Hinhoa

I HC NNG
TRNG I HC BCH KHOA

KHOA S PHM K THUT
-----0-----

BI GING
HNH HA

GVC.ThS NGUYN
B mn Hnh ha V k thut

NNG - 2005
Ca. ,.a, Wv%W WO %- ax
M U
A. MC CH V YU CU
1) Mc ch
Hnh ho l mt mn hc thuc lnh vc Hnh hc, nhm:
Nghin cu cc phng php biu din cc hnh trong khng gian ln mt mt m thng
thng l mt phng hai chiu
Nghin cu cc phng php gii cc bi ton trong khng gian bng cach gii chng trn
cc hnh biu din phng
Cung cp mt s kin thc hnh hc c bn hc tip mn V k thut v gii quyt mt s
vn lin quan n chuyn mn.
2) Yu cu ca hnh biu din
Hnh biu din phi n gin, r rng, chnh xc. Cc hnh biu din phi tng ng vi mt
hnh nht nh trong khng gian; ngi ta gi tnh cht ny l tnh phn chuyn hay tnh tng
ng hnh hc ca hnh biu din
3) Mt s k hiu v quy c
Trong bi ging ny s dng nhng k hiu v qui c sau:
im Ch in nh: A, B, C,...
ng thng Ch thng nh: a,b,c,...
Mt phng Ch Hy lp hoc ch vit hoa nh: , , , ,...A, B, C, ...
S lin thuc K hiu nh: im Aa; ng thng a mp ( ), ...bmp(Q),...
Vung gc nh: a b
Giao nh: A= d l
Kt qu = nh: g= mp mp
Song song // nh: d // k
Trng nh: A B

B. CC PHP CHIU
I. PHP CHIU XUYN TM
1) Cch xy dng
Trong khng gian cho mt phng P v mt im S khng thuc mp(P ).(Hnh 1)
Ngi ta thc hin php chiu mt im A bt k nh sau:
V ng thng SA, ng thng ny ct mt phng P ti im A

A
A
S
P
Ta c cc nh ngha:
P : Mt phng hnh chiu
S : Tm chiu
Hnh1
SA : ng thng chiu hoc tia chiu
A : Hnh chiu xuyn tm ca im A t tm
chi S ln mt phng hnh chiu P .
Php chiu c xy dng nh trn c gi l php
chiu xuyn tm vi tm chiu S v mt phng hnh chiu P.
Mt php xuyn tm c xc nh khi bit tm chiu S v mt phng hnh chiu P.

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
1
Ch
a) Hnh l mt tp hp im. Vy chiu mt hnh ta chiu mt s im thnh phn ca hnh
xc nh hnh
b) Nu trong khng gian clic ta b sung thm cc yu t v tn th:
_ Hai ng thng son g song xem nh ct nhau ti mt im v tn:
a // b a b = M
Nh vy biu din mt im v tn ta biu din n bng mt phng ng thng

_ Hai mt phng son g song xem nh ct nhau theo mt ng thng v tn
mp // mp mp mp = d

2) Tnh cht
1. Hnh chiu xuyn tm ca mt ng thng khng i qua tm chiu l mt ng thng
Khi chiu ng thng a, cc tia chiu SA, SB hnh thnh mt mt phng (SAB) gi l mt
phng chiu. Do hnh chiu a(A'B')= mp(SAB) mp(P) (hnh 2)
2. Hnh chiu xuyn tm ca nhng ng thng song song ni chung l nhng ng thng
ng qui
Gi s cho a // b nn cc mp(S,a) v mp(S,b) s giao vi mp(P) cho cc giao tuyn a, b ct
nhau ti im M (M l hnh chiu xuyn tm ca im M
ca ng thng a, b) (hnh 3)

P P
S
M'
S
A
B
B'
A'
a
a'
a
b
b'
a'
A
B
B'
A
Hnh 2 Hnh 3

II. PHP CHIU SONG SONG
1) Cch xy dng
Php chiu song song l trng hp c bit ca php chiu xuyn tm khi tm chiu S xa v
tn
Nh vy php chiu song song c xc nh khi bit mt phng hnh chiu P v phng chiu s

A
P
A
t
s

Hnh 4

Ngi ta chiu song song im A bng cch qua A v ng thng t song song vi phng s, v
giao im A = t mp(P ) th A l hnh chiu song song ca im A t phng chiu s ln mt
phng hnh chiu P (hnh 4).

2) Tnh cht
Php chiu song song l trng hp c bit ca php chiu xuyn tm nn c nhng tnh cht
ca php chiu xuyn tm. Ngoi ra php chiu song song c nhng tnh cht sau:
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
2
1. Hnh chiu song song ca nhng ng thng khng song song vi phng chiu l nhng
ng thng song song.
Gi s cho a // b nn cc mt phng chiu thuc a, b song song nhau, do giao tuyn ca chng
vi mt phng hnh chiu P l nhng ng thng song song: a // b (hnh 5)

P
P
s
s
a'
b'
b
a
C'
B'
A'
C
B
A

Hnh 5 Hnh 6

2. T s n ca ba im phn bit thng hng bng t s n ca ba im phn bit hnh chiu
ca chng

Cho ba im A, B ,C phn bit thng hng, chiu thnh ba im A, B, C cng phn bit thng
hng.(hnh 6). Theo nh l Thalet, ta c:

K hiu t s n ca ba im A,B,C nh sau: (ABC) = (ABC)
' '
' '
B C
A C
CB
CA
=
III. PHP CHIU VUNG GC
1) Cch xy dng
Php chiu vung gc l trng hp c bit ca php chiu
song song khi phng chiu s vung gc vi mt phng hnh
chiu P : s P (hnh 7)
P
s

Hnh 7
2) Tnh cht
Php chiu vung gc c nhng tnh cht ca php chiu song song; Ngoi ra cn c nhiu tnh
cht, chng ta s nghin cu cc chng sau.
IV. NHN XT
Ta c th dng cc php chiu trn biu din vt th trong khng gian ln mt mt phng.
Tuy nhin vi mi hnh chiu th cha xc nh c mt vt th duy nht trong khng gian
V vy mt hnh chiu cha m bo c tnh phn chuyn ca hnh biu din.

Trong cc bi sau chng ta s nghin cu phng php cc hnh chiu vung gc m cc
hnh biu din m bo tnh phn chuyn c gi l thc .

========================

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
3
Ca. ,.a, Wv%W WO .e

Bi 1 IM
I. THC CA IM
I.1 H thng hai mt phng hnh chiu vung gc
a) Cch xy dng
Trong khng gian cho hai mt phng P
1
v P
2
vung gc nhau, d hnh dung t P
1
nm
ngang, P
2
thng ng. Ta nhn c h thng hai mt phng hnh chiu vung gc (hnh 1.1)

x
A
x
(III)
Cao<0, xa <0
(II)
Cao>0, xa <0
(I)
Cao>0, xa >0
A
X
A
2
A
1
A
1
A
2
A
X
P
1
(IV)
Cao<0, xa >0
P
2

Hnh 1.1 Hnh 1.2

Xt mt im A bt k trong khng gian.
_ Chiu vung gc im A ln lt ln P
1
v P
2
ta nhn c cc hnh chiu A
1
, A
2

_ Quay mp P
1
quanh trc x mt gc 90
0
theo chiu mi tn qui c nh (hnh 1.1) n trng
P
2
. V mp (A A
1
A
2
) P
1
v P
2
nn s vung gc vi trc x ti im A
X
. Do sau khi
quay n v tr mi ba im A
1
, A
X
, A
2
thng hng v vung gc trc x (hnh1.2)

b) Cc nh ngha
_ P
1
Mt phng hnh chiu bng
_ P
2
Mt phng hnh chiu ng
_ x = P
1
P
2
Trc hnh chiu
_ A
1
Hnh chiu bng ca im A
_ A
2
Hnh chiu ng ca im A
_ A
1
A
2
( x) ng ging
_ A
1
A
x
xa ca im A, qui c dng nu A
1
nm pha di trc x
_ A
2
A
x
cao ca im A, qui c dng nu A
2
nm pha trn trc x
_ (A
1
, A
2
) Cp im hnh chiu ny gi l thc ca im A.Tht vy t A
1
, A
2
ta
c th dng li c im A theo th t ngc li vi cch dng thc
ca n

H thng P
1
v P
2
chia khng gian ra lm 4 gc phn t:
_ Gc phn t 1 - L phn khng gian nm trn P
1
v trc P
2

_ Gc phn t 2 - L phn khng gian nm trn P
1
v sau P
2

_ Gc phn t 3 - L phn khng gian nm di P
1
v sau P
2

_ Gc phn t 4 - L phn khng gian nm di P
1
v trc P
2

+ Mt phng phn gic 1. L mt phng phn gic ca P
1
v P
2
i qua gc phn t th 1 v gc
phn t th 3.
Nhng im thuc mt phng phn gic1 c thc l mt cp im hnh chiu ng v hnh
chiu bng i xng nhau qua trc hnh chiu x
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
4
Ca. ,.a, Wv%W WO .e
+ Mt phng phn gic 2. L mt phng phn gic ca P
1
v P
2
i qua gc phn t th 2 v gc
phn t th 4.

Nhng im thuc mt phng phn gic 2 c thc l mt cp im hnh chiu ng v hnh
chiu bng trng nhau
(Hnh 1.3) l hnh khng gian biu din mt phng phn gic 1, mt phng phn gic 2 v cc
gc phn t ca h thng hai mt phng hnh chiu vung gc P
1
v P
2

Phn gic 2 Phn gic 1
P
2
P
2 A
A
2
P
1
x
A
1
x
P
1
Hnh 1.3 Hnh 1.4

Nu ta t trc hnh chiu x vung gc vi mt phng ca t giy th h thng hai mt phng
hnh chiu P
1
, P
2
v hai mt phng phn gic 1, 2 c biu din nh (hnh 1.4)
Tm li
thc ca mt im trong khng gian l mt cp im hnh chiu ng v hnh chiu bng c
th phn bit hoc trng nhau

I.2 H thng ba mt phng hnh chiu vung gc

a) Cch xy dng
Thm vo mt phng P
3
vung gc vi P
1
v P
2
, thng P
3
t pha bn phi ngi quan st, ta
nhn c h thng ba mt phng hnh chiu vung gc nh (hnh 1.5)

Hnh 1.5 Hnh 1.6
x
A
P
2
y
z
0
A
z
A
1
P
1

x
z
y
y
A
y
A
1
45
A
y
A
2
A
3
A
y
A
z
A
2
A
x
A
3
P
3
0
A
x
Gi y = P
1
P
3
; z = P
2
P
3
Xt mt im A bt k trong khng gian.
_ Chiu vung gc im A ln lt ln cc mt phng P
1
, P
2
, P
3
ta nhn c cc hnh chiu
A
1
, A
2
,

A
3
.
_ Quay cc mp P
1
, P
3
ln lt quanh cc trc x, trc z mt gc 90
0
theo chiu mi tn qui c
nh (hnh 1.5). Trc y c tch ra lm hai phn, mt phn trc y theo mp P
1
n trng vi trc
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
5
Ca. ,.a, Wv%W WO .e
z, mt phn trc y theo mp P
3
n trng vi trc x. Sau khi quay ta nhn c hnh biu din
nh (hnh1.6)
b) Cc nh ngha
_ P
3
Mt phng hnh chiu cnh
_ A
2
A
z
xa cnh ca im A, qui c dng nu A
2
nm pha bn tri trc z
_ A
3
Hnh chiu cnh ca im A

Ch
_ A
2
A
z
= 0 A
y
= 0 A
y
=

A
x
A
1

_ V hai hnh chiu biu din thc ca mt im nn ta d dng v c hnh chiu th ba
ca im

V d
Cho thc ca im B (B
1
, B
2
) (hnh 1.7a). Hy v hnh chiu th ba ca im B.

Hnh 1.7a Hnh 1.7b
B
Z
x
y
B
2
B
y
B
Y
B
3
B
2
B
1
x
B
1
y
Hnh chiu cnh B
3
ca im B c v theo chiu mi tn nh (hnh 1.7b) ,vi 0B
y'
= 0B
y

II. Quan h gia to cc v thc ca mt im trong khng gian
Nu ly ba mt phng hnh chiu P
1
, P
2
, P
3
lm ba mt phng to cc; ba trc hnh chiu x,
y, z lm ba trc to cc (hnh 1.8)

Vi im A (x
A
, y
A
, z
A
) bt k trong khng gian, ta c:
_ Honh x
A
= 0A
x
: xa cnh ca im A
_ Tung y
A
= A
x
A
1
: xa ca im A
_ Cao z
A
= A
1
A : cao ca im A
Nh vy
Nu cho to cc ca mt im trong khng
gian th ta d dng v c thc cu im .
P
3
0
z
y
x A
1
A
A
x
y
A
z
A
x
A
P
2
Hnh 1.8
P
1

V d
Cho to cc ca cc im A (2, 3, 4); B
(4, -2, -5). Hy v thc ca chng.
-2
+4
y
-
z
+
B
Z
B
Y
y
+
z
-
-5
Hnh 1.9
+2
+3
x
- x
+
x
+
y
+
z
-
A
Y
A
X
A
z
y
-
z
+
+4
A
1
A
2
B
2
B
1
B
X
thc ca cc im A, B c biu din nh
(hnh 1.9), ch chiu dng ca cc trc x, y,
z .
x
-
Trong :
OA
x
= +2; OA
Y
= +3; OA
Z
= +4
OB
x
= +4; OB
Y
= -2; OB
Z
= -5

III. MT VI V D GII SN

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
6
Ca. ,.a, Wv%W WO .e
V d 1
Hy v thc ca cc im sau:
_ im A thuc mt phng P
1

_ im B thuc mt phng P
2

_ im C thuc mt phng Phn gic 1
_ im D thuc mt phng Phn gic 2
_ im E thuc trc hnh chiu x

Gii
_ im A thuc mt phng P
1
nn c A
1
A; A
2
x
_ im B thuc mt phng P
2
nn c B
2
B; B
1
x
_ im C thuc mt phng phn gic 1 nn c C
1
v C
2
i xng nhau qua trc x
_ im D thuc mt phng phn gic 2 nn c D
1
D
2

_ im E thuc trc hnh chiu x nn c E
1
E
2
x ; (Hnh 1.10)

Hnh 1.10 Hnh 1.11

F
2
A
1
o
y
y
z
x
H
Y
F
Y
H
3
H
2
H
1
G
2
G
3
G
Y
G
1
F
Y
F
Y
G
Y
F
3
F
1
E
1
E
2
D
1
D
2
C
1
C
2
B
1
B
2
x
V d 2
Cho thc ca cc im F, G, H (hnh 1.11). Hy v hnh chiu cnh ca chng v cho bit
chng thuc gc phn t th my?
Gii

Hnh chiu cnh ca cc im F, G, H c v theo chiu mi tn bt u i t hnh chiu bng
F
1
, G
1
, H
1
tip theo l mi tn i qua hnh chiu ng F
2
, G
2
, H
2
. Ta s xc nh c cc hnh
chiu cnh F
3
, G
3
, H
3
; (Hnh 1.11)
_ im F c cao dng, xa m nn im F thuc gc phn t th 2
_ im G c cao m, xa m nn im G thuc gc phn t th 3
_ im H c cao m, xa dng nn im H thuc gc phn t th 4

================

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
7
Ca. ,.a, Wv%W WO x-, t/+,
Bi 2 NG THNG

I. THC CA NG THNG
thc ca ng thng c xc nh bi thc ca hai im thuc ng thng .
Gi s ng thng d c xc nh bi hai im A(A
1
, A
2
) v B (B
1
, B
2
) th :
Hai im A
1
, B
1
xc nh hnh chiu bng d
1
ca ng thng d
Hai im A
2
, B
2
xc nh hnh chiu ng d
2
ca ng thng d (hnh 2.1)

B
2
d
1
d
2
A
2
B
1
A
1
x

d
1
d
2
x

Hnh 2.1 Hnh 2.2

Nu d l ng thng thng (d
1
, d
2
khng vung gc trc hnh chiu x ), th khi biu din
thc ca ng thng d khng cn biu din hai im thuc n (hnh 2.2) .

Ch
_ Nhng ng thng thuc mt phng phn gic1 c hnh chiu ng v hnh chiu bng di
xng nhau qua trc hnh chiu x
_ Nhng ng thng thuc mt phng phn gic 2 c hnh chiu ng v hnh chiu bng
trng nhau
II. CC V TR C BIT CA NG THNG
II. 1 Loi ng thng song song vi mt mt phng hnh chiu
1) ng bng (h)
a) nh ngha: ng bng l ng thng song song vi mt phng hnh chiu bng
Gi h l ng bng, ta c: h // P
1
(hnh 2.3a)
h
2
h
1
B
1
A
2 B
2
A
1
A
B
A
1
B
1
A
2
B
2
h
1
h
2
h

x
x
P
2
P
1

Hnh 2.3a Hnh 2.3b

b) Tnh cht:
Hnh chiu ng ca ng bng song song vi trc x : h
2
// x (hnh 2.3b)
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
8
Hnh chiu bng ca ng bng hp vi trc x mt gc bng gc ca ng bng hp vi
mt phng hnh chiu ng : (h
1
, x) = (h , P
2
) =
Hnh chiu bng ca mt on thng thuc ng bng, bng chnh n.
Gi s A, B h A
1
B
1
= AB (hnh 2.3b)

2) ng mt (f)
a) nh ngha: ng mt l ng thng song song vi mt phng hnh chiu ng:
Gi f l ng mt, ta c: f // P
2
(hnh 2.4a)

C
D
f
2
f
1
D
1
C
2
D
2
C
1
f
1
f
2
f
P
1
P
2
x
x
D
1
C
2
D
2
C
1

Hnh 2.4a Hnh 2.4b
b) Tnh cht
Hnh chiu bng ca ng mt song song vi trc x : f
1
// x (hnh 2.4b)
Hnh chiu ng ca ng mt hp vi trc x mt gc bng gc ca ng mt hp vi
mt phng hnh chiu bng : (f
2
, x) = (f , P
1
) =
Hnh chiu ng ca mt on thng thuc ng mt, bng chnh n.
Gi s C, D f C
2
D
2
= CD (hnh 2.4b)

3) ng cnh (p)
a) nh ngha:
ng cnh l ng thng song song vi mt phng hnh chiu cnh: p // P
3
(hnh 2.5a)

z
x
z
x
P
2
p
2
p
1
E
2
F
2

E
1
P
1

F
1
E
3
F
3
E
1
F
1
E
2
F
2
E
3
F
3

0
y
0
y
y
P
3
P
3
p
2
p
1
P
P
3
F
E

Hnh 2.5a Hnh 2.5b
b) Tnh cht
Hnh chiu ng v hnh chiu bng ca ng cnh, trng nhau v vung gc vi trc x:
p
1
p
2
x . Hai hnh chiu ny cha biu din c mt ng cnh c th trong khng
gian. V vy biu din mt ng cnh c th ta cn phi biu din thc ca hai im
thuc ng cnh ; (hnh 2.5b) biu din ng cnh p c xc nh bng hai im E, F

Hnh chiu cnh ca ng cnh ln lt hp vi trc y, z cc gc bng gc ca ng
cnh hp vi mt phng hnh chiu bng v mt phng hnh chiu ng :
(p
3
, y) = (p , P
1
) =
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
9
(p
3
, z) = (p , P
2
) =
Hnh chiu cnh ca mt on thng thuc ng cnh, bng chnh n.
Gi s E, F p E
3
F
3
= EF (hnh 2.5b)

II.2 Loi ng thng vung gc vi mt mt phng hnh chiu
(th song song vi hai mt phng hnh chiu cn li )

1) ng thng chiu bng (d)
a) nh ngha:
ng thng chiu bng l ng thng vung gc vi mt phng hnh chiu bng: dP
1

(Hnh 2.6a )

d
2
x
P
2
x
B
2
A
2
A
B
2
A
2
d
2
d
A
1
B
1
d
1
A
1
B
1
d
1
B
P
1

Hnh 2.6a Hnh 2.6b
b) Tnh cht
Hnh chiu bng ca ng thng chiu bng suy bin thnh mt im: d
1
mt im
ng thng chiu bng va l ng mt va l ng cnh nn c nhng tnh cht ca hai
loi ng ny, tc:
- Hnh chiu ng ca ng thng chiu bng vung gc vi trc x:: d
2
x
- Hnh chiu ng v hnh chiu cnh ca on thng thuc ng thng chiu bng, bng
nhau v bng chnh n. Gi s A, B d A
2
B
2
= A
3
B
3
= AB ; (hnh 2.6b)

2) ng thng chiu ng (k)
a) nh ngha:
ng thng chiu ng l ng thng vung gc vi mt phng hnh chiu ng.
Gi k l ng thng chiu ng, ta c: k P
2
(Hnh 2.7a )

Hnh 2.7a Hnh 2.7b
x
k
1
D
1
C
1
C
2
D
2
k
2
x
P
2
P
1
C
1
C
D
1
D
C
2
D
2
k
2
k
1
k

b) Tnh cht:
Hnh chiu ng ca ng thng chiu ng suy bin thnh mt im: k
2
mt im
ng thng chiu ng va l ng bng va l ng cnh nn c nhng tnh cht ca
hai loi ng ny, tc:
- Hnh chiu bng ca ng thng chiu ng vung gc vi trc x: : k
1
x
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
10
- Hnh chiu bng v hnh chiu cnh ca on thng thuc ng thng chiu ng bng
nhau v bng chnh n. Gi s C, D k C
1
D
1
= C
3
D
3
= CD (hnh 2.7b)

3) ng thng chiu cnh (l)
a) nh ngha
ng thng chiu cnh l ng thng vung gc vi mt phng hnh chiu cnh
Gi l l ng thng chiu cnh, ta c: l P
3
(Hnh 2.8a )

Hnh 2.8a Hnh 2.8b
x
P
2
y
z
0
x
z
y'
y
0
l
2
l
1
E
3
F
3
l
3
E
3
F
3
l
3
P
3
l
l
2
l
1
P
1
F
E
F
1 E
1
F
2 E
2
E
1
F
1
F
2
E
2
b) Tnh cht:
- Hnh chiu cnh ca ng thng chiu cnh suy bin thnh mt im: l
3
- mt im
ng thng chiu cnh va l ng bng va l ng mt nn c nhng tnh cht ca hai
loi ng ny, tc:
- Hnh chiu bng v hnh chiu ng ca ng thng chiu cnh song song nhau v song
song vi trc x: l
1
// l
2
// x .
- Hnh chiu bng v hnh chiu ng ca on thng thuc ng thng chiu cnh bng
nhau v bng chnh n: Gi s E, F l E
1
F
1
= E
2
F
2
= EF (hnh 2.8b)

III. S LIN THUC CA IM V NG THNG
Sau y s trnh by hai nh l khng chng mimh
1) im thuc ng thng thng
ng thng thng l ng thng khng phi l ng ng cnh
nh l
iu kin cn v mt im thuc mt ng thng thng l cc hnh chiu cng tn ca
im v ng thng thuc nhau
Cho im A(A
1
, A
2
) v ng thng d(d
1
, d
2
),
(hnh2.9); nh l trn c vit di dng:

Hnh 2.9

2 2
1 1
d A
d A
d A
d
1
d
2
x
A
2
A
1
2) im thuc ng cnh
nh l
iu kin cn v im C thuc ng cnh AB l t s n ca ba im A, B, C trn cc
hnh chiu bng nhau .
Cho im C (C
1
, C
2
) v ng cnh AB (A
1
B
1
, A
2
B
2
), nh l trn c vit di dng:
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
11

V d
Cho ng cnh AB (A
1
B
1
, A
2
B
2
) v hnh chiu ng C
2
ca im C; (hnh 2.10). Hy v hnh
chiu bng C
1
ca im C bit C AB .
v im C
1
ta thc hin nh sau:
_ V tia A
1
t bt k, t trn cc im C, Bsao cho: A
1
C = A
2
C
2
; CB = C
2
B
2

_ Ni BB
1

_ ng thng v qua im Csong song vi
phng BB
1
ct ng thng A
1
B
1
ti im C
1
l
im cn v;
Tht vy, theo nh l Thalet, ta c:
(A
1
B
1
C
1
) = (A
1
BC)
M (A
1
BC) = (A
2
B
2
C
2
) (A
1
B
1
C
1
) = (A
2
B
2
C
2
)
tho mn nh l trn ; (Hnh 2.10)
Hnh 2.10

3) Vt ca ng thng
Vt ca ng thng l giao im ca ng thng vi mt phng hnh chiu

a) Vt bng (M)
_ nh ngha:
Vt bng ca ng thng l giao im ca ng thng vi mt phng hnh chiu bng
Gi M l vt bng ca ng thng d, ta c: M = d P
1
( Hnh 2.11a)

_ Tnh cht
+ Hnh chiu bng ca vt bng trng vi chnh n : M
1
M
+ Hnh chiu ng ca vt bng thuc trc x : M
2
x ( Hnh 2.11b)
x
B
2

C
2
A
A
C
1
B
1
C
B
t
d
2
d
1
N
1
M
1
N
2
x
x
M
2
d
2
N
2
N
M
2
N
1
d
1
M
1
M
d
P
1
P
2
C AB (A
1
B
1
C
1
) = (A
2
B
2
C
2
)

Hnh 2.11a Hnh 2.11b
b) Vt ng (N)
_ nh ngha
Vt ng ca ng thng l giao im ca ng thng vi mt phng hnh chiu ng
Gi N l vt ng ca ng thng d, ta c: N = d P
2
; ( Hnh 2.11a)

_ Tnh cht
+ Hnh chiu ng ca vt ng trng vi chnh n : N
2
N
+ Hnh chiu bng ca vt ng thuc trc x : N
1
x ; (hnh 2.11b)

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
12
IV.PHNG PHP TAM GIC
Phng php tam gic dng xc nh di tht ca mt on thng v gc nghing ca on
thng to vi mt phng hnh chiu

Gi s c on thng AB, chiu vung gc n xung P
1
c A
1
B
1
; (hnh 2.12).
K AC // A
1
B
1

Trong tam gic vung ACB, ta c: AC = A
1
B
1
v BC = BB
1
- AA
1
: Hiu cao ca A, B.
Vi nhn xt ny ta c th v c di tht ca on thng AB nh sau:

V mt tam gic vung c mt cnh gc vung A
1
B
1
l hnh chiu bng ca on thng AB,
cnh gc vung cn li B
1
B
0
bng hiu cao hai u mt A, B; th cnh huyn A
1
B
0
l di
tht ca on thng cn tm v gc nghing = (B
0
A
1
B
1
) l gc ca on thng AB hp vi
mt phng hnh chiu bng .

