Wojennoje Obozrienije” z 10 lutego 2006 r.
2 Doktryna obejmuje zasady i sposoby funkcjonowania poszczególnych elementów systemów bezpieczeństwa. Najbardziej rozwi-
niętymi doktrynami są doktryny militarne dotyczące sposobów przygotowania i działania sił zbrojnych jako jednego z podstawo-
wych, wyspecjalizowanych elementów systemu bezpieczeństwa. Zob. Stanisław Koziej: Podstawy bezpieczeństwa międzynarodo-
wego i narodowego, „Myśl Wojskowa” 2006 nr 1.
3 W. Miasnikow podał, że ostatnie wyjście rosyjskiej floty złożonej z bojowych okrętów na wody światowego oceanu odnotowano

pod flagą ZSRR. Flota ta zabezpieczała radzieckie statki w Zatoce Perskiej w latach 1987–1988 i w 1990 r. na wodach Oceanu
Indyjskiego. Autor pominął wyjście sześciu okrętów bojowych i trzech jednostek zaopatrzenia z Floty Czarnomorskiej i Floty Oceanu
Spokojnego (okrętem flagowym był krążownik rakietowy „Moskwa”) na Ocean Indyjski w 2003 r. Zespół ten przeprowadził m.in.
wspólne ćwiczenia z marynarką wojenną Indii.

38 przegląd morski 2007/01

morskich jako jednego z pod-

Siewiernaja Wierf
stawowych składników syste-
mu obronnego Rosji i najefek-
tywniejszego instrumentu po-
lityki zagranicznej Kremla.4
W marcu 2000 r. przyjęto
Założenia polityki Federacji
Rosyjskiej w zakresie dzia-
łalności wojskowej na morzu
na okres do 2010 r. Za głów-
nego autora tego dokumen-
tu uważa się adm. Władimi-
ra Kurojedowa, ówczesnego
głównodowodzącego WMF.
W założeniach określono
Fot. 1. Korweta „Stierieguszczij” projektu 20380
podstawowe zasady zwięk-
szania wojskowego potencja-
łu morskiego oraz jego wy- nych współcześnie i pozosta-
korzystania do ochrony in- łych po czasach ZSRR. Admi- Założenia
teresów Rosji w strefie oce-
anu. Dokument ten wydaje
rał miał oznajmić, że w przy-
szłości powinny być budowa-
doktrynalne
się jednak, głównie z powo-
dów ekonomicznych, jedynie
ne jedynie fregaty i korwety
przeznaczone do działań przy- Z ałożenia polityki Federacji
Rosyjskiej w zakresie dzia-
łalności wojskowej na morzu
zbiorem intencji. brzeżnych (fot. 1)5.
na okres do 2010 r. rozwija,
W marcu 2005 r. minister-
Przyszła flota stwo obrony zamierzało ogło- przyjęta latem 2001 r.,
Doktryna morska FR na okres
W 2004 r. ministerstwo obro- sić przetarg na budowę frega-
do 2020 r. Wychodzi ona po-
ny FR opracowało Plan rozwo- ty projektu 11356 dla strefy
za problematykę czysto woj-
ju WMF na okres 2040–2050. przybrzeżnej. Ale we wrze-
skową i obejmuje zagadnienia
Zawarto w nim tezy o ograni- śniu, kiedy nowym dowód-
całościowego wykorzystania
czeniu obrony interesów Ro- cą został Władimir Musorin,
przez Rosję środowiska mórz
sji na oceanach. Flota miała okazało się, że budowany
i oceanów – od transportu
być przeznaczona do działań jest okręt innej klasy. W paź-
morskiego i jego bezpieczeń-
w strefie oddalonej od wy- dzierniku podpisano kontrakt,
stwa, poprzez eksploatację
brzeży nie więcej niż 500 km, a 1 lutego 2006 r. rozpoczęto
zasobów, po działalność na-
czyli faktycznie na wodach te- budowę nowego okrętu „Ad-
ukowo-badawczą.
rytorialnych FR. W. Miasni- mirał Gorszkow”.
kow podał, powołując się na Analitycy, przedstawiając
admirała floty W. Kurojedo- wizje przyszłej rosyjskiej flo- szony. Fregata projektu 22350
wa, że WMF odchodzi od ty, sugerują, że budżet wojsko- kosztuje 400–420 mln dola-
okrętów dużych klas, pozyska- wy zostanie znacznie zwięk- rów. Zastosowanie nowocze- u

4 R. Śmigielski: Osierocona armia. Założenia polityki obronnej oraz Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej w latach 1992–2004,
Warszawa 2006 , s. 175.
5 W. Kurojedow w 2004 r. na łamach „Wojennoj Mysli” określił, że najbardziej efektywnymi jednostkami, zapewniającymi wykona-

nie zadań przez WMF, są wielozadaniowe okręty podwodne oraz nawodne okręty nowej dla WMF podklasy, tj. fregaty. Zaznaczył,
że mimo realizowania przedsięwzięć w odległych strefach morskich i oceanicznych zwiększa się znaczenie zadań ukierunkowa-
nych na obronę wybrzeża i morskich stref ekonomicznych. Zob W.I. Kurojedow: WMF siewodnia. Osnownyje naprawlienija stroitiel-
stwa i bojewogo primienienija. „Wojennaja Mysl” 2004 nr 7.

