REKABENTUK PEMASANGAN ELEKTRIK

Oleh:
RAIS BIN MAAT Institut Latihan dan Pembangunan Infrastruktur Ikram (ITiDi)

Jun2002

ITiDi

CIRI-CIRI PEPASANGAN
Kos effective Selamat digunakan Mengikut peraturan semasa Praktikal, mesra pengguna Mudah & murah disenggara Mempunyai nilai estetik

Jun2002

ITiDi

PERATURAN BERKAITAN
Peraturan IEE ke 16 Akta Bekalan Elektrik 1990 Peraturan-Peraturan Elektrik 1994 Factories and Machinery Act 1967 British Code of Practice British Standard/Malaysian Standard Illumination Engineering Society (IES)
ITiDi 3

Jun2002

LANGKAH-LANGKAH
Kira Jumlah Beban Tersambung (TCL) dan Kehendak Maksima (MD) pepasangan Tentukan bilangan dan kedudukan beban elektrik seperti lampu-lampu, kipas, soket outlet 13A, punca-punca kuasa yang lain dan sebagainya Tentukan lokasi suis, DB, SSB, MSB, Pencawang, dsb. supaya panjang kabel boleh ditentukan Tentukan jenis & kadaran arus (current rating) alat perlindungan/pemutus litar yang hendak digunakan
Jun2002 ITiDi 4

LANGKAH-LANGKAH
Pilih jenis kabel, saiz dan bilangan untuk setiap bahagian pemasangan serta jenis pendawaian, periksa susut voltan kabel Untuk kabel litar akhir gunakan standad yang telah ditetapkan Tentukan jumlah watt beban (lampu) dan suis yang mengawalnya Tentukan bilangan soket dan pemutus litarnya Sediakan lukisan-lukisan elektrik (site plan, rajah skema & rajah susunatur) Sediakan anggaran kos projek
Jun2002 ITiDi 5

ANGGARAN BEBAN
Lampu-lampu Kipas-kipas (siling/dinding/pelawas) Soket alir keluar (13A & 15A) Alat hawa dingin Motor elektrik Pengasing (Isolator) Mesen-mesen
ITiDi 6

Jun2002

ANGGARAN BEBAN-BEBAN KECIL

Loceng Abaikan

Jam elektrik
Mata lampu (tanpa lampu tersedia) 18W flourescent 36W flourescent 60W filament 100W filament Emergency light/KELUAR sign

Abaikan
100 W 25 W 50 W 60 W 100 W 20 W

Jun2002

ITiDi

BEBAN-BEBAN KECIL
Kipas siling/dinding Mata kipas siling Soket alir keluar 13A Soket alir keluar 15A Mata alat hawa dingin Isolator 30A Isolator 60A Beban-beban lain 90 W 100 W 250 W (domestik) 300 W (industri) 500 W 1.2 kW (1.5h.p), 1.5 kW (2h.p), 1.9kW (2.5h.p), 2.3kW (3h.p) 2.3 kW 3.7 kW Ikut arus kadaran

Jun2002

ITiDi

BEBAN LAMPU DISCHARGE

Untuk anggaraan beban lampu discharge (flourescent, mercury, sodium, dsb.) kadaran wattnya hendaklah didharab dengan faktur 1.8 untuk mengambil kira faktur kuasa lampu, kehilangan didalam cok atau ballast dan kesan harmonic. Lampu discharge berkuasa tinggi hendaklah dikira berasingan dengan lampu-lampu kecil yang biasa
Jun2002 ITiDi 9

BEBAN-BEBAN BESAR
Untuk beban besar nilai kuasa sebenarnya (kW/kVA), voltan bekalan, faktur kuasa dan kecekapannya hendaklah diketahui terlebih dahulu dan tidak boleh menganggarnya begitu sahaja. Contohnya motor elektrik bersaiz besar, kW motor, faktur kuasanya, kecekapannya hendaklah diambilkira
Jun2002 ITiDi 10

JENIS-JENIS BEBAN
Beban rintangan (Resistive Load) Beban induktif (Inductive Load) mempunyai magnetising current, inrush current, faktur kuasa rendah dan high starting current Beban induktif seperti motor, discharge light, welding set, dsb boleh menyebabkan serious mementarily voltage drop during starting of the load, excessive voltage drop can cause tripping or contactor release its holding
Jun2002 ITiDi 11

TOTAL CONNECTED LOAD

Total Connected Load (TCL) ialah jumlah beban anggaran (kW) dengan andaian kesemua bebanbeban elektrik didalam sesuatu pemasangan elektrik digunakan secara maksima dan serentak

Jun2002

ITiDi

12

FAKTUR KEPELBAGAIAN (D.F)

