1.

UVOD
Zenica je grad i sredite jedne od dvanaest opina u Zeniko-dobojskom kantonu, u sredinjem dije u !osne i "ercegovine. #ovrina opine je $$%,$ km&, a broj stanovnika i'nosi oko 1($.))). *am grad ima %$.+(, stanovnika. Urbani dio dananje Zenice -ormirao se kro' neko iko speci-ini. -a'a koje .rono oki 'a.vataju vrijeme neo itske 'ajednice, i irske gradine, rimskog municipija !istua /uova, naj'naajnijeg na a'a u kojem dominira monumenta na ranokranska dvostruka ba'i ika, pored koje je u 0vropi identi-ikovana samo jo jedna. Dvadeseti vijek u Zenici obi je1en je ni'om 'anim jivi., tipini. i neobini. mani-estacija, pojaana industrija i'acija, posebno pos ije 1,2%. godine i'gradnjom 3rube pruge, pauperi'acije dije a stanovnitva, njegova pro eteri'acija a i i mjeavinu gradsko evropskog i domaeg bosanskog menta iteta i navika. 4a'vija se grad speci-ini. -unkcija i namjena, posebno ome5en dvijema injenicama 6a'neni 'avod i 7e je'ara Zenica, a i i dragocjenom potvrdom 1ivota ovi. judi. 8ada je mnogi redovno poistovjeuju sa tekom industrijom, Zenica je i grad mu'ike, teatra, ikovnog stvara atva i drugi. ra'novrsni. umjetniki. dje atnosti. 6amerni sim-onijski orkestar, !osansko narodno po'orite, Om adinski .or, 9ikovna ga erija samo su dje i sveukupnog pu siranja grada koji nakon teki. iskuenja rata i stradanja, tra1i nove -orme i'ra1avanja v astitog identiteta. Zenica je grad umjereni. i ugodni. proporcija, ni previe ve ik da 'agui b iskost me5u judima, ni odve ma en da umanji mogunost i'bora. Zap juskivana vodama svoji. triju rijeka, kao uvijek umivena djevojka, Zenica pru1a ugodu bivstvovanja u svakom trenutku. Zenica je i grad sigurnosti. U 'eniku su se sigurnost sk anja i od ratova, ovdje su mnogi nevo jnici na a'i i utoite i poinja i novi 1ivot. Ovaj grad je u tekim vremenima poka'ao i judskost i u ju5enost. Zenica je grad koji na poetku :1. sto jea nastoji odgovoriti tekim po itikim i ekonomskim i'a'ovima. *redite je regije koja je na evropskom nivou prog aena 'a regiju budunosti u pog edu strani. investicija i komparativni. prednosti koje nudi. *trani partneri prepo'naju ovu vrstu otvorenosti, pa nije s uajno to su se i najvee strane investicije u !i" desi e upravo u Zenici. 8o1e se rei da je pos jednji. godina Zenica grad sta ni. promjena i i'a'ova.

:. #4;4OD/; U*9OV;
:.1. 9okacija
Zenica se na a'i u sreditu !osne i "ercegovine. 3rad e1i na (( stepena i 1: minuta geogra-ske irine i 1< stepeni i $+ minuta geogra-ske du1ine. /admorska visina gradskog podruja Zenice je 21: metara, dok se u p aninskim dije ovima opine kree i do 12)( metra, ko iko je na =vrtkovcu, gdje je najvii vr. u Opini. U Opini postoje %2 nase jena mjesta. Uporedni podaci 'a Opinu 'a 1,,1. i :))%.godinu dati su u tabe i> Opi podaci #ovrina ?km:@ !roj stanovnika 3ustina nase jenosti ?stAkm:@ Urbana popu acija 1991
505

2004 $$<,$ 1:%+$< :21 <%B

2008. $$%,$ 1:<.22( ::% -

1($$1<
288

++B

Zenica je administrativno sjedite Zeniko-dobojskog kantona. 6arakteristini po'ivni te e-onski broj 'a Zenicu je )2:. Dvadesetak ki ometara da eko od grada, 'apadno, poinje *rednjobosanski kanton, a $$ ki ometara, jugoistono, 6anton *arajevo.