2007/01 przegląd morski 39

 SIŁY MORSKIE INNYCH PAŃSTW Rosja
Fot. 2. Krążownik rakietowy
typu Slava

u snego uzbrojenia pochłonie

dodatkowo kilkanaście milio-
nów, tak więc koszt jednostki
należy realnie ocenić na pół
miliarda dolarów. Na zakup
20 fregat trzeba będzie prze-
znaczyć 10 mld dolarów, a na
jeden lotniskowiec – od 2,5 do
3 mld dolarów. Każda wiel-
ka bojowa jednostka wymaga
przynajmniej jednego okrętu
pomocniczego oraz kosztow-
GlobalSecurity

nej infrastruktury portowej

i stoczniowej. Formowanie
oceanicznych zespołów okrę-
tów pociągnie także wydatki
na globalny system nawigacji
kosmicznej, łączności i roz-
poznania, zwiększenie zasię-
gu działań lotnictwa i operacji
floty podwodnej oraz sformo-
wanie jednostek piechoty mor-
skiej i aeromobilnych środków
jej przerzutu. A Rosja powin-
na mieć silny kompleks obro-
ny powietrznej i kosmicznej.
Jednak w ministerstwie obro-
ny pozycja piechoty wydaje się
mocniejsza niż pozycja mary-
narzy. Doktryna morska mo-
że więc jeszcze niejednokrot-
nie być zmieniana.
Flota admirała Musorina
Admirał floty Władimir Mu-
sorin, wyznaczony 4 września
2005 r. na stanowisko główno-
dowodzącego WMF, ocenił, że
obowiązujący do 2006 r. Pań-
stwowy program zbrojeń do
roku 2010, opracowany pod
koniec lat 90. ubiegłego wie-
ku, oznaczał dla morskiego ro-
dzaju sił zbrojnych swego ro-
dzaju wybór między budowa-
niem nowych okrętów a utrzy-
mywaniem technicznej goto-
wości istniejących sił (fot. 2).
Program powstawał w okresie
z jednej strony wysokiej infla-
cji i niebywałego wzrostu cen
produkcji wojskowej, a z dru-
giej zasadniczych zmian go-
spodarczych i doktryny woj-
skowej państwa.6
Admirał W. Musorin za-
znaczył także, że zmiany na
lepsze nastąpiły na począt-
ku XXI w., kiedy to przyjęto
podstawowe założenia polity-
ki Federacji Rosyjskiej na mo-
rzu oraz odbyło się pierwsze
posiedzenie kolegium mor-
skiego przy rządzie FR.
W programie zbrojenia
do 2015 r. dla floty przewi-
dziano środki o 20% mniej-
sze niż potrzeby. Zaplano-
wane środki były porów-
nywalne z kwotami, jakie
w 2006 r. wydano na roz-
wój US Navy. Przyjęto za-
łożenie, że środki zaplano-
wane w programie zbrojenia
do 2015 r. w ciągu najbliż-
szych dziesięciu lat pozwo-
lą na zapewnienie gotowo-
ści bojowej obecnego skła-
du floty, a także stworzenie
naukowo-technicznych pod-
Cele działania
S tosując zasadę utrzymania
„minimalnego dostatecz-
nego potencjału atomowego”,
należy stworzyć jakościowo no-
we okręty wszystkich klas,
podklas i typów z wykorzysta-
niem najnowszych zdobyczy
naukowo-technicznych.

6Fłot „na wyrost” (wywiad z admirałem Władimirem Musorinem, głównodowodzącym Wojennomorską Flotą Rosji). „Strategija
Rossii” 2006 nr 9 , http://sr.fondedin.ru