Ialah satu angka atau peratus yang menggambarkan kuasa tertinggi dari TCL yang dijangkakan digunakan serentak pada satu-satu masa tertentu Contohnya 100 buah lampu 100W yang dipasang, dijangkakan hanya 80 buah sahaja di ON kan serentak pada satusatu masa. Oleh itu D.F adalah 80% atau 0.8
Jun2002 ITiDi 13

D.F
Tidak ada seorang pun perekabentuk boleh meramalkan dengan tepat D.F sesuatu pemasangan elektrik Walaupun beban yang sama dan untuk jenis bangunan yang sama, contohnya balai polis, namun D.F nya tak sama malah kadang-kadang jauh berbeza diantara satu balai polis dengan balai polis yang lainnya Panduan untuk D.F ada didalam buku Peraturan Peraturan Elektrik tetapi untuk kegunaan pemasangan domestik sahaja
Jun2002 ITiDi 14

TYPICAL D.F
Types of Load General Lighting Diversity Factor 66%

Socket outlet 13A Air Cond Plant

Fan

40% 100%
80%

Jun2002

ITiDi

15

KEHENDAK MAKSIMA (MD)

MD ialah jumlah Beban Maksima (kW) anggaraan yang diperlukan oleh sesuatu pepasangan tanpa mengira bila ianya akan berlaku. MD lazimnya adalah beban penuh dan mungkin jugak lebih dari itu. Ia lazimnya kurang atau paling tinggi sama dengan TCL jika D.F nya 100%.

MD = TCL x D.F
Jun2002 ITiDi 16

Jun2002

ITiDi

17

MENENTUKAN MD
Dalam rekabentuk, MD lazimnya tidak dapat ditentukan dengan tepat. Dalam rekabentuk nilai MD hanyalah satu nilai anggaraan sahaja berdasarkan jadual atau pengalaman atau datadata tertentu. Namun bagi perekabentuk yang berpengalaman mereka boleh menentukan nilai MD dengan lebih baik dan realistik walaupun tidak seratus peratus tepat. Nilai MD pula boleh berubah apabila pola penggunaan berubah atau beban bertambah. Nilai MD penting untuk menentukan kadaran pemutus litar utama dan saiz kabel utama
Jun2002 ITiDi 18

PERTAMBAHAN BEBAN
Setelah MD dapat dianggarkan ia hendaklah ditambah 10% hingga 15% lagi untuk mengambil kira pertambahan beban dimasa akan datang. Jika anggaran MD terlalu rendah mungkin pemutus litar tidak dapat menanggung arus beban penuh, sebaliknya jika anggaraan MD terlalu tinggi pemasangan menjadi oversize, membazir dan tidak perlu serta akan didenda oleh pihak TNB
Jun2002 ITiDi 19

BEBAN ALAT HAWA DINGIN

Jika pehak mekanikal lambat atau belum dapat menganggarkan beban alat hawa dingin mereka, formula berikut boleh digunakan, tetapi hanya untuk ketinggian siling standard 9 kaki:

kW = 0.044615 x luas lantai (m)

Beban sebenarnya hendaklah diperolehi dari pehak mekanikal
Jun2002 ITiDi 20

ESSENTIAL & NON-ESSENTIAL LOADS

Essential Loads Loads that need supply at all times especially during normal supply failure such as corridor lights, computers, servers, PABX, security system, life support equipment, operation room, etc. Non-Essential Loads Less important loads that do not require supply during normal supply failure such as normal office lightings, general office air cond system, etc.
Jun2002 ITiDi 21

SUPPLY FOR ESSENTIAL LOADS

Normally essential loads get immediate supply from UPS system (Uninterruptable Power Supply) for a short duration and will be taken over by standby generator set after that. Different busbar shall be used to supply these loads and change over contactor (C.O.C) shall be used
Jun2002 ITiDi 22

MENGIRA ARUS
Gunakan formula berikut: Untuk beban satu fasa P (kW) = Vph x Iph x Cos dan untuk beban tiga fasa: P (kW) = 3 x Vline x Iline x Cos

Jun2002

ITiDi

23

KEDUDUKAN LAMPU
Bilangan lampu ditentukan menggunakan Lumen Method atau cara-cara lain yang sesuai. Kedudukan dan susunan lampu hendaklah sesuai dengan pencahayaan samarata dan tidak bertindih dengan peralatan lain seperti grill air-cond, kipas siling, beam dsb. Kedudukan suis hendaklah ditempat senang di akses dan tidak terlindung / terhalang.