:.:. 4e je4e je- Opine je tipian 'a p aninsko podruje> do ina rijeka, p aninski prevoji i brda. Vr.ovi p anina su tipini primjeri nenase jeni. p aninski. podruja. Zenica je okru1ena p aninama, bre1u jcima i kanjonima. U p aninama ovog kraja nastanjena je niska div ja ?srna, 'ec, div ja svinja, vuk, kuna, isica...@ i ra'ne vrste ptica. # aninski dio rijeka ug avnom je prekriven umom. Vegetacija je bogata nekim endemskim vrstama, a pored toga prisutno je i bogatstvo u ob iku div ji. ru1a, ra' iiti. vrsta voa, div ji. g jiva, ora.a i dr. #reg ed p anina dat je u s ijedeoj tabe i> PLANINE I BRDA 9isac *metovi Zmajevac Vepar 3o ubak Vo ovska g ava 6 opake stijene Vuijak "um =vrtkovac - najvii vr. VISINA m 1)%) ,() +2% 1)%2 <)) $%$ ,1% +2, 1:%) 12)(

=reba napomenuti da se na sjevernoj stranoj strani opine na a'i i Vranduki kanjon i Vranduka sutjeska du1ine 2$ km i re ativne visine do <)) metara. Opinu karakteri'ira ve iki broj isti. rijeka. 4ijeke i potoci Opine u cje osti pripadaju s ivu rijeke !osne. U tabe i je dat preg ed rijeka i potoka u Opini> :

RI#E A !osna !abina 6oeva 9ava !istriak Ora.ovika /emi ska 3raanika D1u anova *tarinska

$m %&$&p'o( :<( :1,( 1<,2 (,.$ 1,,:$ +,< (,% 1:,+:$ +,+:$ +,)$

$m & Opi'i (<,,$ :1.( 1<.2 1,$ 1,,:$ +,< (,% 1:.+:$ +.+:$ +.)$

PO)O !egovia potok #otok !ukovica =etovski potok Zveajski potok Danjiki potok #otok Vraca *vitaki potok #otok 8argita #erin .an ; #erin .an ;; 6 opaki potok #otok #odbre1je

$m %&$&p'o( :,1$ :,+ (.% :,<% :,<$ :,2<$ (,%<$ 1,$$ $,1$ :,%1$ 1.1:$ 1,+

$m & Opi'i :.1$ :,+ (,% :.<% :,<$ :,2<$ (.%<$ 1,$$ $,1$ :.%1$ 1,1:$ 1,+

:.2. Zem jite i minera ni resursi

#rirodna bogatstva koja karakteriu opinu Zenica su 'em ja, uma i minera na bogatstva. #o joprivredno 'em jite obu.vata 22,()B ukupne povrine Opine. /ajvei dio po joprivrednog 'em jita predstav jaju ivade i panjaci ?$),,B@, na oranice otpada 2%,:B, a na vonjake 1),,B. Opina raspo a1e 'a 'natnom povrinom obradivog 'em jita i oranica, a to 'nai da raspo a1e sa dobrim potencija om 'a ra'voj po joprivrede. *truktura po joprivrednog 'em jita po 'onama data je u tabe i> Opis #odruje u' tokove rijeka i do ina !rdsko podruje # aninsko podruje U UPNO! ha ((1< %:%, 2%2% 1"944

Cumsko 'em jite 'au'ima vie od po ovine povrine opinske teritorije, od ega je preko ,)B u dr1avnom v asnitvu. 2

Opina raspo a1e i 'naajnim minera nim bogatstvom. /a vie oka iteta na podruju Opine na a'i se krenjak, a na oka itetu *eoci i diaba'. Osim toga sa stanovita mogui. i'vora dobijanja nemeta ni. i sekundarni. sirovina mogu biti interesantna ja ovita 4udnika ?"a da !rist@ i 7e je'are ?4aa@, te od aga ita komuna nog otpada ?*i5e@. *tanje ug jeni. re'ervi 4udnika Zenica 21.1:.:))1 .godine u tonama dat je u tabe i> Po*o' *tara jama 4aspotoje *tranjani 8oanica R&d'i$ E$sp+oa,acio'- .-/-.0Bi+a's'Va'2i+a's'::++1:,: 1<2:$))) 2+2%1,2, 2:%21($< 2,+,11<1 ,:11%%2 <,,:%12+ <%%:))) 138""2458 "3240540 Po,-'ci1a+'- .-/-.0:+1)+$$( 1(22$,2%< :<:$)1$) %$,%1,:2 282"98014 <%(:$1,2 2+)%)%)$1 ,%<$:1, 4491084"5 U$&p'o 1(($1%)2, $<22%)%2( %+):%(:2 1<2<,:)$, 933319543

