Opoja

Opoja trev q gjendet n jugperndim t Prizrenit dhe me relievin me te bukur ne tereKosovn.

Tabela e prmbajtjeve
[fshih]

1 Gjeografia 2 Historia

o o o o

2.1 Etimologjia 2.2 Ngritja e dy qendrave urbane 2.3 Alternativa e emrimit 2.4 Zinova dshmi e lashtsis son

3 Demografia 4 Fshatrat-Komuna

o o o o o

4.1 Dragash (Sharr) 4.2 Bellobrad 4.3 Bla 4.4 Bresan 4.5 Brezne

o o o o o o o o o o o o o o o

4.6 Brrut 4.7 Buqe 4.8 Buzez 4.9 Kapre 4.10 Kosav 4.11 Kuk 4.12 Kuklibeg 4.13 Plava 4.14 Pllajnik 4.15 Rrenc 4.16 Shajne 4.17 Xerxe 4.18 Zapluxha 4.19 Zgatar 4.20 Zymi

5 Flora & Fauna

o o

5.1 Fauna e Opojs 5.2 Flora e Opojs

6 Blegtoria 7 Opoja trev e lasht shqiptare

Gjeografia
Opoja ka 19 fshatra, kufizohet m territorin e Prizrenit n veri, n veriperndim me Zhurin, n lindje me Lezin dhe Struxhen, n juglindje m territorin e Maqedonis, n perndim m territorin e Gors. sht trev fushore e rrethuar me male. Fundi i fushs fillon rreth 800 m dhe ngritt deri n 1300 m. Vendbanimet shtrihen kryesisht n skajet e fushs, por ka edhe n mesin e saj. Ka klim malore, rrethohet nga izoterma vjetore 8-10 C, me reshje mbi 1000 mm. N fizionomin e fushs mbizotrojn arat me drithra : thekr, trshr, grur, misr, patate, livadhe, kullota dhe pyje (ahu, dhusku, etj). Opoja sht njra nga trsit territoriale malore t Dukagjinit. Deprton thell n brigjet e Koritnikut dhe Sharrit dhe shtrihet n tr ujmbledhsin e Lumit t Opojs ku bashk m Gorn prfshin skajin jugor t Dukagjinit ose shkajin jug-perndimor t Kosovs. Opoja gjindet ndrmjet Gors, Prizrenit dhe Malsis s Tetovs. Territori i Opojs shtrihet n gjersin gjeografike 42 00' 18" N dhe 42 09' 04" N dhe n gjatsin gjeografike 20 36' 17" E dhe 20 47' 40" E. Opoja sht

fushgrop malore me lartsi mesatare mbidetare 1380 m e cila n krahasim me Gorn q sht shum m e ult se lartsia mesatare e saj prej 1704 m.

Si krahin malore, kompleksi i saj natyror ndryshon dukshm me kompleksin fushor t Dukagjinit. Prandaj sht me interes shkencor q kjo krahin n veanti pjesa e saj fizike-gjeografike t studiohet n kuadr t kompleksit t pjess perndimore dhe veri-perndimore t Sharrit. Kufiri i Opojs sht natyror nga se pjesa drmuese e tij kalon ujndars, kreshtave malore dhe rrjedhave lumore. Territori i Opojs nga jug-perndimi kufizohet me Gorn, nga veri-perndimi me Vrrinin e Prizrenit, nga verilindja me Seckn dhe nga lindja me Malsin e Tetovs. I gjith kufiri sht malor prve me Gorn q sht malorlumor. Nga aspekti teknik, prve atij me Gorn q sht i pastr etikisht, pjesa tjetr sht kufi ndrmjet shqiptarve. Kufiri veri-perndimor kalon npr Koritnik, pren Qafn e Trokonit, vazhdon kodrinave q formojn ujndarsin e Lumit t Opojs dhe Lumit t Prizrenit npr kuotn 974 m. Ky kufi njhersh ndan Fushgropn e Opojs me an t Prizrenit. Kufiri veri-lindor kalon npr kuotn 1542 m mbi Zaplluxhe, duke vazhduar npr ujndars t Lumit t Opojs dhe Lumit t Prizrenit, pren Qafn e Presllopit dhe vazhdon deri te Guri i Zi (1779 m). Pjesa e kufirit nga Guri i Zi deri te Maja Karanikoll, shkput nj pjes t pellgut t Lumit t Manastrecit me siprfaqe prej 1,99 km, d. m. th. vetm ktu nj pjes e territorit t Opojs futet n ujmledhsin e Lumit t Prizrenit.

Kufiri lindor fillon nga Maja Karanikoll dhe vazhdon npr kurorat malore t Sharrit. Ky kufi ndan Opojn me rrethinn e Tetovs. Kufiri jugor lshohet shpateve t Sharrit, duke vazhduar npr Lumin e Radeshs dhe duke shkputur nj pjes t Qytezs s Dragashit (Sharrit), pren luginn e Lumit t Opojs dhe ngjitet n lartsin e Koritnikut (apo Pikllima). Gjatsia e prgjithshme e kufirit sht 57,7 km. Kufiri me Gorn sht 19,5 km, me Prizrenin 17,5 km, me Maqedonin 14,5 km dhe me Sreckn 7,2 km. Siprfaqja e Opojs sht 126,4 km, e cila n kuadr t territorit administrativ t Komuns s Dragashit sht 434 km ku merr pjes me 29 %, kurse n kuadr t Kosovs (10 887 km) merr pjes 1,16 %. Pjesa qendror sht siprfaqe fushore, ndrsa ajo periferike sht siprfaqe kodrinore-malore. Nga cili do skaj malor q shikohet Opoja, tek vzhguesi krijohet prshtypja se ky rrafsh n form t nj pyke futet n rrzn e skajit tjetr malor prball vzhguesit. Ky sht nj fenomen q Opojs ia dhuron epitetin e bukurive t rralla natyrore. Boshti i gjat i shtrirjes s Opojs ka drejtim jug-lindje dhe veri-perndim. Ky bosht bakon Majn Karanikoll me Koritnikun me gjatsi ajrore rreth 17 km, kurse boshti i trthort i shrirjes ka gjatsi ajrore rreth 9 km dhe ky bosht bashkon Gurin e Kuq n veri me Zallinn n jug.