40 przegląd morski 2007/01


Modernizacja
E ksperci zakładają – przyj-
mując oświadczenie adm.
Musorina, że Rosja zmodernizu-
je swoją flotę atomowych okrę-
tów podwodnych do 2010 r.
– że w najlepszym razie flota
Rosji będzie się składała z pię-
ciu lub sześciu SSBN typu Delta
IV proj. 667 oraz nowego okrętu
lub dwóch nowych okrętów proj.
995 (typu Borey SSBN). Liczba
okrętów podwodnych zmniejszy
się do 35–40.
staw budowy WMF w pełnej
skali w latach 2016–2030.
Jednocześnie opracowa-
no perspektywiczny pro-
gram rozwoju budownictwa
okrętowego.
Zdaniem W. Musorina, pod-
stawą jest zbudowanie struk-
tury wszechstronnego zabez-
pieczenia logistycznego okrę-
tów. Systemy uzbrojenia będą
Wyraźnie określone pryncypia polityki
morskiej legły u podstaw perspektywicznego
programu rozwoju WMF jako składowej części
projektu państwowego programu zbrojeń
do roku 2015.
rozwijane z wykorzystaniem
metody planowania progra-
mowo-celowego. Rozwiąza-
nie pojawiających się proble-
mów pozwoli na zbalanso-
wanie rozwoju flot oraz bo-
7 Tamże.
8 Okręt patrolowy „Nowik” zwodowano 27 lipca 1997 r. W 2001 r. wstrzymano prace nad nim (po wydaniu 2,5 mld rubli) z powodu
licznych nierozwiązanych problemów technicznych. Obecnie zdecydowano się na dokończenie budowy tej jednostki jako okrętu
szkolnego. Nazwę okrętu zmieniono na „Borodino”, ponieważ miano „Nowik” nadawano tylko najbardziej zasłużonym okrętom bo-
jowym rosyjskiej floty.
9 „Jane’s Fighting Ships” 2005–2006.
2007/01
jowych i zabezpieczających
systemów uzbrojenia, a także
na utrzymywanie tempa i reżi-
mu powstawania, eksploatacji
oraz utylizacji okrętów. Głów-
ne dowództwo WMF pozy-
tywnie ocenia samą zasadę
federalnych programów celo-
wych – przejścia od „plano-
wania resursów” do „plano-
wania rezultatów”.7
Kierunki rozwoju WMF
Priorytetem w państwo-
wym programie zbrojeń na
lata 2007–2015 są morskie
siły strategiczne. Planowa-
ne jest dwukrotne zwiększe-
nie funduszy na budowę okrę-
tów podwodnych o napędzie
nuklearnym oraz na przemysł
stoczniowy. Jednak należy
uwzględnić to, że rosyjskie
stocznie w ciągu kilkunastu
minionych lat nie mogły wy-
produkować nawet niewielkiej
jednostki zgodnie z planem,
nie mówiąc już o przedsię-
wzięciach na dużą skalę.8
Sytuacja głównych mor-
skich sił strategicznych, czy-
li sił podwodnych WMF, jest
skomplikowana. W 2006 r. li-
czyły one 40 okrętów podwod-
nych o napędzie nuklearnym
(5–6 w budowie) i 19 o napę-
dzie konwencjonalnym (fot. 3).
Jeśli chodzi o nosicieli bali-
stycznych pocisków nuklear-
nych, to pierwszy z trzech naj-
większych SSBN typu Typho-
on – „Dmitrij Donskoy” – słu-
żył jako platforma startowa dla
pocisków rakietowych i nie był
wykorzystywany do wykony-
wania zadań bojowych. Dru-
gi SSBN, „Siewierstal”, obec-
nie remontowany w Archan-
gielsku, jest pozbawiony ra-
kiet. W rezultacie główne si-
ły odstraszania nuklearnego
wykorzystują sześć typu Del-
ta IV proj. 667, przy czym je-
den z nich jest remontowany,
natomiast SSBN proj. 667 (ty-
pu Delta III) zamierza się wy-
cofać z eksploatacji do 2010 r.
Flota ma jeszcze siedem okrę-
tów podwodnych o napędzie
nuklearnym proj. 949A typu
Oskar II SSGN, uzbrojonych
w rakiety manewrujące (praw-
dopodobnie dwa są remonto-
wane), dziesięć okrętów pod-
wodnych o napędzie nukle-
arnym (typu Akula I i Aku-
la II proj. 971), dwa SSN
proj. 945 (Sierra I i Sierra
II SSN) oraz pięć proj. 671
(typu Victor III SSN).
Z 20 okrętów podwodnych
o napędzie klasycznym proj.
636, 877 i 641B podobno tyl-
ko 12 znajduje się w stanie go-
towości bojowej.9 u
przegląd morski 41
 SIŁY MORSKIE INNYCH PAŃSTW Rosja
Fot. 3. SSBN typu Typhoon proj. 941
u Głównodowodzący WMF,
mówiąc o pracach nad okrę-
tami podwodnymi z rakietami
balistycznymi o napędzie nu-
klearnym [czwartej generacji
proj. 995 typu Borey (SSBN)],
mającymi stanowić podstawę
morskich sił strategicznych
państwa, oznajmił, że rejony
ich działalności bojowej mo-
gą znajdować się daleko od
granic Rosji. Zasadniczym
uzbrojeniem tych okrętów bę-
dzie nowy rakietowy system
strategicznego przeznaczenia
Buława [w kodzie NATO: Bu-
lava (SS-NX-30)]. Trzy nie-
udane próby Buławy w cią-
gu czterech miesięcy (ostat-
nią przeprowadzono 27 grud-
nia 2006 r.) mogą oznaczać,
