Professional Documents
Culture Documents
STATK
DERS NOTLARI
STANBUL 2006
indekiler
1 GR
5 1.1 Mekaniin tanm 5 1.2 Temel ilkeler ve grler 5
4 KUVVET SSTEMLER
19 4.1 Kuvvetin tanm ve vektrle gsterilii 19 4.2 Bir kuvvetin bir noktaya gre momenti 20 4.3 Bir kuvvetin bir eksene gre momenti 21 4.4 Bir kuvvet sisteminin bir noktaya gre momenti ve indirgeme elemanlar (Bir kuvvet sisteminin statik edeeri ) 22 4.5 Bir kuvvet sisteminin deimezleri 24 4.6 Dejenere kuvvet sistemleri 26 4.6.1 Sfra edeer kuvvet sistemi 26 4.6.2 Kuvvet iftine (Tek bir momente) edeer kuvvet sistemi 26 4.6.3 Bilekeye edeer kuvvet sistemi 26
2
4.6.4 Bilekesi olan kuvvet sistemi 27 4.7 Merkezi eksen 27 4.7 Paralel bal kuvvet sistemi ve merkezi
29
5 KTLE MERKEZ
31 5.1 Bir srekli cismin ktle merkezi 31 5.2 Bileik cismin ktle merkezi 38
6 STATK
41 6.1 Giri 41 6.2 kuvvetler ve kesit zorlar 47 6.3 Statiin temel ilkelerinin geerli olduu referans sistemleri 47 6.4 Bir maddesel noktann kuvvetler etkisinde dengesi 48 6.5 Bir Rijid cismin kuvvetler etkisinde dengesi 48 6.6 Bir Rijid cisim sisteminin kuvvetler etkisinde dengesi 48 6.7 Dzlemsel kuvvetler etkisindeki cisimlerin dengesi 48 6.8 boyutlu kuvvetler etkisindeki bir rijid cismin dengesi ile ilgili uygulamalar 53
7 SRTNME
60 7.1 Srtnme ve srtnme katsays 60 7.2 Mesnetlerdeki srtnmeler 62 7.3 Halat ve kay kasnak srtnmesi
65
8 YAYILI YKLER
68 8.1 Yayl yklerin tanm 68 8.2 Kirilerde yayl ykler 68
9 KABLOLAR
72 9.1 Genel bilgi 72 9.2 Konsantre ykler etkisindeki kablolar 72 9.3 Yayl ykler etkisindeki kablolar 78 9.3.1 Yatayda dzgn yayl yk etkisindeki kablolar (Parabolik kablo ) 79 9.3.2 Kendi arl etkisinde olan homojen yapdaki kablo veya zincirin dengesi 82
11 EREVE VE MAKNALAR
97 11.1 Giri 97 11.2 ereveler 11.3 Makineler 97 101
EK A
Daha nceki senelerde sorulan Vize sorular ve cevaplar 122
EK B
Daha nceki senelerde sorulan Final sorular ve cevaplar 164
BLM 1 GR
1.1 Mekaniin tanm
Cisimlerin Kuvvetler etkisinde dengesini ve hareketlerini inceleyen bilim dalna mekanik denir. Mekanik cisimlere maddesel nokta, rijid cisim, elastik cisim , plastik cisim ve akkanlar ( sv ve gazlar) olmak zere yaklar.Mekanik eer sadece Maddesel nokta ve rijid cisim modelini inceliyorsa buna mhendislik mekanii denir. Bunun dnda inceledii cisim modeline uygun isimler verilir. rnein elastomekanik veya elastisite, plastisite , hidromekanik , aerodinamik, elektromekanik gibi. Mekanik , Statik ve Dinamik olmak zere iki bilim dalna ayrlr. Statik kuvvetler etkisinde cisimlerin denge koullarn, Dinamik ise hareketlerini inceler.
Bir referans sistemine gre izilen bu doru parasnn dorultusu vektrn dorultusunu , yn vektrn ynn ve uzunluu vektrn modln gsterir. Bir vektrn modl | V | ile gsterilir. Sfr vektr : modl sfr olup dorultu ve yn belirsiz olan vektrlere sfr vektr denir ve 0 ile gsterilir.
V vektr : V vektr ile ayn dorultu ve modlde fakat ters yndeki vektre V vektr denir.
Birim vektr: Modlnn saysal deeri 1 olan vektre birim vektr denir.
2.2.2 Vektrlerin toplam Balanglar ayn noktaya getirilen iki vektrn toplam bu vektrler zerine kurulan paralel kenarn kegeni zerindeki aada gsterilen vektre eittir.
A
C= A+B
2.2.3 ki vektrn birbiri ile skaler arpm ki vektr arasndaki a: Balanglar ayn noktaya getirilen iki vektr arasndaki 1800 den byk olmayan a iki vektr arasndaki a olarak alnr .
A
2.2.4 ki vektrn birbiri ile vektrel arpm Vektrel arpmn sonucu yine bir vektrdr.
C = A B = ( | A | | B | Sin ) n
Burada Vektrel arpm sonunda elde edilen vektr her iki vektre dik dorultuda ve | A | | B | Sin modlnde bir vektrdr. Yn ise sa el kural ile bulunabilir.
Sa el kural ile elde edilen yn , ba parmak dndaki sa el parmaklar birinci vektr ikinci vektre doru dndrme ynnde tutulursa ba parman gsterdii yndr.
C= AB
h
A
ifadesinde | A | Sin = h olduundan A ve B vektrlerinin birbiri ile vektrel arpmnn modl bu vektrlerin balanglar ayn noktaya getirilirse zerine kurulan paralelkenarn alanna eit olduu grlr.
| A | | B | Sin
V = | V | Cos V = V U
Vy
eklinde x ve y ekseni dorultusundaki vektrlerin toplam cinsinden yazlabilir. Bu vektrn modl ise aadaki gibi pisagor teoremi yardm ile bulunur.
V = Vx2 + Vy2
Bir vektrn dorultusunda ve ynndeki birim vektr ise vektr modlne blnerek elde edilir.
U (V) = V V
U (V) =
Vx V
i+
Vy V
Aadaki gibi birim vektrn katsaylarnn vektrn eksenlerle yapt alarn kosinslerine eit olduu gsterilebilir.
Cos = Vx V = Ux ,
Cos = Vy V = Uy
Problem 3.1.1 Bir dzlemdeki yatay dorultu ile 300 derecelik a yapan ve modl 80 birim olan vektr ve birim vektrn kartezyen koordinat sisteminde yaznz. zm: y
Vy
j
i Vx
V = Vx i + Vy j
V = 80 birim ,
Vx = V Cos , Vy = 80 Sin300 , V = 69, 28 i + 40 j
U (V) = Vx V i+ Vy V j
= 300
Vy = V Sin Vy = 40 birim
U (V ) =
69, 28 40 j i+ 80 80
U (V) = 0, 866 i + 0, 5 j
10
H A
B
Vy
O
Vz
k
Vx
C Z
eklinde x ve y ekseni dorultusundaki vektrlerin toplam cinsinden yazlabilir. Bu vektrn modl ise aadaki gibi pisagor teoremi yardm ile bulunur.
V = Vx2 + Vy2 + Vz2
Bir vektrn dorultusunda ve ynndeki birim vektr ise vektr modlne blnerek elde edilir.
U (V) = V V
U (V) =
Vx V
i+
Vy V
j+
Vz V
Aadaki gibi birim vektrn katsaylarnn vektrn eksenlerle yapt alarn kosinslerine eit olduu gsterilebilir.
Cos = Vx V = Ux ,
Cos = Vy V = Uy
Cos =
Vz V
= Uz
Problem 3.2.1 Bir V vektrnn balangc kartezyen koordinat sisteminin balang noktasna yerletirildiinde u noktas A (60,30,20) koordinatlarnda ise bu vektrn a) bu koordinat sistemindeki yazln b) modln c) birim vektrn d) koordinat eksenleri ile yapt alar bulunuz.
11
zm: y H B
V
Vx
F A ( 60 ; 30 ; 20 )
Vy
O
Vz
a)
V = Vx i + Vy j + Vz k V = 60 i + 30 j + 20k
b)
V = Vx2 + Vy2 + Vz2 V = 70
c)
U (V) = V V
U (V) =
60 i + 30 j + 20k 70
U (V ) =
6 3 2 i + j+ k 7 7 7
Cos = Cos =
= 310
d)
Vx V
= Ux ,
Cos =
Vy V
= Uy
,
2 7
Cos =
Vz V
= Uz
6 7
,
,
3 7
, ,
Cos = = 73, 40
12
eklinde yazlrsa bu vektrn bir says ile arpm aadaki ekilden grld gibi dikdrtgenler prizmasnn btn lleri ayn says ile arplarak elde edildiinden
V = V x i + Vy j + Vz k
eklinde yazlabilir. y Vz
V V
Vy Vy
Vz
x Vx Vx
Bir vektrn bir say ile arpm vektrn dorultusunu deitirmez. Eer arpm katsays pozitif ise yn de deimez. Problem 3.3.1.1 Problem 3.2.1 de hesaplanan V = 60 i + 30 j + 20k vektrnn =2,5 ile arpmndan elde edilen V vektrnn a) ifadesini b) modln c) birim vektrn hesaplaynz. zm: a) V = V x i + Vy j + Vz k
V = 2, 5 60 i + 2, 5 30 j + 2, 5 20k V = 150 i + 75 j + 50k
b)
13
V = 175
V = 2, 5 70 = 175
V = V
c)
U ( V ) = Vx V i+ Vy V j+ Vz V k
U ( V ) =
2, 5 60 2, 5 30 2, 5 20 j+ k i+ 2, 5 70 2, 5 70 2, 5 70
U ( V ) =
6 3 2 i + j+ k 7 7 7
U ( V ) = U(V )
3.3.2 Vektrlerin toplam ekilde gsterildii gibi ki boyutlu uzayda A ve B vektrnn toplam olan C vektrnn koordinat eksenleri dorultusundaki bileenleri A ve B vektrlerinin ayn dorultudaki bileenleri toplanarak bulunur. A = Ax i + Ay j , B = Bx i + By j
A + B = (A x + B x ) i + (A y + B y ) j y
E
Cy = Ay+By By A Ay O Ax Bx D
B
C= A+B
ekildeki ODE geninden OE kenarnn uzunluu OD ve DE kenarlarnn uzunluklar toplamndan byk olamyaca bilindiinden A + B A + B eitsizlii yazlabilir. Ayn ilemler boyutlu uzaya aadaki gibi uygulanabilir. A = Ax i + Ay j + Azk , B = Bx i + By j + Bzk
A + B = ( A x + B x ) i + ( A y + B y ) j + ( A z + B z )k
Cx =Ax+Bx
14
Problem 3.3.2.1
A = 6 i + 3 j + 2k
vektr ile
B = 12 i + 3 j + 4k vektrnn
A =7 B = 13
b) A + B = (6 + 12)i + (3 + 3) j + ( 2 + 4)k
A + B = 18 i + 6 j + 6k
c)
A + B = (18)2 + 62 + 62
A + B = 19, 9
3.3.3 ki vektrn skaler arpm Aada gsterildii gibi A ve B vektrnn skaler arpm bu vektrlerin ayn dorultudaki bileenleri arpm toplanarak bulunur ve sonu skalerdir. A = Ax i + Ay j + Azk , B = Bx i + By j + Bzk
A B = AxBx + AyBy + AzBz
Skaler arpmn tanmndan skaler arpmn mutlak deeri vektrlerin modlleri arpmndan byk olamaz. Problem 3.3.3.1 vektr ile B = 12 i + 3 j + 4k vektrnn a) skaler arpmn b) modlleri arpmn hesaplaynz. c) aralarndaki ay hesaplaynz. zm: a) A B = 6 12 + 3 3 + 2 4
A = 6 i + 3 j + 2k
A B = 89
b)
A =7 ,
B = 13 A B = 91
A B = 13 7 ,
15
= 12, 040
3.3.4 ki vektrn vektrel arpm Sa kartezyen koordinat sisteminde koordinat eksenlerinin birim vektrlerinin vektrel arpm aadaki gibi yazlr. i j=k , j i =k , j k = i , k j = i k i = j , i k = j Sa eksen sisteminde ifade edilen A ve B vektrnn vektrel arpm olan C vektr aada gsterilen determinantn alm yardm ile hesaplanabilir. A = Ax i + Ay j + Azk , B = Bx i + By j + Bzk
A B = ( A x i + A y j + A z k ) (B x i + B y j + B z k ) A B = [( A x i ) (B x i )] + [( A x i ) (B y j)] + [( A x i ) (B z k )] + + [( A y j) (B x i )] + [( A y j) (B y j)] + [( A y j) (B z k )] + +[(A z k) (B x i )] + [(A z k) (B y j)] + [(A z k) (B z k)] i A B = Ax Bx j Ay By k Az Bz
Problem 3.3.4.1 vektr ile B = 12 i + 3 j + 4k vektrnn a) C = A B vektrel arpmn b) C vektrel arpm vektr ile A vektr arasndaki ay c) C vektrel arpm vektr ile B vektr arasndaki ay hesaplaynz.