:.(. 6 ima
/a podruju Zenice dominira umjereno-kontinenta na k ima. Ova k ima od ikuje se top im jetima i umjereno . adnim 'imama. Deseni i pro jea su prib i1no jednako top i. U tabe i su date vrijednosti va1niji. meteoro oki. pojava> S.-d'1- *odi6'1- 0.i1-d'os,i 2000 #ritisakAt ak 'raka, mb ,<+.< =emperatura 'raka. UE 11., 4e ativna v a1nost 'raka, B +%.) Ob anost ?desetine@ $,% 7odi6'1- 0.i1-d'os,i Fpso utna maGima na temperatura 'raka, HE (),: Fpso utna minima na temperatura -:1,$ 'raka, HE 6o iina padavina. 1Am: $+1.2 12) !roj dana sa padavinama ).1 mm $2 !roj dana sa snje1nim pokrivaem mm 8aGima na visina snje1nog pokrivaa, cm $$ =rajanje sijanja sunca ?sati@ :),).) 2005 ,<<.: 11,1 +,.) $.< ().% -1,,: +2: 1:% $% 2% 1,$$,( 2004 2003 ,<)., ,<+.2 11,) 11,< <: <) +,2 +,2 2+,, -1:.+ ,:+ 1+< () 1) 1<),,, 2,,, - ,.$ %1< 1$+ :< 2) 1%+1

2. *=VO40/; U*9OV;
2.1. Obi je1ja opine
(

Opina Zenica ima grb i 'astavu. 3rb je etvrtasto po je s po ukru1nom osnovom uokvireno dvijema inijama iji su deb jina i me5uprostor jednaki. 3rb sadr1i est e emenata koji su prika'ani inijama crne boje iste deb jine. 9ijevom stranom, pratei okvir po ja grba, prote1e se kontura rijeke !osne, koju u donjem dije u sijeku dvije .ori'onta ne inije - simbo komunikacije. U preosta om dije u po ja grba prika'ana su etiri simbo a kru1ne -orme koji predstav jaju ?s ijeva na desno odo'go prema do je@ simbo Vranduka sjeverne kapije grada i opine, jedan od est kri1eva sa p oe 6u in - bana, ujedno i simbo kranstva, po umjesec - simbo is ama i turskog perioda i ukrteni ekii - simbo rudarstva i teke industrije, a indirektno i simbo austro ugarskog perioda. #o je grba je obojeno 1utom i 'e enom bojom. 7uta boja pokriva po je do nivoa gornja dva kru1na e ementa, a 'e ena boja preosta i dio po ja. #o umjesec u donjem dije u je tako5er ispunjen 1utom bojom. 6ontura rijeke je bije a. Zastava opine Zenica je bije e boje. Odnos irine i du1ine 'astave je 1>:. Zastava se u svim varijantama koristi u uspravnom po o1aju. /a sredini 'astave na a'i se grb po o1en uspravno po du1ini 'astave. Cirina grba 'au'ima :A2 irine 'astave. Us ovi i nain upotrebe grba i 'astave opine Zenica propisuju se posebnom od ukom vijea. 2.:.

3radovi prijate ji ?partneri@

Opina Zenica ima posebne odnose sa % gradova i' ra'ni. dije ova svijeta. 7.ad 3e senkirc.en "unedoara Uskudar 6arsijaka 9u ea Za aegers'eg =ermitau Iioren'uo a DJFrda D.8a0a /jemaka 4umunija ;stanbu , =urska ;'mir, =urska Cvedska 8a5arska 6a'a.stan ;ta ija Da,&m po,pisi0a'1a spo.a/&ma o p.i1a,-+1s,0& 1,+,. :%.)%.1,<(. 1,,$. )%.):.1,,$. )1.1).1,,<. )$.)1.1,,,. )$.)<.1,,%. ):.)(.:))1.

2.2. *tanovnitvo
#odaci o nase jima, domainstvima i prosjene ve iine porodice u Opini dati su u s ijedeoj tabe i. Opi'a Po0.6i'a Domai's,0a S,a'o0'i6,0o $ 7&s,i'a P.os1-9'a po.odica

1991 2002 2005 2004

$)$ $$<.$ $$<.$ $$<.$

(:()) 2%$)) 2%,() 2%,,)

1($$1< 1:%211 1:%(,$ 1:%+$<

:%%,: :2),: :2).$ :2),<

2.( 2.2 2.2 2.2

/apominjemo da su podaci dati po procjeni poto od 1,,1.godine nije i'vren 'vanian popis stanovnitva. U opini Zenica :))1.godine i'vren je popis domainstava, a i ti podaci su opet u -ormi procjene. Opina Zenica, po u'oru na cje okupnost 'bi je !i" drutva, od srednjeg vijeka karakteri'iraju tri dominantne naciona ne kategorije, uteme jene prije svega na vjerskim karakteristikama> !onjaci-mus imaniK *rbi-pravos avci i "rvati-kato ici. Us jed ratni. doga5anja na prostoru !i" do o je do 'naajni. demogra-ski. promjena u odnosu na stanje i' 1,,1 .godine ?kada je bio i 'adnji 'vanini popis stanovnitva@. 6arakter i inten'itet demogra-ski. promjena predoen je u tabe i. 6ako do danas nije s u1beno proveden novi popis stanovnitva, to se sve predmetne procjene moraju u'eti sa re'ervom. S,a'o0'ici:E,'i9$a p.ipad'os, 1991. 199". 2001. 2002. 2005. 2004. u pret.odnoj tabe i. 1991 Na,a+i,-, 199" 2002 2005