Jun2002

ITiDi

24

BILANGAN MATA KUASA 13A

Mengikut kadaran fius/MCB yang mengawalnya, saiz kabel yang digunakan, sambungan jejari (radial) atau gelang (ring) dan keluasan lantai bilik atau ruang Disamping itu aspek senggaraan dan tahap gangguan bekalan semasa berlaku kerosakan perlu juga diambil kira

Jun2002

ITiDi

25

BIL SOKET TIDAK DIHADKAN

Litar Litar gelang (soket 13A) Litar radial (soket 13A) Radial soket 13A
Jun2002

Fius/MCB

Kabel (mm)

Luas Lantai

30/32A

2.5

100m

30/32A

4.0

50m

20A
ITiDi

2.5

20m
26

KEDUDUKAN MATA KUASA

Didalam satu bilik mata kuasa hendaklah dari fasa yang sama, jika dua mata kuasa dari fasa yang berlainan jaraknya hendaklah tidak kurang dari 2 meter. Jarak dari pili air dan dapor hendaklah tidak kurang dari 2 meter. Tidak dibenarkan dipasang didalam bilik mandi kecuali untuk shaver unit.
Jun2002 ITiDi 27

KEDUDUKAN MATA KUASA

Soket outlet 13A yang TIDAK dipasang didinding hendaklah menggunakan underfloor ducting/conduit/casing atau apa-apa cara yang sesuai dan diluluskan Cara ini diperlukan untuk bilik pejabat yang luas, bilik komputer, makmal, woksyop, supermarket dan sebagainya

Jun2002

ITiDi

28

SOKET BILIK KOMPUTER

Bilik komputer selalunya memerlukan bilangan soket 13A yang banyak, oleh itu lebih baik dikhaskan satu DB untuknya. Penggunaan RCCB 30mA mungkin menimbulkan masaalah disebabkan arus bocor yang tinggi, oleh itu RCCB 100mA boleh digunakan.

Jun2002

ITiDi

29

PERLINDUNGAN LITAR AKHIR

Fius/MCB 5/6A 15A 20A 30A (ring) 30A (radial) 15A 15A 15A 15A 30A 30A
Jun2002

Kabel 1.5mm 2.5mm 2.5mm 2.5mm 4.0mm 2.5mm 4.0mm 4.0mm 4.0mm 6.0mm 6.0mm 1 bil s/s/o 13A 2 bil s/s/o 13A

Had Kuasa 10 mata lampu/kipas, TCL maksima 1000/1200W

10/Tiada had tetapi dalam ruang 100m persegi 6 bil s/s/o 13A 1 bil cooker unit < 3kW 1 bil s/o 15A 1 bil 1.5kW water heater 1 bil 1.5h.p penghawa dingin 1 bil 2.5h.p penghawa dingin 1 bil 3.0h.p penghawa dingin
ITiDi 30

LOKASI MSB, SSB, DB

MSB (Main Switchboard) hendaklah dekat dengan pusat beban (load centre) untuk mengelakkan susut voltan yang melebehi 4%. SSB (Sub-Switchboard) hendaklah digunakan jika sekumpulan beban berada agak jauh dari pusat beban untuk menjimatkan kos kabel dan memudahkan kawalan dan senggaraan.
Jun2002 ITiDi 31

AIR COND & WATER HEATER POINT

Setiap alat tetap elektrik seperti air cond, water heater atau electric cooker litarnya hendaklah dibuat berasingan setiap satunya, satu pemutus litar untuk satu alat tetap sahaja, tidak dibenarkan dua atau lebih didalam litar yang sama Air cond pula tidak boleh disambung kepada soket outlet 13A
Jun2002 ITiDi 32

DISTRIBUTION BOARD (DB)

Jika bilangan lampu dan soket 13A banyak eloklah DB yang berasingan untuk lampu dan soket digunakan bagi memudahkan kerja-kerja senggaraan. Penggunaan RCCB tiga fasa tidak digalakkan disebabkan gangguan kepada fasa-fasa lain jika berlaku tripping. Gunakan tiga RCCB satu fasa untuk DB tiga fasa, satu RCCB untuk setiap fasa
Jun2002 ITiDi 33

PERINGKAT AGIHAN BEKALAN

Bekalan dari TNB/Alatubah/Janakuasa Ke Papan Suis Utama (PSU/MSB) Ke Papan Suis Kecil (PSK/SSB) Ke DB atau beban besar Ke beban-beban melalui alat kawalan atau pensuisan

Jun2002

ITiDi

34

JENIS-JENIS PSU/MSB
Tiada kompartmen Sebahagian sahaja berkompartmen Sepenuhnya berkompartmen Wall mounted Pedestal (floor mounted), front access Cubicle (front & back access) Cubicle (front access only)
ITiDi 35

Jun2002

CUBICLE SWITCHBOARD

Jun2002

ITiDi

36

PEDESTAL SWITCHBOARD

Jun2002

ITiDi

37

WALL MOUNTED SWITCHBOARD

Jun2002

ITiDi

38

PEMILIHAN KABEL
Jenis-Jenis Kabel:
PVC, PVC/PVC, PVC/SWA/PVC PILC (Paper Insulated Lead Covered) PILCDSTAS ( Double Steel Tape And Serving) XLPE (Cross Link Polyethylene) XLPE/SWA/PVC MICC (Mineral Insulated Copper Cable) FRC (Fire Rated cable)