Hnh 2.12 Hnh 2.13

P
1
x
B
1
A
1
B
2
B
1

A
1
B
0

B
2
C
A
B
Phng php xc nh di tht ca on thng AB v gc nghing ca on thng to vi
mt phng hnh chiu bng P
1
nu trn gi l phng php tam gic.

Tng t, ta cng c th xc nh c di tht ca on thng v gc nghing ca on
thng to vi mt phng hnh chiu ng; bng cch v mt tam gic vung c mt cnh gc
vung l hnh chiu ng ca on thng, cnh gc vung cn li bng hiu xa ca hai u
mt on thng
x
C
2
A
2
B
2
N
2
I
2
N
1
B
1
I
1
M
2
A
1
Hnh 12.14
C
1
M
1

V. MT VI V D GII SN

V d 1
Cho ng thng AB. Hy xc nh:
a) Vt bng, vt ng ca ng thng AB
b) im C trn ng thng AB c cao gp i xa

Gii
a) Gi M, N ln lt l vt bng v vt ng ca ng
thng AB, ta c :
_ M
2
= A
2
B
2
x M
1
A
1
B
1
- l vt bng ca AB
_ N
1
= A
1
B
1
x N
2
A
2
B
2
- l vt ng ca AB

b) Gi I l im c cao gp i xa v B
1
I
1
. ng thng N
1
I
2
ct A
2
B
2
ti im C
2
l
hnh chiu ng ca im C cn tm.
T C
2
A
2
B
2
C
1
A
1
B
1
; (Hnh 2.14)

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
13
V d 2
Cho im A(A
1
, A
2
) v hnh chiu ng B
2
ca im B. Hy xc nh hnh chiu bng ca im
B trong cc trng hp sau:

a) Bit AB c di l = 30 mm
b) Bit AB hp vi P
1
gc < 90
0

c) Bit AB hp vi P
2
gc < 90
0

Gii

a) V tam gic vung A
1
A
0
B vung ti A
1
c mt cnh gc vung A
1
A
0
bng hiu cao ca
hai im A, B; cnh huyn A
0
B = AB = 30mm.

Theo phng php tam gic th cnh gc vung cn li A
1
B bng hnh chiu bng A
1
B
1
ca
AB. Nh vy B
1
l giao im ca ng trn (A
1
, A
1
B) vi ng ging qua B
2
;
(Hnh 2.15a)

90
0
-
l= 30 mm
x
x x
A
2
B
0
A
2
A
2
B
2
B
2
B
2
B
B
1
H
B
B
1
B
1
B
B B
A
0
A
0
A
1
A
1
A
1
Hnh 2.15a Hnh 2.15b Hnh 2.15c

b) V tam gic vung A
1
A
0
B vung ti A
1
c mt cnh gc vung A
1
A
0
bng hiu cao ca
hai im A, B. V (AB, P
1
) = nn theo phng php tam gic th cnh huyn A
0
B hp vi
cnh A
1
A
0
gc 90
0
- v cnh gc vung cn li A
1
B bng hnh chiu bng A
1
B
1
ca AB.
Nh vy B
1
c v l giao im ca ng trn (A
1
, A
1
B) vi ng ging qua B
2
;
(Hnh 2.15b)

c) V tam gic vung A
2
B
2
B
0
vung ti B
2
c mt cnh gc vung A
2
B
2
. V (AB, P
2
) = nn
theo phng php tam gic th cnh huyn A
2
B
0
hp vi cnh A
2
B
2
gc v cnh gc vung
cn li B
2
B
0
bng hiu xa ca hai im A, B, tc: B
2
B
0
= HB
1
= HB
1
; (Hnh 2.15c)

V d 3
Cho im A(A
1
, A
2
). Hy v ng thng i qua im A v nghing vi mpP
1
, mpP
2
ln lt
cc gc nhn , nh hnh 2.16a

Gii
_ Gi s c on thng AB nghing vi mpP
1
, mpP
2
ln lt cc gc , .
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
14
_ Gia hnh chiu ng A
2
B
2
, hiu xa ca A,B; di tht ca AB v gc nghing ca AB
hp vi mpP
2
lin quan nhau bi tam gic vung A
2
B
2
B
0
; (Hnh 2.16b)
_ Gia hnh chiu bng A
1
B
1
, hiu cao ca A,B; di tht ca AB v gc nghing ca AB
vi mpP
1
lin quan nhau bi tam gic vung A
1
B
1
B
0
; (Hnh 2.16b)

t
t
x
A
1
A
2
B
2
B
2
B
2
B
1
B
1
B
1

B
1
B
2

B
1
B
2
B
0
A
1
A
2
a) b) c)
Hnh 2.16

_ T (Hnh 2.16b), ta v thc ca im B (Hnh 2.16c) nh sau:
+ V hai ng thng t, t // x v cch A
2
on bng B
1
B
0
(hiu cao ca A, B)
+ V ng trn (A
2
, A
2
B
2
), ct t, t ti 4 im B
2
, B
2
, B
1
, B
2
l cc hnh chiu ng ca
cc im B cn dng
+ ng trn (A
1
, A
1
B
1
), ct cc ng ging qua cc im B
2
, B
2
, B
2
, B
2
ti 4 im B
1
,
B
1
, B
1
, B
1
l cc hnh chiu bng ca cc im B cn dng; (Hnh 1.16c)
_ Bi ton c 4 nghim

( hiu k hn hy tham kho thm bai s17
*
sch BI TP HNH HO GII SN ca tc gi
Nguyn )

=====================

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
15
Ca. ,.a, Wv%W WO 1, t-t tx-, a-. ,.xa /a. ax-, t/+,

Bi 3 V TR TNG I GIA HAI
NG THNG

Ttrong khng gian, hai ng thng c cc v tr tng i: giao nhau, song song v cho nhau
I. HAI NG THNG GIAO NHAU
1) Hai ng thng thng giao nhau
ng thng thng l ng thng khng phi l ng cnh 35

nh l
iu kin cn v hai ng thng thng giao nhau l cc hnh chiu cng tn ca chng
giao nhau ti cc im nm trn mt ng ging
Cho hai ng thng a,b (hnh 3.1), nh l trn c vit thnh:

=

x I I
I b a
I b
= I b a
2 1
2 2 2
1 1 1
a
2
I
2
b
2
x
b
1
a
1
I
1
a

Hnh 3.1
2) Mt ng thng thng v mt ng cnh giao nhau
nh l
iu kin cn v mt ng thng thng v mt ng cnh giao nhau l cc hnh chiu
cng tn ca chng giao nhau ti cc im tho mn thc ca im thuc ng cnh
Cho ng thng thng d v ng cnh AB,
nh l trn c vit thnh:

Hnh 3.2
A
2
t
B
x
d
1
I
2
B
2
A
1
B
1
I
1
I
J
1
J
2 d
2

=
=
=

=
) ( ) (
1 2 2 2 1 1
2 2 2 2
1 1 1 1
I B A I B A
I B A d
I B A d
I AB d

V d
Cho ng cnh AB v hnh chiu ng d
2
ca ng thng d. Hy v hnh chiu bng d
1
ca
ng thng d, bit d i qua im J v ct AB ti im I

Gii
Hnh chiu bng I
1
ca im I AB c v bng cch ng dng nh l Thalet nh sau:
_ V tia A
1
t bt k ri t ln cc on A
1
I = A
2
I
2
v IB = I
2
B
2

_ Ni BB
1

ng thng qua I song song vi BB
1
ct A
1
B
1
ti im I
1
; ta c:(A
1
B
1
I
1
) = (A
2
B
2
I
2
)
I AB. Vy d
1
I
1
J
1
(Hnh 3.2)
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
16
II. HAI NG THNG SONG SONG
1) Hai ng thng thng song song
nh l
iu kin cn v hai ng thng thng song song nhau l cc cp hnh chiu cng tn
ca chng song song nhau
Cho hai ng thng thg a,b; (hnh 3.3),

a
2
b
2
x
Hnh 3.3
Chng minh
_ iu kin cn: Gi s a // b nn cc cp mt phng chiu qua a, b song song nhau, do
chng s ct mt phng hnh chiu bng v mt phng hnh chiu ng theo cc cp giao tuyn
song song nhau, tc l a
1
// b
1
v a
2
// b
2
.
_ iu kin : Gi s c hai ng thng thng a, b tho mn a
1
// b
1
v a
2
// b
2
. Bng cch
xy dng ngc li php chiu vung gc, cp mt phng song song vung gc vi mt phng
hnh chiu bng qua a
1
, b
1
s ct cp mt phng song song vung gc vi mt phng hnh chiu
ng qua a
2
, b
2
theo hai giao tuyn a, b song song nhau .

3) Hai ng cnh song song
Xt hai ng cnh c cc cp hnh chiu cng tn khng trng nhau

nh l
iu kin cn v hai ng cnh song song nhau l c hai ng thng ta trn chng
giao nhau hoc song song nhau
Cho hai dng cnh EF v GH,

Hnh 3.4 Hnh 3.5
Chng minh
_ iu kin cn: Gi s EF // GH, th bn im E, F, G, H ng phng nn s c hai ng
thng EH, GF ta trn chng giao nhau ti I hoc song song nhau ( y xt giao nhau)
_ iu kin : Gi s c hai ng cnh EF, GH c cc cp hnh chiu cng tn khng trng
nhau v c hai ng thng ta trn chng EH GF = I hoc EH // GF. Th bn im E, F, G, H
ng phng nn hai ng cnh song song nhau, tc: EF // GH (Hnh 3.4)

Ch
Ngoi ra ta c th pht biu nh l trn nh sau:
iu kin cn v hai ng cnh song song nhau l hnh chiu cnh ca chng song
song nhau (Hnh 3.5)
b
1
a
1
//
2 2
1 1
//
//
b a
b a
b a
x
z
y'
y
E
3
x
0
F
3
H
3
G
3
H
1
G
1
F
1
E
1
H
1
G
1
F
1
E
1
I
1
I
2 G
2
H
2
F
2
E
2
F
2
H
2
G
2
E
2
GF EH
I GF EH
GH EF
//
//
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
17
V d
Cho ng cnh AB v im M; (Hnh 3.6). Hy v ng thng MN // AB

Gii
V AB l ng cnh nn MN // AB cng l ng cnh. Trong mp(MAB), v N tho mn
MN // AB, gi s bit trc N
2
hy v N
1
nh sau:
Gi I = AN BM I
2
B
2
M
2
M N
2
A
2
I
2
N
1
A
1
I
1

I
1
B
1
M
1

Hnh 3.6 Hnh 3.7

III. HAI NG THNG CHO NHAU
Hai ng thng khng tho mn song song hoc giao nhau th cho nhau; (Hnh 3.7) biu din
hai ng thng c, d cho nhau.
IV. HNH CHI CA GC VUNG
nh l
iu kin cn v mt gc vung chiu xung mt phng hnh chiu thnh mt gc vung
l gc vung c mt cnh song song vi mt phng hnh chiu v cnh gc vung cn li
khng vung gc vi mt phng hnh chiu .

Hnh 3.8 Hnh 3.9 Hnh 3.10

Chng minh
_ iu kin cn: Gi s c AOB = 90
0
v OA // P
1
. Chiu vung gc xung mt phng hnh
chiu bng ta nhn c A
1
O
1
B
1
(Hnh 3.8), cn chng minh A
1
O
1
B
1
= 90
0

Ta c: A
1
O
1
// AO
AO OB v AO OO
1
AO mp(B OO
1
) AO O
1
B
1
M A
1
O
1
// AO A
1
O
1
O
1
B
1

_ iu kin : Gi s AOB = 90
0
chiu vung gc xung mt phng hnh chiu bng c
gc A
1
O
1
B
1
= 90
0
, ta cn chng minh gc vung AOB c mt cnh song song mt phng hnh
chiu bng P
1
; ta c : A
1
O
1
mp(OO
1
B
1
) (1)
x
B
1
O
1
A
1
A
2
O
2
B
2
A
O
B
1
B
O
1
A
1
P
d
1
c
1
c
2
d
2
x
x
N
1
M
1
B
1
A
1
I
1
I
2
M
2
N
2
B
2
A
2
x
d
1
d
2
c
1
c
2
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
18
B
1
O
1
mp(OO
1
A
1
A) B
1
O
1
AO
M B O AO AO mp(OO
1
B
1
) (2)
T (1) v (2), AO // A
1
O
1
, tc AO // mp(P
1
)
(Hnh 3.9) biu din thc ca gc vung AOB, c cnh OA // mp(P
1
).

Ch
nh l trn cng ng cho trng hp hai ng thng cho nhau m vung gc vi nhau.
(Hnh 3.10) biu din hai ng thng c, d cho nhau m vung gc nhau, vi c // P
1

V d
C
1
x
B
2
C
2
H
1 B
1
A
1
H
2
A
2
Hy v hnh chiu bng C
1
ca im C, bit rng tam gic
ABC cn ti C, cho AB l ng bng, (Hnh 3.11) .

Gii
Gi H l trung im ca AB, v tam gic ABC cn ti C nn
CH AB, v li AB // mp (P
1
)., nn theo nh l trn, ta c
C
1
H
1
A
1
B
1
.
T ta v c C
1
l giao im ca ng ging qua C
2
vi
ng thng A
1
B
1
ti H
1
Hnh 3.11

V. MT VI V D GII SN

d
1
x
c
1
A
2
b
1
B
1
B
2
c
2
d
2
b
2
a
1
A
1
a
2
V d 1
Cho ba ng thng a, b, c cho nhau; (Hnh 3.12). Hy v
ng thng d song song vi c ct c a v b; trong a mp (P
1
)

Gii

Gi s ng thng d cn dng ct a, b ln lt ti A, B. V a
mp (P
1
) nn A
1
a
1
. V li d // c nn d
1
qua A
1
v d
1
// c
1
V d b = B; t d
1
b
1
= B
1
B
2
b
2
V d
2
qua B
2
v d
2
// c
2
; (Hnh 3.12)
Vy d l ng thng thng cn v
Hnh 3.12
V d 2
Cho hai ng thng AB, CD cho nhau; (Hnh 3.13). Hy xc nh khong cch v dng on
vung gc chung ca hai ng thng trong cc trng hp sau y:
a) CD mp (P
1
); AB l ng thng thng
b) CD mp (P
2
); AB l ng cnh
c) CD mp (P
3
); AB l ng thng thng
Gii
a) Gi MN l on vung gc chung ca AB v CD, vi N AB, M CD
V CD mp (P
1
) nn M
1
C
1
D
1
v MN l on ng bng
V li MN AB M
1
N
1
A
1
B
1
ti N
1
. T N
1
A
1
B
1
N
2
A
2
B
2
M
2
N
2
// x; (Hnh 3.13a)
Kt lun: M
1
N
1
= MN - l khong cch gia hai ng thng AB, CD cho nhau
b) Gi MN l on vung gc chung ca AB v CD, vi N AB, M CD
V CD mp (P
2
) nn M
2
C
2
D
2
v MN l on ng mt
V li MN AB M
2
N
2
A
2
B
2
ti N
2
. T N
2
A
2
B
2
N
1
A
1
B
1
M
1
N
1
// x; (Hnh 3.13b)
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
19
Kt lun: M
1
N
1
= M
2
N
2

x
o
z
y
x
A
1
C
1
C
2
C
2
B
3
N
3
B
2
A
2
t
M
1
N
1
B
N
C
1
D
1
B
1
A
1
M
2
C
2
D
2
N
2
B
2
A
2
B
1
N
1
A
1
N
2
A
2
B
2
M
2
M
1
C
1
D
1
D
2
N
1
M
1
M
2
B
1
D
1
D
2
N
2
A
3
M
3
C
3
D
3
x
y

c) Gi MN l on vung gc chung ca AB v CD, vi N AB, M CD
V CD mp (P
3
) nn M
3
C
3
D
3
v MN l on ng cnh
V li MN AB M
3
N
3
A
3
B
3
ti N
3
.
T N
3
A
3
B
3
N
2
A
2
B
2
, M
2
N
2
// z v N
1
A
1
B
1
, M
1
N
1
// y; (Hnh 3.13c)
Kt lun: M
3
N
3

V d 3
x
A
0
f
2
D
2
C
2
B
2
A
2
f
1
D
1
C
1
B
1
A
1
Cho dim A(A
1
, A
2
) v ng mt f (f
1
, f
2
);
(Hnh 3.14). Hy dng hnh vung ABCD, bit rng
B,C thuc ng mt f

Gii
_ ABCD l hnh vung nn AB BC
_ v B,C f nn AB f A
2
B
2
f
2
B
1
f
1

_ Bng phng php tam gic, xc nh di tht
ca on AB l on B
2
A
0

_ V BC = AB B
2
C
2
= B
2
A
0
C
1
f
1

V D tho mn AD // BC; (Hnh 3.14)

Hnh 3.14

===================

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
20
Ca. ,.a, Wv%W WO %+t e/+,

Bi 4 MT PHNG

I . THC CA HAI MT PHNG
thc ca mt phng c th c xc nh bi mt trong cc cch sau y:
_ Ba dim phn bit khng thng hng, mp(ABC); (Hnh 4.1a)
_ Mt im v mt ng thng khng thuc nhau, mp(M, d) ; (Hnh 4.1b)
_ Hai ng thng giao nhau, mp(a, b) ; (Hnh 4.1c)
_ Hai ng thng song song, mp(m, l) ; (Hnh 4.1d)

a) mp(ABC) b) mp(M, d) c) mp(a, b) d) mp(m // l)
B
2
a
2
M
2
d
2
m
2
A
2
C
2
b
2
l
2
x x x x
a
1
m
1
C
1
d
1 A
1
M
1
l
1
b
1
B
1

Hnh 4.1
Ngoi ra ngi ta cn biu din mt phng bng hai vt ca chng nh sau:

VT CA MT PHNG
Vt ca mt phng l giao tuyn ca mt phng vi mt phng hnh chiu

1) Vt bng ca mt phng
a) nh ngha:
Vt bng ca mt phng l giao tuyn ca mt phng vi mt phng hnh chiu bng
Gi m l vt bng ca mt phng th: m = mp mpP1 ; (Hnh 4.2a)
K hiu : m

b) Tnh cht
_ Hnh chiu bng ca vt bng trng vi chnh n: m
1
m

_ Hnh chiu ng ca vt bng trng vi trc x : m
2
x ; (hnh 4.2b)

Hnh 4.2a Hnh 4.2b Hnh 4.3a Hnh 4.3b

2) Vt ng ca mt phng
x
P
2
P
1
m
P
2
n
m
2

n
1

x m
2

n
1

x
x
m
m m

P
1
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
21
a) nh ngha:
Vt ng ca mt phng l giao tuyn ca mt phng vi mt phng hnh chiu ng
Gi n l vt ng ca mt phng th: n = mp mpP
2
(Hnh 4.2a)
K hiu : n

b) Tnh cht
_ Hnh chiu ng ca vt ng trng vi chnh n: n
2
n

_ Hnh chiu bng ca vt ng trng vi trc x : n
1
x ; (hnh 4.2b)

Ch
Thc cht ca vic biu din mt phng bng hai vt ca chng l biu din mt phng
bng hai ng thng m
, n
ct nhau hoc song song nhau ln lt nm trong mt phng hnh

chiu bng v mt phng hnh chiu ng. Do hai vt m

, n

ca mt phng phi ct nhau
ti mt im nm trn trc x (Hnh 4.2a,b) hoc song song vi trc x (Hnh 4.3a, b)
ng thng thuc mt phng th cc vt cng tn ca ng thng v mt phng thuc nhau

II. CC V TR C BIT CA MT PHNG
II. 1- Loi mt phng vung gc vi mt phng hnh chiu

1) Mt phng chiu bng
a) nh ngha:
Mt phng chiu bng l mt phng vung gc vi mt phng hnh chiu bng
Gi l mt phng chiu bng, ta c: mp mpP
1

b) Tnh cht
_ Hnh chiu bng ca mt phng chiu bng suy bin thnh mt ng thng: (
1
) 1 ng
thng
_ Hnh chiu bng ca im, ng thng thuc mt phng chiu bng th thuc ng thng
suy bin ca mt phng chiu bng
Gi s : im A mp ; d mp A
1
(
1
) ; d
1
(
1
) ;
_ Vt ng ca mt phng chiu bng vung gc vi trc x : n x ; (Hnh 4.4)

Hnh 4.4 Hnh 4.5
n

x x
m

k
2
(
2
)
d
1
(
1
)
B
2
B
1
A
2
A
1
d
2
k
1
2) Mt phng chiu ng
a) nh ngha:
Mt phng chiu ng l mt phng vung gc vi mt phng hnh chiu ng
Gi l mt phng chiu ng: mp mpP
2

b) Tnh cht
_ Hnh chiu ng ca mt phng chiu ng suy bin thnh mt ng thng: (
2
) 1
ng thng
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
22
_ Hnh chiu ng ca im, ng thng thuc mt phng chiu ng th thuc ng thng
suy bin ca mt phng chiu ng
Gi s : im B mp ; k mp B
2
(
2
) ; k
2
(
2
) ;
_ Vt bng ca mt phng chiu ng vung gc vi trc x : m
x ; (Hnh 4.5)

3) Mt phng chiu cnh
a) nh ngha:
Mt phng chiu cnh l mt phng vung gc vi mt phng hnh chiu cnh
Gi l mt phng chiu cnh, ta c: mp mpP3

b) Tnh cht
_ Hnh chiu cnh ca mt phng chiu cnh suy bin thnh mt ng thng: (3) 1 ng
thng
_ Hnh chiu cnh ca im, ng thng thuc mt phng chiu cnh th thuc ng thng
suy bin ca mt phng chiu cnh
Gi s : im C mp ; l mp C
3
(
3
) ; l
3
(
3
) ; (Hnh 4.6)
_ Vt bng v vt ng ca mt phng chiu cnh vung gc vi trc z hay song song vi trc
x

z
l
2
n

(Hnh 4.6)

II.2 Loi mt phng song song vi mt mt phng hnh chiu
(Th vung gc vi hai mt phng hnh chiu cn li)

1) Mt phng bng
a) nh ngha:
Mt phng bng l mt phng song song vi mt phng hnh chiu bng
Gi l mt phng bng, ta c: mp // mpP1

Hnh 4.7 Hnh 4.8

b) Tnh cht
_ Hnh chiu ng ca mt phng bng suy bin thnh mt ng thng song song vi trc x:
(
2
) // x
_ Mt phng bng va l mt phng chiu ng va l mt phng chiu cnh nn c nhng tnh
cht ca hai loi mt phng ny
Gi s A, B, C mp A
2
, B
2
, C
2
(
2
)
_ Hnh chiu bng ca mt hnh phng thuc mt phng bng th bng chnh n
A
1
B
2
A
2
B
1
C
1
D
1
C
2
(
2
)
x
E
2
F
1
E
1
F
2
D
2
(
1
)
x
m

l
3
(
3
)
C
3
o
C
2
x
x n m
z n m
// //
,

y
y
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
23
ABC mp A
1
B
1
C
1
= ABC ; (Hnh 4.7)

