Komurun Gercek Maliyeti

Kmrn Gerek Maliyeti
Dnyann en kirli yakt yznden insanlar ve gezegen neler demek zorunda kalyor?
greenpeace.org.tr
Bir enerji devrimini hzlandrmak iin
Daha fazla bilgi iin : www.greenpeace.org.tr veya enquiries@greenpeace.org Yazarlar: Dr. Erika Bjureby, Mareike Britten, Irish Cheng, Marta Kazmierka, Ernest Mezak, Victor Munnik, Jayashree Nandi, Sara Pennington, Emily Rochon, Nina Schulz, Nabiha Shahab, Julien Vincent, Meng Wei ve Hilal Atc Editr: Rebecca Short ve yazarlar Daniel Beltra, Tara Buakamsri, Sue Cowell, Agnes de Rooij, Steve Erwood, Vinuta Gopal, Karen Guy, Ewa Jakubowska, Jo Kuper, Franca Michienzi, John Novis, Julia Michalak, Karsten Smid, Vladimir Tchouprov, Jasper Inventor, Joris Thijssen, Magdelena Zownike teekkrler
%100 geri dntrlm kada baslmtr. JN 159 lk basm Aralk 2008 Greenpeace International Trke basm Mart 2009 Greenpeace Akdeniz
greenpeace.org greenpeace.org.tr
tasarm tarafndan yaplmtr Pozitif deiimi iletmek www.neocreative.co.uk
Kapak resmi: spanyann kuzeyindeki Gijon Limannda yk tayclarndan boaltlan kmrn yakndan ekimi
GREENPEACE / JIRI REZAC
Kapak resmi spanyann kuzeyindeki Gijon Limannda yk tayclarndan boaltlan kmrn yakndan ekimi
Greenpeace
Kmrn Gerek Maliyeti klimi tahrip eden kirli bir yakt
indekiler
Blmler 1. 2. 3. 4. Giri Kmr- klimimizi tahrip eden kirli bir yakt klim Etkileri lk elden kmr 5 11 14 19 20 24 30 34 38 44 48 54 58 62 66 70 77 78 80 84
4.1 Madencilik Kolombiya Hindistan Rusya 4.2 Kmr yakma Endonezya in Tayland 4.3 Kmrn miras Gney Afrika Polonya ABD: Dou Kentucky Almanya 4.4 Genel Bak Avustralya Filipinler 5. 6. 7. 8. Kmr geride brakmak Ek1 Kmrle ilgili temel bilgiler Ek2 Kmrn gerek maliyetinin hesaplanmas Kaynaka
Fotoraf: 14 Eyll 2008, skenderun, Trkiye. Eylemciler dnyadaki en geni kmr ykleme platformlarndan birine trmanarak mavnalarn Sugz (sken) termik santraline kmr boaltmasn engelledi.
GREENPEACE / PIERRE GLEIZES
Greenpeace
Kmrn Gerek Maliyeti Dnyann en kirli yakt yznden insanlar ve gezegen neler demek zorunda kalyor?
Blm Bir
1 Giri
nsanlk tarafndan yzyllardr yaklan kmre tarihi belgelerde ilk olarak 12. yzylda rastlanyor. Sanayi Devriminin elektrik retimindeki yakt olarak nce ngilterenin sonra da dnyann kaderini deitirdi. ABDnin ilk kmrl termik santrali Pearl Street, 1882 ylnda New Yorkun dousunda ald1. Trkiyenin ilk termik santrali Silahtaraa ise 1914 ylnda faaliyete geerek stanbula elektrik vermeye balad. Bylece kmr tm dnyada ksa srede termik santrallerin temel gdas haline geldi.
Bugn kmr dnya elektriinin yaklak %40n karlamak iin kullanlyor2. Buna karlk kmr yakmak tm gezegendeki en ykc ilemlerden biri. yle ki, evreye, insan salna ve yerel halklara tamiri mmkn olmayan zararlar veriyor. Sonu olarak, bu zararlar kmr endstrisi deil dnya dyor. Elinizdeki rapor, kmrn insanlar ve evre zerindeki etkilerini gstermek ve lmek yoluyla bizlere olan maliyetinin gerekte ne olduunu gn na karmak iin hazrland. Enerji talebinin artmas demek kmrn kullanmnn tehlikeli bir oranda artmas anlamna da geliyor. 1999 ve 2006 arasnda kmr kullanm tm dnyada %30 orannda ykseldi. Tm fosil yaktlar iinde en kirli olan bu yakta olan bamllmz azaltmazsak benzer artlar yakn gelecekte de bekleniyor. Dnya iklimine ynelik en byk tehdit Gerekte kmr, dnya zerinde en byk kirlilik yaratan enerji kayna ve kresel karbondioksit (CO2) emisyonlarnn tek bana en byk sorumlusudur. Tm dnyada her yl kmrl termik santraller 11 milyar ton3 CO2 salmna neden oluyor4. 2005 ylnda bu miktar fosil yakt kaynakl tm karbondioksit salmlarnn %41 anlamna geliyordu5. Eer yeni termik santral planlar aynen devam ederse kmr kaynakl CO2 salmlar 2030 ylna kadar %60 orannda art gsterecek6. Trkiyede ise yapldklar takdirde lkenin salmlarn birka ylda yar yarya artracak oranda termik santral plan mevcut. klim deiiklii dnyann kar karya kald imdiye kadar grlm en byk evresel, insani ve ekonomik tehdittir. Milyonlarca insan hlihazrda etkilerini hissediyor ve her yl 150.000 insan iklim deiikliine bal nedenlerle hayatn kaybediyor7. klim deiikliinin geni apl kuraklk, su basknlar, deniz seviyesinde art nedeniyle muazzam dzeyde nfus hareketlerinin olumas gibi en byk etkilerini engellemek iin scaklk artnn 2 derecenin (endstrileme ncesi dnemi ortalamasna oranla) olabildiince altnda tutulmas gerekiyor. Hkmetleraras klim Deiiklii Panelinin (IPCC) 4. Deerlendirme Raporunda belirttii zere, 2 derecenin altnda kalabilmek iin, dnyadaki salmlarn artnn en ge 2015de durdurulmas, bu tarihten sonra da ciddi lde ve keskin bir biimde azaltlmas gerekiyor. Bu hedefi gerekletirmede baarl olup olmayacamz kmrle ilgili kararlarmza yakndan bal. Bu nedenle NASA bilim adam James Hansen, iklim deiikliini yenebilmek iin gerekli en byk admn kmrden kaynaklanan salmlar azaltmak olduunu kaydetmitir8. Bu gr dnyadaki pek ok uzman tarafndan tekrar tekrar dile getirilmektedir.
Kmrn gerek maliyetini ortaya karmak neden nemli? Kmr belki de piyasadaki en ucuz fosil yakt ancak piyasa deeri gerek hikyenin yalnzca yarsn yanstyor. Finansal deerler, madencilik, sat maliyetleri, vergiler ve tabi ki kr marj gibi pek ok eyi barndrsa da yaratt devasa evresel ve insani hasarn neden olduu daha byk birtakm vergileri ve maliyetleri iermezler. Kmrn insanlara ve devlete yklenen gerek maliyeti piyasa fiyatna yanstlsayd, yeni bir kmr santrali ina etmek ekonomik adan tamamyla anlamsz hale gelirdi. Bu hasar kmrn yaklmas sonucunda ortaya kan CO2 salmlaryla snrl deildir. retim zincirinin madencilikten, kmr yakmaya; atklarn depolanmasndan baz durumlarda kmrn ilenmesine kadar her aamas evre; insan sal; madenlerin, santrallerin ve atk sahalarnn yaknnda yaayan kentlerin sosyal dzeni zerinde dorudan etkide bulunmaktadr. Yine her aamada ekosistem ciddi biimde bozulur ve su kaynaklar kirlenir. Kmr yakma metan, nitrojen oksit, kara karbon gibi baka sera gazlarnn da salmna neden olmakta, ayrca arsenik ve cva gibi zehirli kimyasallarn da yaylmn tetiklemektedir. Aa kan kirlilik balk stoklarna ve tarma da derinden zarar verir. Antrakoz gibi akcierlere kmr tozu yerlemesi- hastalklara dorudan doruya neden olur. Bu sorunlarn hibiri kmrn maliyetine yanstlmad iin bunlar dsal maliyetler olarak tanmlanr.
retim zincirinin gerek maliyeti takriben 360 milyar Avro'dur (bkz. sayfa 9). Bu rakam kmr yznden meydana gelen tm zararlar hesaba katmad iin kesinlikle eksik bir tahmindir. Yine de bu rakam, madencilik yapp kmr yakmak suretiyle insanlk ve evre olarak kar karya kaldmz zararn boyutunu gstermekte bize fikir veriyor. Daha ok kmrl termik santral ina edildike dsal maliyetler de ciddi lde artacak. Burada gerekten de byk rakamlardan bahsediyoruz- zellikle kmr yakarak meydana getirdiimiz kresel snma sz konusu olduunda. 2006 ylnda klim Deiikliinin Ekonomisi zerine Stern ncelemesi iklim deiiklii ile savamak iin her yl Gayri Safi Milli Hslann (GSMH) %1inin ayrlmas gerektiinde srar ediyordu12. Stern Haziran 2008de tahminini %2ye karyordu13. Dier yandan, incelemeye gre 2100 ylna kadar iklim felaketlerinin tamiri iin dnya GSMH sinin %5i ile %20si arasnda bir oranna ihtiya duyacaz14. Acilen harekete geme ihtiyac Kmrn gerek maliyeti, kmrle elektrik retilen bir gelecein ykc sonularn nlemek iin harekete gemenin ne kadar acil olduunun altn iziyor. Pek ok hkmet reaksiyon vermekte son derece gecikirken, kmre bir son vermek iin dnyann her bir yannda yerel mcadeleler veriliyor. Bu yerel hareketler son derece gl ve giderek hz kazanyor.
yi haber, kmrsz bir gelecek mmkn. Dnyann u andaki enerji ihtiyacnn 6 katn karlayacak kadar Bu dsal maliyetler kanlmaz olarak genellikle en yoksul yenilenebilir enerji teknik olarak ulalabilir durumda. kesim olmak zere toplum tarafndan denir. rnein, rnein, dnyann rzgr kaynaklar tek bana 2020 yl Hindistan Jhariada binlerce insan mrn doldurmakta iin ngrlen elektrik tketimini iki kez karlayabilecek olan madenin yaknnda, kontrol edilemeyen kmr kadar byk15. yangnlar nedeniyle tyler rpertici hayat koullarna katlanyor9. Rusyada bir madenin gvenlii yaral ve Greenpeacein Enerji [D]evrimi senaryosu16, yenilenebilir lm saysna gre llyor10. Polonyann Pomerania enerji kaynaklarnn byk bir enerji verimlilii seferberliiyle blgesinde madencilik aktiviteleri Ostrowskie glnn su birlikte, fosil yakt kaynakl karbondioksit salmlarn nasl seviyesinin kayda deer lde dmesine neden oldu11. %50 orannda azaltabileceini ve 2050 ylna kadar Yataann 50 kynn 34nde radyasyon miktarnn dnyann enerji ihtiyacnn yarsn nasl karlayabileceinin insan salnn kabul edebilecei snrn ok zerinde, yol haritasn iziyor. Byle gelmi byle gider (Business kllerin atld blgelerde ise 19 kat daha fazla olduu as usual) senaryosuyla karlatrldnda yenilenebilir bir belirtilmitir (Keskin ve Mert, 2002). Ayrca, Trk Tabipler gelecee gei yapmak ylda 180 milyar dolarn tasarruf Birliinin yapt bir aratrmaya gre solunum sistemi edilmesini salayabilir17. Bu rakam 2015 ylna kadar hastalklar, bronit, amfizem ve astm gibi hastalklar gereklemesi hedeflenen Milenyum Kalknma Hedeflerine Yataanda Mulaya oranla iki kattan daha sk ulamak iin gereken ekstra yardmn ta kendisi. grlmektedir (TTB, 2000). Bu liste byle uzayp gidebilir. Sadece ekonomik ltlerle ifade edildiinde bile kmr kullanmn saatli bir bombaya benzetebiliriz. Greenpeace iin Hollanda Aratrma Enstits CE Delf tarafndan yaplan bir n aratrmasna gre 2007 ylnda kmrn Kmr endstri devriminin kayna oldu. imdi, temiz enerji teknolojilerinin bayra almasnn sras geldi. Bu sayede, yeni bir devrim balatabilir ve dnyann iklim deiikliinin penelerinden kurtulmasn salayabiliriz.
Greenpeace
Blm Bir
Fotoraf Kmr Santrali

GREENPEACE / STEVE MORGAN
u anda atmosferde endstri devrimi ncesine oranla %40 daha fazla karbondioksit var. Mevcut CO2 seviyesi son 650.000 ylda olduundan ok daha yksek bir noktada.*
Ulusal Okyanus Atmosferik Ynetim sayfasna baknz: www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends
Fotoraf Kuzey spanya Gijon limannda ithal kmrn yakndan grnm

Greenpeace
Blm Bir
Kmrn Gerek Maliyeti

Genellikle en ucuz yakt olarak tanmlanan kmrn piyasa fiyat, bu yaktn en nemli etkilerini yok sayar. Bu szde dsal maliyetler kendilerini solunum yolu hastalklar, madencilik kazalar, asit yamurlar, hava kirlilii, tarmsal retimde azalma ve iklim deiiklii eklinde gsterir. Madencilik ve kmr yakma yoluyla oluan zarar kmrn tonaj veya kilovat saat fiyatlarnda yanstlmaz ancak daha geni anlamyla insanlar ve dnya mutlaka bu maliyetleri demek zorunda kalyor. Bu rapor bu soruya cevap aryor: Biz gerekte ne dyoruz? Kmrn kresel lekte neden olduu hasar ve ykmn tamamn lmek mmkn olmasa da, en ok gze arpan baz etkilerinin yaratt yllk zarar aa yukar tahmin etmek mmkndr. Greenpeacein talebi zerine Hollanda Aratrma Enstits CE Delft, kmr madencilii ve yakma sonucunda ortaya kan insan sal ve evre zerindeki etkileri zerine bir n alma gerekletirdi. Sz konusu deerlendirme 2007 ylnda iklim deiikliine bal zararlar, hava kirlilii sonucu meydana gelen hastalklar ve byk madencilik kazalar sonucunda oluan lmlere odakland. Bu faktrler gvenilir kresel veritabanlarndan salanmtr. Sz konusu faktrlerin nda yaplan analizin ortaya kard veriler: 2007de kmr yakan termik santrallerin neden olduu zarar tahmini olarak 356 milyar Avrodur. 2007de retim zincirinde meydana gelen kazalarn maliyeti en az 161 Milyon Avrodur 2007 ylnda yrtlen madencilik faaliyetlerinin en az 674 Milyon Avro kadar gizli maliyeti vardr. Yukardaki tm maliyetleri toplaynca CE Delftin ulat kresel rakam kabaca 360 Milyar Avrodur. Bu da demek oluyor ki, nmzdeki 10 yl boyunca kmr bizler 3,6 trilyon Avro art maliyet olarak deyeceiz. Bu rakam, 2008 ylnda zor durumda olan nansal kurumlara devredilen ekonomik kurtarma teminatnn 6 katna denk dmektedir (Ekim 2008 itibaryla 700 milyar $). Bu rakam kmrn insan ve evre zerindeki yllk maliyetinin asgari tahminidir. lmleme iin CE Delft dnyadaki kmr kaynakl salmlarn %85inden sorumlu olan ABD, in, Hindistan, Japonya, Almanya, Gney Afrika, Avustralya, Rusya ve Polonya gibi en ok kmre dayal elektrik reten lkelerin Uluslararas Enerji Ajansndan elde edilen rakamlarn kullanmtr. Dier AB lkeleri ile birlikte nihai ller oluturulmu dolaysyla dnyadaki kmr kaynakl salmlarn %91i hesaplama dhilinde tutulmutur. Buna ek olarak, kmr enerjisi retim zincirindeki byk kazalara ilikin verilerle kmr madenciliine bal salmlar toparlanmtr18. Bu sarsc rakam, tm etkiler deerlendirilmedii ve iklim deiikliine bal maliyetlerin ykselmesi beklendii iin aslnda kmrn yllk maliyetinin tamamn yanstmamaktadr. Her durumda, kmrn tm olumsuz etkilerine dair kresel verilerin eksik olmas nedeniyle kmrn gerek maliyetini tam olarak lmek imknszdr. Ayrca, kmr nedeniyle yerel halkn yerlerinden olmas, kltrel mirasn kayb ve insan haklar ihlalleri gibi toplumsal etkilerin maliyetini gvenilir bir biimde lmek imknszdr. Yukarda belirtilen rakam kmrn btn dsal maliyetlerini tam olarak belirtmese de, madencilik ve kmr yakma yoluyla bizlerin ve evrenin kar karya kald zarara dair bir kir vermektedir. Yksek enerji yatlarnn sz konusu olduu ve agzl bir enerji tketiminin yaand bir ada, en ucuz enerji kaynaklar en ok talep gren kaynaklar haline geliyor. Kmr piyasa deeri greceli olarak daha ucuzdur. Ancak, kmrn gerekteki maliyeti de gsteriyor ki, bu kaynan astar eteinden fazlaya mal oluyor ve dnyamz bu maliyeti deyecek kadar zengin deil. Enerji ihtiyacmz karlayabilecek lde potansiyeli olan iklim dostu yenilenebilir enerji ve enerji verimlilii gibi alternatierin var olmas nedeniyle biz bu kirli yakta mahkm deiliz. Kmre olan bamllmz azaltmal ve yeni kmr santralleri kurma krinden vazgemeliyiz. Bunu gerekletirmekte baarsz olmak ve temiz ve srdrlebilir enerji potansiyelini kullanmamak- herhalde cret edemeyeceimiz bir niyettir.
Fotoraf Jhariadaki Rajapur Madencilik Projesinde bir kmr iisi ar alma koullar altnda. Buras Hindistan ve tm Asyadaki en byk kmr madenlerinden biri.
GREENPEACE / PETER CATON
10
Greenpeace
Blm ki
2 Kmr- klimimizi tahrip eden kirli bir yakt

Kmr yakmak iklim deiikliine dier tm fosil yaktlardan daha ok neden oluyor. Kmr yakan termik santraller her yl atmosfere 11 milyar ton gibi19 byk miktarlarda CO2 pompalyor. Bu rakam, elektrik retiminden kaynaklanan CO2 salmlarnn %71ine; fosil yakt kaynakl toplam kresel salmlarn da %41ine denk dmektedir20.
klim deiiklii dnyann kar karya olduu en byk evresel, sosyal ve ekonomik tehdittir. Milyonlarca insan hlihazrda deniz seviyesindeki artn ve kysal erozyonun etkileriyle seller, kuraklklar, iddetli kasrgalar gibi doal afetlerin giderek artan younluunun sonularn yayor. Ortalama scaklk arttka bu etkiler daha da ktye gidecek. iddetli hava olaylar tarm da etkileyerek gda gvenliini tehdit edecek. Isnan bir dnya dang hummas ve stma gibi hastalklarn yaylmasna ahit olacak. Kresel snmaya en ok neden olan karbondioksit salmlarnda azalma gidilmezse, bitki ve hayvanlarn drtte biri yok olma tehdidi ile kar karya kalacak21. lde ciddi olduumuzu gsterecek. Bu noktada, konunun aciliyeti kesinlikle gz ard edilemez. ABD eski Bakan Yardmcs Al Gore yaknlarda bu konuda yle bir noktaya ulatk ki, yeni kmr santrallerinin kurulmasn engellemek iin sivil itaatsizliin tam zamandr23. dedi. Bugn ina edilen bir kmr santrali en az nmzdeki 40 yl boyunca karbondioksit salm yapacak.
nmzdeki yirmi yl iinde elektrik sektr, dnyann hibir zaman grmedii bir biimde elektrik retimi teknolojilerinde byk bir dnme ahit olacak. Var olan santrallerin byk bir ksmnn emekliye ayrlmalar gerekecek. Bu dnmn nasl gerekletirileceine ynelik hkmet ve irketlerce bugn alnacak kararlar, Sadece Hindistan ve Bangladete deniz seviyesindeki art ve kurakla bal olarak 125 milyon insan evlerini terk gelecek neslin elektrik retme biimini belirleyecek. Buna karlk, byle gelmi byle gider tarz bir yaklam etmek zorunda kalabilir. Birlemi Milletler klim Paneline (business-as-usual), CO2 salmlarnn 2030 ylna kadar gre, 2020 yl itibaryla, Asyadaki 1,2 milyar insan su sknts yaayacak. Dier yandan, Afrika Ktasnn %60 orannda artmasna neden olacak. tamamnda buday retimi imknsz hale gelebilir22. Kmrn temiz olacan iddia eden, karbon tutma ve depolama gibi teknolojik pazarlama taktikleri dnyann CO2 salmlar hzl bir ekilde kesilmezse bugn bildiimiz toplum tamamyla risk altnda olacak. Kmr kullanm ise gerekte ihtiyac olduu gerek srdrlebilir zmlerden bizi saptryor. klim felaketlerini nleyebilmek iin tek yol, bu sorunun kkeninde yatyor. kmr terk etmek; enerji verimliliini artrmak ve yenilenebilir enerji retimine gemektir. Tek bana karbondioksit salmlarnn en byk kayna olan kmrle ne yapacamz iklim krizi ile ba etmekte ne
11
Fotoraf Kmrl termik santral

Karbon Tutma ve Depolama (CCS)Sabit fikirlilerin defolu mal

CCS fosil yakt kaynakl iklim etkilerini, CO2yi santrallerin bacasndan kmadan yakalayp yeraltna depolayarak azaltmay amalar. Bu teknolojinin gelecekteki geliimi, kmr endstrisi tarafndan yeni santrallerin yaplabilmesi ve enerji planlarnda hibir deiiklik yaplmamas iin gereke olarak kullanlmaktadr. Ancak, CCS teknolojik olarak iklim deiikliini nlemede zamannda bir mdahale olmaktan hala ok uzakta. CCSin yararl bir lekte yerletirilebilmesi teknik olarak 2030dan nce mmkn deildir. Oysa byk felaketleri engellemek iin karbondioksit salmlarnn 2015den itibaren de gemesi arttr. Fizibilite, maliyetler, gvenlik ve mesuliyet gibi pheler nedeniyle CCS teknolojisi byk bir kumar haline gelmektedir. Bu kumar yznden kmrle zaman kaybetmeye devam edebilir ve yatrmlarn yenilenebilir enerjilerden bu alana kaydrlmasna neden olabiliriz. klim konusunda dnyadaki 1000 karar verici ve fikir lideriyle yaplan bir anket CCS konusundaki pheleri aa kard. Bunlardan sadece %34 nmzdeki 25 yl ierisinde var olan santrallere temiz kmr teknolojisi yerletirilerek hibir yan etki olmakszn CO2 salmlarnn drlebileceine inanrken, sadece %36s yeni ina edilen santrallerde bu teknolojinin dk karbonlu enerji retimini salayabileceini dnmektedir24. zetle, CCS iklimi kurtarmakta zamannda hazr olamayacak ve kmr yakmaya devam etmek iin bir mazeret olarak kullanlamaz. CCS hakknda daha fazla bilgi iin, 2008 Greenpeace False Hope raporuna baknzwww.greenpeace.org/ccs
12
Greenpeace
Blm ki
13
Aratrma Konusu klim Etkileri
klim Etkileri
Reng Zonk, Rongbuk Nehri yatanda kurulu yerel bir kuyudan su alyor. Yerel halka gre, yakn bir zamana kadar nehrin bol miktarda suyu vard. imdi, yln byk bir ksmnda nehir kuruyor. Rongbuk Buzullar in ve Hindistann en byk nehirlerini besleyen temel kaynaklardan biri.
Sophit Sataporn, ocuu kucanda, Laem Talumphuk Burnundaki evinin nnde. Ailesi, evi ve ky ykselen deniz seviyesi nedeniyle tehdit altnda. Hem Tayland Krfezi ve hem de Andamen Denizinde iklim deiiklii kaynakl rzgr younluundaki art ve kysal erozyon gzlemleniyor. Blgede her yl ortalama 5 metrelik ky topra kaybediliyor.
Ekim 2005de Meksikay vuran Stan Kasrgasnn enkaznn ortasnda gen bir adam umutsuzca oturuyor. 2005 ar hava koullar anlamnda belirgin bir yld. Stan Kasrgas 2005 ylnda gerekleen ve 162 milyar dolarlk bir hasarla sonulanan bir seri kasrgadan sadece bir tanesiydi. Gelecekteki tropikal siklonlarda (tayfun ve kasrgalar), rzgr hznn en yksek (pik) dzeylerindeki art ve daha ar ya nedeniyle younluk art bekleniyor.
14
Greenpeace
Blm ki
klim deiikliinin hali hazrda ciddi bir sosyal, ekolojik ve ekonomik etkisi var. imdiden, Kuzey Kutbu deniz buzulu gibi iklim sistemlerinde, geri dn olmayan bir deiimin eiindeyiz. Tehlikeli iklim deiikliini engellemek demek, CO2 salmlarnn artn en ge 2015 ylnda durdurmak ve 2050 ylna kadar salmlar en az yar yarya drmek anlamna geliyor. Bunun iin kanlmaz sonu ise artk kmr kullanmn devreden karmak.
Avustralyadaki kuraklk, iftilerin imdiden ekonomik zorluklar yaamaya ve stoklar yeniden deerlendirmeye zorluyor. Bu nedenle byk oranlarda iftlik hayvan hzla elden karlyor. Gney ve Dou Avustralyada artan scaklklar neticesinde oluan kuraklk gvenlik sorunlarnn artmasna neden oluyor. Tm blgede tarm ve ormancln 2030 ylna kadar ciddi lde dmesi bekleniyor.
Fransa Arlesda yal bir kadn balkonundan sel altnda kalm kente bakyor. klim deiiklii nedeniyle Kuzey ve Kuzeydou Avrupa gibi blgelerde nehir basknlarnn daha da artmas bekleniyor. 19982002 arasnda, Avrupa 700 kiinin lmyle sonulanan 100 kadar hasar verici sel felaketi yaad. Bu seller sonucunda, yarm milyon kii evinden oldu ve en az 25 milyon da ekonomik hasara urad.
Rio Grande do Sulda 2005 ylnda gerekleen bir k kurakl iftilerin msr retiminin %80ini kaybetmesine neden oldu. Resimdeki Carlos Barbosa adl kii, normalde hektar bana 120 uval rn alrken 2005de 28 uval toplayabildi. Tarm sektr iklim deiimlerine ar lde hassastr. Kuzey ve Gney Tropiklerde yalarn azalmas bekleniyor. Baz Afrika lkelerinde yamurla beslenen tarm rnlerinin 2020ye kadar yar yarya dmesi bekleniyor.
15
retim Zinciri
Kmrn yeraltndan atk ynna kadar olan yolculuu retim zinciri olarak adlandrlabilir. Zincirin temel aamas vardr: Kmr madencilii, kmr yakma ve kmr atnn boaltlmas. Gereklere baktnzda bir eyi hemen fark edersiniz; zincirin her aamas gezegenimize ve bu gezegenin zerindeki insanlarn salna tamir edilemez zararlar veriyor. Bir sonraki blmde, u an, kmrn etkilerini hisseden insanlarn hikyelerini paylayoruz.
Kmrn miras
Kmr yaklnca verdii zararlar sona ermez. Zincirin sonunda yaklan kmrn atklar, terk edilen madenler, perian edilmi topluluklar ve tahrip edilmi manzaralar gelir. Kmr atklar zehirlidir ve ounlukla kurun, arsenik ve kadmiyum ihtiva etmeleri nedeniyle zehirlenmelere, bbrek hastalklarna ve kansere neden olurlar. Asidik maden drenaj (AMD) topraa zarar verir ve ime suyunu tehlikeli bir hale getirir. Madenlerde yaanan gkler arazilerin kmesine neden olarak evlerin, binalarn, otoyol ve kprlerin hasar grmesine neden olurlar. Kmr bir kere karld m, hasarlar hafifletmek iin gsterilecek tm abalar yetersiz Kmr madencilii kalacaktr. Islah edilen topraklar hibir zaman eski hallerine Madencilik geni lekte orman tahribatna, toprak gelemez ya da iyileemez; zehirlenmi insanlar zarar erozyonuna, su skntsna, kirlilie, iin iin tten kmr grmeye devam eder ve ne kadar ovalarsanz ovalayn yangnlarna ve sera gazlarnn aa kmasna neden olur. insan topluluklarnn sosyal dokusu sonsuza kadar kmr Devasa kaz almalar topra plak brakr, su tozuyla kirli kalr. seviyelerini drr, byk atk dalar ortaya karr ve evrede bulunan ky ve kentleri toz paracklar ve Kmr retim zincirinin her aamas kendi apnda dkntlerle kaplar. Madencilik bereketli topraklarn kmrn genel olarak verdii zararlara katk salar. Zarar erozyon yoluyla kaybna neden olur. Kaybedilen toprak gz ard edilemez derecede gerektir. Eer hibir ey yakndaki su akntlarna kararak nehirleri tkar ve su yaplmazsa sadece daha ktye gidecek. Ve bunlarn yaamn basklayarak zapt eder. Kazalar yoluyla hzlca ya tamam kmrn gerek maliyetinin bir parasn oluturur. da cierlerine yerleen kmr partiklleri nedeniyle yava yava ldrr. Kmr madeni sahalarnn almas, toprak kaymalar ve kmr yangnlar gibi nedenlere bal olarak evrede yaayan insanlar evlerinden ve yaam alanlarndan olurlar. Kmr yakma Kmrn yaklmas da ardnda benzer izler brakr. Kmr ykamak iin inanlmaz lekte suya ihtiya duyulur ve kmrle alan santraller bulunduklar blgelerde ounlukla su skntsnn yaanmasna neden olurlar. Bacalarn kustuu kirleticiler halk saln ve evreyi tehdit eder. Toz paracklar akcier hastalklarnn en byk nedenidir; cva ocuklar ve domam bebeklerde sinirsel zararlarn gelimesine neden olur. Kmrl termik santraller karbondioksit, kkrt dioksit, nitrojen oksit ve metan gibi iklim deiikliine, asit yamurlarna ve hava kirliliine neden olan kirletici emisyonlarn en byk nedenidir.
16
Greenpeace
Blm ki
Fotoraf Gijon limannda boaltlm kmr ynlar

