Standardizacija

Standardizacija je proces utvrivanja i primene odreenih pravila radi sreivanja i regulisanja aktivnosti u datoj oblasti, u korist i uz uee svih zainteresovanih strana, a naroito radi ostvarenja sveoptih optimalnih uteda, uzimajui u obzir funkcionalnu namenu i zahteve tehnike bezbednosti (definicija ISO) Standardizacija je posledica: potrebe uspostavljanja efikasne zatite potroaa (zdravlje, bezbednost, ekonomski interesi) zatita okruenja stvaranja uslova za stabilno snabdevanje trita obezbeenja konkurentnosti na globalnom tritu Standard je dokument u kome se definiu pravila, smernice ili karakteristike za aktivnosti ili njihove rezultate (proizvod ili usluga moe biti taj rezutat) radi postizanja optimalnog nivoa ureenosti. Dokumenti : Standardi glavni oblik regulacije kvaliteta Pravilnici o kvalitetu osnovni sastav proizvoda, vrste i koliina aditiva, uslovi i postupci obrade, organoleptike osobine, pakovanje, deklaracija, ... Proizvoaka specifikacija - sastav proizvoda, tehnologija obrade, pakovanje i sl. Tehniki normativi mere zatite i sigurnosti pri upotrebi proiuzvoda, njihovom skladitenju, transportu i uvanju Atesti dokument kojim se potvruje da je proizvod na propisani nain ispitan i da po osobinama odgovara zahtevima standarda ili drugog propisa o kvaliteta izdaje ga ovaena institucija Garantni listovi obaveza proizvoaa Predmeti standardizacije Mogu biti: proizvodi (sirovine, materijali i gotovi proizvodi) metode ispitivanja definicije i razni apstraktni pojmovi tehnoloka oprema proizvodni procesi dokumentacija kontrola kvaliteta sistemi upravljanja Nivo standardizacije Interni (lokalni) Granski Nacionalni (JUS, SCS, SRPS, DIN, BS,...) Reginalni (EN) Meunarodni (ISO) Standardizacija sistema kvaliteta: Sistem kvaliteta je put da se doe do organizacije koja e ispunjavati potrebe i oekivanja korisnika

Sistem upravljanja kvalitetom (QMS) Sistem upravljanja kvalitetom sistem upravljanja za usmjerenje i kontrolu organizacije u pogledu kvaliteta. ISO 9000 .ISO 9000 Od 1920. godine do 1940. godine obezbjeenje isporuke kvalitetnih proizvoda za kupca se baziralo na znanjima o kontroli kvaliteta proizvoda i tadanjem razvoju tehnologije. Na zavretku proizvodnih linija je postojao tim kontrolora koji su iskljuivali proizvode koji vizuelno ili na osnovu skromnih mjernih pokazatelja ne zadovoljavaju planirane tolerancije. Povratna informacija od kupca i njegovi zahtjevi nijesu se uzimali u obzir i preporuenih mjera ili normi za dati proizvod nije bilo. Krajem 1940. godine Ministratsvo odbrane u Sjedinjenim Amerikim Dravama, je prepoznalo korist koja je dobijena globalnom transformacijom japanske proizvodne industrije. Ovo ministarstvo razvija sistem standardizacije koji dobija naziv Obezbjeenje kvaliteta i uvoenje organizacionih procedura za upravljanje svim funkcijama koje utiu na kvalitet proizvoda. Neto kasnije se razvijaju i prvi standardi vojne industrije tj. MIL standardi amerike vojske koji su bili osnova za razvoj serije standarda ISO 9000. Ovi standardii su unapreivani od strane Asocijacije za standard i kvalitet u Velikoj Britaniji i Kanadi. Meunarodne organizacije za standardizaciju ISO je 1979. godine formirala Tehniki komitet TC 176 sa osnovnim zadatkom da radi na standardizaciji i usaglaavanju podruja sistema kvaliteta, obezbjeenja kvaliteta i odgovarajuim tehnologijama kvaliteta, na osnovama postojeih nacionalnih standarda. Kao rezultat tog rada izala je 1987. godine serija standarda ISO 9000. Ova serija standada na naim prostorima je nakon etiri godine kanjenja ugledala svjetlo dana. Standardi serije ISO 9000 su koncipirani tako da ne daju reenja. Oni samo daju zahtjeve koje treba ispotovati i smjernice kojima se treba rukovoditi da bi se obezbijedio sistem kvaliteta. Namijenjeni su industrijskim, komercijalnim ili dravnim organizacijama, sa ciljem da im omogue obezbjeenje zadovoljenja zahtjeva i/ili potreba kupaca, da zadre dobre ekonomske performanse i da razviju efektivnije i efikasnije sisteme. esto se deava da ispunjenje uslova tehnike specifikacije koje kupac postavlja ne rezultira uvjek i njegovim zadovoljstvom. Razlog tome lei u nedostacima u organizacionom sistemu za isporuku i podrku proizvodu. Upravo, reenje za ove probleme treba traiti u seriji standarda ISO 9000. Oni opisuju koje elemente sistema kvaliteta treba uzeti u obzir, ali ne i kako pojedine organizacije treba da primijene ove sisteme. Ovi standardi su prvim izdanjem sa pravom tretirani kao proizvodni, jer su upravo i bili kao i njihove pretae namijenjeni hardverskim preduzeima. Serija standarda ISO 9000 jasno definie zahtjevi i smjernice za svaki segment poslovnog sistema. Mnotvo ukljuenih nacionalnih standarda, strunjaka iz zemalja kooperanata na projektu izrade ISO 9000, kao i razlozi