że koniecznością staną się ko-
lejne testy. W takim przypad-
ku rakiety typu Buława na
42 przegląd morski
pewno nie wejdą do uzbroje-
nia w 2008 r. To z kolei opóź-
ni osiągnięcie gotowości bojo-
wej przez nowe SSBN. Moż-
na przypuszczać, że rakiety te
zadebiutują we flocie dopie-
ro w latach 2010–2012 (o ile
następne próby będą pomyśl-
ne). Minister obrony narodo-
wej Siergiej Iwanow, komen-
tując nieudaną próbę z wrze-
śnia 2006 r., stwierdził, że
Rosja będzie kontynuowa-
ła program budowy SSBN
i nie są przewidywane zmia-
ny w planach przejścia stra-
tegicznych sił nuklearnych na
rakiety typu Topol-M i na ich
morski odpowiednik, czyli na
rakiety Buława.
W ciągu dziewięciu lat za-
mierza się zbudować pięć
okrętów proj. 995 typu Bo-
rey z rakietami Buława-30.
GlobalSecurity
Unifikacja
W przyszlości w lotnictwie
morskim będą wykorzy-
stywane bojowe statki powietrz-
ne czterech podstawowych ty-
pów: samolot patrolowy (wielo-
zadaniowy), wielozadaniowy sa-
molot pokładowy, śmigłowiec
pokładowy oraz bezzałogowy
okrętowy aparat latający.
Adm. W. Musorin za suk-
ces uważa zwiększenie tempa
budowy jednostek bojowych
i pomocniczych po dziesię-
cioletniej przerwie w przeka-
zywaniu flocie nowych okrę-
tów. W ciągu ostatnich pię-
ciu lat do wyposażenia WMF
wprowadzono: uderzeniowy
okręt podwodny o napędzie
nuklearnym Gepard proj.
2007/01
971 (w kodzie NATO: Akula
II SSN), okręt dozorowy „Ta-
tarstan” (do Flotylli Kaspij-
skiej) i pięć jednostek pomoc-
niczych różnego typu. Wkrót-
ce wejdzie do służby uderze-
niowy okręt podwodny o na-
pędzie nuklearnym proj. 885
„Siewierodwinsk” (w kodzie
NATO: Yasen SSN/SSGN).
Obecnie wchodzi do służby
okręt podwodny nowej gene-
racji o napędzie klasycznym
proj.677 „Sankt Petersburg”
(do Floty Bałtyckiej). Kon-
struktorzy przewidzieli moż-
liwość zabudowania na nim
napędu niezależnego od po-
wietrza (AIP). Na razie nie
wiadomo, czy takie jednost-
ki będą budowane seryjnie dla
rosyjskiej floty. Eksperci su-
gerują, że nowy okręt będzie
jednostką pokazową. Rosjanie
wiążą duże nadzieje z ekspor-
tową wersją proj. 677, zwaną
„Amur”. Trwają prace nad
korwetą proj. 20380 „Stierie-
guszczyj”. Rozpoczęto bu-
dowę pierwszej z serii fregat
„oceanicznych” proj. 22350
„Admirał fłoty Sowietsko-
go Sojuza Gorszkow”, duże-
go okrętu desantowego „Iwan
Grien” oraz okrętu ratow-
niczego „Igor Biełousow”.
Realizowane są plany budo-
wy licznych kutrów rakieto-
wych, trałowców, a także in-
nych okrętów zabezpieczenia
i pomocniczych.
Planowane jest przejście
na wieloczynnościowe sys-
temy informatyczne. Poja-
10 „Jane’s Fighting Ships” 2006–2007.
11 Tamże.
12 Zdecydowany wzrost liczby ćwiczeń WMF na morzu oraz ich skali dał się zauważyć dopiero w 2003 r., po ponaddziesięcioletniej
przerwie. Zob. W.I. Kurojedow: WMF siewodnia...
2007/01
wiły się nowe środki walki
elektronicznej, obserwacji
nawodnej i podwodnej oraz
bojowe systemy informacyj-
ne nowej generacji.
Latem 2007 r. do służby
wejdzie ANPA – autonomicz-
ny bezzałogowy aparat pod-
Nowe okręty
otrzymają
rozwinięte systemy
rakietowe
pionowego startu.
wodny. W sierpniu 2005 r.
oceniono przydatność do
działań ratowniczych i prac
podwodnych aparatu głębo-
kowodnego AS-28. Admirał
W. Musorin przyznał, że nie
jest rozstrzygnięta, wywołu-
jąca wiele dyskusji, sprawa
budowy lotniskowców dla
WMF. Zanim zostaną pod-
jęte prace konstrukcyjne nad
pierwszą taką jednostką, na-
leży przystąpić do budowy
systemu bazowania i wszech-
stronnego zabezpieczenia
jednostek tego typu.
Jednak mimo urzędowego
optymizmu i napływu znacz-
nych środków z budżetu, nie
można oczekiwać, że jakikol-
wiek okręt nawodny większy
niż fregata wzmocni WMF
przed 2010 r. czy 2011 r. Ro-
syjska flota ma obecnie oko-
ło 70 większych nawodnych
okrętów bojowych, m.in. je-
den lotniskowiec „Admi-
rał Kuzniecow” (fot. 4), trzy
krążowniki typu Piotr Wie-
likij (dwa poza służbą bo-
jową), trzy krążowniki typu
Moskwa (ex Slava), 19 nisz-
czycieli, 44 fregaty (w tym
osiem FFG) oraz 25 więk-
szych okrętów desantowych.
Nie wszystkie z nich są wy-
korzystywane bojowo.10
Z ważniejszych zmian za-
planowanych przez obecne do-
wództwo WMF należy wspo-
mnieć o ograniczeniu liczby
typów techniki lotniczej i o bu-