17
Fotoraf Kaz makineleri kmr topran kazarken iiler de kmr kamyonlara tayorlar
18
Greenpeace
Blm
3 lk Elden Kmr
Kmrn gerek maliyetini hesaplarken pek ok zarar salk harcamalar, iklim deiiklii nedeniyle oluan zarar ve maden kazalarn finansal dzeyde lebiliriz. Ama her eye bir maliyet koymak imknszdr.
evreye verilen zararn her defasnda teker teker nasl lebilirsiniz? Kmr endstrisinde alan iilerin maruz kald insan haklar ihlallerini rakamlarla nasl yanstabilirsiniz? Kltrlerinin sarsntya uradn gren topluluklara nasl bir fiyat koyabilirsiniz? Sradaki gerek hayat ykleri kmrden u anda dorudan doruya etkilenen kiilerden derlenmitir. Bu ykler sayya dklemeyecek meselelere k tutmak iin raporumuza eklendi. Hepsi zellikle kmr tarafndan sarslan lkelerden ve zincirin madencilikten, yakmaya ve atklara uzanan her aamasndan etkilerini gstermek zere derlendi. Kolombiyada yerli halklar kmr madenlerine yer amak iin tehdit edilip yerlerinden ediliyorlar. Hindistan Jhariada kontrol altna alnamayan kmr yangnlar nedeniyle korkun hayat artlar altnda yayorlar. Rusyada gvensiz madencilik koullar yaral ve lm etelesi zerinden deerlendiriliyor.
Endonezya, in, Tayland gibi lkelerde kmr kaynakl hava kirlilii canllar harap ediyor; antik kalntlar tahrip ediyor; rn miktarn azaltyor ve insanlar ldryor. Madenciliin kaltlar Gney Afrikada topraklarn maden kapatldktan ok sonra bile asit maden drenaj nedeniyle kirlenmeye devam etmesine yol ayor. Polonyann Kuyavia-Pomerania blgesindeki madencilik aktiviteleri Ostrowskie Glnn su seviyesinin ciddi biimde dmesine neden oldu. ABDde ise kmr, dalarn patlatlmas, akarsularn doldurulmasna ve evredeki insan yaamnn kirlilie maruz kalmas anlamna geliyor. Almanyada slah edilen ak madenler sirke kadar asitli l gllerin olumasna neden oldu. Yine de, kmrn hafifletilemeyen ykm ve zararna cevaben yerel halklar ayaa kalkyorlar. Avustralyada arap reticileri, at yetitiricileri, blge sakinleri ve maden iileri madenlerin geniletilmesine kar kyorlar ve yenilenebilir enerjiye geii savunuyorlar. Filipinlerde pek ok farkl grup yeni termik santralin kurulmasna kar birleti ve temiz enerjinin gelitirilmesini talep etti. Sinopta kyller sivil itaatsizlie balad ve yeni termik santral yapm iin gelen kamyonlarn nn kesti. Bunun gibi ykler ilham veriyor, umudu artryor ve daha iyi bir gelecei iaret ediyorlar. Kirli kmr tarafndan bozulmam ama gvenli, srdrlebilir ve iklim dostu enerji kaynaklar tarafndan beslenen bir gelecei.
19
Aratrma Konusu Madencilik
Kolombiya
Kmr yznden yerlerinden edilen yerliler
Wayuu yerlileri yelerinin son kalanlarndan. Kasz muamele ve tehditlerle toplu halde yerlerinden edildiler. Baz aileler, irketin yer deitirme ile ilgili taleplerini reddettii iin evleri itlerle evrildi. Madenin gvenlik grevlileri av, balklk ve ime suyu alanlarna yaklamalarn engelliyor.
Cerrejon Madeni bu yal Tamaquito Wayuu yerlisini tm hayat boyunca yaad yerden zorla kap d edecek. Madencilik aktiviteleri, Wayuu insanlarnn geleneksel hayatn deitirmekle kalmayp evrelerini de ciddi biimde kirletti.
A farmer near the Cerrejn mine. His livelihood, primarily based on small-scale crop and livestock farming, has been totally disrupted by mining operations. The soil on his land is so contaminated that it is difficult to grow crops necessary for survival while water supplies are contaminated and unfit for consumption.
20
Greenpeace
Blm
Kolombiya dnyadaki drdnc kmr ihra eden lke. Guajira yarmadas zerinde bulunan Cerrejon Zona Norte (CZN) madeni dnyann en byk ak madeni. Ancak sahann AfroKolombiyal ve yerli insanlara ynelik insan hakk ihlalleri ayn derecede bilinmiyor.
Kolombiya Cerrejon kmr madeninde kmrle ykl kamyonlar. Maden, Gney Guajira Blgesinde 30a 5 millik bir alan kaplyor. Madencilik aktiviteleri etrafndaki alann yaanlmaz hale gelmesine neden oldu.
Cerrejon Kmr Madeni. Madenin evresi klle, kkrt ve metan dumanyla sarlm. Sular ise atk amuru ve zararl kimyasallarla kirletilmi.
Tamaquitoda 5 yanda bir ocuk. Pek oklar gibi o da maden tozunun etkisiyle kurdeen olmu. Yerel salk koullar i paralayc bir dzeyde ve blge sakinleri Cerrejon Madeni tarafndan yetersiz llerde salanan bedava yiyecek ve ieceklere bal yayorlar.
21
CZN 1980 lerden 2001 ylna kadar ExxonMobil ve Kolombiya hkmetinin ortaklnda, bu tarihten sonra da BHP Billiton, Glencore ve Anglo-American adl madencilik irketlerini de ieren Avrupa kkenli bir konsorsiyum tarafndan iletildi25. Gney Guajirada 240 kilometre karelik bir alana kurulu olan sahada demiryolu, entegre maden ve kyda ihracat terminali bulunuyor26. Madende ylda 30 milyon ton kmr karlrken, irket ylda 1 milyar $ yatrm yaparak retimi 2011 itibaryla 40 milyon tona karmay planlyor27. Kolombiya hkmeti, madenin yoksul dm La Guajira blgesine kalknmay getirdiini iddia ediyor. Oysa gerekte Afro-Kolombiyal ve yerli halklar maden tarafndan kuatma altnda (bkz. hlale uramlar, sf. 23). Blgenin byk bir ksm patlamalar, toz ve kirlenme yznden yaanamaz hale geldi. Maden iileri ve yerel halk zayf salk koullar; toprak, ev, canl ve yaam kayplarndan ekiyor. Blgenin havas uuan kller ve metan yznden, suyu ise atk tortusu ve dier kimyasallar tarafndan kirletilmi28.
durumda. Hibir geim kaynaklar olmakszn kyllerin hayatlar tehdit altnda braklyor. Jairo Bir hata yaptmz anladk. diyor ve ekliyor Maden etrafmz tamamyla kuatt. Kymzden ayrlmak iin yollarmz yok, ocuklarmz okula gidemiyor, Bata ka yrmek zorundayz ve en yakn kye ulamak 4 saatimizi alyorCZN mlknn zerinde avlanmamza bile izin vermiyor ve bizim avlanma alanlarmz maden yznden tkendi. Avlanarak ve ekim yaparak ayakta kalmamz gerekiyor ama Cerrejon btn araziyi satn ald, yani, yaammz idame ettirmek iin hibir ansmz kalmad. 32 Zorla g ve tecrit 1980de CZNin btn dnyaya kmr databilmesi iin Media Luna liman alan olarak seildi.33 Maden irketi, limann yanna bir hava alan, tren istasyonu ve tam bir endstri kompleksi ina etti.
O srada, Media Lunada 750 Wayuulu yayordu. Balangta irket ve Media Luna sakinleri yeniden yaplandrma program iin mzakereler yaptlar. Ama blge sakinleri sre iinde irket temsilcileri tarafndan tehdit edilip azarlannca mzakereler kesildi. Wayuulular CZNin ilk azdan zararlar yaknlarda bir blgeye g etmeye zorland ama yerletirildikleri yeni blgenin madenden kaynaklanan hava Tutulmayan szler ve su kirliliiyle ar bir ekilde kontamine olmas uzun Madenden en olumsuz etkilenen insanlar Tamaquitonun zaman almad. irket Wayuululara yeniden g etmelerini Wayuu yerli halkdr. Ancak balangta kendilerine verilen emretti ancak yedi aileden 42 ye bunu reddettiler. szler ok farkyd. Remedios Fajardo Gomez irket irketin cevab? Blgede yaayan ailelerin etrafn dikenli Wayuu halkna madencilikten elde edilen kar zerinden tellerle evrelemek. itlerin kaps kilitlendi ve sakinlerin ortaklk sz vermiti. Bu Wayuu iin zayf su kaynaklar, hareketlerini kontrol etmek zere silahl gvenlik grevlileri eitim ve salk sorunlarna zm ve ilerleme demekti. blgeye yerletirildi. Aileler taciz edilerek, yeni evler diyor ve ekliyor 29 Maden beraberinde kirlilik getirdi. yapmalar engellendi. Hatta suya eriimleri bile snrland. Kmr tozu ve patlamalardan kaynaklanan grlt Bu aileler hala burada kalyorlar ve irket ayn basky maden yaknnda bulunan insanlar, hayvan ve bitkileri srdryor. etkiledi. Maden irketinin brakt p yiyen pek ok Wayuu'lu zehirlenerek ld ya da srekli olarak Ykm, mahrumiyet ve yoksulluk hastaland.30 Tamaquitonun yneticisi Jairo Dionisio Wayuulular yerlerinden edilen tek halk deil. Maden Fuentes Epiayu bize daha sonra neler olduunu anlatt: almalar balarken baz Afro-Kolombiyal topluluklar hi Zaman getike maden irketlerinin ilikileri ktden bir tazminat denmeksizin datldlar. daha ktye gitti, biz de getirdikleri nerinin kt sonularn grmeye baladk... irketler srekli olarak Bunlardan biri olan Tabaco, Cerrejon Madeninin haklarmz ihlal ediyordu, halklarmza ve doaya geniletilmesi iin 2002de haritadan silindi. Bu nedenle, verdikleri geri dn olmayan zarar tazmin etmek iin maden alanlar, silahl gvenlik gleri, hatta ordu blge yrrle konulmu olan geleneksel yasalarmza sayg sakinlerini tehditle zorlad. Ky buldozerlerle yklmadan gstermiyorlar.31 nce bazlar evlerinden srklenerek karld.34 Bugn Bugn, Tamaquito, istihdam, eitim, salk hizmetleri ve ulam salayacak yollar olmakszn tecrit edilmi
22
Tabaco madenin ortasnda gml yatyor. Sakinleri ise bugn dalm durumda, geriye kalan 60 aile Albania
Greenpeace
Fotoraf Madende almayanlarn bile salklar maden aktiviteleri nedeniyle etkileniyor. Kirli hava yakn kylere nfuz ederek buradaki insanlarda solunum sorunlar ve cilt hastalklarna neden oluyor.
kmr ehrinde kt artlardaki geici meskenlerinde yayor. Tabaconun eski sakinlerinden Emilio Peres madenden nceki yaamdan bahsediyor. Hayat zengindi. Her eyi paylayorduk ve paylatmz iin kimse sknt ekmiyordu. diye aklyor Kasabann yannda bir nehir vard. Topramz vard. Topramz zerinde zgrce yrrdk. Ama alt yldr alacak bir topramz yok. Yerimizden edildik ve kalacak yerimiz yok. 35 Kolombiya yasalarna gre, yerli ve Afro Kolombiyal halklar kendi atalarnn topraklar zerinde kolektif hak talep edebilirler. Yine de, Tabaco halk topraklarn yzlerce yl ekmi olmasna karlk, yasal haklarn savunamyorlar nk ektikleri toprak artk yok. Maden tarafndan inendi ve tamamyla yok edildi.36 Yasad mzakere taktikleri Tabaconun benzer kaderini paylaan tehdit altndaki bir dier topluluk ise komu Chancletadr. Burada, maden irketi sakinler zerine yeni ve kt niyetli bir yoldan bask kuruyor. Bl ve ynet taktii zerinden yerel topluluklar zayflatp nihayetinde paralanyor. Chancleta sakinleri kolektif mzakere aradklarnda gzleri korkutuldu. Kendilerine ya bireysel anlamalar yapabilecekleri ya da hibir ey alamayacaklar sylendi. Chancleta halk Konseyi Bakan Wilman Palmezano durumu yle aklyor: En batan beri, toprak ve evleri iin tazminat koullarn belirlemek zere maden irketleri kyllerle bireysel anlamalar yapma yolunu seti. Ama pek ok topluluk yollarn, okullarn ve kiliselerini ieren bir altyapyla birlikte evlerini yapabilecekleri yeni bir ky kurabilmek iin toplu szleme yrtmek istiyor. 37 irket imdi Chancleta ile toplu grmeler yrtyor. Gemite irket bunu yapmay reddetti ama giderek artan ulusal ve uluslararas bask sonucunda imdi taktiklerini deitirdi.
anladklarnda zaten ok ge olmutu. Ayn kaderi baka topluluklarn da ekmek zorunda kalmayaca pheli. Yazan: Erika Bjureby
hlale uramlar
Kmrn istihdam ve ucuz elektrik gibi- dnyaya salad iddia edilen avantajlar maden blgelerinde yaayan insanlar hesaba katmyor. Madencilik almalar topluluklar tmyle yerinden ediyor ve kmr yangnlar, gkler, kirletilmi su kaynaklar, hava kirlilii ve dier hasarlar nedeniyle insanlar g etmeye zorluyor. Kolombiya rnei bize kmr madenciliinin civarda yaayan insanlar zerinde nasl bir etkisi olduunu aka gsteriyor. Bu hikyedeki kyllerin tek istei hayat kalitelerini ykseltmekti. Bunun yerine yaamlarn ve topraklarn savunmak zorunda kaldlar. Bu da yetmiyormu gibi, maden sahalarndaki alma koullar ile ilgili iilerin verdii mcadele Kolombiyada drt sendikacnn ldrlmesiyle sonuland. Sintamienergtica maden sendikasnn drt lideri,2001de Kuzey Kolombiyada ABD kkenli Drummond madencilik irketinin La Loma adl operasyonunda sa kanattan paramiliter gler tarafndan ldrldler. Mesele Drummondn paramiliterlerle ibirliini gzler nne sermek zere ABD mahkemelerine tand. Ancak Drummond sendikaclarn lmnde sorumlu bulunmadlar. Bu sonu doal olarak iilerin durumunu daha da ktletirdi ve sendika ile irket arasndaki atmay derinletirdi. Bu rnek Kolombiyada ve dnyann baka blgelerinde kmrn insan haklar zerinde nasl bir etkisi olabileceini gsteriyor. Durum her gn giderek daha da ktleiyor. Adanann Yumurtalk ilesinde bulunan Sugz (SKEN) termik santrali ithal ettii kmrn nemli bir ksmn Kolombiyadan temin ediyor. Kullandmz elektriin bir ksmnn dier ucunda hayatlar ykma uratlan insanlar bulunuyor. Eer Trkiyedeki ithal kmrle alacak olan dier santral planlar devreye girerse bu oran daha da artacak.
Genel grnm
Zorla yerlerinden edilip g ettirilen yzlerce aile, kolektif hayatn ve aile ilikilerinin ykm, saln bozulmas, bitki ve hayvan zenginliinin lm- hibir maden irketi bu kadar ihlali hakl gsteremez. Durumu daha da trajik yapan ne Chancleta, ne Media Luna, ne de Tabaco, hibir topluluk madenin geliinin kendilerinin sonu olduunu tahayyl edemezdi. Bunu
23
Blm
Hindistan
Diri diri yanmak
Hindistan, Jhariada en byk kmr blgesi. Burada kmr madencilii balamadan nce Jharia, kabilelerin yaad bir ormanlar diyaryd.
Rajapur Maden Projesinin bulunduu vadinin karsndaki Bokahapadi Kynde sabahn erken saatleri. Kyn aasnda tutuup yanan kmr zehirli dumann aa kmasna neden oluyor. Kasaba yzeyin altndan iin iin yanyor.
Rajapur Madeninde Merkezi Endstriyel Gvenlik Gleri yasad madencilere kar blgeyi koruyor. Bir koruma Shillong ve Sikkin gibi gzel yerlerde altktan sonra buras dnya zerindeki cehennem gibi geliyor. diyor.
24
Greenpeace
Blm
Jharia Hindistan ve tm Asyadaki en byk kmr madenlerinden biri. Bir zamanlar yksek kaliteli kok kmrn sakl bir hazine gibi barndrrken, kontrol altna alnamayan kmr yangnlar madeni iin iin yanan bir cehenneme evirmi.
Kaak kmr toplayclar bir gzleri blgeyi kontrol eden gvenlik glerinde, dikkatli bir ekilde kmr topluyorlar.
Kaak bir kmr toplaycs yerin altndaki kmr bulmak iin kayalar kazarken. Kadn toplad kmr daha sonrada yerel pazarda satp ekmek parasn karacak.
Kmr toplamak bir aile iidir. Tm yelerin yardm gerekiyor. Sonu olarak, pek ok ocuk kaak kmr toplaycl iinde alyor.
25
Rajapur Maden Sahasnda bir ykleme kamyonu. Tehlikeli duman yeraltndan havaya karyor. Yangnlardan kaynaklanan bu dumanlar karbon monoksit, karbondioksit, kkrt dioksit ve nitrojen oksit gibi zehirli gazlar ieriyor.
Kmr madencileri balar zerinde bunaltc scaklklarda sabahtan akama kadar kmr cevheri tayorlar. Koullar ok ar ve sefaletle rl ancak hayatlarn kazanmak iin fazla seenekleri yok.
Jhariann Bokahapadi Kynde bir ocuk kmr yangnlar nedeniyle aa kan zehirli dumann iinde uurtma uuruyor.
26
Greenpeace
Blm
Hindistan, dnyada en ok kmr yangnn olduu lke. Artan yzey scaklklar; yeralt suyunda, toprakta ve havadaki toksik yan rnler Raniganj, Singareni ve Jharia gibi youn nfuslu kmr sahalarn orak araziler haline getirmi.*
Krajick, K. 2005. Fires in the Hole. Smithsonian magazine, May 2005.
27
Yangn ve gklerle paralanan Jharia, iin iin yanan ateler ve tehlikeli dumanlar nedeniyle nefes alnmas g bir blge haline gelmi. Yine de bu yklan ehirde binlerce insan buraya tutunarak hayatlarn geindirmeye alyor. Pek ou kaak kmr toplaycl yapyor ve btn gn topladklar kmrn bir sepetini pazarda 50 Rupiye (aa yukar 2 TL) satyorlar. Bu gerekten de sefalet iinde bir yaam. Btn bunlarn stne, yangnlar yayldka evlerini terk etme tehdidi her gn tepelerinde Demokles'in klc gibi sallanyor.
altnda yanan atein duman szyor. Devi yle sylyor: Burada 40 yldr yayorum. Geen yl duvar atlad ve o zamandan beri evim ate iinde. plak ayakla yrdmzde ayaklarmz yanyor. Gece, keskin dumanlar yznden ocuklarm boulur gibi oluyor. Bu odada sekiz kii uyuyoruz. Gidecek bir yerimiz yok. Yeni bir ev yapacak paramz da. Byk bir ihtimalle burada leceiz.39 Akcier ve cilt hastalklar Buradaki aresizlik duygusunu daha da krkleyen bir dier sorun da salk. Kirlilik havay, suyu, topra, her yeri kuatyor. Yangnlardan aa kan zehirli gazlar karbon monoksit, karbondioksit, kkrt dioksit ve nitrojen oksit ieriyor. Yangnlardan aa kan duman ve kmr tozu pek ok akcier ve deri hastalklarnn ortaya kmasna neden oluyor.
Nasl bu noktaya gelindi?

Kmr iin blge tralanmadan nce buras youn ormanlarn bulunduu ve kabilelerin yaad bir yerdi. Tarm ve hayvanclk temel geim kaynaklaryd.
Jharia ve etrafndaki blgede hkm sren irfan sahibi kral Raja Shiv Prasad Singh nce 800 km2lik bir araziyi Pek ok maden iisi maske, bot ve tulum giymedii iin madencilie balamas iin bir Guajarati tacirine kiralad. durum daha da ktleiyor. Burada grlen hastalklarn Kira bedeli yalnzca 200 Rupi yani 5 dolard. ounun pnmokonyoz, tberkloz, astm ve dier kronik akcier bozukluklar olmas hi artc deil. Jhariada Maden bydke yangnlar da artt. Zayf madencilik doktorluk yapan Raijy Agarwala gre Buradaki maden teknikleri ve cehalet yznden iin iin yanan ate ve iisi hastalarn ou pnmokonyozdan ekiyor. Bir kere atklar byd. Jhariada ilk ate 1916da Bohra adl bir yakalannca yaplacak pek bir ey kalmyor. Kmr kmr ocanda karken bilimsel olmayan madencilik 38 tozundan oluan bir tabaka cierleri kaplyor. Anemi ve yangnlarn ardndaki temel sebep olarak grld. 1971 yetersiz beslenme de, yoksulluk ve ar alma koullar ylnda madenler ulusallatrlp devlete ait Bharat Kok nedeniyle maden iileri arasnda ska grlen Kmr irketi (BCCL) Jhariay aldktan sonra iler daha 40 da ktleti. Blgenin yeni sahipleri, yzeyin yaknlarndaki rahatszlklardan. kmr damarlarna ulamak iin devasa ak ocaklar kazmaya balad. Bir kere kullanldktan sonra bu devasa kmr ukurlarlar damarlar akta kalacak ekilde terk edildi. Atmosferle temas damarlarn tutumasna neden oldu. Bir kere baladktan sonra yangnlar durdurmak imknszdr. BCCLye gre u anda Jhariada 67 aktif yangn alan bulunuyor.
lk azdan Jharia
Korkun yaam koullar ounlukla vasfsz binlerce yoksul gmen yllar iinde Jhariaya yerleti. Bunlarn ou iki n yemeklerini karabilmek iin btn gn kaak kmr topluyorlar. Bu hlihazrdaki altyapya byk bir bask oluturdu. 50 yandaki kmr toplaycs Gayatri Devi aktif yangn blgelerinden biri olan Bokapadhide tek gzl evinde yayor. Kadnn evinin duvarndaki byk bir atlaktan evin
En byk darbeyi madenciler alyor ama aslnda evredeki herkes etki altnda. Shanti, bir dier yangn sahas Lodhnada yayor: Etraftaki zararl gazlardan dolay hi durmayan ba arlar ekiyorum. Gnlerce devam edebiliyor. ocuklarm da ba ars yznden yatyorlar. Bazen evde hi kimse ie gidemiyor nk kocam verem. Kan ksryor ve ok hasta. Bu sorunlu zamanlar bir gn atlatacamz umuyorum. 41 Ortadaki kesin kantlara ramen BCCLin yneticisi Subrata Chowdhuryye gvenlik nlemleri sorulduunda iilerin solunum rahatszlklar sorununu tamamyla reddediyor.
28
Greenpeace
Fotoraf Bokahapadi kynden kaak kmr toplayclar, yerel madene akn etmiler. Kyller sonar aceleyle eve gidip kmr sata hazrlyor.
G Btn bu meselelere ramen insanlarn en byk sorunu g etmek zorunda kalmak. BCCLnin teknik yneticisi Lahiry yakn bir zamanda yle bir beyanat verdi: yi kalite kok kmrnn kaybedilmesi ulusal bir kayptr. Bu bir ekilde evrenin tahrip edilmesidir. BCCL kar kaybediyor ve insanlar ar gvensiz koullarda yayorlar. Tek zm rehabilitasyona balayarak insanlar bu zararl blgelerden karmaktr. 42 Bu rehabilitasyon Jharia Eylem Plan eklinde ifade buluyor. 1.5 milyar Dolarlk giriimle blgenin sakinlerini baka bir yere yerletirme ve yangnlar sndrme plan yaplyor. Hindistan Kmr Bakanl da 15 milyon Dolarla pilot bir proje balatarak yangnlardan en ok etkilenen yerlerden biri olan Bokapahari sakinlerine yeni evler yaplmasna karar verdi. Bu planlar prensipte doru ancak sorunun karmaklna inmiyor. Aslnda, Bokapaharide bu yer deitirme almalarna kar byk bir diren var. Sakinlere gre 8 10 kiilik byk ailelere tek odal evler veriliyor. Yeni evlerin yapld Belagaria, ehirden ok uzakta ve i imkn neredeyse yok. Yangn sahasnda yaamak ve geimini kaybetmek arasnda yaplmas gereken byk ve ihtiaml seimde insanlarn kalmaktan baka bir seenei olmuyor. Yerel direnci rgtleyen ve u anda BCCLye yksek mahkemede davac olan Jharia Bachao Sangharsh Samiti grubunun bakan Ashok Agarwal hibir kazancn olmad durumu yle zetliyor: irket ak alan ve ykm madenciliini ucuz ve kolay olduu iin balatt. Yangn baladnda sndrmek iin neredeyse hibir ey yaplmad. Kum istifleme 43 yaplmyor nk ok pahal. Yangn alanlar ak brakld. imdi tm insanlar ortadan kaldrp daha ok kmr karmak istiyorlar. Ancak tazminatlar verdikleri zararla karlatrlnca hibir deer ifade etmiyor. Hibir iin olmad bir yerde insanlar ne yapacaklar?44 Jharia yandka insanlar korkun koullarda yaamaya devam ediyor. Hastalklar, kirlilik ve g etme tehlikesi. Peki neden? nk baka bir seenekleri yok. Yazan: Jayashree Nandi
Yerin altnda tutuan yangn