Prgatiti pr Wikipedia: Rinor (Isuf) Kryeziu

Historia
Etimologjia

Pamje nga Opoja

Emri Opoj sht term mjaft i vjetr i cili n burime t shkruara hast q n shekullin e mesm. Opoja n at koh konsiderohej pasuri e Peshkopats s Prizrenit. Po ashtu n nj hart q pasqyron pasurin e Manastirit t Arkangjelit n Prizren i gjejm Bun, Breznn dhe Pllavn. N kt dokument thuhet se Buja gjendet n Krahinn e Opojs dhe kufizohej me Lumn, Breznn dhe Pllavn. Etimologjia e emrit Opoj, prkundr shum mendimeve q jan dhn, mbetet ende problem i padefinuar shkencor. Supozimin se Opoja sht quajtur "Fush", e justifikon fakti se edhe sot pllajnikasit, banort e fshatit m t lart malor gjat bisedave spontane, duke menduar n pjesn qendrore fushore, prmendin termin fush, fusha, t fushs, etj. Gjithashtu supozimi se emri Fush, e pastaj edhe Opoj, m hert ka pasur domethnien e nj pjese t ngusht, ku deri diku e arsyetojn banort e disa fshatrave periferike t Opoj : Brezns, Bus dhe Pllavs, t cilt gjat bisedave spontane prdorin shprehjet, po shkoj n Opoj, isha n Opoj, sa po erdha nga Opoja, etj. Nuk sht jasht logjiks mendimi i M. Qafleshit, q emri Opoj t ket mbetur nga koha e vjetr ku vendbanimet me 100-1000 banor jan quajtur shtet-qytet me prapashtesat "polis" apo "opoj", prandaj edhe Zinova si vendbanimi m i madh dhe me pozit qendrore t ket pasur nj prapashtes t till, prej nga m von t jet zgjeruar n tr territorin e sotm t saj. N studimet antroponimike haset mendimi se emri Opoj ka gjasa t ket prejardhje m t lasht e q rrjedh nga fjala ilire-shqiptare apl (abr)ap (op) si kuptimin uj. Fshatrat periferike Zaplluxhe, Bla, Zgatar, Brrut, Brezne, Bue i ndan kufiri me disa vendbanime t rrethins jugore t Prizrenit, apo Vrrinit : Lez, Lybeev, Jeshkov, Ho e Qytetit, Zhur ndrmjet t cilave jan evidente edhe migrimet martesore dhe n ann tjetr shnimet kadastrave t vitit 1571 tregojn se Billusha dhe Lezi q sot i prkasin Vrrinit, ishin pjes e Opojs. Nga ktu mund t mendojm, se Opoja n t kaluarn e hershme, ka pasur shtrirje m t gjer n Vrri apo edhe e kundrta, Vrrini t kt qen i shtrir n hapsirn e Opojs. Lidhur me territorin e sotm t Opojs, pr qllime t politiks, tek disa autor ka pasur dhe shtrembrime. I pari ndr ta sht Llutovac i cili shkruan "gjat arbanizimit t Opjs, n pjesn e par t shek. XVI, zona e saj sht zgjeruar n dm t Gors, duke i marr fshatrat Shajne, Xrxe, Rrenc dhe Bue". Nj mendim t njjt jo t

paqllimt e konfirmon edhe Akademia e Shkencave Serbe m 1995, gjoja se Opoja sht zgjeruar n dm t Gors n kohn turke, me zgjerimin e grupit gjuhsor arbanash n fshatrat Xrxe, Rrenc, Bue dhe Shajne. Mendimet e ktilla jan t paqndrueshme sepse po kta autor, n t njjtat libra apriori bien n kundrshtim me vetveten, ku ata japin t dhna nga dokumentet e mesjets se "Radesha (fshat i Gors) edhe ather kufizohej m Opojn dhe Shajnn", ose dokumenti tjetr q u prmend m lart, se Buja sht pjes e Opojs shum m par se n shek. XVI. N baz t rrfimeve t t disa t moshuarve t Opojs dhe t Lums, po edhe nga fakti se Lumi i Opojs sht rrjedhja e eprme e Lums, ka indikacione se Opoja dikur t ket qen pjes dhe e Lums dhe t ket pasur t njjtin emr, Luma e Eprme. Gjat sundimit osman, territori i Opojs ka pasur edhe emra t tjer n gjuhn turke si "Hasllr" s bashku me Gorn "Gora ve Havasi Prizren" ose "Havasi Prizren". T gjitha kto emrtime kan pasur nj domethnie, Has i Prizrenit (territor i zgjedhur). Si do q t jet, ky territor me emrin Opoj shnon nj realitet t lasht historiko-gjeografik, antropo-gjeografik, etnokulturor, etj. Asnjra nga variantet e prmendura m lart nuk jan bindse, pr t vn pikn lidhur me etimologjin e emrit Opoj. Prgatiti pr Wikipedia: Rinor (Isuf) Kryeziu

Ngritja e dy qendrave urbane

Nga fundi i shek. IV t ers son dy familje blektorsh ngritn dy stacione pr buajtje dhe pr shkmbimin e kuajve pr tregtart e Iliris verilindore q tregtonin n Maqedoni. Kto dy stacione t lashta tregtart u vun emrat sipas familjeve : stacioni i Gostilit (nj toponim me emrin Gostil, sht edhe n veri t liqenit t Shkodrs, q nga shek. III II para ers son) dhe stacioni i Zinovs. Me kalimin e kohs kto dy stacione u bn qendra ekonomike t lulzuara, pasi n kto stacione zbritn edhe shum familje t tjera blegtorsh e bujqish, q merreshin me tregti dhe zejtari. N shek. V t ers son, Gostili dhe Zinova, s bashku m periferin e afrt blektorale e bujqsore formonin n at koh dy qytet shtete t vogla, me disa qindra banor. Shtpit e ktyre qyteteve n koh t vjetra, veanrisht n kohn e deprtimit t helenizimit n Ballkan, bhej duke ia shtuar emrit t themeluesit prapashtesn : polis. Prgatiti pr Wikipedia: Rinor (Isuf) Kryeziu