A = 6 i + 3 j + 2k
zm: a)
i C = A B = Ax Bx j Ay By k Az Bz
i j k C= AB = 6 3 2 12 3 4
C = A B = (3 4 2 3)i + ( 2 12 6 4) j + (6 3 3 12)k
C = A B = 6 i 18k
16
b)
C A = (6 i 18k) (6 i + 3 j + 2k)
C A = 6 6 18 2 = 0 olduundan C vektr A vektrne diktir.
c)
C B = (6 i 18k) (12 i + 3 j + 4k)
C B = 6 12 18 4 = 0 olduundan C vektr B vektrne diktir.
3.3.5 vektrn kark arpm ki vektrn vektrel arpmndan elde edilen vektrn bir dier vektrle skaler arpmna bu vektrn kark arpm denir.
A = Ax i + Ay j + Azk B = Bx i + By j + Bzk C = Cx i + Cy j + Czk
Ax A (B C) = B x Cx Ay By Cy Az Bz Cz
Lineer cebirden bilindii gibi bir Determinantta iki satrn yeri deiirse determinantn iareti deiir , satrlarn yeri iki veya ikinin katlar saysnda deiirse determinantn deeri deimez . Bu bilinen zellikten faydalanarak aadaki eitlikler yazlabilir.
A (B C) = B (C A) = C ( A B)
17
V
V = V U V = V x i + Vy j + Vz k U = U x i + U y j + Uzk V = Vx U x + Vy U y + Vz U z
Problem 3.3.6.1 vektrnn kartezyen koordinat eksenleri ile pozitif blgede eit alar yapan ve pozitif blgeye doru ynelmi eksenindeki izdmn ve bu eksenle yapt ay hesaplaynz.
V = 12 i + 3 j + 4k
zm :
V = V U
zdm alnacak eksenin birim vektr bu eksen ynndeki bir vektr modlne blerek elde edilir.
U = i + j+k 1 +1 +1
2 2 2
,
1 3
U = 1 3
1 3 j+
i+
1 3 k)
j+
1 3
V = (12 i + 3 j + 4k) ( V = 19 3
i+
1 3
, V = 12
1 3
+ 3
1 3
+ 4
1 3
V = V U = V Cos Cos = 19 3 13
Cos =
V V = 32, 450
Cos = 0, 844
18
19
o h A
MO = F h
M O = OA F OA F = F OA Sin OA Sin = h
Buradan M O = F h
i MO = Ax Fx j Ay Fy k Az Fz
olduu grlr.
M O = (A y Fz A z Fy ) i + (A z Fx A x Fz ) j + (A x Fy A y Fx ) k
Problem 4.2.1 A(3,8,1) ve B(7,4,4) noktalarndan geen 130 N. iddetinde olan ve A dan B ye doru ynelmi F kuvvetinin O(0,0,0) noktasna gre momentini bulunuz.
M O = OA F OA = 3 i + 8 j + k , F = F U AB
U AB = AB AB
, AB = OB OA
20
AB = (7 i 4 j + 4k) (3 i + 8 j + k) , AB = 4 i 12 j + 3k U AB =
4 i 12 j + 3k 42 + ( 12)2 + 32
U AB =
4 12 3 i j+ k 13 13 13
M O = 360 i 50 j 680k
MA
M A B
M = M A U M = U (AB F)
Ux M = Bx Ax Fx
Uy By Ay Fy
Uz Bz Az Fz
21
Problem 4.3.1 A(3,8,1) ve B(7,4,4) noktalarndan geen ve 130 N. iddetinde olan F kuvvetinin O(0,0,0) ve C(2,6,3) noktalarndan geen eksenine gre momentini bulunuz.(koordinatlar metre cinsindendir.)
M = MO U
M O = 360 i 50 j 680k
2 i + 6 j + 3k 22 + 62 + 32
dr.
, U =
U =
2 6 3 i + j+ k 7 7 7
4.4 Bir kuvvet sisteminin bir noktaya gre momenti ve indirgeme elemanlar ( Bir kuvvet sisteminin statik edeeri)
Bir veya birden fazla sayda kuvvetten oluan sisteme kuvvet sistemi denir. d1 d2 A1
F1 F2 Fi
di Ai
Fn
dn
A2
MO
An
O Bu n sayda kuvvetten oluan kuvvet sisteminin bir uzayn o noktasna gre momentine bileke moment denir ve bu bileke moment her bir kuvvetin bu noktaya gre moment vektrlerinin toplamna eittir.
M O = OA i Fi
i =1 n
22
Elde edilen bileke moment ve geometrik toplamn her ikisine birden bu vektr sisteminin indirgeme elemanlar denir. Bir kuvvet sisteminde bir noktadaki indirgeme elemanlarndan faydalanarak baka noktalardaki indirgeme elemanlarnn bulunuu:
M Q = QA i Fi
i =1 n
QA i = QO + OA i M Q = (QO + OA i ) Fi
i =1 n
M Q = M O + QO R
Problem 4.4.1 Bir kuvvet sistemi A1(5,3,8) noktasndan geen F1 = 10 i + 8 j 14k , A2( 10,8,9)) noktasndan geen F2 = 15 i + 22 j + 16k , A3(2,10,7) noktasndan geen F3 = 6 i + 18 j 9k ve A4(0,12,-4) noktasndan geen F4 = 3 i 20 j 8k kuvvetlerinden olumutur. Bu kuvvet sisteminin a) O(0,0,0) noktasndaki indirgeme elemanlarn b) Q(10,12,6) noktasndaki indirgeme elemanlarn bulunuz. zm: a)
R = Fi
i =1 4
R = F1 + F2 + F3 + F4
R = (10 i + 8 j 14k) + (15 i + 22 j + 16k) + ( 6 i + 18 j 9k) + (3 i 20 j 8k) R = (10 + 15 6 + 3)i + (8 + 22 + 18 20) j + ( 14 + 16 9 8)k R = 22 i + 28 j 15k M O = OA i Fi ,
i =1 4
M O = OA1 F1 + OA 2 F2 + OA 3 F3 + OA 4 F4
23
i j k OA 3 F3 = 2 10 7 = 216 i 24 j + 96k 6 18 9 i j k OA 4 F4 = 0 12 -4 = 16 i 12 j 36k 3 20 8 M O = ( 22 i + 150 j + 70k) + ( 70 i 25 j + 100k) + ( 216 i 24 j + 96k) + ( 16 i 12 j 36k) M O = ( 22 70 216 16)i + (150 25 24 12) j + (70 + 100 + 96 36)k M O = 324 i + 89 j + 230k
b)
R = Fi ,
i =1 n
R = 22 i + 28 j 15k
MQ UR = MO UR
eitlii elde edilir. Bu eitlikten Bileke moment ile geometrik toplamn skaler arpmnn noktadan noktaya deimedii anlalr.
24
Problem 4.5.1 Problem 4.4.1 deki kuvvet sistemi iin M Q R = M O R eitliini gerekleyiniz. zm:
R = 22 i + 28 j 15k M O = 324 i + 89 j + 230k M Q = 312 i + 71 j + 214k M Q R = ( 312 i + 71 j + 214k) ( 22 i + 28 j 15k) M Q R = 312 22 + 71 28 + 214 ( 15) M Q R = 8086
M O R = ( 324 i + 89 j + 230k) ( 22 i + 28 j 15k) M O R = 324 22 + 89 28 + 230 ( 15) M O R = 8086
M Q R = M O R = 8086
25
Bu eitlik ile aadaki durumlarda karlalr. 4.6.1 ) M O = 0 , R = 0 (sfra edeer kuvvet sistemi) 4.6.2 ) M O 0 , R = 0 (kuvvet iftine edeer kuvvet sitemi) 4.6.3 ) M O = 0 , R 0 (bilekeye edeer kuvvet sistemi) 4.6.4 ) M O 0 , R 0 (bilekesi olan vektr sistemi) Dzlemsel , bir noktada kesien ve paralel kuvvet sistemleri dejenere kuvvet sistemleridir. 4.6.1Sfra edeer kuvvet sistemi
MO = 0 R=0
Sfra edeer kuvvet sisteminde 1) Kuvvet sistemi tek bir kuvvetten olumusa bu kuvvetin iddeti sfr olmal. 2) Kuvvet sistemi iki kuvvetten olumu ise bu kuvvetler ayn dorultuda ters ynde ve eit iddette olmaldr. 3) Kuvvet sistemi kuvvetten olumu ve birbirine paralel deil ise bu kuvvet sisteminin geometrik toplamnn sfr olabilmesi iin kuvvetlerin oluturduu poligon kapal bir gen olmaldr. Bu kuvvet sisteminde bileke momentin sfr olabilmesi iin bu kuvvetin dorultusu ayn yerde kesimelidir. 4.6.2 Kuvvet iftine edeer kuvvet sitemi MO 0 , R = 0 Bir kuvvet sisteminde Geometrik toplam sfr Bileke moment sfrdan farkl ise bu kuvvet sistemi tek bir momente edeer olur. Bu moment vektrne dik dzlemlerde alnan kuvvet iftleri ile de bu kuvvet sistemi temsil edilebilir. Bir kuvvet sistemi tek bir momente edeer ise bu noktadan noktaya deimez.