Kmr madeni damarlarnda, depolarnda veya atk sahalarnda yanan ve kolayca sndrlemeyen yangnlara kmr yangn denir. Kmrn oksijenle temasyla ortaya kan s nedeniyle balayan kendiliinden yanma sreci nedeniyle oluurlar. Madencilik almalar bu sreci hzlandrr nk kapal kmr ynlarnn oksijenle temas edecek biimde aa kmasna neden olurlar ve bunu byk miktarda kmr atnn ve ynlarnn olumas izler. Kmr yangnlar ufak bir akmayla veya orman yangnlaryla da oluabilir. rnein Endonezyada yamur ormanlarn yakmak iin karlan yangnlar 1980lerden bu yana 300 kmr yangnnn kmasna neden oldu. 45 Kmr yangnlar atmosfere byk lekte sera gazlar salarak iklim deiikliini krkler. Kmr madeni yangnlarndan tr meydana gelen evre ve salk etkileri de ardr. Kmr yangnlar arsenik, cva, selenyum gibi zehirli kimyasallarn aa kmasna neden olur. Bu zehirler dorudan solunum yoluyla teneffs edilir, rn ve besinlerin zerine yerleir, ku ve balklara nfus ederler. Yangnlardan ayrca benzen, tolen, ksilen ve etil benzen gibi zararl emisyonlar da kar. Bunlarn uzun vadeli etkileri lmcldr. Maden bir kere kmrn tutumasn salayan oksijenin ieri szmasna neden olunca yangnlar yzlerce yl devam edebilir. Dnyann en eski kmr yangn Avustralyada 2000 yldan uzun bir sredir devam ediyor. 47
29
Blm
Aratrma konusu Madencilik
Rusya
Kmrn insan maliyeti
Grevdeki maden iileri VorkutaMoskova tren yolunu bloke ediyor, yalnzca yolcu trenlerine ve sv yakt tayan yk trenlerine izin veriyorlar. Ar i koullar ve denmeyen yevmiyeler nedeniyle huzursuzluk sz konusu.
Vorkutadaki Komsomolskaya kmr madeninde bir grup ii. Rus madenlerinde bir kariyer bu adamlarn ounun kronik hasar ve ar hastalklar anlamna geliyor.
Madencilik belki de Rusyadaki en tehlikeli ilerden biri. Trajik madencilik kazalar az grlmyor. Bu maden iisi Komsomolskaya madenindeki metan patlamasnda hayatta kalanlardan.
30
Greenpeace
Blm
2006da 309 milyon ton kmr reten Rus kmr endstrisinde 200 bin ii alyor. Madencilik belki de Rusyadaki en tehlikeli ilerden biri. Ancak, madencilik kazalar ve salk etkileri zerine resmi istatistikler kolay yaynlanacak gibi grnmyor.
48
Rusyann kuzeyindeki Vorkutinskaya kmr madeninde bir metan patlamas ba gsterince resimdeki ii ar bir ekilde yand. Kazada 5 ii ld ve 13 kii ar yaraland.
Vorkuta madencileri denmemi yevmiyeleri nedeniyle protesto ederken Rusyann en byk madeni Vorgashorskayay 2 ay sreyle kapattlar.
iler aylardr demelerinin yaplmasn istiyorlar. Bugnlerde gda ve ila gibi temel ihtiyalarn karlayacak bile paralar yok. Aileleri 50 yllk eski mahkmlarn gardiyanlarnn kald dknt evlerde yayor.
31
Rus kmr madenleri tehlikeli ve srekli olarak yetersiz fonlarla iletiliyor. Sonu olarak, ska kazalar grlyor ve insan maliyeti ok edici derecede yksek. 2003 ylnda, Gney Sibirya Kemerovoinde bir grizu patlamas 13 kiinin lmne neden oldu. Bir sonraki yl nisan aynda, ayn blgede kan patlama nedeniyle 45 ii hayatn kaybetti. Bir yl sonra 2005de, bir metan patlamas 21 kiinin daha hayatna mal oldu. 49 ki yl sonra, Rusya son 60 yln en byk maden felaketini yaad ve 110 ii Ulyanovskaya madenindeki bir kazada can verdi. Bu trajik kazay ksa bir sre sonra 38 kiinin daha lmesiyle sonulanan bir baka kaza daha takip etti. 50 2006 ylnda yaplan bir rapor Komi Republicin (kmr retimindeki liderlerden biri) i kazas orannn 10 bin iide 8,3 olduunu aa kard. Rusyann ulusal ortalamasnn be kat. Her 10 bin iide 26.05 orannda ie bal hasarlar nedeniyle kmr endstrisi Rusyadaki en tehlikeli i sahas haline geliyor. 51 Bu rakamlar bile alarm durumuna gemek iin yeterli ancak binlerce madencinin kronik ve ar hastalklarla boutuu Rus kmr madencilii gereini tmyle yanstmyor.
Salk meseleleri Bugn Vorkutadaki 5 maden 8000 kadar ii altryor. 2007 ylnda rapor edilen 114 i hasarndan 101i bu kmr madenlerinden kaynaklanyordu.54 En ok grlen hastalklar endstriyel donanm kullanmaktan, ar fiziksel alma koullarndan, fazla zorlanm organ ve sistemlerden kaynaklanyor. 2008de 30 bronit vakas, 10 koklear sinir iltihab, 5 toz rahatszl, 2 pnmatik eki kemii rahatszl ve iki akcier kanseri vakas grld.55
Rus madenciliinin ilk azdan zararlar

Ainiyatulla Tukhfatullin, i yznden byk sorunlar yaam madencilerden biri.1949da Tataristanda Volga havzasnda bir kyde dnyaya geliyor. 1971de ordudaki grevini tamamladktan sonar Vorkutaya geliyor ve Zapolyarnaya madeni tarafndan ie alnyor. lkel aralarla ve hastalklarn beii olan- yerin 250750 metre altnda 34 yl alyor. Yaralanmalar Yaralanmalar hayatnn bir parasyd: 1970lerin banda, kayalar delmek iin bile makinelerimiz yoktu. Kmr eki, balta ve kreklerle karrdk. Elektrikli kazclar da vard. 32 kg olduunu sylerlerdi. Kafatasmda atlaklar var. Size salk gemiimi anlatmaya balasam not defteriniz hepsini yazmak iin ksa kalr. 56 Bize, 1987de den bir kaya yznden geirdii bir kazay anlatyor. Krk bir kprck kemiiyle 2 ay boyunca aclar iinde hastanede yatyor. 2004 ylnda, pnmatik eki rahatszl tehisi konuluyor: Titreyen ellerimi gryorsunuz-ite bu pnmatik eki rahatszl 57 diye aklyor . 2005de Ainiyatulla bir yeralt kazasnda yaralanyor. Derek sol dizinin balarnn kopmasna neden oluyor. Yedi ay hastanede kalmak suretiyle ciddi ve acl bir ameliyata ihtiya duyuyor. Bu maden iisi kariyerini bitiriyor ve imdi sakatlk maayla yayor. 10bin rublelik tazminatla birlikte her ay 7500 Ruble alyor. Bu sadece aylk 700 Dolar anlamna geliyor ve hayatn geindirmekte ancak yetiyor.
Vorkuta- Kmrle idare edilen bir ehir

Arktik emberin 160 km ierisinde bulunan Vorkuta 100 binden fazla kiinin yaad bir maden kenti. 20. yzyln banda kuruluyor ve kmr endstrisiyle birlikte byyor. Ancak madenlerin kapanmas ve madenlerden kaynaklanan zayf salk koullar nedeniyle ok az insan madenin olumsuz etkilerinden zararsz kacak kadar ansl saylyor. deme ve istihdam sorunlar 1990lar boyunca ve 21. yzyln ilk yllarnda yksek maliyetler nedeniyle pek ok maden kapanmaya balad. Bu 1993de maden iilerinin %1inin, daha sonraki yllarda da %9unun ilerini kaybetmesiyle sonuland. 52 Ayn zamanda madende alan iiler kendilerini istemedikleri bir durumda buldular. Maden sahiplerinin zerindeki bte basks iilerin 80lerin sonlarnda ve 90lar boyunca bazen bir yla ulaan srelerle cretlerini alamamasyla sonuland. Bu da sendika aktivitelerinin patlamasna neden oldu. Bir keresinde durum o kadar ktye gitti ki, iiler paralarn alabilmek iin irket yneticilerini ve yerel yneticileri kendi binalarna hapsetti.
32
Greenpeace
Fotoraf Moskovadaki madenlerden gelen kmr ykl tren
Bakmszlk Bugn, Ainiyatulla yaamnn bir ksmn her yl be kez giderek tedavi olmak iin gittii mesleki patoloji merkezinde geiriyor. Her tedavi hafta sryor. Bize anlatyor: Bazen oraya taksiyle gitmek zorunda kalyorum. Ama ok pahal, bir gidi 300 Ruble tutuyor. 58 Daha da kts, merkezin kamusal fonu kesildii iin Ainiyatulla gibi insanlar artk geceleri burada kalamyor. Fon sorunun kaynanda Vorkutann kronik bte a yatyor. ehirde durum o kadar kt ki merkezin tamamyla kapatlmasndan bahsediliyor. Bunu Nisan aynda duyduumuzda kulaklarmza inanamadk. Buras bir maden ehri ve madencilerin hastalklarnn tedavi edildii bir yer olmayacak. Diyor ve ekliyor Bunu yazn. Belki o zaman bir klinik kurmak iin yardm alabiliriz. 59 Yazan: Ernest Mezak
Salk Riski
Yeraltndan kmr karmak etin, kirli ve tehlikeli bir itir. Kazara olan patlamalar ve ani maden gkleri dnyadaki maden iilerinin kar karya olduu tehlikelerden sadece ikisidir. Trkiyede Zonguldak madenlerinde, TTK Genel Mdrl istatistik verilerinden alnan bilgiye gre, grizu ve kmr patlamas, karbon monoksit zehirlenmesi, metan gaz ve karbondioksit boulmalar gibi kazalar sonucu 19552006 yllarndaki i kazalarnda 2 bin 670 ii ld, 319 bin 792 ii yaraland. Bu yksek riskli meslek etrefilli koullar altnda uzun saatler almay gerektirir. iler, zehirli dumanlar, ar metaller ve toz paracklarna maruz kaldklar iin pek ok salk sorunu yaarlar. Pnmokonyoz (siyah cier hastal veya CWP olarak bilinir), kmr madenlerindeki bir kariyerin sonucunda oluan ve en az bilinen hastalktr. Yzyllar boyunca madencilikle badatrlmtr. Bu hastalk kristalin silika ieren toza srekli maruz kalma sonucunda, bu maddenin akciere yerleerek onu arlatrmasyla oluur. Hastaln iddeti deise de, kroniktir, ilerler ve ounlukla lmcldr. Baz semptomlar giderilse de hastaln tedavisi yoktur. Bu hastal tayan kiiler solunum yetmezlikleri, amfizem ve ksrk, kalp sorunlar ve en son noktada solunum durmas yaarlar. 60 Gelimekte olan lkelerde pnmokonyoz daha ar bir yktr. inde 600 bin kadar ii bu hastalktan muzdarip ve bu rakam her yl 70 bin civarnda art gsteriyor.61 ABDde federal madencilik yasasnn deimesinden sonra bu hastaln oran dt ancak yine de her yl 1200 kii bu hastalk yznden hayatn kaybediyor.62 Trkiyede ise pnmokonyoz her yz iiden 10 ile 15i arasnda grlyor.63 Zonguldakta Trkiye Takmr Kurumu (TTK) maden ocaklarnda alan ve emekliye ayrlan iilerden 2005 ylnda hastaneye mracaat eden 439 kiiden 421'inde bu hastalk grld.64
33
GREENPEACE / VADIM KANTOR
Blm
Aratrma Konusu Kmr Yakma
Endonezya
Kmr santrali- kendini beenmi komu
Cilicap kmr santrali Mays 2006da 600MWlk iki nitesiyle almaya balad. Santral pek ok kye yakn bir mesafede bulunuyor.
Santralden kaynaklanan aralksz uultu ve kirlilik Griya Kencana Permai sakinlerinin evlerinden uzaklamalarna neden oldu.
Santralin soutma kulesi arka planda alrken ocuklar darda oyun oynuyorlar. Bu ocuklarn ortak bir zellii var: inat ksrk. Nedeni de santralden kaynaklanan hava kirlilii.
34
Greenpeace
Blm
2006da Cilacapn canl endstri kenti iyimserlikle doluydu. Bakan Susilo Bambang Yudhoyono blgede yeni bir kmr santralinin aldn duyurdu. Ama yerel ekonominin gelimesine ynelik balangtaki umut, Gneydou Cava kentine gerek maliyetini gstermeye balaynca ac bir oka dnt.
Cilacap termik santrali Cava ky blgesinde kuruldu. Buradaki yerel halkn %80i geimlerini balklktan karlyor. Ancak santral insanlarn balk avlad sular ciddi biimde etkiledi ve balklarn ou geim kaynaklarn kaybetti.
Jono 50 yanda bir balk. Baln termik santralin yaknndaki sulardan yakalyor. Santral almaya baladktan sonra balklarn %50 orannda azaldn gzlemledi.
48 yandaki Munjiaha kronik akcier yetmezlii tans konuldu ve zamann evde geiriyor. ok zayf dt iin artk tarlasnda alamyor. Kydeki pek ok insan santral yznden solunum hastalklar ekiyor.
35
Termik santralin balangtaki amac yerel ekonomik gelimeyi desteklemesiydi. Cilacap endstriyel blgesi bu sayede 2000 hektar genileyerek nceki kaplad alann on katna kacakt.65 Projenin ilk zamanlarnda hkmet bunu gururla izledi. Santral 600 MW la Java-Bali elektrik ebekesini besleyecekti. Santral inaat istihdam yaratt ve inaat malzemeleri ticaretinde art salad. Yerel halk da inaatn mhendislerine evlerini kiralayarak para kazandlar. Sonra gerekler yzn gsterdi. Kenti kara bir duman ve toz kaplamaya balamt.
alt uzun bir meslek hayatndan sonra emeklilik ikramiyesiyle satn ald evini terk edememi. Gzel konumu, temiz havas ve ehir merkezinin karmaasndan uzak olmas nedeniyle satn ald ev, 200 alc olan bir sitede bulunuyor. imdi, Sarjononun evinin nne ektii orkide ve yaseminleri kara is kaplyor. Evin etrafndaki aalarn yapraklarn toz kaplam. Pek ok insan santralden salan kmr tozu ve grlt nedeniyle evlerini terk etmi.Evlerimizi temizleyebilmek iin iki kat daha fazla su paras dyoruz. Evi bir gnde pek ok kez sprmemize ramen toz gelip duruyor. diyor Sarjono Pek ok komum tand. Kim byle bir hayata katlanabilir ki? 67 lerini kaybedenler Santralden kaynaklanan kirliliin, topraklarndan kazan salayan pek ok kiinin zerinde ykc etkisi oldu. Civardaki iki kyn toplam 12 hektarlk verimli pirin tarlasn, santralin tuzlu ve atk suyu basnca topraklar tamamyla kaybedildi. Kaza, eski ifti Noto ve olunun topraklarn terk etmesine neden olmu. imdilerde, para kazanmak iin kum kazp kk bir kaykla kylerine tayorlar. Sabah 6da balayp 10 saat boyunca alarak kk bir kamyoneti doldurabiliyorlar. Notonun gnlk kazanc asla 80.00 Rupiyi gemiyor. Gnde sadece 8 Dolar. 68 Pek ok komusuyla birlikte Notonun pirin tarlasn kaybettikten sonra hi seenei yoktu. Aslnda, Noto ve olu ansl olanlar arasnda nk dier komularnn hibir ii yok.
Cilacap termik santralinin ilk azdan etkileri

Salk Alia drt yanda, anne babas ve iki byk kardeiyle birlikte oturuyor. Terkedilmi bir pirin tarlas evleriyle 300 metre uzaktaki termik santral arasndaki tek saha. Termik santralin alnn ilk gnlerinde Alia darda arkadalaryla rahat rahat oynayabiliyordu. Tehlikenin tek kk belirtisi tm ocuklarn yakalandklar inat ksrkt. Bu ok daha ciddi bir eyin ilk iaretiydi. Yedi ay nce Aliaya bronit tehisi konuldu. Bir yldan uzun bir sre santralde alan babas da etkilenmiti. Baba, yznde maske olmadan kmr kamyonlarndan kmr boaltp kurum ve is teneffs etmiti. imdi akcierinde lekeler var. Bir dier kurban ise 3 yandaki Safira. Yandan daha ge gelime gsteriyor ve doduundan beri her ay en az bir kere ksrk ve souk algnlna yakalanyor. Annesi Romirahn kzn doktora gtrecek paras yok. Safirann ulaabildii tek ila ate drc tabletler ve ksrk urubu. Blge doktoru Purwanto: Yetersiz beslenme pek ok annenin ocuklarn emzirememesiyle ve bebeklerin direncinin azalmasyla sonulanyor. Santral almaya baladndan beri ocuklarda byklere oranla daha fazla solunum enfeksiyonlar gzlemledim. 66 Purwanto ocuklarn termik santral yznden ektiklerine olduka aina nk kendi ocuklarnn ileri bronit olmasndan sonar kendi kasabasn brakp komu ehre tanmak zorunda kalm. Hava kirlilii Purwantonun aksine, 59 yandaki mam Sarjono evinde kalm. Yksek gvenlikli bir hapishanede gardiyan olarak
36
Greenpeace
Fotoraf Yaamlarn balklktan geindirenler Endonezyann kmr bamllndan ciddi biimde etkileniyor. ou zaman kmr tayan gemilerin avlama alanlarna zincirlenmelerinden dolay gn boyunca balk tutamyorlar.
Yerel bir ayaklanma

Hastalklar, kirlilik ve hayat kalitesindeki zlme santral yaknndakilerin yaamlarndan alyor. 2005 ylnda bir gece mahalle santralden gelen yksek bir ses tarafndan uyandrlyor. Sakinler yaknlara bir uan dtn zannediyorlar. Ses her be dakikada bir gidip geliyordu. Konumalarmz bile duyamyorduk. Daha sonra, bu grltnn bacalarn temizleyen santralden geldiini duyduk. diyor sitede yaayan Sugriyatno. 69 Olay sitede ve evrede bulunan kyn insanlarn bir araya getiriyor ve santralden kaynaklanan pek ok sorunla ilgili protesto balatmalarna neden oluyor. Yerel yneticilerle santrale ikyetlerini bildirmek iin bir komite kuruyorlar. Giriimin lideri Sugriyatno anlatyor: ky ve Griya Kencana Permai sitesinde termik santral yznden oluan zararn tazminat iin mcadele veriyoruz. imdiden pek ok zarar verildi. Yine de, olumlu bir zmn bulunacana dair umut besliyoruz. 70 Sugriyatno santralin sahiplerinin mahvettikleri komularna hibir zaman sempati veya destek gstermediinin de altn iziyor. Yerel halk geri adm atmayacak ama yle grnyor ki kirleticiler de. Yazan: Nabiha Shahab
Borneoyu yakmak ormanszlama ve kmr

Kmr madencilii nedeniyle ormanszlama dnyann ikinci byk kmr ihracats olan Endonezyada grlen byk bir sorun. Endonezyada karlan kmr gemilere yklenerek Japonya ve talya gibi pek ok lkeye tanyor. Endonezyann kmr madencilii merkezi olan Kalimantann 21 milyar ton kmr rezervi olduu tahmin ediliyor. 2000 ylnda retilen 76 milyon ton kmrn %852i Kalimantandan karld.71 Dou Kalimantanda maden irketleri, bir yandan topra kazarken dier yandan geriye kalan milyonlarca hektarlk yamur ormanlar altnda yatan kmr iin ayrcalk kazanmak zere pazarlk yapyorlar. 20002007 dnemini gsteren ormanszlama haritalar; imtiyaz kazanm aktif maden sahalarnda ormanlarn nasl kazndn ve maden kazma aktivitelerin ne lde yaygnlatn gsteriyor.72 Japon Enerji Ekonomisi Enstits tarafndan yaplan tahminlere gre Kalimantann retimi 2020ye kadar kat artabilir. Eer bu art gerekleirse, kmr endstrisi Borneodaki ormanszlamann ncs haline gelecek.73
37
GREENPEACE / ARDILES RANTE
Blm
in
Shanxiye bir yolculuk
Pekin, Mentougou blgesi. Gney ve doudaki giderek artan mega kentlerin elektriimi karlamak zere kuzey ve gneydeki madenlerden kmr karlyor. Bu ulatrma sistemi zerinde byk bir bask oluturuyor ve yol boyunca ciddi bir evresel kirliliin olumasna neden oluyor.
Paralanma- Shanxi blgesinde Datong ehrinde bir Budist heykeli kmr tozuyla kaplanm. Tm yenileme abalarna ramen, oymalar en kk bir dokunmayla paralara ayrlyor.
Shanxi ve Moolistan snrnda bulunan bir kmr santrali yaknnda koyunlaryla birlikte bir oban. Shanxi Blgesi, ulusal kmr rezervlerinin te birini barndryor ve inin en byk maden sahas.
38
Greenpeace
Blm
inin kalbinde bulunan Shanxi Blgesi ulusal rezervlerin te birini barndrarak lkenin en byk kmr reticisi oluyor. Her gn, hi durmadan sren bir kamyon aknts ekonominin kalbi olan inin fabrikalarn alr halde tutmak iin siyah altn tayor. Kmre olan bu bamllk tabii ki karlksz deil. Shanxi Blgesine yaplan bir yolculuk kmrn ardnda brakt izi aa karyor.
74
Bitkiler kmr ulam yollar boyunca tozla bouluyorlar. Her yl 60 milyon ton kmr tozunun kamyonlardan uarak yol kenarlarna tand tahmin ediliyor.
karartc bir gelecekXiaoyinin kmr bamll byk sorunlarla sonulanyor: homojen bir sanayi yaps, giderek artan isizlik, ar kirlilik ve dikkatsiz ve dizginsiz ekonomik byme zerinde hi bitmeyen tartmalar.
Hanjiashan Kynde kmr madeni, kok fabrikas ve bir termik santral ky ve evresindeki hayat byk oranda etkiliyor. Yllar getike, suyoun ilemler rma ve kuyular kuruttu; bu ve ar kirlilik tarmsal retimin ciddi oranda dmesine neden oldu.
39
Deien bir kent- 1980lerde Shanxi Blgesindeki Linfen iek ve meyvelerin ehri olarak bilinirdi. Bugn kirli havasyla nam sald. 2003de Linfen en kirli ehirler arasnda ilk srada yer alyordu.
Kok fabrikas olabilecek en kt komudur. Fabrika gece gndz grlt yapmakla kalmyor, kirlilik ve duman insanlar boarken rnleri de ldryor.
Devasa kmr yatrmlar ine ekonomik refah getirdi. Ancak kmre olan bamlln bir kefaleti de var.
40
Greenpeace
Blm
in byk bir enerji reticisi ve tketicisi. Enerjimizin byk bir ksm kmrden tretiliyor. in kirlilii ve salmlarn azaltmak iin zerine den sorumluluu almak zorunda.*
Wen Jiabao, in Halk Cumhuriyeti Babakan. Enerji verimlilii ve emisyon azaltm zerine televizyon konumas, 27 Nisan 2007
41
Datong- Kmr Bakenti

History on the brink of destruction Ykmn eiindeki Datong, kmrden hem faydalanp hem de zarar gren ehirlerden biri.Yksek kaliteli devasa kmr rezervleri blgeye ekonomik refah getirirken ayn zamanda dne de neden oluyor. Byk lekli kmr madencilii madenler bir kez tkenmeye balad m beraberinde isizlii de getiriyor. Kmr ayn zamanda blgenin kltrel mirasn tehdit ediyor. Kmr yakmadan kaynaklanan hava kirlilii, UNESCOnun dnya miras olarak ilan ettii antik Yungang maaralarna geri dn olmayan zararlar veriyor. 75 Yungang Maaralar 1500 yllk tarihi olan arkeolojik bir alan. Buradaki Budist maara oymalar ve sslemeler paha biilemez. 1998e kadar maaralarn bulunduu yerden 350 metre uzaklkta kmr kamyonlarnn getii 109 numaral otoyol bulunuyordu. Kmr gemilere yklemek zere gnde 16 bin kamyon bu yolu kullanyordu. 76 Bu kamyonlardan salan toz maara heykellerinin zerine yava yava birikecek ve zamanla asitli bir toz tabakas oluturacakt. Heykellerin kumtan bir arada tutan kalsiyum asidik ortamlarda and iin maaralar zerindeki zarar ar oldu. imdi, maara sslemeleri ve heykellerin yzeyi en ufak bir dokunmayla paralara ayrlyor. Yungang Maaralar Aratrma Ensititsnn Bakan Dr Huang Jizhong, blgede 20 yldan uzun bir sredir alyor ve maaralarn korunmas iin mcadele veriyor. Bylesi deerli ve hazine niteliindeki sanatn ehrin endstriyel kirliliine kurban edilmesinden son derece zgn. Pekok ilemeyi kaln bir kl tabakas kaplam ve insanlar ska Ensitye neden yenileme yapmadklarn soruyorlar. Dr. Huang buna yle cevap veriyor: Yzey zerindeki kmr klnn kumta zerinde ar bir etkisi oluyor. En narin temizleme yntemlerini bile kullansak bile heykeller zerindeki etkiyi yok edemiyoruz. Yapabileceimiz tek ey bu kltrel mirasn hayatn uzatabilmek iin olumsuz etkiyi ortadan nasl kaldrabileceimiz zerine dnmek. 77
Xiaoyi- gri dalar, kara su ve sar duman kenti

Kirli su Xiaoyi kenti, Shanxi Blgesinin en ok kmr reten 10 sahasndan birinde bulunuyor. 78 Ancak kmr madencilii, kmr ileme tesisleri ve santralleriyle kent sakinlerinin sal ve evresi ypranm durumda. Kente girerken, kmr santrallerinin bacalar grnr oluyor. Bu yksek bacalar kentin zerine kirli bulutlarn pskrtyor. Tm yol boyunca blgede bu santralden kaynaklanan yara izleri belli oluyor: sar-siyah bir dere, etrafta kmr amuru ynlar. Yerel obanlar bu amurlarn zerinde koyunlarn gezdiriyor. Bir oban fke ve aresizliini yle anlatyor: Bu santral yznden su her zaman byle, kirli ve kara. Ne kadar kirlilik olduunu syleyemem ama bu suyla bir yeri sulasanz hibir rn kalmaz. Kaybmz ok byk. Santralin kirli suyu olduu iin, koyunlarn bu suyu imemesi iin urayorum. Bunu ierlerse hastalanrlar. Ben kydeki yer alt suyunu iiyorum, koyunlar da. 79 Kyn kuyu suyu henz kirlilikten etkilenmemi olsa da, ky u anda su sknts ekiyor. Bu suyumuzu eken termik santralin suu. Kymzn altnda bir sr suyumuz vard. imdi ise ok az var. 80 Yolun kenarnda biriken kara amuru sorduumuzda adam bize bunun santralin bacasndan kan kmr kl olduunu sylyor. Burada her ey kapkara..Bacalardan kan kl ve gaz beni yle bouyor ki zorla hayatta kalyorum. 81 Adam o kadar kzgn ve sinirli ki devam edemeyip alnn omzunun stndeki bir havluyla siliyor. Yanndaki koyunlar da obanlarnn kzgnln anlam ve pekitirmek ister gibi melemeye balyorlar.
42
Greenpeace
Fotoraf inin kmr rezervleri ok yksek. lke enerjisinin %70ini bu yakttan karlyor.
Linfen- Artk iek ve meyvelerin ehri deil

Azalan tarm Shanxi Blgesinin gneybatsnda bulunan Linfen, bugn her eyinden ok ar hava kirliliiyle biliniyor. in Devleti evresel Koruma Ajansna gre, Linfen lkedeki en kt hava kirliliine sahip olan ehir.82 Bir zamanlar kente ekonomik avantaj salayan snrsz kmr rezervleri, 1980lerde kkl bykl kok kmr ve demir-elik fabrikalarnn almasna neden oldu. imdiyse ehri bir baca orman kaplam. Bu bacalardan yaylan kirlilik iftileri ar biimde etkiliyor. Bay Shi, Bayan Chang ve 4 yandaki torunlar Shi Gaoxiong kk bir da evinde yayorlar. Ama, ehrin kok kmr santraline sadece bir duvar uzaklktalar. Burada hayat hi de kolay deil. Kok santrali gece gndz grlt yapyor. Ama yaplacak hibir ey yok. Kapdan darya ktnda her eyi tozla kaplanm buluyorsunuz. Ne rnler ne de meyve eskisi gibi yetiiyor. Eskiden 1000 yin (500 kg.) msr kaldrrdk, imdi ise 700 ya da 800; patates retimimiz 500 yindi (250 kg) imdi sadece 150 ya da 200. Duman ylesine keskin ki kydeki herkes sersemlemi durumda, boazmz yanyor ve ksryoruz. Sabah erken kalktmzda, duvar ve yolun olduu gibi kapkara kaplandn gryoruz. Eer dar kp ksa bir yry yaparsanz tm vcudunuz simsiyah oluyor 83 Pek baka anslar olmadan kirli bir diyarda yaamaya alyorlar. Bu kyller ve bunlar gibi milyonlarcas inde kmrn glgesi altnda yayor. Shanxi Blgesine ksa bir bak kmrn in zerindeki gerek maliyetini ortaya karyor. Her ne kadar endstri kmrden kar salayp gelise de, en ok darbe alanlar kmr kaynakl kalknmann karanlk yzyle boumak zorunda kalyor. Yazanlar: Iris Cheng and Meng Wei
Para para kirlilik