Alternativa e emrimit

Bjeshk me bor n Opoj

Emrat e qyteteve u prdorn n dy forma : me prapashtesn opolis, dhe me prapashtesn opol. Pr shembull Konstantin-opolis (Stambolli), Adrianopolis (Edrenja), Alban-opolis (Zgrdheshi i Krujs), Adrian-opolis (Npravishta e Gjirokastrs) etj, ose Konstantinopol, Adrian-opol, Albanopol, etj. Ilirt dhe pasardhsit e Ilirve i emrtonin qytetet, duke ia bashkangjitur prapashtesn : opoj. Pr shembull Konstantinopoj, Adrian-opoj, Albanopoj, etj. Kshtu tregtart e Iliris Verilindore kto dy stacione q kishin marr pamjn e qyteteve i quajtn Gostilopoj dhe Zinovopoj. Ndrsa, banort e ksaj treve q kishin ngritur fshatrat e tyre rreth e qark tyre i quanin shkurt Opoj, duke prdorur vetm kuptimin "qytet". Ka gjas q n kto dy qytete, Gostil dhe Zinov, ra smundja e tmerrshme murtaja. T friksuar se do t prhapej edhe n fshatrat prreth, fshatart ua vun zjarrin, duke i rrafshuar pr tok. Kshtu nga grmadhat e Gostilit dhe Zinovs ngeli vetm toponimi Opoj. N fund t mesjets s mesme dhe n fillim t mesjets s von, n grmadhat e qytetit t lasht t Zinovs u ngrit nj qytet i bukur me emrin e dikurshm Zinova. Gjat sundimit t Stefan Dushanit (13331355), ku qendrat kryesore t ksaj Perandorie u bn Prizreni dhe Shkupi, u b edhe zvendsimi i toponimeve autoktone ilire e arbrore. Lidhur me kt ekziston nj histori : Kur u shemb pr s dyti qyteti i Zinovs nga smundja dhe zjarri, Dushani doli personalisht dhe kur pa se Opoja ishte shndrruar n fush, i ngazllyer brtiti : "O, polje" (O, fusha) ! Kshtu lindi toponimi sllav, "Opolje". Si rrjedhim edhe kur vendet ballkanike ran nn sundimin turk dhe kur u b ndarja administrative, Opoja u quajt nga turqit sipas toponimit sllav "Opolje", ka konstatohet e shkruar edhe n librin e Selami Puhals : Popullsia shqiptare e Kosovs gjat shekujve XV XVI, (Tiran, 1984). Prgatiti pr Wikipedia: Rinor (Isuf) Kryeziu

Zinova dshmi e lashtsis son

Q t argumentojm t dhnat e lartshnuara, patjetr duhet ti hedhim nj sy trevs son, duke evidentuar gjurmt e lashtsis n t. Autort q u morn me evidentimin e t dhnave mbi lashtsin e ksaj treve jan shum t varfr dhe t prcipt. Ata regjistrojn disa vendbanime si Zinovn dhe rrnojat mbi fshatin Bresan, por me qllim q mos ti kundrvehn shkolls pansllaviste serbe i regjistrojn ato si vendbanime mesjetare, dhe at t mesjets s von, kur n kto treva sundonte shteti nemanjid. Me t dal n Opoj, prmes rrugs s asfaltuar Prizren-Dragash, nn Kroin e Hajdutve, kur t lshohesh n fushn e fshatit Brezne, n dy kodrina t vogla vrehen shenjat e nj vendbanimi t lasht si dhe varrezat e pa

evidentuara q vendasit i quajn : "Varret e Krushqve". N skajin m jugor t Fushs s Mejdanit jan rrnojat e lashta t vendbanimit Gostil. Nn fshatin Ulin jan rrnojat e qendrs s lasht kishtare. Nn fshatin Brrut, pran rrjedhjes se Lumit t Zinovs, jan themelet e kishs s lasht katolike shqiptare. N territorin e fshatit Zgatar jan rrnojat e lashta t njohura n shnimet e vjetra si : Truallishta German. N lagjen Priftajt t fshatit Blaq jan gjithashtu, rrnojat e nj kishe t lasht. Mbi fshatin Bresane gjenden themelet e nj kshtjelle e lasht pran lagjes Pashajt t fshatit Kuk, n ann e djtht t lumit Tenov gjenden rrnojat e nj vendbanimi t lasht. Pa mdyshje, vendbanimi me i lasht dhe me i ruajtur n kujtesn e banoreve t Opojes sht Zinova. Ky qytet i lasht shqiptar prmendet n amanetin e Opojarit t famshm Kukli Mehmet Begut n fillim e shek. XVI-t. Po ashtu prmendet edhe n regjistrimet e popullsis nga pushteti osman n shek. XIV-XV-t. Qyteti I Zinoves shtrihet n qendr t rafshit t Opojes, n derdhje t lumthit Tenov n at t Zinoves, pran sukave t Kunoqarit, n territorin q edhe sot mban emrin Zinov. Pr madhsin, gjendjen ekonomike dhe rrolin e ktij qyteti nuk mund t flasim, s paku gjer me tani, pasi n vendshtrirjen e ktij qyteti nuk sht bere asnj germin arkeologjik. Dy tumat e Zinoves ajo n an jugore t qytetit, e njohur si Tuma e Mejdanit dhe ajo n ann verilindore t tij, edhe sot qndrojn t pa prekura nga dora e arkeologut. N popull thuhet se kt qytet "e ka farue murtaja". Po ashtu fare pak dim dhe pr banoret e Zinoves. N baze t regjistrimeve kadastrale osmane, verehet se me shuajtjen e Zinoves dhe ikjen e banoeve prej saj formohen tri fshatra t reja n Opoje : Bresana, Kuklibegu dhe Kuki. Pra, mund t konstatojm se banoret e lasht t Zinoves jan banort e ktyre tri fshatrave t reja t Opojes duke mos prjashtuar mundsin q ndonj familje t jet vendosur edhe npr fshatrat tjera ekzistuese t Opojes, me rastin e ikjes nga murtaja dhe shpalljes se tij "qytet i mallkuar". Duke dhen ket pasqyre pr lashtsin e Opojes, pa dyshim jo t plot shpresoj se edhe nj informim t ktill t kondensuar pr t kaluarn e ktij regjioni do t kontribuoj q t zhvillohen n ne dhe n gjeneratat e ardhshme ndjenjat bujare n mnyr q t mojm dhe t kultivojm t mberrimet, ekzistimin dhe qndresn e pa ndrprer n kto troje. Opoja sht trev, e kaluara dhe historia e s cils na obligon q t mendojm pr t me respekt, ve tjerash edhe pr shkak se njerzit, t cilt kan nj t kaluar t till, meritojn t jen krenar dhe t lumtur ! Prgatiti pr Wikipedia: Rinor (Isuf) Kryeziu