M Q = M O + QO R ve R = 0 olduundan MQ = MO
olur. 4.6.3 Bilekeye edeer kuvvet sistemi MO = 0 , R 0 Eer bir noktada bileke moment sfr ve geometrik toplam sfrdan farkl ise bu geometrik toplam sanki sistem tek bir kuvvetten olumu gibi bu sistemi temsil edebileceinden bu geometrik toplama bu kuvvet sisteminin bilekesi denir.
26
4.6.4 Bilekesi olan kuvvet sistemi MO 0 , R 0 Eer dejenere vektr sisteminde Bileke moment ve geometrik toplamn her ikisi de sfrdan farkl ise bu iki vektr birbirine dik olmaldr. Bu vektr sisteminin bilekesi bulunabilir.
R
M
(x,y,z) O(0,0,0)
MO
MR
Merkezi eksen zerindeki bir nokta (x,y,z) ve O(0,0,0) noktasndaki bileke moment M O = M x i + M y j + M z k ise Bileke momentin geometrik toplam zerindeki izdm deimiyeceinden
M = MR UR
yazlabilir. M R = M O U R
M R = M x U Rx + M y U Ry + M z U Rz M = M R U Rx i + M R U Ry j + M R U Rz k
i R O = R x x
j Ry y
k Rz z
R O = (R y z R z y) i + (R z x R x z) j + (R x y R y x) k R y z R z y = M R U Rx M x R z x R x z = M R U Ry M y R x y R y x = M R U Rz M z
27
Problem 4.7.1 Problem 4.4.1 verilen kuvvet sisteminin merkezi ekseninin denklemini bulunuz. merkezi eksenin yoz dzlemini kestii noktann koordinatlarn bulunuz. R = 22 i + 28 j 15k , M O = 324 i + 89 j + 230k
M M O = R O M = MR UR M R = MO UR
UR = UR =
R R
22 i + 28 j 15k
22 i + 28 j 15k 1493
, UR =
M R = 209, 273 M = 209, 273 (0, 5694 i + 0, 7247 j 0, 3882k) M = 119,16 i 151, 66 j + 81, 24k M M O = ( 119,16 i 151, 66 j + 81, 24k) ( 324 i + 89 j + 230k) M M O = 204, 84 i 240, 66 j 148, 76k R O = ( 22 i + 28 j 15k) (x i + y j + z k) i j k R O = 22 28 15 x y z R O = ( 28 z + 15 y) i + ( 15 x 22 z) j + ( 22 y 28 x)k ( 28 z + 15 y) i + ( 15 x 22 z) j + ( 22 y 28 x)k = 204, 84 i 240, 66 j 148, 76k 28 z + 15 y = 204, 84 15 x 22 z = 240, 66 22 y 28 x = 148, 76
sfr olduundan bu denklem sistemi birbirinden bamsz deildir. Bu denklem sisteminin katsaylar matrisinde sfrdan farkl 2x2 lik determinant bulunduundan bu denklemlerden ikisi birbirinden bamszdr.
28
Bu denklemlerin herhangi ikisi birbirinden bamsz olduundan bunlardan herhangi ikisi verilen kuvvet sisteminin merkezi ekseninin denklemi olarak alnabilir.
22 y 28 x = 148, 76 15 x 22 z = 240, 66
y = 6, 762 z = 10, 94
Ai ,mi
An , mn
Fn = m n U
Fi = m i U
F2 = m 2 U
x o
R
M O = OA i Fi
i =1 n n
M O = OG Fi
i =1
Fi = m i U ( m i OG m i OA i ) U = 0
i =1 i =1 n n
29
OG =
mi OAi
i =1
mi
i =1
OG = i + j + k
mi xi
i =1
mi
i =1
mi yi
i =1
mi
i =1
m
i =1 n i =1
zi
i
Problem 4.8.1 Paralel bal bir kuvvet sistemi A1(3,7,12) noktasndaki 8kg lk m1 ktlesi , A2(6,2,8) noktasndaki 10kg lk m2 ktlesi ve A3(10,4 ,5) noktasndaki 3 kg lk m3 ktlesinden olumutur. Bu kuvvet sisteminin merkezinin koordinatlarn hesaplaynz.( koordinatlar cm. cinsinden alnmtr.)
m i xi
i =1
mi
i =1
m1x1 + m 2 x 2 + m 3 x3 m1 + m 2 + m3
8 3 + 10 6 + 3 10 8 + 10 + 3
= 5, 43 cm.
mi y i
i =1
mi
i =1
, =
m1y1 + m 2 y 2 + m3 y 3 m1 + m 2 + m 3
8 7 + 10 2 + 3 ( 4) , 8 + 10 + 3
3
= 3, 05 cm.
mi z i
i =1
mi
i =1
, =
m1 z1 + m 2 z 2 + m 3 z 3 m1 + m 2 + m 3
8 12 + 10 ( 8) + 3 ( 5) , = 8 + 10 + 3
= 0, 048 cm.
30
OG =
OA dm
V
dm
OG = i + j + k
x dm
V
dm
y dm
V
dm
z dm
V
dm
31
Problem 5.1.1 R yarapl 2 tepe al ember paras eklindeki homojen cismin ktle merkezinin koordinatlarn bulunuz. zm: y
x = R Cos
d = R d
d
dm = d dm = R d
O
OG
G x
x dm dm
x dm
dm
R Cos R d
R d
= OG =
R 2 [Sin (Sin )] R[ ( )]
2R 2 Sin , 2R
RSin
32
Problem 5.1.2 ekilde gsterilen drtte bir ember paras eklindeki homojen cismin ktle merkezinin koordinatlarn bulunuz. zm : y y = x dorusu G
4
ekildeki drtte bir ember paras iin y = x dorusu simetri ekseni olduundan
==
2 OG 2
RSin
RSin ( ) 2 2R 4 , OG = OG = /4 2 2 2R 2R == ( ) , == 2
Problem 5.1.3 ekilde gsterilen yarm ember eklindeki homojen cismin ktle merkezinin koordinatlarn bulunuz. zm : y
G
2 2
33
RSin
, =
2R
Problem 5.1.4 Ykseklii h olan gen eklindeki homojen levhann ktle merkezinin koordinatlarn bulunuz. h
dA = dy dm = dA
h-y h O a
dm = dy
dy y x
y dy dy
0 0 h
y dm
A
dm
,
y dy
0 h 0
dy
hy h
h
a (h y) h
a h3 h3 ( ) 3 = h 2 a 2 h2 (h ) 2 h a h3 = h 62 ah h 2 h2 6 , = h a 2 a
a 2 (hy y )dy h0
h
a (h y)dy h0 h 3
34
Problem 5.1.5 ekilde lleri verilen dik gen eklindeki homojen levhann ktle merkezinin koordinatlarn bulunuz. y
60mm.
30mm.
x
=
30 , 3 = 20mm.
60 3
Problem 5.1.6 R yarapl 2 tepe al daire dilimi eklindeki homojen cismin ktle merkezinin koordinatlarn bulunuz. zm: y
x=
2 R Cos 3
dA =
1 1 Rd = R 2 d 2 2 1 dm = dA = R 2 d 2
d = R d
d
O
OG
G x
35
x dm
A
dm
x dm
dm
,
=
2 1 2 3 R Cos ( 2 R d) 1 2 2 R d
1 R 3 Cos d 3 1 R 2 d 2
Problem 5.1.7 ekilde gsterilen drtte bir daire dilimi eklindeki homojen cismin ktle merkezinin koordinatlarn bulunuz. zm : y y = x dorusu G
4
ekildeki drtte bir daire dilimi iin y = x dorusu simetri ekseni olduundan
== 2 OG 2 2 RSin 3 4
OG =
4 2R 3 4R == 3
36
Problem 5.1.8 ekilde gsterilen yarm daire dilimi eklindeki homojen cismin ktle merkezinin koordinatlarn bulunuz. zm : y
G
2 2
, =
Problem 5.1.9 ekilde gsterilen R taban yarapl yarm kre eklindeki homojen cismin ktle merkezinin koordinatlarn gsteriniz. zm:
z
dm = r 2 dz
m = V
r
R
dz z
o
x
yoz dzlemi simetri dzlemi olduu iin xoz dzlemi simetri dzlemi olduu iin
=
V
= 0 dr. = 0 dr.
z dm
V
dm
, =
2 z r dz 0 R 0
, =
z r 2 dz r 2 dz
0 0 R
r dz
2
37
r 2 = R2 z 2 ,
R4 R4 ) 2 4 = R3 (R 3 ) 3 (
R ) 4 = 2 ( R 3 ) 3 (
3 = R 8
rG =
r dL
l
dL
l
r dL = r L
G l
rG
Tm yzeyin alan = 2 rG L 2.Teorem Eer bir yzey kendi dzlemindeki sabit bir eksen etrafnda dnerek, dnel bir dolu cisim oluturursa, bu cismin hacmi, bu yzeyin alan ile erinin ktle merkezinin kat ettii yol arpmna eittir. spat Diferansiyel hacim = 2 r dA Tm cismin hacmi = 2 r dA
A
rG =
r dA
A
dA
A
r dA = rG A
A
rG
Tm yzeyin hacmi = 2 rG A
38
Krenin yzey alan iin: Yarm emberin ktle merkezi = rG = Yarm emberin uzunluu = L = R Krenin yzey alan= 2 rG L = 2
2R 2R
R = 4 R 2
Krenin hacmi iin: Yarm dairenin ktle merkezi = rG = Yarm dairenin alan = A =
R2
4R 3
2 4 R R 2 4 R 3 = Krenin hacmi = 2 rG A = 2 3 2 3
39
OG =
mi OAi
i =1
mi
i =1
OG = i + j + k
mi xi
i =1
mi
i =1
mi yi
i =1
mi
i =1
m
i =1 n i =1
zi
i
Eer bileik cismi oluturan cisimlerin younluu ayn ise yukardaki denklemlerde m i = Vi yazlabilir ve lar toplam dna alnp ksaltlabileceinden dolay aadaki eitlikler elde edilir.
Vi xi
i =1
Vi
i =1
Vi y i
i =1
Vi
i =1
Vi z i
i =1
Vi
i =1
40
Problem 5.3.1 Homojen fakat farkl kalnlklardaki levhalardan ekildeki taral alan gibi oluturulmu cismin ktle merkezinin koordinatlarn hesaplaynz. y daire dilimi kalnlk 1mm. kalnlk 2mm.
3 1 4 30 30 2
x 90 kalnlk 3mm.
R 2 A3 = , A3=2025 4
1 2 3 4 5 6
x 30 10 0 0 45 10
6
Y 30 10 120/ 15 0 0
z 0 0 120/ 22,5 45 15
M=A mx 4050 121500 -450 -4500 4050 0 -2700 0 24300 1093500 -2025 -20250 35898,45 1149750 ,
= 32, 03mm.
my mz 121500 0 -4500 0 486000 486000 -40500 -60750 0 1093500 0 -30375 562500 1488375
m i xi
i =1
mi mi y i
i =1 i =1 6
mi
i =1
562500 , 35898,45
= 15,67mm.
mi z i
i =1
mi
i =1
1488375 , 35898,45
= 41,46mm.