ABDde hava kirliliinin her yl 30.000 kiinin lmne neden olduu dnlyor . Hindistanda 2001 ylnda yaplan bir aratrma, 20 byk ehirden 14nn hkmetin tehlikeli adlettii seviyede kirli hava teneffs ettiini ortaya kard. inde solunum yolu hastalklar yetikin lmlerinin ikinci en byk nedeni- len her 100 inliden yaklak 14.85 Bunun en byk sebeplerinden biri kmr- ya da kmr yakmadan kaynaklanan dier paracklar. Parack kirlilii ya da dier adyla is kmr yakmann kt yan rnlerinden bir tanesi. Dorudan doruya bacalardan kabiliyor ya da kkrt dioksit gibi kirleticilerin havayla temasyla oluabiliyor. Paracklarn ap insan sandan 40 kat daha kktr ve slfat, nitrat, amonyum, sodyum klorit, karbon ve mineral tozu ierirler.86 Paack maddeler ok tehlikelidir nk akcierlerin en derin hcrelerine kadar solunabilir ve dorudan doruya kana karabilirler. Kalp krizi, fel, akcier hastalklar, kardiyovaskler rahatszlklar ve hatta bebek lmleri orannda arta neden olurlar.87 Parack maddeler evre zerinde de zararldr. Sis ve grnt meselelerinin yan sra bu maddelerin asidi topraktaki deerli besinlerin yokolmasna, suyun kirlenmesine, ormanlarla tarim rnlerinin zarar grmesine neden olur.
43
GREENPEACE / SIMON LIM
Blm
Tayland
Kkrt Dioksitin nsan Maliyeti
Mae Moh kmr santrali 1978de 75 MWlk bir niteyle almaya balad ve 1996da toplam 2625 MWlk 13 niteye ulat. Bu santral atmosfere her yl 7 milyon ton karbondioksit brakyor.
Mae Moh santralinden yaylan kkrt dioksit kirlilii bitkileri yakp tarmsal rn miktarn azaltyor. Bu ifti yllar iinde ananas retiminde ciddi bir de tank olmu.
Lychee meyvesi aacnn yapraklarna yakndan baknca asit yamurunun zararl etkileri aka grlyor. Asit yamurlar Mae Moh termik santrali yznden oluuyor.
44
Greenpeace
Blm
Gneydou Asyann en byk kmrl termik santrali, Kuzey Taylandn gzlerden uzak dalarnda saklanmtr. lkenin en byk ak madeni tarafndan beslenir. Santralin 13 nitesi ve 2625 MW kurulu gc vardr. Buna ald ilk gnden bu yana artan kirlilik ve lm rekoru da elik eder.
Mae Moh Termik Santralinde bir ii duvardaki tabloyu iaret ediyor. Santralden kaynaklanan hava kirliliinin artk sorun olmadn iddia ediyor.
Mae Moh Semtinin hastanesinde santral kirliliinin kurbanlar tedavi ediliyor. Solunum sorunlarndan yatan insanlarn says rekor dzeyde ve pek ok kylnn hala ila alacak paras yok.
Kronik Obstrktif Akcier Hastal tehisi konulan Panyaraew adl hasta gnlerini hastanede geiriyor. Burada, anormal sayda kyl solunum sistemi kaynakl rahatszlklara bal olarak hayatn kaybediyor.
45
Planlama Ofisi santralin ve madenin yaknlarndaki su kaynaklarnda kritik dzeyde toksik ar metaller 3 Ekim 1992de Tayland Elektrik retim Mdrl (EGAT) saptad.95 hibir kkrt dioksit kontrol mekanizmas olmadan Mae Moh santralinin ilk 11 nitesini altrmaya balad.88 lk azdan Mae Moh Hemen ardndan santral yznden ortaya kan kkrt dioksit, Mae Mohnun atmosferinde hava ve suyla Mae Moh santralinin verdii zarar anlamak iin komu kararak bir hayli yksek toksik madde ieren asit kylere ve hastanelere ksa bir ziyaret yetiyor. Bir kyde, yamurlar oluturmaya balad. Yamur suyundaki slfat 70 yandaki Khun Siributr Wongchana akut solunum oran uluslararas standartlarn %50 zerine kt.89 sorunlarnn tedavisi iin nesi var nesi yoksa ve hatta evinin yarsn satm. Her birka saatte bir, cierlerini yakan Birka gn ierisinde, santralin 7 km.lik ap boyunca 40 astm tahriini rahatlatabilmek iin plastik solunum aldrma ayr kyden binden fazla insan hastaland. Kkrt dioksite cihazna balanyor. Bir albm karp ya hasta ya da maruz kalan halkta ilk belirtiler kendini solunum zorluklar, oktan hayatn kaybetmi olan hemerilerinin fotoraflarn bulant, ba dnmesi, gzlerde ve solunum borusunda gsteriyor. iltihaplanma eklinde gsterdi.90 ki ay ierisinde, santral Mae Mohnun yerel hastanesinde dier iki hasta oksijen yaknndaki pirin tarlalarnn yarsndan fazlas da asit yamurlaryla zarar grmt. Blgedeki hayvanlar lmeye tplerine balanmlar. Hastanenin yneticisi Khun Prasert Kijsuwanaratana salk sorunlaryla santral arasndaki iliki balam, en az 42 bin insan solunum sorunlar ekmeye sorulduunda glmsemekle yetiniyor. Hastane balamt. koularnda dilerseniz fotoraf ekebilirsiniz. Ama bu Bu felaket balangtan sonra, santral kkrd konu hakknda konumaya yetkim yok. 96 engellemek iin birtakm cihazlar yerletirdi. Yine de, bu cihazlar bozulduunda veya bakm iin kapatldnda Tahminlere gre, 300 kadar kyl dorudan doruya dahi EGAT santrali altrmaya devam etti. Nihayetinde, santralden kaynaklanan kirlilik neticesinde hayatn kirlilik sorunlar 1996da Mae Moh vadisinde 6 kiinin kan kaybetti. Ve binlerce kii solunum sorunlarndan ekiyor. zehirlenmesi nedeniyle lmne neden olacak ekilde 2000 ylnda yrtlen bilimsel bir aratrmaya gre kkrt 91 devam etti. Felaket 1998de SO2 kirlilii vadide skp kontrol cihazlar yerletirildikten sonra bile Mae Moh kalnca kendini tekrar gsterdi. Zehirli bulutlar, bitkileri ve yaknlarnda yaayan halk normale oranla kat daha ekinleri bir gecede mahvederlerken yzlerce kiiyi de fazla kronik ksrk sorunlar yayor.97 Bugne kadar 30 92 hastalandrd. EGAT tarafndan oluturulan denetim bin kiinin evini terk etmi olmasna karlk kalanlar hala kliniklerini o yln ilk yarsnda 8200 kii ziyaret etti, kendi tarm alanlarnda asit yamuru gereiyle birlikte bunlarn 3500 solunum hastalklar nedeniyle gelmiti. yayor. lmcl bir balang Gelime var m? Santralin sahipleri yaptklarn temizlediklerini iddia ediyorlar. Konuyla ilgili soru sorulduunda irket mhendisi Khun Ponlit Sesth-Kamnerd bize haritadan yanp snmekte olan krmz LED gstergelerini iaret ediyor ve Hepsi sfr gsteriyor. Gryorsunuz ki artk hava kirlilii sorunu yok diyor. 92 Bu hi de doru deil. rnein, santral hala bir saatte 7 ton kkrt dioksit kusuyor. Greenpeace Aratrma Laboratuar tarafndan 2002de yaplan bir aratrmaya gre, Mae Moh termik santrali her yl 4 milyon ton uucu kl, 39 ton da cva retiyor. Santral sahasndan alnan uucu kl rneklerinde kirlilie maruz kalmam topraklara oranla 14 kat daha fazla cva ve arsenik saptand.94 2003de, devletin Doal Kaynaklar ve evre Politikalar ve
46
Greenpeace
Fotoraf Gneydou Asyann en byk linyit kullanan termik santrali Mae Mohya giden yol. Taylandn evrecileri santrali, bir an nce vazgeilmesi ve temiz yenilenebilir kaynaklarla deitirilmesi gereken kirli enerji teknolojisinin bir rnei olarak gryorlar.
Genel Grnm
Ruhsal ve fiziksel saln zarar grmesi, salk harcamalar, toprak ve rnlere verilen zararlar nedeniyle Mae Moh termik santralinin yaknndaki topluluklar, yllar iinde EGATya pek ok tazminat davas atlar. Mays 2004de Tayland Blge Mahkemesi santralden kaynaklanan kkrt salmlarnn yol at tarmsal kayplar nedeniyle kyllere 5,7 milyon Baht (142.500 $) tazminat denmesini kararlatrd. Etkilenen insan says ve salk harcamalarna gc yetmeyen insanlar gz nne alndnda bu kk bir zaferdir. Kyller, buna ek olarak 2006da Enerji Bakan blgeye her yl salk sorunlarnn tedavisi iin 300 milyon Baht (87.100 $) denek yapacan aklaynca daha byk bir zafer kazandklarn dndler.98 2 yl gemi olmasna karlk, kyller hibir denek grmediler. Hkmetin szn tutup tutmayacan yalnzca zaman gsterecek. On yllar sren mcadele, saysz protesto ve acdan sonra, Mae Moh Hasta Haklar A kk bir zaferi garanti altna aldlar. Santralden etkilenenleri yerletirmek iin yaklak 34 hektarlk bir arazi ve yerel ynetim fonu. imdi santralin lm sahas olarak tabir edilen 5 kilometrelik apnn dnda kyllerin yeniden hayatlarn kurmalar iin ekolojik bir topluluk kurmay planlyorlar. Umut edilen sonu: Mae Mohnun glgesinden kurtulan kyllerin glerini ve morallerini yeniden kazanmalar ve santrale kar mcadeleyi srdrmeye yardm etmeleri.99 Mae Moh: Kmr ldrr, Greenpeace Gneydou Asya, Mays 2006 raporundan adapte edilmitir.
Puslu Ufuklar
Kmrl termik santraller, kkrt dioksit ve nitrojen oksit gibi zehirli gazlarn en byk kaynadr. Bunlar asit yamurlarna ve zemin seviyesinde ozon (smog ya da kirli hava) oluumuna neden olurlar. Asit yamurlar, bu gazlarn atmosferde su, oksijen ve dier kimyasallarn slfrik asit ve nitrik asitle etkileimi sonucunda oluur. Smog ise nitrojen oksidin havada veya gnnda eitli kimyasallarla etkileimi ile meydana gelir. Kurum gibi smog da tm ekosistemi kertecek, bitki ve aalara zarar verecek ekilde zarar verir. Sonu olarak, bu bitki ve aalar ar hava ve hastalklara kar daha hassas hale gelirler. Ayrca, insanlarda astm, akcier sorunlar ve bebek lmleri riskinde art gibi geni lekte belirtilere neden olur.100 Trkiyede bunun en bilinen rnei Yataan Termik Santralidir. Trk Tabipler Birliinin 2000 ylnda yrtt aratrmaya gre, verilerin hastaneler tarafndan yeterince detayl tutulamamasna karlk, Yataanda solunum hastalklar nedeniyle hastaneye yatma says Mula merkezine oranla iki kattan daha fazladr.101 Asit yamurlarnn evresel etkileri imdiye kadar olduka iyi belgelenmitir. Bunun nedeni dnyada ve zellikle skandinavyadaki pek ok ormana verdii zararn ok edici biimde gzle grnr olmasndan kaynaklanr. Sv gaz temizleyici cihazlar gibi bacalardan gelen kirlilii kontrol altna alan teknikler gelitirilse de kmr hala termik santraller nedeniyle meydana gelen kkrt salmlarnn en byk kaynadr. 2004 ylnda ABDdeki santrallerden havaya gnderilen 10,3 milyon ton SO2nin %95i, 3,9 milyon ton NOxin ise %90 kmrden kaynaklanmtr.102 Asit yamuru, smog ve dier gazlar nedeniyle oluan zararn maliyeti devasa dzeydedir ve kmrn gerek maliyetinde byk bir kalemi tekil ederler.
47
GREENPEACE / YVAN COHEN
Blm
Aratrma Konusu Kmrn miras
Gney Afrika
Eski kmr madenleri- tkenmi ama unutulamayan
Tecrbeli evre aktivisti Matthews Hlabane asit maden drenaj (AMD) sularnn bu havuza nasl dolduunu anlatyor. 2 kilometre tede yaayan Maguqa yerlilerinin ocuklar scak olduklar iin bu havuzlarda ykanmaya geliyorlar. Ama bu scak havuzlar uursuz bir gerei saklyorlar. Su, terk edilen madenlerdeki kmr yangnlar nedeniyle snyor. Bu yangnlarn pek ou 1940dan beri sryor. AMD tepelerden akarak Brugspruit akntsna karyor. Kirlenmi aknt daha sonra Olifants nehrine ve en sonunda Loskop Barajna akyor. Barajda kmr madenlerinden gelen kirli suya bal olarak byk lekte balk, timsah ve kaplumbaa lmlerine rastlanyor.
Madenlerden szlen su, slfat tuzlar, ar metaller, benzen ve tolen gibi kanserojen maddeler ieriyor. AMDde bulunan tuz buharlama sonucunda etkilenen blgeleri burada grld gibi beyaz ve kaln bir tabakayla kaplyor.
48
Greenpeace
Blm
Gney Afrika dnyann 6. byk kmr reticisi ve 7. sradaki tketicisi. Derinlerde olmayan kmr damarlar ve ucuz iilik nedeniyle kmr madenleri lkenin her bir yanna dalm. Ancak, maden bir kere miadn doldurdu mu, gizli bir maliyet daha aa kyor.
103
Adelphi Magatha ve Tebogo Letsulo AMDden kaynakl beyaz tuz tortusu olumu bir arazideler. Tortunun gerekte ne olduunu bilmiyorlar. Sadece tuzlu bir tad olduunu ve rzgr estiinde gzlerini yaktn biliyorlar.
Bu ak yeil-mavi rengindeki su, Olifants Nehrine ve en sonunda Loskop Barajna akyor. Kmr yataklarndan gelen AMD karmn ve yerel belediyenin doru dzgn almayan lam suyunu ieriyor.
AMD ieren gller okalipts aalarnn arasnda gizlenmi. Yerel bir rehbere gre, 15 kilometrelik bir alana uzanan bu havuzlarn tamam ancak havadan baklnda grlebiliyor.
49
Gney Afrika dnyann 6. byk kmr reticisi ve 7. sradaki tketicisi.* 2006 ylnda, Gney Afrika kmr ihracatnn %80i, Avrupadaki termik santrallere yapld.**
www.eia.doe.gov/emeu/cabs/South_Africa/pdf.pdf. 2007 retim rakamlar 269.365 milyon tok retim ve 194.611 milyon ton net tketim. Bkz. www.platts.com/Coal/highlights/2006/coalp_ee_091106.xml, 10 Ekim 2008.
**
50
Greenpeace
Blm
Kirli su demir oksit nedeniyle sar turuncu aras bir renge dnyor. Madenciler tarafndan sar tortu brakmas nedeniyle demir oksite sar olan ad verilir. Bu su yksek derecede asitli. zerinde akt tabakalardan ar metalleri skp iine alyor.
AMD Brugspruit Vadisinde iletilmekte olan ak maden ocandan akan AMD. Blge sakinlerine gre, madene izinli deil dolaysyla da yasad. AMD, bir de bozuk kanalizasyon suyuyla karnca Gney Afrikann zaten snrl olan su kaynaklarna byk bir tehdit oluturuyor.
Maguqa kasabasndan kk bir ocuk kokan suda oynuyor. Anne babas akntnn tehlikeli olduunu sylyor. ocuklar kyafetlerini kuru tutmak iin suyun zerinden plak olarak atlyorlar. Bylece kk maceralarn ailelerinden gizli tutabiliyorlar.
51
Pretoria niversitesinde akademisyen ve veteriner olan Dr Jan Myburgh bu durumu ekolojik bir felaket olarak nitelendirdi.109 Daha da kts, AMDnin doas gerei verilen zarar uzun dnemlidir nk bir kere maden su Tanklklarla kullanlm kaynanda bir gedik aarsa yeralt kayalar oksijen ve madenlerin etkisi yamur suyuna maruz kalrlar. Bu durum kimyasal Bu etkileri en ok edici nitelikte yaayan yerlerden biri tepkimeye neden olur ve AMDde bulunan toksik Emalahlei.105 Anlam kmr mekn. Bu nedenle blgede maddelerin aa kmasna neden olur. 22 kmr oca (ayrca elik, vanadyum ve manganez Irmak boyunda ilerledike, 10 kilometreden daha fazla bir iletmeleri) bulunmas pek de artc deil. alanda AMD barajlar bulunuyor. Erimi demir nedeniyle su Transvaal ve Delagoa Bay (T&DB) madeni blgede krmz ve altn rengini alm. Manzarann uzand her terkedilmi en byk madenlerden sahalarndan biri. 1896 yerde bir AMD sznts bulabiliyorsunuz. Tora kurutmu ylnda alm ve 1953de sahipsiz bir ekilde terkedilmi. ve dokunduu bitki rtsnn tamamn ldrm. Dolaysyla kirliliin hesabn soracak kimse yok. Brugspruit Nehrine ilk bakta etrafa kar yadn sanyorsunuz, oysa gerek neden AMD kaynakl beyaz tuz Salk sorunlar birikintileri. Emalahleni halknn en hassas olanlar arasnda Maguqadaki Neyerere Sokanda yaayan ocuklar bulunuyor. Futbol sahalar, kk bir akntnn yan bandaki bir deltacn zerinde bulunuyor. Aknt, belediye tarafndan ilenmemi kanalizasyon suyu ile dolu olduu iin kirli ve tehlikeli.106 Geen yaz, su seviyesindeki bir art futbol sahalarnn zerinde beyaz tuzun birikmesine neden olmu.107 Tuz etraftaki madenlerin tad AMD nedeniyle oluuyor. Tuz gzlerini yakmaya balaynca futbol sahalarn tamak zorunda kalmlar. Futbol oynamadklar zamanlarda Maguqann ocuklar, 2 kilometre uzaklktaki scak havuzlarda yzyorlar. Scak havuzlar evredeki terkedilmi madenlerde 1940lardan bu yana snmemi olan kmr yangnlar nedeniyle oluuyor. Ve madenlerden gelen tehlikeli scak su bu havuzlarda toplanyor. Havuzlarn etrafnda hibir gvenlik nlemi veya uyar levhas yok. Oysa brakn iinde yzmeyi, bu sular sulamada bile kullanlamayacak kadar zehirli. 108 Deneyimli evreci Matthews Hlabane Buras dnya zerindeki cehennemdir. diyor. Toprak yanyor ve tuzla ykl, hava tehlikeli. Ve bu durumun dzeltilmesine ynelik hibir aba da yok.110 Yaklak 10 yl nce yerel topluluktan evrecilerin seslerini ykseltmesiyle bir hareket balam. Byle bile olsa Matthewun sylediine gre Sesimizi ykseltmeyi brakr brakmaz, ilgi de lyor. Mesele, hibir zaman zmlenemeyecek gibi grnyor. Sadece Emalahlenide brakn nehrin kirlenmesini, kanalizasyon sistemi bile bozuk. Bir yukarda bulunan Brugspruitdeki artma tesisi 10 yllk ama byk bir tadilat nedeniyle bir yldan uzun bir sredir almyor.111 Ancak baka sorunlar da var: elektrik kablolarnn alnmas, eleman bulunamamas, endstriyel atk sular ve ilenmemi kanalizasyon akntlar.
Gney Afrikada yzn zerinde kullanlp terkedilmi kmr madeni bulunuyor. Her biri evre iin patlamaya hazr bir bomba gibi. Bunun nedeni AMD yani, ihtiva ettii slfat tuzu, ar metaller ve benzen ya da tolen gibi kanserojen maddelerle birlikte madenlerden szlen su. AMD doal yaam zarar veriyor ve eitli hastalklarn yaylmasna neden oluyor. Su ileri ve Ormanclk Departmanna gre bozuk kanalizasyonla birlikte AMD, Gney Afrikann snrl su kaynaklarna ynelik en byk tehdit haline geliyor (Bkz. Kmrn yan etkileri).104
Kirletilmi su kaynaklar 2006 ve 2007de, Emalahleninin 60 km. ak ynnde olan Loskop Baraj civarnda ayr olay meydana geldi. S kaynaklarna karan AMD bir anda binlerce balk, timsah ve kaplumbaann lmne neden oldu. Irmak boyunca tand iin tarlalara da zarar verdi ve civardaki topluluklarn kulland ime suyunu zehirledi.
52
Greenpeace
Fotoraf Emalahleni Belediyesi Konseyi kanalizasyon sistemi felaket bir durumda. Artma sistemi yan rmaa aktt iki metrenin zerinde lam suyu ile kaplanm. almayan artma AMD kaynakl tehditleri krklyor.
Hava kirlilii Emalahleni, terkedilmi madenlerdeki kmr yangnlarndan kaynaklanan hava kirliliinin tm blgeyi sard Mpumalanga eyaletinde bulunuyor. Hibir kurulu imdiye kadar maliyetleri hesaplamam ama blge sal bozulduka gerein farkna varlyor. Eyaletin resmi yetkilileri 5 yan altndaki ocuklarda k aylarnda grlen solunum yolu enfeksiyonlarnda kesin bir art gzlemliyorlar.112 Kasm 2007de Gney Afrika hkmeti Mpumalangann 300 bin kilometrekareden daha byk bir alann ncelikli ulusal kirlilik alan ilan etti.113 Civardaki lmler sonucunda kirliliin eski Dou Almanyada olduundan daha da kt olduu sonucuna varld.114
Kmrn Yan etkileri

Kmrn peinden srkledii ykmllkler ounlukla su kirlilii ile ilgilidir. AMD bunlardan sadece bir tanesi. AMD, nehirleri, halileri ve deniz yataklarn demir hidroksitten oluan turuncu bir battaniye ile kaplayabilir ve yoluna kan tm bitki ve hayvan yaamn yok edebilir. AMD ile temasa geen su insanlar tarafndan iilemez, sulama ve tarm iinse fazla zehirlidir.117 AMD tarafndan oluan kirlilik hakknda tam bir tahmin yapmak gtr. Yine de 1989da dnya zerinde AMD tarafndan ciddi biimde kirletilen aknt ve nehirlerin toplam 19.300 kilometre uzunluunda (Nil nehrinden kat daha uzun); gl ve rezervuarlarn da 72.000 hektar civarnda olduu tahmin edilmitir.118 AMD bulunan kaynaklar yzlerce yl zehirli kaldklar iin bu rakamlarn 1989 ylndan bu yana art gsterdii sylenebilir. Kmr yakma atklar (CCW) su kaynaklarn kirleten bu mirasn bir baka yndr. Kmr yandktan sonra arda kalanlar; arsenik, kadmiyum, krom ve kurun gibi ekosistemleri tamamyla yok edebilen toksik kalntlar ierirler. Tipik bir durum olarak, CCWnin kat ksm topran altna gmlrken, sv ksm doal batk alanlara ya da suni havuzlara pompalanr.119 Eski madenler de CCWyi depolamak iin kullanlr. Bu depolama alanlar ounlukla hibir dzenleme yaplmadan terk edildikleri iin, sznt yapma veya yeralt sularna karma riski byktr. Sonu olarak ime suyu, ekilebilir alanlar ve doal yaam kirlenir.
Genel grnm
Gney Afrika iklim deiikliinin stesinden gelme iddiasyla temiz kmr gibi kantlanmam; nkleer gibi pahal teknolojilere meylederken ayn zamanda 2050 ylna kadar elektrik retimini iki katna karmay planlyor. Kmr kaynakl elektrik retimi ve madencilik yaylyor. Ancak bu byk atlmn gerisinde, terkedilmi madenlerden yaylan kirlilik bir ncelik olarak grlmyor. Maden ve Enerji Departmanna (DME) danmanlk yapan Geosciences Konseyi, acil mdahale gerektiren 6 binden fazla sahipsiz maden listelemi.115 T&DB madeni bu listenin banda ve temizlenmesi iin 100 milyon Randa (10.7 milyon $) ihtiya duyuluyor. Toplamda 30-100 milyar Rand tutarnda olan tm madenlerin temizlik maliyetleri iinde bu olduka kk bir miktara denk dyor. Aka grld gibi, finansal maliyet ok byk. Anglo Coal ve BHP Billiton gibi baz maden sahipleri kendi AMDlerini 300 milyon Rand (32,5 milyon $) gibi bir maliyetle ilerken bunlar sadece mnferit vakalar olarak kalyor.116 Temizlik harcamalarnn byk bir ksm, tpk sre giden evresel zararlarn maliyetleri gibi, halkn cebinden kacak. Hazrlayan: Victor Munnik
53
GRAEME WILLIAMS / PANOS
Blm
Aratrma konusu Kmrn Miras
Polonya
Belatov ve tesi- ak ocak madenciliinin zararlar
Belatov ve tesi- ak ocak madenciliinin zararlar
Belatovu besleyen kmrn byk bir blm yan bandaki ak ocak madeninden geliyor. Bunun gibi madenler Polonyada civar gllerin sularnn ciddi biimde azalmasna neden oldu.
Polonyada madencilik operasyonlar devasa dzeylerde gerekleir. Bu madenin oluturduu oyuk 500 metrekare civarnda.
54
Greenpeace
Blm
Polonyann Lodz blgesinde bulunan Belatov termik santrali enerji retiminde %20lik payyla lkenin en byk santrali. Ayn zamanda Avrupann en byk linyit yakan termik santrali . Her yl bacalar 31 milyon ton karbondioksiti atmosfere boca ediyor.
120 121
Polonyada madencilii bytme planlar yolda. En byk kayglardan biri bu bymenin Goplo Gl gibi su kaynaklarn nasl etkileyecei. Bu gln evresindeki hassas ekosistem Avrupa apnda nemi olan bir ku barnma alan.
Polonya, Dou Avrupann en byk kmr reticisi ve tketicisi. Tm Avrupada ise retim ve tketimde Almanyadan sonra ikinci srada geliyor.
Belatov ak ocak madeni Avrupada insan eliyle yaplm en byk ukur. Polonya elektriinin %90n kmrden karlyor. Arka plandaki rzgar iftliinin de ispatlad gibi Polonyann temiz enerji elde etmek iin potansiyeli var.
55
Balatovu besleyen kmrn byk ksm yan bandaki ak ocak madeninden gelir. Madenin etrafnda yaratt deiim plak gzle rahatlkla grlebilir. Belatov kentinin sadece on ile on be kilometre uzanda konulanan maden arazisi 2500 hektar (yaklak 330 futbol sahas) byklndedir. Maden kendisini Avrupann en by olarak tantyor.122 Madeni evreleyen alan tamamyla tketilmi ve maden atklarn, kamyonlar ve vinleri iine alyor. Madenin dibinde nakil bantlar, ta ve kayalarla ykl olarak alyor. ukurun kenarndaki gzetleme gvertesinde sessizlik hakim, zira grnt gerekten de i karartc.
Kleczew Benzer bir durum Przyjezierzeden bir ka kilometre uzaklktaki Kleczewde kendini gsteriyor. Buradaki maden on yl nce almaya balam ve hala tam hzda almaya devam ediyor. Son on ylda maden, ufka kadar uzanan koyu gri bir l manzaras yaratm. Poznan Tarm niversitesinin bulgularna gre Kleczew blgesindeki linyit madenlerinin su ebekeleri giderek byyen yeralt kraterlerinin olumasna neden oluyor. 80lerde maden kuzeye doru geniledike Powidksi Doa Parkndaki gllerin su seviyeleri de dmeye balad.125 Kruszwica Zarar grecek yerlerden biri de Goplo Gl. Kruszwica kentinin yaknnda bulunan gl, Goplo Binyl Parkna ev sahiplii yapyor. Bu gl AB Natura 2000 program erevesinde korunuyor ve Avrupa apnda nemli olan bir ku barnan ieriyor. Yine, Goplo Gl buyunca Polonyann tarihteki ilk insan yerleimleri olumu. imdi bu hassas ve deerli alan tehdit altnda. Bu tehdit 2 ubat 2008de yaplan bir szleme ile Tomislawice ak ocak madenine tannan hafriyat haklarndan kaynaklanyor. Kruszwicadan sadece 10 kilometre uzaklkta kaz almas yapacak olan madenin 2009da almas bekleniyor.
Zarar daha da byyecek

