Çemberli Taş Hamamı

Divanyolu'nda çifte hamam

Çemberlitaş Hamamı, Çemberlitaş’ta, Divanyolu üzerinde, I. Constantinus’un (M.S. 324-337)
diktirdiği anıtın Vezir Han tarafında yer alır. Hamam’ın karşısında Köprülü Mehmet Paşa
Cami, medresesi ve türbesi, yanında Vezir Hanı, eski Dar’ül-fünun binası, civarında ise Sultan
II. Mahmut Türbesi, Köprülü Kütüphanesi, Atik Ali Paşa Camii ve medresesi ve Ali Baba
Türbesi mevcut. Çemberlitaş Hamamı, birbirinin tamamen benzeri ve bitişik bir çifte hamam
olarak planlanmış. Erkekler kısmının girişi Vezir Han Caddesi üzerinde. Giriş üzerinde, etrafı
rumilerle bezeli, üç sıra halinde hazırlanmış altı mısralı bir kitabe var.

Kadınlar kısmı girişi eskiden Divanyolu Caddesi üzerinde Sultan Mahmut Türbesi
tarafındaydı. Kadınlar kısmının soyunma mekanı cephesi, 1968’de Divanyolu Caddesi
genişletme çalışmaları sırasında bir miktar kesilmiş. Kesilen kısım altta dikdörtgen, üstte
yıldız biçiminde pencereleri olan bir duvarla kapatılmış. Erkekler ve kadınlar bölümlerinin
soyunma yerleri, geçişi köşe trompları ile sağlanmış büyük birer kubbe ile örtülü. Etrafında üç
kat soyunma odaları var. Her iki kubbede de aydınlık feneri mevcut. Bugün sadece kadınlar
kısmının aydınlık feneri orijinal durumda. İnce sütunlara dayanan kemerlerin taşıdığı bir
kubbecikle örtülü olan aydınlık feneri zarif bir biçimde bezenmiş.
Hamam mimarisinden tamamen uzak.
Her iki kısımda da üçer kubbe ile örtülü ılıklık var. Ilıklıktaki orta kubbenin altından geçerek,
ahşap bir kapı ile sıcaklık bölümüne giriliyor. Sıcaklık bölümlerinde hamam mimarisindeki
geleneklerden tamamıyla uzaklaşılmış. Bu da Mimar Sinan’ın farklı denemeleri sevmesi ya da
Nurbanu Sultan’ın projeye müdahale etmiş olmasıyla açıklanıyor.

Hamamın toplam 38 kurnası var. Kubbenin altında çok yüzlü büyük bir göbek taşı bulunuyor.
Sıcaklık bölümleri kubbelerinde bulunan küçük delikler ile aydınlatılıyor. Delikler cam
fanuslar ile kapatılmış. Yapı, Mimar Sinan’ın son dönem eserleri arasında. Ustalığının son
döneminde, sadelikten vazgeçmeden, fonksiyon zenginliği, zarafet ve dinginliği bu yapıda
buluşturmuş.
Hamam, Sultan II. Selim`in karısı ve Sultan III. Murat`ın annesi, Nurbanu Sultan tarafından
Üsküdar`da, Toptaşı`nda, Valide-i Atik Külliyesi`ne gelir getirmesi için yaptırılmış ve
vakfedilmiştir. Hamam, Tuhfet`ül-mimarin`e göre Mimar Sinan yapısıdır. Kitabesinden
anlaşıldığıne göre hamam yapılış tarihi 992/1584`tür.
O dönemde İstanbul’un nüfusu hızla çoğalıyor ve kente gelen su kaynakları yetersiz hale
geliyordu. Mimar Sinan, Nurbanu Sultan’ın hamamı için öncelikle su bulmalıydı. Bir yandan
külliyeler, hamamlar, camiler, köprüler inşa eden Sinan, diğer yandan da eski Bizans
suyollarını elden geçirip yeni kanallar açarak su sorununu çözmeye çalışıyordu.

Nurbanu Sultan’ın siparişi geldiğinde kentin 45 kilometre dışında Belgrad Ormanları’nın

ortasında kalan bentlerin yakınlarında yeni bir su kaynağı keşfetmişti. Hekimler, bulunan yeni
kaynağın suyunun şifalı olduğunda karar kılmıştı. Müjdeyi tez elden Sultan’a yetiştiren Sinan,
birkaç hafta içinde Çemberlitaş Hamamı’nın temelini atmış ve 1584’te tamamlayıp anahtarı
Nurbanu Sultan’a teslim etmişti.