41
Problem 5.3.2 ekilde gsterilen ii dolu homojen cismin ktle merkezinin koordinatlarn hesaplaynz.
2 1
Vi xi
i =1
Vi Vi y i
i =1 i =1 3
259836, 5 21653, 04
= 12cm.
Vi Vi z i
i =1 i =1 3
220742 , 21653, 04
= 10, 2cm.
Vi
i =1
545036 , 21653, 04
= 25,17cm.
42
BLM 6 STATK
6.1 Giri
Statik kuvvetler etkisinde cisimlerin denge koullarn inceleyen bilim daldr. Bu tanmlamada ad geen kuvvet , cisim ve denge terimlerini aklayalm. Kuvvet: Ele alnan Cisme baka cisimler tarafndan uygulanan ve cismin hareket veya denge durumlar ile eklini deitiren etkiye kuvvet denir. Kuvvetler etkinin cinsine gre : Temas etkisi (yzey kuvvetleri) ve uzaktan etki ( hacim kuvvetleri) olmak zere ikiye ayrlr. Dengesi incelenen cisimle temasta olan mafsal,mesnet,kablo,ubuk gibi dier cisimlerden gelen kuvvetler yzey kuvvetleridir. Uzaktan etki kuvvetlerine rnek, arlk kuvvetleri, manyetik ve elektriksel alanlardan gelen kuvvetler verilebilir. Kuvvetler cisme etki blgesine gre: kuvvet d kuvvet eklinde ikiye ayrlr.
F1 F2 F3 F4
F1
F2
M
F3
F4
ekilde gsterilen F1 , F2 , F3 , F4 kuvvetleri d kuvvetler, F ve F kuvvetleri ise i kuvvetlerdir. kuvvetler ekilde gsterildii gibi cismin iinde varolduu dnlen bir kesitte oluur.Bu hayali kesitle cisim iki paraya ayrlr. Oluan bu iki ayr kesitteki i kuvvetlerin etki tepki ilkesine gre iddet ve dorultular ayn ynleri zttr.
43
Kuvvetler cisme mesnetler ve dier cisimlerden uygulanma durumuna gre : Bilinen kuvvetler (aktif kuvvetler) ve mesnet veya balardan gelecei dnlen tepki kuvvetleri (reaktif kuvvetler) olmak zere ikiye ayrlr. Aktif kuvvetler: Arlk kuvvetleri veya cismin zorlanma koullarna gre bilinen d kuvvetlerdir. Tepki kuvvetleri : mesnet,mafsal, kablo, ubuk gibi dier cisimlerin uyguladklar kuvvetlerdir. Bu tepki kuvvetlerinin tam ztt dengesi incelenen cisim tarafndan dier cisimlere ayn ekilde etkir. Srtnmesiz temaslarda tepki kuvveti temas yzeyine diktir. ki boyutlu mesnet ve balar ile bunlardan cisme gelen tepki kuvvetleri:
Yuvarlanan elemanlar
44
y Ry Rx x
y Rx Przl yzey x
Rx Ry Ankastre mesnet
x MO
45
Srtnmesiz temas
46
y My Ry Rz z Mz Rx Mx x
ankastre mesnet
y Ry Rx Z niversal kavrama Rz Mx x
48
y My Ry Mz Rz Rx x
z dorultuda bilinmiyen kuvvet ve ki dorultuda bilinmiyen moment Eksenel dorultuda hareket yetenei olmayan silindirik mafsal Bunlardan baka ip kuvveti ip dorultusundadr. Birde arlksz olup u noktalarndan srtnmesiz mafsall ve u noktalar dnda yk tamyan ubuklardan gelen tepki kuvvetleride ubuk dorultusunda kabul edilir.
49
=0 ,
=0
=0
50
Problem 6.7.1 1000 kg ktleli bir sabit vin 2400 kg ktleli bir cismi kaldrmakta kullanlyor. Vin A da sabit B de kayc mafsal ile mesnetlenmitir. Vincin ktle merkezi G dir. A ve B mesnetlerindeki tepkileri bulunuz.
2400kg
1,5m B 2m 4m
zm:
y
RAy
2400g
RA x A
1000g 1,5m
RB x B
x 2m 4m
B deki mesnet kayc mafsal olduu iin y ekseni dorultusunda kuvvet tayamaz. Bundan dolay B mesneti sadece x ekseni dorultusunda tepki kuvveti uygulayabilir.
RB y = 0 Fx = 0 Fy = 0 RA x + RB x = 0
M A = 0
51
Bu eitliklerden
RBx = 107, 256kN RAx = RBx = 107, 256kN
RAy = 33,354kN
RA =
RA = 112,32kN
Problem 6.7.2 Hareketli bir kol C ye balanm bir kablo ve A ile B deki srtnmesiz tekerlekler yardmyla dengede tutuluyor. ekildeki ykleme halinde kablodaki kuvveti ve A ile B deki tepkileri hesaplaynz.
475mm 600N 75mm 50mm
B C A
90mm
zm:
475mm 600N
SC RB
75mm 50mm
B C A
RA
90mm
52
Fx = 0 Fy = 0
M C = 0
Bu denklemden
RA = 4000 Newton
RB = RA = 4000 Newton
SC = 600 N
bulunur. Problem 6.7.3 Yay katsays k olan AC i yay = 600 iken doal uzunluundadr. a) Sistemin denge durumunda , W , a ve k arasndaki banty bulunuz. b) Denge durumunda W=80N , a =300 mm ve =250 olduu bilindiine gre yay katsays k y hesaplaynz.
W B C A
zm:
W B C F A N
53
a)
Fx = 0 Fy = 0
F cos N = 0 F sin W = 0
W sin
s = a(2 1 ) cos
Problem 6.7.4 Aada gsterilen ereve kk bir yapnn atsn desteklemektedir. Kablodaki gerilme kuvvetinin 150 kN olduu bilindiine gre E ankastre mesnetindeki tepkileri bulunuz.
D 2,25m A B C
20kN 1,8m
20kN 1,8m
20kN 1,8m
E 4,5m
54
zm:
y D
B C 6m
20kN 1,8m
20kN 1,8m
20kN 1,8m
20kN 1,8m
REx RE y Fx = 0 Fy = 0
EI
E ME 4,5m
150kN
RE x + 150 cos = 0 RE y 20 4 150sin = 0 M E + 20 (1,8 + 2 1,8 + 3 1,8 + 4 1,8) 4,5 150 sin = 0
DE
M E = 0
cos =
, sin =
DI = 4,52 + 62 ,
DI = 7,5m
RE x = 150 0, 6
RE x = 90kN RE y = 200kN
RE =
RE y = 20 4 + 150 0,8 ,
( 90 )
+ ( 200 )
RE = 219, 4kN
6.8 boyutlu kuvvetler etkisindeki bir rijid cismin dengesi ile ilgili uygulamalar
Eer cisme etki eden d kuvvetler ve mesnetlerden gelen tepkiler ayn dzlem iinde deil ise incelenen problem uzay statik problemidir. R = 0 , M O = 0 sfra edeerlik koulu aadaki gibi yazlabilir.
55
F = 0 F = 0 , F = 0 , F = 0 M = 0 , M = 0 , M = 0
x y z x y z
Problem 6.8.1 120kg ktleli ve 1.5m x 2.4m boyutlarndaki dikdrtgen eklindeki bir reklam panosu A da kresel mafsal E ile B de birer kablo yardm ile ekildeki gibi tesbit edilmitir. Kablolardaki kuvvetleri ve A mafsalndaki tepki kuvvetini bulunuz.
y 2,4m 0,6m C 0,9m z 1,8m 0,6m 1,5m A E B x D 1,2m
zm:
y 2,4m 0,6m C RAy 0,9m R Ay RA z z 1,8m G A S EC E B x S BD D 1,2m
1,2m
W=120g 1,2m
56
F = 0 M = 0
A
S EC + S BD + RA + W = 0 AE S EC + AB S BD + AG W = 0
S EC = S ECU EC U EC =
U EC =
EC EC
, U EC =
( 1,8)
+ 0,92 + 0, 62
S BD = S BDU BD U BD =
U BD =
BD BD
, U BD =
( 2, 4 )
+ 1, 22 + 2, 42
2, 4i + 1, 2 j 2, 4k 2 1 2 , U BD = i + j k 3 3 3 3, 6 2 1 2 S BD = S BD i + S BD j S BD k , RA = Rx i + Ry j + Rz k 3 3 3 AE = 1,8 i , AB = 2, 4 i , AG = 1, 2 i 0, 75 j
A
, W = 120 g j
=0
AE S EC + AB S BD + AG W = 0
6 3 2 2 1 2 1,8 i ( S EC i + S EC j + S EC k ) + 2, 4 i ( S BD i + S BD j S BD k ) + 7 7 7 3 3 3 + (1, 2 i 0, 75 j ) (120 g j ) = 0 3 2 1 2 1,8 S EC k 1,8 S EC j + 2, 4 S BD k + 2, 4 S BD j 1, 2 120 gk = 0 7 7 3 3 4,8 3, 6 2, 4 5, 4 M A = ( 3 S BD 7 SEC ) j + ( 3 S BD + 7 S EC 144 g ) k = 0 4,8 3, 6 4,8 3, 6 S BD S EC = 0 S BD S EC = 0 14, 4 3 7 3 7 S EC = 288 g 2, 4 5, 4 4,8 10,8 7 S BD + S EC 144 g = 0 S BD + S EC = 288 g 3 7 3 7 S EC = 140 g , S BD = 45 g , S EC = 1373, 4 N , S BD = 441, 45 N
F = ( 7 S F = ( 7 S
6
3 2 2 1 2 S EC j + S EC k ) + ( S BD i + S BD j S BD k ) + 7 7 3 3 3 + ( Rx i + Ry j + Rz k ) + (120 g j ) = 0
EC
i+
2 3 1 2 2 S BD + Rx )i + ( S EC + S BD + Ry 120 g ) j + ( S EC S BD + Rz )k = 0 3 7 3 7 3 6 2 6 2 S EC S BD + Rx = 0 140 g 45 g + Rx = 0 Rx = 150 g 7 3 7 3 3 1 3 1 S EC + S BD + Ry 120 g = 0 140 g + 45 g + Ry 120 g = 0 Ry = 45 g 7 3 7 3 2 2 2 2 140 g 45 g + Rz = 0 S EC S BD + Rz = 0 Rz = 10 g 7 3 7 3 Rx = 1471,5 N Ry = 441, 45 N Rz = 98,1N
EC
57
Problem 6.8.2 450 N luk bir yk ekildeki gibi bklm bir rijid borunun C kesine uygulanmtr. Boru A da zemine ve D de dey duvara kresel mafsal ile E de ise EG kablosu yardm ile tesbit edilmitir. a) EG kablosundaki gerilme kuvvetinin minumum olmas iin kablonun kar duvara baland G noktas nerde olmaldr. b) Bu durumdaki minumum kablo kuvvetinin iddetini bulunuz.