Jun2002

ITiDi

39

JENIS-JENIS PENDAWAIAN
Permukaan (surface) Terbenam (consealed) Pembuluh permukaan (surface conduit) Pembuluh terbenam (consealed conduit) Sesalur (trunking) Ducting Dulang (tray) Riser/duct/trench Busduct/Ladder
ITiDi 40

Jun2002

PENDAWAIAN PERMUKAAN

Jun2002

ITiDi

41

PENDAWAIAN TERBENAM

Jun2002

ITiDi

42

PENDAWAIAN KONDUIT

Jun2002

ITiDi

43

PENDAWAIAN TRUNKING DAN TRAY

Jun2002

ITiDi

44

SAIZ KABEL
Kabel hendaklah cukup saiznya supaya: Boleh menanggung arus beban penuh dan arus pusuan (inrush current) Keupayaan membawa arusnya melebehi dari keupayaan membawa arus pemutus litar yang mengawalnya Susut voltan tidak melebihi 4%

Jun2002

ITiDi

45

KABEL LITAR AKHIR

Litar Lampu & kipas Litar gelang (soket 13A) Litar radial soket 13A Radial soket 13A
Jun2002

Fius/MCB 5A/6A 30/32A

Kabel (mm) Luas Lantai 1.5 2.5 100m

30/32A
20A
ITiDi

4.0
2.5

50m
20m
46

SAIZ KABEL PERLINDUNGAN

Saiz kabel fasa (S) Saiz kabel perlindungan

Kurang dari 16mm

16mm - 35mm Melebihi 35mm

S
16mm Separuh dari S
Lebih dari 70mm pita tembaga 6mm x 25mm

Jun2002

ITiDi

47

KABEL PENGIKAT
Kabel Pengikat (Bonding Conductor) hendaklah sama saiz dengan kabel perlindungan tetapi minima 4.0mm. Ia digunakan untuk menyambungan bahagian-bahagian logam berkonduktif dengan terminal bumi sepunya (common earthing terminal) untuk mengujudkan voltan samaupaya.
Jun2002 ITiDi 48

SAIZ KABEL-KABEL LAIN

Ib In = -----------------------Ca + Cg + Ci Dimana : Ib = arus beban Ca = faktur suhu ambient Cg = faktur kumpulan Ci = faktur penebat haba
Jun2002 ITiDi 49

SUSUT VOLTAN Vd = mV x Ib x L 1000

Vd - jumlah susut voltan (tak melebihi 4%)
mV - susut voltan kabel (milivolt/A/m), dari Table I b - arus beban (A) L - panjang kabel (meter)

Jun2002

ITiDi

50

CARA CEPAT

= 1000 x Vd Ib x L Dimana nilai Vd maksima ditetapkan dahulu

Jun2002 ITiDi 51

mV

CONTOH
Satu beban 18kW, 415V, p.f 0.85 berada 90 meter dari MSB. Tentukan saiz kabel jenis PVC multicore tanpa perisai yang sesuai digunakan.

I = 18,000/1.732x415x0.85 = 30A Dari jadual 4D1A, IEE 16, column 5 (3 atau 4 kabel tertutup dlm. konduit atau trunking) saiz kabel yang sesuai ialah 6mm
Jun2002 ITiDi 52

CONTOH
Keupayaan membawa arus kabel 6mm ialah 36A, oleh itu ia mampu membawa arus tadi (30A) Tetapi nilai susut voltannya ialah 6.4 milivolt/ampiar/meter (JADUAL 4D1B, column 6 ) Jumlah susut voltan Vd = 0.0064V x 30A x 90m = 17.28V (melebihi 4% atau 16.6V), oleh itu kabel 6mm tidak boleh digunakan
Jun2002 ITiDi 53

CONTOH
Oleh itu pilih saiz 10mm atau 16mm, tetapi cara ini lambat dan membuang masa Oleh itu gunakan cara cepat: mV = 1000 x (susut voltan maksima 16V) = 5.9mV 30A x 90m Dari JADUAL 4D1B, column no 6, reference method 3 or 4, nilai mV yang diperolehi tadi berada diantara 6.4mV(6mm) dan 3.8mV(10mm) dan saiz yang boleh dipilih ialah 10mm sebab susut voltannya kurang dari 5.9mV. Lebih besar saiz kabel maka lebih kuranglah susut voltannya.
Jun2002 ITiDi 54

SAIZ KONDUIT
Saiz konduit G.I atau PVC adalah terhad kepada maksima 32mm dan hanya boleh diisi dengan kabel sebanyak 40% sahaja Jadual 12A memberikan faktur kabel untuk konduit tiada bengkok kurang dari 3 meter Jadual 12B memberikan faktur kabel untuk konduit untuk digunakan dengan Jadual 12A Jadual 12C memberikan faktur kabel untuk konduit melebehi 3 meter