Polonyada baka pek ok blgede madencilii bytme planlar hayata geirilme yolunda. Bunlardan bazlar, Polonyann beii ve nl gl Goplonun tehlikeli biimde yaknnda. Byk endielerden biri de madenciliin, bu gllerdeki su seviyesi, glleri evreleyen ekosistemler ve turizm zerindeki muhtemel etkileri. Przyjezierze Przyjezierze zararl etkilere ilk elden tank olmu kylerden biri. Ky Ostrowskie Glnn yannda kurulmu ve geim kayna byk lde turizme bal. Ya da daha ok turizme balyd diyebiliriz, zira son birka yl iinde gletler yok olmu, emeler kurumu ve aalar lm. Gln su seviyesi ise iki metre azalm.123 Gl kuruduka gelen turist says da kurumu.
Bu plann aklanmasndan iki ay sonra blge sakinleri tarafndan Polonyada nadiren grlen bir protestonun ilki gerekletirildi. Yaklak be bin kii Kruszwica sokaklar nsanlar azalan su seviyesi nedeniyle kmr madenini boyunca gsteri yaptlar . Bu kiilerden biri olan Jzef sulasa da, maden btn sorumluluklar reddediyor ve bu Drzazgowski (Doal evreyi Korumak iin Przyjezierze kadar byk lde azalmay kuraklk ve yalarn Dernei yesi) yle diyor : Eer Tomisawice madencilie olmamasna balyor. Bu iddia kantlanabilir gibi deil. Can balarsa, Goplo glnn sular da nmzdeki yllarda yanan blge sakinlerinin de iaret ettii gibi kmr tpk Ostrowskie glnn bana geldii gibi azalacak.127 madenlerinin yaknnda bulunmayan gller bu kadar byk lde kurumamlar.124
56
Greenpeace
Fotoraf Tama band ve tayclardan boaltlan kmr ynlar
Maden tarafndan hazrlanan Tomislawice Ak Oca ED raporunda bu iddiaya cevap verilememesi bir srpriz deil. Rapora gre, 2017 tarihinde kmr madeninin suyunu Goplo Glnde biriktirecek ileri tarihli Gln u ana kadarki su seviyesi korunacak eklinde bir karar alnabilir. Eer bu gereklemezse su seviyesindeki herhangi bir seviye deiiklii ykc etkiler tayabilir. Bu durum gle gereinden az veya daha fazla su verilerek annda gerekleebilir. Ya da maden iletmesi durdurulduktan ve gl kurumaya brakldktan sonra da ykc etkiler grlebilir. Goplo Gl, etraftaki gllerin tropik zincirinde nemli bir role sahip. Balaban, bykl batankara, yabankaz gibi Goplo Binyl Parknn sembol haline gelmi pek ok ku tr tehlike altnda olacak. Bataklk ve turbalklar da kuruyabilir ve Kuvayia blgesindeki hem suda hem de karada yaayabilen hayvanlarn reme alanlar geri dnsz bir ekilde ykma urayabilir. Tm bunlara ramen maden irketi bu gereklerle yzlemeyi reddediyor. KWB Koninin bamhendisi, Arkadiusz Michalski Kruszwicann neden bu ie bu kadar kartn anlayamyorum. Madenin en ufak bir etkisi olamayaca bir blge buras diyor.128 Poznan Adam Mickiewicz niversitesi ku bilimcisi Dr Micha Kupczyk, ayn grte deil: Burada madenin hemen yan bandaki alandan bahsetmiyoruz. Burada on belki de yzlerce kilometre uzaklktaki alanlara verilecek zarardan bahsediyoruz.129 Eer doruysa, Polonyada ak ocak madencilii tarafndan verilen zarar henz yeni balad. Hazrlayan: Marta Kamierska
Hasralt craat
Kmr madenciliinin yerel su kaynaklar zerinde geni apl etkileri vardr. Madencilik ilemleri iin muazzam miktarda su gerekir. ounlukla toprak araziler gibi nehirlerde de hendekler alarak kmr karlr. Sonu olarak, su yataklar btnyle kaybedilir. Kmr yeraltndan karld zaman, yeralt suyu madencilik yaplan blgelerin kurutulmas iin darya pompalanr. Byk miktarlarda suyu ekmek bu maden alannn tesindeki blgelerden de suyun ekilmesine neden olur. Nihayetinde, su seviyesi der, doal ekosistemler zarar grr, deerli balk ve ku trleri azalr ve tm blge tehlike altna girer (bazen ulusal snrlarn tesinde).130 Da tepelerinin tralanmas gibi yzey madencilii yntemleri su kaynaklarnn bu kez de baka bir ekilde kaybolmasna neden olabilir: onlar kir bekleriyle rterek. Tepeleri tralayarak bir anlamda dalar skp akarsulara boca edersiniz. Endstriyel deyimiyle vadi dolgular, dalarn patlatlmas yoluyla oluan moloz ynlarn komu vadilere boaltarak oluturulur. Bu ilem, hektarlarca doal yaam habitatnn gmlmesine ve akntlarn ekolojik ilevlerini kaybetmesine neden olur. ABDnin Appalachia blgesinde bu yntem 1200 mil uzunluunda su akntlarnn gmlmesine ve geri dnsz biimde kaybedilmesine neden olmu, yerel topluluklar bundan ciddi biimde etkilenmitir. Bu vadi dolgularnn 2013 ylna kadar Appalachia Blgesinde en az 2400 mil uzunluunda akarsuyu kalc olarak yok etmesi beklenmektedir.131
57
Blm
ABD: Dou Kentucky

Da tepelerini maden atna evirmek
Da tepelerini tralama (DTT) yntemi bir anlamda dalar alp akarsulara boca etmektir. Endstriyel deyimiyle vadi dolgular, dalarn patlatlmas yoluyla oluan moloz ynlarn komu vadilere boaltarak oluturulur. Bu ilem, hektarlarca doal yaam habitatnn gmlmesine ve akntlarn ekolojik ilevlerini kaybetmesine neden olur.
DTT yksek oranda ykc bir kmr madencilii yntemidir ve ou Amerikal bu yntemden bihaberdir. DTT yznden orta ve gney Appalachia Dalarnda bir milyon arlk bir alan imha edilmitir.
Burada da gsterildii gibi DTT yoluyla da tepeleri sistematik olarak patlatlr ve ayrtrlr. Bylece kmr damarlarna ulalr (sol st). Geriye kalan kayalar aadaki vadiye boca edilir (sa alt).
58
Greenpeace
Blm
Orta Appalachia Da blgesi lkenin kmrnn nemli bir ksmn retir. 1980lerin banda buradaki kmr irketleri da tepesi tralama denilen bir ak ocak madencilii yntemi benimsediler. Sre ierisinde, zellikle Dou Kentuckyde bulunan topluluklar ve arazileri ykma urattlar. Neden? nk bu kmre ellerini srebilmek iin en ucuz yol.
Kentucky, Pike Countydeki Creek Adasndaki yzey madeninin yannda bulunan bir tabela. Yandaki madende yaplan patlamalar Urias mlknn zerinde kaya paralarnn uumasna ve evlerinin toz istilasna uramasna neden oluyor.
Erika ve Raul Urias evlerinin yanndaki szde slah edilmi sahada kurumu bir su hendei. Madencilik ilemleri srasnda verilen evresel zararn slah edilmesine ynelik abalar pek de sonu vermiyor.
Ben kk bir ocukken buralar ok gzeldi diyor Raul imdi hibir ey kalmad Geriye kalanlar 100 fit yksekliinde da duvarlar, slah edildii sylenen ama edilmemi alanlar... Sadece orda yatan l kahverengi eyler. Vahi yaam gitti. Hibir ey kalmad.
59
DTT tam da kulaa geldii gibi iler: madenciler kmr yzeye karmak iin dalar ksm ksm havaya uururlar. Kmr bir kere karlp bitikten sonra artk kayalar ve patlamalar sonucu oluan kir (fazlalk yk olarak adlandrlrlar) yandaki vadilere depolanr. Madenciliin bu ykc yntemi Kentuckyde yzlerce millik akarsular gmd ve yz binlerce arlk yal orman krp geti. DTT dnyann en zengin lman ormanlarnn bulunduu bu dalk blgede hnla yok etmeye devam ediyor. Binlerce ton fazlalk yk vadilere boca etmek yeterince ktyken, bu atk kaya ve kirin bir de selenyum, arsenik ve cva gibi maddeler ihtiva etmesi ve bunlarn yerst ve alt sularna karmas yollarnn zerindeki her eyin zehirlenmesine neden oluyor: su akntlar, balklar, flora, fauna ve hatta insanlar.
gitti. Hibir ey kalmad.133 Dpedz cehalet Gsterili orkideler trilyumlar her daim yeil kalan prens am Orada her trl harika yabani iek bulurduk. Ama artk gittiler, gittiler. Yani, devasa bir oyuk ve doldurulmu bir vadi braktlar. 134 Yllar ncesinde Mary Jane, imdi kocasyla birlikte yaadklar Leslie Countyye da yryleri dzenliyormu. 2007den beri Whymore Kmr irketinin DTT ilemlerine kar savayorlar. Mcadeleleri esnasnda, bir zamanlar el dememi olan ekolojinin tamamyla kne ahit olmular. Durumu daha da ktletiren ey, bu ykmn bir ksmnn kmr irketi tarafndan yaplan aralksz hatalar sonucunda olumu olmas. Mary Jane Adams, bize Whymore Kmrn 100 fit geniliindeki dalk alan pervaszca oyduunu ve tkenme riski altndaki Indiana kahverengi yarasann da bulunduu deer biilemez orman habitatn kesip attn aklyor. Ancak Adams iftinin daha sonra bulduu zere irket oyuu yanl yerde am. Kmr damarnn nerede olduunu bilmiyorlard. diyor Mary Jane.135 nemli bir yabani hayat alan yok yere haritadan siliniyor.136 Yetersiz restorasyon Buraya ne kadar im alan koyduklar umurumda bile deil. Hayvanlarn kn burada hayatta kalabilmeleri iin cevize ihtiyalar var. Hindi, keklik, sincap, geyik, hepsi. Bu byk orman alp gelecekte bir hile deitiriyorlar.137 Rick Handshoe, Floyd Countydeki maden sonrasnda yrtlen ackl ve yetersiz geri kazanma srecine ahit olmu. Rickin syledii kadaryla en byk sorun, kmr irketlerinin maden sahalarn otlak olarak deerlendirmeleri ve buraya yedi rnden oluan bir karm ekmeleri. Bu ekinlerin srekli olarak yeniden ekilmeleri gerekiyor ve sadece gl gbrelerin yardmyla byyebiliyorlar. Kmr madeninin tahvili devlet tarafndan bir kere iade edildi mi, gbreleme duruyor ve her ey lyor.138
DTTnin ilk azdan etkileri

Dou Kentuckydeki kmr sahalarnda yaayan binlerce insan DTTden etkilenmi durumda. Bu insanlar, kmr irketlerinin grmezden gelmelerine, reddi icralarna ve agzllklerine dorudan tanklk edebiliyorlar. Toksik zehirlenme Erica ve Raul Urias, daha nceden yeil ve anak eklinde olan Pike County vadisinde yayorlar. Evleri imdi DTT yznden ay yzeyi gibi bombo olan bir maden tarafndan evreleniyor. Arazileri uan kayalar yamuru altnda kalm ve kkrt bakmndan zengin patlamalarla yutulup gitmi. Ancak en byk endieleri 4 yandaki kzlar Makayla. 2006 ylnda, kzlarn ykadklar ve Makaylann hayatnn ilk yl boyunca ara ara itii suyun, EPA tarafndan izin verilen miktarn 130 kat daha fazla arsenik ierdiini ve normal seviyeden daha ok cva ihtiva ettiini reniyorlar (bkz. Cva, sayfa 61). Makayla imdilik iyi, ama Erika ve Raul gelecek iin hala kayg duyuyorlar. Korkularm var. Makayla iin endie duyuyorum. Diyor Raul bize Arsenie uzun sure maruz kalmann i organlara zarar verdiini biliyorum. 132 Raulun kendi ocukluundaki vadi bambaka bir yermi. Ben ocukken buralar ok gzeldi. diye anlatyor. Akarsular berrakt, hibir zaman kara olmad. Kk balk ve tatl su stakozlar ile fazlaca kurbaa vard. imdi hibir ey yok. Geriye kalanlar 100 fit yksekliinde da duvarlar, slah edildii sylenen ama edilmemi alanlar... Sadece orda yatan l kahverengi eyler. Vahi yaam
60
Fotoraf Madencilik sonrasnda etkilenmi arazinin ne kadar tamir edilebilecei tartmaya aktr. Da tepeleri bir kere patlatld m terine tekrar konamaz ve milyonlarca ton kaya ile doldurulan vadiler ve akarsular yeniden kazanlamaz. Madencilik doal sistemi yle kkten deitiriyor ki bir kere kaybedilen asla yeniden kazanlamaz.
Bu yetersiz abalar ayn zamanda yeryz ve alt sularn yabani yaamn bal olduu ekosistemle birlikte tamamyla ykma uratyor. Rickin tanklklar evre Koruma Ajans (EPA) tarafndan 2003de hazrlanan bir raporla dorulanyor. Bu rapora gre bu ekilde deerlendirilen arazilerde maden ncesi orman bitki rtsne dnte eski arazilerde gzlemlenen dnmlere oranla ok daha uzun zaman gerekiyor. 139 Ya da Rickin deyimiyle Burada bir daha asla aa yetimeyecek. 2003de Rickin mlknn yanndaki maden irketi akarsuyu tamamyla ldryor. Rick dere suyunun bir sre turuncu aktn sylyor. Daha sonra neler olduunu aklyor: Derede hi balk yoktu. Eer derede gzlerinle gremediin eyleri ldrrsen, o zaman semenderler burada yaayamaz, kerevitler yaayamaz, balklar yaayamaz. O zaman aaya inip kk balk ve kerevit yiyen rakunlara ne olacak? Birini ldrdn m, zinciri tm besin zincirini ldrrsn. 141 Bu olay bir kaza olarak nitelendirilmiti. Oysa maden irketinin nce havza ina etmeden yasad olarak terkedilmi bir yeralt madenini kazmasnda kaza namna hibir ey yoktu. Bunun gibi szde kazalar yllardr grlmekte. Floyd Countyde neden olduklar evresel ykm tm blgede gzlemlenebilir.
Cva
Kmr endstrisi dnya zerindeki cva salmlarnn en byk sorumlusudur . Her yl atmosfere braklan 2190 ton cvann yarsndan fazlas termik santral bacalarndan kar.143 Kmr yakma sonucunda ham kmrde bulunan cva aa kar. Bu cva yamur, toz veya en basit ekliyle yerekimi nedeniyle en nihayetinde rmaklara, akarsulara ve gllere karr.144 Bir kere suya kart m besin zincirine girmi demektir. Yosunlardan balayarak nce balklara, sonra kulara, sonra da memelilere ular. Besin zincirinde yukar ktka cva younluu da artar. 145 Cva insanlara zarar verebilir mi? Evet. Annelerden domam bebeklere geebilen bir nrotoksindir ve beyin hasarlarna, krle, felce ve dier sorunlara neden olur. Genellikle balk yiyerek dorudan insan vcuduna aktarlr. ABDde hamile kadnlarn %8 kanlarnda EPA tarafndan gvenli addedilen miktarn daha zerinde cva tayorlar.146 Bunun sonucunda her yl doan 410.000 ocuk anne karnndayken tehlikeli seviyede cvaya maruz kalyor.
Genel grnm?
DTT madencilii devam ettike ve irketler blgenin sal ve insanlardan nce karlarn dndkleri mddete Dou Kentucky ve orta Appalachian kmr sahalarnn durumu umutsuzluunu srdrecek. Kmr fiyatlar ykseldike DTTye olan rabet artyor ve bu hastalklara, sularn kirlenmesine ve ykma uram ekosistemlere mal oluyor. Bu maliyetler maden irketi tarafndan dsal olarak niteleniyor. Bu maliyetler aa yakada yaayan blge sakinleri tarafndan deniyor. Bu, onlarn dememesi gereken bir bedel. Hazrlayan: Sara Pennington
61
GREENPEACE / KENTUCKIANS FOR THE COMMONWEALTH
Greenpeace
Blm
Almanya
Zwenkau Gl- Nafile slah abalar
50 yllk gemi Santa Barbara, madencilerin koruyucu azizesinin ismini alm ve Dou Almanyadaki Zwenkau Glnde seferler yapyor. Eski ak ocak madeni suyla doldurularak turistik bir mekn haline getirilmeye allm. Doal koruma yeniden yaplandrma projelerinin yalnzca kk bir yzdesini oluturuyor.
2009 sonuna kadar gln tamalarna kar bantlama sistemi yapmak iin 14,5 milyon kp toprak tanacak. 10 km2lik bir alanda Zwenkau Gl Orta Almanya Yeni Gl Blgesinde trnn en byk rnei olacak.
Suyun rengi siyah ay gibi kristal netliinde. Sudaki pH miktar ise 2,6 dzeyinde yani sirke kadar asitli. Asit maden drenaj nedeniyle su bitkileri ve hayvanlar hayatn kaybedebilir, su kaynaklar kirlenebilir ve atks borular gibi yaplar ryebilir.
62
Greenpeace
Blm
Madenciler olmadan, bu gln stnde sefer yapyor olamazdk. diyor Kaptan Thomas Nagel, Dou Almanyadaki Zwenkau Gln yavaa geerken. Su siyah ay kadar berrak grnyor ve slfit kokuyor. Sudaki pH dzeyi 2,6 yani sirkenin asit seviyesine eit. Gln gney dou kesinde, Bhlen-Lippendorf termik santralinin iki gri bacas ge doru uzanyor.
147 148
Gln gney dou kesinde, Bhlen-Lippendorf termik santralinin iki gri bacas ge doru uzanyor. BhlenLippendorf ylda 14 milyon ton civarnda CO2 retiyor ve Almanyadaki termik santraller liginde en byk karbon salmclar arasnda 7. srada.
Profen ak ocak madeni Zwenkau Gln oluturmak iin gereken suyu karlyor. Mart 2007den bu yana 10 milyon m3 su bu gle aktarld. Kmr madeninin hemen civarndaki evrenin dnda baka blgelerin de kurumasna neden oluyor. Sonu: su seviyesinde azalma ve zarar gren ekosistemler.
Madenciler olmadan, bu gln stnde sefer yapyor olamazdk. diyor Kaptan Thomas Nagel. Zwenkau Glnn yeniden yaplandrlmas imdiye kadar 145,6 milyon Avroya mal oldu. Milyonlarca Avroluk kamu fonlar yeniden yaplandrmaya ayrlrken, bilim insanlar gr bildiriyor: Bu yaklamlarn srdrlebilir olup olmadklar henz netlik kazanmad.
63
Zwenkau Gl, Saksonyann Leipzig kentine 20 dakika uzaklktaki eski bir ak ocak madeni zerine kurulmu. 1921 ve 1999 yllar arasnda iletmede olan maden 1863 hektarlk bir alan kaplyor. Bu 4000 futbol sahasndan daha byk bir ukur.149 imdi yeniden yaplandrma projesi altnda blge turistik bir mekna evriliyor: ukurdan suni bir gl, gl stnde bir marina, apartmanlar, yakndaki elence parkna gitmek iin bir su st demir yolu. Gl yaknda, 10 km2lik bir alanda Almanyann szde Yeni Gller Blgesinde kendi trnn en byk rnei olacak.150 Zwenkau Gl, Almanyada ak madenciliin at byk ukurlar yeniden kazanmak iin yrtlen pek ok projeden biri. Ancak ayn zamanda yeniden yaplandrma ile birlikte gelen sorunlara da iyi bir rnek. (Bkz. Kaybedileni geri istemek, sayfa 65)
kazanma ans o kadar azalyor. (ABD: Dou Kentucky rneinde olduu gibi, sayfa 58). Asit Maden Drenaj Dou Almanyada 172 tane doldurularak gl haline getirilmi maden bulunuyor ve hemen hepsi ayn sorunla kar karya: asit maden drenaj. Sonular gzlemlemek zor deil: su bitkisi ve hayvanlar burada yaayamyor, su kaynaklar kirlenebiliyor ve atk su borular gibi yaplar asidik ortam nedeniyle ryor. 155 Zwenkau Gl istisna deil. Sadece bir yl sonar, Saksonya blgesel konseyi evre departmanndan Jrg Hagelganz aklad: Eer bir ey yapmazsak Zwenkau Gl, Almanyann en asitli gl haline gelecek. 156 Su seviyelerine verilen zarar Gln asitlemesini hafifletmek zere LMBV u anda aktif su baskn yntemi kullanyor. Mart 2007den bu yana Profen ak madeninin drenajyla ekilen suyun yolunu deitirerek gle 10 milyon m3 su tad.158 Yeraltndan bu kadar byk miktarlarda suyu ekmek kmr madeninin hemen yaknlarnn yan sra ok daha geni bir alan etkileyebilir. Sonu azalan su seviyeleri ve doal ekosistemlere verilen zarar.159 Nehir suyunun aktif basknlarla tand bir baka yeniden yaplandrma rnei de Lusatian Blgesi. Lusatian Gl Blgesi burada Spree, Neie ve Schwarze Elster nehirlerinin evresini ciddi biimde etkiledi. 2003de Spreeden o kadar az bir miktarda su Berline ulaabildi ki bakentin atk suyu nehrin ynn deitirdi.160 Bunun yan sra, Lusatian Blgesi imdi baka bir sorunla daha urayor: su seviyeleri. Blgenin 18 ak madeninde drenaj pompalar kapatldktan sonra, yeralt suyu seviyeleri muazzam miktarda ykseldi. Bu ykseliin etkileri? Hasalar alnamad, bodrum katlarn kalc olarak su bast ve binalar atlad. Kanalizasyon artma tesisleri ve mezarlklarn da etkilenmesi bekleniyor.161 Bu yeni bir fenomen. Daha nce hibirimizin bodrumu su grmemiti. Zerrenin belediye bakan yardmcs Siegmar Kugler. Kugler ayn zamanda blgedeki yeralt sular artn belgeleyen Spreetal'in (Su grubu) yesi . 100 yllk evlerin ak ocak madenciliinden nce hibir ekilde su baskn grmemi olduu gereine ramen, LMBV sorumluluu ancak 2008de kabul etti. Bu tarihe kadar, bina sakinleri suyu kontrol altnda tutmak iin pompalar yerletirmek zorunda kaldlar.
Yeniden yaplandrma sorunlar ve eksiklikler

Kim dyor? Zwenkau Glnn yaplandrlmas imdiye kadar 145,6 milyon tuttu.151 Sadece Orta Almanya ve Lusation Blgesinde eski madenleri restore etmek iin 1990dan bu yana 8,3 milyar harcand.152 Almanyann yeniden yaplandrma iin yapt demeler grece olarak kendine hastr, diyebiliriz. Eski Almanya Demokratik Cumhuriyetinde ak ocak madencilii devlet tarafndan yrtlyordu. Sonu olarak yeniden yaplandrma da LMBV tarafndan.153 Leipzigdeki kolwe adl evre kuruluundan Philipp Steuer bu sorunu yle aklyor: Yeniden yaplandrma muazzam miktarlarda maliyetler getiriyor. ounlukla maden irketleri bu maliyetleri yklenmek zorundalar. Ama Dou Almanya rneinde, yeniden yaplandrma maliyetleri de kamu otoriteleri tarafndan karlanyor. Bu sadece eski Dou Almanyada linyit madenciliinin kamu irketi tarafndan yrtlm olmasyla gerekelendirilebilir. Dier maliyetler ise blgesel yardm ad altnda ABden karlanyor. Oysa doay mahfeden ak ocak madenciliini dolayl olarak tevik etmek anlalr bir durum deil. 154 Tabii ki bu maliyetleri maden irketlerine yklemekle sorun zlmyor. Maliyet ne kadar byk olursa irketler de o kadar asgari olan yapyor ve kaybedilmi olan yeniden
64
Fotoraf Toprak kmr madenciliinin hikyesini anlatmaya devam ediyor. Yzey madenciliinin devam etmesi yznden tm bu alanlarn yeniden kazanlmasn geciktiriyoruz. diyor UNESCOBiospherereservoir Spreewaldn eski bakan, Dr Werban.
Gerek meselenin stn rtmek Maden alanlarnn doal hallerine kavumak iin restore edilmeleri mmkn mdr? Bunu kimse bilmiyor.164 Milyonlarca Avroluk kamu fonlar yeniden yaplandrmaya harcanrken, bilim insanlar bu yaklamn srdrlebilir olup olmad konusunda phe iinde.165 Yeniden yaplandrma projelerinin en byk sorunlarndan biri de tabii ki tehlikeli bir dikkat datma olmasdr. nsanlarn dikkatini ak ocak madenciliinin hala yaplyor olduu gereinden ekip alr. Yeniden yaplandrmann ne kadar etkili olduu nemli deil, zira bu devasa projeler madencilik teknikleri arasnda en zarar verici olan ak ocak madenciliini merulatramaz. Alman halk bu yaplandrma projeleri iin gereken kayna ceplerinden vergi olarak deyedursun, Alman hkmeti hala kmr tevik ediyor. Kmr endstrisinin tm beyanatlarna zt olarak, Federal evre Ajansnn 2004de yrtt bir almaya gre linyit iin yaplan dolaysz devlet teviki ylda 4,5 milyar Avro civarnda.166
Kaybedileni geri istemek

Madencilik tkr tkr almakta olan ekosistemleri alr ve onlar kum tepelerine, fazlalk yke ve kaya paralarna evirir. Sadece tek bir maden sahasnda milyonlarca metrekp toprak yerinden olur. Ykm yle byktr ki, arazinin byk bir ksm hibir zaman eski haline dnemez. Dnyann baz blgelerinde, yeniden kazanma (dier deyimleriyle yeniden yaplandrma veya rehabilitasyon) ilemleri zarar grm arazileri retken toprak haline getirmeye alr. Ancak, madenciliin ardndan etkilenmi topran ne lde geri kazanlaca tartmaya aktr. Da tepeleri bir kere patlatldktan sonar yeniden kazanlamaz, milyonlarca ton kaya ve topran altnda kalm vadi ve akarsular yeniden yerletirilemez, gm araziler ve oyuklar da ylece kalr. Madencilik doal sistemleri ylesine derinden deitirir ki bir kere kaybedilmi olan bir daha asla geri kazanlamaz. ABD gibi yerlerde, madencilik ilemleri esnasnda verilen evresel zararn bir ksmnn dahi kotarlmasna ynelik ok az gsterge var. Bu maden sahalarndaki topran dk kalitesinden kaynaklanr. Zarar grmemi alanlardaki toprak bilekesi ve iinde barndrd yaam ile dinamik bir aracdr. Yeniden kazandrlmaya allan blgelerdeki toprak ise yapdan yoksundur ve besin perspektifi bakmndan iflasa uramtr ve bcek veya bitki yaam lmtr. Bunun sonucunda, baz blgelerde bitkilendirme baars %20 ile 30 arasndayken, bazlarnda yeni ekilen tohumlarn sadece %10u yaayabiliyor.171
Genel Grnm
Madencilik devam ediyor Austos 2008de Saksonya Eyaletinin Babakan Stanislaw Tillich, linyiti (en kirli kmr eidi- Bkz. Sayfa 78) de ieren enerji karm yaklamn devam ettirdiini aklad.167 Orta Almanya Linyit irketi MIBRAGn ynetim kurulu bakan Joachim Geisler, irketinin yzey madencilii makinelerini yenilemek zere 28 milyon yatrm yapacan duyurdu. Bu duyuru, Profende yeni bir termik santral kurulacana dair ortaklarla youn grmeler iinde olduklar beyanatnn ardndan geldi.168 Bunlarn hepsi, devasa maden makinelerinin eyaleti kazmaya devam edecekleri anlamna geliyor. nsanlar yeniden yerlerinden edilecek. Ormanlar ve ekosistemler de zarar grmeye devam edecek. Yzey madenciliinin devam etmesi yznden tm bu alanlarn yeniden kazanlmasn geciktiriyoruz. diyor UNESCOBiospherereservoir Spreewaldn eski bakan, Dr Werban.169 Eer doaya biraz daha sayg gsterseydik ve her eyi kaba kuvvetle zorlamasaydk, imdi yeniden yaplandrmada milyonlarca Avro tasarruf edebilirdik. Her ey ticarete odaklanm ve yeniden yaplandrmann ok kk bir miktar doa korumaya veriliyor. Doa iin ok az ey kald.170 yle grnyor ki, gemiten hi ders alnmam. Ama doa kendi payn geri isteyecek diye ngryor Dr. Werban. Yazan: Nina Schulz
65
ELISABETH MENA URBITSCH/GREENPEACE
Greenpeace
Blm
Aratrma Konusu Genel Bak
Avustralya
Kmr Beyinin kirli saltanat
Newcastle Liman, dnyann en byk kmr ihracat noktasdr. Her yl 80 milyon ton kmr buradan dier lkelere tanr. Limann kapasitesini nmzdeki be yl iinde 120 milyon tona hatta 200 milyon tona ykseltmek iin planlar yaplyor.
Avustralya ar bir biimde kmre baml. Elektriinin %80ini kmr yakarak karlyor. Ama bu bamllk beraberinde ar maliyetler de getiriyor. Greenpeace tarafndan hazrlanm bir rapor, Avustralyann bu bamllktan nasl kurtulacan gsteriyor ve elektriinin %40n 2020 ylna kadar yenilenebilir enerjilerden karlayabileceini ispatlyor.
Kmr irketleri ve hkmet Hunter Vadisinin kmrn yeterince hzl karamadklarndan yaknrken blge iftileri ve sakinleri kmre olan bamlln toplumsal ve evresel etkileri konusunda alarm durumuna getiler. Halk giderek daha fazla blgenin kmr endstrisinin karn artrmaktan baka hibir eyi ciddiye almadna inanyor.
66
Greenpeace
Blm
Kmr Avustralyann hkmdardr ve New South Walesdeki (NSW) Hunter Vadisi saltanatn srd yerdir. Avustralyadaki kmr madenciliinin ou ak ocak biimindedir. Bu nedenle Hunter Vadisine yaplacak bir yolculuk aya yolculuk yapmaya benzer. Her yer madenlerin at kraterlerle doludur.
Yerel halk Anvil Tepesinde planlanan ak ocak madenini protesto ediyorlar. Eer yaplrsa maden, 3500 hektarlk bir alana yaylp yerel evrede geni alanlara zarar verebilir.
Mangoolay durdurmak iin her trl neden var. Maden, hali hazrda hkm sren su skntlarna tuz biber olmakla kalmayacak 200 evre sakinin de yerlerinden olmasna neden olacak.
Kooragangdaki bu rzgr trbini daha srdrlebilir bir zmn mmkn olduunu gsteriyor. Aratrmalarn da gsterdii gibi, 2020 ylna kadar Hunter Vadisi yenilenebilir enerji kaynaklaryla NWSin enerjisinin %40n karlayabilir ve bu srete 10.700 yeni i gcnn kurulmasn salayabilir.
67
Dnyada seyahat eden ihra kmrn yaklak te biri Avustralyadan gelir.172 New South Walesde bulunan Newcastle, dnyann en byk kmr limandr ve tek bana ABDnin tmnden ihra edilen kmrn iki katn bu liman tek bana ihra eder.173 Bu kmr yakldnda muazzam miktarlarda sera gazlarnn aa kmasna neden olur. hra edilen kmr Avustralya dnda yakldndan lkenin sera gaz hanesine yazlmaz ve bylece Avustralya bu kirli fosil yaktn retimini herhangi bir bedel demeden artrabilir. Ancak, tehlikeli iklim deiikliinin nasl krkleneceinin mkemmel bir rnei olmann yan sra Avustralya, madenciliiyle bugn pek ou kontrolden km yerel evresel felaketlerin diyardr.
Ykma devam: Anvil Tepesi