2) Mt phng mt
a) nh ngha
Mt phng mt l mt phng song song vi mt phng hnh chiu ng
Gi l mt phng mt, ta c: mp // mpP
2

b) Tnh cht
_ Hnh chiu bng ca mt phng mt suy bin thnh mt ng thng song song vi trc x:
(
1
) // x
_ Mt phng mt va l mt phng chiu bng va l mt phng chiu cnh nn c nhng tnh
cht ca hai loi mt phng ny
Gi s D, E, F mp D
1
, E
1
, F
1
(
1
)
_ Hnh chiu ng ca mt hnh phng thuc mt phng mt th bng chnh n
DEF mp D
2
E
2
F
2
= DEF ; (Hnh 4.8)

3) Mt phng cnh
a) nh ngha
Mt phng cnh l mt phng song song vi mt phng hnh chiu cnh
Gi l mt phng cnh, ta c : mp // mpP
3

b) Tnh cht
_ Hnh chiu bng v hnh chiu ng ca mt phng cnh suy bin thnh hai ng thng
trng nhau v vung gc vi trc x: (1) (2) x
_ Mt phng cnh va l mt phng chiu
bng va l mt phng chiu ng nn c
nhng tnh cht ca hai loi mt phng ny

Gi s :D, K, L mp; (Hnh 4.9)
D
1
, K
1
, L
1
(
1
) v D
2
, K
2
,L
2
(
2
)

_ Hnh chiu cnh ca mt hnh phng thuc
mt phng cnh th bng chnh n, gi s :
DKL mp D
3
K
3
L
3
= DKL

Hnh 4.9
III. S LIN THUC CA IM, NG THNG Vi MT PHNG
z
x
D
2
(
2
)
K
2
L
2
D
1
L
1
K
1
D
3
K
3
L
3
y
y
o
(
1
)
A
2
x
d
2 E
2
F
2
d
1
C
2
B
1
Hnh 4.10
E
1
F
1
C
1
B
2
A
1
(Bi ton c bn trn mt phng)

Da vo hai tin sau y biu din s lin thuc ca
im, ng thng vi mt phng

1. Mt ng thng thuc mt mt phng nu n c hai
im thuc mt phng
2. Mt im thuc mt mt phng nu n thuc mt
ng thng ca mt phng

V d1
Cho mt phng ABC (hnh 4.10). Hy v mt ng thng d bt k thuc mt phng ABC.
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
24

Gii
-
Trong mt phng ABC, ta ly hai im bt k E, F; chng hn E AB, F AC. Hai im
phn bit E, F xc nh ng thng d c thc: E
1
F
1
d
1
v E
2
F
2
d
2
- ng thng d c hai im E, F thuc mp(ABC) nn theo tin 1 th (d
1
, d
2
) l thc ca
ng thng d thuc mt phng (ABC) ; (hnh 4.10)
V d 2
Cho mt phng c xc nh bi hai ng thng giao nhau a, b v hnh chiu ng K
2
ca
im K; (hnh 4.11). Hy v hnh chiu bng K
1
, bit K thuc mt phng (a, b)

Gii
Trong mp (a,b), v ng thng g i qua im K; g
2
i qua K
2
. V g mp(a,b) nn v c g
1
T K
2
g
2
K
1
g
1
. Vy (K
1
, K
2
) l thc ca im K thuc mp(a,b) cn dng

IV. CC NG THNG C BIT CA MT PHNG
1) ng bng ca mt phng

a) nh ngha:
ng bng ca mt phng l ng thng thuc mt phng v song song vi mt phng hnh
chiu bng
Gi h
l ng bng ca mt phng : h
mp v h
// (P
1
) ; (Hnh 4.12a)

b) Tnh cht
_ Hnh chiu ng ca ng bng song song vi trc x: h
2
// x ; (Hnh 4.12b)
h
2
// x ; (Hnh 4.13)
_ Hnh chiu bng ca ng bng song song vi vt bng ca mt phng : h
1
// m

Hnh 4.12a Hnh 4.12b Hnh 4.13

m
h
1
h
2
x
N
2
N
1
m
x
P
1
P
2
h
h
2
N

h
1
h
2
h
1
A
2
C
1
C
2
E
2
E
1
F
1
F
2
B
2
B
1
A
1
x
2) ng mt ca mt phng

a) nh ngha
ng mt ca mt phng l ng thng thuc mt phng v song song vi mt phng hnh
chiu ng

Gi f
l ng mt ca mt phng : f
mp v f
// (P
2
) ; (Hnh 4.14a)

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
25

Hnh 4.14a Hnh 4.14b Hnh 4.15
m
f
1
f
2
x
M
2
M
1
f
2
a
2
a
1
F
1
x
O
1
O
2
b
2
F
2
b
1
E
1
E
2
m
x
P
1
P
2
f
f
2
f
1

M
f
1

b) Tnh cht
_ Hnh chiu bng ca ng mt song song vi trc x: f
1
// x ; (Hnh 4.14b)
f
1
// x ; (Hnh 4.15 )
_ Hnh chiu ng ca ng mt song song vi vt ng ca mt phng : f
2
// n

Chu y
ng bng h
mp nn vt ng N ca ng bng h
thuc vt ng n
ca mp
ng mt f
mp nn vt bng M ca ng mt f
thuc vt bng m
ca mp
Nu mt phng l mt phng chiu cnh th ng thng chiu cnh k
mp va l
ng bng va l ng mt (Hnh 4.16 a, b)

Hnh 4.16a Hnh 4.16b

P
1
P
2
k
1
x
k
2
D
1
D
2
M
1
N
1
M
2
N
2
x
n
k
2
k
1
3) ng dc nht ca mt phng di vi mt phng hnh chiu

a) ng dc nht ca mt phng di vi mt phng hnh chiu bng
nh ngha
ng dc nht ca mt phng i vi mt phng hnh chiu bng l ng thng thuc mt
phng v to vi mt phng hnh chiu bng mt gc ln nht so vi cc ng thng khc thuc
mt phng
N
2
P
2 n

N
1
x
m
x
N
M
d
1
d
2
P
1
M
2
M
1
D
1
B
1
D
2
C
1
B
2
x
C
2
M
1
M
2
N
1
N
2
d
2
d
1
m

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
26
Gi d l ng dc nht ca mp i vi mt phng hnh chiu bng (Hnh 4.17a)

Tnh cht
- ng dc nht ca mt phng i vi mt phng hnh chiu bng th vung gc vi
ng bng (hay vt bng) ca mt phng , nn gc vung c bo tn hnh chiu bng,
tc d h
(m
) d
1
h
1
hay d
1
m
(Hnh 4.17b)
(Hnh 4.17c) biu din MN l ng dc nht ca mt phng (NBC) i vi mt phng hnh
chiu bng, MN vung gc vi ng bng BD N
1
M
1
B
1
D
1
- Gc ca ng dc nht ca mt phng i vi mt phng hnh chiu bng chnh l gc
ca mt phng hp vi mt phng hnh chiu bng : (d, P
1
) = (mp , P
1
) =

b) ng dc nht ca mt phng di vi mt phng hnh chiu ng
nh ngha
ng dc nht ca mt phng i vi mt phng hnh chiu ng l ng thng thuc mt
phng v to vi mt phng hnh chiu ng mt gc ln nht so vi cc ng thng khc
thuc mt phng

Hnh 4.18 Hnh 4.18b
x
P
2

x
E
g
g
2
g
2
E
2
m

P
1
g
1
F
2
E
1
F
F
1
m
g
1

Gi g l ng dc nht ca mp i vi mt phng hnh chiu ng (Hnh 4.18a)

Tnh cht
- ng dc nht ca mt phng i vi mt phng hnh chiu ng th vung gc vi
ng mt (hay vt ng) ca mt phng , nn gc vung c bo tn hnh chiu ng,
tc: g f
(n
) g
2
f
2
hay g
2
n
(Hnh 4.18b)
- Gc ca ng dc nht ca mt phng i vi mt phng hnh chiu ng chnh l gc
ca mt phng hp vi mt phng hnh chiu ng
(g , P
2
) = (mp , P
2
) =
x
E
1
N
0
N
1
E
0
E
2
F
1
F
2
x
N
2
M
2
M
1
m
V d
Cho mt phng (m
, n
). Hy xc nh
gc nghing ca mp i mt phng hnh
chiu bng v i vi mt phng hnh chiu
ng

Gii
1) V ng dc nht MN ca mp i
vi mpP
1
: M
1
N
1
m

M
2
N
2
.
Hnh 4.19 Hnh 4.20
(Hnh 4.19). Bng phng php tam gic, xc nh di tht ca on NM l M
1
N
0
N
1
M
1
N
0
= =(MN, P
1
) = ( mp , P
1
)

2) V ng dc nht EF ca mp i vi mp P
2
: E
2
F
2
n

E
1
F
1
(Hnh 4.20).Bng phng
php tam gic, xc nh di tht ca on EF l F
2
E
0

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
27
E
2
F
2
E
0
= = (EF, P
2
) = (mp, P
2
)

V. MT VI V D GII SN
V d 1
Cho mp (m
, n
) v hnh chiu ng A
2
B
2
C
2
ca tam gic ABC; (Hnh 4.21a,b). Hy v hnh
chiu bng A
1
B
1
C
1
, bit tam gic ABC thuc mp

Hnh 4.21a Hnh 4.21b
N
2
N
1
M
1
B
1
A
1
C
1
C
2
B
2
A
2
M
2
m

x
x
A
1
A
2
B
2
C
2
B
1
C
1
m

K
1
K
2
N
1
N
2

Gii
a) Tam gic ABC mp ( Hnh 4.21a) nn:
_ C
2
x C
1
m

_ BC n
= K; t K
2
= B
2
C
2
n
K
1
x v B
1
K
1
C
1

_ AC n
= N; t N
2
= A
2
C
2
n
N
1
x v A
1
N
1
C
1

b) Tam gic ABC mp ( Hnh 4.21b) nn:
_ AB n
= N v AB m
= M.
_ T N
2
= A
2
B
2
n
N
1
x v M
2
= A
2
B
2
x M
1
m
A
1
, B
1
M
1
N
1

_ V mp l mt phng chiu cnh (m
// n
// x) nn A
1
C
1
//=A
2
C
2

_ Ni B
1
C
1

V d 2
Cho mp c xc nh bng hai ng thng a,b ct
nhau; (Hnh 4.22). Hy v cc vt m
, n
ca mp

Gii
_ Gi A,B ln lt l vt ng ca ng thng a, b.
T A
1
= a
1
x A
2
a
2
; (A A
2
)
T B
1
= b
1
x B
2
b
2
; (B B
2
)
_ Gi M l vt bng ca ng thng a
T M
2
= a
2
x M
1
a
1
; (M M
1
) Hnh 4.22
M
2 B
1
A
1
m

x O
M
1
B
2
b
2
b
1
a
2
a
1
I
1
I
2
A
2
_ ng thng a,b mp nn vt ng n
i qua cc vt ng A, B ca ng thng a,b :

n

A
2
B
2
Gi O = n

x m

M
1
O; (Hnh 4.22)

V d 3
Cho ng thng d. Hy dng mt phng thng v mt phng bng vt nhn ng thng d
lm ng dc nht ca mt phng:
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
28
a) i vi mp P
1

b) i vi mp P
2

Gii
a) V ng bng h d ti I h
1
d
1
ti I
1
mp(d,h) nhn ng thng d lm ng dc
nht ca mt phng i vi mpP
1
;(Hnh 4.23a)

b) V ng mt f d ti I f
2
d
2
ti I
2
mp(d, f) nhn ng thng d lm ng dc nht
ca mt phng i vi mp P
2
;(Hnh 4.23b)

a) b) c) d)
Hnh 4.23
M
2
M
2
M
1
M
1
N
1
N
1
N
2
N
2
x
x
x
x
m

I
2
I
1
I
1
I
2
h
1
f
1
f
2
h
2
d
1
d
1
d
1
d
1
d
2
d
2
d
2
d
2

c) V M, N ln lt l vt bng, vt ng ca ng thng d; mp nhn ng thng d lm
ng dc nht ca mt phng i vi mpP
1
nn m
d
1
ti M
1
n
i qua N
2
; (Hnh 4.23c)
d) Tng t, mp nhn ng thng d lm ng dc nht ca mt phng i vi mp P
2
nn
n
d
2
ti N
2
m
i qua M
1
v i qua giao im ca n
vi trc x; (Hnh 4.23d)

V d 4
Cho vt bng m
ca mp. Hy v vt ng n
, bit rng mp nghing vi mp P

1
gc 60
0

Gii

Ta bit rng gc nghing ca mp i vi mp P
1
cng chnh l gc ca ng dc nht ca mp
i vi mp P
1
. V vy ta v ng thng d dc nht ca mp i vi mp P
1
_ d
1
m

ti M
1
v ct trc x ti N
1
, M
2
x.
_ Ta bit rng mp to vi mp P
1
gc 60
0
nn d
to vi mpP
1
gc 60
0
.V tam gic vung
M
1
N
1
N
0
c mt cnh gc vung M
1
N
1
, cnh
huyn M
1
N
0
to vi M
1
N
1
gc 60
0

_ Theo phng php tam gic th cnh gc
vung cn li N
1
N
0
bng hiu cao ca M,
N; tc : N
1
N
2
= N
1
N
0
d
2
M
2
N
2

_ Vy n
i qua N
2
v qua giao im ca m
vi
trc x ; (Hnh 4.24)

Hnh 4.24
x
n
d
1
m
N
0
M
1
M
2
N
2
60
0
d
2
N
1
==============
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
29
Ca. ,.a, Wv%W WO 1, t-t tx-, a-. ,.xa /a. +t e/+,

Bi 5 V TR TNG I GIA
HAI MT PHNG

Trong khng gian hai mt phng c cc v tr tng i: giao nhau hoc song song

I. HAI MT PHNG SONG SONG
nh l
iu kin cn v hai mt phng song song nhau l trong mt phng ny cha hai ng
thng giao nhau ln lt song song vi hai ng thng giao nhau thuc mt phng kia

V d
Cho mt phng (a,b) v im M. Qua M hy dng mp(c,d) // mp(a,b)

b
2
d
1
c
1
d
2
b
1
c
2
a
1
a
2
I
1 M
1
M
2
I
2
Gii
Qua im M v hai ng thng c, d:
_ c // a c
1
// a
1
v c
2
// a
2

x
_ d // b d
1
// b
1
v d
2
// b
2

Vy mp(c, d) // mp(a,b) l mt phng cn dng

Hnh 5.1
Ch
Hai mt phng song song nhau th cc vt cng tn ca chng song song
Gi s : mp // mp m
// m
v n
// n
; (Hnh 5.2)
iu ngc li ch ng khi chng l mt phng thng, cn mt phng chiu cnh th cha
chc

Hnh 5.2

P
2
P
1
x
x
x x
n

n
P

2
n

P
1
m

II. HAI MT PHNG GIAO NHAU
Ni dung ca phn ny l v giao tuyn ca hai mt phng

1) Trng hp bit mt hnh chiu ca giao tuyn
a) Nu c hai mt phng cho l mt phng chiu cng tn, th:

_ Ta bit c mt hnh chiu ca giao tuyn suy bin thnh mt im chnh l giao im ca
hai ng thng suy bin ca hai mt phng chiu
_ Hnh chiu cn li ca giao tuyn i qua im suy bin v vung gc vi trc hnh chiu .

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
30
V d
Hy v giao tuyn ca hai mt phng , chiu bng (Hnh 5.3)

Gii
Gi g = mp mp .
V mp v mp P
1
nn giao tuyn g ca chng vung gc mpP
1
; c hnh chiu bng g
1

= (
1
) (
1
) 1 im
Hnh chiu ng ca giao tuyn : g
2
x

Hnh 5.3 Hnh 5.4
B
1
B
2
A
1
A
2
x
g
2
(
2
)
I
1
I
2
b
1
b
2
a
1
g
1
a
2
g
1
(
1
) (
1
)
g
2
n

x

b) Nu mt trong hai mt phng cho l mt phng chiu, th:
_ Ta bit c mt hnh chiu ca giao tuyn trng vi ng thng suy bin ca mt phng
chiu .
_ v hnh chiu cn li ca giao tuyn ta p dng bi ton ng thng thuc mt phng
khng chiu.

V d
Hy v giao tuyn ca mt phng (a, b) vi mt phng chiu ng ; (Hnh 5.4)

Gii
Gi g = mp mp(a, b) .
V mp P
2
nn g
2
(
2
) .
Theo trn, g mp(a, b) nn g s ct a, b ln lt ti cc im A, B. Do g
1
A
1
B
1

2) Trng hp tng qut
v giao tuyn g ca hai mt phng , bt k (Hnh 5.5). Ta phi tm hai im chung ca
chng bng cch dng hai mt phng ph tr. Trnh t gii nh sau:
1) Dng mt phng phu tr ( thng l mt phng chiu) ct c mp v mp
2) V hai giao tuyn ph: a = mp mp
v b = mp mp
3) V giao im: M = a b , l mt im thuc giao tuyn g
Tng t, v mp phu tr th hai [thng () // () ], ta tm c im th hai N g
Vy
g MN = mp mp

V d
Hy v giao tuyn ca mt phng (c, d) vi mt phng (m
, n
) (Hnh 5.6)

Gii
_ Dng mp - lm mt phng bng ph tr (cng l mt phng chiu ng)
_ V hai ng bng giao tuyn ph:
+ a = mp mp; V mp P
2
nn a
2
(
2
) a
1
// m

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
31
+ b = mp mp(c, d) ; V mp P
2
nn b
2
(
2
) b
1

_ V giao im M = a b ; T a
1
b
1
= M
1
M
2
a
2

Hnh 5.5 Hnh 5.6
a
2
b'
2
(
2
)
I
2
a
2
b
2
(
2
)
c
1
d
2
d
1
I
1
g
2
x
g
1
c
2
M
2
N
2
M
1
N
1
b
1
b
1
a
1
m
a
1

mp
mp
a
b
b
a
M
N
g
Tng t
_ Dng mp // mp - lm mt phng ph tr
_ V hai ng bng giao tuyn ph:
+ a = mp mp; V mp P
2
nn a
2
(
2
) a
1
// a
1

+ b = mp mp(c, d); V mp P
2
nn b
2
(
2
) b
1
// b
1

_ V giao im N = a b ; T a
1
b
1
= N
1
N
2
a
2

Kt lun: g MN = mp mp(c, d)


V d 1
Hy v giao tuyn ca mp v mp; c cho trong cc trng hp (Hnh 5.7a,b,c)

Gii
a) V m
, m
P
1
m
= M thuc giao tuyn

ca () v ().
T M
1
= m
M
2
x
V n
, n
P
2
n
= N

thuc giao tuyn

ca () v (). T N
2
= n
N
1
x
Vy MN = mp mp ; (Hnh 5.7a)

x x
M
1
M
2
g
1
g
2
N
2
M
1
N
1
M
2
N
1
M
2
M
1
N
1
N
2
N
2
m


b) Tng t nh trn, v m
// m

m
= M

mp mp = NM
g (g l ng bng ca mp v mp); (Hnh 5.7b)

c) Tng t nh trn mp mp = NM - l ng cnh ; (Hnh 5.7c)

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
32
V d 2
Hy v giao tuyn ca hai mt phng : mp (m
, A) v mp (n
, B) ; (Hnh 5.8)

Gii
_ Qua im A mp, v ng bng h v v vt ng H ca h Vt ng n
di qua H
2
v qua
giao im ca m
vi trc x
_ Qua im B mp, v ng mt f v v vt ng F ca f Vt bng m
i qua F
1
v qua
giao im ca n
vi trc x
V giao tuyn MN = mp mp ; (Hnh 5.7)

n

H
1
H
2
h
2
h
1
M
2
M
1
N
1
N
2
F
1
F
2
f
2
f
1
m

A
2
B
2
B
1
A
1
x
Hnh 5.8

======================

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
33
Ca. ,.a, Wv%W WO 1, t-t tx-, a-. ,.xa ax-, t/+, a +t e/+,

Bi 6 V TR TNG I GIA
NG THNG V MT PHNG

I. NG THNG SONG SONG MT PHNG
nh l
iu kin cn v mt ng thng song song vi mt mt phng l ng thng song
song vi mt ng thng nm trong mt phng

V d
Cho mp(a, b) v im M; (Hnh 6.1). Qua M, hy dng ng thng d // mp(a, b)

Gii
Trong mt phng (a,b), v ng thng l.
Qua im M v ng thng d // l d
1
// l
1
v d
2
// l
2
Theo nh l trn th d // mp(a, b)

Hnh 6.1 Hnh 6.2

II. NG THNG V MT PHNG GIAO NHAU
Ni dung ca phn ny l v giao im ca ng thng vi mt phng

1) Trng hp bit mt hnh chiu ca giao im
a) Nu mt phng cho l mt phng chiu, ng thng bt k, th:
_ Ta bit c mt hnh chiu ca giao im l giao ca ng thng suy bin ca mt phng
chiu vi hnh chiu cng tn ca ng thng
_ v hnh chiu cn li ca giao im, ta p dng bi ton dim thuc ng thng
V d
Hy v giao im ca ng thng d vi mt phng chiu bng (Hnh 6.2)

Gii
Gi A = d mp A mp, v mp P
1
nn A
1
(
1
)
A d A
1
d
1
I
1
I
2
b
2
d
2
b
1
l
1
d
1
M
2
M
1
A
2
x
n
d
2
d
1
A
1
(
1
)
l
2
a
1
x
a
2
Vy A
1
= (
1
) d
1
A
2
d
2
; (Hnh 6.2)

b) Nu ng thng cho l ng thng chiu, mt phng bt ky, th:
_ Ta bit c mt hnh chiu ca giao im trng vi im suy bin ca ng thng chiu
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
34
_ v hnh chiu cn li ca giao im, ta p dng bi ton im thuc mt phng

V d
Hy v giao im ca mp(a, b) vi ng thng d chiu bng; (Hnh 6.3)

Gii
Gi M = d mp(a, b) M d, v d P
1
nn M
1
d
1
M mp(a, b) M g mp(a, b)
T M
1
g
1
M
2
g
2
; (Hnh 6.3)

Hnh 6.3 Hnh 6.4

2) Trng hp tng qut
v giao im M ca ng thng d vi mp bt k; (Hnh 6.4). Ta phi tm mt im chung
ca chng bng cch dng mt phng ph tr, vi trnh t gii nh sau:
3) Dng mt phng phu tr cha ng thng d ( thng l mt phng chiu)
4) V giao tuyn ph: g = mp mp
3) V giao im: M = g d
Vy

M
2
b
2
b
1
I
2
I
1
g
2
g
1
A
2
A
1
B
2
B
1
d
2
M = d mp
M
1

d
1
a
1
a
2
x
M
g
d
F
1
F
2
E
1
x
M
1
K
1
g
1
I
2
J
2
B
1
A
1
C
1
d
1
B
2
C
2
g
2
(
2
)
M
2
E
2
K
2
I
1
J
1
A
2
V d
Hy v giao im ca ng thng d vi mp(ABC)
Hnh 6.5)

Gii
1) Dng mt phng phu tr chiu ng cha ng
thng d (
2
) d
2

2) V giao tuyn ph: g EF = mp mp (ABC)
T g
2
E
2
F
2
(
2
) g
1
E
1
F
1
3) V giao im: M = g d
T M
1
= g
1
d
1
M
2
d
2
M = d mp

Hnh 6.5

Biu din thy khut trn hnh chiu
Sau khi v giao im ca ng thng vi mt phng, gy n tng ni cho hnh chiu,
ngi ta thng biu din thy - khut ca hnh vi qui c nh sau:
_ Mt ngi quan st t trn P
1
, trc P
2
v t xa v tn theo cc hng nhn vung gc vi
hai mt phng hnh chiu ny
_ Mt phng xem nh khng trong sut (vt th c)
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
35
Vi qui c ny, th:
+ Cp im nm trn ng thng chiu bng, im no cao hn s thy hnh chiu bng.
+ Cp im nm trn ng thng chiu ng, im no xa hn s thy hnh chiu ng

Tr li v d (hnh 6.5)
Thy khut hnh chiu bng: Xt cp im I, J vi Id, J BC sao cho I
1
J
1
. Ta thy
im I cao hn J nn : I
1
- thy I
1
M
1
- thy; do trn hnh chiu ny mt phng che
khut phn cn li ca ng thng thuc phm vi mt phng
Thy khut hnh chiu ng: Xt cp im E, K vi K d, E AC sao cho E
2
K
2
. Ta
thy im K xa hn E nn : K
2
- thy K
2
M
2
- thy; do trn hnh chiu ny mt phng
che khut phn cn li ca ng thng thuc phm vi mt phng

III. NG THNG VUNG GC VI MT PHNG
Da vo nh l v hnh chiu ca gc vung v nh l v ng thng vung gc vi mt
phng trong khng gian, ta nu ra nh l sau:

1) i vi mt phng thng
nh l
iu kin cn v ng thng vung gc vi mt phng thng l hnh chiu bng ca
ng thng vung gc vi hnh chiu bng ca ng bng (vt bng) ca mt phng v hnh
chiu ng ca ng thng vung gc vi hnh chiu ng ca ng mt(vt ng) ca mt
phng
Cho ng thng d v mp (Hnh 6.6),

) (
) (
2 2 2
1 1 1

n d hay f d
m d hay h d
mp d
nh l trn vit li nh sau:

y
o
y
z
x

3
B
3
B
2
A
2
m

Hnh 6.6 Hnh 6.7
n
f
1
x
h
2
f
2
h
1
d
2
m
d
1
A
3

Chng minh
iu kin cn: Gi s d mp d h

mp d
1
h
1
hay (d
1
m
)
d f

mp d
2
f
2
hay (d
2
n
)
iu kin : Gi s c ng bng h
, ng mt f
thuc mp v ng thng d ; m trn

thc tho mn : d
1
h
1
hay (d
1
m
)
d
2
f
2
(d
2
n
)
Th theo nh l v hnh chiu ca gc vung d h
hay d m

d f
d n

M h
, f
hay (m
, n
) l hai ng thng ct nhau thuc mp nn: d mp

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
36
2) i vi mt phng chiu cnh
Nu mt phng cho l mt phng chiu cnh th ng thng vung gc vi n phi l ng
cnh; ngc li ng cnh th cha chc vung gc vi mt phng chiu cnh

nh l :
iu kin cn v ng cnh vung gc vi mt phng chiu cnh l hnh chiu cnh ca
ng cnh vung gc hnh chiu cnh suy bin ca mt phng chiu cnh
Cho ng cnh AB v mt phng chiu cnh (Hnh 6.7), nh l trn c vit thnh:

AB mp A
3
B
3
(
3
)

IV. MT VI V D GII SN
V d 1
Chng minh rng :
a) Mt phng c hai vt i xng nhau qua trc x th vung gc vi mt phng phn gic 1
b) Mt phng c hai vt trng nhau th vung gc vi mt phng phn gic 2

O
1
O
2
x
d
2
d
1
n
Gii
a) Gi s cho mp c hai vt n

, m
i xng
nhau qua trc x (Hnh 6.8). Qua im O tu
trn trc x, ta v ng thng
d mp (1)
d
1
m
v d
2
n
.
b) V n

, m
i xng nhau qua trc x nn d

1
, d
2
i xng nhau qua trc x dmp phg1 (2)
T (1) v (2) mp mp phg1

Hnh 6.8
c) Gi s cho mp c hai vt trng nhau (n

m
)
Qua im I tu trn trc x, ta v ng thng
d mp d
1
m
v d
2
n
(1)
V n
nn d
1
d
2
dmp phg 2 (2)
T (1) v (2) mp mp phg 2

I
1
I
2
d
1
d
2
x
m
n
Hnh 6.9
V d 2
Cho im A ( A
1
, A
2
) v mt phng (m
, n
);
g
2
(
2
) d
2
B
1 H
2
A
2
d
1
A
0
A
1
H
1
B
2
g
1
x
n
(Hnh 6.10).
a) Xc nh khong cch t im A n mp
b) Hy v im B i xng vi im A qua mp

Gii

a) xc nh khong cch t im A n mp , ta lm
nh sau:

_ Qua A v d mp d
1
m
v d
2
n

_ V giao im : H = d mp ( dng mt phng
ph tr). Bng phng php tam gic, xc nh
di tht ca on AH l cnh huyn H
1
A
0
ca tam
gic vung H
1
A
1
A
0

Hnh 6.10

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
37
b) v im B i xng vi im A qua mp , ta lm nh sau:
Trn ng thng d ly im B sao cho BH = HA B
1
H
1
= H
1
A
1
B
2
d
2
; (Hnh 6.10)
Vy B l im cn v .