Demografia
Opoja sht dendur e banuar me popullsis shqiptare, e cila dikur sht marr me blegtori e me zejtari, ka qen i shprehur kurbeti dhe migrimi drejt Prizrenit, viseve tjera t Kosovs dhe jasht saj. Blegtoria e ka humbur rndsin q kishte, ka shum kubetinj q punojn si mbltor dhe pun t tjera dhe n botn e jashtme. Opoja i ka mbi 20 000 banor. Si qendr sekondare po zhvillohet Bresana. Prgatiti pr Wikipedia: Rinor (Isuf) Kryeziu

Fshatrat-Komuna
Dragash (Sharr)
Artikull kryesor : Komuna e Sharrit

Dragashi

Siprfaqja : ? Lartsia mbidetare : 1030 m Pozita Gjeografike : 37 km n jug t Prizrenit ose 114 km larg Prishtins. sht qendr komunale dhe administrative e Opojs dhe Gors. Shtrihet n terracn fluviale t Lumit t Radeshs dhe atij t Leshtanit. Fiset : Nga familjet Gorane; Pazovci (Ibrahimi), Bekteshovci (Iljazi), Isaki, Mamutovci (Selmani), Xheladini, Veseli, Jamini, Hebibi, etj. Ndrsa familjet shqiptare kan jetuar n afrsi, n fshatin Shajne, ku kto familje fillojn t vendosen n qendrn komunale pas vitit 1955. Popullsia : Viti Shtpi Banor

1865 39

1879 40

1913

321

1918 35

161

1921 40

232

1928 38

228

1948 54

415

1953 50

345

1961 45

385

1971 50

568

1981 95

808

1991 100

1043

Pasuria natyrore: Ka pak tok pune, pyje dhe kullosa, siprfaqja e t cilave sht e zvogluar me transformimin e nj pjese n pron shoqrore t ndrmarrjes shoqrore "Sharrprodhimi". Siprfaqja e arave sht 160 ha, livadhet 394 ha, kullosat 934 ha dhe pyje 121 ha. Infrastruktura : Ka shkolln fillore "Sezai Surrroi", shtpin e kulturs, bibliotekn, ambulancn shndetsore, xhamin, disa dyqane tregtare dhe zejtare, sharrn dhe dy mullinj. Toponimet : Arat e Bardha, Arat e Katundit, Kopsht, Linisht, Ura e Beqs, Verrit, Kroi i Madh, Koliba e Tosunit, Kroi i Mihons, Kroi i Magjupit, Lugi i Madh, Fushat, Shevarot, Shinkeqos, Rakita, Shkoz, Stani i Rifs, Bota Kuqe, Gropa e Madhe, Gropa e Vogl, Rrahi, Shpati, Brinza, Milisja, Lisi Duc, Lisi Madh, Hikrrima, Sydireki, Mllaka, Brumllake, Vija e Shehit Vogl, Livadhet e Gata, Kodra e Shkrums, Lugi i Puls, Lugi i Gegs, Lugi i Kroit, Lugi i Love, Lugi i Muss, Lugi i Kulumriks, Lugi i Torishts, Lugi i Bremit, Lugi me Mone, Arat e Poshta, Arat e Reja, Vija e Pojs, Vija e Shullanit Kurts, Vija Vereve, Gropa Hapot, Gropa Pisarit, Kodra e Dushkit, Kodra e Mullinit, Rrihna, Mollza, Qafza, Nershije, Rasadost, Gurishta, Stani, Zabeli, Kinza, Mejdani, Gostili (vendbanim i vejtr n Opoj), Shullani, Shkoza, Rrasa, Sirodi, Fusha Brrutit, Zasaja, Vllaia, Shkrumza, Lomat e Qafleshit, etj.

Prgatiti pr Wikipedia: Rinor (Isuf) Kryeziu

Bellobrad

Bellobradi

Siprfaqja : 4.360 m. Lartsia mbidetare : 1000 m (vendbanimi m i ult i Opojs). Pozita Gjeografike : 8-9 km n veri-lindje t Dragashit (Sharri). Shtrihet n terracn fluviale t Lumit t Opojs, i shtrir kryesisht n ann e djath t lumit, ku sht i forms s zgjatur me shtrirje veri-lindje dhe jug-perndim duke i ekspozuar lindjes. Fiset : Beqajt, Qaflesht, Baxhakt dhe Sadikajt. Popullsia : Viti Shtpi Banor