dowie parku lotniczego z wy-
korzystaniem uniwersalnego
statku powietrznego.
Dużo uwagi poświęca się
nowemu wielozadaniowemu
samolotowi pokładowemu,
powstającemu na podstawie
gruntownie zmodernizowa-
nego Su-33. Lotnictwo ZOP
czeka na wymianę samolotów
Tu-142 i Ił-38.11
O coraz większej aktyw-
ności WMF Rosji świadczą
wyjścia w morze jej okrętów
podwodnych. W 2005 r. wy-
konały one 29 przejść, w któ-
rych uczestniczyło 47 jedno-
stek zabezpieczających. Na-
tomiast w pierwszej połowie
2006 r. takich przejść było już
o dziesięć więcej. Działania
okrętów w morzu zastępowa-
ne są ćwiczeniami zespoło-
wymi.12 W 2003 r. służbę bo-
jową na morzu pełniło osiem
zespołów okrętów, w 2004
– 10, a w 2005 – 11.
WMF uczestniczy w ćwi-
czeniach międzynarodowych. u
przegląd morski 43
 SIŁY MORSKIE INNYCH PAŃSTW Rosja
u W 2006 r. zwrócono uwagę na
operacje NATO „Active Ende-
avour” i ćwiczenia „Czarno-
morskie partnerstwo” z MW
Turcji. W sierpniu 2006 r. do-
wódca Floty Czarnomorskiej
objął dowodzenie nad siłami
międzynarodowego zespołu
operacyjnego współdziałania
„Blexifor”.
Nowa doktryna wojskowa
i morska
Mniej czytajcie gazet, nie
słuchajcie ekspertów – taki-
mi słowami rozpoczął swo-
je wystąpienie generał armii
Jurij Bałujewskij, szef Sztabu
Generalnego Federacji Rosyj-
skiej, na konferencji Akademii
Nauk Wojskowych 20 stycz-
nia 2007 r. W taki nieoczeki-
wany sposób poinformował,
że reforma wojska przedłu-
ża się (lub jest kontynuowa-
na). Co prawda w 2003 r. mi-
nister obrony Siergiej Iwa-
now poinformował o zakoń-
czeniu tego procesu i rozpo-
częciu modernizacji sił zbroj-
nych. W szybkim tempie jest
przekształcana armia FR. Do
najpilniejszych zadań należy
44 przegląd morski
skorygowanie rosyjskiej dok-
tryny wojskowej. Ze względu
na zaplanowaną debatę spo-
łeczną nie określono terminu
przedstawienia dokumentu do
zatwierdzenia.
Analitycy oceniają, że sy-
tuacja polityczno-wojskowa
nie jest korzystna dla Rosji.
Współpraca z Zachodem nie
przyniosła zmniejszenia mi-
litarnego zagrożenia – skon-
statował gen. armii Wadim
Ołowiow.
Gen. J. Bałujewskij powie-
dział na konferencji, że nie-
bezpieczny dla Rosji jest kurs
USA w kierunku liderowania
światu, dążenie do umocnie-
nia pozycji w rejonach trady-
cyjnej obecności Rosji. Za za-
grożenie uznał także rozsze-
rzenie NATO na wschód. Po-
nadto lokalne konflikty bli-
sko rosyjskich granic.
Na konferencji wskazywa-
no, że dopełnieniem przed-
sięwzięć wojskowych powin-
ny być polityczne, ekono-
miczne, dyplomatyczne i in-
ne niesiłowe działania, podej-
mowane w celu zapobiegania
wojnom i konfliktom. Dysku-
GlobalSecurity
Nowa doktryna
O pracowanie nowej doktry-
ny, według gen. Bałujew-
skiego, stało się konieczno-
ścią ze względu na zmiany
w stosunkach międzynarodo-
wych w ostatnich latach.
Relacje międzynarodowe
– stwierdził generał – cechuje
dynamizm i niestabilność.
towano, czy doktryna wojsko-
wa powinna być przygotowa-
na przed opracowaniem do-
kumentu ogólnonarodowego,
tj. strategii bezpieczeństwa.
Można przypuszczać, że
nowe założenia wojskowej po-
lityki morskiej FR nie zosta-
ną oficjalnie ogłoszone przed
zatwierdzeniem czy zredago-
waniem nowej doktryny woj-
skowej FR. Analitycy, mó-
wiąc o zmianie morskiej dok-
tryny wojskowej WMF, suge-
rowali jej praktyczne prze-
obrażenie, niemające potwier-
dzenia w oficjalnych doku-
mentach.13 Gen. Władimir
Biełous, autorytet wśród ro-
syjskich ekspertów wojsko-
wych, powiedział, że: w cza-
sach sowieckich doktryna nie
istniała, ale była silna armia.
Władze zwierzchnie koncen-
trowały się bowiem na zwięk-
szaniu profesjonalizmu sił
zbrojnych. g
kmdr por. rez. Jerzy Bojko
Fot. 4. Lotniskowiec „Admirał
Kuzniecow”
13 Chodziło oczywiście o wąski zakres
pojęcia „doktryna”, dotyczący przygoto-
wania i prowadzenia jedynie działań mili-
tarnych.
2007/01
 SIŁY MORSKIE INNYCH PAŃSTW Aktualności
Z życia flot
kmdr por. Maciej Nałęcz
1 L. Sariibrahimoglu: Russia jo-
ins Turkey for Black Sea opera-
tions. „Jane’s Defence Weekly”
z 10 stycznia 2007 r., s. 28.
2007/01
Federacja Rosyjska: Operacja
„Black Sea Harmony”
D nia 27 grudnia 2006 r. Rosja ofi-
cjalnie przystąpiła do zainicjowa-
nej przez Turcję międzynarodowej ope-
racji “Black Sea Harmony”. Operacja
