Sorular

Baka konaklarn enfekte olabilmesi iin doada kaynak roln oynayan konaklara ne isim verilir? A. Ara konak B. Konak C. Vektr D. Rezervuar E. Biyolojik vektr Evrimlerinde birden fazla konak trne gereksinim duyan parazitler ne tr parazitlerdir? A. Monoksen parazit B. Zorunlu parazit C. Heteroksen parazit D. Endoparazit E. Ektoparazit

AMA
Genel Parazitolojik terimlere hakim olmak

HEDEFLER
Konak, arakonak, rezervuar, vektr gibi parazitolojide kullanlan genel terimlerin anlamlarn bilmek, Parazitlerin konak zerine etkisi ve konan gsterdii reaksiyonlar bilmek, Parazit hastalklarn epidemiyolojik zelliklerini bilmek, Parazit hastalklarnn tansnda kullanlan yntemleri bilmek, hastalklarla sava ve korunma yntemlerini bilmek

Commmensalism (sntlk) Birbirlerinden ayr yapda iki canlnn beraber yaadklar srece kk canlnn bynden besin, tanma, barnma olarak faydalanmas ancak hibir zarar ya da yarar salamamas r: Entamoeba coli

Mutualism (yardmlama) Birlikte yaayan iki canlnn birbirlerinden yararlanmalar r: Liken (alg-mantar)

Parasitism (Asalaklk): Bir canlnn yaamnn tmn veya bir ksmn kendinden daha byk bir canlnn zerinde veya iinde o canlnn zararna srdrmesi

PARAZT
Yaamnn bir ksmnda veya tm yaam boyunca kendinden byk bir canlnn (Konak) ,zerinde veya iinde yaayan, orada geliip oalabilen ve daima zarar veren canllar

Parazitlik bir yaam tarzdr. Parazitlik konakla parazit arasnda sabit olmayan bir ilikidir. nk bu iki canl da birbirlerini karlkl olarak devaml etkilemektedirler.

Parazitlik hemen tm canl gruplarnda grlebilir.

nfeksiyon Hastalklar Hastalk yapc karakterdeki bir mikro organizmann herhangi bir yoldan vcuda girerek lokal veya genel bir yerleim sonucu gerek kendileri gerekse toksinleri ile oluturduklar yap bozukluklar ile ortaya kp, vcutta hastalk belirtilerinin meydana geldii hastalklar grubuna denir.

Parazitoloji Zooparazitlerden, zooparazitlerin konduklar organizma (konak) ile olan ilikilerinden, parazitlikten ve parazitlerin konaklar ve parazitler zerindeki etkilerinden sz eden bir bilimdir.

Hiperparazitlik: Parazitin kendisinin dier bir parazite konak vazifesi grmesi

Sperparazitlik: Bir parazit tr ile enfekte olan bir konan ayni parazitle tekrar enfekte olmas Multiparazitlik: Herhangi bir konan birden fazla parazit cins veya tr ile enfekte olmas.

Yalanc parazit: Parazit olmad halde parazit sanlabilen varlklara yalanc parazit bu duruma yalanc parazitlik denir.

akn parazit: Normalde yaad konaktan baka bir konakta yerleen Parazit

KONAK
Paraziti barndran ve onun yaam iin gerekli ihtiyalarn salayan parazitten daha byk canl

Parazitler konaklarndan yararlanarak yaamakta ve yaamlarn bu ekilde srdrmektedir

Kesin Konak (Son Konak) Parazitin olgun eklini barndryorsa Ara Konak Parazitin larva eklinin, yani erikin hale gelmemi ekillerinin yaad konaklar

Parazitin konak organizmaya etkisi bir taraftan parazitin trne, dier taraftan konan zelliklerine, tutulan doku ve organlara ve konan tepkisi gibi deiebilen faktrlere baldr

Konak zgll: Parazitin konana bamll Baz parazitler byk bir konak zgll gsterirler, ancak belli bir konak ve cins trnde yaayabilirler, dier canllara yerleemezler Baz parazitler ise konak seiminde duyarl deildirler.

Konak zgll gstermeyen parazitlerin bazlar hayvanlardan insanlara bular. Bunlara zoonotik parazitler, insanlarda oluturduklar parazitoza da zoonoz denir

Monoksen parazit

Tek konak nsan

Heteroksen parazit

Birden fazla konak Sr ve nsan

Konak zgll zayf olan parazitler, insan dnda dier canllarda da yerleebilirler. Fakat bu konaklardan sadece belli bir grup o parazitin neslinin doada devamn salar, yada devamllk ynnden nemlidir.