1865 39

1879 40

1913

321

1918 35

221

1921 40

232

1928 38

228

1948 54

415

1953 50

345

1961 45

385

1971 50

568

1981 95

808

1991 100

1043

Pasuria natyrore : Ka pak tok pune, pyje dhe kullosa, siprfaqja e t cilave sht e zvogluar me transformimin e nj pjese n pron shoqrore t ndrmarrjes shoqrore "Sharrprodhimi". Siprfaqja e arave sht 160 ha, livadhet 394 ha, kullosat 934 ha dhe pyje 121 ha. Infrastruktura : Ka shkolln fillore "Sezai Surrroi", shtpin e kulturs, bibliotekn, ambulancn shndetsore, xhamin, disa dyqane tregtare dhe zejtare, sharrn dhe dy mullinj. Toponimet : Arat e Bardha, Arat e Katundit, Kopsht, Linisht, Ura e Beqs, Verrit, Kroi i Madh, Koliba e Tosunit, Kroi i Mihons, Kroi i Magjupit, Lugi i Madh, Fushat, Shevarot, Shinkeqos, Rakita, Shkoz, Stani i Rifs, Bota Kuqe, Gropa e Madhe, Gropa e Vogl, Rrahi, Shpati, Brinza, Milisja, Lisi Duc, Lisi Madh, Hikrrima, Sydireki, Mllaka, Brumllake, Vija e Shehit Vogl, Livadhet e Gata, Kodra e Shkrums, Lugi i Puls, Lugi i Gegs, Lugi i Kroit, Lugi i Love, Lugi i Muss, Lugi i Kulumriks, Lugi i Torishts, Lugi i Bremit, Lugi me Mone, Arat e Poshta, Arat e Reja, Vija e Pojs, Vija e Shullanit Kurts, Vija Vereve, Gropa Hapot, Gropa Pisarit, Kodra e Dushkit, Kodra e Mullinit, Rrihna, Mollza, Qafza, Nershije, Rasadost, Gurishta, Stani, Zabeli, Kinza, Mejdani, Gostili (vendbanim i vejtr n Opoj), Shullani, Shkoza, Rrasa, Sirodi, Fusha Brrutit, Zasaja, Vllaia, Shkrumza, Lomat e Qafleshit, etj. Prgatiti pr Wikipedia: Rinor (Isuf) Kryeziu

Bla

Bllai

Siprfaqja : 9.680 m. Lartsia mbidetare : 1100 m. Pozita Gjeografike: 15 km n veri-lindje t Dragashit (Sharri). Shtrihet n jug-perndim t Zaplluxhs, po ashtu rrez Malit Sharr, n vendtakimin fushoro-malor. Fiset : Isufaj, Axhaj, Maekt, Zukaj, Kakaraj (Mahalla e Eprme) ; Koinaj, Halitaj, Gegicajt, Shurdhajt (Mahalla e Poshtme) ; Belaj, Husaj, Halimaj (Mahalla Prifte). Mahalla e Eprme shtrihet n rrafshin fluvioglacial, ndrmjet Pronit t Gurs dhe Pronit t Kakarajeve, t cilat n fund t mhalls bashkohen dhe formojn nj deg q derdhet n Lumin e Opojs. Pr nga numri i shtpive dhe t banorve sht mhalla m e madhe e Blait. Mahalla Prifte dhe Mhalla e Poshtme shtrihen prgjat Lumit t Opojs, n terracat fluviale t tij. Popullsia : Viti Shtpi Banor

1865

75

1879

70

1913 42

1918 43

187

1921 54

360

1928 52

395

1948 68

474

1953 67

503

1961 71

594

1971 93

797 (1 banor ishte deklaruar turk)

1981 100

1122

1991 136

1447

Pasuria natyrore : Ka m shum kullosa pyje dhe tok fushore, ku siprfaqet e kullosave jan 258 ha, pyejet 333 ha, arave 187 ha dhe t livadheve 157 ha. Infrastruktura: Ka shkolln e plot fillore "Ilmi Bahtijari", bibliotekn, ambulancn shndetsore, xhamin, disa dyqane tregtare dhe zejtare. Objektet m t vjetra t Blait jan xhamia e cila sht shkarruar dhe n vend t saj sht ndrtuar e reja, tyrbja pran xhamis dhe kroi i katudit, i cili sht pran rrugs Bresan-BlaZaplluxhe. Ky krua ka pllakn e mermerit, n t ciln shkruan "E ka ndrtuar Osman Aga, biri i Xheladinit n vitin 1304" (viti gregorian 1886). Teksti sht i shkruar n arabisht kurse gjuha turqisht. Flitet se Osman Aga ka qen oficer i lart n kohn e sundimit osman, ku prve ezmes n Bla ka edhe disa objekte tjera n Prizren. Burimet e shkruara flasin se n mhalln Priftaj t Blait deri von kan ekzistuar mbeturinat e nj kishe shqiptare t rrenuar, ku lokacioni i s cils dihet edhe sot. Toponimet : Rronzat, Livadhi Ngjom, Ostrikat, Zinova (vendbanim i vjetr n Opoj), Mollza, Kujza, Maskujza, urshiza, Linishta, Rrugza, Botza e kuqe, Livadhi i Bullit, Razojza, Buzatica, Lugi i Vathit, Shpatlla e Vogl, Shpatlla e Madhe, Llaskari, Vrrishta, Plakrushti, Shtava, Likeni, Shullani, Livadhi mbi Mahall, Livadhi i Syls, Livadhi i Hupos, Livadhi i Shpatllos, Buxhaku, Mullaka e Dans, Gjollest, Megja Madhe, Bregu, Mushtekna, Rraha, Ogradet, Lama Ibishit, Pazhiku, Livadhi i Madh, Trrafqza, Rrozhana, Kosharishta, Mashnza, Breshnja, Gjybra Pashos, Rrihnat, Poniku, Brija, Kodra Polakut, Kiki, Gavra Gaqos, Guri, Guri Skenderit, Guri Dhelpnes, Guri Grihs, Guri Memos, Guri Kakaraje, Kroi Hysos, Trekrojnat, Kroi Firiqit, Gurra, Kroi me Rrasa, Kroi Shkupit, etj.