y G D E 2m 2m C 4m
P
x 2m A 4m z
zm:
y G ( x,y)
S EG
B 2m
E 2m
P
0 2m RAx RAz z A R Ay A 4m x
58
kuvvetle AD eksenine gre en byk momenti verecek ekilde olmal yani AD ekseni ile E noktasnn oluturduu dzleme dik olmaldr. ED AD = EG olmal
EG = ( x 2) i + ( y 4) j 2k , ED = 2 i 2k , AD = 4i + 4 j 2k i j k ED AD = 2 0 2 4 4 2
ED AD = 8 i 4 j + 8 k
8 i 4 j + 8 k = ( x 2) i + ( y 4) j 2 k = 4 ( x 2) = 8 ( y 4) = 4 4 x + 8 = 8 4 y + 16 = 4 2 = 8
M AD = 0
x=0 y=5
( DE S EG ) U AD + ( DC P) U AD = 0
DE = 2 i + 2k , U EG = EG EG , U EG =
DC = 2k ,
P = 450 j , S EG = S EGU EG , 2 1 2 U EG = i + j k 3 3 3
2 i + j 2k
(2) 2 + 12 + (2) 2
2 1 2 S EG = S EG i + S EG j S EG k 3 3 3 AD 4i + 4 j 2k , , U AD = U AD = AD 42 + 42 + (2) 2
U AD =
2 2 1 i + j k 3 3 3
2 1 2 DE S EG = (2 i + 2k ) ( S EG i + S EG j S EG k ) 3 3 3 i = 2 2 S EG 3 j 0 1 S EG 3 k 2 2 S EG 3 2 8 2 DE S EG = S EG i S EG j S EG k 3 3 3
DE S EG
59
Problem 6.8.3 A da ankastre mesnetli ABCDE cismi ekildeki gibi yklenmitir. a) A ankastre mesnetindeki tepkileri hesaplaynz. b) A ya ok yakn x eksenine dik kesitteki kesit zorlarn bulunuz.
20cm y F1 = 200N D A B x 40cm z F4 = 250N C 20cm F3 = 350N E F2 = 200N
zm:
20cm y F1 =200N D
RA MA
E F2 = 200N
40cm z
F = 0 M = 0
A
RA + F1 + F2 + F3 + F4 = 0 M A + AD F1 + AE F2 + AC F3 + AC F4 = 0
60
b) A da ki x eksenine dik kesitteki normal kuvvet RA kuvvetinin kesite dik bileenidir. normal kuvvet = 350N ( Bu kuvvet cismi ekmeye altndan pozitif alnmaldr.) A da ki x eksenine dik kesitteki kesme kuvveti RA kuvvetinin kesit iindeki bileenidir. kesme kuvveti = 250N. 250N A da ki x eksenine dik kesitteki burulma momenti M A momentinin kesite dik bileenidir. burulma momenti = 5000Ncm A da ki x eksenine dik kesitteki eilme momenti M A momentinin kesite iindeki bileenidir. eilme momenti = 11000 j + 10000k eilme momenti = 110002 + 100002 = 14866 Ncm
61
BLM 7 SRTNME
7.1 Srtnme ve srtnme katsays
W
f W P f R N R N
Yukardaki ekillerde gsterildii gibi eim as olan bir eik dzlem zerine braklan bir cismin nn belli deerlerine kadar dengede kald bilinir. Ayn ekilde yatay dzlem zerine braklan bir cisme yatay dorultuda bir P kuvveti uygulanrsa P nin belli deerlerine kadar cismin dengede kald bilinir. Btn bunlarn nedeni temas eden yzeyler dorultusunda tepki kuvvetlerinin olumasdr. Bu kuvvetlere srtnme kuvvetleri denir.
f = N tan
Srtnme kuvvetinin maksimum deeri birbirlerine temasta olan cisimlerin cinslerine ve temas yzeylerinin zelliklerine baldr. dengede kalmak artyla nn en byk deerinin tanjantna srtnme katsays denir ve ile gsterilir. f maks. = N =tan maks. ,
62
metal stnde metal a0.15-0.60 metal tahta stnde 0.20-0.60 metal ta stnde 0.30-0.70 metal deri stnde 0.30-0.60 tahta tahta stnde 0.25-0.50 tahta deri stnde 0.25-0.50 ta ta stnde 0.40-0.70 toprak toprak stnde 0.20-1.00 lastik beton stnde 0.60-0.90 eitli malzemeler iin srtnme katsaylar tablosu
Problem 7.1.1 = 600 eim al eik dzlem ile zerindeki W = 100 N. arlndaki cismin srtnme katsays = 0.4 dr. P kuvvetinin hangi deerleri arasnda cisim eik dzlem zerinde hareketsiz kalr. Bu snrlardaki srtnme kuvvetinin deerlerini bulunuz.
W
63
zm: Cismin aa doru kaymamas iin gerekli olan en kk P kuvveti Pmin . dr.Bu durumda srtnme kuvvetinin yn yukar dorudur. x
W
y
Pmin . f
N
x ekseni eik dzlem dorultusunda ve y ekseni buna dik dorultuda alnp bu dzlemde denge denklemleri aadaki gibi yazlabilir.
F F
=0 =0
Pmin + f W sin = 0
N W cos = 0
(1)
N = 100 cos 600 , N = 50 Newton
f = 20 Newton
f =N
Pmin = f + W sin ,
f = 0, 4 50 ,
Pmin = 50 3 20 ,
Cisim yukar doru kma meyilinde ve hareketsiz durumda en byk P kuvveti Pm aks. dr. Bu durumda srtnme kuvveti aa dorudur. x
W
y
Pm aks. f
N
=0
Pm aks. f W sin = 0
64
20 cm.
10 cm. zm
y x W fA x A 20 cm. fB NB 10 cm. B NA
fA = NA ,
x
fB = NB ,
f A = 0, 25 N A ,
f B = 0, 25 N B
=0
NB N A = 0
NB = N A
65
=0 =0
f A + fB W = 0
fA + fB = W
f A = fB =
N B = N A = 2W
B
W 2
20 N A 10 f A ( x 5) W = 0
20 N A 10 f A + 5W W
20 N A 10 f A W x + 5W = 0 x = x= 20 2 W 10 W W + 5W 2
x=
40 W 5W + 5W , x = 40 cm. W
Problem 7.2.2 ekildeki mekanizmada Bilezik ve ubuk arasndaki srtnme katsays = 0, 4 , = 600 ve P = 200 N. olduu bilindiine gre mekanizma kranka uygulanan M momentinin hangi deerlerinde dengededir.
P C
66
zm:
y N C RAy A RA x S C 100 mm. M SC B 100 mm. x f P
f =N , Fx = 0
y
f = 0, 4 N SC cos N = 0
N = SC cos ,
f = 0, 4 SC cos
=0
SC sin f P = 0 SC =
SC sin 0, 4 SC cos P = 0
=0
C Bileziinin aa doru kayma balangcnda dengesi iin : Bu durumun yukardaki ekilden fark srtnme kuvvetinin yn yukar dorudur. Fy = 0 SC sin + f P = 0 , SC sin + 0, 4 SC cos P = 0
SC (sin + 0, 4 cos ) = P SC = 187, 613 N . M min . M min . = 9380, 6 Nmm. P 200 , SC = 0 sin + 0, 4 cos sin 60 + 0, 4 cos 600 = 100 SC cos , M min . = 100 187, 613cos 600 , SC = 9,38 Nm. M 15, 01 Nm .
67
s1 s2
Silindirik yzey zerine sarl halattan alnan diferansiyel elemanda Fx = 0 (s + ds) Cos (d / 2) s Cos (d / 2) df = 0
=0
ln
s s1 = , 1 = e s2 s2
Bu ada kay kasnak sistemlerinde dz kay yerine daha ok aada gsterilen kesiti V eklinde olan V kaylar kullanlr.
y y z /2 dN
s sin
d d , (s + ds) sin 2 2
V kayl kay kasnak sistemlerinde kayn her iki yan yzeyinde temas olduundan diferansiyel elemanda srtnme kuvvetinin iki kat alnr.Normal kuvvet yerine 2dNsin /2 alnarak dz kay iin yaplan ilemler tekrar edilirse
s1 = e / sin( / 2) s2
forml bulunur.
68
Problem 7.3.1 Bir gemiyi rhtmda durdurmak iin kullanlan halatn halka eklinde oluturulmu ksm iskele babasna taklr.Halatn dier ucuna gemideki babann etrafna 4 kere sarldktan sonra kuvvet uygulanr. Halata geminin uygulad kuvvet 20kN dr. grevlinin uygulad kuvvet 40N olduuna gre halat ile baba denilen silindirik cismin yanal yzeyi arasndaki srtnme katsaysn bulunuz.
40 N. 20kN.
zm: S 2 = 40 N . S1 = 20000N
69
Problem 7.3.2 Bir elektrik motoru ile retilen 60 Nm. lik bir momenti iletmek iin bir yass kay kullanlmaktadr. Kay ekilde grld gibi 12 cm. apl motordaki kasnaktan ald momenti iletmektedir. Kayla kasnak arasndaki statik srtnme katsays 0.3 dr. Kayn her iki ksmndaki ekmenin , kayma olmasn engelleyecek en kk deerlerini bulunuz.
600
400
zm:
S1
600 S2
30
400 A 500
, = 0,3 ,
= 180 + 30 50 ,
= 1600 , = 160
rad . 180
= 2, 793rad .
S1 S = e0,838 , 1 = 2,311 , S2 S2
S1 = 2,311 S 2 S1 S 2 = M R , S1 S2 =
=0
, M + S2 R S1 R = 0
S1 = 2,311 S 2 ,
60 0,12 / 2
S1 S2 = 1000 N , S1 = 1762,8 N .
2,311 S 2 S2 = 1000 N
S2 = 762,8 N .
70
dq = q dx
Q = q ( X ) dx
a
x q ( X) dx
a
q ( X) dx
a
71
Problem 8.2.1 Basit mesnetli bir kiri ekildeki gibi yayl yk tamaktadr. mesnet tepkilerini hesaplaynz.
qB = 3600 N / m q A = 1500 N / m A L = 6m.
zm:
y QD q A = 1500 N / m D A L/2 RA 2L/3 QD = ABCD Dikdrtgeninin alan , QD = L 1500 , QD = 9000 N . Q = CDE geninin alan , Q = L (3600 1500) / 2 , Q = 6300 N . QD = ABCD Dikdrtgeninin merkezinden geer. Q = CDE geninin merkezinden geer. L 2L 1 2 M A = 0 RB L QD 2 Q 3 = 0 RB = QD 2 + Q 3 1 2 RB = 9000 + 6300 , RB = 8700 N . 2 3 Fy = 0 RA + RB QD Q = 0 RA = RB + QD + Q RA = 8700 + 9000 + 6300 , RA = 6600 N . RB Q E qB = 3600 N / m C B x
72
Problem 8.2.2 Su dolu tankn altnda bulunan 0,5m. X 0,8m. boyutlarndaki bir kapak A noktasndan mafsalldr. B deki bir knt yardm ile aa doru dnmesi engellenmektedir. Kapak B den balanan ipe kuvvet uygulanarak alabilmektedir. Kapan alabilmesi iin ipe uygulanan en kk kuvveti bulunuz.