nekih zemalja za sertifikaciju sistema kvaliteta (slika 2) su dovoljan garant da primjena odgovarajuih ISO 9000 standarda poslovni sistem dovodi u stanje konkurentnosti i otvorenosti za saradnju i dalji razvoj. Serija ISO 9000:2000 Koristi: Poboljani kvalitet sa manje varijacija Smanjenje trokova Vea produktivnost Vee abgaovanje a i satisfakcija zaposlenih Vea satisfakcija potroaa Bolji odnosi sa potroaima Cilj je obezbediti eksterni kvalitet Glavni principi: Organizacija orijentisana ka potroaima Liderstvo Ukljuenost zaposlenih Procesni pristup Sistemski pristup menadmentu Neprekidna poboljanja Donoenje odluka na bazi injenica Uzajamno korisni odnosi sa dobavljaima Serija se sastoji od: 1. ISO 9000:2000 - Sistemi menadmenta kvalitetom: Osnove i renik 2. ISO 9001:2000 - Sistemi menadmenta kvalitetom: zahtevi 3. ISO 9004:2000 - Sistemi menadmenta kvalitetom: uputstvo za poboljanje performansi Ova revizija serije ISO 9000 se zasniva na novim osnovama, i to: funkcionalni pristup se zamjenjuje sa procesnim pristupom, ulaze i izlaze iz svih procesa treba mjeriti i uporeivati radi poboljavanja, kvalitet procesa treba dokazati evidentnim zadovoljstvom kupaca. ISO 9000:2000 - Sistemi menadmenta kvalitetom: Osnove i renik Kvalitet (5) Menadment (15) Organizacija (7) Proces i proizvod (5) Karakteristike (4) Usaglaenost (14) Dokumentacija (6) Ispitivanje (7) Provera (2) Obezbeenje kvaliteta mernih procesa (6) ISO 9000:

 . ( ) ISO 9001 , ISO 9001:2000 - Sistemi menadmenta kvalitetom: zahtevi Odgovornost rukovodstva politika kvaliteta, planiranje, ostvarivanje ciljeva i komunikacija sa zahtevima potroaa Menadment resursima raspoloivost resursa i razvoj Realizacija proizvoda satisfakcija potroaa i poboljavanje kvaliteta Merenja, analiza i poboljavanja metodi za merenje efikasnosti sistema i karakteristika proizvoda : , , ,