Jun2002

ITiDi

55

SAIZ KONDUIT

Jun2002

Gunakan appendix 12 IEE Jadual 12A Jadual 12B Jadual 12C Jadual 12E Jadual 12F
ITiDi 56

SAIZ-SAIZ KONDUIT STANDARD

16mm 20mm 25mm 32mm

Jun2002

ITiDi

57

Jun2002

ITiDi

58

Jun2002

ITiDi

59

CONTOH
Tentukan saiz konduit untuk memuatkan 9 bilangan kabel PVC 1.5mm stranded, anggapkan konduit terdapat satu bengkokan (one bend) Dari Jadual 12A, kabel 1.5mm PVC fakturnya ialah 31, jumlah fakturnya ialah 9 x 31= 279, rujuk table 12D kita dapati angka yang paling hampir ialah 294, oleh itu saiz konduit yang paling sesuai ialah 20mm
Jun2002 ITiDi 60

SAIZ-SAIZ TRUNKING (mm x mm)

50 x 37.5
50 x 50

75 x 75
100 x 75

75 x 50
100 x 50

150 x 75
100 x 100

150 x 50
150 x 100
Jun2002 ITiDi

150 x 150

61

PAPAN AGIHAN

Jun2002

Kabel masuk Pengasing/Suis Utama Berfius/MCB RCCB Palang bas hidup Fius/MCB Terminal Neutral Terminal bumi Numbering & Labelling
ITiDi 62

PAPAN AGIHAN SATU FASA

Jun2002 ITiDi 63

Jun2002

ITiDi

64

Jun2002

ITiDi

65

PAPAN AGIHAN TIGA FASA DENGAN SATU RCCB 4 KUTUB

Jun2002

ITiDi

66

Jun2002

ITiDi

67

Jun2002

ITiDi

68

TYPICAL MAIN SWITCH BOARD

Jun2002

ITiDi

69

ONE INCOMING WITH ONE GENSET

Jun2002 ITiDi 70

TWO INCOMING WITH ONE GENSET

Jun2002

ITiDi

71

TYPICAL MAIN SWITCHBOARD WITH GENSET

Jun2002 ITiDi 72

BUSBAR SYSTEM
Single busbar system Sectionalised single busbar system Sectionalised ring busbar system Duplicate busbar system

Jun2002

ITiDi

73

KADARAN ARUS BUSBAR

Saiz Busbar (mm x mm) 6.3 x 40 6.3 x 50 6.3 x 63 6.3 x 70 6.3 x 80 6.3 x 90 6.3 x 100 2 x 6.3 x 63 2 x 6.3 x 80
Jun2002 ITiDi

Kadaran Arus (A) 400 500 600 700 800 900 1000 1200 1600
74

MINIMUM CLEARANCE INDOOR BUSBAR OPEN OR ENCLOSED

Voltage (kV) Between Phase Min clearance to earth in air Min clearance to earth in air Min ClearanceBetween phase in air Min ClearanceBetween phase in air

Open (in)

Enclosed (in)

Open (in)

Enclosed (in)

0.44 0.66 2.2 3.3 6.6 11 22 33 Jun2002

0.75 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 5.5 8.75

5/8 0.75 1.5 2.0 2.5 3.0 5.5 8.75 ITiDi

1.0 1.25 1.5 2.0 3.5 5.0 9.5 14

0.75 1.0 1.5 2.0 3.5 5.0 9.5 1475

MINIMUM CLEARANCE OUTDOOR BUSBAR IN AIR (OPEN TYPE)

Voltage (kV) Between Phase 6.6 11 22 33
Jun2002

Min clearance to earth (in) 6 7 9 13

ITiDi

Min clearance bet. phase (in) 8 11 17 23

76

Jun2002

ITiDi

77

MINIMUM CLEARANCE BETWEEN BUSBAR IMMERSED IN COMPOUND OR OIL

Voltage (kV) Between Phase 0.66 3.3 6.6 11 Min clearance to earth (in) 0.5 0.5 0.75 1.0 Min clearance bet. phase (in) 0.75 0.75 1.0 1.5

22
33
Jun2002

1.75
2.5
ITiDi

2.5
3.5
78

MELTING POINT OF COPPER

Melting point of copper is at 1,084 degrees Centigrade

Jun2002

ITiDi

79

COPPER VS ALUMINIUM
PROPERTIES CU AL

Weight for equal conductivity Conductivity for equal areas Tensile strength (hard drawn) Hardness (hard drawn) Modulus of elasticity Co-efficient of thermal expansion Melting point
Jun2002 ITiDi

1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0

0.5 0.61 0.4 0.44 0.55 1.39 0.61

80

SISTEM PERLINDUNGAN

Jun2002

Overcurrent (O/C)/Litar pintas Overload Earth Leakage (arus bocor kebumi) Earth Fault (rosak ke bumi) Lightning Surge Single Phasing Reverse Phase Rotation
ITiDi 81