Kmrn Hunter Vadisinde yaratt zarar ortada olmasna karlk, Newcastle Limannn kapasitesinin iki kat artrlmasna ve yeni kmr madenlerinin almasna ynelik planlar devam ediyor. Yeni almas nerilen madenlerden biri Anvil Tepesindeki Mangoola ak madeni. Plan 3500 hektar gibi ok byk bir alan kaplyor ve yirmi yl ierisinde 220 milyon tondan fazla kmr karlmas bekleniyor.176 Bu madenden karlan bir yllk kmr bile, New South Castlen ulatrma sisteminin rettii miktarn tamamndan daha fazla karbondioksit salmna neden olacak. Maden haftada 7 gn, gnde 24 saat alacak ve NSWde onaylanm herhangi bir maden projesinden be kat daha fazla grlt yapacak.177 Flora ve fauna tkenmek zere
Tanklklarla kmrn etkisi: Hunter Vadisi

Hunter Vadisi arap retimi ve safkan yar at yetitiriciliiyle nl bir yerdir. Oysa bu uralarn yapld evre bugn madencilik nedeniyle risk altnda (Bkz. Topran Ykm, sayfa 69). Bugn Hunter Vadisinde yaayanlarn ou eer Hunter Vadisinde kmr madencilii yaygnlarsa bu milyon dolarlk endstrilerin byk bir tehdit altnda olaca grnde birleiyor:
Anvil Tepesi, Hunter Vadisinde bulunan son seyrek bitki rtsne ev sahiplii yapyor. Burada 440 bitki ve hayvan tr barnyor, bunlarn 25i ise tehdit altndaki trler listesinde.178 Blge ekolojik olarak o kadar esiz ve hassas ki, 2005 ylna ait bir raporda ulusal koruma alan ilan edilmesi nerilmi.179 Eer Mangoola ve dier madenlerle ilgili planlar hayata geirilirse 1300 hektarlk bu habitat yok olma tehdidiyle kar karya kalacak. Madenin Her ne kadar madencilik endstrisi madenlerin ve arap turizminin bir arada bulunabileceini dnyor olsa da bu ED raporunda belirtilen zarar hafifletme yntemleri bu kaybn tazmini iin yeterli olmayacak.180 kesinlikle karlkl bir gr deildir. 174 Su sknts Competition for limited resources is just one manifestation of the impact of mining on the agricultural activities in the region. The Hunter Valley region is seriously short of water a situation made worse by ongoing drought. The opencast mines in the area require tremendous quantities of water to operate, largely to damp down hazardous dust clouds generated by the large-scale excavations. The battle over the finite water supply so far has farming interests on the losing end water-guzzling coal mines and power stations continue to get priority access to water. In fact, when the New South Wales government announced in 2007 that parts of the state would receive zero water allocations, coal mines continued to operate normally, further draining the regions water supplies. These cuts have seriously threatened the financial health of some of the long-established farms in the region.175 Yerel ekonomi ve halka ynelen tehdit Mangoola maden projesini durdurmak iin her trl sebep var. Maden, hali hazrda hkm sren su skntlarna tuz biber olmakla kalmayacak 200 evre sakinin de yerlerinden olmasna neden olacak. At yetitiricilii ve arap endstrileri de madene kar ykselen sese katldlar. Yukar Hunterl arap Dernei: Bu madenle birlikte pek ok tarihi ve srdrlebilir tarm iletmesi yer deitirmek zorunda kalacak. Bu durum, u anda iler durumda olan pek ok aileyi ve blge halkn nesiller boyunca etkileyecek. 181
68
Greenpeace
Fotoraf Hunter Vadisi blgesinde 50den fazla kmr madeni var. ou ak ocak madeni. Blgenin 600 km2lik blmnn kmr madenciliinden olumsuz etkilendii tahmin ediliyor.
Antil Tepesinde planlanan madenlere ynelik kayg duyanlar arasnda blge sakinleri de bulunuyor. Mcadelelerini yrtebilmek iin 2005te Antil Tepesi Birliini kuruyorlar. Bu yerel eylem grubu pek ok STKnn desteini kazanyor ve planlarn reddedilmesi iin aktif kampanya yrtyorlar. Haziran 2007de 400den fazla insan nerilen arazi zerinde kamp kurarak hkmete Antil Tepesini kurtarn mesaj verdiler. Kmr endstrisinde alan iiler bile yeni madenlerin almasnn fazla olduunu dnyorlar. Graham Brown emekli bir madenci olarak bunlardan biri ve Hunter Vadisinde artk kmrden uzaklalmas gerektiini dnyor. Daha dk karbonlu bir ekonomiye gei yaplarak yerel ekonominin ve istihdamn garanti altna alnmas gerektiini dnyor ve bize yle diyor: Btesi tamamyla kmr irketleri tarafndan karlanan dnm mekanizmalarna ihtiyacmz var.182
Topran ykm
Devasa kazlar ve atk dalar madenlerden kalan en grnr etkilerdir. Madencilik ilemleri ormanszlama ve verimli topraklarn erozyonuna ve oraklamaya da neden olur. Geriye kalan toprak verimsizdir ve maden kapandktan uzun sonra bile kirliliini korur.184 Zarar grp tralanan toprak erozyona ok daha msait hale gelir. Yzey Madenciliinin yol at erozyon yznden kaybedilen toprak, ormanlk alanlarda normale oranla bin iki bin kat otlak alanlara gre ise on kat daha fazladr.185 Uuan toprak ar yalar ve karlarn erimesi sonucunda sudaki ekosistemleri etkiler. Byk miktarlarda kayan toprak balk larvalarn ve yumurtalar ldrr, kk su hayvan ve bitkilerini boar, onlarn a eriimlerini engeller ve fotosentez yaplmasn nler.186 Sedimantasyon (topran kelmesi) ise alt-aknt rezervuarlarnn kapasitesini azaltr, suyun ynn deitirir, su skntsna, taknlara ve tkanmalara neden olur.187 Eer kontamine olmusa bu keltiler, suyun iilmez hale gelmesine ve pek ok durumda tarm ve sanayi iin elverisiz hale gelmesine de neden olabilir.188 Madenlerin gmesiyle ylan toprak da erozyona neden olur. Ayn zamanda yzey ve yzey yaknndaki ebekeleri ykarak glcklerin olumasna da neden olabilir. Byle durumlarda tarmsal verimlilik debilir.189 rnein ABDnin baz kesimlerinde bu nedenle msr retimi %42 ile %95 arasnda azald.190
Gelecek
Daha srdrlebilir bir gelecek mmkn. Bu gelecek iin yerel halk ve evre gruplar yllardr mcadele ediyor. Aratrmaya gre, Hunter Vadisi yenilenebilir enerjilerle 2020ye kadar NWS blgesinin enerji ihtiyacnn %40n karlar duruma gelebilir ve 10.700 yeni i imkan yaratabilir.183 Aslnda, hlihazrdaki alt yap sayesinde Hunter Vadisi dnyaya temiz enerji teknolojisi reten ve yenilenebilir enerji ihra edebilen bir blge haline gelebilir. Maalesef, u andaki ynelim byle deil. 2007 ylndaki Dnya evre Gnnden birka gn sonra NWS hkmeti Anvil Tepesi maden projesini onaylad. Maden eski sahipleri Centennial Coal iin fazla ykmllk ierince svire devi Xtrataya satld. yi haber, maden almalarna henz balamad. Ama mevcut durumun korunup korunmayaca hala belirsiz. Yazan: Julien Vincent Yazan: Julien Vincent
69
GREENPEACE / DEAN SEWELL
Blm
Filipinler
Iloilo City- kmr endstrisine direnmek
Yzlerce insan iklim deiikliine kar kresel eylem gnnde yenilenebilir enerji gsterisine katlyor. Hepsi Filipinlerde bir an nce yenilenebilir enerji yasas karlmasn talep ediyor.
Greenpeace aktivistleri 20 uval kmr Metrobank binas nne dkyorlar. Filipinlerin en byk bankalarndan biri olan Metrobank, Iloilo Cityde planlanan termik santralin perde arkasnda yer alyor.
Her yatan Iloilo sakinleri klim Koruyucular Kampn ziyaret ediyorlar. Niyetleri iklim deiiklii ve yenilenebilir enerjiler hakknda bilgi almak.
70
Greenpeace
Blm
Iloilo Citynin bulunduu blge Filipinlerin kalbi olarak adlandrlyor. ehir imdi ikiye ayrlm durumda. Nedeni? nk yeni bir termik santral plan u anda masaya yatrlm bekliyor.
Dnya evre Gnnde Greenpeace gnllleri klim Koruyucular Kampnn bir paras olarak ehrin en byk katedralinin nnde gne panelleri yerletiriyor.
St Paul niversitesinden yzlerce renci Iloilo Cityde bir araya gelerek yere Kmr terk et yazyorlar. Bu renciler yerel ve merkezi hkmetlerin kmr reddetmesi iin alan bir hareketin paras.
Iloilo Cityde binlerce insan dinsel bir tren dzenliyor. Srdrlebilir enerji zmlerini savunurken teklif edilen termik santrali de protesto ediyorlar.
71
Katolik Kilisesi Filipinlerde termik santrale kar mcadelenin banda gelenlerinden biri. Katolik Piskoposlar Konseyinin Bakan Bapiskopos Lagdameo, inanlar-aras bir yryn ban ekerek termik santral kurucularnn ehirde ho karlanmadn gsteriyor.
Kamptaki aktivitelerden biri olarak Greenpeace gnllleri termik santralin planland alana 100 tane rzgr ler yerletiriyor. Rzgr lerler adadaki kullanlmay bekleyen muazzam rzgr enerjisi potansiyelini temsil ediyor.
Greenpeace Metrobankn kmr yerine yenilenebilir enerji yatrmlar finanse etmesini talep ediyor. Bankann yatrm stratejilerini protesto eden eylemin ardndan pek ok Iloilolu Metrobanktaki hesaplarn kapattlar.
72
Greenpeace
Blm
Srdrlebilir kalknma isteyen kararl yurttalar olduu srece RISE, kampanya yrtmeye ve evre iin bekilik yapmaya devam edecek*
RISEn dzenleyicilerinden Aurora Alerta Lim ile sylei, Iloilo City, 12 Eyll 2008
73
ehre girer girmez yaanan blnmeyi anlyorsunuz. Sokaklarda yzlerce pankart asl. Yars kmre evet derken dier yarsnda kmre hayr yazyor. Pankartlara yakndan bir bakla evet yazl pankartlarn pahal ve profesyonel baskdan ktn gryorsunuz. Hayr pankartlarnn ise neredeyse hepsi elle boyanm. Sorun tam da burada: Termik santralin yapmn destekleyenler hkmet yetkilileri ve zengin i evreleri. Buna karlk, muhalefet yurtta birliklerinin oluturduu geni ve eitli bir kitleden oluuyor: Katolik Kilisesi, doktorlar, profesrler, mhendisler, aydn iadamlar, halk liderleri ve renciler. Ortada ok ak bir durum var. Arroyo hkmeti, iklim deiiklii ve bunun yoksullar zerindeki etkisine bir are aramak yerine Filipinlerin kmr gcnn zelletirilmesi ve bymesi konularna odaklanyor. (Bkz. Byyen Direni, sayfa 75) 191 Muhalefet byyor: RISE Farkllklarna ramen insanlar termik santral kart mcadelede bir araya gelmiler. 2003de, bir grup RISE (Srdrlebilir Enerji iin Sorumlu Ilongolular) kuruyor. Kurulu amalar Iloilo yaknlarnda planlanan termik santralin yapmn engelleyip yenilenebilir enerjileri desteklemek. RISEn etkili bir grup haline gelmesi uzun srmedi. Bir sre iin projenin ertelenmesi saland. Ancak daha sonra projenin finansr KEPCO, daha az muhalefet umarak santral plann daha uzak bir nokta olan Banateye tad. RISE burada da blge ynetimini ikna ederek projeyi reddetmelerini salad. Maalesef mesele burada kapanmad. Santral plan bu kez Iloilo Cityye tand, tabi ki RISE da.
klim deiikliinin etkilerine ynelik endieler Filipinler iin ciddi bir konu. Bu adalar lkesi iklim deiiklii etkileri anlamnda 2007de Germanwatch listesinin banda geliyor ve en ciddi risk altndaki lke olarak niteleniyordu.193 lkeyi Kasm 2007de sklklar ve younluklar giderek artan tayfunlar vurdu ve 200 bin insan yerlerinden tahliye edildi.194 lkede kuraklk da by bir sorun ve 7107 ada ykselen deniz seviyesi nedeniyle tehdit altnda. Btn bunlara ramen hkmet kmrle har neir olmaya devam ediyor. Yalanlara kar savamak Aurorann ve arkadalarnn en ok uratklar mesele kmr yandalar tarafndan yaylan yalan ve saptrmalara kar mcadele etmek. Iloilo Cityde kmre duyulan hevesin altnda bo umutlarn yattn sylyor: Kmrn ucuz ve temiz olabileceine dair yanl bilgilendirmeler yznden bu lkede kmr santrallerine olan destek imeye balad. 195 Bu iddialarn neden bu kadar ekici olduunu anlamak kolay. Iloilonun temel enerji kayna ebekeye bal olmayan 72 MWlk bir dizel santrali. Dizel ok pahal olduu iin kent lkenin en pahal elektriinden birini kullanyor. Bunun yan sra ehirde srekli elektrikler kesiliyor. Termik santral yandalar bunun retimdeki eksiklik olduunu iddia ediyor ama yeni bir termik santral bu sorunu zemez nk asl mesele elektrik retimi deil, elektriin iletimi yani ebekeler.196 Elektrik fiyatnda dme olsa bile burada yaayan insanlar termik santralin etkilerini demek zorunda kalacak. Aurorann da iaret ettii gibi Kmr yakmann evresel ve salk maliyetlerini halk demek zorunda kalacak. 197 Bitmek tkenmek bilmeyen mcadeleye ve kmr yandalarnn gcne ramen Aurora korkmuyor. O ve onun gibiler iklim krizinin aciliyetine ve temiz enerji ihtiyacmza dikkat ekmek iin aralksz almaya devam ediyorlar.
Aurora- bir direni hikyesi

Aurora Alerta Lim kararl bir kadn. Central Philippine niversitesindeki grevinden emekli olduktan sonra niversitenin TV kanalnda evre konularn ele alan bir program yapmaya balam. RISE kampanyasnn liderlerinden biri. Bize sylediine gre En byk zorluk merkezi ve yerel ynetimlerin iklim deiiklii sorununa kar ilgisizlikleri. klim deiiklii konusunda yaptmz uyarlara ramen hala enerji retiminde kmr kullanmn yaygnlatrmaya alyorlar. 192
74
Greenpeace
Fotoraf Santralin planland sahada kurulan bir iklim kamp. Bir Greenpeace gnlls evre halk iin gne kolektr kullanarak yemek yapyor.
Srdrlebilir bir gelecek iin savamak Aurora gibi insanlarn sayesinde RISE giderek hz kazanyor. Mart 2008de binlerce insan Filipinler Katolik Piskoposlar Birlii tarafndan yaplan arya kulak verdi ve Iloiloda dzenlenen ekmenik yrye katld. Yry kmre kar dzenlenmiti ve srdrlebilir enerjiyi seme hakkn savunuyordu. Komu ehirlerin yneticileri bile burada kmre kar seslerini ykselttiler ve kendi blgelerinde kk hidro ve rzgr enerjisi kullanma sz verdiler. Ancak Iloilo yetkilileri, temiz enerji potansiyeline ramen hala endstriyi dinliyorlar ve kmrn elektrik iin tek yol olduuna inanyorlar. Aurora yle diyor: Iloilonun kullanabilecei pek ok enerji tr var. Jeotermal, gne, rzgr, hidro ve kojenerasyonda kullanlmak zere bioktle iin kampanya yapyoruz. 198
Byyen Direni
1844de efsanevi toplum teorisyeni Engels sivil toplumu topyekn deitiren bir endstri devriminden bahsetmiti.200 Kmr bu devrimde merkezi bir rol oynad. Bugn, kmr baka trden bir devrimi tetikliyor. Sosyal hareketlerin sre giden kullanmna kar geldii bir devrim. Bu raporda sz geen yerlerde ve dnya zerinde daha nice blgede insanlar kmr santrallerine ve ak ocak madenlerine kar birleiyor. naat sahalarn igal ediyor, kmr trenlerini veya gemilerini bloke ediyor. Trkiyede kyller, Sinopta planlanan santrali engellemek zere inaat makinelerinin kylerinden gemesini engelliyor. zmirde 2008 yaz boyunca binlerce insan yryor. Zonguldakta zengin enerji irketlerine kar bir retmen tek bana hukuk mcadelesi yrtyor. anakkalede binlerce insan huzursuz. Byk miktarda kmre baml olan Polonyada Nisan 2008de, be bin insan tarihi ve kltrel miraslarn kmrden korumak zere Kruszwica sokaklarn dolduruyor. 201 Gsteri, lkede bu nedenle yaplan ilk rnek. Avustralyada, at yetitiricileri, arap reticileri ve yerel halk tarafnda kurulan bir ibirliiyle Anvil Tepesi ak maden planlarna kar mcadele veriliyor. Haziran 2008de, demiryolu iisi klna brnen eylemciler ngilterede lkenin en byk termik santraline giden kmr ykl treni durduruyor. Bazlar trene trmanarak 20 ton kmr boaltyorlar. Dier bir grup ise kendilerini trene zincirliyor. Eylemde Brakn yeraltnda kalsn yazl bir pankart alyor.202 Austos 2008de, Almanyada kmr kart eylemciler Brandenburg Eyaletinde madencilii durdurmak zere referandum talep etmek iin imza kampanyas balatyorlar.203 Tm bu eylemlerin de gsterdii gibi, insani olmayan ve iklimi yok eden kmre kar direni byyor ve gelecekte de daha gl olacak.
Genel Bak
Getiimiz yllarda yaplan eylemlerin belli bir etkisi oldu. rnein, evre ve Doal Kaynaklar Departman planlanan termik santralin evre sertifikasn aylar boyunca dondurdu. Ancak bu santrali tamamyla durdurmak iin yeterli deildi. Gl ve organize bir muhalefete karn, getiimiz Eyllde sertifika verildi. Bu karar blgeyi u anda bilinmeyen insan maliyetlerine srkleyebilir ama henz sona gelinmi deil ve RISE da duracaa benzemiyor: Srdrlebilir kalknma isteyen kararl yurttalar olduu srece RISE, kampanya yrtmeye ve evre iin bekilik yapmaya devam edecek 199 Iloiloda yerel bir grup, kmrn kendi topluluklar, ekosistemleri ve hayat kalitesi zerinde yarataca zararn tamamyla farknda. Mcadelelerini ayn zamanda ykc iklim deiikliinin etkilerine kar tm dnya sakinleri iin yrtyorlar. Yazan: Mareike Britten
75
GREENPEACE / VINAI DITHAJOHN
Blm
Fotoraf Tahl tarlalar arka plandaki rzgr trbini ile yan yana. Maranchon Rzgr iftlii 104 trbiniyle Avrupann en byk iftlii. Dnyann en byk rzgr enerjisi irketi Iberdrola tarafndan iletiliyor.
GREENPEACE / DANIEL BELTRA
76
Greenpeace
Blm Drt
4 Kmr geride brakmak

Kmrn gezegenimize verdii hasara artk yeter demeliyiz. Bu raporda, retim zinciri boyunca yani yeraltn kurcalamaktan, yakldktan sonar geriye kalanlara kadar kmrn maliyetlerine baktk. imdi, yeni bir dnemi balatma zaman.
Pnmokonyozdan, kmr yangnlarna ve AMDye madencilikten kaynaklanan ykm sergiledik. Kmrl termik santrallerin yerel ve kresel etkilerini ortaya serdik. ounlukla gzden kaan ve madenler bir kere kapandktan sonra grmezden gelinen zararlaryla birlikte kmrn ardnda braktklarna k tuttuk. En son etapta, CE Delftin analiziyle kmrn kresel lekteki retim zincirinin oluturduu dsal maliyetlere bir fiyat koymaya altk. Toplam rakam ylda 360 milyar gibi yksek bir rakam ancak tm maliyetleri hesaplayamadmz iin byk bir ihtimalle gerek rakam tahminlerimizin stnde. Bugn tm potansiyel emisyonlar ve zarar btnyle rakamlara dkebilmek neredeyse imknsz. Kmrn gerek maliyeti, kmrle beslenen bir gelecein felaket niteliindeki sonularn engellemek iin acilen harekete gememiz gerektiini gsteriyor. Eer iklim deiikliini ortalama scaklklar 2 derece artmadan durdurmak istiyorsak, kmr terk etmeliyiz. Oysa iklim deiiklii gereinin nmzde hibir kanta ihtiya duymadan durmasna ve tm yerel zararlara ramen kmr endstrisi canavarlaarak bymeye devam ediyor. Eer mevcut planlar hayata geirilirse CO2 salmlar 2030 ylna kadar %60 orannda byyebilir.204 Bu sadece gelecek iin btnyle srdrlemez bir plan deil, ayn zamanda gereksiz de.
Kmre mahkm deiliz. Daha temiz seeneklerimiz var. Greenpeacein Enerji [D]evrimi fosil yakt kaynakl kresel salmlar %50 orannda azaltmak iin bize pratik bir yol haritas iziyor. Bu yol haritas ayn zamanda yenilenebilir enerjiler ve enerji verimliliiyle geleceimizi nasl garanti altna alacamzn plann iziyor.205 Bu zm bir yandan kmre olan bamllmz ortadan kaldrrken dier yandan enerji ihtiyacmz karlyor. Byle bir gelecek mmkn nk son yirmi yldr yenilenebilir enerji teknolojilerinde sre giden gelimeler bu kaynaklar artk ana akm haline getirdi. Rzgr trbinleri, fotovoltaik paneller, bioktle santralleri ve gne kolektrleri bugn rabet gren teknolojiler. Yenilenebilir enerji piyasas da hzla byyor. 2007de yenilenebilir enerjilere yaplan yatrmlar 100 milyar dolar at.206 Dier yandan enerjiyi kullanma biimimiz utan verecek lde savurgan. Mevcut teknolojilerle kolaylkla engellenebilecek, byk miktarlarda kmr bu savurganlk yznden bou bouna yanyor. Kmr gerimizde brakmak gelecee devam edebilmek iin tek yolumuz. Dnya byle yaamaya devam edemez. Bunun iklimimize, gezegenimize ve bizlere maliyeti yklenemeyeceimiz kadar yksek. Kmr endstri devriminin yakt olabilir ama artk zaman doldu. imdi yeni bir devrimi balatmann zaman. Temiz, srdrlebilir enerji zmleriyle beslenen, iklimimize, gezegenimize, evremize ve gelecek nesillere saygl bir devrimin zaman geldi.
77
EK I Kmrle ilgili temel bilgiler

