POKRAJINSKO SAVJETOVANJE U IVANIIMA 1942.

Savez komunista Bosne i Hercegovine obiljeio je 7. januara 1982. godine etrdesetogodinjicu Pokrajinskog savjetovanja Komunistike partije Jugoslavije za Bosnu i Hercegovinu, koje je odrano u Ivaniima 7. i 8. januara 1942. Sveana sjednica je odrana u Sarajevu, a na njoj je uestvovao vei broj preivjelih uesnika partijskog savjetovanja u Ivaniima i jedan broj historiara i drugih javnih radnika. Poseban nedostatak je nedostatak izvorne, fotografske grae o sadraju i uesnicima Savjetovanja. Samo je jedan sauvani dokument (tzv. Novosadski dokument). U knjizi Okruni komitet KPJ za Vojvodinu 19411943, Novi Sad-Sremski Karlovci, 1975., str. 179-184, objavljen je jedan prilog iji se sadraj uveliko odnosi na savjetovanje u Ivaniima, ali u nedostatku potpisa, peata i drugih vanih znakova ovog dokumenta, teko je utvrditi njegovo stvarno porijeklo. O toku samog savjetovanja, kao i o njegovim stavovima i zakljucima uglavnom je pisano na osnovu sjeanja, rasprava, osvrta i novinskih biljeaka. Uesnici Okruglog stola su brojnim sjeanjima i historiografskim prilozima, koji sadre rekonstrukciju, analizu i ocjenu samog savjetovanja, znatno doprinjeli da se ovo savjetovanje potpunije prikae. U Zborniku su objavljeni svi radovi i to redoslijedom kojim su i izloeni. Objavljeni su i razni drugi materijali koji se odnose na ovo savjetovanje. Prvo je predstavljen referat Ugljee Danilovia izloen na sveanoj sjednici u Sarajevu. Zatim slijede sjeanja uesnika Savjetovanja ranije pisana, od koji je veina objavljena u raznim knjigama, asopisima i novinama., pa prilozi sa Okruglog stola odranog 1982., i na kraju izabrani dokumenti NOP-a koji govore o uslovima i irim okolnostima u kojima je Savjetovanje odrano i bibliografija radova. Ustanak u BiH je poeo krajem jula i poetkom augusta 1941. U poetku ustanak nije imao ravnomjeran tok u svim krajevima i nije isto zahvatio sve narode. Ustanak se preteno odvijao na selu, gdje je stvorena iroka baza ustanka, izvor za regrutovanje vojske, vea mogunost za gerilsko ratovanje, ali je zato sporije ukljuivanje radnika i gradskog stanovnitva. Savjetovanje u selu Ivaniima, blzu Sarajeva odrano je u vrlo teko vrijeme, est mjeseci nakon poetka oruanih borbi. Ono je od velikog politikog znaaja ne samo za Bosnu i Hercegovinu nego i u irem smislu. Savjetovanju je prisustvovao i Josip Broz Tito sa onim lanovima CK KPJ i Vrhovnog taba koji su tada bili na okupu, a od glavnih nisu uestvovali Milovan ilas i Ivo Lola Ribar. Uesvovali su prema Brani Kovaeviu: Josip Broz Tito,
1