V d 3
Cho on thng AB (A
1
B
1
, A
2
B
2
) v mt phng (m
, n
). Hy tm tp hp nhng im trn
mp cch u hai u mt A, B (Hnh 6.11)

Gii

Tp hp nhng im cch u hai u mt A, B l mt phng - trung trc ca on thng AB
(mt phng trung trc ca on thng AB l mt phng vung gc vi on thng AB ti
trung im I ca n), mp c v bng vt nh sau:
_ V ng bng h
AB ti trung im I ca AB h
1
A
1
B
1
ti I
1

_ V vt ng H ca ng bng h

: H = h
mp P
2
H
2
H
V h
mp nn vt ng n
ca mp phi i qua vt ng H
2
H ca ng bng h
v vung
gc A
2
B
2
O
x
d
2
d
1
m

H
1
H
2
h
2
B
1
B
2
K
1
N
2
N
1
M
1
M
2
K
2
g
2
g
1
m

h
1
g
1
H
1
x O
M
1
N
1
N
2
n

h
2
h
1

A
1
A
2
H
2
B
1
B
2
I
1
I
2
g
2
M
2
m

Hnh 6.11 Hnh 6.12

_ Gi O = n

x th vt bng m
i qua O v vung gc A
1
B
1
(hay m
// h
1
)
Theo yu cu ca bi thi tp hp nhng im cn tm l giao tuyn ca mp v mp:
g MN = mp mp (Hnh 6.11)

V d 4
Cho hai mt phng (m
,
n
), mt phng (m
, B) v im K; (Hnh 6.12).Yu cu:

a) Hy v vt ng ca mp
b) Qua K hy v ng thng d song song vi hai mt phng ,

Gii

a) V vt ng ca mp nh sau :
_ Trong mp, qua im B v ng bng h
h
2
// x v h
1
// m


: H = h
mp P
2
H
2
H
_ V h
mp nn vt ng n
2
H ca ng bng h

b) V giao tuyn g ca mp v mp nh sau:
_ V N = n n (N
2
N; N
1
x ) N g
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
38
_ V M = m m (M
1
M; M
2
x ) M g
Vy g MN = mp mp
Qua K, v ng thng d // g ( d
1
// g
1
v d
2
// g
2
).Vy d l ng thng cn v
(Hnh 6.12)
V d 5
Cho im A(A
1
, A
2
) v ng thng d (d
1
, d
2
); (Hnh 6.13). Hy xc inh khong cch t im
A n ng thng d

Gii
_ Qua A, dng mp(h, f) d h
1
d
1

v h
2
d
2

_ V giao im: H = d mp(h, f) - (Dng mt phng ph tr chiu ng cha d)
T H
1
= g
1
d
1
H
2
d
2
_ Bng phng php tam gic, xc nh di tht ca on AH l: H
1
A
0
(Hnh 6.13)
Vy khong cch t im A n ng thng d l on AH = H
1
A
0

x
k
1
k
2
C
1
C
2
B
2
B
1
A
1
A
2
h
1
f
2
h
2
g
1
x
A
0
A
2
A
1
H
1
H
2
f
2
h
2
h
1
g
2
(
2
) d
2
d
1
f
1

f
1

Hnh 6.13 Hnh 6.14

V d 6
Cho on thng AB (A
1
B
1
, A
2
B
2
) v hnh chiu ng C
2
ca im C (Hnh 6.14). Hy v hnh
chiu bng C
1
ca im C, bit rng tam gic ABC vung ti A

Gii

Theo gi thit CA AB nn C mp(h, f) AB ti A, v vy ta thc hin nh sau :
_ V mp(h, f) AB ti A
_ C mp(h, f) C k mp(h, f) ; [ k - l dng bng thuc mp(h, f)]
T C
2
k
2
C
1
k
1
(Hnh 6.14)

V d 7
Cho mt phng (m
, n
), ng thng d (d
1
, d
2
) v hnh chiu ng A
2
ca im A thuc mt
phng (Hnh 6.15). Hy v trong mp ng thng i qua A v vung gc vi d

Gii

_ V hnh chiu bng A
1
ca im A, bng cch gn im A vo ng bng g ca mp
ng thng cn v i qua im A vung gc vi d nn thuc mp i qua A, vung gc vi d.
Mt phng c v nh sau :
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
39
_ Qua im A v ng bng h
d h
2
// x v h
1
d
1


: H = h
mpP
2
H
2
H
_ V h
mp nn vt ng n
2
H ca ng bng h

h
1
h
2
H
1
H
2 g
2
N
1
M
1
N
2
x
m

d
2
A
2
A
1
d
1
m

g
1
M
2
Hnh 6.15
_ V n

d
2
v m
d
1
(hoc m
// h
1
)
V li, ng thng cn dng thuc mp nn n l giao tuyn ca mp vi mp:
Vy MN = mp mp ; (Hnh 6.15)

=====================

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
40
Ca. ,.a, Wv%W WO qae e/ee J.e a-. /./ e/.ex

Bi 7 CC PHP BIN I HNH CHIU

I. KHI NIM
Ta bit rng ln tht ca mt on thng thuc ng bng th hin ngay hnh chiu
bng. Giao im ca ng thng vi mt phng, nu ng thng chiu hoc mt phng chiu
th ta bit c mt hnh chiu ca giao im m khng cn s dng mt phng phu tr.
Nhng i vi ng thng thng, mt phng thng th trong hnh ho ngi ta dng cc
php bin i hnh chiu bin ng thng, mt phng ny v cc v tr c bit m v tr
mi ny d dng gii c bi ton. Sau khi gii xong c loi bi ton cn phi a nghim v v
tr ban u.

II. PHP THAY I MT PHNG HNH CHIU
Php thay i mt phng hnh chiu l mt php bin i m trong h thng mt phng hnh
chiu thay i cn vt th c biu din th ng yn

II.1 Thay i mt phng hnh chiu ng
a) nh ngha
Thay i mt phng hnh chiu ng P
2
l dng mt mt phng P
2
P
1
lm mt phng hnh
chiu ng mi

Gi trc hnh chiu mi l s : s = P
2
P
1
Xt mt im A bt k. Chiu vung gc im A ln lt ln cc mt phng hnh chiu P
1
, P
2
,
P
2
ta nhn c cc hnh chiu l: A
1,
A
2
, A
2
(Hnh 7.1a)

P
1
P
2
P
2
A
2
A
S
s
x
A
X
A
1
A
A
2
A
2
A
S
A
X
s
P
2
P
1
x
A
2
A
1
A
2
Hnh 7.1a Hnh 7.1b

b) Tnh cht
_ Hnh chiu bng A
1
ca im A trong h thng mi v c khng i
_ cao ca im A trong h thng mi v c bng nhau: A'
2
A
s
= A
2
A
x
(Hnh 7.1a)

Qui c
_ Sau khi quay P
2
quanh trc s n trng vi P
1
ri tip tc quay P
1
quanh trc x theo chiu
qui c n trng vi P
2
ta nhn c thc ca im A trong h thng c v mi (Hnh 7.1b)
_ hai pha trc hnh chiu mi s ngi ta thng ghi hai mt phng hnh chiu mi P
1
v P
2

vi qui c nh sau: Nu cao ca im A dng th A
2
c t v pha c ghi ch P
2

V d 1
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
41
Cho on thng AB (A
1
B
1
, A
2
B
2
); (Hnh 7.2). Hy thay i mt phng hnh chiu ng AB
tr thnh ng mt trong h thng mi.
Gii
AB tr thnh ng mt trong h thng mi th
ta phi chn mp P
2
// AB, tc chn trc s // A
1
B
1

p dng cao mi bng cao c ta v c
A
2
B
2
(Hnh 7.2)

Nhn xt
_ A
2
B
2
= AB
_ (A
2
B
2
, s) = (AB, P
1
) =

Hnh 7.2

x
1
P
2
s
P
B
2
B
1
B
2
A
1
A
2
A
2
V d 2
Cho mt phng (ABC) v im M (Hnh 7.3). Bng phng php thay i mt phng hnh chiu
ng; hy xc nh khong cch t im M n mt phng (ABC)

Gii

_ mp(ABC) tr thnh mt phng chiu
ng trong h thng mi th ta phi chn
mp P
2
vung gc vi ng bng BD ca
mt phng (ABC) , tc chn trc s B
1
D
1

_
p dng cao mi bng cao c ta v
c hnh chiu ng mi ca mp(ABC)
suy bin thnh on thng A
2
C'
2
_ xc nh khong cch t im M n
mp(ABC), ta v : MH mp(ABC)

D thy MH l ng mt trong h thng mi
nn : M
2
H'
2
A
2
C'
2

A
2
M
2
H
2
P
1
x
s
P
2

A
2
C'
2 C
1
A
1
B
1
M
1
H
1
H'
2
B
2
D
2
D
1
B
2
C
2
D
2
M
2
v M
1
H
1
// s Hnh 7.3
H
2
c xc nh nh cao c bng cao mi (Hnh 7.3) .
_ Khong cch t im M n mp(ABC) chnh l on M
2
H'
2
= MH

II.2 Thay i mt phng hnh chiu bng
a) nh ngha
Thay i mt phng hnh chiu bng P
1
l dng mt mt phng P
1
P
2
lm mt phng hnh
chiu bng mi

B
2
B
1
B
1
x
s
P
1
P
2
B
X
B
S
P
2
P
1
B
1
B
S
B
2
B
1
B
X
s
x
B
B
1
P
1

Hnh 7.4a Hnh 7.4b
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
42
Gi trc hnh chiu mi l s : s = P
1
P
2
Xt mt im B bt k. Chiu vung gc im B ln lt ln cc mt phng hnh chiu P
1
, P
2
,
P
1
ta nhn c cc hnh chiu l: B
1,
B
2
, B
1
(Hnh 7.4a)

b) Tnh cht
_ Hnh chiu ng B
2
khng i trong h thng mi v c
_ xa ca im B trong h thng mi v c bng nhau: B'
1
B
s
= B
1
B
x
( Hnh 7.4a)

Qui c
_ Quay P
1
quanh trc s n trng vi P
2
ri quay P
1
quanh trc x theo chiu qui c n trng
vi P
2
ta nhn c thc ca im B trong h thng c v mi (Hnh 7.4b)
_ hai pha trc hnh chiu mi s ngi ta thng ghi hai mt phng hnh chiu mi P
1
v P
2

vi qui c nh sau: Nu xa ca im B dng th B
1
c t v pha c ghi ch P
1

V d 1
Cho ng mt AB (A
1
B
1
, A
2
B
2
) .Hy thay i mt phng hnh chiu bng AB tr thnh
ng thng chiu bng trong h thng mi

Gii
- AB tr thnh ng thng chiu bng trong h thng
mi th ta phi chn mp P
2
AB, tc chn trc s A
2
B
2
.
- p dng xa mi bng xa c ta v c A
1
B
1

(Hnh 7.5)
Hnh 7.5
A
2
B
1
A
1
B
2
B
1
A
1
s
P
2
P
1

x
Gii
- v c tm O ca ng trn ni tip tam gic ABC, ta
phi xc nh ln tht ca tam gic ABC
A
2
C
2
B
2 O
2
o
1
B
1
A
1
C'
1
o'
1
A
1
J
1
I
1
s
P
1

P
2
I
1
I
2
C
1
B
1
- Thay i mt phng hnh chiu bng mp (ABC) tr
thnh mt phng bng trong h thng mi, ta phi chn
mp P
1
// (ABC) s // A
2
C
2
.
- p dng xa mi bng xa c ta v c hnh chiu
bng mi ca tam gic l: A
1
B
1
C'
1
.
- Trong tam gic ny ta v hai ng phn gic A
1
I
1
v
C'
1
J
1
giao nhau ti O
1
- l tm ca ng trn ni tip tam
gic A
1
B
1
C'
1
. Tr v hnh chiu ban u ta c (O
1
, O
2
) l
thc ca tm O ca ng trn ni tip tam gic ABC
cn tm.

x
3) Thay i lin tip hai mt phng hnh chiu
i vi mt s bi ton ta cn phi thay i lin tip hai mt
phng hnh chiu c h thng hai mt phng hnh chiu mi
ph hp vi bi ton , chng hn:
Hnh 7.6
_ H P
1
P
2
thay i P
2
h P
1
P
2
tip tc thay i P
1
h P
2
P
1
, hoc
_ H P
1
P
2
thay i P
1
h P
2
P
1
tip tc thay i P
2
h P
1
P
2

Ch
1) i vi ng thng:
_ a ng thng thng v ng bng hoc ng mt trong h thng mi ta phi thay
i mt phng hnh chiu mt ln
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
43
_ a ng bng hoc ng mt v ng thng chiu ng hoc chiu bng trong h
thng mi ta phi thay i mt phng hnh chiu mt ln.
_ a ng thng thng v ng thng chiu trong h thng mi ta phi thay i mt
phng hnh chiu lin tip hai ln:
+ Thay i mt phng hnh chiu ln 1 a ng thng thng v ng bng hoc
ng mt trong h thng mi
+ Thay i mt phng hnh chiu ln 2 a ng bng hoc ng mt v ng thng
chiu ng hoc chiu bng trong h thng mi

2) i vi mt phng:
_ a mt phng thng v mt phng chiu bng hoc mt phng chiu ng trong h
thng mi ta phi thay i mt phng hnh chiu mt ln
_ a mt phng chiu bng hoc mt phng chiu ng v mt phng mt hoc mt phng
bng trong h thng mi ta phi thay i mt phng hnh chiu mt ln
_ a mt phng thng v mt phng bng hoc mt phng mt trong h thng mi ta phi
thay i mt phng hnh chiu lin tip hai ln:
+ Thay i mt phng hnh chiu ln 1 a mt phng thng v mt phng chiu bng
hoc mt phng chiu ng trong h thng mi
+ Thay i mt phng hnh chiu ln 2 a mt phng chiu bng hoc mt phng chiu
ng v mt phng mt hoc mt phng bng trong h thng mi
(Hnh 7.7) biu din cc hnh chiu ca im A bng cch thay i mt phng hnh chiu ng
P
2
P
2
ri tip tc thay i mt phng hnh chiu bng P
1
P
1
. Khi v A
1
, ly xa mi
A
1
A
t
= A
1
A
s

Hnh 7.7 Hnh 7.8
x
P
1
P
2

M
1
B
1
H
1
A
2
M
2
B
2
H'
2
H'
1
A
1
B
1
P
2

t
P
1

M
1
A
1
H
2
B
2
M
2
A
2
x
P
2

P
1

t
P
2

P
1
s
A
X
A
S
A
t
A
2
A
1
A
2
A
1
s
V d 3
Cho on thng AB (A
1
B
1
, A
2
B
2
) v im M (M
1
, M
2
) ; (Hnh 7.8). Tm khong cch t im M
n on thng AB
Gii

Thay i mt phng hnh chiu ng thng thng AB tr thnh ng thng chiu trong
h thng mi, trnh t thc hin hai bc nh sau:
_ Thay i P
2
AB // P
2
s // A
1
B
1
. p dng cao mi bng cao c ta v c A
2
B
2

_ Thay i P
1
AB P
1
t A
2
B
2
. p dng xa mi bng xa c ta v c A
1

B
1

V MH AB. V AB P
1
H'
1
A
1
B
1
v d thy MH l ng bng trong h thng
mi nn M
2
H'
2
// t v M
1
H'
1
= MH th hin khong cch t im M n on thng AB
T H'
2
A
2
B
2
H
1
A
1
B
1
v H
2
A
2
B
2
(Hnh 7.8)
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
44
III. PHP QUAY QUAH TRC
Php quay quanh trc l mt php bin i hnh chiu m trong h thng mt phng hnh
chiu ng yn, cn vt th c biu din quay n v tr mi ph hp vi yu cu ca bi ton.

III.1 Php quay quanh trc chiu
1) Php quay quanh trc chiu bng
a) nh ngha
Php quay quanh trc chiu bng t l mt php bin i hnh chiu, sao cho :
_ Mi im M tng ng vi im M, hai im ny thuc mt phng bng vung gc trc t
_ Khong cch t M v M n trc t bng nhau gi l bn knh quay: OM = OM
_ Gc quay (OM,OM) = - c chiu cho trc (Hnh 7.9a)

b) Tnh cht
_ Hnh chiu ng ca ng thng ni cp im tng ng song song vi trc x: M
2
M
2
// x
_ Hnh chiu bng ca gc quay (OM,OM) bng chnh n:
(O
1
M
1
, O
1
M
1
) = (OM,OM) = ( Hnh 7.9b)

Ch
Nhng im thuc trc quay t cho nh v to nh trng nhau: gi s A t A A

N
O
1
N
2
O
t
1
t
2
O
2
x
t
1
t
2
O
2
N
2
N
2
N
1
N
1
t
M
M
1
M
1
M
t
1
O
1
O

M
2
M
2
M
1
M
1
t
1
O
1
t
2
x
x x
P
2
P
1
P
2
P
1
N
2
N
O
2

Hnh 7.9a Hnh 7.9b Hnh 7.10a Hnh 7.10b

2) Php quay quanh trc chiu ng
a) nh ngha
Php quay quanh trc chiu ng t l mt php bin i hnh chiu, sao cho :
_ Mi im N tng ng vi im N, hai im ny thuc mt phng mt vung gc trc t
_ Khong cch t N v N n trc t bng nhau gi l bn knh quay: ON = ON
_ Gc quay (ON,ON) = - c hng cho trc (Hnh 7.10a)

b) Tnh cht
_ Hnh chiu bng ca ng thng ni cp im tng ng song song vi trc x: N
1
N
1
// x
_ Hnh chiu ng ca gc quay (ON,ON) bng chnh n:
(O
2
N
2
,O
2
N
2
) = (ON,ON) = ; (Hnh 7.10b)

Ch
+ Nhng im thuc trc quay t cho nh v to nh trng nhau. Gi s B t B B
+ i vi mt s bi ton ta cn phi quay lin tip quanh hai trc chiu c v tr mi ph
hp vi bi ton

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
45
V d1
Cho on thng AB; (Hnh 7.11). Bng php quay quanh trc chiu, hy xc nh di tht
ca on thng AB v gc nghing ca AB hp vi mt phng hnh chiu bng

Gii
Chn trc quay t chiu bng qua im A t
1
A
1
. Quay quanh trc t a AB n v tr mi
AB // P
2
, A
1
A
1
t
1
; A
2
A
2
v A
1
B
1
// x B
2
Kt lun : A
2
B
2
= AB v gc (A
2
B
2
, x) = = (AB, P
1
) ; (Hnh 7.11)

Hnh 7.11 Hnh 7.12
t
2
B
1
B
1
t
1
A
1
A
1
B
2
A
2
A
2
x
B
2
x
t
1
H
1
h
2
h
1

M
1
M
2
M
1
M
2
t
2

V d2
Cho mt phng (m
, n
) v im M (M
1
, M
2
); (Hnh 7.12). Hy chn trc quay l ng thng
chiu v quay quanh trc a im M n v tr mi thuc mt phng

Gii
Khi quay dim M quanh trc t P
1
n v tr mi M mp th M thuc ng bng h

ca
mp, h
cng cao vi M. Lc ny M
1
h
1
v M
1
t
1
= M
1
t
1
. iu ny xy ra khi ta chn trc
t P
1
tho mn : M
1
t
1
t
1
H
1
(vi H
1
l chn ng vung gc k t t
1
n h
1
)
T M
1
h
1
M
2
h
2
; (Hnh 7.12)

Ch
i vi bi ton quay quanh trc chiu a ng thng d n v tr mi d thuc mt phng .
Ta chn trc quay i qua giao im ca ng thng d vi mt phng ; sau ch cn quay mt
im tu trn ng thng d n v tr mi thuc mt phng (tr v v d 2 trn)

III.2 Php quay quanh ng bng
a) nh ngha
Php quay quanh ng bng l mt php quay quanh trc m trc y l ng bng
Trong phn ny ta xt php quay mt mt phng quanh mt ng bng ca n n v tr mi
song song vi P
1
(cng cao vi vi ng bng )

Xt mt im M quay quanh ng bng h n v tr mi M cng cao vi h, ta c:
_ M, Mmp h ti O h MM M
1
M
1
h
1
ti O
1
(gc vung c bo tn mp P
1
)
_ O
1
M
1
= OM (v v tr mi bn knh quay OM // P
1
); (Hnh 7.13a)

T ta c cch v M
1
trn thc nh sau:
+ V ln tht ca bn kinh quay OM (dng phng php tam gic): O
1
M
0
= OM
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
46
t trn ng thng M
1
O
1
( h
1
) on O
1
M
1
= O
1
M
0
(Hnh 7.13b)

Hnh 7.13a Hnh 7.13b Hnh 7.14
A
1
A
2
A
1
C
1
B
1
B
1
D
1
D
1
A
0
C'
1
O
1
B
2
C
2
D
2
x
h
1
M
0
M
2
M
1
M
1
O
1
O
2
M
M O
M
1
O
1
M
1
h
h
1
h
2
x
P
1
O
2

V d
Cho tam gic ABC. Bng php quay quanh ng bng, hy xc nh ln tht ca tam gic
ABC
Gii
+ Trong tam gic ABC, v ng bng BD.
+ Quay im A quanh ng bng BD n v tr mi A cng cao vi ng bng BD
+ Ta c B
1
B
1
v D
1
D
1
(Cc im thuc trc quay)
+ V CAD C
1
A
1
D
1
v C'
1
A
1
D
1
(vi C
1
C'
1
A
1
D
1
)
Kt lun: A
1
B
1
C'
1
= ABC

III.3 Php quay quanh ng mt

Php quay mt phng quanh ng mt c xy dng tng t nh php quay mt phng
quanh ng bng. Nhng y quay mt phng n v tr mi song song P
2
(cng xa vi
ng mt )

III.4 Php gp mt phng quanh vt
Php gp mt phng quanh vt ca n l trng hp c bit ca php quay mt phng quanh
ng bng hoc ng mt v tr c bit - chnh l vt bng, vt ng ca mt phng

Mc ch ca php gp mt phng quanh vt bng, vt ng ca n l a mt phng n v tr
mi n trng vi P
1
hoc P
2
. Nhm gii mt s bi ton v ln tht, hoc v tr ...