Bu blmde, kmrn eitleri, nasl karld, kmr yakmak iin kullanlan teknolojiler ve lkelerin ne kadar kmr retip kullandklarna dair temel bilgileri topladk. Antrasit en sert kmr trdr. ounlukla ieriinin %90ndan fazlas sabit karbondur. Yksek sl deeri olduundan snmada kullanlr.
Kmr eitleri
Kmr madencilii
Kmr ya ak ocak tekniiyle (da tepesi tralama ya da kazma madencilii olarak da adlandrlr) ya da yeralt Kmr bir fosil yakttr. Yani kmr, basn ve sya maruz kalan organik maddelerin (aalar ve yapraklar) skmas ve madencilik tekniiyle karlr. Her tekniin farkl maliyetleri, milyonlarca yl zarfnda karbon ierii bakmndan zengin bir salk ve gvenlik riskleri veya evresel sorunlar vardr. ekil almas sonucunda olutu. Ak ocak madencilii Kmrn kalitesi karbon ieriine, karbon ierii de kmrn yeraltnda ne kadar basn ve sya maruz Eer kmr damarlar yer yzeyine yakn bir yerde kaldna gre deiir. Karbon ierii arttka enerji deeri bulunuyorsa ak ocak teknii uygulanr. Yeralt de artar. Enerji deeri ne kadar yksekse yakldnda o madenciliinden daha ucuzdur ve tartmaya ak olsa da kadar s aa karr. Bu enerji deeri ounlukla Britanya daha etkilidir nk kmr elde etme oran %90a kadar Isl Birimi (Btu deeri) ile llr. Kmr eitlerinin Btu kabilir. Ak ocak madenciliinde kmr damarlarnn deerleri byk farkllklar gsterebilir. rnein turba zerindeki toprak ve kaya katmanlar (fazlalk yk olarak kmrnn Btu deeri 4500 iken ta kmrnn deeri adlandrlr) patlayclar tarafndan paralanr ve kaldrlr. 14000in zerine kabilir.207 Aa kan kmr damar krlarak sondalanr ve geveyen kmr damardan alnr.210 Kresel lekte kmr Pek ok eit kmr vardr ancak aadaki ayrm ounu madenlerinin %40 ak ocak eklindedir. Ancak baz temsil eder:208 lkelerde yzde daha yksektir. Avustralyann madenlerinin Linyit en az karbon ieriine ve en fazla nem oranna sahip %80i ABDde ise %67si ak ocak eklindedir.211 kmr tipidir. Jeolojik olarak dier kmr tiplerinden daha Ak ocak madenleri blgenin grnmn, ormanlar ve gentir ve ounlukla elektrik retiminde kullanlr. vahi yaam alanlarn tabir yerindeyse havaya uurarak ve Kullanlabilir enerjiye evrim sreci ok youn olduu iin en paralayarak yok eder. Bu tr madencilik ormanszlama, kirli kmr trdr. rnein ayn enerji dzeyine ulamak erozyon, gk, su seviyelerinin azalmas ve tarmsal iin 5 ton linyit yakmak gerekirken bu rakam ta kmrnde arazinin yklmasna neden olur. Patlama ve sondaj nedeniyle yalnzca 1 tondur. ortaya kan youn toz madencilerin ve yerel evrenin Alt bitml kmr linyite oranla daha fazla karbon ve daha saln tehdit eder.212 az nem ierir. Linyit gibi elektrik retiminde kullanlr. imento yapm gibi baka alanlarda da kullanlmaktadr. Yeralt madencilii Bitml kmr bir eit ta kmr olarak kabul edilir ve arlnn %86ya kadar olan blm sabit karbon (yakma ileminden nce deiken maddeler alndktan sonra kalan karbon) ierir. Yine termik santrallerde kullanlmakla birlikte ounlukla demir elik retiminde kullanlmak zere kok kmrne evrilir.209
78
Yeralt teknii ak ocaklarla ulalamayacak kadar derinlerde olan kmr karmak iin kullanlr. Daha az etkilidir, daha istihdam youn bir tekniktir ve daha pahaldr. Ancak dnyadaki kmrn ou derinlerde olduundan dnya kmr madenlerinin ou yeraltndadr.213
Greenpeace
Ek
ki eit yeralt madencilii yntemi vardr. Oda topuk yntemi ve uzunayak madencilii. Oda topuk yntemi daha sdaki kmr damarlar iin kullanlr. Kmr damarlarna gre odalara ayrlarak ve tavan tutmak zere topuklar brakarak yeraltnda ilerlenir. Braklan topuklardan dolay daha dk oranda kmr karlr. Uzunayak madencilii ise kmr karmak iin mekanik kesiciler ve madeni sabit tutabilmek iin hidrolik tahkimatlar kullanld iin daha yksek oranda kmr karlmasna elverir. Destek yaplar karldktan sonra, maden ker.214 Yeralt madencilii muazzam miktarlarda toprak ve kayann atk olarak yeryzne karlmasna neden olur. Bu atk ounlukla hava ve suya maruz kaldnda toksik hale gelir. Madenlerin yklmasndan dolay gkler meydana gelebilir ve madenin stndeki alan batmaya balar. Gkler; ev, bina ve otoyol, kpr gibi altyaplara ciddi yapsal zararlar verebilir. Avustralyada 1989da yeralt madeni nedeniyle kan bir deprem yzlerce evin yklmasna, 13 kiinin lmne ve 165 kiinin yaralanmasna neden oldu. Bu felaket nedeniyle oluan zarar madenin 90 yl boyunca yapt krdan daha yksekti.215
Akkan yatak teknolojisi dk kaliteli kmrle ya da bioktle-kmr karmyla kullanlr. Isl verimlilik %40 ile 44 arasnda deiir. Akkan yatakl sistemlerin dk yakma scaklklar nitrojen oksidin aa kma orann azaltr.221 Kmrde bulunan kkrt ierikli kirleticilerin %95i kazanda tutulduu iin akkan yatakl santraller daha az kkrt dioksit karr. 222 Entegre gazlatrc kombine evrim santralleri (IGCC). IGCC santralleri bu teknoloji arasnda en yeni olandr ve sl verimlilik dzeyi %40 civarndadr. Bugn IGCC santrallerinin kullanm snrldr ve ikisi ABD, biri spanya ve dieri de Hollandada olmak zere sadece drt kmr temelli IGCC uygulama santrali iletme halindedir.223 Bu santrallerin prosesleri iki basamaktan oluur. Birincisinde kmr kapal bir basn reaktrnde kontroll bir hava eksiklii ile gazlatrlr. Karbon monoksit ve hidrojen karmndan oluan gaza sin gaz denir ve gaz trbinini altrmak zere yaklr. kinci aamada birinci aamadan kan egzoz gaz baka bir basn trbinini altrmak zere kullanlr. lk aamada kullanlan gaz trbini elektriin %60 veya 70ini retirken geri kalan elektrik basn trbiniyle retilir.
kelmelerin daha az felaketsel etkileri ise toprak erozyonu, lkelere gre kmr yzey ve yzey alt drenajlarnn zarar grmesi, sulak alan ve glcklerin bozulmasdr.216 5 byk 5 kmr reticisi (2006, milyon ton) 224, 225 Kmr yakma teknolojileri u anda kullanmda olan eit kmrl termik santral vardr: Plverize kmr santralleri. Bu santrallerde kmr ufalanarak kmr tozuna evrilir ve kazana gnderilir. 1300 ile 1700 C derece arasnda yanan kazan jeneratr ve trbinler iin buhar salar.217 Bu yntem teknoloji arasnda en yaygn olandr. Kmrden elde edilen elektriin %90 ve dnyada retilen toplam elektriin de %38i bu santrallerden gelir.218 in kt yan bu santrallerin berbat derecede verimsiz olmasdr. Szde sperkritik veya ultrakritik santrallerin sl verimliliklerinin %50ye ulat doru olmasna karlk, plverize kmr santrallerinin sl verimliliklerinin dnya ortalamas %32den daha azdr.219, 220 Akkan yatakl kmr santralleri. Burada kmr gaz ve kat maddelerden oluan bir yatakta hava ile yaklr. Bu yakma ilemi ya ortam basncyla (atmosferik akkan yatak denir) ya da basn altnda ( basnl akkan yatak denir) gerekletirilir. in ABD Hindistan Avustralya Rusya Dier Dnya Toplama oranla % 39.4% 19.3% 6.8% 6.6% 4.7% 23.2% 100% retim 2,380.0 1,053.6 447.3 373.8 309.2 1,631.2 6,195.1
En byk 5 kmr tketicisi (2006, milyon ton) 226 in ABD Hindistan Avustralya Rusya Dier Dnya Toplama oranla % 38.6% 18.4% 7.1% 3.9% 3.6% 28.5% 100.0% retim 1191.3 567.3 237.7 119.1 112.5 862 3090.1
79
EK II Kmrn gerek maliyetinin hesaplanmas

Bu raporda belirtilen kmrn gerek maliyeti toplam deeri, kmrn tonu veya kmrden retilen elektrik fiyatlarna eklenmemi, sakl birtakm maliyetlerini ieren taslak bir hesaptr. Kmrn gerek maliyetini tahmin etmek zere Hollanda aratrma enstits CE Delft tutucu denilebilecek bir biimde 2007 ylndaki dsal maliyetleri deerlendirdi. Bu dsal maliyetler kmrden kaynaklanan hava kirliliinin insan sal zerindeki etkilerini, iklim deiiklii nedeniyle ortaya kan zararlar ve madencilik nedeniyle olumu kazalarn lm oranlarn ayr ayr hesaplayp 2007 toplam maliyeti karld. Sadece belli kalemler zerinde yaplan analize gre: Termik santrallerde kmr yaklmas sonucunda oluan yllk zarar yk yaklak olarak 355,75 milyar dur. Kmr retim zincirinde oluan kazalara ynelik kresel zarar 161,28 milyondur. Madenciliin yllk zarar 674 milyondur. Bu raporda belirtilen maliyet kmr retim zinciri boyunca oluan tm dsal maliyetleri iermez. Bu zincirin rnein asit maden drenajnn ekonomik maliyetleri gibi- baz paralarna ynelik gvenilir ve tutarl bilgi kresel lekte yoktur. Zorunlu gler, kltrel mirasn kayb, insan haklar ihlalleri gibi toplumsal etkileri de saylara dkmek mmkn deildir. Aada sunulan analizin metodolojisini incelerken bu uyarmz dikkate alnz. Deerlendirmenin tamamn grmek iin greenpeace.orgu ziyaret edebilirsiniz. Analizin kapsam Kmrn gerek maliyeti hesaplamas aadaki faktrleri inceledi: klim deiikliine bal toplumsal maliyetler Hava kirliliine bal insan sal Byk maden kazalar sonucu yaanan lmler
80
Greenpeace
Ek
Verilerin toplanmas
DKmr kaynakl kresel salmlarn belirlenmesi Bu analiz iin, en byk kmr reticisi lkelerin ulusal dzeydeki verilerinden yola karak salmlar hesapland. Salmlar elektrik retimi ve madencilik olarak iki ayr alanda hesapland. Bu aratrmann amac kresel zarara ynelik tahmini bir rakam karmak olduundan kmrn termik santrallere tanrken retilen salmlar hesaplamaya gerek duymadk. Bunun yerine, madencilikle ilgili tm salmlar ve kresel elektrik retimiyle ilgili salmlarn %91i hesapland (Uluslararas Enerji Ajans verilerine dayanarak). unu da belirtmeliyiz ki, zarar maliyetlerinin dorudan deerlendirilmesi dnya zerindeki pek ok lkede yaplmamaktadr. 1. Kmr yakma kaynakl birincil salmlar Karbondioksit (CO2) Elektrik retiminden gelen kresel CO2 salmlarn temel alarak en ok kirleten ilk on lke bilgileri topland: ABD, in, Hindistan, Japonya, Almanya, Gney Afrika, Avustralya, Rusya ve Polonya. Bu lkeler kresel kmr yakma salmlarnn %85ini kapsamaktadr. Dier AB yesi lkelerin salmlaryla kresel kmr yakma salmlarnn %91i kapsand.227 Kirletici salmlarnn deerlendirmesi yaplan bu lkelerdeki salm eitlerine bu analizde klasik kirleticiler denildi.228 (Bkz. Tablo II.1).
Kkrt dioksit (SO2) Bu kmede AB ile birlikte ABD, in, Hindistan, Gney Afrika, Avustralya, Rusya ve Japonyadan da ulusal veriler alnd. (Bkz. Tablo II.1). Nitrojen oksit (NOx) Bu kmede AB ile birlikte ABD, in, Hindistan, Gney Afrika, Avustralya, Rusya ve Japonyadan da ulusal veriler alnd. (bkz. Tablo II.1) Partikl madde (PM) 2.5 in, Japonya, Gney Afrika, AB ve ABD bilgileri topland. (bkz. Tablo II.1) Metan (CH4) Termik santrallerde istienen kmrn metan emisyonlarna denk gelen kmrn tonu bana kan CH4 salmnn kg olarak hesabndan kresel bir rakam tretildi. (bkz. Tablo II.1) 2. Kmr madenciliinden kaynaklanan salmlar EcoInvent 2007 verilerine dayanarak burada kmr madenciliinden kaynaklanan kresel salmlar hesapland. Pek ok blge iin (Dou Asya, Dou Avrupa, Bat Avrupa ve Kuzey Amerika), ortalama salm verisi kullanld. Ekonomik analiz iin deerlendirilen kirleticiler CO2, CH4, PM 2.5, SO2 and NOxdir (Bkz. Tablo II.2).
Tablo II. 1 Termik santrallerden kaynaklanan klasik kirleticiler lke/Blge AB in ABD Hindistan Rusya Japonya Gney Afrika Avustralya Toplam Yllk Salmlar (kton) SO2 1.470,00 20.567,00 10.068,00 2.959,00 1.056,00 23,00 1.177,00 605,00 37.925,00 NOX PM 2.5 43,46 2.537,00 87,07 1,00 11,00 51,00 20,50 2.751,03 CO2 889.531,52 2.341.616,45 1.973.502,42 562.840,07 215.089,87 212.647,68 199.634,09 204.131,85 6.598.993,94 725 CH4
1.200,00 7.434,00 3.595,00 1.580,00 511,00 21,00 526,00 614,00 15.481,00
Tablo II. 2 Madencilikten kaynaklanan salmlar Kiloton olarak salmlar CO2 13555 CH4 209 PM 2.5 4 SO2 44 NOx 29
81
Hesaplamalar
1. klim deiiklii nedeniyle oluan zararlar
2. Hava kirlilii nedeniyle oluan salk harcamalar
Dier kirleticiler iin ton bana zarar hesaplamas yapld. Bu zarar maliyetlerinin hesab Avrupa Birlii kaynakl Bu analizde kmr trevli CO2 ve CH4 salmlarnn yaratt NEEDS (Network of Europeans for Electoral and yllk zarar maliyetleri hesapland. Bu salmlar hem kmr Democracy Support) projesinin (ExternE serisinin son yakma hem de madencilik salmlarn ierir. 20/ton rakam aamas) verilerine dayanarak hazrland. Bu tahminler kullanlarak bir engelleme maliyet deerlendirmesi Avrupada ve dndaki 39 lkede ve 5 blgede mevcuttur. uyguland. Bu rakam AB Emisyon Ticareti emasnda (EU Bu sonular, baz kirleticilerin ton bana Avrupa ortalama ETS) karbon kredileri iin geerli olan ortalama CO2 zarar tahminlerini de ierir. engelleme yatna bal olarak tespit edildi.229 Bu rakam CO2 salmlarnn iklim deiikliiyle balantl zararlar yerine NEEDS projesinde kullanlan rakamlar ounlukla lm oranlarnn deerlendirilmesine dayanan ampirik kullanld nk bu alanda byk bir belirsizlik vardr.CO2 engelleme maliyetlerinin keskin bir biimde artaca aklda almalarla ortaya kan rakamlardr. Bu rakamlar satn tutulmaldr. Baz aratrmalara gre yat nmzdeki on yl alma gc paritesine uyguland ve sonuta kresel deerlendirmeyi temsil etmek zere nfus oranlar dikkate iinde ikiye katlanabilir, 50 yl zarfnda da 10 katna 230 kabilir. CO2 engelleme maliyetlerinin gelecekteki oranlar alnarak ortalama bir deer karld. bu analizin kapsamna alnmad iin tahmin edilen gelecek rakamlarna ynelik bir tablo aada verilmitir. Kirlilik, kirliliin dalma yollar, etkilenen nfus, meteorolojik artlar gibi girdilere dayanan tam bir model karlmad srece sadece ok kaba tahminler CH4 iin, CO2ye oranla 23 kat daha ok kreyi sttndan yrtlebilir. tahmini zarar maliyeti ton bana 460 Avro olarak hesaplanmtr. Bu deerler daha sonra yllk salmlarla arplm ve iklim deiikliine bal zarar hesaplar toplam bulunmutur.
Table II.3 Sera gaz iin nerilen deerler (CO2 tonu bana Avro 2005) Senaryo MDC_NoEW
1
2005 7
2010 9 23.5 23.5
2015 11 27 31
2025 14 32 51
2035 15 37 87
2045 17 66 146
2050 22 77 198
2055 27
PP_MAC_Kyoto plus2 PP_MAC_2

1 2
Hakkaniyet aktarm olmadan saf ekonomik maliyet analizi zerinde anlalm hedeer (2020ye kadar %20 azaltm) 32 derece santigrat hede
Kaynak: NEEDS, 2008
82
Greenpeace
Referanslar
3. Byk madencilik kazalar sonucunda ortaya kan lmler MWs bana madencilik kazalarndan meydana gelen zararlar daha nceden Hirschberg (2004) tarafndan deerlendirilmiti. Bu rakamlar sadece 5ten fazla lme neden olan kazalar iermektedir.
Kazalar Analizin ortaya kardna gre madencilik kazalar sonucu ortaya kan yllk dsal maliyet 161,28 milyon Avrodur.
Sonu
Buradaki tm zararlar birletirdiimizde, CE Delft 360 milyar Avro gibi kaba bir rakama ulamtr. nceden de belirtildii gibi, bu tahmin salmlarn ve zararlarn tamamn Kmr Yakma kapsamamaktadr ve bu nedenle en alt limit olarak Deerlendirilen faktrlerin nda analizin aa kard deerlendirilmelidir. Sz konusu verilerle yaplan analiz de sonuca gre kmr yakmann yllk dsal maliyeti 355,75 bile veri eksikliinden kaynaklanan bir lmllk sz milyar Avrodur. konusudur. rnein Hindistan ve Rusyadan partikl madde deerleri alnsayd tahmini maliyet de ciddi biimde Madencilik artabilirdi. Bu analizden karlmas gereken ilk sonu termik santrallerin ok yksek oranda dsal maliyeti Yaklak yllk dsal maliyet 637,87 milyon Avrodur. Madenciliin toplam zarar deeri yakmadan kaynaklanan olduudur. Toplam zararn %99undan tek bana termik deere oranla ciddi oranda dktr. Ancak, madencilikle santraller sorumludur. Madencilikten kaynaklanan salmlarn 674 milyon Avro, kazalardan meydana gelen ilgili analizin eksik olduu unutulmamaldr. Ekosistem ykm, su ve toprak kirlilii gibi faktrler gvenilir bir kresel zarar yknn ise 161 milyon Avro olduu tahmin edilmektedir. veri olmad iin hesaplamann dnda braklmtr.
Sonular
Table II.4 Kmr retim zincirindeki kazalarn dsal maliyetleri (MWs bana Avro) Mesleki in OECD OECD d 0.061 0.0034 0.032 0.000061 0.00035 Kamusal Toplam 0.061 0.003 0.032
83
Kaynaka
1
McKeown, A., 2007 The Dirty Truth About Coal: Why yesterdays technology should not be part of tomorrows energy future. Sierra Club, Haziran 2007. Henderson, C., 2003. Clean coal technologies, report no. CCC/74. London: IEA Clean Coal Centre, Ekim 2003. Bu metinde ton ile metrik tonu kastediyoruz.
16
Energy [R]evolution: A Sustainable World Energy Outlook. Greenpeace and European Renewable Energy Council, January 2007. www.energyblueprint.info dan ulalabilir . Ronquillo Ballesteros, A. et al., 2007. Futu[r]e Investment. European Renewable Energy Council and Greenpeace, July 2007. Hesaplamann metodolojisi iin Ek IIye bkz. International Energy Agency, 2008. CO2 emissions from fuel combustion. International Energy Agency, 2007. Key World Energy Statistics. OECD/ IEA 2007. IPCC, 2007: Climate Change 2007: Mitigation of Climate Change. Contribution of Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [B. Metz, O.R. Davidson, P.R. Bosch, R. Dave, L.A. Meyer (eds)],Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA., 851 pp. A.g.e. Al Gore, 2008. Clinton Global Initiative Yllk toplantsndaki konumas 23 Eyll 2008, Reuters. http://uk.reuters.com/article/environmentNews/idUKTRE48N7 AA20080924 Accessed 15 October 2008. Carbon Capture Journal, 2008, p 14; in Greenpeace, False Hope: Why carbon capture and storage wont save the climate, May 2008, executive summary, s. 3. www.greenpeace.org/ccs. International Energy Agency (2008) IEA Statistics: Coal Information, p.p. I.5 IEA/ OECD 2008. Kolombiya, kamu irketi Minercolun kapatlmasyla kmr sektrnn zelletirmesini 2004 ylnda tamamlad. lkedeki en byk kmr reticisi Carbones del Cerrejon konsorsiyumudur. Chomsky, A. et al., 2007 The People Behind Colombian Coal, Casa Editorial Pisando Callos (CEPC): Colombia. Kolombiya hkmetinin tahminlerine gre lkenin kmr retimi 2010da 110 milyon tona ulaabilir. www.eia.doe.gov/emeu/cabs/Colombia/Coal.html). Bkz. www.colombiajournal.org/colombia128.htm. Gomez, R.F (2007) The systematic violation of the human rights of the indigenous people, black people, and campesinos by the coal mining multinationals in the Department of La Guajitra, Colombia, in Chomsky, A. et al. The People Behind Colombian Coal, p.p. CEPEC: Colombia. A.g.e. Tamaquito yneticisi Jaairo Dionisio Fuentes Epiayu ile sylei, Tamaquito, Kolombiya. 27 Mays 2008. A.g.e.
17
3 4
18
International Energy Agency, 2008. CO2 emissions from fuel combustion. OECD/ IEA 2008. International Energy Agency, 2007. Key World Energy Statistics. OECD/ IEA 2007. Buradaki rakam u hesaplamayla yapld: 2004te fosil yaktlardan kaynaklanan CO2 salmlar 26.1 Gt CO2-eqyd. Kmr 10.701 Gt- ile salmlarn %41inden sorumluydu. Business as usual senaryoya gore fosil yakt salmlar 2030da 40.4 Gt CO2-eqya kacak. Kmr 17.3732 GT CO2-eq ile salmlarn %43nden sorumlu olacak. Bu da kmr kaynakl salmlarn 2004-2030 arasnda %60 orannda artaca anlamna geliyor. Bu rakamlarn alnd kaynaklar: : R.E.H. Sims, R.N. Schock, A. Adegbululgbe, J. Fenhann, I. Konstantinaviciute, W. Moomaw, H.B. Nimir, B. Schlamadinger, J. Torres-Martnez, C. Turner, Y. Uchiyama, S.J.V. Vuori, N. Wamukonya, X. Zhang, 2007: Energy supply. In Climate Change 2007: Mitigation. Contribution of Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [B. Metz, O.R. Davidson, P.R. Bosch, R. Dave, L.A. Meyer (eds)], Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, US. Patz, J., et al., 2005. Impact of regional climate change on human health. Nature 438: 310-317. Hansen, J., 2007. Testimony before the Iowa Utilities Board, Docket No. GCU-07-01. 05 November 2007. Available at: www.columbia.edu/~jeh1/2007/IowaCoal_20071105.pdf. Bkz. Hindistan sayfa 24. Bkz. Rusya sayfa 30.
19
20
21
22 23
24
25
26
10 11 12
27
Bkz. Polonya Stern, N., 2006. Stern Review on the Economics of Climate Change. UK: Cabinet Office- HM Treasury, 30 October 2006. Jowit, J. and Wintour, P., 2008. "Cost of tackling global climate change has doubled, warns Stern", in The Guardian, 26 Haziran 2008. Stern, N. Stern Review on the Economics of Climate Change. UK: Cabinet Office- HM Treasury, 30 Ekim 2006. Wind Force 12, 2004. Greenpeace, European Wind Energy Association (EWEA), cited in Burning Our Future: Coal, Climate Change and Renewable Energy in Asia Greenpeace, 2005, p15.
28
13
29 30
14
15
31 32
33 34
1982de Ulusal hkmet 1195 hektar araziyi liman, demiryolu, havaalan gibi altyapnn gelitirilmesi iin hediye etti. 84
Greenpeace
Kaynaka
havaalan gibi altyapnn gelitirilmesi iin hediye etti.

35
55 56
Age. Tukhfatullin, Ainiyatulla ile sylei, eski madenci. Rusya. 8 Austos 2008. Age. Age. Age. Utah Department of Health. Undated. Black Lung Disease. http://uuhsc.utah.edu/miners_hospital/pdfs/BlacklungONLY.pd f. 17 Nisan 2008 Finkelman, R., 2007. Health Impacts of Coal: Facts and Fallacies. Ambio: A Journal of Human Environment, Vol. 36, Issue 1., p.p. 103-106. British Broadcasting Corporation, 2007. China miners risk deadly disease. Available at: http://news.bbc.co.uk/2/hi/asiapacific/6607419.stm. Accessed 17 April 2008. Trk Toraks Dernei http://www.toraks.org.tr/ mesleki_gelisim_kursu.php?pid=97&sayfa=3 Radikal haberi http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=163600 Dinas Perindustrian Perdagangan dan Koperasi, 2007. Potensi Unggulan Daerah & Peluang Investasi Cilacap: Investment Opportunities. Industry, Trade and Cooperative Office, Cilacap Regency Government, 2007. Dr Purwanto ile sylei. Cilacap City, Indonesia. 22-23 Eyll 2008. Imam Sarjono ile sylei, Griya Kencana Permai sitesinin sakini. Karang Kandri ky, Indonesia. 22-23 Eyll 2008. Noto ile sylei, ifti. Winong ky, Indonesia. 22-23 Eyll 2008. Griya Kencana Permai sitesi sakini Sugriyatno ile sylei. Karang Kandri village, Indonesia. 22-23 Eyll 2008. A.g.e Mimuroto, Y. and Sugiuchi, S., 2002. Preliminary Feasibility Study on Railway Coal Transportation in Kalimantan, Indonesia. Coal Research Group, International Cooperation Department, Japanese Institute of Energy Economics (IEEJ). Available at: http://eneken.ieej.or.jp/en/data/old/pdf/0203_08e.pdf. Kmr haritalarnn orman alanlaryla karlatrlmas Greenpeace karlatrmas (sayfa 6, Mimuroto, Y. and Sugiuchi, S., 2002) (Sarvision 2007). rnein, Dou Kalimantandaki Berau Coal. PT. Armadian Tritunggal (%51), Hollanda irketi olan dan Rognar Holding B.V (39%) ve bir Japon irket olan Sojitz Corp. (10%) ortaklnda kurulmutur. Kaynak: Mimuroto, Y. and Sugiuchi, S.,2002. Baknz www.shanxigov.cn/structure/zjsx/sxgk.htm (UNESCO), United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation 2008. Yungang Maaralar, Austos 2001. Buradan baknz: http://whc.unesco.org/en/list/1039 85
Emilio Prez ile sylei, eski Tabaco sakini. Albania, Kolombiya. 28 Mays 2008.
36 37
www.colombiajournal.org/colombia128.htm
57 58 59 60
Wilman Palmezano ile sylei, Chancleta mahalle konseyi bakan , Chancleta, Kolombiya. 27 Mays 2008.
38
Yetersiz madencilik: Bilgi ve malzeme olmadan yaplan madencilik. Gayatri Devi ile sylei ,kmr toplaycs Hindistan 22 Austos 2008. Dr Rajiv Agarwal ile sylei ,Jhariada pratisyen doctor. Hindistan 21 Austos 2008 anti ile sylei, Lodhna sakini (kmr yangn alan) Hindistan 21 Austos 2008 TK Lahiry ile sylei, Teknik Direktr, Bharat Coaking Coal Limited, Hindistan. 23 Austos 2008.
39
61
40
41
62
42
43
63
Kumlama: Ak maden alanlar atmosferle temas eder etmez alev alabilir. Alevleri engellemek iin kmr alnr alnmaz bu alanlarn alevlenmeyen maddelerle doldurulmas gerekir. Ashok Agarwal ile sylei, Jharia Bachao Sangharsh Samiti bakan BCCLnin planlarna kar yksek mahkemede mcadele veren yerel direni grubu. 21 Austos 2008.
64
44
65
45
Krajick, K., 2005. Fires in the Hole. Smithsonian magazine, Mays 2005.
46 66
Finkelman, R., 2007. Health Impacts of Coal: Facts and Fallacies. Ambio: A Journal of Human Environment, Vol. 36, Issue 1., p.p. 103-106. Kuenzer, C. et al., 2008. Coal fires. Encyclopedia of Earth. Eds. Cutler J. Cleveland (Washington, D.C.: Environmental Information Coalition, National Council for Science and the Environment). Last revised 8th January, 2008. Available at: www.eoearth.org/article/Coal_fires. British Petroleum, 2007. Statistical Review of World Energy 2007. www.bp.com/, Accessed 2 April 2008 BBC News. Russian coal mine blast kills 21. 9 ubat 2005. http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4249743.stm, Accessed 01Ekim 2008. US Today. 38 killed in blast at Russian coal mine. 24 May 2007. Available at: www.UStoday.com/news/world/2007-0524-siberia-coal-mine_N.htm, Accessed 01 October 2008. Russian State Report, 2007. On the sanitary-epidemiological situation in the Russian Federation in 2006. Published 2007, page 132. Fairbrother, P. and Ilyin, V., 2001. Where are miners unions going? Trade unions in Vorkuta, Russia. Industrial Relations Journal 27(4): 304-316. 54 Age A. Alla Sokolova ile sylei, Rospotrebnadzor ehri salk uzman. Rusya. 8 Austos 2008.
67
47
68 69
70 48 71
49
50
72
51
73
52
74 75
54
76
Dr Huang Jizhong ile sylei, Yungang Maaralar Sekreteri, Datong, in, 25 Austos 2008 A.g.e Baknz www.shanxigov.cn/structure/zjsx/sxzzxx_1121_1.htm Blgenin oban ile sylei. Xiaoyi, in. 28 Austos 2008. A.g.e A.g.e Baknz http://english.mep.gov.cn/Plans_Reports/ 11th_five_year_plan/200803/t20080305_119001_3.htm Shi ve Chang ile sylei, yerel kyller. Linfen, in. 30 Austos 2008. Keating, M., 2001. Cradle to Grave: The Environmental Impacts from Coal. Clean Air Task Force, 2001. www.catf.us/publications/reports/Cradle_to_Grave.pdf.
Mays 2006.
97
77 78 79 80 81 82
Assist. Prof. Dr Nuntavarn Vichit-vadakarn: Health Effect of Ambient Air Pollution Exposure in Mae Moh District, Lampang Province, Thailand, 1994-2000. Baknz: www.cph.chula.ac.th/ResENV.htm#3, 23 Haziran 2008de bulundu. The Nation (2008): Gunman tries to kill steel mill opponent. Baknz: www.nationmultimedia.com/2008/07/21/ politics/politics_30078569.php. 24 Temmuz 2008. Greenpeace Gneydou Tayland ofisi tarafndan gncelleme yaplmtr. 11 Ekim 2008 U.S. EPA, 2008. NOx: How Nitrogen Oxides Affect the Way We Live and Breathe. Available at: www.epa.gov/air/ urbanair/nox/.18 Nisan, 2008. http://www.ttb.org.tr/eweb/yatagan/ Lashof, D. et al., 2007. Coal in a changing climate. Natural Resources Defense Council, 2007. Baknz: www.nrdc.org/ globalwarming/coal/coalclimate.pdf, 18 Nisan 2008. 2007 rakamlar: retim 269.365 milyon ton ve tketim 194.611 milyon tondur. Baknz: www.eia.doe.gov/emeu/cabs/South_Africa/pdf.pdf (Su ileri ve Ormanclk Departman) Department of Water Affairs and Forestry (DWAF). 2008: Strategic Framework on Water for Growth and Development (3. Versiyon). Daha nceden Witbank olarak bilinen Highveld Gney Afrikann en byk kmr sahas Maguqa yerlileriyle sylei, 2 Eyll 2008: Augustine and Hilda Khama, Joseph Mpekane, Sonnyboy Mashilwane, Jacob Nkosi, Joseph Masifane. Maguqa ocuklaryla sylei: 2 Eyll 2008: Vusi Dlamini, Clarence Lesufi, Smango Nguni, Tebogo Letsulo, Adelphi Magatha. Asit drenaj demir ve kkrtle birlikte anlr fakat dk pH ar metalleri de harekete geirir. Denis, J., Pone, N., Hein A.A.K., et al, 2007. The spontaneous combustion of coal and its byproducts in the Witbank and Sasolburg Coalfields in South Africa. International Journal of Coal Geology. 72: 124-140. Yeralt madenlerinde kendiliinden yanmann yan rnleri iin baknz : www.ega.edu/facweb/stracher/ Pone%20COGEL%20Paper%202007.pdf Dr Jan Myburgh ile grme, Pretoria niversitesinde akademisyen ve veteriner, 28 Austos 2008 Matthews Hlabane ile grme, evre aktivisti, Green Revolutionary Council, 2 Eyll 2008, Emalahleni. Johan van Aswegen ile telefon grmesi, Mpumalanga blgesel ynetcisi, DWAF, 3 Eyll 2008 Mpumalanga Department of Agriculture & Land Administration. 2003. Provincial State of the Environment (SoE) Report Study. Air Quality.
98
99
83 84
100
101 85
Natural Resources Defense Council, Coal in a Changing Climate, 2007, cited in WWF, Coming Clean: the truth and future of coal in Asia Pacific, 2006, p16. Dnya Salk Organizasyonu Avrupa, 2005. Particulate matter air pollution: how it harms health. Fact Sheet. (Amerika Akcier DerneiAmerican) Lung Association (ALA), 2006. State of the Air Report: 2006. American Lung Association, 2006. 12 ve 13. niteler 1995de iletmeye girdi. UNEP ve evresel Koruma ve Planlama Ofisi UNEP and Office of Environmental Protection and Planning (OEPP), Thailand: Air Pollution from a lignite power plant in Thailand. Available at: www.rrcap.unep.org/apeo/imgs/box1-1.html, 23 Haziran 2008. Baknz (Kirlilik kontrol departman) Pollution Control Department www.pcd.go.th/info_serv/pol_suc_sulfur.html.
102
86
103
87
104
88 89
105
106
90
107 91
See Thailand Development Research Institute(TDRI) www.tdri.or.th/library/quarterly/white-pp/wb1.htm. Ms. Kanjana Suaysom, Dr. Supat Wangwongwatana: Kirlilik Kontrol Departman, Doal Kaynaklar ve evre Bakanl: Kuzey Tayland Mae Moh santralinde SO2 kontrol baars : Success of SO2 Control at Mae Moh Lignite-Fired Thermal Power Plant in the North of Thailand. Greenpeace Gneydou Asya, 2006. Mae Moh: Coal Kills. May 2006. Brigden, K. & Santillo, D., 2002. Heavy metal and metalloid content of fly ash collected from the Sual, Mauban and Masinloc coal-fired power plants in the Philippines, 2002. Greenpeace Aratrma Laboratuar Teknik Notu 07/2002, Temmuz 2002: 24 sayfa. Bangkok Post (2003): Mae Moh water poisoned villagers near lignite mine at risk.(Mae Mohda linyit madeni yaknnda olan kyller sudan zehirlendi) Bkz.: www.ecologyasia.com/ newsarchives/ 2003/oct-03/ bangkokpost_0301005_1.htm. 24 Haziran 2008 tarihinde bulundu. Greenpeace Gneydou Asya, 2006. Mae Moh: Coal Kills.
109 108
92
93
94
110
95
111
112
96
86
Greenpeace
Kaynaka
www.mpu.agric.za/SOER/Mpumalanga%20Publikit%20Web %20Version%20SoER%20(2003)/issues/air_quality/index.htm. 3 Eyll 2008de ulald

