Professional Documents
Culture Documents
(gegërisht: Shqipnia gjithashtu Shqypnia, historikisht: Arbri ose Arbëria,
ndërkombëtarisht: Albania), zyrtarisht Republika e Shqipërisë, është shtet i pavarur
në Evropën Juglindore. Shtrihet në pjesën jugperëndimore të Gadishullit Ballkanik dhe
kufizohet në veriperëndim me Malin e Zi, në verilindje me Kosovën, në lindje
me Maqedoninë e Veriut dhe në jug me Greqinë. Në perëndim laget me
detet Adriatik dhe Jon dhe ndodhet vetëm 78 km larg Italisë përgjatë ngushtesës (kanalit)
së Otrantos, 72 km i gjerë. Shqipëria ka një sipërfaqe prej 28,748 km² dhe rreth 2,9 milion
banorë[5].
Trashëgimtare e qytetërimit të lashtë ilir, Shqipëria ka shënuar një përparim të dukshëm
ekonomik, shoqëror e kulturor pas shekujsh prapambetje nën Perandorinë Osmane dhe në
regjime diktatoriale gjatë shek. XX. Pas rënies së rendit komunist më 1991, Shqipëria ka
përjetuar një periudhë kalimtare të vështirë drejt demokracisë së lirë dhe ekonomisë së
tregut. Prej vitit 2009, Shqipëria është anëtare e NATO-s dhe aplikante për kandidate për
anëtarësim në Bashkimin Evropian. Shqipëria është dëshmuar faktor i rëndësishëm në
ruajtjen e qëndrueshmërisë rajonale, duke mbështetur pavarësinë e Kosovës dhe zgjidhjen
e mosmarrëveshjeve politike në Ballkan. Ndërkaq, shteti shqiptar po gëzon përmirësim e
zhvillim të turizmit; po ashtu, mban vendin e 25-të në botë për mirëmbajtjen e mjedisit.[6]
Shqipëria është zgjedhur një nga vendet më të mira për të kaluar pushimet në
vitin 2011 nga disa gazeta të njohura.[7][8][9]
Gjeografia
1. Alpet shqiptare
2. Krahina malore qendrore
3. Krahina malore jugore
4. Ultësira bregdetare
Lagunat kryesore janë
Laguna e Lunrës (Vilunit)
Laguna e Patokut
Laguna e Bishtrakës
Laguna e Karavastasë
Laguna e Nartës
Laguna e Pashalimanit
Plazhet kryesore janë
Plazhi i Velipojës
Plazhi i Shëngjinit
Plazhi i Talës
Plazhi i Durrësit
Plazhi i Divjakës
Plazhi i Semanit
Plazhi i Vlorës
Plazhi i Dhërmiut
Plazhi i Himarës
Plazhi i Sarandës
Kepat kryesore janë
Kepi i Rodonit
Kepi i Bishtit të Pallës
Kepi i Gjuhezës
Ishujt kryesore janë
Ishulli i Sazanit
Ishulli i Kunës
Ishulli i Zvërnecit
Gadishulli i vetëm
Karaburuni
Klima
Shqipëria bën pjesë në brezin subtropikal dhe përfshihet në zonën e klimës mesdhetare,
me dimër të shkurtër e të butë dhe me verë të nxehtë e shumë të thatë. Klima e Shqipërisë
ka ndryshime të mëdha nga një krahinë në tjetrën dhe kontraste të mëdha në temperaturë,
reshje, ndriçimin diellor, lagështirën e ajrit, etj.
Ndriçimi diellor lëviz nga 2,731 orë në vit në Xarë të Sarandës[10], 2,722 orë në vit në Vlorë,
2,560 orë në vit në Tiranë, 2,246 orë në Peshkopi dhe 2,046 orë në vit në Kukës.
Bien mesatarisht 1430 mm reshje në vit dhe vijnë duke u pakësuar nga perëndimi në lindje.