Rezervuar
Bir parazitin doada tutunabilmesi ve nesillerini srdrebilmesi iin kaynak rol oynayan konaklara

Parazitin konaa bamllna gre

Zorunlu Parazitler : Yumurta ve kist dnemleri hari, tm yaamlarn parazit olarak srdren canllar (Ascaris, Plasmodium, Entamoeba gibi) stemli (fakltatif) parazitler: Normalde zgr yaadklar halde koullar olutuklarnda parazitik yaama geebilen canllar (Naegleria ve Acanthamoeba cinsi amipler)

Parazitlerin konakta yaadklar sreye gre

1) Geici Parazitlik: Parazitin beslenmek, ya da herhangi bir ekilde faydalanmak zere, bir sre iin konakta bulunmasdr. rnek: Kan emici artropodlar. 2) Kalc Parazitlik: Parazitin konak vcudunda uzun sre yaamasdr. a) Periyodik Parazitlik: Canlnn evriminin bir dneminde konakta parazit olarak yaamasdr. b) Devaml Parazitlik: Canlnn yaam boyunca parazit olarak yaamasdr. rnek: Bit ve uyuz bcei.

d (ektoparazit) i (endoparazit) 1. Dokular d

2.

Dokular ii

hcre iinde yaayanlar (intraselller)

PARAZTLERN REME POTANSYELLERN ARTIRMA YOLLARI

1. Poliembriyoni Neslin devamn garanti altna almak iin, tek bir zigotun birden fazla dl vermesi Protozoonlarda eeysiz oalma Helmentlerde tomurcuklanma

2. Hermafroditizm Baz parazit gruplarnda canl, hem erkek hem de diilik organlarna sahiptir. Bu ekilde kendi iinde dllenme ilemini gerekletirerek neslin devamn salar.

3.Yumurta saysn artrma Baz helmentler d ortamdaki kayplar nlemek iin yumurta saysn artrmlardr.

4.Erkek ve dii cinslerin birbirini bulmalarnn kolaylatrlmas Dolam sistemi gibi sv ve ok geni bir alana yaylm ortamlarda yaayan parazitlerde grlen durum.

5. Partenogenetik oalma Baz parazitlerin yumurtalar dllenme olmadan geliip yeni nesiller verebilir

Parazit Kaynaklar

Canl kaynaklar: nsan, hayvan( evcil, ev etrafndaki kemirgenler, besi hayvanlar, vahi hayvanlar v.b) Cansz kaynaklar: Toprak, su, yiyecekler, giyim eyalar v.b.

Parazit Enfeksiyonlarnn Bulama Aralar

1.Toprak-Su 2. Besinler 3. Eklembacakllar 4. nsan-giyim eyalar-Yakn evre 5. Evcil veya yabani hayvanlar 6. Kiinin kendisi

Parazitlerin Gei tarzlar ve Giri Yollar

ntra-uterin : Parazit anneden fetse geer Ekstra uterin: Az - Yiyecek, iecek Solunum- Toz,damlack Deriden ve deriye yakn mukozalardanBcek sokmas, larva Urogenital- cinsel temas, tuvalet eyalar

nsan vcuduna giren parazit 1-Vcuda giren ekil yerlemeye yetenekli deildir. Salg veya kartlarla dar atlr. (Taenia yumurtas) 2- Vcuda giren ekil yerlemeye yeteneklidir:
Evrim tamamlayamaz. (baz sinek larvalar) Parazit konaa girer, son geliim ve yerleim organna varr ve yeni nesillerini vermeye balar.

Parazitin Konak zerine Etkisi-1

Soyucu-Smrc (Beslenmeyi bozma) Travmatik (Dokular zedeleme) Mekanik (Sktrma) rritatif (rkilme )(yabanc cisim , T. spiralis) Eritme (fermentler doku eritirler) mmunopatoloji olaylarna yol ama (Allerjik etki) (salg ve kartlar) Enfeksiyz Toksik

Parazitin Konak zerine Etkisi-2

Kan Tablosunda Deiime yol ama (Anemi, Eosinofili)
Dokularda Deiime neden olma (Yang, Metaplazi, Hiperplazi, Neoplazi)

Parazit Hastalklarna Kar Diren

1-Doal diren: nsan ve baz hayvan trlerinin eitli parazitlere kar direnci vardr. rnek: insan, ku stmasna kar direnlidir. Doal direncin oluumunda rol oynayan faktrler ; a. Vcudu rten deri ve mukozalar: Parazitin vcut iine girmesine engel olabilecek yapya sahiptirler. Midedeki asit salgs bir ok parazitin lmesine neden olacak gtedir ve bu nedenle hastalk olumasn engeller. b. Kan ve vcut svlarnn parazit ldrc etkisi: Kanda bulunan savunma maddeleri ve fagositler parazitlerin hastalk yapmalarn engellerler. c. Vcut ss: Baz parazitler belli scaklktaki vcut slarnda yaayabilirler. d. Beslenme tarz: Proteinden zengin besinlerle beslenenlerde antikor oluumu kolay olmakta ve kiinin direnci artmaktadr. e. Hormonlar: Baz hormonlarn azl veya fazlal yani hormonal dengenin bozulmas konan direncini krmakta ve hastalk olumasn kolaylatrmaktadr