 : , , , : , , , , ISO 14001 Oito je da se potovanjem zahtjeva standarda ISO 9001 poboljavaju performanse organizacije odnosno organizacija ostvaruje procentualno izraeno veoma znaajnu korist. To ukazuje na opravdanost primjene standarda sa jedne strane, a sa druge strane standard ISO 9001 slui kao objekta za potrebe iznalaenja mogunosti za poboljavanje performansi organizacije. Primjenom standarda ostvaruju se visokoprocentne dobiti, posebno u dijelu zadovoljstva korisnika i smanjenja neusaglaenosti. To se moe posmatrati u smislu znaajnosti za proirenje trita i obezbjeenje korisnike lojalnosti kao posebnost u dananjim uslovima poslovanja. Takoe se ostvaruje i velika ureenost sistema i smanjenje broja greaka ili neusaglaenosti sa specificiranim zahtjevima, to obezbjeuje da organizacija posluje u uslovima apsolutne organizovanosti i podudarnosti sa planiranim uslovima poslovanja. Interesantno je i to to se standardom ostvaruju znaajne dobiti i u dijelu finansija to se, posebno u naim sistemima, cijeni kao prioritetno stanovite. Nova verzija standarda ISO 9001:2008 izaziva veliko interesovanje i predmet je analiza i poreenja sa verzijom standarda ISO 9001:2000 sa raznih aspekata i od strane razliitih zainteresovanih strana. U temelju nove verzije standarda je, kao i u vaeem standardu, osam principa sistema menadmenta kvalitetom. I dalje je zadran model sistema menadmenta kvalitetom zasnovan na procesnom pristupu koji treba da dokae i osigura spremnost i sposobnost organizacije da obezbijedi da njeni proizvodi u kontinuitetu zadovoljavaju potrebe kupca. Iako je ovo prva izmjena standarda nakon 8 godina, moe se rei da se radi se o tzv. maloj reviziji standarda. Ukupan broj izmjena (nadopuna, brisanja i dodataka) je 28 Kao najznaajnije izmjene u odnosu na vaee izdanje stadarda, u draft verziji standarda ISO 9001:2008 mogu se izdvojiti: Potencira se primjena i usaglaenost sa zakonskim zahtjevima, Insistira se na pouzdanosti opreme za praenje i mjerenje u procesima, Predstavnik rukovodstva ne mora biti lan najvieg rukovodstva, Procesi se moraju utvrditi, ne samo identifikovati, Zahtijeva se vrednovanje efektivnosti obuka, Potencira se primejna informacionih tehnologija u dijelu obezbjeenja infrastrukture, Teite na uslovima radne sredine Zahtijeva se detaljnije planiranje procesa realizacije proizvoda, Zahtijeva se da korektivne i preventivne mjere budu usmjerene na uzrok neusaglaenosti,

ISO 9004 . ISO 9004 . . ISO 9004:2000 - Sistemi menadmenta kvalitetom: uputstvo za poboljanje performansi Dokumentacija i zapisi o kvalitetu(pomoni standard) , , . : , , . , , Sistem okolinskog upravljanja (EMS) Sistem okolinskog upravljanja predstavlja dio ukupnog sistema upravljanja koji ukljuuje ustrojstvo organizacije, aktivnosti planiranja, odgovornosti, postupke, procedure za razvoj, implementaciju, postizanje, preispitivanje i odravanje politike upravljanja okolinom (prema standardu ISO 14001). Osnovni elementi EMS sistema su: osiguranje saglasnosti rukovodstva o potrebi uvoenja sistema okolinskog upravljanja, formulisanje okolinske politike, planiranje aktivnosti, implementacija planiranog i djelovanje, mjerenje rezultata i kontinuirano poboljanje.

Koncepciija EMS sistema zasnovana je na uvoenju sistemskog i struktuiranog postupka okolinskog upravljanja na nain da organizacija lake sprijei i kontrolie nepovoljne uticaje na okolinu. S aspekta slinosti sa drugim sistemima upravljanja u organizaciji EMS sistem je najsliniji sistemu upravljanja kvalitetom, prema ISO 9000 seriji. To ne znai da je sistem kvaliteta uslov za uvoenje EMS, nego da

organizacije sa ve uvedenim sistemom kvaliteta prema ISO 9000 seriji, imaju odreene prednosti jer su oba sistema zasnovana na slinoj filozofiji i imaju brojne zajednike osobine. Polaznu osnovu sistema okolinskog upravljanja predstavljaju izmeu ostalih standardi: Standard Velike Britanije BS 7750, Meunarodni standardi ISO 14001 serije, Evropska regulativa EMS, itd.