Njësitë territoriale
Artikulli kryesor: Njësitë administrative të Shqipërisë.
Ndarja administrative njësive territoriale në Shqipëri është bërë në disa nivele duke filluar
nga niveli më i madh qarku, pastaj bashkia dhe njësia administrative.
Bashkia e Tiranës gëzon status të veçantë nga bashkitë e tjera dhe ndahet në 11 njësi
bashkiake të vogla.
Shqipëria është e ndarë në 12 qarqe:
1. Qarku i Beratit 5. Qarku i Fierit 9. Qarku i Lezhës
2. Qarku i Dibrës 6. Qarku i Gjirokastrës 10. Qarku i Shkodrës
3. Qarku i Durrësit 7. Qarku i Korçës 11. Qarku i Tiranës
4. Qarku i Elbasanit 8. Qarku i Kukësit 12. Qarku i Vlorës
të cilat ndahen më tej në 36 rrethe:
1. Rrethi i Beratit 13. Rrethi i Kolonjës 25. Rrethi i Mirditës
2. Rrethi i Bulqizës 14. Rrethi i Korçës 26. Rrethi i Peqinit
3. Rrethi i Delvinës 15. Rrethi i Krujës 27. Rrethi i Përmetit
4. Rrethi i Devollit 16. Rrethi i Kuçovës 28. Rrethi i Pogradecit
5. Rrethi i Dibrës 17. Rrethi i Kukësit 29. Rrethi i Pukës
6. Rrethi i Durrësit 18. Rrethi i Kurbinit 30. Rrethi i Sarandës
7. Rrethi i Elbasanit 19. Rrethi i Lezhës 31. Rrethi i Shkodrës
8. Rrethi i Fierit 20. Rrethi i Librazhdit 32. Rrethi i Skraparit
9. Rrethi i Gjirokastrës 21. Rrethi i Lushnjës 33. Rrethi i Tepelenës
10. Rrethi i Gramshit 22. Rrethi i Malësisë së 34. Rrethi i Tiranës
11. Rrethi i Hasit Madhe 35. Rrethi i Tropojës
12. Rrethi i Kavajës 23. Rrethi i Mallakastrës 36. Rrethi i Vlorës
24. Rrethi i Matit
Historia
Apolonia
Artikulli kryesor: Pellazgët.
Pellazgët ishin një popull i lashtë indo-evropian që sipas disa shkrimeve të lashta të lëna
nga (Homeri, Herodoti, Tukididi etj.) jetonin në pellgun e Egjeut dhe në bregdetin
perëndimor të Azisë së Vogël, në Peloponez, në Greqinë Qendrore, në Thesali dhe në
afërsi të këtyre viseve.
Në mesin e mijëvjeçarit të tretë dhe në fillim të mijëvjeçarit te dytë para Krishtit erdhën nga
stepat e Lindjes grupe të reja popujsh që merreshin me blegtori. Këtu u përzien me banorët
vendës dhe kështu u krijua bashkësia e re kulturore e Gadishullit Ballkanik. Kjo popullsi
mendohet të jetë popullsia e lashtë pellazge. Sipas shumë studiuesve shqiptarë e të huaj,
pellazgët ishin paraardhësit e ilirëve.
Ilirët
Skënderbeu
Artikulli kryesor: Ilirët.
Ilirët, paraardhësit dymijë vjeçarë të kombësisë së sotme me prejardhje gjenetike të
grupeve fisnore të familjeve të mëdha shqiptare si në zonat urbane e rurale si dhe nga
studimet mbi shumë individë me lidhje gjaku 99% shqiptare, vërtetuar edhe nga studimet e
botimet e fundit nga institutet kërkimore shkencore nga Evropa kontinentale, SHBA e
Kanada, nga specialistët e huaj dhe shqiptarë të shkencave antropologjike, gjenetike e
arkeologjike, banonin që nga pjesa veri-perëndimore e Detit Adriatik deri në Detin Jon, si
dhe përgjatë kufirit tokësor të Gadishullit Ilirik me Dalmatët, Maqedonasit dhe Hellenët të
lashtë.