ta, prowadzona od 2004 r., ma na ce-
lu ochronę transportu morskiego na
akwenie Morza Czarnego przed ataka-
mi terrorystycznymi. Przedstawiciele sił
zbrojnych obu państw wymienili noty
dyplomatyczne.
Pilnego rozwiązania wymaga wie-
le problemów, między innymi kwe-
stia łączności niejawnej. Rosjanie
zamierzają wysłać swego oficera
Francja:
Kontrakt na Barracudy
W grudniu 2006 r. oficjalnie roz-
poczęto program budowy sze-
ściu okrętów podwodnych typu Bar-
racuda o napędzie atomowym. Głów-
nym wykonawcą będzie francuska
stocznia DCN. Całkowita wartość
kontraktu wynosi 7,9 mld euro
(10,3 mld dolarów). Pierwszy z trzech
okrętów ma trafić do linii w 2017 r.,
a ostatni w roku 2027.
Zgodnie z umową 1,2 mld euro
zostanie przekazanych DCN już
w najbliższym czasie. Fundusze bę-
dą przeznaczone na prace konstruk-
cyjne i przygotowawcze do procesu
łącznikowego do dowództwa opera-
cji w Karadeniz Ereglisi nad Morzem
Czarnym. Z kolei Turcy planują pobyt
swego oficera w bazie Floty Czarno-
morskiej w Noworosyjsku. Turcja za-
kłada, że w tej operacji wezmą udział
wszystkie państwa akwenu Morza
Czarnego. Z drugiej strony czynione
są starania w celu ograniczenia
amerykańskiego udziału w operacji,
głównie ze względu na chęć utrzy-
mania przez Turcję obecnego statu-
su Bosforu (zgodnie z konwencją
z Montreaux z 1936 r.) 1
produkcyjnego. Część kwoty ma
otrzymać producent reaktorów nu-
klearnych Areva TA. Kolejne środki
stocznia otrzyma na przełomie lat
2007/2008.
Pierwsza jednostka ma wejść do
linii w 2017 r., następne jednostki
będą przekazywane systematycznie
co dwa lata. Prace projektowe za-
planowano na pięć lat. Wyporność
Barracudy ma wynieść 4765 t, dłu-
gość 99 m, a prędkość maksymal-
na 25 węzłów (dzięki parowo-elek-
trycznemu hybrydowemu systemo-
wi napędowemu). Załoga okrętu bę- u
przegląd morski 45
 SIŁY MORSKIE INNYCH PAŃSTW Aktualności
u dzie liczyła 60 marynarzy. Nowymi
Scalp Naval trafi do uzbrojenia
sił morskich
Źródło: www.hrvatski-vojnik.hr
artystyczna Wizja pocisku Scalp Naval
2 J.A.C. Lewis: France signs
EUR7.9 bn contract for
Barracuda. „Jane’s Defence
Weekly” z 10 stycznia
2007 r., s. 6.
3 Tenże: Paris awards major
Scalp Naval contract, „Jane’s
Defence Weekly”
z 10 stycznia 2007 r., s. 6.
46 przegląd morski
jednostkami będą zastępowane
okręty podwodne Rubis, które we-
szły do służby w latach 1983–1993.
Jako uzbrojenie okrętów przewidzia-
no nowe francuskie pociski mane-
wrujące Scalp Naval o zasięgu
1000 km, dobrze znane Exocet
Republika Federalna Niemiec:
MASS trafia na fregaty
W związku ze skierowaniem sił MW
do udziału w międzynarodowej
operacji pokojowej w Libanie na pokła-
dzie fregaty rakietowej FGS „Schleswig-
-Holstein” F216 typu Brandenburg za-
montowano wyrzutnię celów pozornych
MASS (Multi Ammunition Softkill Sys-
tem) firmy Rheinmetall Waffe Munition.
W tego rodzaju uzbrojenie wyposażo-
SM39 oraz torpedy ciężkie (jeszcze
w fazie opracowywania). Okręt Bar-
racuda będzie przygotowany do pro-
wadzenia zadań rozpoznawczych.
Na jego pokładzie znajdzie się mi-
niaturowy okręt podwodny, prze-
znaczony do przerzutu grup specjal-
nych liczących 10 żołnierzy.2
W ramach kontraktu – jego war-
tość oceniono na 910 mln euro
– firma MBDA wyprodukuje 250 ma-
newrujących pocisków rakietowych
Scalp Naval. Z tej liczby 200 szt. trafi
na fregaty FREMM (zaczną wchodzić
do linii, począwszy od 2010 r.), a po-
zostałe 50 szt. pocisków ma stanowić
uzbrojenie atomowych okrętów pod-
wodnych Barracuda.3
Mając w wyposażeniu pociski
Scalp Naval, siły morskie Francji – ja-
ko trzecie z państw NATO – będą mo-
gły razić cele położone w głębi lądu.
Pociski Scalp Naval stanowią mor-
ską wersję pocisków Scalp EG/Storm
Shadow, znajdujących się w uzbroje-
niu sił powietrznych Francji i Wielkiej
Brytanii. Precyzję rażenia MBDA oce-
nia się na 1 m.
no okręt na wyraźne żądanie niemiec-
kiego ministerstwa obrony. Fundusze
na ten cel zostały przekazane 1 grud-
nia 2006 r.
System został zamontowany dość
pospiesznie pod koniec ubiegłego
roku. O wyborze wyrzutni systemu
MASS przesądziły jej możliwości sze-
rokopasmowej obrony przed urzą-
2007/01
 Źródło: Michael Nitz
Fregata „Schleswig-Holstein” w kwietniu 2007 r. dołączyła do międzynarodowych sił pokojowych UNIFIL.