Prgatiti pr Wikipedia: Rinor (Isuf) Kryeziu

Bresan Brezne
Artikull kryesor : Brezne

Brrut Buqe Buzez Kapre

Artikull kryesor : Kapre

Kaprja

Kosav Kuk Kuklibeg Plava Pllajnik Rrenc Shajne Xerxe Zapluxha Zgatar Zymi

Flora & Fauna

]Fauna

e Opojs

Qeni i Sharrit

Shumllojshmria e flors s bashku me faktort klimatik, gjeologjik, pedagogjik, etj., kan kushtzuar nj bot shum t pasur e t larmishme t fauns. Duke mos pasur pretendime se do t mund t evitojm t gjitha llojet, do t mundohemi t'i prezantojm pjesn m kryesore t fauns. Deltari Ilir ose Qeni i Sharrit sht qen autokton n Trojet Shqiptare, n Ilirin antike Ky qen njihet prej shum kohsh, pr t msohet ne Histori te Iliris dhe njihet me emrin Qeni Dardan. Deltari ilir sht plot fuqi, i madh, kndrejt, qimegjat, deltar i pazvendsueshm, dhe ruajts i mir. I fuqishm me pamje impozante, me kok masive ndrtim t thukt, me kmb t fuqishme dhe muskulore. Ka shikim t zjarrt inteligjent dhe sht i guximshm. Ka karakter t padjallzuar sht i ashpr kur e krkon nevoja por jo agresiv. TRUPI: Lartsia: te mashkujt - 67-78 cm ndrsa te bushtrat - 62-70 cm Pesha: te meshkujt - 40-60 kg ndrsa te bushtrat - 30-50 kg Tek qent mbi 50 % t ekzemplarve dominon lartsia 70 cm ndrsa te bushtrat 66cm. KOKA: Gjatsia e koks te qent sht 27-32cm mesatarisht 30cm ndrsa te bushtrat 24-29 cm mesatarisht 27 cm. Proporcioni kafk-turi, te qent 17,4cm : 12,6 cm te bushtrat 15,3 cm : 11,7 cm, raporti 60:40 turiri prbn 2/5 e koks kurse kafka 3/5 te qent ndrsa 5/9 te bushtrat. NGJYRA: Te Deltari ilir kemi disa varietete t ngjyrave ku sipas prqindjes dominojn: Ngjyra Vidra apo Tigr me 30 %, ngjyr Hiri me t gjitha varietetet 20 %, ngjyr e Verdh me turi t zi 20 %, ngjyr e Bardh 20 %, dhe Kontra maska 10 %. QIMJA: e gjat

Qeni ilir

Nga grupi i bishave n Opoj jetojn : Luqerbulli, Macja e egr, Ujku, Dhelpra, Shqarthi, Bukla, Vjedulla, Vidra, Ariu i murrm, Derri i egr, etj. Nga grupi i kaprojve n Opoj jetojn: Kaprolli dhe Dhia e egr. Prej brejtsve n Opoj jetojn: Lepuri, Miu shtpiak, Ketri, Vidheza, Miu i malit dhe Miu i fushs. Nga grupi i insektengrnsve n Opoj jetojn: Iriqi dhe Urithi. Prej zvarranikve n Opoj jetojn: Breshka, Hardhuca, Hardhuca e murit dhe hardhuca ngjyr hiri. Nga grupi i rrshqitsve n Opoj jetojn: Laroshi, Bollujca dhe Shlliga (i cili sht nj lloj i gjarprit krcyes). Prej bretkosave n Opoj jetojn: Zhaba, Bretkosa e gjelbr, Bretkosa e shiut (apini i shiut), Gargaliqi (sht nj lloj i bretkose s vogl). Malet e Sharrit brenda vitit i vizitojn apo n t jetojn mbi 200 lloj zogjsh. Shumllojshmria, zri dhe ngjyrat e tyre, ktij nnqielli ia dhurojn nj kolorit t bukur atraktiv. N Opoj jetojn apo at e vizitojn kto lloje t

zogjve: Kaubeti i kuq, i cili sht mjaft endacak, Kaubeti i zi, Shqipja, Shqipja e maleve, Shqipja patullake, Shkaba kokbardh, Hutini (Huti), Petriti apo Gjeraqina, Krahthata, Krahthata gishtshkurtr, Skifteri, Thllza (n Opoj e quajn Fullaz) dhe disa lloje t pllumbave si Turreci, Qyqja, Qukapiku, Lauresha, apo erdhukulli, Dallndyshja, ika e malit, Cika e bjeshks e cila zakonisht ulet n gur t thepisur e hasim n lartsin 2000 m, Laraska, Sqepholla, Sqepholla kokzez, Cicami, Mizangrnjsa e prhimt, Mizangrenjsa laroshe, Mizangrenjsa qafbardh, Mizangrenjsa e vogl, Bardhoshja, Bishtkuqja e zez, e hasim vetm n lartsi, Gushkuqi q sht zogu m simpatik, Bilbili i vogl i cili n Opoj vjen n Prill, kngt e tija dgjohen n Maj dhe n Qershor, Mullizeza, Trecka bishtgjat, Trecka e prhimt malore, Fraga, Kryeartza, Gjelbroshja, Gushkuqi i cili kndon bukur, Sqeptrashi, Verdhoshja, Sqepkuqi, Trumcaku (Harabeli), Laraska, Strqoku sqepkuq, Korbi, Sorra e prhimt, etj. Lejleku sht vizitor i rrall i Opojs i cili paraqitet nj koh t shkurtr gjat vers.

Flora e Opojs
Dimrat e gjat, sasia e madhe e bors, ngricat e vonshme pranverore dhe t hershme vjeshtore, kan ndikuar n shkurtimin e periudhs s vegjetacionit. Morfologjia e terrenit, prbrja gjeografike dhe pedologjike kan mundsuar nj flor mjaft t pasur dhe t larmishme. Nga mbulesa e vegjetacionit n Opojs veohen tri grupe; vegjetacioni i pyjeve, livadhet dhe kullosat dhe vegjetacioni antropogjen. Kur shikohet n trsi peizazhi i Opojs, duket qart se si siprfaqet e gjelbrta dominojn ndaj siprfaqeve pyjore dhe q jan shqetsuese pr kushtet natyrore t q ka kjo krahin e lart malore. Verri i Zi - Ky dru sht lloji m i prhapur n fushgropn e Opojs, n veanti n pjesn e saj t ult dhe prgjat rrjedhave lumore. Shpeshher krijon bashksi me Dushkun, me lloje t ndryshme t Shelgut dhe Frashrit t Bardh. Verri i Zi n t kaluarn shfrytzohej n ndrtimtari kurse koret e tij prdoreshin pr ngjyrosje t leshit dhe zhgunit. Sot kryesisht shfrytzohet si lnd djegse dhe rrallher n ndrtimtari. Na bashksin e verrit t zi, aty ktu i gjejm edhe shkurret, ndrsa n prdhes bimt higrofite. Kto jan lloje q durojn edhe kur siprfaqja e toks prmbyset nga uji. Pyjet e Ahut (Ahishtat) - Kufiri i poshtm i ahishtave fillon nga bashksia e verrit t zi dhe kufiri i eprm te pyjet e pishave n Koritnik dhe te zona e kullosave n Sharr. Ahishtat jan zhvilluar npr vende mesofite, kryesisht n shpatat e ekspozuara veriore. Ahishtat me disa shkputje jan t prhapura rreth e prqark Fushgrops s Opojs, fillojn n Koritnik (Pikllima) vazhdojn n Malin e Brrutit, n Malin e Zgatarit, n Rrihna dhe Ponikun e Bla=it e mbulojn nj pjes t madhe t Bjeshks s Zaplluxhs, nj pjes t Bjeshks s Bla=it, e cila edhe quhet Ahishte, nj pjes e Bjeshks s Bresans q quhet Mali i Madh, nj pjes e Bjeshks s Kuklibegut (Mali i Begut), me ndrprerje paraqiten n Kosav, Kapre, Rrenc dhe Xrxe. N ahishte hasim edhe lloje tjera drursh; lajthin, mshteknn, dushkun, thann, shkozn, dllinjn, pojn, vidhin, plepin e egr, etj.