Shqipëria nën sundimin osman
Artikulli kryesor: Shqipëria nën sundimin osman.
Sulmet e ushtrive osmane për pushtimin e viseve shqiptare nisën në mesin e viteve 80 të
shek. XIV. Të udhëhequra nga bejlerbeu i Rumelisë, Timurtash Pasha, në vitin 1385
ushtritë osmane, pasi morën Sofjen, u futën në Shqipëri dhe pushtuan qytetet e Shtipit, të
Përlepit, të Manastirit dhe të Kosturit. Në dokumente perëndimore dhe osmane të shek.
XIV–XV për qytetet e Shkupit, të Manastirit, të Kosturit, të Janinës etj., si dhe për Fushë-
Dardaninë shprehimisht është shënuar se ato ishin "në Shqipëri" apo "në tokat shqiptare".
Rilindja Kombëtare
Popullsia
Popullsia e Shqipërisë ndër vite
Albanopoli (Tirana e Vjeter)
Apolonia
Butrinti
Bylisi
Durrësi
Lezha
Berati
Butrinti
Gjirokastra
Popullsia etnike
Artikulli kryesor: Minoritetet në Shqipëri.
Shqiptarët
Artikulli kryesor: Shqiptarët.
Shqiptarët janë grupi etnik më i madh në Shqipëri, me 82.58%.[11]
Shqiptarët ndahen në dy grupe mëdha gjuhësore: Gegët edhe Toskët, që përveç disa
ndryshimeve në gjuhë dallojnë edhe në kulturë dhe në besimin fetar. Toskët shtrihen në Jug
të vendit dhe ndahen në Myslimanë (Suni dhe Bektashi) dhe në të Krishterë Ortodoksë,
kurse Gegët shtrihen në Veri dhe ndahen në Myslimanë (shumica dërrmuese Suni dhe
pakica Bektashi) dhe në të Krishterë Katolikë. Gjithsesi dallimet midis dy grupimeve me
rritjen e urbanizimit kanë ardhur duke u zhdukur.
Romët
Artikulli kryesor: Romët në Shqipëri.
Zyrtarisht Shqipëria ka rreth 8301 romë[11] por burime të tjera thonë që jetonjë përafërsisht
120,000 romë në Shqipëri[12]. Romët janë të përhapur në pjesën më të madhe të qendrave
të banuara në Ulësirëm Perëndimore të Shqipërisë. Mungesa e shifrave te sakta për
regjistrimin e romeve ne Shqipëri ndodh sepse romet nuk kane aftësitë e duhura për te
regjistruar fëmijët e porsalindur.
Vllehët
Artikulli kryesor: Vllehët në Shqipëri.
Vendbanimet e bashkësive vllah/arumun në Shqipëri datojnë qysh herët në histori. Ata kanë
qenë për një kohë të gjatë të integruar në të gjitha pikëpamjet e jetës së vendit me
popullatën e përgjithshme, duke dhënë ndihmën e tyre dhe duke promovuar vlerat e
shoqërisë shqiptare.
Vllehët/arumunët zyrtarisht në Shqipëri janë të njohur si pakicë gjuhësore. Popullsia me
origjinë vllahe/arumune kryesisht është vendosur në Shqipërinë Jugore dhe në Shqipërinë e
Mesme. Vllahët kanë ruajtur zakonet dhe traditat e tyre. Në fillim të vitit 1999 ata kanë
themeluar shoqatën kulturore, e cila organizon aktivitete artistike me pjesëmarrjen e
grupeve folklorike. Bashkësia ka botuar në gjuhën arumune libra për historinë dhe literaturë
tjetër.
Malazezët
Artikulli kryesor: Sllavët në Shqipëri.