C 0,27m. 0,45m. A 0,48m. B
0,64m.
zm:
C 0,27 m L1 L2 QD Q qB B 0,64 m q A = 0, 45 0,5 *1000 * 9,81 , q A = 2207,3 N / m , qB = (0, 45 + 0, 48) 0,5 *1000 * 9,81 qB = 4561, 7 N / m Q = Kapaa etki eden yayl ykte gsterilen genin alan
Q = (qB q A ) AB / 2 , Q = (4561, 7 2207,3) 0,8 / 2 , Q = 941, 76 N .
P
qA A 0,48 m D 0,45 m
73
=0 , P
2
BD BC
2
2
AD P
CD BC
BD + Q
2 1 AB + QD AB = 0 3 2
BC = BD + CD , BC =
CD = 0, 27 + 0, 45 + 0, 48 , CD = 1, 2 m
2
( 0, 64 )
+ (1, 2 ) , BC = 1,36 m
0, 64 1, 2 2 1 0, 48 P 0, 64 + 941, 76 0,8 + 1765,84 0,8 = 0 1,36 1,36 3 2 0, 64 1, 2 2 1 P( 0, 48 0, 64) + 941, 76 0,8 + 1765,84 0,8 = 0 1,36 1,36 3 2 P
P = 3567,1 N
74
BLM 9 KABLOLAR
9.1 Genel bilgi
Kablolarn asma kprler , yksek gerilim hatlar , teleferikler ve yksek kulelerin balantlar gibi bir ok uygulamalar vardr.Kablolar ykleme durumuna gre iki guruba ayrlr. a) Konsantre ykler etkisindeki kablolar b) Yayl ykler etkisindeki kablolar Kablolarn eilmeye kar direnci sfr kabul edilir. Bundan dolay kablodaki kuvvetin kablo dorultusunda olmas gerekir.
75
Ayn kablonun serbest cisim diagram aadaki gibi izilebilir. L RAx RAy C1 x1 P1 x2 x3 A y1 D C2 P2 P3 C3 y2 y3 d B RBx RBy
Burada A ve B deki tepki kuvvetlerini bulmak iin yazlacak olan , Fy = 0 , M z = 0 denklemler yeterli deildir. Bundan dolay Bir kablo paras iin denklem yazmak gerekir. Buda ancak kablo zerindeki bir noktann koordinatlarn bilmeyi gerektirir. Bylece kablonun AD paras iin aadaki denklem yazlabilir.
Fx = 0
MD = 0
RAx RAy C1 x1 A y1 D P1 x S y
76
Ayn ekilde dey yklerin etki ettii dier noktalarda da moment denklemleri yazlabilir. RAx RAy C1 x1 P1 A y1 D C2 P2 S y2
eitlii bulunur. Bu eitlikten bydke kablodaki kuvvetin iddetinin byd anlalr. Problem 9.2.1 AE kablosu gsterilen noktalarda dey yk tayor. C noktas sol mesnedin 1 m altnda olduuna gre a) B ve D noktalarnn dzeylerini b) Kablodaki maksimum eim ve maksimum ekme kuvvetini bulunuz.
E 4m D 2 kN A C B 3 kN 6 kN 4m 2m 3m 3m 1m
77
zm: a) B ve D noktalarnn dzeylerini bulmak iin nce A mesnedindeki tepkileri bulmak gerekir . A mesnedindeki tepkileri bulmak iin de tm kablo ve kablonun ABC ksmnn dengesi ayr ayr gz nne alnr. Tm kablonun serbest cisim diyagram: REy
y RAy A RAx B 3kN 6kN 4m 2m 3m 3m (1) E REx 4m D 2 kN x C 1m
=0
=0
RAx + 6 RAy 3 2 = 0 ,
RAx = 9 kN ,
RAy = 2,5 kN
6 RAx = 54 78
=0
yB RAx + 4 RAy = 0 ,
yB ( 9 ) + 4 2,5 = 0 yB = 1,111 m
=0
yD = 1,167 m
79
b) Maksimum eim ve maksimum ekme : Maksimum eimin olduu kablodaki ekme kuvveti Maksimum kuvvettir. Kablodaki kuvvetin yatay bileeni mesnetlerdeki kuvvetin yatay bileenine eittir.
AB = arctan BC CD DE
S DE 1,111 , AB = 15,5220 4 0,111 BC = 3,180 = arctan , 2 2,167 = arctan , CD = 35,842 3 (4 1,167) = arctan , DE = 43,36 3 9 = , S DE = 12,38 kN cos 43,360
80
Yukardaki ekilde gsterilen yayl yk etkisindeki kablonun CD ksmnn serbest cisim diagram aadaki gibidir. S
So
Q Burada Q kablonun CD ksm boyunca etki eden yayl ykn bilekesidir. CD ksmna etki eden tm kuvvetlerin toplam denge artndan dolay sfr olmaldr. Bylece S So ve W kuvvetleri u uca eklendiinde kapal bir gen oluturur. S Q
S cos = SO S sin = Q
2 S = SO + Q 2
So
Q SO
81
tan =
9.3.1 Yatayda dzgn yayl yk etkisindeki kablolar (parabolik kablo) Ktlesi uzunluu boyunca sabit olan ve birim uzunluunun ktlesi q olan yatay bir tablay tayan asma kprnn kablosunu gz nne alalm. y B A O C(x,y) x
Burada kablonun OC ksmnn serbest cisim diagram aadaki gibi gsterilebilir. y S C So O qx x/2 x Kablonun OC ksmna etki eden S , So ve qx kuvvetlerinin toplamnn sfr olmas gerektiinden bunlar u uca eklendiinde bir dik gen olutururlar. Bu dik genden faydalanarak aadaki eitlikler yazlabilir.
2 S = SO + q 2 x 2
S qx x So
tan =
qx SO
Ayrca kablonun OC ksmna etki eden kuvvetlerin C noktasna gre momenti alnrsa aadaki denklem yazlabilir.
MC = 0
y= q x2 2 SO
q x SO y = 0
x 2
Eer kablonun iki ucuda ayn ykseklikte ise ve kablonun en alt noktasnn derinlii ile iki uc arasndaki uzaklk biliniyorsa yatayda yayl ykn iddeti verildiinde
q x2 y= 2 SO
denkleminden kablodaki en kk
kuvvet So bulunur. 2 Bu So deeriyle S = SO + q 2 x 2 denklemine gidildiinde kablonun herhangi bir x koordinatna sahip noktasndaki S deeri hesaplanabilir. Problem 9.3.1.1 Ab kablosu ekilde grld gibi yatayda dzgn yayl bir yk tamaktadr. Kablonun en alt noktas A mesnedinin 3 m altndadr. Kablodaki maksimum ve minimum ekme kuvveti deerlerini bulunuz.
B 6m A 3m
q = 5 kN /m
40 m
zm: Yk yatayda dzgn yayl olduundan kablo paraboliktir. Koorninat balangcn C en alt noktasnda seilirse Kablo denklemi
y= q 2 x 2 S0
formunda yazlabilir.
y
B 9m A
yA = 3 m yB = 9 m
C x
xA xB
40 m
83
2 2 y B = k xB , y A = k x A
, xB x A = 40
2
xB = x A + 40
yB = k ( x A + 40) 2
yB k ( x A + 40) 9 2 2 = = , x A + 80 x A + 1600 = 3 x A 2 yA 3 k xA
2 2 x A + 80 x A + 1600 = 0 , x A =
xA =
80 19200 , 4
x A = 54, 64 m
veya
x A = 14, 641 m
ilk kk 40 m
Kablodaki minimum ekme kablonun an alt seviyesi olan C noktasnda olur. A noktasnn hesaplanan koordinatlar y = konursa S0 bulunur.
S0 = 178, 63 kN
3=
5 2 ( 14, 641 m ) , 2 S0
Kablodaki maksimum ekme kablonun eiminin en fazla olduu B 2 noktasnda olur. B noktasnn x koordinat ve S0 deeri S = SO + q 2 x 2 denkleminde yerine konursa S maks. = 178, 632 + 52 25,3592 , Smaks. = 219, 06 kN
tan max = 5 25,359 , 178, 63
max = 35,370
84
9.3.2 Kendi arl etkisinde olan homojen yapdaki kablo veya zincirin dengesi y B A C c
x
D(x,y)
S d D dx So
2 S = SO + q 2 2
dy S q So
gz nne alnr.
S = q c2 +
2
SO = q c ,
dx = d cos
dx = SO d S
, cos =
, dx =
SO S c
2 2
c +
d ,
dx =
d 1+
2
c2
x=
d 1+
2
, ,
x = c sinh 1 = c sinh 1 c O c
= c sinh
x c
dy = dx tan
dy =
W dx SO
dy = dx , c
dy = sinh
x dx c
85
eer A ve B mesnetlerinin ykseklii ayn ise derinlik h = y A c olur. Problem 9.3.2.1 60 N/m arlndaki bir niform kablo , ekilde grld gibi iki A ve noktas arasna aslmtr. a) Kablodaki maksimum ve minimum ekme deerlerini b) kablonun uzunluunu bulunuz.
A 20 m 100 m B
zm : a) Smin = SO = q c
S maks = q ymaks , S maks = q yB
Eer koordinat balangc kablonun alt noktasndan c kadar altnda alnrsa kablo denklemi
y = c cosh x eklinde yazlabilir. c
y A B
yB c xB
yB = 20 + c kablo denkleminde
20 + c c cosh
50 =0 c
86
f (c) = 20 + c c cosh
bulunur.
cl cu f (cl ) f (cu )
a =
100 0 0
2,59 1021 50,5 100 75,25 -6,4841 50,5 75,25 62,875 -6,4841 62,875 75,25 69,0625 -0,95075 62,875 69,0625 65,9688 -0,95075 62,875 65,9688 64,422 -0,95075 64,422 65,9688 65,1954 -0,39713 65,195 65,9688 65,5819 -0,1315 65,5819 65,9688 65,7754 -0,0014567 65,5819 65,7754 65,6787 -0,0014567 65,5819 65,6787 65,6303 -0,0014567 65,5819 65,6303 65,6061 -0,0014567 65,5819 65,6061 65,594 -0,0014567 65,5819 65,594 65,58795 -0,0014567 65,5819 65,58795 65,58493 -0,0014567 65,58493 65,58795 65,58644 -0,0004457 65,58493 65,58644 65,5857 -0,0004457
100
50,5
7,2374 7,2374 33 2,7685 19,7 2,7685 1,09594 1,26988 1,26988 1,26988 1,26988 0,062988 0,030828 0,014707 0,006629 0,002587 0,000565 0,000565 0,000061 0,00113
S maks = 60 85,586 ,
2
b)
l kablo uzunluu y 2
2
= c 2 denkleminden bulunur.