113
132
Raul Urias ile sylei, Kentucky kmr sahas sakini. Island Creek, Pike County, Kentucky. 24 Temmuz 2008. A.g.e A.g.e. Mary Jane Adams ile sylei, Kentucky kmr sahas sakini. Long Branch, Leslie County, Kentucky. 18 Temmuz 2008 U.S. Fish and Wildlife Service, 2006. Threatened and Endangered Species: Indiana Bat (Myotis sodalis). December 2006. Bkz.: www.fws.gov/midwest/Endangered/mammals/ inbafctsht.pdf, 5 Eyll 2008. Rick Handshoe ile sylei, Kentucky kmr sahas sakini. Hueysville, Floyd County, Kentucky. 29 Temmuz 2008. A.g.e. U.S. Environmental Protection Agency. Terrestrial Study Category, Appendix E. June 2003. Bkz: www.epa.gov/region3/mtntop/pdf/Appendices/Appendix%20 E%20Terrestrial/REV2terrestrial4-25-08.pdf, 20 Austos 2008de ulald. Rick Handshoe ile sylei, Kentucky kmr sahas sakini. Hueysville, Floyd County, Kentucky. 29 Temmuz 2008. A.g.e. Amar, P. 2003. Mercury emissions from coal-fired power plants. Northeast States for Coordinated Air Use Management, Northeast States for Coordinated Air Use Management, Ekim 2003 A.g.e. United States Environmental Protection Agency, 2008. Fate and Transport and Ecological Effects of Mercury. Bkz. www.epa.gov/mercury/eco.htm 7 Nisan 2008de ulald. Driscoll, C. et al., 2007. Mercury Contamination in Forest and Freshwater Ecosystems in the Northeastern United States. Bio Science. Vol. 57 No. 1. Pp 17-28. A.g.e. K. Franke ile sylei, 2008. LMBV basn sorumlusu. 28 Austos 2008. Bhlen-Lippendorf her yl 14 milyon ton CO2 salm yapyor ve Almanyann 7. en fazla salm yapan santrali. Bkz: Carma http://carma.org/dig/show/country+78+plant. Lausitzer und Mitteldeutsche BergbauVerwaltungsgesellschaft mbH (LMBV). 2008. Sanierungstagebau Zwenkau, Umweltreport. Mitteldeutsche Seenlandschaft. 2008. Seenprofile Zwenkauer. Available at: www.mitteldeutscheseenlandschaft. de/3_1.html. Lausitzer und Mitteldeutsche BergbauVerwaltungsgesellschaft mbH (LMBV). 2008. Sanierungstagebau Zwenkau, Umweltreport. K. Franke ile sylei, 2008. Press Officer, LMBV. 28 Austos 2008. 87
133 134 135
Pringle, C., 2008. Air-monitoring stations to breathe new life into Highveld region's economy. Engineering News Online 19 Austos, 2008. Clarke, J., 1991. Back to Earth: South Africas environmental challenges. Southern Books. Johannesburg. Bunlar sadece kmr madenleri deil tm madenlerdir. Liste eksiktir. Mining Africa Yearbook, 2007. Emalahleni - South Africa's first mine water reclamation project, August, 2007. www.infomineafrica.com/MAYMagazine.aspx?&Page=8. 3 Eyll 2008de ulald. Robb, G. and Robinson, J., 1995. Acid drainage from mines. The Geographical Journal. Vol. 161 Part 1. Johnson, D. and Hallberg, K., 2004. Acid mine drainage remediation options: a review. Science of the Total Environment. Volume 338. Issue 1-2. Keating, M., 2001. Cradle to Grave: The Environmental Impacts from Coal. Clean Air Task Force, 2001. Baknz: www.catf.us/publications/reports/Cradle_to_Grave.pdf. Baknz: http://elb.bip-e.pl/ BOT Bechatw irketinin resmi sitesi
114
136
115
116
137
138 117 139
118
119
140
141 120 121 142
Energoprojekt Katowice SA, 2005. Environmental Impact Assessment for construction of 833 MW power unit in BOT Bechatw power plant. Bkz. www.rotwl.pl/wydawnictwa/belchatow_en2.pdf. Ilnicki, P. (prof. Dr.). The Agriculture University in Poznan.Szybkie wysychanie jezior Powidzkiego Parku Krajobrazowego niedopuszczalnym skutkiem odwodnienia odkrywek wgla brunatnego KWB Konin. Kamierska, M. Miners against holiday makers will lakes dry out? Gazeta Wyborcza daily. 3 Eyll 2008. A.g.e. Kamierska, M. Gopo lake in danger of destruction Gazeta Wyborcza daily. 24 April 2008. J. Drzazgowski ile sylei, Przyjezierze koruma dernei yesi. Polonya. Austos 2008. Kamierska, M. Gopo lake in danger of destruction Gazeta Wyborcza daily. 24 Nisan 2008. Dr M. Kupczyk ile sylei, Poznan nivesitesinde ku bilimci, Polonya, Austos 2008 Jansen, D. Bund fr Umwelt-und Naturschutz Deutschland (BUND), 2005. Braunkohle und Grundwasser Ein Bodenschatz wird geplndert. Available at: www.bundnrw.de/fileadmin/bundgruppen/bcmslvnrw/PDF_Da teien/Start seite/BraunkohleundGrundwasser09_2005.pdf. Mountaintop Mining/Valley Fills in Appalachia Final Programmatic Environmental Impact Statement, 2005. United States Environmental Protection Agency, s. 7. Bkz: www.epa.gov/region03/mtntop/index.htm.
146 147 143 144
122 123
145 124
125 126
128
148
129
149
130
150
151 131
152
153
Sorumluluk Almanya Federal Devleti tarafndan sahip olunan irketdedir. LMBV. Lausitzer und Mitteldeutsche BergbauVerwaltungsgesellschaft mbH (LMBV). 2008. Geschichte. www.lmbv.de/pages/layout1sp.php?idpage=58. Steue, P. ile sylei, 2008. kolwe. 26 August 2008. United States Environmental Protection Agency (EPA). Acid Mine Drainage. September, 2008. www.epa.gov/reg3wapd/nps/mining/mines.htm#acid. Vehn, J., 2007. Grn tritt gegen braun und sauer an. Leipziger Volkszeitung. 14th June, 2007. K. Franke ile sylei, 2008. Basn sorumlusu, LMBV. 28 Austos 2008 Profen ylda 10 milyon ton kmr karrken 37 milyon ton topra kaldrr. Bkz. Mitteldeutsche Braunkohlengesellschaft mbH (MIBRAG), Daten&Fakten, Tagebau Profen, Austos 2008. http://www2.mibrag.de/pages/layout2sp.php?id=185 and http://www2.mibrag.de/tools/download.php?filedata= 1206454796.pdf&filename=Faltblatt_Profen.pdf&mimetype=a pplication/pdf. Jansen, D. Bund fr Umwelt-und Naturschutz Deutschland (BUND), 2005. Braunkohle und Grundwasser Ein Bodenschatz wird geplndert. Bkz: www.bundnrw.de/fileadmin/bundgruppen/bcmslvnrw/PDF_Da teien/Startseite/BraunkohleundGrundwasser09_2005.pdf.
2008. Sachsen setzt auch in Zukunft auf Strom aus Braunkohle. Presseinformation vom 19 August 2008. http://www2.mibrag.de/pages/presseinformation.php?id=1003.
169 170
A.g.e. Dr M Werban ile sylei, 2008. UNESCOBiosphereresevoir Spreewaldn eski yneticisi. 19 Austos 2008. Pfannenstiel, V.,1999. The arid and semi arid west. In Vories, K. and D. Throgmorton, eds. Enhancement of Reforestation at Surface Coal Mines: Technical Interactive Forum, sayfa 147148 US Department of Interior, Office of Surface Mining, Alton, IL and Coal Research Center, Southern Illinois University, US. statistikler Avustralya Kmr Derneinden alnmtr: www.australiancoal.com.au/exports.htm#Expsum. A.g.e Upper Hunter Winemakers Association (Yukar Hunter arap yapmclar Dernei) gr, 2006. Public comments submission on the Environmental Assessment of the proposed Anvil Coal Mine. 6 October 2006. Gr:Hunter Valley Thoroughbred Horsebreeders Association, 2006. Public comments submission on the Environmental Assessment of the proposed Anvil Coal Mine. 6 Ekim 2006.
154 155
171
156
157
172
158
173 174
175 159
176
Anvil Hill Project Environmental Assessment, 2006. www.umwelt.com.au/anvil-hill NSW Planlama Departman Direktrnden Centennial Coala mektup, 23 Austos 2006. mine. Peake, T., 2005. A Report on the findings of the Hunter Remnant Vegetation Project, Vol 1. Hunter Central Rivers Catchment Management Authority, Main Report Draft 6- The Vegetation of Dentral Hunter Valley, New South Wales, 2005. A.g.e. Anvil Hill Project Environmental Assessment, 2006. Baknz: www.umwelt.com.au/anvil-hill/. Statement by the Upper Hunter Winemakers Association, 2006. Public comments submission on the Environmental Assessment.of the proposed Anvil Coal Mine. 6 October 2006. Graham Brown ile sylei, emekli kmr madencisi. New South Wales, Avustralya. Temmuz 2008. Greenpeace Australia, 2008. Briefing: From a coal-fired economy to a renewable Silicon Valley: ensuring a just transition for workers in the Hunter region. Temmuz 2008. Bkz. at: www.greenpeace.org/raw/content/australia/ resources/factsheets/climate-change/briefing-from-a-coalfired-ec.pdf. Singh, G., 2006. Environmental Issues With Best Management Practice Of Coal Mining In India. Responsible mining a multistakeholder perspective, ubat 2006, TERI, Yeni Delhi. Ward, A. et al., 1984. Surface erosion and sediment control at opencast mines in Southern Africa.
177 160
Zens, J., 2003. Pressestelle des Forschungsverbundes Berlin e.V. Warum die Spree rckwrts fliet. 25.08.2003. Available at: http://idw-online.de/pages/de/news68121. Kolodziej, M., 2008. Grundwasser-Anstieg in der Gemeinde Spreetal, Lausitzer Rundschau, 13 ubat, 2008. Baknz at: http://umsiedler-schleife.de/index.php/NeuigkeitenTechnik/Rekultivierung/Grundwasser-Anstieg-in-derGemeinde-Spreetal.html. Kugler, S. ile sylei, Almanya. 2008. 26 Eyll 2008 Kolodziej, M., 2008. Grundwasser-Anstieg in der Gemeinde Spreetal, Lausitzer Rundschau, 13 February, 2008. Available at: http://umsiedler-schleife.de/index.php/NeuigkeitenTechnik/Rekultivierung/Grundwasser-Anstieg-in-derGemeinde-Spreetal.html. Bens, O.&Httl, R., 2005. Soil Consumption through Opencast Lignite Mining and Ecological Development Potentials of Anthropogenically Disturbed Sites Case Study LUStia Coalfields, Germany. Die Erde 136: 79-96. A.g.e Umweltbundesamt, 2004. Braukohle-ein subventionsfreier Energietrger?. October 2004. Available at: www.umweltbundesamt.de/uba-info-presse/2004/pd04095.htm and
178
161
179 180
162 163
181
182
164
183
165 166
184
167
185 168
Mitteldeutsche Braunkohlengesellschaft mbH (MIBRAG),
88
Greenpeace
Kaynaka
186
Environmental Protection Agency (EPA), 2001. Abandoned Mine Site Characterization and Cleanup Handbook. www.epa.gov/superfund/policy/remedy/pdfs/amscch.pdf. Li, M., 2006. Ecological restoration of mineland with particular reference to the metalliferous mine wasteland in China: A review of research and practice. Science of the Total Environment 357, sayfa 38-53. Edmunds, W., 2002. Coal in Pennsylvania: Pennsylvania Geological Survey, 4th ser., Educational Series 7, 2002. Baknz: www.dcnr.state.pa.us/topogeo/education/ coal/es7.pdf. Ve Keating, M., 2001. Cradle to Grave: The Environmental Impacts from Coal. Clean Air Task Force, 2001. Bkz.: www.catf.us/publications/reports/Cradle_to_Grave.pdf. Darmody, R., 1998. Reclamation Of Agricultural Land After Planned Coal Mine Subsidence. Proceedings of Prime Farmland Interactive Forum. University of Southern Indiana. A.g.e
Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA.
205
187
Energy [R]evolution: A Sustainable World Energy Outlook, Greenpeace and EREC, Ocak 2007 www.greenpeace.org/energyrevolution REN21, 2007. Renewables 2007 Global Status Report, A prepublication for the UNFCCC COP13, Bali, Indonesia, 2007 Edmunds, W., 2002. Coal in Pennsylvania: Pennsylvania Geological Survey, 4th ser., Educational Series 7, 2002. www.dcnr.state.pa.us/topogeo/education/coal/es7.pdf. World Coal Institute, 2005. The Coal Resource: A Comprehensive Overview of Coal. May 2005. www.worldcoal.org/assets_cm/files/PDF/thecoalresource.pdf, 2 Nisan 2008de ulald. Barnsely, G., 1984. In Ward, C. Coal Geology and Coal Technology. Blackwell Scientific Publications, 1984. World Coal Institute, 2005. The Coal Resource: A Comprehensive Overview of Coal. May 2005. Bkz: www.worldcoal.org/assets_cm/files/PDF/thecoalresource.pdf, 2 Nisan 2008de ulald. A.g.e. McKeown, A., 2007 The Dirty Truth About Coal: Why yesterdays technology should not be part of tomorrows energy future. Sierra Club, Haziran 2007. Wilson, C., 1980. Coal-Bridge to the Future. Report of the World Coal Study. Vol. 1. Ballinger Publishing Company, Massachusetts, 1980. A.g.e. Sueddeutsche Zeitung, 2008. Beben durch den Bergbau. 26 ubat 2008. Energy Information Association, 2003. Longwall Mining, Mart 1995, DOE/EIA-TR-0588. Pulverised Coal Combustion (PCC), 2008. IEA Clean Coal Centre. Available at: www.ieacoal.org.uk/content/default.asp?PageId=976, 4 Nisan2008de ulald. Pulverised Coal Combustion (PCC), 2008. IEA Clean Coal Centre. www.iea-coal.org.uk/content/default.asp? PageId=976 Retrieved April 4, 2008 and Ambrosini, R., 2005. Life extension of coal-fired power plants. IEA. Clean Coal Centre. Ambrosini, R., 2005. Life extension of coal-fired power plants. IEA. Clean Coal Centre, 2005. Energy Edge Limited, 2007. Coal of the Future Supply prospects for thermal coal by 2030-2050. Avrupa Komisyonu iin hazrland, 2007. European Parliament Working Paper, 2003. Implementing clean coal technologies - Need of sustained power plant equipment supply for a secure energy supply. Decon Deutsche Energie-Consult. Ingenieurgesellschaft mbH Bad 89
206
188
207
208
189
209
190 191
210
Bautista, C., 2007. Philippines: Arroyo Green-Washing Privatization of Power industry in Pinoypress, 15 Aralk, 2007. Bkz.: www.pinoypress.net/2007/12/15/ philippinesarroyogreen-washing-privatization-of-power-industry.
211
192
Aurora Alerta Lim ile sylei, RISE yesi. Iloilo City, Filipinler. 12 Eyll 2008. Germanwatch, 2008. Germanwatch presents Global Climate Risk Index, Press Release, 11 Aralk 2007, www.germanwatch.org/presse/2007-12-11e.htm. Action by Churches Together (ACT), 2007. ACT Alert: ACT members prepare for Typhoon Mitag, Filipinler 29 Kasm 2007. Bkz: www.alertnet.org/thenews/fromthefield/ 222031/119634913318.htm. Aurora Alerta Lim ile sylei, RISE yesi. Iloilo City, Filipinler. 12 Eyll 2008. www.greenpeace.org/seasia/en/quit-coal/ quit-coal-iloilo. Aurora Alerta Lim ile sylei, RISE yesi. Iloilo City, Filipinler. 12 Eyll 2008. A.g.e. A.g.e. Engels, F., 1845. The Condition of the Working Class in England in 1844. Kamierska, M. Gopo lake in danger of destruction Gazeta Wyborcza daily. 24 April 2008. Wainwright, M., 2008. Coal train ambushed near power station in climate change protest. The Guardian, 14 June 2008. Available at: www.guardian.co.uk/environment/2008/ jun/14/activists.carbonemissions. Dier gelimeler iin bkz.: www.greenpeace.de. Contribution of Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [B. Metz, O.R. Davidson, P.R. Bosch, R. Dave, L.A. Meyer (eds)],
212
193
213
194
214 215
195
216
196 197
217
198 199 200
218
201
219
202
220
203 204
221
Hamburg, 2003.
222
U.S. Department of Energy, 2008. Fluidized Bed Technology Overview. Baknz: http://fossil.energy.gov/programs/powersystems/combustion/f luidizedbed_overview.html, 2 Nisan 2008. Massachusetts Institute of Technology, 2007. The Future of Coal. Boston: MIT, 2007. Bkz: http://web.mit.edu/coal/The_Future_of_Coal.pdf ve Holt, Neville A., 2003. Operating experience and improvement opportunities for coal-based IGCC plants. Materials at High Temperatures. Vol 20. No1. ubat 2003. s. 1-6 www.ingentaconnect.com/content/stl/maht/2003/00000020/ 00000001/art00001?crawler=true adresinden zete ulalabilir A.g.e Bu rakamlar kaynaa gre hafif deiiklikler gsterebiliyor. rnein UEA istatistiki verileri dnyann toplam 6284 Mt, inin 2481Mt ve ABDnin 1066 Mt kmr rettiini ne sryor. (UEA 2007 Key World Statistics, OECD/IEA 2007.) A.g.e. Bu analize dahil edilen dier AB lkeleri: spanya, ek Cumhuriyeti, talya, Yunanistan, Fransa, Hollanda, Romanya, Bulgaristan, Danimarka, Finlandiya ve Belikadr Szde klasik kirleticiler, kkrt dioksit, nitrojen oksit, partikl madde 2.5 ve metan ierir. Her ne kadar lke baznda marjinal iskonto maliyetleri bulunsa da, bunlar toplumun WTP oranlar iin temel alnamaz. Baknz: ExternE 2005 Avrupa temelli WTP rakamlarn kresel rakamlara evirmek Satn alma paritesinin (SAP) yan sra pek ok dier faktrle gerekletirilebilirdi. rnein SAPa gre kii bana GSYH. Her lkede bu yntemler birbirinden ok farkl rakamlara yneltiyor ancak btn yntemler bizi ayn kresel rakama ulatryor: 2007 iin 360 Milyar Avro.
223
224 225
226 227
228
229
230
90
Fotoraf Bozcaada Rzgar Santrali. Kmrden Kurtul, klimi Kurtar turu kapsamnda Rainbow Warrior Trkiyedeydi.
GREENPEACE / PIERRE GLEIZES
Greenpeace gezegenimizi korumak ve bar n plana karmak iin davran ve yaklamlarmz deitirmek zere kampanya yrten bamsz bir kurulutur.
Case study image credits: Climate p.14 1. Greenpeace/John Novis 2. Greenpeace/Vinai Dithajohn 3. Greenpeace/Teresa Osorio p.15 1. Dean Sewell/Oculi/Agence VU/Greenpeace 2. Greenpeace/Matthieu Barret 3. Greenpeace/Rodrigo Baleia Columbia p.20-21 Greenpeace/Steve Morgan India p.24, 25+26 Greenpeace/Peter Caton Russia p. 30 1. Alexandr Danilyushin/ITAR-TASS 2&3 ITAR-TASS/Vitaly Romanov p.31 1. ITAR-TASS/Moiseeva Tatyana 2. ITAR-TASS 3. Alexandr Danilyushin p. 33 1. Greenpeace/Vadim Kantor Indonesia p.34-35 Greenpeace/Ardiles Rante China p.38 1,2&3. Greenpeace/Simon Lim p.39 1,2&3. Greenpeace/Simon Lim p.40 1&2 Greenpeace/Simon Lim 3. Greenpeace/Simon Lim
Thailand p.44-45 Greenpeace/Yvan Cohen South Africa p.48-51 Graeme Willams/Panos Poland p.54-55 Greenpeace/Konrad Konstantynowicz US p. 58 1. John L. Wathen/Hurricane Creekkeepers 2&3 Kent Kessinger/.ilovemountains.org p. 59 & p.61 Kentuckians for the Commonwealth Germany Elisabeth Mena Urbitsch/Greenpeace Australia p.66 1. Greenpeace/Dean Sewell 2&3 Greenpeace/Murphy p.67 1&2 Greenpeace/Luis Enrique Ascui 3. Greenpeace Philippines p. 70 1. Greenpeace/Luis Liwanag 2&3 Greenpeace/Vinai Dithajohn p.71 1. Greenpeace/Vinai Dithajohn 2&3 Greenpeace/Luis Liwanag p.72 1. Greenpeace/Luis Liwanag 2&3 Greenpeace/Vinai Dithajohn
Greenpeace International Ottho Heldringstraat 5 1066 AZ Amsterdam The Netherlands Tel: +31 20 7182000 Fax: +31 20 5148151
greenpeace.org

Komurun Gercek Maliyeti

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Komurun Gercek Maliyeti

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kmrn Gerek Maliyeti

Bir enerji devrimini hzlandrmak iin

tasarm tarafndan yaplmtr Pozitif deiimi iletmek www.neocreative.co.uk

Kmrn Gerek Maliyeti klimi tahrip eden kirli bir yakt

Fotoraf Kmr Santrali

Ulusal Okyanus Atmosferik Ynetim sayfasna baknz: www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends

Fotoraf Kuzey spanya Gijon limannda ithal kmrn yakndan grnm

Kmrn Gerek Maliyeti

2 Kmr- klimimizi tahrip eden kirli bir yakt

Fotoraf Kmrl termik santral

Karbon Tutma ve Depolama (CCS)Sabit fikirlilerin defolu mal

Aratrma Konusu klim Etkileri

Fotoraf Gijon limannda boaltlm kmr ynlar

Aratrma Konusu Madencilik

GREENPEACE / STEVE MORGAN

Aratrma Konusu Madencilik

Aratrma Konusu Madencilik

Krajick, K. 2005. Fires in the Hole. Smithsonian magazine, May 2005.

Nasl bu noktaya gelindi?

Yerin altnda tutuan yangn

GREENPEACE / PETER CATON

Aratrma konusu Madencilik

Rus madenciliinin ilk azdan zararlar

Vorkuta- Kmrle idare edilen bir ehir

Fotoraf Moskovadaki madenlerden gelen kmr ykl tren

GREENPEACE / VADIM KANTOR

Aratrma Konusu Kmr Yakma

Cilacap termik santralinin ilk azdan etkileri

Yerel bir ayaklanma

Borneoyu yakmak ormanszlama ve kmr

GREENPEACE / ARDILES RANTE

Aratrma Konusu Kmr Yakma

Aratrma Konusu Kmr Yakma

Datong- Kmr Bakenti

Xiaoyi- gri dalar, kara su ve sar duman kenti

Linfen- Artk iek ve meyvelerin ehri deil

Para para kirlilik

GREENPEACE / SIMON LIM

Aratrma Konusu Kmr Yakma

GREENPEACE / YVAN COHEN

Aratrma Konusu Kmrn miras

Kmrn Yan etkileri

GRAEME WILLIAMS / PANOS

Aratrma konusu Kmrn Miras

Zarar daha da byyecek

Fotoraf Tama band ve tayclardan boaltlan kmr ynlar

GREENPEACE / JIRI REZAC

Aratrma Konusu Kmrn miras

ABD: Dou Kentucky

DTTnin ilk azdan etkileri

GREENPEACE / KENTUCKIANS FOR THE COMMONWEALTH

Aratrma Konusu Kmrn miras

Yeniden yaplandrma sorunlar ve eksiklikler

Kaybedileni geri istemek

ELISABETH MENA URBITSCH/GREENPEACE

Aratrma Konusu Genel Bak

Ykma devam: Anvil Tepesi

Tanklklarla kmrn etkisi: Hunter Vadisi

GREENPEACE / DEAN SEWELL

Aratrma Konusu Genel Bak

Aratrma Konusu Genel Bak

Aurora- bir direni hikyesi

GREENPEACE / VINAI DITHAJOHN