dzeniami naprowadzania pocisków

rakietowych – począwszy od lasero-
wych, przez podczerwone, po optro-
niczne. W ten sposób jest naprowa-
dzana większość lądowych syste-
mów kierowania uzbrojeniem.

Źródło: Rheinmetall Defence

W ramach kontraktu, wartości
4 mln euro, firma Rheinmetal zain-
staluje na pokładzie fregaty dwie
wyrzutnie, po jednej na każdej
z burt. Wyrzutnie zostały w pełni
zintegrowane z systemem bojowym
okrętu. Fregata jest pierwszym
okrętem NATO, na którym zamon- Wyrzutnia systemu MASS w działaniu
towano wyrzutnię systemu MASS.
Wcześniej (we wrześniu 2006 r.) cej odpowiednie wykorzystanie algoryt-
wyrzutnię tego typu zmontowano mów, 32-lufowej wyrzutni i stabilizowa-
na korwecie rakietowej typu Göte- nych szerokopasmowych pocisków po-
borg (Gävle) Królewskiej Marynar- zornych kalibru 81 mm.4
ki Wojennej Szwecji. Korweta ta od Pospieszne montowanie systemów
października operuje w składzie sił na pokładach okrętów niemieckich 4 R. Scott: German frigate
UNIFIL w pobliżu wybrzeży Libanu. i szwedzkich prawdopodobnie było takes MASS dcoy on board.
Pojedynczy system MASS składa się związane z udanym atakiem na korwe- „Jane’s Defence Weekly”
z jednostki komputerowej zapewniają- tę INS Hanit sił morskich Izraela. Na po- z 28 lutego 2007 r., s. 32.

2007/01 przegląd morski 47

SIŁY MORSKIE INNYCH PAŃSTW Aktualności
u czątku konfliktu Hezbollahu z Izraelem
5 M. Nałęcz: Atak na INS
Hanit. „Morze Statki i Okręty”
2006 nr 11–12, s. 11.
48 przegląd morski
(14 lipca 2006 r.) w kierunku jednost-
ki izraelskiej uczestniczącej w bloka-
dzie Libanu wystrzelono z lądu trzy po-
ciski rakietowe C-802. Chińskie poci-
ski, zbudowane według konstrukcji
francuskiej rakiety Exocet, dostarczył
arabskim bojownikom Iran. Tylko jeden
z pocisków osiągnął cel, zabijając czte-
rech marynarzy, a kilkunastu raniąc.
Szwecja: Nowa szybka
jednostka wsparcia
S zwecja podjęła decyzję o opraco-
waniu prototypowego kutra wspar-
cia ogniowego, którego głównym uzbro-
jeniem ma być moździerz. W projekcie,
nazwanym CB 2010M, wykorzystano
rozwiązania konstrukcyjne kutra typu
Combatboat 90 (Stridsbĺt).
Prace badawcze nad CB 2010M
rozpoczęto w grudniu 2005 r. Nowy
kuter będzie większy niż wcześniej-
sze jednostki: jego długość wyniesie
24 m, a wyporność 56 t. Będzie mieć
opancerzenie chroniące załogę
przed ogniem broni lekkiej oraz
odłamkami, a także system gazo-
szczelnych pomieszczeń chroniący
AMOS podczas testów morskich
Okręt został uszkodzony w niewielkim
stopniu.5 Drugi pocisk zatopił statek
pod kambodżańską banderą, z dwu-
nastoosobową załogą, znajdujący się
w odległości około 30 mil morskich od
wybrzeża. Natomiast trzeci pocisk nie
zszedł prawidłowo z wyrzutni.
Mimo zakończenia zbrojnej fazy
konfliktu zagrożenie atakami z wyrzut-
ni lądowej wciąż jest bardzo duże.
przed skutkami użycia broni maso-
wego rażenia. Na okręcie zostaną
zabudowane dwa silniki wysoko-
prężne, napędzające dwa pędniki
wodnoodrzutowe. Kuter będzie osią-
gał prędkość 37 węzłów.
Podstawowym uzbrojeniem kutra
CB 2010M, podobnie jak jednostek
testowych, będzie dwulufowy moź-
dzierz kalibru 120 mm AMOS (Advan-
ced Mortar System) firmy Patria. No-
wy okręt ma wspierać ogniem z mo-
rza jednostki działające w niewielkiej
odległości od brzegu.
AMOS powstał w latach 90. ubie-
głego wieku jako przedsięwzięcie pry-
Źródło: BAE Systems
2007/01
watne. Był przeznaczony dla wojsk
lądowych – do zamontowania na
transporterach opancerzonych. Z te-
go moździerza można strzelać różne-
go rodzaju pociskami, zależnie od
atakowanego celu. Z wykorzystaniem
pocisków MRSI (Multiple Rounds Si-
multaneous Impact) zasięg moździe-
rza wynosi ponad 10 km.
Od 2000 r. prace nad systemem
AMOS Szwecja prowadzi wspólnie
z Finlandią. Państwa te w 2002 r. pod-
Wielka Brytania: Wodowanie
niszczyciela
N a początku bieżącego roku
(23 stycznia) wodowano HMS
„Dauntless” – drugi niszczyciel typu
45, przeznaczony dla Royal Navy.7
Nowymi jednostkami, służącymi do
obrony powietrznej zespołów okrę-
tów bojowych, mają być zastąpione
jednostki typu 42. Próby morskie
HMS Dauntless rozpoczną się w po-
łowie 2008 r.
Przewiduje się zbudowanie łącznie
sześciu okrętów tego typu. Koszt bu-
dowy oceniono na 6,1 mld funtów
brytyjskich. Jednak już obecnie kosz-
ty te są większe o 635 mln funtów.
Być może w bieżącym roku zostanie
podjęta decyzja o budowie kolejnych
Włochy: Todaro wchodzi
do służby
W łosi wprowadzili 5 lutego do
służby „Salvatore Todaro” – no-
wy okręt podwodny typu 212A. Jed-
nostka już w ubiegłym roku została
skierowana na akwen Morza Śród-
ziemnego w celu przeprowadzenia
cyklu prób morskich. Okręt na dwa
miesiące został włączony do natow-
2007/01
pisały kontrakt na produkcję morskiej
wersji moździerza AMOS i jego montaż
na kutrze CB 90H. W listopadzie
2003 r. przeprowadzono z sukcesem
pierwsze strzelania.
Prototypowa jednostka CB 2010M
ma być przygotowana do testów i oce-
ny już na początku drugiej połowy przy-
szłego roku. Przewiduje się, że zdoby-
te doświadczenia pozwolą na budowę
czterech jednostek seryjnych, począw-
szy od 2011 r. 6
Źródło: Ian Rutheford
dwóch niszczycieli rakietowych tego HMS „Dauntless” tuż
typu, określanych niekiedy jako Da- po wodowaniu
ring (od nazwy pierwszego okrętu).8
A. Pape: Sweden opts for mor-
6
tar-armed fast support boat.
„Jane’s Defence Weekly”
z 24 stycznia 2007 r., s. 29.
7 www.bbc.co.uk
skiej operacji antyterrorystycznej “Ac-
tive Endeavour”.
Jednostkę zbudowano we włoskiej
23.01.2007.
8 D. Hammick: Launch of
Dauntless makes way for
stoczni Fincantieri w ramach wspólne- Diamond. „Jane’s Defence
go niemiecko-włoskiego programu bu- Weekly” z 31 stycznia
dowy okrętów z napędem niezależnym 2007 r., s. 32.
od powietrza atmosferycznego (Air In- 9 New Sub on Duty. „Defense
dependent Propulsion – AIP). 9 g News” z 12 lutego 2007 r., s. 3.
przegląd morski 49
Przegląd Morski (The Navy Review)