ALAT PERLINDUNGAN O/C

Jun2002

Fius (fius suis, suis fius) MCB (miniature c.b) MCCB (moulded case c.b) ACB (air circuit breaker) RCCB (residual current c.b) Current Transformer (C.T) Relay SPD (surge protection device)
ITiDi 82

ALAT PERLINDUNGAN ROSAK KE BUMI

Residual Current Circuit Breaker (RCCB) Earth Leakage Relay (ELR) Earth Fault Relay (E/F)

Jun2002

ITiDi

83

PEMILIHAN ALAT PERLINDUNGAN

Arus kadaran (current rating) kA rating Harga Mudah disenggara Trend terkini Praktikaliti/Kesesuaian Technical performance
ITiDi 84

Jun2002

FAKTUR FIUS
Ialah arus minima yang akan meleburkan elemen fius dibahagikan dengan arus kadaran fius. Fius dawai -2 Fius katrij - 1.5 Fius HRC - 1.25 ke 1.5

Jun2002

ITiDi

85

KADARAN FIUS SUIS

Jun2002

100A 160A 250A 300A 400A 600A

ITiDi 86

KADARAN MCB
6A 10A 15A 20A 32A

Jun2002

ITiDi

87

KADARAN MCCB

Jun2002

30A 60A 100A 125A 150A 200A 250A

ITiDi

300A 400A 500A 600A 800A 1000A 1200A

88

KADARAN ACB

Jun2002

600A 800A 1000A 1250A 1600A 2000A 2500A

ITiDi

3000A 3500A 4500A 6300A

89

BUS TIE/BUS COUPLER

Jika sesuatu pemasangan itu mendapat dua atau lebih punca bekalan TNB kedua-dua nya boleh dihubungkan menggunakan bus tie/bus coupler dan hendaklah dari jenis empat kutub. Sistem ini hendaklah dipasang dengan castle key untuk mengelakkan kedua-dua bekalan dari bertembung tanpa synchronising dibuat terlebih dahulu
Jun2002 ITiDi 90

CHANGE OVER CONTACTOR

Jika sesuatu pemasangan perlu mempunyai janakuasa tunggusedia bekalannya hendaklah disambungkan kepada MSB menggunakan change over contactor (C.O.C) untuk operasi secara otomatik dan hendaklah dari jenis empat kutub

Jun2002

ITiDi

91

DISKRIMINASI
Menentukan tahap arus atau arus & masa disetiap bahagian litar supaya jika berlaku gangguan bekalan akan melibatkan hanya bahagian yang kecil dan tidak melibatkan bahagian-bahagian lain yang tidak berkaitan.

Jun2002

ITiDi

92

DISKRIMINASI

Jun2002

ITiDi

93

DISKRIMINASI

FAULT

Jun2002

ITiDi

94

DISKRIMINASI ARUS & MASA

Jun2002

ITiDi

95

PERLINDUNGAN LITAR AKHIR

Untuk perlindungan arus lebih/ beban lebih - menggunakan fius berkadaran 5A, 10A, 15A, 20A,30A, 63A atau MCB berkadaran 6A, 10A, 15A, 20A, 32A, 60A Untuk perlindungan bocor ke bumi menggunakan RCCB berkepekaan 30mA atau 100mA

Jun2002

ITiDi

96

TINGKAT BAWAH

Jun2002

ITiDi

97

TINGKAT SATU

Jun2002

ITiDi

98

TINGKAT DUA

Jun2002

ITiDi

99

Jun2002

ITiDi

100

Jun2002

ITiDi

101

KIRAAN BEBAN
Item 1x40W(F) 2x40W (F) Qty 3 TCL 3x50W 6x90W 9x250W DF 100% 100% 80% MD (kW) 0.15

14
6 9 1 2

14x50W 100%

0.7
0.54 1.8 1.2 3.0

Exhaust fan
Soket 13A Air cond 1hp Air cond 2hp Air cond 2.5hp JUMLAH
Jun2002

1x1.2kW 100% 2x1.5kW 100%

2x1.9kW 100%
ITiDi

3.8
11.18kW
102

KIRAAN BEBAN
Jumlah MD = 11.18kW Arus beban penuh (I): I = 11,180W 240V = 46.58A

Jun2002

ITiDi

103

BILANGAN HALA PAPAN AGIHAN

No Litar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Jun2002 Kadaran Fius/MCB 6A 6A 6A 6A 6A 32A(ring cct.) 32A(ring cct.) 32A 32A 20A 20A 20A 32A 32A 32A 32A Beban 7nos 2x40W(F) + 3nos 1x40W(F) 7nos 2x40W(F) 6 nos exhaust fan spare spare 5nos 13A s/s/o 4nos 13A s/s/o spare spare 1no 1.0hp air cond point 1no 2.0hp air cond point 1no 2.0hp air cond point 1no 2.5hp air cond point 2no 2.5hp air cond point spare spare ITiDi Kabel (mm) 1.5 1.5 1.5 2.5 2.5 4.0 4.0 4.0 6.0 6.0 104