Ky minoritet fare i vogël jeton në veri të Shkodrës.[13] Serbët kanë marrë gjendjen e
minoritetit vitin e kaluar. Komiteti Shtetëror për Minoritetet është organizuar në mars të vitit
2005 dhe është vënë në vartësi të Qeverisë Shqiptare. Ky komitet ka në përbërjen e tij edhe
një përfaqësues të komunitetit malazez.
Serbët votojnë për Partinë e të Drejtave të Njeriut, anëtarët e së cilës janë kryesisht
qytetarë të minoritetit ortodoksët greqishtfolës. Kjo parti ka tre përfaqësues në Parlamentin
e Shqipërisë dhe një ministër në qeveri. Milan Brojovic (serb) është zëvendës-kryetar i
Partisë, dhe drejtor i Menaxhimit të Sportit në Ministrinë e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve.
Malazezet janë të bashkuar në Shoqatën "Moraca-Rozafa", qendra e së cilës është në
Shkodër.
Maqedonasit
Artikulli kryesor: Maqedonasit në Shqipëri.
Jetojnë në nëntë fshatra rreth liqenit të Prespës ne Korçë, si dhe në disa fshatra të tjera në
rrethin e Dibrës. Numri i tyre në Shqipëri është 5512.[11] Minoriteti maqedonas ndodhet i
përqendruar në zonën e Prespës që shtrihet në verilindje të qytetit të Korçës, 30 km larg tij.
Kjo zonë është e vendosur në skajin juglindor të territorit shqiptar në kufi me Maqedoninë e
Veriut dhe Greqinë. Sipërfaqja e zones së Prespës është 213,9 km². Popullsia aktualisht
përbëhet nga 418 banorë. Vija përgjatë liqenit të Prespës me kufirin shqiptar është 35 km.
Gjatë kësaj vije shtrihen të 9 fshatrat minoritare të zonës së Prespës që janë: Liqenasi
(Pustec), Lajthiza, Zaroshka, Cerja, Shulini, Gollombopi, Gorica e Vogël, Bezmishti dhe
Gorica e Madhe. Nga pikëpamja administrative, të 9 fshatrat minoritare përbëjnë një
komunë me emrin Komuna e Liqenasit sipas emrit të fshatit Liqenas që është më i madhi.
Ky fshat e ka pasur emrin Pustec, por më vonë emri i tij dhe emrat e fshatrave të tjerë janë
shqipëruar. Në takim me banorët vendas, u kërkua që fshatrat të quhen me emrat e tyre në
origjinsl: Pustec, Gollomboq, Bezmosht, etj. Drejtuesit e qeverisjes vendore u shprehën të
gatshëm për ta pranuar këtë kërkesë.
Ortodoksët greqishtfolës
Artikulli kryesor: Greqishtfolësit në Shqipëri.
Sipas të dhënave zyrëtare pakica kombëtare më e madhe që jeton në territorin e
Republikës së Shqipërisë është pakica greqishtfolëse. Popullsia e saj, sipas të dhënave
nga Regjistrimi i Përgjithshëm i Popullsisë dhe i Banesave i vitit 2011 është 24 242 banorë.
[11]
Pjesa dërrmuese e saj jeton në jug të vendit, në 40 fshatra të rrethit Gjirokastër, 35
fshatra të Sarandës, 16 fshatra të Delvinës dhe 2 fshatra të Përmetit. Pakica greqishtfolëse
është pakica e parë e njohur nga shteti shqiptar dhe mund të thuhet se çështja e pakicave
kombëtare në Shqipëri ka qenë identifikuar për një kohë të gjatë me pakicën greqishtfolëse.
Feja
Artikuj kryesore: Feja në trevat shqiptare, Feja Islame, dhe Krishterimi.
Shqipëria është e njohur për tolerancë fetare. 56,70% e banorëve në Shqipëri
janë myslimanë, 10,03% katolikë dhe 6.75% ortodoksë.[11]
Politika
Kuvendi i Shqipërisë
Ekonomia
Qendra e Tiranës ose Sheshi Skënderbej