Dear Readers,
the first issue of our monthly “Przegląd Morski” (“the Navy Review”)
after its half-year absence shall surely become an interesting event,
not only for our Navy readers. Obviously, the volume may be a surprise,
but this is partly a result of little writing activity of mariners functioning
in this important branch of the armed forces.
the Navy constitutes not only ships with systems of their security and
maintenance of their technical capability, but also other troops with
their own tactics, training and specificity of task implementation.
therefore, we would like to encourage all our readers to share their
opinions about the improvement of training processes in their units as
well as widely understood security at sea. All opinions from officers,
NCOs or civil workers in the army are welcome.
this issue of “Przegląd Morski” starts with an article by the Commander
of the Polish Navy who thinks it necessary to increase the writing
activity of his subordinates. LtComd Paweł Podgórny discusses the specificity of preparations
for trainings in the Navy and the progress of the author team from the moment of receiving
the order on establishing the team until the commencement of training. CommAdm Czesław
Dyrcz presents the proposition of the hydrographic service’s function and how the Navy shall
benefit from it.
An interesting article presenting the problem of the Weapons of Mass Destruction Defense
(OPBMR) on the Navy ships is the one written by the chemical troops’ Navy officers. Comd Mieczysław
Draus writes about the ship training in the Royal Navy Specialist training Center and the
participation of Polish ships in this training. LtComd Dariusz Kloskowski shares his observations
on the influence of the Baltic erosion onto our coast. Comd (Ret) Jerzy Bojko analyzes the renewal
of the Russian Federation Navy and the perspective for its further growth.
the article on the tendencies in the Navy units’ equipment in the european states winds up this
issue of “Przegląd Morski”.
enjoy reading!
editorial Staff tłumaczenie: anita Kwaterowska

WARUNKI ZAMIESZCZANIA PRAC

Materiały (w wersji elektronicznej) do „Przeglądu Morskiego” prosimy przesyłać na adres: Redakcja Wojskowa,
Aleje Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa lub przeglad-sz@redakcjawojskowa.pl. Opracowanie musi być
podpisane imieniem i nazwiskiem z podaniem stopnia wojskowego i tytułu naukowego. Należy również podać
numery: NIP, PeSeL, dowodu osobistego oraz konta bankowego, a także dokładny adres służbowy, prywatny
i urzędu skarbowego oraz numer telefonu, datę i miejsce urodzenia, a także imiona rodziców. Ponadto należy
dołączyć zdjęcie z aktualnym stopniem wojskowym. W przypadku braku wymaganych danych nie będziemy
mogli opublikować danego materiału. Redakcja przyjmuje materiały opracowane w formie artykułów. Ich objętość
powinna zawierać ok. 13 tys. znaków (co odpowiada 4 stronom miesięcznika). Rysunki i szkice należy przygotować
zgodnie z wymaganiami poligrafii (najlepiej w programie Ilustrator lub Corel), zdjęcia w formacie tiff lub jpeg
– rozdzielczość 300 dpi. Należy podać źródła, z których autor korzystał przy opracowywaniu materiału.
Niezamówionych artykułów redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie przy tym prawo do dokonywania poprawek
stylistycznych oraz skracania i uzupełniania artykułów bez naruszania myśli autora. Autorzy opublikowanych
prac otrzymają honoraria według obowiązujących stawek. Oryginalne rysunki i zdjęcia zakwalifikowane do druku
honoruje się oddzielnie.