Edvard Kardelj, Aleksandar Rankovi, Milovan ilas, Moa Pijade, Sreten ujovi, Iso Jovanovi, Svetozar Vukmanovi, Ugljea Danilovi, Avdo Humo, Paaga Mandi, Cvijetin Mijatovi, Vaso Miskin, Boria Kovaevi, Nisim Albahari, Pavle Goranin Ilija, Slavia Vajner ia, Olga Marasovi, Hasan Brki, Karlo Batko, Betika Romano, Miro Popara, Hama Grebo, Lepa Perovi, Dragutin Kosovac, Jusuf Jakubovi, Svetolik Gospi, Vojo Ljuji, Rato Dugonji, Slobodan Princip, Esad engi, Brana Kovaevi i Ferid engi Fio.To je ujedno i prvo savjetovanje komunista iz Bosne i Hercegovine sa generalnim sekretarom, jer u vrijeme obnavljanja i priprema KPJ za oruanu borbu , Tito nije stigao da boravi i u BiH. Savjetovanje je odrano u sali manje seoske gostionice nekog Pupia, koja je kasnije zatiena kao historijski spomenik. Samo prestavnici iz Krajine nisu stigli na Savjetovanje. Savjetovanje je otvorio Iso Jovanovi. Neposredni povod za sazivanje savjetovanja bile su politike prilike i stanje u istonoj Bosni, gdje je postojao najpotpuniji uvid. Porazi u Srbiji nametali su potrebu da se prilike razmatraju u irem okviru. Trebao se odrediti pravac budueg rada. Nastupanjem zime 1941. osjeao se zamor i kolebanje kod boraca i to uglavnom zbog materijalnih tekoa (nedostatak hrane, odjee i obue), popaljena sela i unitena imovina, zatim teki uslovi ratovanja u vrlo otroj zimi, a vrlo vaan inilac je i etnika propaganda. etniki zloini prema muslimanima postojali su sve otvoreniji. Zbog svega pitanje odnosa prema etnicima zauzelo je centralno mjesto na ovom savjetovanju. Dominirala su etiri osnovna pitanja i to odnosi sa etnocima, ocjena vojne taktike, politikog rada i Partije i ocjena meunarodne situacije. Problem etnika je glavni u toku itavog rata, jer su oni igrali na dvije karte, suraivali su sa Njemcima, a bili su i u vezi sa izbjeglikom vladom u Londonu. Poetkom 1942. uspostavljaju kontakte i sa ustaama, a do tada su bili spremni na borbu sa njima, tako da je ocjenjeno da je dalja suradnja sa etnicima nemogua. Sedam dana poslije savjetovanja desila se Druga neprijateljska ofanziva 15. 1. 1942. u istonoj Bosni. Tu su etnici naredili da se ne puca u Njemce, jer oni idu samo protiv partizana, a nee dirati etnike i stanovnitvo. U pogledu vojne taktike injene su krupne greke, jer se uglavnom ratovalo na frontalan nain, jedinice su mjesecima drale ustaljene poloaje, borci su se uleavali, nekorisno je troena municija, a nisu postizani novi rezultati koji su odluujui za borbeni moral i uspjeh partizanskog ratovanja. To se deavalo zbog ambicija da se zauzme Sarajevo. Prema nekima tad je donesena i odluka o stvaranju dobrovoljake vojske. Prema drugima ta odluka je donesena na putu prema Foi polovinom januara 1942. Partijski kadrovi su bili uglavnom orijentisani na vojne ciljeve, a partijski i politiki rad su zanemareni i to je bio nedostatak., a i komandni kadar je bio slab. Trebalo je i
2

ubrzati proces ukljuivanja muslimanskog i Hrvatskog stanovnitva u partizane, a i gradskog. Razmatrana je i vanjskopolitika situacija, stanje na svjetskim frontovima i odnosi u antihitlerovskoj koaliciji, jer je ovo period kada su Njemci doivjeli prvi neuspjeh pred Moskvom. Smatrali su da e Crvena armija do kraja 1942. protjerati Njemce i dovesti rat kraju, jer je Staljin 7. 11. 1941., izjavio da e rat zavriti najdue za jednu godinu i KPJ je smatrala da treba pripremiti tlo za novu, drugu etapu borbe u znaku klasne konfrontacije radniko-sitnoseljakih snaga sa buroazijom. Poslije savjetovanja u Ivaniima u dijelu Hercegovine dolazi do pojave sektatva i skretnja u lijevo, i prema nekima je ba tu i pokrenuta ova politika. Nakon povlaenja iz Uica, krajem novembra 1941. Tito je boravio u istonoj Bosni do sredine januara 1942., zatim prelazi u Fou, u kojoj je boravio i radio sve do 10. maja. 1942.