V d 1
Cho mt phng (m
, n
) ; (Hnh 7.14). Hy gp mp quanh vt bng m

n v tr mi trng
vi P
1

Gii

gp mt phng quanh vt bng v v tr mi trng vi P
1
; v m
P
1
nn ta ch cn quay
thm mt im ca mp n trng vi P
1
. n gin ta ly im N n
ri quay quanh vt
bng m
n v tr mi N thuc P
1
.
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
47
(Hnh 7.14a) cng cho thy rng A
1
M
1
N
1
l hnh gp ca A MN mp
Gi I = m

x; ta c : IN I
2
N
2
n

I
1
N
1
= IN n

(1)

n

N
1
I
1
I
2
M
2
n

M
2
M
1
M
1
N
1
N
2
N
1
N
0
O
1
O
2
A
1
A
1
A
2
m

I
1
I
2
N
2
N
2
N
1
N
1
O
2
M
2
A
2
A
1
A
1
A
1
n

N
1 A
1
M
1
M
1
N
0
x x x
O
1
O
1
m
M
1
M
1
Hnh 7.14a Hnh 7.14b Hnh 7.15

Ch
+ T nhn xt (1) th im N
1
c v nh sau: N
1
= Vng trn ( I
1
, I
2
N
2
) N
1
O
1

(Hnh 7.14b)
+ Nu mt phng cho l mt phng chiu cnh th khi gp mt phng quanh vt bng ta vn
thc hin nh php quay quanh ng bng (Hnh 7.15)

III. MT VI V D GII SN.

V d 1
Cho im A v mp (m
, n
).
a) Hy xc nh khong cch t im A n mp
b) Hy v im B i xng im A qua mp

Gii

a) Qua A v ng thng d mp d
1
m
v d
2
n

V giao im H = d mp; bng phng php thay i mt phng hnh chiu ng a mp
tr thnh mt phng chiu ng trong h thng mi, chn trc s m
hnh chiu ng mi
ca mp suy bin thnh ng thng (
2
).
Ta xc nh c H'
2
= d
2
(
2
) A
2
H'
2
= AH - l khong cch t im A n mp
H
1
d
1
v H
2
d
2

b) V im B i xng im A bng cch ly HB = HA. T B
2
d
2
B
1
d
1
v B
2
d
2
,
(Hnh 7.16)

V d 2
Cho hai on thng AB v CD; (Hnh 7.17). Hy thay i mt phng hnh chiu bng hai hnh
chiu bng mi ca chng song song nhau

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
48

Hnh 7.1 Hnh 7.17
P
1

s
P
2
(
2
)
N
2

N
1
N
2
x
s
P
1
P
2
x
H
2
H
1
H
2

B
2
A
2
B
1
B
2
A
1
A
2
m

E
1
D
1
A
1

B
1
C
1
A
1
B
1
C
1
D
1
E
1
E
2
D
2
C
2
B
2
A
2

Gii

V CE // AB; trong mp (CDE) ta v ng bng ED. Thay i mt phng hnh chiu bng mp
(CDE) tr thnh mt phng chiu bng trong h thng mi, c hnh chiu bng mi l on
C
1
D
1
V AB // mp (CDE) A
1
B
1
// C
1
D
1
; (Hnh 7.17)

V d 3
Cho on thng AB. Hy thay i mt phng hnh chiu ng :
a) Hnh chiu ng mi v hnh chiu bng ca on thng AB song song nhau
b) Hnh chiu ng mi v hnh chiu bng ca on thng AB i xng nhau qua trc hnh
chiu mi s
Gii

a) hnh chiu ng mi v hnh chiu bng ca on thng AB song song nhau, ta ve cc
vng trn tm A
1
, B
1
c bn knh ln lt l cao ca im B v im A.ng thng s tip
tuyn ngoi ca hai vng trn va v l trc hnh chiu mi cn dng; (Hnh 7.18a)

b) hnh chiu ng mi v hnh chiu bng ca on thng AB i xng nhau qua trc hnh
chiu mi s, ta v cc vng trn tm A
1
, B
1
c bn knh ln lt l cao ca im A v im
B.ng thng s tip tuyn ngoi ca hai vng trn va v l trc hnh chiu mi cn dng;
(Hnh 7.18b)

Hnh 7.18a Hnh 7.18b
P
1
P
2
x
x
A
2
s
P
2

P
1
A
1
B
2
B
2
A
2

B
1
B
1
A
1
B
2
A
2
B
2
A
2
s

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
49
V d 4
Cho hai mp(m
, n
) v mp (m
, n
). Hy tm qu tch nhng im cch u hai mp (m
, n
)
v mp (m
, n
) trong hai trng hp sau y

Gii
a) Cu a); Hnh 7.19a
_ V giao tuyn g mp mp; v m
// m
g l ng bng
_ Thay i mt phng hnh chiu ng sao cho giao tuyn g tr thnh ng thng chiu ng
trong h thng mi: g
2
mt im ; cc mp, mp c hnh chiu ng mi suy bin thnh
cc ng thng (
2
) v (
2
) i qua im suy bin .
_ [(
2
) , (
2
)] l gc ca hai mp v mp
Tp hp nhng im cch u hai mp , mp l mp phn gic ca mp, mp (
2
) l phn
gic ca [(
2
) , (
2
)] m
// g
1
; v n
i qua N
2
; (Hnh 7.19a)

Hnh 7.19a Hnh 7.19b
s
N
1
M
1

g
2

x
n

P
2

P
1
s
(
2
)
(
2
)
(
2
)
m

g
1
m

P
2
P
1
(
1
)
(
1
)
n

P
2

P
1
s
M
2
N
2
m

N
2
g
2
N
1
N
2
M
1
M
2
N
1
x
(
1
)

b) Cub); Hnh 7.19b
_ V giao tuyn MN mp mp
_ Thay i mt phng hnh chiu lin tip hai ln MN tr thnh ng thng chiu bng
trong h thng mi. Lc ny mp phn gic ca hai mt phng mp, mp c hnh chiu bng
mi suy bin thnh ng thng (
1
) phn gic ca [(
1
) , (
1
)]
_ Tr v v tr ban u c : n
// M
2
N
2
v m
, n

; (Hnh 7.19b)

V d 5
Cho mp (m
, n
) v im A; (Hnh 7.20). Hy chn trc quay t chiu bng, ri quay quanh t

a mp n v tr mi cha im A

Gii
_ quay mp quanh trc t P
1
n v tr mi mp A th ng bng h

ca mp cng
cao vi im A, n v tr mi h'
i qua im A. Khi quay quanh trc t chiu bng th h

lun lun tip xc vi ng trn c bn knh R l khong cch gia h
v t. Lc ny h
1

tip xc vi ng trn tm t
1
bn knh R=Kt
1
v i qua A1 A
2
h
2
h
2.
iu ny xy
ra khi ta chn trc t P
1
tho mn: A
1
t
1
t
1
K (vi K l chn ng vung gc k t t
1
n
h
1
). Vt bng m
cng quay n v mi m
// h
1

_ V vt dng H' ca ng thng h'
qua H'
2
v i qua giao im O ca vt bng m

vi trc x; (Hnh 7.20)
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
50
_ Bin lun:
+ Nu A
1
t
1
t
1
K : Bi ton c 2 nghim
+ Nu A
1
t
1
= t
1
K : Bi ton c 1 nghim
Nu A
1
t
1
< t
1
K : Bi ton v nghim

Hnh 7.20
Ch
i vi bi ton quay quanh trc chiu t a mt phng n v tr mi cha ng thng d.
Ta hy chn trc quay t i qua giao im ca ng thng d vi mt phng ; sau ch cn
quay mt phng quanh trc t n v tr mi cha mt im tu trn d (tr v v d 5 quay
mt phng n v tr mi cha im)

V d 6
Cho on thng AB. Hy chn trc quay t l ng thng chiu, ri quay quanh t a AB n v
tr mi tho mn:
a) Thuc mt phng phn gic 1 (c hai hnh chiu i xng nhau qua trc x)
b) Thuc mt phng phn gic 2 (c hai hnh chiu trng nhau)

Gii
a) V giao im M = AB mphpg 1, bng cch ly im K thuc mt phng phn gic 1 sao
cho K
1
A
1
. Gi O= B
1
K
1
x.
V M
2
= OK
2
A
2
B
2
M
1
A
1
B
1
. Vy M = AB mphpg 1

Hnh 7.21a Hnh 7.21b
B
1
A
1
A
2
B
2
t
1
M
1
A
2
B
2
A
1
K
1
B
1
M
2
K
2
O
x
t
2
t
1
I
1
I
2
A
2
B
2
A
2
A
1
B
2
B
1
A
1
B
1
x
O x
t
2
n
h
1
h
2
h
2
h
1
H
1
H
2
t
1
K
K
A
2
A
1
t
2
_ Chn trc quay t chiu bng qua M t
1
M
1
, t
2
x
_ Quay quanh trc t a ng thng AB n v tr mi AB thuc mt phng phn gic 1; v
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
51
M AB nn ta ch cn quay thm im A n v tr mi A thuc mt phng phn gic 1 th
(A
1
, A
2
i xng nhau qua trc x); Hnh 7.21a

b) Tng t nh trn, chn trc quay t chiu bng i qua giao im I ca ng thng AB vi
mt phng phn gic 2; c I
1
I
2
= A
1
B
1
A
2
B
2

Quay A
1
quanh tm t
1
n v tr mi A
1
cng cao vi im A A
2
A
1
v B
2
B
1
cng
cao vi im B; (Hnh 7.21b)

V d 7
Cho mp (m
, n
) v ng thng d; (Hnh 7.22). Bng php quay quanh ng bng, hy xc

nh gc nghing ca ng thng d hp vi mp

Giai
_ Qua im A tu trn d, v ng thng k mp
Gi = ( k, d) (d, mp) = 90
0
-
_ V ng bng BC, vi Bk, Cd.
Bng php quay im A quanh ng bng BC ta xc nh c = B
1
A
1
C
1

(d, mp) = 90
0
- (Hnh 7.22)

N
1
O
1
N
0
N
1
N
2
g
1
g
2
g
1
B
1
C
1
D
1
A
1
A
1
B
1
D
1
C
1
D
2 C
2
B
2
A
2
n

Hnh 7.22 Hnh 7.23
x
C
2
B
2
n

d
2
k
2
m

k
1
d
1
90
0
-
A
0
O
1
A
1
C
1
C
1
B
1
B
1
A
1
A
2
x
m

V du 8
Cho mp (m
, n
) va hnh chiu bng A

1
B
1
; (Hnh 7.23). Bng phep gp mt phng quanh vt,
hay ve cac hnh chiu cua hnh vung ABCD thuc mp
Giai
_ Ve hnh chiu ng B
2
cua im B, bng cach gn B g mp ; t B
1
g
1
B
2
g
2

_ Ve A
2
B
2
// x
_ Gp mp quanh vt bng m
, ta ve c hnh gp B
1
g'
1
A
1
B
1
// x va A
1
B
1
=AB
_ Ve hnh vung tht A
1
B
1
C
1
D
1
=ABCD
_ T A
1
C
1
A
1
C
1
A
2
C
2
; (Hnh 7.23)
======================
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
52
Ca. ,.a, Wv%W WO x-, e-, a eae +t /./ /-e
Bi 8 NG CONG V MT

A. NG CONG
I. KHI NIM
Ta c th ni rng ng cong l qi tch ca mt dim chuyn ng theo mt qui lut nht nh
no to thnh. C cc loi ng cong sau:
_ ng cong phng : Nu ng cong thuc mt mt phng
_ ng cong ghnh : Nu ng cong khng thuc mt mt phng
_ ng cong i s bc n : Nu ng cong c biu din bng mt phng trnh i s
bc n
_ ng cong i s bc m x n : Nu ng cong c biu din bng hai phng trnh i s
bc m v bc n
Nhng ng cong phng bc hai thng gp l: ng trn, Elip, Parabol, Hyperbol
Ta c th ni rng Elip, Parabol, Hyperbol ln lt l nhng ng cong bc hai khng c im
v tn, c mt im v tn thuc trc i xng, c hai im v tn thuc hai ng tim cn
II. HNH CHIU CA MT NG CONG
Tnh cht 1
Hnh chiu xuyn tm hay song song ca tip tuyn ca ng cong ti mt im ni chung l
tip tuyn ca hnh chiu ng cong ti hnh chiu im
Gi s Mt l tip tuyn ca ng cong (C) ti im M Mt' l tip tuyn ca ng cong (C')
ti im M l hnh chiu ca im M (Hnh 8.1)
P
C'
O
O
s
B
D
C
A
A
B
D
s (C)
(C')
M
t
M
t

Hnh 8.1 Hnh 8.2
Tnh cht 2
Hnh chiu ca ng cong i s bc n ni chung l ng cong i s bc n
Tnh cht 3
Hnh chiu vung gc ca ng cong ghnh i s bc n ln mt phng i xng ca n l
ng cong phng i s bc n / 2

Ch
_ Hnh chiu song song ca Elip, Parabol, Hyperbol ln lt l Elip, Parabol, Hyperbol
_ Hnh chiu song song ca cp ng knh lin hip ca Elip l cp ng knh lin hip ca
Elip hnh chiu ( Hnh 8.2). Nu hai ng knh lin hip vung gc vi nhau th gi l cp
trc ca Elip
_ Elp c th c xc nh bng cp ng knh lin hip ca n
_ Ring i vi ng trn ta ch cc tnh cht sau:
+ Nu mt phng ca ng trn khng song song vi phng chiu th hnh chiu ca ng
trn l Elip
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
53
+ Tm ca ng trn chiu thnh tm ca elip
+ Hai ng kinh vung gc ca ng trn chiu thnh hai ng knh lin hip ca Elip

c bit
Trong hnh chiu vung gc, trc di ca Elip l hnh chiu ca ng knh ng trn song
song vi mt phng hnh chiu, nn bng ng knh ca ng trn

V d
Hy v cc hnh chiu ca ng trn tm O, bn knh R thuc mt phng chiu ng
(Hnh 8.3)
Gii
(
2
)
B
1
D
2
D
1
C
1
C
2
A
1
A
2
B
2
O
2
O
1
m

x

_ Hnh chiu ng ca ng trn suy bin thnh on
thng C
2
D
2
= 2R v C
2
, D
2
(
2
)
_ Hnh chiu bng ca ng trn l Elip c :
+ Tm O
1

+ Trc di A
1
B
1
= AB = 2R vi AB mp P
2

+ Trc ngn C
1
D
1
A
1
B
1
ti O
1

Hnh 8.3

B. MT HNH HC
I. KHI NIM
1) a din
a din l mt kn c to thnh bi mt s hu hn cc a gic phng khp kn
_ Cc a gic ny l cc mt ca a din
_ Cc cnh, cc nh ca a gic ny gi l cc cnh, cc nh ca a din
Mt chp, mt lng tr l cc a din c bit

2) Mt cong
Ta c th ni rng mt cong l qi tch ca mt ng chuyn ng theo mt qui lut nht nh
no to thnh.
ng chuyn ng gi l ng sinh, trong qu trnh chuyn ng to thnh mt ng sinh c
th bin dng hoc khng bin dng; ng sinh c th l ng thng hoc ng cong. Nu
ng sinh l ng thng th mt c to thnh gi l mt k (mt nn, mt tr,...)
C cc loi mt cong sau:
_ Mt trn xoay: Nu mt c to thnh bi mt ng sinh quay xung quanh mt trc
_ Mt cong i s bc n : Nu mt c biu din bng mt phng trnh i s bc n
_ Cc mt cong bc hai thng gp l: Mt nn, mt tr, mt cu, mt Elipxit, mt Paraboloic,
mt Hyperbolic...

II. BIU DIN MT - IM THUC MT
_ Biu din mt mt l biu din mt s thnh phn ca mt xc nh mt . Tuy nhin,
d hnh dung ngi ta thng biu din mt cong bng cc ng bao hnh chiu
_ Biu din mt im thuc mt l biu din im thuc mt ng ca mt sao cho trn
hnh chiu ng ny l ng thng hoc ng trn
Sau y s biu din mt s mt thng dng

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
54
1) a din
Biu din a din bng cch biu din tt c cc cnh ca a din
(Hnh 8.4) biu din t din ABCD. Cch v thy khut ca cp cnh hnh chiu bng A
1
B
1
,
C
1
D
1
v cp cnh hnh chiu ng A
2
C
2
,

B
2
D
2
nh bit.

Thy khut
_ ng i qua mt im khut trn hnh chiu no thi ng khut trn hnh chiu
_ Mt phng cha mt ng thng khut trn hnh chiu no thi mt phng khut trn hnh
chiu
Cho hnh chiu ng M
2
; hy v hnh chiu bng M
1
, bit M thuc t din ABCD(Hnh 8.4)
Vi v tr M
2
cho th c hai im M v M, m M
2
M
2
vi:
+ M mp (BCD) M CI . T M
2
C
2
I
2
M
1
C
1
I
1
. V C
1
I
1
thy nn M
1
thy
+ M mp (ACD) M CJ . T M
2
C
2
J
2
M
1
C
1
J
1
. V C
1
J
1
khut nn M
1
khut

A
1
B
1
C
1
D
1
A
2
D
2
B
2
C
2
J
1
I
1
J
2
I
2
M
2
M
1
M
1
x
a
2
I
1
I
2
J
2
M
2
M
2
J
1
M
1
M
1
S
1
(C
1
(C
2
x
b
2
m
1
S
d
(C)
H
(
2
(
1
n
1
S
2

Hnh 8.4 Hnh 8.5 Hnh 8.6

2) Mt nn bc hai
Mt nn bc hai l mt c to thnh bi mt ng thng d chuyn ng lun lun i qua
mt im S c nh gi l nh nn v ta vo mt ng cong bc hai (C) gi l ng chun
ca nn (Hnh 8.5).

Mt nn bc hai gm c hai phn i xng nhau qua nh nn. (Hnh 8.6) biu din mt phn
ca mt nn bc hai c gii hn t nh S n ng chun bc hai (C) thuc mt phng
chiu ng c hnh chiu bng l ng trn.
_ a
2
, b
2
l hai ng sinh bao hnh chiu ng ca nn (a
1
, b
1
khng v y)
_ m
1
, n
1
l hai ng sinh bao hnh chiu bng ca nn (m
2
, n
2
khng v y)

Thy khut
+ Nhng im thuc mt nn th thuc ng sinh ca nn: Nu chn ng sinh ny thuc
cung thy ca ng chun (C) trn hnh chiu no th im c thy trn hnh chiu
+ Nhng im thuc na trc ca nn k t hai ng sinh m hnh chiu ng l hai ng
sinh bin th c thy hnh chiu ng
+ Nhng im thuc na trn ca nn k t hai ng sinh m hnh chiu bng l hai ng
sinh bin th c thy hnh chiu bng
Cho hnh chiu ng M
2
1
, bit M thuc mt nn nh S(hnh 8.6)
Vi v tr M
2
2
M
2
:
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
55
+ Gn M SI nn. T M
2
C
2
I
2
M
1
S
1
I
1
. V S
1
I
1
thy nn M
1
thy
+ Gn M SJ nn. T M
2
S
2
J
2
M
1
S
1
J
1
. V S
1
J
1
khut nn M
1
khut

Ch
1) v hnh chiu bng M
1,
M
1
ca im M, ta c th gn M vo ng Elip () thuc mt
nn; Elip () ny c tm nm trn trc ca nn v thuc mt phng chiu ng song song
mp (C). V vy (
1
) l ng trn v t M
2
(
1
) M
1
, M
1
(
1
) (Hnh 8.6)
2) Mt nn trn xoay l mt c to thnh bi mt ng thng quay xung quanh mt trc ti
mt im c nh thuc trc quay . Mt phng vung gc vi trc trn xoay ny s cho
giao tuyn l ng trn.

3) Mt tr bc hai
Mt tr bc hai l trng hp c bit ca mt nn bc hai khi nh nn S xa v tn

(Hnh 8.7) biu din mt tr bc hai c ng chun (C) l elip thuc mt phng chiu ng
c hnh chiu bng l ng trn.
_ a
2
, b
2
l hai ng sinh bao hnh chiu ng ca tr, hnh chiu bng khng v y
_ m
1
, n
1
l hai ng sinh bao hnh chiu bng ca tr, hnh chiu ng khng v y

Thy khut
Xt thy khut ca tr tng t nh xt thy khut ca nn.
Cho hnh chiu ng M
2
1
, bit M thuc mt tr (Hnh 8.7)
Vi v tr M
2
2
M
2
:
+ Gn Md tr. T M
2
d
2
M
1
d
1
.
V d
1
thy nn M
1
thy
+ Gn Mktr.T M
2
k
2
M
1
k
1
.
V k
1
thy nn M
1
thy (Hnh 8.7)

k
1
d
1
d
2
k
2
m
1
n
1
b
2
a
2
(C
2
)
M
1
M
1
J
1
I
1
(C
1
)
M
2
M
2
I
2
J
2
x
O
1
O
2
x
(
2
)
(
1
)
M
2
M
2
M
1
M
1
(a
2
)
(a
1
)
(b
1
)
(b
2
)
Hnh 8.7 Hnh 8.8
4) Mt cu
- Mt cu l mt bc hai trn xoay c to thnh bi mt ng trn quay xung quanh mt
ng knh ca n
- Mt cu l qu tch ca nhng im trong khng gian cch u mt im c nh gi l tm
(Hnh 8.8) biu din mt cu bc hai tm O, bn knh R
Cc hnh chiu ca mt cu l cc ng trn bng nhau c bn knh R ca cu
_ a
2
l ng trn bao hnh chiu ng ca cu ; (a) mp // P
2

_ b
1
l ng trn bao hnh chiu bng ca cu ; (b) mp // P
1

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
56

Thy khut
+ Nhng im thuc na trn ca mt cu k t ng trn (b) c thy hnh chiu bng
+ Nhng im thuc na trc ca mt cu k t ng trn (a) c thy hnh chiu ng
Cho hnh chiu ng M
2
1
, bit M thuc mt cu (O,R) (hnh 8.8)
Vi v tr M
2
2
M
2
:
Gn M M () cu. T M
2
, M
2
(
2
) M
1
; M
1
(
1
). V M
2
nm na trn ca cu
nn M
1
; M
1
thy hnh chiu bng

5) Mt xuyn
Mt xuyn l mt bc bn trn xoay c to thnhbi mt ng trn (C) quuay xung quanh
mt trc t thuc mt phng ca ng trn nhng khng i qua tm O (Hnh 8.9)

Phn loi mt xuyn
_ Mt xuyn h: Nu trc t khng ct ng
trn sinh (C)
_ Mt xuyn kn: Nu trc t ct ng trn
sinh (C)
Hnh 8.9
o
t
+
(C)
M
2
(C
1
)
M
2
M
2
M
2
d
1
d
1
(C
2
)
(a
2
)
(a
1
) (b
1
)
M
1
M
1
M
1
M
1
t
2
t
1
(
2
)
(
2
)
(
1
1
)
(d
2
) (d
2
)
(b
2
)
- Ta thng biu din mt xuyn v tr
c bit c trc t vung gc vi mt
phng hnh chiu.
- (Hnh 8.10) biu din thc ca mt
xuyn c trc t P
2

- (a
2
), (b
2
) l hnh chiu ng ca cc
ng trn v tuyn to ra do cc im
thuc ng trn sinh (C) xa v gn trc
t nht
- (a), (b) thuc mt mt phng vung gc
trc t v ng thi cng l mt phng i
xng ca xuyn
- (C
1
) l hnh chiu bng ca ng trn
sinh (C) thuc mt phng i xng cha
trc t .
- d
1
, d
1
l hnh chiu bng ca hai ng
trn trung bnh ca xuyn
(ng trn trung bnh ca xuyn l
ng trn to ra do hai im nm trn
ng trn sinh (C) c khong cch n
trc t bng khong cch ca tm O
ng trn (C) n trc t-to thnh.