= 2 yB 2 c 2 ,
= y 2 c2 , = 109,972 m
y2 c2 ,
= 2 85,586 2 65,5862
87
m=5 n=4
m=7 n=5
88
Bir basit kafes sisteminde m = ubuk says n = dm noktas says olmak zere 2n = m + 3 olur.
Howe
Pratt
Howe
89
D B P C
A RAx RAy P
D C
B RB
A D
90
Problem 10.3.1 Verilen kafes sistemindeki ubuk kuvvetlerini dm noktalar metodunu kullanarak bulunuz.
6m 20kN A 10kN B C 4m D 3m 6m E 3m 6m
4m D 3m 6m E RE 3m
M = 0 F = 0 F = 0
C x y
3RE 12 20 6 10 = 0 RE = 100kN
RC x = 0 RC y + RE 20 10 = 0
RC y = 70kN
91
A dm noktas:
20kN A 5 4 3
S AD S AB S AD 3 5
20kN
S AB
A dm noktasna etki eden kuvvetlerin geometrik toplam kapal bir gen oluturur . Bu kuvvetlerin iddetleri ile bu genin veya benzer genlerin kenar uzunluklar orantl olur.
S AB S AD 20 = = 3 5 4
S AB = 15kN ,
S AD = 25kN
D dm noktas:
S DB S DB S DA = 25kN S DE S DE
5m
S DA = 25kN
6m D
S DB S DE 25 = = 5 6 5
S DB = 25kN ,
S DE = 30kN
B dm noktas:
S BA
10kN = 15kN B 3 5 4 5 3
S BC
4
S BD = 25kN
S BE
3 3 = 0 S BC + S BE 15 25 = 0 5 5 4 4 Fy = 0 5 25 5 SBE 10 = 0
x
92
E dm noktas:
S EB = 37,5kN 4 5 S EC
5 4 3 E
3
S ED = 30kN
RE = 100kN
=0 =0
C dm noktas: Bu dm noktas kullanlarak C deki mesnet tepkileri bulunabilir. Bu mesnet tepkileri tm kafes sistemi bir rijid cisim gibi dnlerek daha nce bulunduuna gre burada kontrol yaplr.
RC y = 70kN SCB = 52.5kN RC x = 0
C 5 SCE = 87.5kN 3 4
93
ubuktan oluan bir dm noktasnda ubuklardan ikisi ayn dorultuda dieri farkl dorultuda yerletirilmitir.Ayrca bir P kuvveti bu dm noktasna farkl dorultudaki ubuun dorultusunda uygulandnda yine bu 4 kuvvet zerine kurulan poligon paralel kenar eklinde olur. Paralel kenarn karlkl kenarlarnn uzunluklar birbirine eit olacandan farkl dorultudaki ubuk kuvvetinin iddeti P kuvvetine eit olur. Eer bu P kuvveti kaldrlrsa farkl dorultudaki ubuun kuvveti sfr olur. P A D C D C B A B
94
ki ubuktan oluan dm noktalarnda iki ubuk ayn dorultuda ise bunlara etki eden kuvvetlerin iddetleri birbirine eit ynleri birbirine zttr. Byle bir dm noktasna baka bir P kuvveti etki ediyorsa bunun iddeti sfr olmaldr. ki ubuktan oluan dm noktasndaki ubuklar farkl dorultularda ise bu ubuklardaki kuvvetler sfrdr. B A A C Aada gsterilen kafes sisteminde BM ve FI ubuk kuvvetleri sfrdr. FI ubuk kuvveti sfr olduu iin FJ ubuk kuvveti de sfrdr. D P1 B RAX A M RAy L K J P4 I RB P2 C P3 E F H C B
95
Fx = 0
Fy = 0
M = 0
P1
P2
SBC SBE
F SFE
Fx = 0 Fy = 0 ME = 0
S FE = P1
S BC + S BE
FE + S FE = 0 BE BF =0 BE
P1 + P2 + S BE
S BE = (P1 + P2 )
BE BF
S BC BF P1 ( AB + FE) = 0
S BC = P1
AB + FE BF
elde edilir.
96
n F 1kN H 1kN J
E 5kN 5kN 5m
G 5kN n 5m
K
RL
5m
5m
5m
5m
F = 0 M = 0
y A
RA + RL 5 1 3 5 = 0
RA + RL = 20kN
RL = 7,5kN
RA = 12,5kN
2
30 RL (5 + 10 + 15 + 20 + 25) 1 (5 + 10 + 15) 5 = 0
RA + RL = 20kN
sin =
RA + 7,5 = 20kN
GL
2
FG
FL FL 8 15 , cos = sin = 17 17
, cos =
, FL = GL + FG , FL = 152 + 82 , FL = 17 m
97
tan =
FG , GL
tan =
8 15
= 28, 07250
kafes sistemi nn dorusundan geecek ekilde bir kesitle kesildikten sonra geri kalan para iin yazlacak denge denklemlerinden istenen ubuk kuvvetleri bulunur. nk kesit bu ubuklar iine alacak ekilde seilmitir.
F
S HF
1kN H 1kN J
S IG
8m
S HG
K
RL
5m
5m
5m
sin =
GI GH
, cos =
HI GH
, GH = GI + HI ,
481 , 3 sin = 15 481
HI 10 = 8 15
HI =
16 m 3
16 GH = 52 + ( ) 2 , GH = 3
cos =
16 481
F = 0 F = 0 M = 0
x y G
S HF sin S HG cos 1 1 + RL = 0
HI S HF cos + GI S HF sin GI 1 GK 1 + GL RL = 0 ,
S HF = 13,8125 kN
=0
13,8125
S HG =
481 kN 16
S HG = 1,371 kN
=0
(13,8125)
S IG = 13,125 kN
98
11.2 ereveler
eitli kuvvetler etkisindeki n sayda paradan olumu bir ereveye ait problemi klasik denge denklemleri ile zmek iin paralarna ayrmak gerekir. ereve paralarna ayrldktan sonra her bir para ayr bir rijid cisim gibi dnlerek denge denklemleri yazlr.Ayrca birleme yerlerinde etki tepki ilkesi gz nnde bulundurulur.
D E F C B W
A H
99
D C S B E F W
RAx
A RAy
C -RCy E B
E F -SBE SBE W
-SBE
100
Problem 11.2.1 ekilde gsterilen erevedeki ACE ve BCD elemanlar C de bir pim ve DE balant ubuu ile birbirine balanmtr. Gsterilen ykleme durumunda DE balant ubuundaki kuvveti ve C den BCD elemanna gelen kuvvetin bileenlerini bulunuz.
A 160 mm 480 N B 150 mm 60 mm 80 mm E 60mm 100mm 150 mm C D
zm:
RAx
160 mm 480 N
RB
B 150 mm C
60 mm 80 mm
D x E
60mm 100mm
150 mm
F = 0 F = 0 M = 0
x y A
RAx = RB
RAy = 480 N
, RAx = 300 N
2
sin =
80 150 + 80
2
, sin =
8 17
cos =
150 150 + 80
2
, cos =
15 17
101
150 mm 480 N
60 mm C
RC x S DE
F = 0 F = 0 M = 0
x y C
17(100 480 + 60 300) , S DE = 561 N 8 250 15 15 Fx = 0 RC x (561) 17 + 300 = 0 , RC x = 17 561 300 , RC x = 795 N 8 Fy = 0 RC y (561) 17 480 = 0 , RC y = 216 N
S DE =
RAx
220 mm
RC x
80 mm
C RC y 100 mm
S DE
=0
15 =0 17
F = 0 M = 0
y A
8 =0 17
11.3 Makineler
Makineler kuvvetleri iletmek veya deitirmek iin kullanlan yaplardr. ster tek bir alet ve komple bir mekanizma olsun tmnde iletilen giri kuvvet veya momentleri ile kta oluturulan kuvvet veya momentler gz nne alnr. Bu tr yaplarn zmnde erevelerdeki ayn yntem izlenir. Yani tm yap elemanlarna ayrlp her bir eleman iin temel denklemler yazlr. Ayrca birleme veya temas noktalarnda etki tepki ilkesi kullanlr. Aadaki ekilde gsterilen el makasnda AB kolunun A ucuna uygulanan P Kuvveti bu makasn mekanizmas tarafndan Q kuvvetine dntrlr. A P
Problem 11.3.1 Aada gsterilen mekanizmay dengede tutmak iin CD krankna uygulanmas gereken M C momentinin iddetini bulunuz. D blou CD krankna bir pimle balanmtr ve AB elemannda alm bir yark iinde serbeste kayabilir.
10 cm A C 45 cm D 600 MC 30 cm B 1500 N
103
D 60 MC
0
B 1500 N
45 cm
30 cm
F = 0 F = 0 M = 0
x y A
RAx + RC x = 0
RAx = RC x
RAy + RC y 1500 = 0
2
M C + 45 RC y 75 1500 = 0
AD =
sin =
AD = 50, 74446 cm
, sin =
= 9,8260
B 1500 N
75 cm
=0
AD RD 75 1500 = 0
RD = 2216,991 N
MC
RC x C RC y
90- D 600
104
=0 =0 =0
RC x + RD cos ( 90 ) = 0 RC x = RD cos ( 90 )
RC y RD sin ( 90 ) = 0 RC y = 2216,991 sin ( 90 9,826 ) M C k + CD RD = 0
F
M
RC y = 2184, 47 N
C
M C k + (10 cos 600 i + 10sin 600 j ) [ RD cos(90 ) i RD sin(90 ) j ] = 0 M C k + [10 cos 600 RD sin(90 ) 10sin 600 RD cos(90 )] k = 0 M C = +10 cos 600 RD sin(90 ) + 10sin 600 RD cos(90 ) M C = +10 cos 600 2216,991 sin 80,1736 + 10sin 600 2216,991 cos80,1736
M C = 14199 Ncm
F F
=0 =0
RAx + RC x = 0
RAx = RC x
RAx = 378,344 N
RAy + RC y 1500 = 0
RAy = 684, 47
= 0 M C + 45 RC y 75 1500 = 0
hatalarndan kaynaklanr.)
105
B A C xC D dx xD ekilde yayl yk etkisindeki basit mesnetli bir kiri gsterilmektedir. Bu kiriden alnan bir diferansiyel eleman zerinde etkiyen kuvvetler ve bu elemann dengesi dnlerek aadaki denklemler yazlabilir. dx/2 q dx E x
V M C dx M+dM D V+dV
Fy = 0
V (V + dV ) q dx = 0 dV= q dx dV = q dx
Bylece kesme kuvvetinin kesit uzunluu boyunca trevi o noktadaki yayl yke iddeti eit yn ise zt olur.
107
VE VC = q dx
XC
XE
Buradan E ve C noktalar arasndaki kesme kuvveti farknn bu noktalar arasnda yayl yk diagram altndaki alana eit olduu anlalr.