Ahu sht shfrytzuar dhe aktualisht shfrytzohet si lnd djegse, rrall her edhe n ndrtimtari. Pyjet e Pishave - Shtrihet ndrmjet pyjeve gjethernse dhe kullosave. Siprfaqja m t mdha dhe m cilsore shtrihen n lartsin 2000 m, q nuk do t thot se nuk ka edhe nn kt lartsi. Kryesisht i gjejm n Koritnik, ku baza pedologjike sht glqerore. N kto pyje takohen dy familje Pinaceae; pisha e zez, pisha e bardh dhe me bredhin apo amin dhe familja Polypoaceae; fieri i mbl dhe fierin e blert. Kto pyje kryesisht prdoren pr ndrtimtari. Livadhet & Kullosat - Vegjetacioni i gjelbr n Opoj shtrihet n zonn termofile t dushkut dhe n zon e pyjeve t ahut. Kullosat e pastra shtrihen nga kufiri i lart i pyjeve deri n majat m t larta t Maleve t Sharrit. N livadhet e zons termofile t dushkut i hasim dy bashksi t bimve Chrysopogonetum Grylli; ka areal t gjer si n Mesdhe, Turqi, Azi, Kaukaz, Iran, Indi, Australi, etj. N Opoj e gjejm n shpate t nxehta t ekspozuara jugut, jug-lindjes dhe rrall dhe jug-perndimit dhe familja Agrostidetum Vulgaris-Albea; sht e prhapur n lndina t cilat po shndrrohen n kullosa dhe livadhe. N florn e pasur t Opojs ka shum bim mjekuese dhe aromatike e ushqimore rreth t cilave nuk sht br ndonj krkim i mirfillt shkencor. Krkimet q jan br n vitet 1957, 1959 dhe 1993/94 lidhur me bimt mjekuese nga ekipet e Beogradit kryesisht jan prqendruar n territorin e Gors. Megjithat n Opoj, si bim mjekuese n zonn e shkurreve hasim sherbeln, murrizin, hithin, manaferrn mllagn, shtogun, mullzn, bishtmithin, dllinjn, trndafilin e egr, qershizn (boronicn), etj. Prgatiti pr Wikipedia: Rinor (Isuf) Kryeziu

Blegtoria
Nga raca e deleve dominon Delja e Sharrit, e cila sht rac e produktivitetit t ult, por kur krahasohet me Pramankn e Peshterit, Sjenics dhe t Svrlinkut sht m produktive. Delja e Opojs i takon llojit t Deles s Sharrit, areali i s cils shtrihet n tr Malin Sharr si n Kosov, Shqipri (Kuks dhe Peshkopi) dhe n veri-perndim t Maqedonis. Pramenka e Sharrit sht dele bishtshkurtr me prejardhje nga Muftani Evropian (lat. Ovis Musian) por edhe nga paraardhsi (lat. Ovis Vignei).

Si dokund n Malet e Sharrit edhe Delja e Opojs nuk gjendet m si dele e pastr e Sharrit, por sht fisnikruar me Merinosin Gjerman (Delen e Virtembergut). Megjithat delja meleze e opojs ka ruajtur cilsit e deles autoktone t Sharrit si qndrueshmrin, hapin e gjat, etj. Ndrkaq nga Merinosi Gjerman ka marr rritjen e pjelloris, shtimin e sasis s mishit, sasin dhe cilsin e leshit dhe shtimin e qumshtit. N Opoj kjo dele haset me emrin Rude. Gjate vers i shfrytzon kullosat e larta t Sharrit dhe gjat dimrit ushqehet n shtall. Ka cilsin e prshtatjes n kushte t varfra t ushqimit. Dallohet me leshin e saj cilsor, mishin e shijshm, qumshtin e trash dhe me pjelln e hershme. Sasia e prodhimit t leshit sht 1.3 1.5 kg te delet dhe 1.6 1.8 kg te dhent. Fija e leshit arrin gjatsin 11 cm, hollsia e saj sht 35 m me rreze 58%. Prodhimtaria e qumshtit gjat nj lektacioni sht 50 90 litr me rreth 6.5% yndyr. Ka mish t cilsis s lart e n veanti shquhet mishi i qengjit. Nga prodhimtaria e deles s opojs veohet qumshti, kosi dhe djathi. N veanti Djathi i Sharrit q sht shum i njohur n treg. Delja e Opojs kryesisht sht dele e bardh, me trup t zgjatur, me kmb t gjata e t forta. Ka profil konveks, kryesisht sht pa brir ndrkaq desht jan kryesisht m brir me prjashtime t vogla ku gjenden edhe desh pa brir (shyt), kan qaf dhe vesh t gjat e t ngritur. Lartsia e Deles s Opojs sht rreth 58 cm, thellsia e gjoksit sht 26 cm, gjersia 17 cm. Masa e gjall trupore sht rreth 32 kg te desht rreth 45 kg. Qengjat lindin me pesh mesatarisht prej 3 kg. Riprodhimi te Delja e Opojs fillon n moshn 18 muajsh, plleshmria minimale sht 102 qengja n 100 dele, ndrsa ajo maksimale deri 115%. Delja e Sharrit krijon afrsi me bariun. Ajo e ndjek at dhe e dallon zrin e tij, kt e shfaq n blegrim. N t shumtn e rasteve tufa e deleve t Opojs udhhiqen nga ogii (zakonisht ky dash me lesh t zi q nuk qethet dhe q mban kambann). Ogii zakonisht qndron prapa bariut. Prej racave t lopve, prkundr shtimit t racave meleze Busha e Kuqe e Opojs dhe me rrall Busha e Zez. Kjo rac vendore sht e produktivitetit t ult, e cila peshn maksimale (180 250 kg) e arrin n vitin e pest dhe jep rreth 700 800 litr qumsht n vit. Dominimin e Bushs e ka kushtzuar dhe do ta kushtzoj edhe m tej ndrtimi i saj fizik, i cili i prgjigjet edhe terrenit malor. Busha e Opojs sht n gjendje q brenda dits ti shfrytzoj kullosat m t larta t Sharrit dhe n mbrmje t kthehet n shtpi. Prgatiti pr Wikipedia: Rinor (Isuf) Kryeziu