Hnh 8.10
Thy khut
_ Nhng im thuc na trn ca xuyn k t ng trn sinh (C) v ng trn trung bnh
(d) s thy hnh chiu bng .
_ Nhng im thuc na trc ca xuyn k t hai ng trn (a), (b) s thy hnh chiu
ng
Ch
_ Mt phng vung gc vi trc t s ct xuyn cho giao tuyn l hai ng trn v tuyn
_ Mt phng cha trc t s ct xuyn cho giao tuyn l hai ng trn bng ng trn sinh
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
57

Cho hnh chiu bng M
1
; hy v hnh chiu ng ca im M, bit M thuc mt xuyn
(Hnh 8.10)
Vi v tr M1 cho th c bn im M, M, M, M m M
1
M
1
M
1
M
1
:
Gn M, M () v M, M () xuyn. T [M
1
M
1
M
1
M
1
] [(
1
) (
1
)]
M
2
, M
2
(
2
) v M
2
, M
2
(
2
). V M
1
nm na trc ca xuyn M
2
, M
2
, M
2
,
M
2
thy hnh chiu ng .

III. MT VI V D GIi SN

V d 1
Cho on thng AB. Hy biu din qu tch nhng im trong khng gian nhn on AB di
gc vung.
Gii
_ Qu tch nhng im trong khng gian nhn on AB di gc vung l mt cu ng knh
AB, c tm O l trung im ca on AB
_ Bng phng php tam gic ta xc nh di tht ca on thng AB l on A
1
B
0

V mt cu tm O l trung im ca on AB, bn knh bng A
1
B
0
/ 2; (Hnh 8.11)

h
x
S
1
n

O
0
B
0
B
1
A
1
B
2
A
2
O
1
O
2
O
2
A
2
B
2
A
2
B
2
S
2
K
2
O
2
O
1
N
1
K
1
K
2
x
A
1
B
1
M
1 (
1
) m

Hnh 8.11 Hnh 8.12

V d 2
Cho mp chiu bng v im O thuc mp . Hy biu din mt nn trn xoay nh S, y l
ng trn tm O, bn knh R thuc mp , chiu cao SO = h cho trc h

Gii
_ Hnh chiu bng ca y nn suy bin thnh on thng M
1
N
1
= 2R thuc ng thng (
1
)
_ Gp mp quanh vt ng, ta v c ng trn tht tm O
2
bn knh R ca y nn
_ V chiu cao ca nn bng h , nn ta v O
1
S
1
= h v vung gc ng thng (
1
) S
2
vi
O
2
S
2
// x
_ V hai ng sinh bao hnh chiu bng ca nn l: S
1
N
1
, S
1
M
1

_ Hai ng sinh bao hnh chiu ng ca nn s i qua S
2
v tip xc vi Elip hnh chiu
ng ca y nn. V Elip ny khng v chnh xc bng tay nn ta c cch gii nh sau:
+ Vic v hai ng sinh bao ny tng ng vi v hai ng thng i qua im K mp
vi K
2
S
2
v tip xc vi y nn
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
58
+ T hnh gp ta xc nh K'
2
ri v K
2
A'
2
v K
2
B
2
tip xc vi ng trn gp (O
2
, R).

+ Tr v hnh chiu ng ta c K
2
A
2
v K
2
B
2
- l hai ng sinh bao cn v ; (Hnh 8.12)

V d 3
Cho mp chiu bng, hnh chu bng d
1
v ng thng Ot vi O mp . Hy v hnh chiu
ng d
2
ca ng sinh d ca mt tr nhn Ot lm trc v ng chun ca tr l ng trn
tm O, bn knh R thuc mp .

Gii
_ Hnh chiu bng ca y tr l on thng M
1
N
1
= 2R thuc ng thng (
1
)
_ Gp mp quanh vt ng, ta v c ng trn tht tm O
2
bn knh R ca y tr
_ V d l ng snh ca mt tr nn d ta trn y ti hai im I, J. hnh gp I
2
, J
2
thuc
ng trn gp
_ T hnh chiu bng v hnh gp ca I, J I
2
, J
2

_ Hai ng thng d
2
, d
2
qua I
2
,

J
2
v song song O
2
t
2
l hnh chiu ng ca hai ng sinh
cn dng ; (Hnh 8.13)

x m

I
2
(
1
) m
O
2

J
2
I
2
t
1
d
2
d
2
t
2
M
1
O
2
J
2
d
1
I
1
J
1
N
1
O
1

Hnh 8.13

========================

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
59
Ca. ,.a, Wv%W WO %+t e/+, t.ee :xe -. +t e-,

Bi 9 MT PHNG TIP XC
VI MT CONG
I. KHI NIM
_ Tip tuyn ti mt im ca mt ng cong thuc mt cong cng l tip tuyn ca mt cong
ti im
_ Nu ti mt im ca mt cong c v s tip tuyn thuc mt mt phng th mt phng ny
gi l mt phng tip xc vi mt cong ti im - mp(Mt,Mk) ; (Hnh 9.1)
Trong bi ny ta s trnh by cc loi bi ton tip xc sau:
1. Mt phng tip xc vi mt mt ti mt im cho trc thuc mt
2. Mt phng tip xc vi mt mt i qua mt im cho trc khng thuc mt
3. Mt phng tip xc vi mt mt song song vi mt ng thng cho trc

II. MT PHNG TIP XC VI MT K
Mt phng tip xc vi mt k s ti mt im thuc mt s cha cc ng sinh l ng thng
ca mt k i qua im

1) Mt phng tip xc vi mt nn
V d 1
Cho mt nn nh S v hnh chiu ng M
2
ca im M thuc nn (Hnh 9.2). Qua im M hy
dng mt phng tip xc vi mt nn
Gii
Vi v tr M
2
2
M
2
:
+ Gn M SA nn. T M
2
C
2
A
2
M
1
S
1
A
1

+ Gn M SA nn. T M
2
S
2
A
2
M
1
S
1
A
1

Mt phng tip xc vi nn ti im M thuc nn phi cha ng sinh SM v cha mt tip
tuyn vi nn ti mt im tu trn ng sinh SM ; gi A l chn ng sinh SM trn ng
chun (C) ; v At tip xc vi (C) Vy mp (SM, At) tip xc vi nn theo ng sinh SM
Tng t, ta cng dng c mp (SM,At) tip xc vi nn theo ng sinh SM

Mt phng ng chun (C)

Hnh 9.1 Hnh 9.2
M
2
M
2
t
M
1
M
1
A
2
A
2
t
2
t
2
M
(C
x
()
k
t
M
t A
S
A
1
A
1
t
1
S
1
S
2
V d 2
Cho mt nn nh S v im M khng thuc nn (Hnh 9.3). Qua im M hy dng mt phng
tip xc vi mt nn
Gii
Cc mt phng tip xc cn dng cha SM v s tip xc vi nn theo cc ng sinh SA,SB.
Cc mt phng tip xc ny s ct mt phng ng chun (C) theo cc tip tuyn t v t vi
ng chun (C). V vy ta c cch v nh sau:
_ V I = SM mp(C)
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
60
V IA, IB tip xc vi (C) mp(SIA) v mp(SIB) l hai mt phng tip xc cn dng

Mt phng ng chun (C)

Hnh 9.3
2) Mt phng tip xc vi mt tr
V d
Cho mt tr ng chun (C) nm trong mt phng chiu ng v ng thng d (Hnh 9.4).
Hy dng mt phng tip xc vi mt tr song song vi ng thng d

Gii
Mt phng tip xc cn dng song song vi ng thng d v tip xc vi tr theo mt ng
sinh. Nh vy phng ca mt phng tip xc c xc nh; v vy ta c cch v nh sau:

Mt phng ng chun (C)
Hnh 9.4
S
I
A
B
M
2
S
2
S
1
I
2
I
1
M
1
A
2
A
1
B
1
x
(C
2
)
(C
1
)
(C)
M
t
2
t
2
B
2
t
t
1
t
1
t
t
2
t
2
d
d
2
d
1
a
b
t
t
A
B
J I
(c)
I
2
I
1
J
1
J
2
M
M
2
a
2
b
2
a
1
b
1
M
1
A
1
B
1
t
1
t
1
A
2
B
2
k
1
k
2
l
1
l
2
k
l
(c
1
)
(c
2
)
x

Qua im M tu , v mp (a, b) vi a // d v b // ng sinh tr
_ V I = a mp(C) v J = b mp(C) mp(a, b) mp(C) = IJ
_ V cc tip tuyn t, t tip xc vi (C) ln lt ti A, B v song song IJ
_ T cc tip im A, B v cc ng sinh k, l
Vy cc mt phng tip xc cn dng l: mp(t, k) v mp(t, l); (Hnh 9.5)

III. MT PHNG TIP XC VI MT CU
Mt phng tip xc vi mt cu ti mt im thuc cu th vung gc vi bn knh ca mt cu
i qua im
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
61
V d
Cho mt cu (O,R) v hnh chiu ng M
2
ca im M thuc cu; (Hnh 9.6). Hy dng mt
phng tip xc vi mt cu ti M
Gii
- T v tr M
2
ca im M cho, ta gn M thuc
ng trn v tuyn () thuc cu s xc nh c
hnh chiu bng ca im M l hai im M
1
, M
1

(
1
)
- V mp (h, f) OM ti im M. vy mp (h, f) l mt
phng tip xc vi mt cu ti im M
- Tng t, ta v c mt phng tip xc vi mt cu
ti im M
Bi ton c hai nghim
Hnh 9.6
x
O
2
f
2
h
2
h
1
f
1
M
2
M
1
M
1
(
2
)
(
1
)
O
1

IV. MT VI V D NG DNG GII SN
V d 1
Cho ng thng d (d
1
, d
2
); (Hnh 9.7). Qua ng thng d hy v mt phng hp vi mt phng
hnh chiu bng mt gc
Gii
Mt phng cn dng tip xc vi mt nn trn xoay c :
+ nh S d
+ Trc vung gc P 1
+ Cc ng sinh hp vi P 1 gc
_ Ly im S d tu , v mt nn trn xoay ng S, v
cc ng snh nn hp vi P
1
gc nn hai ng
sinh bin hnh chiu ng ca nn hp vi trc x gc
. Hnh chiu bng (C
1
) ca ng chun (C); l ng
trn
_ V I = d mp(C);
_ V IA, IB tip xc vi (C); (Hnh 9.7)
_ Vy cc mt phng cn dng l: mp(SIA) v mp(SIB). Hnh 9.7

(C
1
)

x
B
2

A
2
B
1
(C
2
)
A
1
I
2
I
1
d
1
d
2
S
2
S
1
Bin lun:
Gi l gc ca ng thng d vi mp P
1
+ Nu > : Bi ton c hai nghim
S
2
(
2
)
t
1
O
1
(T
1
)
T
1
Hnh 9.8
T
1
(T
1
)
O
2
x
t
2
T
2
T
2
S
1
+ Nu = : Bi ton c mt nghim
+ Nu < : Bi ton v nghim

V d 2
Cho hai ng sinh bao hnh chiu ng ca nn trn
xoay nh S, trc t l ng mt; (Hnh 9.8). Hy v hai
ng sinh bao hnh chiu bng ca nn.

Gii
Hai ng sinh bao hnh chiu bng ca nn l hai
ng thng suy bin ca hai mt phng chiu bng tip
xc vi nn. Hai mt phng tip xc ny cng tip xc vi
mt cu ni tip nn.
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
62
- Vy ta v mt mt cu tm O t, tip xc mt nn theo mt ng trn () thuc mt phng
vung gc trc t. V t // P
2
nn (
2
) suy bin thnh on thng; [(
1
) khng v y]
- Qua nh nn S, v hai mpT v mpT chiu bng tip xc cu ta nhn c hnh chiu bng l
hai ng thng (T
1
)
,
(T
1
) i qua S
1
tip xc ng trn bao hnh chiu bng ca cu. Vy
(T
1
)

v

(T
1
) l hai ng sinh bao hnh chiu bng ca nn.

Nhn xt
Hai tip im T
1
, T
1
thuc ng sinh bao hnh chiu bng ca nn cng thuc ng trn bao
hnh chiu bng ca cu. Do chng chnh l hnh chiu bng ca cc giao im ca ng
trn ln nht nm ngang ca cu vi ng trn tip xc () do cu tip xc nn.

V d 3
Cho mt phng (n
, m
) v mt tr c ng chun (C
1
) thuc mt phng chiu ng
(Hnh 9.9). Hy v im cao nht, thp nht (i vi P
1
) ca giao tuyn ca mp vi mt tr

Gii
- Gi M, N ln lt l cc im cao nht, thp nht cn tm. Ti M, N tip tuyn ca giao
tuyn phi l nhng ng bng ca mt phng ng thi chng thuc cc mt phng tip
xc vi tr (Hnh 9.9a)
- c cc tip tuyn ta phi v cc mt phng tip xc tr song song vi phng ng
bng ca mt phng - l mp (k,t) v mp (l,t) // mp (KIJ)
- Cc mt phng tip xc ny s tip xc vi tr theo cc ng sinh tip xc k v l. Cc giao
im M, N ca hai ng sinh tip xc ny vi mp l cc im cao, thp nht cn tm
M = k mp v N = l mp ; (Hnh 9.9b)

Hnh 9.9b
g'
1
l
1
g
2
(
2
) k
2
k
1
N
1
(C
1
)
(C
2
)
M
2
M
1
N
2
K
2
K
1
I
1
I
2
J
2
J
1
t
1
t
2
t
2
g
1
T
2
T
2
T
1
t
1
T
1
P
2
N
M
m

(C)
P
1
n
g'
2
(
2
) l
2
x
Hnh 9.9b
n

Tng t, trong v d ny ta c th tm cc im gn nht, xa nht (so vi P
2
) ca giao
tuyn, bng cch v mt phng tip xc tr song song vi phng ng mt ca mt phng
. Giao im ca hai ng sinh tip xc vi mp cho cc im gn nht, xa nht cn tm
Ch
Tm cc im cao nht, thp nht, gn nht, xa nht ca giao tuyn ca mt phng vi mt nn
cch gii ging nh trng hp trn

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
63
V d 4
Cho im 0 v vt bng m

ca mt phng (Hnh 9.10). Hy v vt ng n
ca mp ; bit mp
cch im 0 mt khong R

P
1
s
P
2

N
1
N
2

O
2
O
1
O
2
N
2

x

Hnh 9.10

Gii
_ Mt phng cch im 0 mt khong R nn mt phng tip xc vi mt cu tm 0 bn
knh R
_ V mt cu tm O, bn knh R
_ Thay i mt phng hnh chiu ng mp tr thnh mt phng chiu ng trong h thng
mi; chn trc s m
Hnh chiu ng mi ca mp suy bin thnh ng thng (

2
)
i qua giao im ca m
vi trc s v tip xc vi ng trn bao hnh chiu ng mi ca

mt cu
_ T (
2
), tr v hnh chiu ng ta c n
(ch cao c bng cao mi); (Hnh 9.10)

_ Bi ton c hai nghim ( y ch v mt nghim)

==============

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
64
Ca. ,.a, Wv%W WO .a- txye exa +t e/+, -. -t +t

Bi 10 GIAO TUYN CA MT PHNG
VI MT MT

I. KHI NIM
_ Giao tuyn ca mt phng vi mt mt l tp hp cc im chung ca mt phng vi mt
_ Giao tuyn ca mt phng vi mt a din thng l mt hoc nhiu a gic phng trong :
+ Cc cnh ca a gic ny l giao tuyn ca cc mt ca a din vi mt phng ct
+ Cc nh ca a gic ny l giao im ca cc cnh ca a din vi mt phng ct
_ Giao tuyn ca mt phng vi mt mt cong bc n thng l ng cong phng bc n

1) i vi mt nn bc hai ng chun l Elipse hoc ng trn
Giao tuyn c th l:
_ Elipse (hoc ng Trn) Nu mt phng ct tt c cc ng sinh ca mt nn
_ Parabol Nu mt phng song song vi mt ng sinh ca mt nn
_ Hyperbol Nu mt phng song song vi hai ng sinh ca mt nn
(hai ng sinh ny l hai hng ca hai ng tim cn ca Hyperbol giao tuyn)

Ch
Nu mt phng i qua nh nn - giao tuyn c th l:
_ Mt im nh nn. Nu mt phng khng ct ng chun ca nn
_ Mt ng sinh ca nn. Nu mt phng ct ng chun ca nn ti 1 im (tip xc)
_ Hai ng sinh ca nn: Nu mt phng ct ng chun ca nn ti 2 im

Nhn dng giao tuyn
T ch trn ta c th on nhn dng giao tuyn ca mt phng vi nn bc hai c ng
chun l Elipse hoc ng trn ta lm nh sau:

Qua nh nn, v mt phng song song mt phng cho. Nu mt phng va v khng ct, ct
mt im, ct hai im vi ng chun ca nn th giao tuyn ln lt l: Elipse, Parabol,
Hyperbol

2) i vi mt tr bc hai ng chun l Elipse hoc ng trn
Giao tuyn c th l:
_ Elipse (ng Trn) Nu mt phng ct tt c cc ng sinh ca mt tr
_ Mt ng sinh (kp) Nu mt phng tip xc mt tr
_ Hai ng sinh Nu mt phng song song ng sinh mt tr

Ch
Khi v giao tuyn ta cn ch n cc c trng sau:
+ Trc i xng ca giao tuyn
+ Cc im ranh gii gia phn thy, phn khut ca giao trn tng hnh chiu
+ Cc im cao nht, thp nht (so vi P
1
) cc im gn nht, xa nht (so vi P
2
)
+ v giao tuyn c chnh xc, i khi ta cn phi v thm mt vi im trung gian na.

II. Trng hp bit mt hnh chiu ca giao tuyn
1) Nu mt cho l lng tr chiu hoc tr chiu (tc cnh lng tr hoc ng sinh tr
vung gc vi mt phng hnh chiu) cn mt phng bt k, th:
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
65
_ Ta bit c mt hnh chiu ca giao tuyn trng vi hnh chiu suy bin ca lng tr hoc
tr chiu
_ v hnh chiu cn li ca giao tuyn ta p dng bi ton im, ng thng thuc mt
phng.

V d 1
Hy v giao tuyn ca mt phng vi lng tr (abc)
chiu bng (Hnh 10.1)

Gii
- Gi A= a mp(); B= b mp(); C= c mp()
mp lng tr (abc) = Tam gic ABC
V a, b, c P
1

A
1
a
1
, B
1
b
1
, C
1
c
1

- Ap dng bi ton c bn: im, ng thng thuc
mt phng ; xc nh c hnh chiu ng A
2
, B
2
,
C
2

- Mt phng (a, c) khut trn hnh chiu ng nn A
2
,
C
2
khut ; (Hnh 10.1)

C
2
N
2
b
2
c
2
n

N
1
I
1
M
2
m

M
1
A
1
a
1
A
2
C
1
c
1
B
1
b
1
B
2
Hnh 10.1
I
2
a
2
0
Hnh 10.2
N
2
m
t
1
t
2
(
1
)
(C
2
)
(C
1
) (e
1
)
T
1
T
1
B
1
A
1
M
1
x
o
1
M
2
f
1
f
2
N
1
h
2
h
1
C
1
D
1
D
2
o
2
(e
2
)
C
2
B
2
A
2
T
2
T
2
n
V d 2
Hy v giao tuyn ca mt phng vi mt
tr trn xoay chiu bng (Hnh 10.2)

Gii
_ D dng thy rng mt phng ct tr cho
giao tuyn l Elip: (e) = mp tr
_ Hnh chiu bng (e
1
) trng vi hnh chiu
bng ca tr - ng trn (C
1
)
Ta bit rng trc di AB ca Elip (e) thuc
ng thng MN giao ca mt phng vi
mt phng i xng chung ca tr v mp
, trc ngn CD bng ng knh ca mt
tr
_ V trc t P
1
nn () l mt phng chiu
bng c hnh chiu bng suy bin thnh
ng thng (
1
) i qua t
1
; hn na mp()
mp nn (
1
) i qua t
1
v vung gc m
.
Do AB chnh l ng dc nht ca
mp i vi i vi mpP
1
v CD l ng
bng ca mp
Vy A
1
B
1
C
1
D
1
ti O
1
t
1
_ Hnh chiu ng (e
2
) l elip nhn A
2
B
2
, C
2
D
2
lm cp ng knh lin hip
_ V A, B l cc im thuc trc i xng ng thi thuc giao tuyn nn chng l cc im
cao nht, thp nht ca giao tuyn (e)
_ T
2
, T
2
l cc tip im ca elip (e
2
) vi hai ng sinh bao hnh chiu ng ca tr; n cng
l cc im ranh gii gia phn thy v phn khut ca elip (e
2
) - cch v chng bng cch
gn vo ng mt f ; (Hnh 10.2)

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
66
2) Nu mt phng cho l mt phng chiu cn mt bt k, th:
_ Ta bit c mt hnh chiu ca giao tuyn thuc hnh chiu suy bin ca mt phng chiu

_ v hnh chiu cn li ca giao tuyn ta p dng bi ton im thuc mt

V d 1
Hy v giao tuyn ca mt phng chiu ng vi mt chp (S.ABC) ; (Hnh 10.3)

Gii
Gi tam gic DEF = mp (S.ABC).
V mp P
2
nn D
2
E
2
F
2
(
2
) D
1
E
1
F
1
. Mt phng (SBC) khut hnh chiu bng nn on
E
1
F
1
khut ; (Hnh 10.2)
A
2
B
2
D
1
C
1
C
2
D
2
O
2
A
1
B
1
S
1
(C
1
)
(C
2
)
(
2
)
S
2
O
1
(e
2
)
(e
1
)
m

(
1
)

B
2
S
2
F
2 (
2
)
D
2
E
2
A
2
C
2
D
1
E
1
F
1
S
1
A
1
B
1
C
1

Hnh 10.3 Hnh 10.4
V d 2
Hy v giao tuyn ca mt phng chiu ng vi mt nn trn xoay trc t P
1
(Hnh 10.4)

Gii

_ Mt phng ct ton b ng sinh ca nn nn mp nn = Elip (e)
_ V mp P
2
nn hnh chiu ng (e
2
) ca giao tuyn suy bin thnh on thng A
2
B
2
(
2
).
V li mp , i xng chung ca tr trn xoay v mp, song song P
2
nn AB mp v l trc
di ca elip giao tuyn ; trc ngn CD P
2
C
2
D
2
O
2
[vi O l tm ca elip (e)]
_ Hnh chiu bng ca giao tuyn l elip (e
1
) nhn A
1
B
1
lm trc di; C
1
D
1
lm trc ngn
(v AB CD v CD // P
1
). C
1
, D
1
c v bng cch gn vo ng trn v tuyn nm ngang
thuc nn

Ch
Ngi ta chng minh c rng mt phng ct nn trn xoay cho giao tuyn l elip chiu ln
mt phng vung gc vi trc ca nn trn xoay l elip nhn hnh chiu ca nh nn lm
mt tiu im

V d 3
_ Hy v giao tuyn ca mt phng chiu ng vi mt
cu tm O bn knh R (Hnh 10.5)

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
67
A
2 Gii

(
2
)
_ Mt phng cu = ng trn () c tm I l chn
ng vung gc v t O n mp
C
2
D
2
I
2
_ V mp P
2
nn hnh chiu ng (
2
) ca giao tuyn
suy bin thnh on thng A
2
B
2
(
2
)
_ Hnh chiu bng ca giao tuyn l elip c :
+ Trc di C
1
D
1
= A
2
B
2
= AB [AB l ng knh ca
ng trn ()], c th v C
1
, D
1
bng cch gn C,
D vo ng trn v tuyn nm ngang; (Hnh 10.5)
+ Trc ngn A
1
B
1

_ T
1
, T
1
l cc tip im ca elip (
1
) vi ng trn bao
hnh chiu bng ca cu; n cng l cc im ranh gii
gia phn thy v phn khut ca elip (
1
)

Hnh 10.5
III. Trng hp tng qut
Gi s cn tm giao tuyn ca mp v mt (), ta tin hnh nh sau:
a) Dng mt phng ph tr ct c mp v mt () [mp thng l mt phng chiu] sao cho
giao tuyn l ng d v trn hnh chiu
b) V cc giao tuyn ph:

c) V cc giao im : A, B = m n

Cc im A, B thuc giao tuyn ca mp v mt () cn tm,
Tng t, tm thm mt s im thuc giao tuyn na v cui cng ni giao li.

Ch
_ u tin ta phi on dng ca giao tuyn, sau v cc im thuc giao tuyn
_ Ngoi ra ngi ta cn dng cc phng php bin i hnh chiu hoc phi hp vi cc
phng php bit v giao tuyn ca mt phng vi mt mt .