MD = 0
(M + dM ) M V dx + q dx 1 dM = V dx (dx) 2 2
dM =V dx
dx =0 2
Bu son ifadeden eilme momentinin kiri uzunluu boyunca trevinin kesme kuvvetine eit olduu anlalr.
dM = V dx
ME MC =
XE
XC
V dx
Buradan E ve C noktalar arasndaki eilme momenti farknn bu noktalar arasnda kesme kuvveti diagram altndaki alana eit olduu anlalr.
108
Problem 12.4.1 ekilde grlen kirite , verilen ykleme durumu iin , kesme kuvveti ve eilme momenti diyagramlarn iziniz.
20 kN 10 kN B A C 1,25 m 1,5 m 1m D
zm:
20 kN 10 kN B A 1 2 3 RB 1,25 m 4C5 1,5 m 1m 6
RD
F M
y B
=0 =0
RB + RD 10 20 = 0
RB + RD = 30 kN
RD = 7 kN , RB = 23 kN
2,5 RD + 1, 25 10 1,5 20 = 0
1 kesitinin solundaki kiri paras iin serbest cisim diyagram ve denge denklemleri :
10 kN
F M
=0 =0
10 V1 = 0
V1 = 10 kN
M 1 + 0 10 = 0 M 1 = 0
M1 V1
2 kesitinin solundaki kiri paras iin serbest cisim diyagram ve denge denklemleri :
10 kN
M2
F = 0 M = 0
y
10 V2 = 0
V2 = 10 kN
M 2 + 10 x = 0 M 2 = 10 x
V2
109
3 kesitinin solundaki kiri paras iin serbest cisim diyagram ve denge denklemleri :
10 kN
M3
F = 0 10 + 23 V3 = 0 M = 0 M 3 + 10 1, 25 = 0
y
V3 = 13 kN M 3 = 12,5 kNm
1,25
V3 RB = 23kN
4 kesitinin solundaki kiri paras iin serbest cisim diyagram ve denge denklemleri :
10 kN
M4 V4
1,25 m
RB = 23kN
F = 0 M = 0
y
10 + 23 V4 = 0 V4 = 13 kN
5 kesitinin solundaki kiri paras iin serbest cisim diyagram ve denge denklemleri :
20 kN 10 kN B A 1,25 m
RB = 23 kN 1,5 m V5
V5 = 7 kN
M5
F = 0 M = 0
y
10 + 23 20 V5 = 0
M 5 + 10 2, 75 23 1,5 = 0 M 5 = 7 kNm
6 kesitinin solundaki kiri paras iin serbest cisim diyagram ve denge denklemleri :
20 kN 10 kN B A C 1,25 m
RB = 23 kN 1,5 m V6 M6
x 110
F M
= 0 10 + 23 20 V6 = 0
V6 = 7 kN
D noktasndaki yzeyin solundaki kiri paras iin serbest cisim diyagram ve denge denklemleri :
20 kN 10 kN B A C 1,25 m
RB = 23 kN 1,5 m
D
MD VD RD = 7 kN
1m
F = 0 10 + 23 20 + 7 VD = 0 VD = 0 M = 0 M D + 10 3, 75 23 2,5 + 20 1 = 0 , M D = 0
y D
x -7 kN -10 kN
7 kNm x
-12,5 kNm
111
Problem 12.4.2 ekilde grlen C de ankastre mesnetli kiriin , verilen ykleme durumu iin , kesme kuvveti ve eilme momenti diyagramlarn iziniz.
q0
A
a L
q
MC
q0
A x
a L
x B C
RC y RC x
F F
=0 =0
RC x = 0
RC y
q0 a q a = 0 RC y = 0 2 2 q a2 q a a q a M C = 0 M C + (L ) 0 = 0 M C = 0 0 L , 6 2 3 2 q ax ax q= = q0 q0 a a
y
MC =
q0 a (3L a ) 6
112
kiriin A ile B arasndaki bir kesiti iin serbest cisim diyagram ve denge denklemleri:
(q0 q ) x 2 y qx
q
q0 q
q
MD
A
x/2
D V
x
(q0 q ) x qx =0 2 (q0 + q ) x 2
=0
V =
V =
(q0 +
ax q0 ) x a 2
, V =
(2q0
q0 x) x a , 2
V =
q0 2 x q0 x 2a
(3q0
x q0 ) x 2 a , 6
MD =
q0 3 q0 2 x x 6a 2
B noktasnda x = a dr.
VB =
q q0 2 a q0 a , VB = 0 a 2a 2
q0 3 q0 2 a a , 6a 2
MB =
MB =
q0 2 a 3
113
q0 MC
A B
a x
E
VE
=0
VE
q0 a =0 2
VE =
q0 a 2 q0 a q0 a 2 ME = x+ 2 6
=0
q a a M E + 0 (x ) = 0 2 3
C noktasn da x = L dir.
MC = q0 a q a2 L+ 0 2 6
a/3 q0 a 2
MC =
q0 a (3L a) 6
q
MC
q0
A x B C x
RC x RC y
a L
V =
q0 2 x q0 x 2a
VB = VC =
q0 a 2
x
M = q0 3 q0 2 x x 6a 2 MB = q0 2 a 3 MC = q0 a (3L a ) 6
M =
q0 a q a2 x+ 0 2 6
114
Problem 12.4.3 Basit mesnetli AC kiriine B noktasndan M B iddetinde bir kuvvet ifti uygulanmtr. Bu kiri iin kesme kuvveti ve eilme momenti diyagramlarn iziniz.
MB
A B C
a L
RA
a L
RC
F M
=0 =0
RA + RC = 0 M B RA L = 0
RC = RA
RA = MB L
, RC =
MB L
kiriin A ile B arasndaki bir kesiti iin serbest cisim diyagram ve denge denklemleri:
A D x
MD VD VD = MB L
MD = MB x L
RA
=0
D
RA VD = 0 VD = RA , M D RA x = 0
=0
M D = RA x ,
kiriin A ile C arasndaki bir kesiti iin serbest cisim diyagram ve denge denklemleri:
MB
A B
ME VE x
RA
=0
VE = RA ,
VE = VD =
MB L
115
M
ME =
=0
M E + M B RA x = 0
,
M E = RA x M B
MB x MB L
x M E = M B (1 ) L
RA
a L
RC
MB L
MB x L
MB
a L
x
x M B (1 ) L a M B (1 ) L
116
ekilde gsterilen A da srtnmesiz mafsal ile balanm rijid cisim sisteminde sisteme etki eden d aktif kuvvetler sfra edeer olmasna ramen sistem bu kuvvetler etkisinde dengede deildir. Virtel iler ilkesi ise rijid cisim sistemine paralarna ayrmadan uygulanr. Bundan dolay zellikle rijid cisim sistemlerinde ba kuvvetlerinin gerekli olmad durumlarda virtel iler ilkesi tercih edilir.
117
F
rA
o z
dr.
118
Problem 13.5.1 Bir hidrolik kaldrma platformu 1000kg ktleli ykleri kaldrmakta kullanlyor. Platformun aa yukar hareketi her iki tarafnda ayn uzunluklu balant ubuklar yardm ile eit kuvvet uygulayan hidrolik silindirler tarafndan gerekletirilmektedir. Aadaki ekilde tek bir balant ve tek bir silindir gsterilmektedir. = 600 , a = 0,7 m. L = 3,2 m. iin hidrolik silindirlerin uygulad kuvveti bulunuz. ( ED = BD = a )
d W A B 2a D C
E L G L H
zm:
y d W I A B 2a D C
S HD
x
RE x
G L
H L
RE y
RG
Virtel i ilkesi:
= 0 0,5W rI + S HD rD = 0
W = mg j ,
S HD = S HDU HD
, rI = d i + 2a sin j ,
rD = a cos i + a sin j
119
U HD =
HD HD
HD = ( L a cos ) i + a sin j ,
S HD =
HD = L2 + a 2 2aL cos ,
S HD ( L a cos )
rI = 2a cos j ,
= 0
i+
j ) ( a sin i + a cos j ) = 0
=0 L + a 2aL cos L2 + a 2 2aL cos S HD L a sin mga cos L2 + a 2 2aL cos = 0 S HD = 2 2 L a sin L + a 2aL cos
2 2
S HD ( L a cos ) a sin
( S HD a sin )a cos
S HD =
S HD
S HD = 5157, 2 N
Problem 13.5.2 ekilde gsterilen mekanizmay dengede tutmak iin CD krankna uygulanmas gereken M C kuvvet iftini = 600 iin bulunuz. Blok D de CD krankna bir pimle baldr ve AB kolunda alm bir yark iinde serbeste kayabilmektedir.
D MC C 45 cm 10cm 30 cm B
P = 150 N
zm :
y D RAx A RA y 45 cm
B
P = 150 N
MC RC x C RC y
10cm 30 cm
120
= 0
M C + P rB = 0 CD AD
M C P yB = 0
yB = AB sin
sin ,
sin )
10 45 + 30 , AB = , AB = 76,117cm , sin 600 ) , = 9,8260 50, 7445 cos 10 761,17 sin = sin , yB = sin 2125 + 900 cos 2125 + 900 cos yB = 761,17 (2125 + 900 cos ) 1/ 2 sin
1 2 yB = 9, 466
yB = ( 761,17 (2125 + 900 cos )3 / 2 (900sin ) sin + 761,17 (2125 + 900 cos ) 1/ 2 cos )
= 0
M C = 150 9, 466
M C = 1419,9 Ncm
121
Problem 13.6.1 Her birinin uzunluu l arl W olan ubuk birbirlerine mafsalldr .Birinci ubuk ayrca sabit mesnede mafsalldr ve son ubuun ucuna P kuvveti uygulanmtr. Sistem dey dzlemde olduuna gre denge durumunda ubuklarn dey dorultu ile yaptklar alar P kuvveti ve W arlna bal olarak bulunuz.
A
W GAB
AB
GBC
BC
CD GCD
y
zm:
= 0
l l l cos AB , yGBC = l cos AB + cos BC , yGCD = l cos AB + l cos BC + cos CD 2 2 2 xD = l sin AB + l sin BC + l sin CD l l yGAB = sin AB AB , yGBC = l sin AB AB sin BC BC 2 2 l yGCD = l sin AB AB l sin BC BC sin CD CD 2 xD = l (cos AB AB + cos BC BC + cos CD CD )
yGAB =
= 0
l l l W ( sin AB AB + l sin AB AB + sin BC BC + l sin AB AB + l sin BC BC + sin CD CD ) + 2 2 2 + Pl (cos AB AB + cos BC BC + cos CD CD ) = 0
1 1 1 W ( sin AB AB + sin AB AB + sin BC BC + sin AB AB + sin BC BC + sin CD CD ) + 2 2 2 + P (cos AB AB + cos BC BC + cos CD CD ) = 0
tan AB =
122
AB = 0 , BC 0 , CD = 0 iin
= 0 W ( 1 sin BC BC + sin BC BC ) + P(cos BC BC ) = 0
2 W 3 sin BC + P cos BC = 0 2
tan BC =
2P 3W
AB = 0 , BC = 0 , CD 0 iin
= 0 W ( 1 sin CD CD ) + P(cos CD CD ) = 0
2 W 1 sin CD + P cos CD = 0 2 tan CD = 2P W
123