AGIHAN BEBAN SEIMBANG ANTARA FASA

Jun2002

ITiDi

105

Jun2002

ITiDi

106

PERLINDUNGAN SUB MAIN

Menggunakan Fius Suis (F/S) atau MCCB dengan geganti ELR dan alatubah arus Z Menggunakan ACB jika beban sub main adalah besar (600A dan lebih) Menggunakan Oil Dash Pot relay E/F relay jenis IDMT

Jun2002

ITiDi

107

OIL DASH POT RELAY

Jun2002

ITiDi

108

EARTH LEAKAGE RELAY (ELR)

Jun2002

ITiDi

109

IDMT RELAY

Jun2002

ITiDi

110

IDMT RELAY

Jun2002

ITiDi

111

Jun2002

ITiDi

112

EARTH FAULT RELAY

Jun2002

ITiDi

113

PERLINDUNGAN SOLID EARTHING

Perlindungan earth leakage/earth fault tanpa menggunakan geganti , ELCB atau RCCB Hanya menggunakan fius atau MCB Sistem pembumian mestilah baik Rintangan elektrod bumi mestilah serendah mungkin (< 1 ohm) Untuk saiz pemasangan yang kecil
Jun2002 ITiDi 114

RCCB/ELCB
13A, 2 kutub, 10mA untuk alat permainan kanak-kanak. 40A/43A, 2 kutub, 30mA untuk litar soket alir keluar 13A secara individu atau berkumpulan. 60A/63A, 2 kutub, 100mA untuk DB satu fasa lampu, kipas dan soket alir keluar. 60A/63A, 4 kutub, 300mA.
Jun2002 ITiDi 115

RCCB

Jun2002

ITiDi

116

SISTEM PEMBUMIAN
Sistem pembumian pusat sesuai dan baik digunakan kerana ia memudahkan kerja kerja senggaraan dan mengelakkan perbezaan voltan diantara elektrod-elektrod bumi

Jun2002

ITiDi

117

PERLINDUNGAN KILAT
Bangunan melebihi 2 tingkat atau Bangunan ditempat tinggi atau Bangunan dikawasan lapang seperti sawah padi Air finial, horizontal conductor, down conductor, inspection point, earth chamber, earth electrode. Copper tape, Aluminium tape or G.I wire.
Jun2002 ITiDi 118

ARUS/VOLTAN PUSUAN
Apabila berlaku arus/voltan pusuan (current/voltage surge) peralatan mudah rosak Surge suppressor Lightning arrester Surge diverter

Jun2002

ITiDi

119

LUKISAN ELEKTRIK
Standard symbol Schematic diagram Workshop drawing Wiring diagram Layout diagram Key plan/Site plan

Jun2002

ITiDi

120

KOD WARNA
Merah untuk fasa merah atau wayer hidup Kuning untuk fasa kuning Biru untuk fasa biru Hitam untuk neutral (tiga fasa) Coklat untuk wayer hidup (satu fasa) Biru untuk wayer neutral (satu fasa) Hijau / hijau berjalur kuning untuk bumi
Jun2002 ITiDi 121

KETINGGIAN PERALATAN
Peralatan
Peralatan tergantung di siling Peralatan terlekat di dinding

Ketinggian
240cm (8ka) 205cm (6ka 9in)

Suis lampu/kipas
Soket alir keluar 13A Soket alir keluar 13A Papan agihan

145cm (4ka 9in)

145cm (4ka 9in) 30cm (1ka) 205cm (6ka 9in)

Jun2002

ITiDi

122

P. FACTOR CAPACITOR BANK

Power Factor Capacitor Bank perlu dipasang untuk mempastikan faktur kuasa pemasangan tidak rendah daripada 0.85 kerana jika rendah daripada itu pehak TNB akan mengenakan denda kepada pengguna yang terlibat

Jun2002

ITiDi

123

BILL OF QUANTITIES (B.Q)

Untuk memudahkan membuat anggaran dan menyemak perubahan serta penambahan/pengurangan kuantiti Memudahkan pemborong membuat sebutharga kerja Mengelakkan keraguan daripada perkara yang kurang jelas

Jun2002

ITiDi

124

B.Q

Jun2002

ITiDi

125

TARIFF ELEKTRIK
Caj kemasukan bekalan Sumbangan perkhidmatan Cagaran kWh (unit) digunakan kW permintaan maksima (tarif C1) Caj faktur kuasa rendah dari 0.85