V d1
Hy v giao tuyn ca mt phng (m
, n
) vi mt tr trn xoay c trc t P

1
; (Hnh 10.6)

Gii
1. on dng giao tuyn
- Qua nh nn S, v mp // mp, bng cch v ng mt f
// f
; ri v vt bng F = f

P
1

m
qua F
1
v song song m

- D thy rng m
khng ct ng chun (C) ca nn nn mp ct nn cho giao tuyn l Elip

(e)
2. v cc im ca giao, ta dng cc mt phng ph tr l cc mt phng chiu bng cha
trc t ca nn ( ct nn theo cc ng sinh) v cc mt phng bng ( ct nn theo cc
ng trn c hnh chiu bng cng l ng trn), c th nh sau:

B
2
O
2
D
1
T
1
(
1
)
(
2
)
I
1
C
1
A
1
B
1
T
1
O
1
T
2
T
2
= mp mp
= ) ( mp n
m
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
68
Ca. ,.a t +t , Wv%W WO .a- txye exa +t e/+, -. -
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
69

Hnh 10.6

(
1
)
(e
2
)
f
1
f
2
x
C
2
D
2
T
2
T
2
O
2
A
2
f
2
h
2
(
2
)
N
2
S
2
(C
1
)
f
1
(
1
)
N
1
F
2
n

A
1
B
1
S
1
O
1
D
1
C
1
T
1
T
1
M
1
h
1
(C
2
)
M
2
B
2
(e
1
)
m

F
1
+ mp chiu bng i xng chung ca nn v mp cho hai im A,B l hai u mt ca trc
di Elip giao tuyn - A l im cao nht; B l im thp nht; (Hnh 10.6)
+ mp // P
1
i qua trung im O ca AB, cho hai im C, D l hai u mt ca trc ngn Elip
giao tuyn
+ mp // P
2
i qua trc t ca nn, cho hai im T, T thuc giao, c hnh chiu ng T
2
, T
2
l
cc tip im ca ca elip (e
2
) vi hai ng sinh bao hnh chiu ng ca nn, n cng l
cc im ranh gii gia phn thy v phn khut ca elip (e
2
)
_ Hnh chiu bng ca giao tuyn l elip (e
1
) nhn A
1
B
1
v C
1
D
1
lm cp trc; trong A
1
B
1
l
trc di
_ Hnh chiu ng ca giao tuyn l elip (e
2
) nhn A
2
B
2
v C
2
D
2
lm cp ng knh lin hip

Ch
C th s dng php thay i mt phng hnh chiu ng a mp tr thnh mt phng
chiu ng trong h thng mi th vic gii bi ton ny c d dng hn

V d 2
Hy v giao tuyn ca mt phng (m
, n
) vi mt cu tm O, bn knh R ; (Hnh 10.7)

Gii
Mt phng cu = ng trn ()
_ v cc im ca giao, ta dng cc mt phng ph tr l cc mt phng bng, cc mt
phng mt ( ct cu theo ng trn c hnh chiu bng, hnh chiu ng cng l ng
trn); c th nh sau:
_ Dng mp chiu bng i xng chung ca cu v mp, v cc giao tuyn ph:
mp mp = MN
mp cu = ng trn (v) bng ng trn ln ca cu
_ v cc giao im A,B = MN (v); ta quay mp cha MN v (v) quanh trc chiu bng t
i qua tm O cu, n v tr mi //P
2
. Lc ny hnh chiu ng mi (v
2
) trng vi ng trn
bao hnh chiu ng ca cu, MN c v tr mi MN . V A,B= MN (v)
_ Tr v v tr ban u bng cch quay ngc tr li ta c A,B thuc giao; trong : A l
im cao nht; B l im thp nht; (Hnh 10.6).

(v
2
)
(v
1
)
(v
1
)
t
1
t
2

m

f
2
k
1
f
1
(
1
)
x
h
2
(
2
)
k
2
(
2
)
h
1
E
2
C
2
B
2
A
2
A
2
D
2
F
2
T
2
I
2
B
2
T
2
(
2
)
(
1
)
E
1
T
1
T
1
N
2
N
2
N
1
N
1
D
1
F
1
C
1
B
1
M
2
M
1
(
1
)
A
1
O
1
I
1
O
2
Hnh 10.6

+ Gi CD l ng knh ca ng trn (), vung gc vi AB ti trung im I. mp // P
1
i
qua I, cho hai im C, D thuc giao, c hnh chiu bng C
1
D
1
l trc di ca elip (
1
)
+ mp // P
1
i qua tm cu O, cho hai im E, F thuc giao, c hnh chiu bng E
1
, F
1
l cc
tip im ca ca elip (
1
) vi ng trn bao hnh chiu bng ca cu, n cng l cc im
ranh gii gia phn thy v phn khut ca elip (
1
)
+ mp // P
2
i qua tm cu O, cho hai im T, T thuc giao, c hnh chiu ng T
2
, T

2
l cc
tip im ca ca elip (
2
) vi ng trn bao hnh chiu ng ca cu, n cng l cc im
ranh gii gia phn thy v phn khut ca elip (
2
)
_ Hnh chiu bng ca giao tuyn l elip (
1
) nhn A
1
B
1
v C
1
D
1
lm cp trc
_ Hnh chiu ng ca giao tuyn l elip (
2
) nhn A
2
B
2
v C
2
D
2
lm cp ng knh lin
hip.
_ Xt thy khut nh (Hnh 10.6)

Ch
C th s dng php thay i mt phng hnh chiu ng a mp tr thnh mt phng
chiu ng trong h thng mi th vic gii bi ton ny c d dng hn nhiu

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
70
V. MT VI V D GII SN

V d 1
Cho mt nn trn xoay nh S v mp; (Hnh 10.7). Hy v giao tuyn ca mp vi mt nn
trn xoay
Gii
_ V mp l mt phng chiu cnh nn ta s dng hnh chiu cnh v giao tuyn
_ Mt phng ct ton b ng sinh ca nn nn giao tuyn l Elp v hnh chiu cnh ca
giao tuyn l on thng 1
3
3
3
thuc on thng suy bin (
3
) ca mp. Tr v hnh chiu
ng v hnh chiu bng, ta nhn c:
_ Hnh chiu ng ca giao tuyn l cung elip 1
2
2
2
3
2
4
2
5
2
, trong cung 2
2
3
2
4
2
khut v thuc
na sau ca nn
_ Hnh chiu bng ca giao tuyn l cung elip 1
1
2
1
3
1
4
1
5
1
thy ; (Hnh 10.7)

O
y
z
(
3
)
4
2
5
3
2
3
4
3
1
3
3
3
3
2
2
2
1
2
5
2
5
1
4
1
3
1
2
1
1
1
S
1
S
3
S
2
n
x y
Hnh 10.7
Ch
Nu mt phng cho l mt phng chiu cnh hoc mt phng phn gic 1 hoc mt phng
phn gic 2 th ta dng mt phng hnh chiu cnh gii, cch gii tng t nh v d trn
(Hnh 10.7)

V d 2
Cho lng tr (abc) v mp; (Hnh 10.8). Hy v giao tuyn ca mp vi lng tr v v hnh
tht ca giao tuyn
Gii
_ Gi ABC = mp lng tr (abc)
_ v giao tuyn ca mp vi lng tr (abc), ta xc nh cc nh A, B, C l giao im ca
cc cnh ca lng tr vi mp bng cch dng mt phng ph tr chiu ng cha cnh
ca lng tr , ta nhn c:
C = c mp
mp(a,c) mp = CI [trong I l giao im ca m
vi cnh y ca mp(a,c)]
AC = mp(a,c) mp ;
tng t AB = mp(a,b) mp ; (Hnh 10.8)
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
71
_ v hnh tht ca giao tuyn, ta gp mp quanh vt bng m
, hnh gp l A
1
B
1
C
1

_ Kt lun: A
1
B
1
C
1
= ABC

Hnh 10.8
a
2
x
K
1
K
1
N
2
A
1
B
1
b
2
c
2

2
g
2
n

A
2
A
1
B
2
B
1
C
2
C
1
g
1
g'
1
b
1
a
1
c
1
C
1
N
1
N
1
I
1
I
1
J
2
J
1
J
1
O
V d 3
Cho mp v hnh chiu ng S
2
ca im S mp; (Hnh 10.9). Hy v trong mp ng
thng i qua im S v nghing vi mt phng hnh chiu bng gc
B
1
A
1
A
2
B
2

h
2
x
n

h
1
S
1
S
2
Gii
_ S mp. S h mp. T S
2
h
2
S
1
h
1

_ ng thng cn dng i qua im S, hp vi mt
phng hnh chiu bng gc nn n l ng sinh
ca mt nn trn xoay: nh S, trc P
1
v cc
ng sinh to vi P
1
gc
_ Vy ng thng cn dng l ng sinh giao
tuyn ca mt nn nh S ni trn vi mp SA,SB;
(Hnh 10.9)

Bin lun:
Gi l gc nghing ca mp vi mp P
1
+ Nu = : Bi ton c 1 nghim
+ Nu > : Bi ton c 2 nghim

Hnh 10.9
V d 4
Cho mp v im A; (Hnh 10.10). Hy v ng thng qua im A song song vi mp ng
thi nghing vi mt phng hnh chiu bng gc

Gii
_ ng thng cn dng qua im A song song mp nn ng thng thuc mp song
song vi mp. Mt phng c v nh sau :
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
72
_ Qua A v ng bng h
// mp;

V vt ng H = h
mpP
2
Vt ng n
i qua
H
2
v song song n
. Vt bng m
// m
_ ng thng cn dng i qua im A, hp vi

mt phng hnh chiu bng gc nn n l
ng sinh ca mt nn trn xoay: nh A, trc
P
1
v cc ng sinh to vi P
1
gc
_ Vy ng thng cn dng l ng sinh giao
tuyn ca mt nn nh A ni trn vi mp
l: AI; AJ (Hnh 10.10).

Bin lun:
Gi l gc nghing ca mp vi mp P
1
+ Nu = : Bi ton c 1 nghim
+ Nu > : Bi ton c 2 nghim
Hnh 10.10
H
2
x

m

I
2
H
1
J
2
I
1
J
1
h
1
h
2
A
2
A
1

V d 5
Cho mt nn trn xoay nh S
2
trc vung gc vi mp P
1
v vt ng n
ca mp;
(Hnh 10.10). Hy v vt bng m
bit rng mp ct nn cho giao tuyn l Parabol

Gii
- Gi mp qua nh nn song song mp.
- Qua nh nn v ng mt f
// mp.
- V vt bng F ca ng mt f
: F = f
mpP
1
; d
thy f
mp Vt bng m
i qua F
1

- Theo bi, mp ct nn cho giao tuyn l Parabol
nn m
qua F
1
v tip xc vi ng trn y ca
nn.
- V mp // mp m
// m
; (Hnh 10.10)

Hnh 10.10
Ch
_
Nu m
khng ct y nn th mp ct nn cho giao tuyn l Elip

F
1
F
2
S
1
x
m
f
1
f
2
S
2
_
Nu m
ct y nn ti hai im th mp ct nn cho giao tuyn l Hyperbol

====================

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
73
Ca. ,.a, Wv%W WO .a- a.e exa ax-, t/+, -. -t +t

Bi 11 GIAO IM CA NG THNG
VI MT MT
I. KHI NIM
Giao im ca ng thng vi mt mt l tp hp cc im chung ca ng thng vi mt
_ S giao im ti a ca mt ng thng vi mt a din li l hai im
_ S giao im (thc v o) ti a ca mt ng thng vi mt mt bc n l n im

II. TRNG HP BIT MT HNH CHIU CA GIAO IM
1) Nu mt cho l lng tr chiu hoc tr chiu, cn ng thng bt k, th:
_ Ta bit c mt hnh chiu ca cc giao im l giao ca hnh chiu suy bin ca lng tr
chiu hoc tr chiu vi hnh chiu cng tn ca ng thng
_ v hnh chiu cn li ca cc giao im ta p dng bi ton im thuc ng thng

V d 1
Hy v giao im ca ng thng d vi lng tr (abc) chiu bng (Hnh 11.1)

Gii
Gi M, N = d (abc).
V lng tr (abc) P
1
M
1
, N
1
= d
1
a
1
b
1
c
1
M
2
, N
2
d
2
; (Hnh 11.1)
on chui MN khut. Ta c: M mp(a,b) v N mp(b, c) l hai mt phng thy hnh chiu
ng nn M
2
, N
2
thy hnh chiu ng .
x
d
2
N
1
d
1
M
2
c
2
b
2
M
1
N
2
b
1

a
1
c
1

Hnh 11.1 Hnh 11.2
(C
1
)
t
2
t
1
M
1
N
1
N
2
M
2
d
2
d
1
x

V d 2
Hy v giao im ca ng thng d vi mt tr chiu bng c trc t P
1
(Hnh 11.2)

Gii
Gi M, N = d mt tr
V tr P
1
M
1
, N
1
= d
1
ng trn

(C
1
) M
2
, N
2
d
2
; (Hnh 11.2)
on chui MN khut; ta c M thuc na trc ca tr nn M
2
thy; N thuc na sau ca tr nn
N
2
khut
2) Nu ng thng cho l ng thng chiu, cn mt bt k, th:
_ Ta bit c mt hnh chiu ca cc giao im trng vi hnh chiu suy bin ca ng thng
chiu
_ v hnh chiu cn li ca cc giao im ta p dng bi ton im thuc mt
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
65

V d
Hy v giao im ca ng thng d chiu ng vi mt nn nh S, ng chun (C) l elip c
hnh chiu bng (C
1
) l ng trn (Hnh 11.3)

Gii
- Gi M, N = d mt nn S
V d P
2
M
2
N
2
d
2
. Gn M, N vo cc ng sinh SI, SJ ca nn M
1
, N
1
; (Hnh 11.3)
- on chui MN khut; ta c M, N thuc cc ng sinh ca nn m cc chn ca cc ng
sinh ny hnh chiu bng nm trn cung thy ca ng chun (C
1
) nn M
1
, N
1
thy

m
1
n
1
d
1
C
1
B
1
A
1
E
2
G
2
(
2
) d
2
G
1
F
1
F
2
E
1
M
1
N
1
S
1
S
2
(C
1
)
A
2
N
2
M
2
x
I
1
J
1
S
1
B
2
M
1
(C
2
)
C
2
M
2
N
2
d
2
d
1
N
1
S
2
I
2
J
2
x

Hnh 11.3 Hnh 11.4

III. TRNG HP TNG QUT
Gi s cn tm giao im ca ng thng d vi mt (), ta tin hnh nh sau:
d) Dng mt phng ph tr cha ng thng d ct mt () sao cho giao tuyn ph l ng
d v trn hnh chiu
e) V giao tuyn ph: g = mp ()
f) V cc giao im : M, N = g d
Cc im M, N thuc giao tuyn ca ng thng d v mt () cn tm

Ch
Ngoi ra ngi ta cn dng cc phng php bin i hnh chiu hoc phi hp vi cc
phng php bit v giao im ca ng thng vi mt mt .

V d 1
Hy v giao im ca ng thng d vi mt chp S.ABC (Hnh 11.4)

Gii
_ Dng mp ph tr chiu ng cha ng thng d (
2
) d
2

_ V giao tuyn ph : EFG = mp S.ABC
_ V cc giao im : M, N = EFG d
T M
1
, N
1
= E
1
F
1
G
1
d
1
M
2
, N
2
d
2
; (Hnh 11.4)
_ Vy M, N = d S.ABC
_ on chui MN khut
+ M mp(SAB) v N mp(SBC) l hai mt phng thy trn hnh chiu ng nn M
2
, N
2
thy
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
66
+ M mp (SAB) thy hnh chiu bng nn M
1
thy; N mp(SBC) khut hnh chiu bng
nn N
1
khut; (Hnh 11.4)

V d 2
Hy v giao im ca ng thng d vi mt nn S, ng chun (C) l elip c hnh chiu bng
(C
1
Gii
_ Dng mt phng ph tr cha ng thng d v nh nn S [ mp (S,d) ct nn theo cc
ng sinh]
_ V cc giao tuyn ph :
+ I J = mp(S,d) mp(C); trong :
I = d mp(C); J = SK mp(C) - vi K l im ly tu trn ng thng d
+ V cc giao im : A, B = I J (C)
mp(S,d) nn S = ng sinh SA, SB

mp (C)
Hnh 11.5a Hnh 11.5b
B
1
A
1
(C
1
)
A J
I
2
I
1
S
1
S
2
S
J
2
J
1
I
d
K
B
M
N
(C)
K
2
K
1
M
1
M
2
N
1
(C
2
)
N
2
d
2
d
1

_ V cc giao im: M = SA d; N = SB d; (Hnh 11.5a)
T M
1
= S
1
A
1
d
1
M
2
d
2
; v N
1
= S
1
B
1
d
1
N
2
d
2
(Hnh 11.5b)
_ Vy M, N = d nn S
_ on chui MN khut
+ M SA v N SB ; V A
1
, B
1
thuc na sau ca (C
1
) nn hnh chiu ng M
2
, N
2
khut.
+ V A
1
thuc cung thy ca (C
1
) nn hnh chiu bng M
1
thy; B
1
thuc cung khut ca (C
1
)
nn hnh chiu bng N
1
khut .

Ch
v giao im ca ng thng vi mt hnh chp ta c th dng mt phng ph tr cha
ng thng v nh chp, tng t nh giao im ca ng thng vi nn

V d 3
Hy v giao im ca ng thng d vi mt tr, ng chun (C) l elip c hnh chiu bng
(C
1
Gii
_ Dng mt phng ph tr cha ng thng d v cha ng thng k song song vi phng
ng sinh ca tr [ mp (k,d) ct tr theo giao tuyn ph l cc ng sinh]
_ V cc giao tuyn ph :
+ I J = mp(k,d) mp(C); trong :
+ I = d mp(C); J = k mp(C) - vi k qua K l im ly tu trn ng thng d
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
67
+ V cc giao im : A, B = I J (C)
mp(k,d) tr = ng sinh a, b ln lt qua A, B

mp (C)

Hnh 11.6a Hnh 11.6b
b
1
a
1
d
1
d
2
A
1
N
2
(C
2
)
(C
1
)
N
1
K
1
M
1
M
2
B
1
K
2
J
1
J
2
I
2
I
1
b
a
(C)
N
M
B
A
K
d
J
I

_ V cc giao im: M = a d; N = b d; (Hnh 11.6a)
T M
1
= a
1
d
1
M
2
d
2
; v N
1
= b
1
d
1
N
2
d
2
(Hnh 11.6b)
_ Vy M, N = d tr
_ on chui MN khut
+ M a v N b ; V B
1
thuc na sau ca (C
1
) nn hnh chiu ng N
2
khut; A
1
thuc na
trc ca (C
1
) nn hnh chiu ng M
2
thy
+ V A
1
thuc cung thy ca (C
1
) nn hnh chiu bng M
1
thy; B
1
thuc cung khut ca (C
1
)
nn hnh chiu bng N
1
khut .

Ch
v giao im ca ng thng vi mt hnh lng tr ta c th dng mt phng ph tr cha
ng thng v song song vi cnh ca lng tr, tng t nh giao im ca ng thng vi
nn

V d 4
Hy v giao im ca ng thng d vi mt cu
tm O bn knh R (Hnh 11.7)

Gii
Dng mt phng ph tr cha ng thng d [()
thng l mt phng chiu], s ct cu theo ng
trn. Ni chung ng trn ny chiu ln cc mt
phng hnh chiu l Elip
Vy ta c cch gii nh sau:
_ Dng mp() chiu bng cha d (
1
) d
1

_ V cc giao tuyn ph : () = mp() cu
(
1
) (
1
) d
1

_ v cc giao im ca ng thng d vi
ng trn (), ta thay i mp hnh chiu ng
sao cho mp () // P
2
. hnh chiu ng mi
(
2
) l ng trn tht Hnh 11.7
(
1
) d
1
I
2
d
2
I
2
N
2
O
2
(
2
)
N
1
M
2
M
1
x
M
2
O
1
d
2
N
2
I
1
P
2
P
1
_ V M
2
, N
2
= d
2
(
2
) M
1
, N
1
d
1
v M
2
, N
2
d
2

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
68
_ Vy M, N = d cu
Xt thy, khut nh (Hnh 11.7)

IV. MT VI V D GII SN

V d 1
Cho mt cu tm O v ng thng d; (Hnh 11.8). Hy tm cc im trn mt cu gn v xa
ng thng d nht
Gii
_ Qua tm O, v mp(h,f) d
_ V giao im H = d mp(h,f) bng cch dng mt phng ph tr chiu ng cha d
_ V giao im M,N = OH cu O, bng cch dng mt phng ph tr chiu bng cha OH :
+ V giao tuyn ph: () = mp cu; c (
1
) O
1
H
1

+ V giao im M,N = OH () bng cch thay i mt phng hnh chiu ng ta xc nh
c hnh chiu ng mi ca giao im l : M
2
, N
2
= O
2
H'
2
(
2
). Tr v hnh chiu
bng v hnh chiu ng ta nhn c M
1
, N
1
O
1
H
1
v M
2
, N
2
O
2
H
2

Vy M,N l cc im thuc mt cu gn v xa ng thng d nht cn tm; (Hnh 11.8)

Hnh 11.8 Hnh 11.9
h
2
f
2
h
1
f
1
d
2
J
1
d
1
(
2
)
N
2
O
1
(
1
)
S
1
M
2
x
K
1
M
1
N
1
M
2
H
2
N
2
P
1
P
2
O
2
O
2
H
2
d
2
(
2
) g
2
N
1
J
2
K
2
M
2
M
1
S
2
I
2
d
1
(
1
) (
1
)
H
1 B
1
A
1
I
1
N
2
B
2
A
2
x

s

V d 2
Cho im S v ng thng d; (Hnh 11.9). Hy dng ng thng i qua S, ct ng thng d
ng thi to vi mp P
1
gc
Gii

_ ng thng cn dng i qua im S to vi mt phng hnh chiu bng gc nn n l
ng sinh ca mt nn trn xoay c :
+ nh S
+ Trc vung gc mp P
1

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
69
+ Cc ng sinh to vi mp P
1
gc nn hai ng sinh bin hnh chiu ng ca nn trc
x gc .
_ V li ng thng cn dng ct ng thng d. Vy chng l cc ng sinh ca mt nn S
i qua giao im M,N ca ca d vi nn - l: SM, SN ; (Hnh 11.9)

V d 3
Cho mt chp S.CDK v ng cnh AB; (Hnh 11.10). Hy v giao im ca ng thng AB
vi mt chp S.CDK
Gii

_ Dng mp(AB,S) lm mt phng ph tr (mt phng ph tr cha ng thng v nh chp).
_ V cc giao tuyn v giao im :
+ V IJ = mp(AB,S) mp(CDK)
+ V E, F = IJ CDK
+ V M = AB SE
+ V N = AB SF
+ Vy M, N = AB S.CDK
_ Xt thy khut nh (hnh 11.10), trong on chui MN l khut

x
F
2
E
2
E
1
F
1
I
1
J
2
J
1
I
2
M
2
M
1
S
1
B
2
N
2
B
1
N
1
D
1
K
1
C
1
A
1
A
2
C
2 K
2
D
2
S
2
P
2

P
1
s
x
N
2
M
2
M
1
N
1
M
2
N
2
b
2
a
2
a
2
a
1
d
1
d
1
d
2
d
2
b
2
b
1

Hnh 11.10 Hnh 11.11

V d 4
Cho hai ng thng a, b cho nhau; (Hnh 11.11). Hy dng ng thng ct a song song b v
v cch b mt khong r cho trc
Gii

_ ng thng d cn dng song song vi b v cch b mt khong r nn d chnh l ng sinh
ca mt tr trn xoay trc b bn knh r
_ V d ct a nn cc ng sinh d cn dng i qua cc giao im M, N ca a vi mt tr va v.
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
70
_ Thay i mt phng hnh chiu ng b tr thnh ng thng chiu ng trong h thng
mi; lc ny mt tr trc b c hnh chiu ng mi suy bin thnh ng trn (
2
) tm b
2

bn knh r
_ V M
2
, N
2
= a
2
(
2
) M
1
, N
1
a
1
v M
2
, N
2
a
2

_ Qua M,N v cc ng thng d, d // b l cc ng thng cn dng ; (Hnh 11.11)

==================

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
71
Ca. ,.a, Wv%W WO .a- txye exa /a. +t

Bi 12 GIAO TUYN CA HAI MT

I. KHI NIM
Giao tuyn ca hai mt l tp hp cc im chung ca hai mt d

Dng ca giao tuyn :
_ Giao tuyn ca hai a din thng l mt hay nhiu ng gp khc kn trong khng gian -
tp hp cc on thng v cc im gy thuc cc mt v cc cnh ca a din
_ Giao tuyn ca a din vi mt cong i s bc n thng l mt hay nhiu ng gp khc
kn trong khng gian, tp hp cc cung ng cong phng i s bc n v cc im gy
thuc cc mt v cc cnh ca a din
_ Giao tuyn ca mt cong i s bc m v mt cong i s bc n thng l ng cong
ghnh i s bc m x n

II. TRNG HP BIT MT HNH CHIU CA GIAO TUYN
Nu mt trong hai mt cho l lng tr chiu hoc tr chiu, th:
_ Ta bit c mt hnh chiu ca giao tuyn thuc hnh chiu suy bin ca lng tr chiu hoc
tr chiu
_ v hnh chiu cn li ca cc giao tuyn ta p dng bi ton im, ng thuc mt cn
li

V d 1
Hy v giao tuyn ca lng tr (abc) chiu bng vi lng tr xin (mnp); (Hnh 12.1a)

Gii
_ V lng tr (abc) P
1
nn ta bit c hnh chiu bng ca giao tuyn l on ch V: 1
1
3
1
5
1

thuc tam gic a
1
b
1
c
1
[ hnh chiu bng suy bin ca lng tr (abc)]
_ Giao tuyn l ng gp khc kn gm tp hp cc im gy v cc on thng thuc cc
cnh v cc mt ca a din, c xc nh nh sau:

Hnh 12.1a Hnh 12.1b
+
-
+
- + +
6
2
5
2
4
2
3
2
2
2
1
2
3
2
6
2
4
2
2
2
1
1
2
1
c
1
5
1
b
1
3
4
1
1
6
a
1
p
1
n
1
m
1
p
2
m
2
n
2
c
2
5
2
b
2
a
2
1
2
p
2
n
2
m
2
p
2
a
2
c
2
b
2
a
2

Cc im gy: 1, 2, 3, 4, 5, 6 ; (Hnh 12.1a); trong :
+ m lng tr (abc) = im 1 mp(a, b) v im 5 mp(b, c)
+ n lng tr (abc) = im 2 mp(a, b) v im 4 mp(b, c)
+ b lng tr (m n p) = im 3 mp(n, p) v im 6 mp(m, p)
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
72
Cc on thng:
+ mp(m, n) lng tr (abc) = on 12 mp(a, b) v on 45 mp(b, c)
+ mp(n, p) lng tr (abc) = on 23 mp(a, b) v on 34 mp(b, c)
+ mp(m, n) lng tr (abc) = on 12 mp(a, b) v on 45 mp(b, c)
Ni cc im va tm c, vi ch rng hai im cng thuc mt mt phng th mi ni
li.
Thy - khut trn hnh chiu: nhng on giao tuyn thuc phn khut ca mt trong hai
mt trn hnh chiu no th nhng on giao tuyn b khut trn hnh chiu .
on 12 v 45 thuc mp(m,n) khut trn hnh chiu ng nn 1
2
2
2
v 4
2
5
2
khut ;
(Hnh 12.1a)

Ni giao bng cch lp bng khai trin
Ngoi cch ni giao nu trn; sau y s trnh by cch ni giao bng cch lp bng.