Parazit Hastalklarna Kar Diren

2-Kazanlm baklk: Konan daha nce parazitin kendisi veya onun rnleri ile karlamas sonucu ortaya kan bir direntir. ki yolla olur. Aktif Baklk Konan kendisinin oluturduu baklktr. Bu tr baklk yava yava olumakta ve uzun sre devam etmektedir. Geirilen enfeksiyonlar veya alamalarla da elde edilir.

Pasif Baklk Baka bir tr canlnn vcudunda olumu olan antikorlarn hastaya veya hastalanmas muhtemel kiiye verilmesidir. Hzla oluur, fakat 2-3 haftada etkisiz hale gelir. Anneden ftusa plasenta yoluyla veya emzirme srasnda stle geen antikorlar bebei bir sre enfeksiyonlardan korurlar

Kuluka dnemi Parazitin vcuda girdikten sonra hastalk belirtilerinin ortaya kmasna kadar geen sreye

Hastalk Belirtileri
Genel belirtiler
Vcut snn ykselmesi Nabzda deiiklik Sinir sistemi bozukluklar Deri ve mukozalarda dkntler (kurdeen, sivilce) Kan deiiklikleri (Lkositoz, eosinofili, anemi)

Lokal belirtiler (Sindirim bozukluklar, karacier

fonksiyon bozukluklar, solunum bozukluu)

Parazitlerin Atllar
Vcut kartlar (dk, idrar) Vcut salglar (balgam, ter, meni, st) Derideki yaralarla (miyaz etkenleri) Vektrlerle (Plasmodium) Konan lmesi

TANI-1

Etkenle tan (Direkt tan)

Makroskobik bak Direkt mikroskobik bak Boyama yntemleri Kltr Deney hayvanlarna inokulasyon Histo-patolojik inceleme Perianal blge rneklerinin baks Parazit DNA sna ynelik molekler yntemler (PCR)

TANI-2
ndirekt Tan - Antikor varlnn saptanmas mmundiffzyon (D), ndirekt hemaglutinasyon (IHA), ndirekt fluoresan yntemi (IFAT), ELISA vs. - Hcresel bakln saptanmas Deri testleri - Parazit antijenlerinin saptanmas

Parazit Hastalklarnda Tedavi

Etkene ynelik Semptomatik

Parazit Hastalklarndan Korunma Yollar

Genel Korunma Parazit kaynaklarn yok etme Konaklarn, arakonaklarn ve doann parazitle bulamasn engelleme Vektrleri yok etme Arakonaklar yok etme Eitim, nemseme

Bireysel korunma Gerekli nlemleri alma nsektisit kullanm Koruyucu tedavi Alama

Parazit Hastalklarnn Yayl Corafyas

Dnyada her blge ve toplumda grlebilen parazit hastalklar: nsandan insana bulaabilen (kl kurdu enfeksiyonu, bitlenme, Giardiosis gibi) Dnyada ancak belli bir toprak,s,nem oranna sahip blgelerdeki parazit hastalklar: Evrimlerinin bir dnemini d evrede geiren parazitlerin oluturduu hastalklar (engelli solucan enfeksiyonlar gibi) Belli bir vektrn veya ara konan bulunduu blgelerde grlen parazit hastalklar (Stma,uyku hastal gibi)

Parazit Hastalklarnn Epidemiyolojisi

Parazitle ilgili faktrler (tr, tip, say, ara konak, vektr) nsanla ilgili faktrler (Bireysel diren, rk, eey, ya, v.s) evre ile ilgili faktrler (iklim, toprak, bitki rts) Toplumla ilgili faktrler (yoksulluk, nfus art, gler, turizm, yaam tarz, beslenme alkanlklar, din, dky ortamda brakma,tarm lkeleri, HIV virs, organ transplantasyonlar...)

Trkiyede Parazit Hastalklar Dalm

simlendirme
kili simlendirme (Binominal nomenclature)
Genus (Cins) Entamoeba Species (Tr) coli

Parazit Hastalklarnn simlendirilmesi

Parazitin Cins sminin sonuna
osis veya asis getirilir

Giardia intestinalis Giardiosis Giyardiyoz