Jun2002

ITiDi

126

SOALAN
Berdasarkan lukisan yang diberikan dapatkan TCL dan MD sertakan lakarkan rajah skema SSB bangunan tersebut lengkap dengan saiz kabel, saiz busbar, kadaran arus pemutus litar incoming dan outgoing serta, nisbah c.t dan julat (range) alat-alat pengukuran

Jun2002

ITiDi

127

SENARAI BEBAN SSB

Lokasi/Beban 1. Ground floor 2. First floor 3. Second floor 4. Third floor 5. Air cond central unit 6. Water pump 7. Fire fighting pump 8. Compound lighting
Jun2002 ITiDi

MD 19kW 25kW 13kW 13kW 50kW 5kW 5kW 4kW

MCCB 63A 63A 63A 63A 200A 63A 63A 63A

128

SENARAI BEBAN UNTUK MSB

Bangunan/Beban
1. Blok pentadbiran
2. Bangunan akan datang 3. Bengkel

MD
120kW
120kW 100kW

Jarak
90m
130m 210m

4. Dewan akan datang 5. Kantin

6. Surau

150kW 8kW
4kW

120m 180m
230m

7. Pam air 8. Lampu kawasan

Jun2002 ITiDi

5kW 4kW

70m 90m
129

MCCB & SAIZ KABEL

Beban 1. 120kW 2. 120kW 3. 100kW 4. 150kW 5. 8kW 6. 4kW 7. 5kW 8. 3kW
Jun2002

Arus 196A 196A 164A 246A 14A 6.5A 8A 5A

MCCB 250A 250A 200A 300A 63A 30A 30A 30A

ITiDi

Kabel 120mm 120mm 70mm 150mm 16mm 10mm 10mm 10mm

V.Drop o.k o.k 95mm o.k o.k o.k o.k o.k

130

KADARAN ACB & BUSBAR

Jumlah MD = 510kW I = 835A Kadaran ACB = 1250A Saiz busbar : 4 x 2 x 6.3mm x 63mm

Jun2002

ITiDi

131

Jun2002

ITiDi

132

QUESTION
A 4 core PVC/SWA/PVC copper cable is to be installed from SSB A to a 3 phase 415V motor with a full load current of 102A and a p.f of 0.75lagging, along with two similar fixed to a perforated cable tray, where sheaths would be touching. Circuit is to be protected by a BS HRC fuse. Cable is 100m, ambient temp. 30 deg C, voltage drop from MSB up to SSB A is 9V. Determine the normal rating of the fuse, size of cable if total voltage drop from MSB to load is not to exceed 4%
Jun2002 ITiDi 133

Jun2002

ITiDi

134

Jun2002

ITiDi

135

Jun2002

ITiDi

136

Jun2002

ITiDi

137

Jun2002

ITiDi

138

Jun2002

ITiDi

139

Jun2002

ITiDi

140

Jun2002

ITiDi

141

Jun2002

ITiDi

142

Jun2002

ITiDi

143

JAWAPAN
i. Let the design current Ib be the motor full load current, then Ib = 102A, Because In Ib, choose from the standard rating of BS 88 HRC fuses, therefore the nominal rating of the fuse In = 125A ii. Allowed voltage drop from MSB to load is 4% of 415V i.e 16.6V, therefore allowed voltage drop from SSB A to the load is only 16.6V 9V = 7.6V From Table 4C1, Ca = 1 (30 C) From Table 4B1, Cg = 0.81 (group of three circuits) Ci = not applicable It = Ix x 1/Ca x 1/Cg x 1/Ci x A And Ix = In for BS 88 part 2 HRC fuses
Jun2002 ITiDi 144

Cont.
Therefore It = 125A x 1/1 x 1/0.81 = 154.32A From Table 4D4A, column 5, the minimum conductor cross sectional area = 50mm sq. And Ita = 163A From Table 4D4B, column 4 (mV/A/m) r = 0.8 mili/m and (mV/A/m) x = 0.14 mili /m With cos = 0.75 Sin = 1 0.75 = 0.6614 The voltage drop = (mV/A/m)r cos x (mV/A/m) x sin x Ib x Length divide by 1000 ={(0.08 x 0.75) + (0.14 x 0.6614) x 102A x 100m}/1000 = 7.06V It does not exceed 7.6v allowed, so that 50mm sq. cable is adequate
Jun2002 ITiDi 145

Cont.
iii. Voltage drop = {(mV/A/m) z x Ib x L}/1000 From Table 4D4B, column 4,

(mV/A/m) z = 0.81 mili /m and Ib = 102A and L = 100m Therefore Vd = {(0.81 x 102 x 100)}/1000 = 8.26V 8.26V exceeds that of 7.6V allowed, thus the next bigger size i.e 70mm sq. is selected, so confirm this From Table 4D4B, column 4 (mV/A/m) z = 0.57 mili /m Therefore Vd = {(0.57 x 102 x 100)}/1000 = 5.81V

Jun2002

ITiDi

146

Jun2002

ITiDi

147