Trnh t thc hin:
_ V s khai trin ca hai mt a din, nu cnh no khng giao th nn khai trin theo cnh
( trong hnh 12.1a khai trin theo cnh a, cnh p)
_ Ghi tn cc im va tm c dng nh v tr trn hnh chiu
_ Ni hai im cng mt
Xt thy (+), khut (-) trn tng hnh chiu ta thm ch s
hnh chiu .
on no thuc hai mt phng thy th thy trn hnh
chiu (Hnh 12.1b)

V d 2
V giao ca mt cu tm O vi lng tr (abc) chiu ng
(Hnh 12.2)
Gii
Hnh chiu ng ca giao tuyn l ng gp khc
4
2
2
2
1
2
7
2
thuc tam gic a
2
b
2
c
2
- hnh chiu ng suy bin
ca lng tr, giao do ba mt bn ca lng tr ct cu:
_ mp(a,b) cu = cung trn 212, c hnh chiu bng l
cung trn 2
1
1
2
2
1
khut
_ mp(b,c) cu = cung trn 23432 song song P
3
, c hnh
chiu bng l on thng 3
1
3
1

_ mp(a,c) cu = ng trn tm I, c hnh chiu bng l
elp tm I
1
v nhn 6
1
6
1
, 1
1
7
1
lm cp trc (I
1
6
1
= I
1
6
1
=
I
2
7
2
)
_ 5
1
, 5
1
l cc tip im ca hnh chiu bng ca giao
tuyn vi ng trn bao hnh chiu bng ca cu, chng
cng l cc im ranh gii thy khut hnh chiu bng
ca giao.
c
2
I
1
2
1
3
1
2
1
4
1
7
1
6
1
6
1
5
1
5
1
1
1
b
1
c
1
3
1
a
1
7
2
6
2
6
2
I
2
5
2
5
2
4
2
3
2
3
2
1
2
a
2
O
1
O
2
2
2
2
2
b
2
Hnh 12.2
Hnh chiu bng ca giao tuyn l hai ng kn: Elp tm I
1
v ng kn 1
1
2
1
3
1
4
1
3
1
2
1
1
1

Xt thy khut nh hnh 12.2 vi ch nhng im thuc na trn cu c thy hnh
chiu bng: cung 5
1
6
1
7
1
6
1
5
1
thy; cc cung cn li khut hnh chiu bng .

V d 3
V giao ca mt chp S.ABC vi mt tr chiu bng (Hnh 12.3)
Gii
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
73

V tr chiu bng nn ta bit c hnh chiu
bng ca giao tuyn l cung trn
1
1
2
1
3
1
4
1
5
1
6
1
7
1
8
1
thuc ng trn hnh chiu
bng ca tr
v hnh chiu ng ca giao tuyn ta gn cc
cung thuc cc mt ca a din:
_ mp(ABC) tr = cung trn1D8, c hnh chiu
ng l on thng ngang D
2
8
2

_ mp(SBC) tr = Hai cung 12 v 78 ca mt
elip, c hnh chiu ng l hai cung1
2
2
2
v 7
2
8
2
ca mt elip
_ mp(SAB) tr = cung elip 2345, c hnh chiu
ng l cung elip 2
2
3
2
4
2
5
2

_ mp(SAC) tr = cung elip 567, c hnh chiu
2
2
1
2
4
2
3
2
D
2
5
2
6
2
8
2
7
2
B
1
C
2
A
2
B
2
A
1
S
1
1
1
2
1
3
1
D
1
4
1
5
1
6
1
7
1
8
1
Hnh 12.3
S
2
C
1
ng l cung elip 5
2
6
2
7
2

_ 4
2
l tip im ca hnh chiu ng ca giao
tuyn vi vi ng sinh bao hnh chiu ng
ca tr v cng l im ranh gii thy khut
hnh chiu ng ca giao.
_
Vy hnh chiu ng ca giao tuyn l ng
kn 1
2
2
2
3
2
4
2
5
2
6
2
7
2
8
2
D
2
1
2
S
2
t
1
1
(C
1
(C
2
t
2
4
1
3
1
6
1
6
2
3
2
3
2
4
2
4
2
3
1
1
1
2
1
S
1
2
5
1
5
1
4
1
5
2
5
2
2
2

1
2
_ Xt thy khut nh hnh 12.3 vi ch nhng
im thuc na trc tr th thy hnh chiu
ng: 1
2
2
2
3
2
4
2
thy, cc cung cn li khut
hnh chiu ng

V d 4
V giao ca mt nn trn xoay nh S vi mt tr chiu ng
(Hnh 12.4)
Gii

- Hai mt nn v tr giao nhau nhau theo ng cong ghnh
bc bn, c:
- Hnh chiu ng ca giao tuyn l cung trn 1
2
2
2

3
2
4
2
5
2
6
2
thuc ng trn hnh chiu ng ca tr

- v hnh chiu bng ca giao tuyn ta p dng bi ton
im thuc mt nn, bng cch gn cc im vo cc
ng trn v tuyn nm ngang ca nn (hoc gn vo
ng sinh ca nn)
- 3
1
, 3
1
l cc tip im ca hnh chiu bng ca giao
tuyn vi ng sinh bao hnh chiu bng ca tr, chng
cng l cc im ranh gii thy khut hnh chiu bng
ca giao.
Hnh 12.4
- Hnh chiu bng ca giao tuyn l ng cong phng bc bn khp kn: 1
1
2
1
3
1
4
1
5
1
6
1
5
1
4
1
3
1
2
1
1
1
i xng qua ng thng
1
(l hnh chiu suy bin ca mt phng i xng
chung)
- Xt thy khut nh hnh 12.4 vi ch nhng im thuc na trn ca tr th thy hnh
chiu bng: 3
1
2
1
1
1
2
1
3
1
- thy; cn li khut hnh chiu bng
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
74
III. TRNG HP C BIT V GIAO HAI MT BC HAI
Giao ca hai mt bc hai trong trng hp tng qut l ng cong ghnh bc bn. Trong cc
trng hp c bit ng cong ghnh bc bn c th suy bin thnh :
_ Hai ng cong bc hai
_ Mt ng cong bc hai v hai ng thng (hay mt ng thng kp)
_ Mt ng cong bc ba v mt ng thng
_ Bn ng thng ...
Sau y s xt mt vi nh l chng minh v giao hai mt bc hai trong trng hp c bit.

nh l 1
Nu hai mt bc hai giao nhau theo mt ng cong bc hai th chng cn giao nhau theo
mt ng cong bc hai na

V d
Hy v giao tuyn ca mt nn vi mt tr bc hai c chung ng chun (C); (Hnh 12.5) - mt
phng i xng chung song song P
2

Gii
Hai mt nn v tr c chung nhau ng chun (C), nn theo
nh l 1 chng cn giao nhau theo mt ng cong bc hai
na. V mt phng () i xng chung ca hai mt nn v tr
song songP
2
nn mp () s ct hai mt theo cc ng sinh
m hnh chiu ng l cc ng sinh bin, cc ng sinh
ny s giao nhau ti cc im thuc giao tuyn; hn na mp
() song songP
2
nn hnh chiu ng ca cc ng cong bc
hai giao tuyn suy bin thnh cc on thng i qua cc giao
im ca cc ng sinh bin ni trn. V mt tr ch gii
hn ti ng chun (C) nn ng cong bc hai giao tuyn
th hai ch l cung elip123; (Hnh 12.5)
Hnh 12.5
1
(C
2
)
(C
1
)
2
1
1
1
3
1
1
2
3
2
2
2
S
1
S
2
nh l 2
Nu hai mt bc hai tip xc nhau ti hai im v hai mt phng tip xc chung ti hai im
khng trng nhau th chng giao nhau theo hai ng cong bc hai i qua hai im tip xc

NG DNG NH L 2
1) Hng thit din Mnj
Hng thit din Mnj l hng mt phng ct mt bc hai cho giao tuyn l elip c mt hnh
chiu l ng trn

V d
Cho mt nn bc hai c mt phng i xng song song P
2
(Hnh 12.6). Hy v hng cc mt
phng ct mt nn cho giao tuyn l elip c hnh chiu bng l ng trn

Gii
- V mt tr trn xoay chiu bng c hnh chiu bng l ng trn tip xc vi hai ng
sinh bao ca nn ti hai im T
1
v T
1

- D thy hai mt nn v tr tip xc nhau ti hai im T,T nn theo nh l 2; hai mt nn v
tr giao nhau theo hai ng cong bc hai i qua hai im T, T.
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
75
- V mt phng i xng chung ca nn v tr song song P
2
nn hnh chiu ng ca hai
ng cong bc hai giao tuyn s suy bin thnh hai on thng1
2
2
2
v 3
2
4
2
i qua T
2
T
2
;
hnh chiu bng ca hai ng cong giao tuyn ny
- l ng trn trng vi ng trn hnh chiu bng ca tr; (Hnh 12.6)
- Cc mt phng chiu ng 1
2
2
2
v 3
2
4
2
l cc
hng mt phng ct nn cho giao tuyn l elip c
hnh chiu bng l ng trn

Chu y
T
2
T
2
1
4
2
3
2
2
2
1
2
S
2
T
1
T
1
Hnh 12.6
S
1
Ngi ta ng dng hng thit din Monj xc nh
y ca mt nn, mt tr c mt hnh chiu l ng
trn; khi nn, tr c mt phng i xng song song
mt mt phng hnh chiu

2) Hng thit din trn
Hng thit din trn l hng mt phng, ct mt bc hai cho giao tuyn l ng trn

V d
Cho mt nn bc hai c ng chun l elip c xc nh bng cp trc AB, CD; (Hnh 12.7).
Hy v hng cc mt phng ct mt nn cho giao tuyn l ng trn

Gii
V mt cu tm O thuc trc nn v tip xc vi nn ti hai im T, T c hnh chiu ng l
ng trn bao tip xc vi hai ng sinh bao hnh chiu ng ca nn ti hai im T
2
v T
2
.
Theo nh l 2; hai mt nn v cu giao nhau theo hai ng cong bc hai i qua hai im T,T;
hai ng cong bc hai ny thuc cu nn n l hai ng trn. V mt phng i xng chung
ca nn v cu song song song P
3
nn hnh chiu cnh ca hai ng trn giao tuyn s suy
bin thnh hai on thng1
3
2
3
v 3
3
4
3
i qua T
3
T
3
; (Hnh 12.7)
Cc mt phng chiu cnh 1
3
2
3
v 3
3
4
3
chnh l cc hng mt phng ct nn cho giao tuyn
l ng trn

Hnh 12.7
y
y
z
2
3
4
3
1
3
D
3
T
3
T
3
T
2
T
2
S
3
S
2
A
2
D
1
B
1
C
1
C
2
D
2
B
2
O
2
O
3
C
3
A
3
B
3
3
3
S
1
A
1
x

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
76
nh l 3
Nu hai mt bc hai cng ni tip hay ngoi tip vi mt mt bc hai khc th chng s giao
nhau theo hai ng cong bc hai i qua hai giao im ca hai ng tip xc

V d
Hy v giao tuyn ca hai mt trn xoay nn v tr cng ngoi tip
cu, c mt phng i xng chung song song P
2
; (Hnh 12.8)

Gii
_ Gi (v), () l ln lt l hai ng trn tip xc
ca mt cu vi mt nn v mt tr
_ V T, T = (v) (). V mp () i xng chung ca
nn, tr, cu song song P
2
nn (v
2
), (
2
) suy bin
thnh hai on thng v T
2
T
2
= (v
2
) (
2
)
_ Theo nh l 3 th hai mt nn, tr giao nhau theo
hai ng cong bc hai i qua hai giao im T, T
ca hai ng tip xc (v) v ()
_ V mp () // P
2
nn hai ng cong bc hai giao
tuyn c hnh chiu ng suy bin thnh hai on
thng 1
2
2
2
v 3
2
4
2
i qua T
2
T
2

_ 5
1
, 5
1
, 6
1
, 6
1
l cc tip im ca hnh chiu bng
ca giao tuyn vi hai ng sinh bao hnh chiu
bng ca tr v ng thi cng l cc im ranh gii
thy khut hnh chiu bng ca giao
_ Hnh chiu bng ca giao tuyn l hai Elip ln lt
nhn cp 1
1
2
1
, 5
1
5
1
v 3
1
4
1
, 6
1
6
1
lm hai cp trc,
hai elip ny i qua T
1
v T
1

_ Xt thy khut nh (hnh 12.8)

Hnh 12.8
a
2
b
2
a
1
b
1
1
6
2
6
2
6
1
5
1
3
1
2
1
3
2
2
2
1
2
S
2
4
2
(v
2
)
(
2
)
(C
2
)
(C
1
)
1
1
4
1
S
1
T
1
T
1
5
1 6
1
5
2
5
2
T
2
T
2

V d 1
Hy v giao tuyn ca tr trn xoay chiu bng vi lng tr xin (abc); (Hnh 12.9)

Gii
_ V tr P
1
nn ta bit c hnh chiu bng ca giao tuyn l cung trn: 1
1
3
1
5
1
thuc ng
trn hnh chiu bng suy bin ca tr
_ Giao tuyn l ng gp khc kn gm tp hp cc im gy v cc cung elip thuc cc cnh
v cc mt ca a din, c xc nh nh sau:
+ mp(a,b) tr = Cung elip 12345, c hnh chiu ng l cung elip 1
2
2
2
3
2
4
2
5
2
; trong 2
2
, 4
2
l cc tip im ca hnh chiu ng ca giao vi hai ng sinh bin hnh chiu ng ca
tr, ng thi cng l hai im ranh gii thy khut hnh chiu ng ca giao tuyn
+ mp(a,c) tr = hai cung elip 567 v 910 1, c hnh chiu ng l hai cung 5
2
6
2
7
2
v 9
2
10
2
1
2

ca mt elip. V mp(a,c) khut hnh chiu ng nn hai cung 5
2
6
2
7
2
v 9
2
10
2
1
2
khut; trong
: 10
2
, 6
2
l cc tip im ca hnh chiu ng ca giao vi hai ng sinh bao hnh chiu
ng ca tr
+ mp(b,c) tr = Cung elip 789, c hnh chiu ng l cung elip 7
2
8
2
9
2
thy hnh chiu
ng
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
77
_ Hnh chiu ng ca giao tuyn l ng kn 1
2
2
2
3
2
4
2
5
2
6
2
7
2
8
2
9
2
10
2
1
2
gm cc cung elip ni
lin nhau bi cc im gy .
Xt thy khut nh (Hnh 12.9)

Hnh 12.9 Hnh 12.10
(C
2
)
(C
1
)
b
1
a
1
S
1
S
2
5
2
4
2
4
2
3
1
5
1
4
1
4
1
2
1
1
1
1
1
2
1
3
2
2
2
2
2
b
2
1
2
1
2
a
2
3
1
8
1
9
2
1
1
3
2
5
2
4
2
2
2
1
2
4
1
6
1
5
1
7
1
2
1
10
1
b
1
c
1
a
1
c
2
b
2
a
2
6
2
7
2
8
2
10
2
c
2
(
1
)
c
1
V d 2
Hy v giao tuyn ca nn trn xoay vi lng tr (abc) chiu ng ; (Hnh 12.10)

Gii
_ V lng tr (abc) P
2
nn ta bit c hnh chiu ng ca giao tuyn l ng gp khc:
5
2
1
2
2
2
3
2
thuc hnh chiu ng suy bin ca lng tr
+ mp(a,b) nn = hai on ng sinh 12 v12 thy hnh chiu ng v hnh chiu bng
+ mp(b,c) nn = cung trn 232, c hnh chiu bng l cung trn 213121. V mp(b,c)
khut hnh chiu bng nn cung trn 213121 khut
+ mp(a,c) nn = cung elip 14541, c hnh chiu bng l cung elip 1141514111 nhn S1
lm mt tiu im
_ Hnh chiu bng ca giao tuyn l ng gp khc kn 1
1
2
1
3
1
2
1
1
1
4
1
5
1
4
1
1
1

_ V mp i xng chung ca nn v lng tr song song P
2
nn hnh chiu bng ca giao tuyn
i xng qua ng thng (
1
)
_ Xt thy khut nh (hnh 12.10)

V d 3
Hy v giao tuyn ca mt cu tm O vi mt tr chiu ng ; (Hnh 12.11)
Gii

_ Mt tr v cu giao nhau theo ng cong ghnh bc 4
_ V tr P
2
nn ta bit c hnh chiu ng ca giao tuyn l cung trn: 1
2
2
2
3
2
4
2
5
2
thuc
ng trn hnh chiu ng suy bin ca tr
_ Hnh chiu bng ca giao c v bng cch gn vo ng trn v tuyn nm ngang ca
cu; ta nhn c hnh chiu bng ca giao tuyn l ng cong phng bc 4 kn
1
1
2
1
3
1
4
1
5
1
4
1
3
1
2
1
1
1
. Trong : 2
1
, 2
1
l cc tip im ca hnh chiu bng ca giao vi
ng sinh bao hnh chiu bng ca tr
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
78
_ V mp i xng chung ca cu v tr song song P
2
nn hnh chiu bng ca giao tuyn i
xng qua ng thng (
1
)
_ Xt thy khut ca hnh nh (hnh 12.11)

V d 4
Hy v giao tuyn ca mt nn vi mt tr chiu ng ; (Hnh 12.12)

Gii
_ Mt tr v nn giao nhau theo ng cong ghnh bc 4
_ V tr P
2
nn ta bit c hnh chiu ng ca giao tuyn l cung trn: 1
2
2
2
3
2
4
2
5
2
6
2
7
2

thuc ng trn hnh chiu ng suy bin ca tr

(
1
)
(
1
)
4
1
3
1
2
1
t
1
2
1
3
1
4
1
5
1
O
1
t
2
5
2
4
2
4
2
O
2
3
2
3
2
2
2
2
2
1
2
(C
2
)
(C
1
)
t
2
t
1
7
2
6
2
6
2
5
2
5
2
4
2
1
2
2
2
2
2
3
2
3
2
S
2
S
1
5
1
6
1
7
1
3
1
2
1
6
1
5
1
4
1
3
1
2
1
1
1
Hnh 12.11 Hnh 12.12

_ Hnh chiu bng ca giao c v bng cch gn vo ng sinh ca nn; ta nhn c hnh
chiu bng ca giao tuyn l ng cong phng bc 4 kn: 1
1
2
1
3
1
4
1
5
1
6
1
7
1
6
1
5
1
4
1
3
1
2
1
1
1
.
Trong : 2
1
, 2
1
, 6
1
, 6
1
l cc tip im ca hnh chiu bng ca giao vi ng sinh bao
hnh chiu bng ca nn ; 5
1
, 5
1
l cc tip im ca hnh chiu bng ca giao vi ng sinh
bao hnh chiu bng ca tr
_ V mp i xng chung ca nn v tr song song P
2
nn hnh chiu bng ca giao tuyn i
xng qua ng thng (
1
).
_ Xt thy khut ca giao nh (hnh 12.12)

V d 5
Hy v giao tuyn ca na mt xuyn c trc t P
2
vi lng tr (abc) chiu bng;
(Hnh 12.13)
Gii
1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
79
_ Hnh chiu bng ca giao tuyn l on 8
1
10
1
v ng gp khc 4
1
2
1
7
1
thuc tam gic hnh
chiu bng suy bin ca lng tr (abc)
_ v hnh chiu ng ca giao tuyn ta gn cc im thuc cc ng trn ca xuyn nm
trong mt phng vung gc trc t. Kt qu nhn c hnh chiu ng ca giao tuyn l hai
ng h 1
2
2
2
3
2
4
2
5
2
6
2
7
2
v 8
2
9
2
10
2
11
2
(hai ng h v y ch xt na xuyn)
_ Xt thy khut ca hnh nh hnh 12.13 vi ch nhng im nm na trc ca xuyn c
thy trn hnh chiu ng, c th cung 3
2
4
2
5
2
v 9
2
10
2
11
2
thy; cc cung cn li khut trn
hnh chiu ng .

a
2
b
2
c
2
9
1
1
2
2
2
3
2
4
2
5
2
6
2
7
2
9
2
10
2
11
2
8
2
1
1
8
1
10
1
11
1
7
1
2
1
6
1
a
1
3
1
5
1
4
1
c
1
b
1
Hnh 12.13

=================

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
80
Ca. ,.a, Wv%W WO %xe txe

MC LC

M u .............................................................................................2
Bi 1 im..................................................................................................5
Bi 2 ng thng .....................................................................................9
Bi 3 V tr tng i gia hai ng thng ............................................17
Bi 4 Mt phng........................................................................................22
Bi 5 V tr tng i gia hai mt phng ...............................................31
Bi 6 V tr tng i gia ng thng v mt phng ...........................35
Bi 7 Cc php bin i hnh chiu .........................................................42
Bi 8 ng cong v mt ........................................................................54
Bi 9Mt phng tip xc vi mt cong ........................................................61
Bi 10 Giao tuyn ca mt phng vi mt mt .........................................66
Bi 11 Giao im ca ng thng vi mt mt........................................75
Bi 12 Giao tuyn ca hai mt....................................................................82
Mc lc............................................................................................91

=================

1q."/5 %,xye - 7/-a 5x e/a 7y t/xt- WC7
81

Hinhoa

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hinhoa

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

I HC NNG

TRNG I HC BCH KHOA

Nh vy biu din mt im v tn ta biu din n bng mt phng ng thng

ct nhau hoc song song nhau ln lt nm trong mt phng hnh

3) ng dc nht ca mt phng di vi mt phng hnh chiu

i qua cc vt ng A, B ca ng thng a,b :

vi trc x; (Hnh 4.23d)

, bit rng mp nghing vi mp P

= M thuc giao tuyn

g (g l ng bng ca mp v mp); (Hnh 5.7b)

thuc mp v ng thng d ; m trn

) l hai ng thng ct nhau thuc mp nn: d mp

i xng nhau qua trc x nn d

, B) v im K; (Hnh 6.12).Yu cu:

) ; (Hnh 7.14). Hy gp mp quanh vt bng m

). Hy tm qu tch nhng im cch u hai mp (m

) trong hai trng hp sau y

) v im A; (Hnh 7.20). Hy chn trc quay t chiu bng, ri quay quanh t

i qua im A. Khi quay quanh trc t chiu bng th h

) v ng thng d; (Hnh 7.22). Bng php quay quanh ng bng, hy xc

) va hnh chiu bng A

Hnh chiu ng mi ca mp suy bin thnh ng thng (

vi trc s v tip xc vi ng trn bao hnh chiu ng mi ca

(ch cao c bng cao mi); (Hnh 9.10)

) vi mt tr trn xoay c trc t P

khng ct ng chun (C) ca nn nn mp ct nn cho giao tuyn l Elip

) vi mt cu tm O, bn knh R ; (Hnh 10.7)

_ ng thng cn dng i qua im A, hp vi

bit rng mp ct nn cho giao tuyn l Parabol

khng ct y nn th mp ct nn cho giao tuyn l Elip

ct y nn ti hai im th mp ct nn cho giao tuyn l Hyperbol

You might also like