Opoja trev e lasht shqiptare

Pamje nga Opoja

Opoja bn pjes n regjionin me jugperndimor t Republiks s Kosovs. Si e tr Kosova, edhe kjo trev, nga pozita e prshtatshme gjeografike, ka br t mundshme, q nga koht m t vjetra, influencat e llojllojshme kulturore dhe veprimtari t ndryshme ekonomike. Kushtt klimatike dhe prbrja pedologjike e toks mundsoi q n t t zhvillohen cereali t ndryshme. Kto gjra kan ndihmuar q njerzit t banojn n kt trev qysh n kohn e neolitikut m t vjetr. Pastaj qenja e ksaj treve pran grshetimit t vijave natyrore t komunikacionit me Luginn e Drinit, Ibrit, Moravs, Vardarit e ka br t mundur zhvillimin e nj jete aktive t banorve t ksaj treve. Mund t thuhet me siguri se territori i Opojes sht indoevropeizuar n t kaluar nga neoliti n kohen e metalit, madje nn influencn e kulturs s regjionit puntostepik. Banort e saj ishin dardant, fis ilir. Ata banonin n kto treva qysh nga fillimi i indoevropeizimit t territoreve t Gadishullit Ballkanik. Ne kt trev jan t evidentuara shum tuma t lashta iliro-dardane. Nj lagje e fshatit

Zapllugje edhe sot quhet Tum.T dhnat e shkruara t autorve antik, sidomos ato t Gjeografises Strabonit, jan tpr t pakta pr njohjen e s kaluares s ksaj treve. N baz t t dhnave t shkruara t autorve antik dihet se dardant, pra edhe opojart e lasht, kan qen n luft t prhershme me fqinjt e tyre. Ata jan dalluar sidomos n luft kundr maqedonve, e me von edhe kundr romakve. N luftrat kundr Perandoris Romake, si e tr toka ilire dhe Dardania edhe banort e lasht t Opojes, qndruan dhe luftuan me shum sukses kundr saj. Mirpo, me fitoren definitive t romakve kundr Persis, n Iuftn afr Pidnes n vitin 168 para ers re, si shum popuj tjer edhe ilirt u bn viktim e romakeve. Kshtu dardant dhe territori I tyre, hyn n suazat e politiks provinciale t Perandoris Romake. Mirpo, pr shkak t pozits se vet t posame nacionale, Dardania mbeti gjithnj si nj trsi unike. Kjo veanti

individuale u reflektua edhe n reformat administrative t Dioklecianit, e me von edhe t Konstantinit, nga se edhe n shek IV t.e.s Dardania sht gjithnj provinc e pavarur. Kjo tregon se romanizimi n tokn ton ka patur karaktr t percipt. Mesjeta pllakosi rnd mbi tokat shqiptare, pra edhe mbi Kosovn dhe regjionin e Opojes. Treva jon shekuj me rradh ishte territor shtetror i Bizantit. N kohn e Stefan Pervovenanit iu bashkua shtetit serb Prizreni dhe regjioni i tij, pra edhe Opoja, q pr nj koh t shkurtr (n fillim t shek.XIII) isht nn pushtetin bullgar. Edhe pse historiografia sllave, e n veanti ajo serbe, periudhen e sundimit t nemanjive mundohen ta tregojn si periudh kur kjo trev bn hapa prpara n zhvillimin politik, ekonomik e kulturor, faktet tregojn se populli shqiptar prjetoi periudhn me t errt t ekzistimit t vet. Opoja, gjat kesaj periudhe, psoi dme shume t mdha. Shum fshatra t saj, sunduesit nemanjiceve i bn pron t manastireve t veta, si ai i Shn Arhangjejve, Shn Premts, etj. T gjith banort u ngarkuan me taksa t mdha dhe pun t detyruar, q duhet ta bnin pr intresat e okupatorit. Pr shembull gjersa Drinia isht e ngarkuar ta siguronte drithin pr Manastirin e Shen Arhangjejve, sredskasit siguronin sanen, opojart e furnizonin kt manastir me prodhime blegtorale (mish, tlyen, djath e kajmak). N fushn e besimit, gjuhes dhe kulturs u bn ndryshime t dhunshme dhe shum t mdha n ket trev. Qendra kishtare shqiptare n Ulin e cila tubonte rreth vehtes t gjitha kishat e Opojs, Gors, t Sdretskajve dhe nj pjese t fashtrave t Tetovs u la pas dore si dhe shtresa e ngritur feudale shqiptare pr tu favorizuar ajo shkizmatike n mnyr q prms ksaj t bhet sallavizimi i ksaj treve t pastr iliro-shqiptare, u b ndrrimi i dhunshm i emrave t banorve, mikro dhe makro toponimis, ejt. Prgatiti pr Wikipedia: Rinor (Isuf) Kryeziu