Standard Velike Britanije BS 7750 Ovaj standard je razvijen u toku 1992.godine od strane Britsh Standars Institution/BSI/ i bio je prvi koji je obraivao okolinski pristup upravljanju. Nakon dvogodinje probne upotrebe izdata je sadanja verzija ovog standarda. Standardi serije ISO 14000 Standardi upravljanja zatitom ivotne sredine Skup standarda kojima se obezbeuje da poslovanje bude usklaeno sa zahtevima prirodnog okruenja (ivotne sredine) Cilj: unapreenje zatite okruenja i prevencija zagaenja u skladu sa ekonomskim interesom drutva Organizacija sa ISO 14000: Ima manje ekolokih problema Ostvaruje utede kroz efikasnije upravljanje resursima i smanjenje koliina otpada Serija ISO 14000: Standardi koji se odnose na procese/organizaciju ISO 14001 Sistemi upravljanja zatitom ivotne sredine specifikacija sa uputstvom za upotrebu ISO 14002 Uputstva za mala i srednja preduzea koja zele da sertifikuju svoj sistem za upravljanje zatitom ivotne sredine ISO 14004 Sistemi upravljanja zatitom ivotne sredine principi, sistemi, podrka ISO 19011 Uputstva za proveru ISO 14020,14021 Obeleavanje i deklaracije ISO 14030 + uputstva za targetiranje performansi i monitoring sistema za upravljanje zatitom ivotne sredine Standardi koji se odnose na proizvod ISO 14022, 14023, 14024, 1402X Obeleavanje proizvoda ISO 14040 + LCA analiza ivotnog ciklusa proizvoda ISO 14050 Termini i definicije Standard ISO 14001:2004, Sistem okolinskog upravljanja Zahtjevi sa smjernicama za upotrebu

Meunarodni standard ISO 14001:2004 namjenjen je organizacijama koje ele: uvesti, provoditi i poboljavati EMS sistem, osigurati djelovanje u skladu sa formulisanom okolinskom politikom, dobiti certifikat od strane nezavisne organizacije, kojom se potvruje pridravanje okolinskog upravljanja organizacijom, obezbjediti da EMS sistem organizacije bude u skladu sa zahtjevima standarda.

Standard ISO 14001:2004 zahtjeva da organizacija oblikuje svoju okolinsku politiku, definie operativne ciljeve poslovanja, na nain da se uvaavaju zakoni okolinskog upravljanja. Sam standard nije namjenjen za neku specijalnu industriju ili industrijsku granu ve ima podruje primjene u svim djelatnostima. standard ISO 14001 osigurava da se to vei dio neeljenih nus proizvoda, koji nastaju prilikom izrade traenog proizvoda, obradi na takav nain da svi zainteresirani (pojedinci ili grupe koji su na bilo kakav nain zainteresovane ili pogoene aktivnou organizacije ) budu zadovoljeni. Total Quality Managment (TQM) Totalno upravljanje kvalitetom razvilo se estesetih i sedamdesetih godina 20 vijeka. Ono predstavlja jedan rukovodei stil, odnosno formu rukovoenja, koja osigurava angaovanje svih, od direktora organizacije do poslednjeg zaposlenog, na postizanju kvaliteta i maksimalnom zadovoljstvu kupca.Prijedlog definicije Totalnog upravljanja kvalitetom, izraen od strane ISO glasi: TQM je jedan nain voenja organizacije sa namjerom uestvovanja svih saradnika i saradnje meu svim grupama, u poboljanju kvaliteta, koje postie organizacija kod: roba i usluga, aktivnosti i ciljeva, zadovoljstva kupca, dugorone rentabilnosti, prednosti za saradnike i usaglaenosti sa zahtjevima drutva. Totalno upravljanje kvalitetom ima 10 osnovnih principa i to: 1. Usaglasiti se sa kupevim potrebama, 2. Razumjeti i poboljati lanac: dobavlja, organizacija i kupac, 3. Raditi prave stvari, 4. Raditi stvari tano od prvog puta, 5. Mjeriti poboljanja, 6. Kontinuirano poboljavati, 7. Rukovoditi, 8. Obuavati, 9. Poboljavati komunikaciju (efektivno komunicirati), 10.Dati priznanja za napredovanje.