S.2i ::(22 2$:% +<2, +<$: +<+1 +<<1

Bo6'1aci %)2$, 1)($<$ 1)+)(( 1)+:+$ 1)+(1% 1)+$$:

;.0a,i ::$1) 1)()$ 1:,,$ 12):: 12)(1 12)$+

Os,a+i :):1$ 1$:% ::+< ::<: ::<$ ::<%

U$&p'o 1($$1< 1:))2+ 1:%)($ 1:%211 1:%(,$ 1:%+$<

1 E,'i9$a s,.&$,&.a s,a'o0'i6,0a

4e evantni podaci 'a umr e i ro5ene i prirodni prirast dati su

::<< :1:$ 1::+ 11,( 1$,+ 1<.< ,,$ ,,2 ,++ %,( ,$2 1))1 S,opa sm.,'os,i +.+ <.( <,( <,% 1211 1:21 :<2 1,2 P.i.od'i .as, ,,) 1),2 :.1 1,$ ;' podataka se jasno mo1e vidjeti pad prirodnog rasta u Opini to jasno uka'uje na starenje stanovnitva. *tarosna struktura opine data je u dvije tabe e. U tabe ama su prika'ani podaci 'a 1,,1., :)):. i :))2. godinu. #odaci nisu prika'ani 'a istu starosnu dob jer je 'adnji 'vanini popis stanovnitva bio 1,,1.godine, dok su podaci 'a :)):. i :))2. godinu dati po procjeni. 0<9 Opi'a 1991 8ukarci 7ene >-'ica 1:$12 11%$% 10<14 8ukarci 7ene +(:+ +)(+ 14<"4 8ukarci 7ene (,,$ $)$2$ 2 "4= 8ukarci 7ene 2$11 (+<$

2 S,a.os'a i spo+'a s,.&$,&.a s,a'o0'i6,0a

OP?INA Spo+ 2002 Oba Ukupno 2005 8uki 7enski

U$&p'o 1:%211 1:%(,$

0<14 :<:<2 :2),( 11,1+ 111<%

0<4 +(%: 2:$< 2::$

4<9 %,%: (<:) (:+:

10<14 <+2) 2,2, 2+,1

14<"4 %$$,+ %,<:$

"4= 1$((: 1$+<+

2.(. /ase ja
*peci-ian proces urbani'acije i deagrari'acije koji se odvijao na podruju Opine Zenica dje ovao je na preoces -ormiranja naseobinskog sistema, pravce i tempo urbani'acije. Za ra' iku od drugi. gradova u !i" gdje je dvije treine dose jenog

stanovnitvo ranije 1ivje o u seoskim podrujima, vie od po ovine stanovnitva dose jenog u Zenicu, 1ivje o ranije u nase jima gradskog karaktera. Dose jeno gradsko stanovnitvo sna1no je dje ova o na proces ag omeriranja nase ja na podruju Opine Zenica. Dose jeno stanovnitvo je bi o vie upueno na ko ektivnu, nego na individua nu stambenu i'gradnju, nase javajui urbane dije ove Zenice, to je us ovi o usporen porast postojei. i -ormiranje novi. seoski. nase ja. Vangradski prostori opine u cje osti, a posebno neki dije ovi su dosta oe organi'ovani. Deba ans u rasporedu stanovnitva, privredni., in-rastrukturni., resursni. i drugi. potencija a na podruju opine predstav ja konicu ra'voja i grada Zenice i opine kao cje ine. /a podruju opine Zenica, ija povrina i'nosi $)$+, .a na a'i se <$ nase jeni. mjesta organi'ovani. u ++ mjesni. 'ajednica ? podaci 'a :)):.godinu@. =okom :))<. godine na dr1avnom nivou je donesen 'akon kojim se Zenica prog aava 3radom. U 'akonu su pojedinano nabrojana nase ja ?%1 nase je@ od koji. se sastoji grad Zenica, kao pravni s jednik opine Zenica, koji predstav ja jedinicu oka ne samouprave, sa <

svojstvom pravne osobe. *amoupravni organi grada Zenica su gradsko vijee i gradonae nik, iji je i'bor tako5er propisan ovim 'akonom.

2.$. #rivreda
#rocjenjuje se da radno aktivnog stanovnitva, koje obu.vata dob od 1$-+( godine 1ivota, broji 'a :))2.godinu %$.2<). U tabe i dat je preg ed registrovane ne'apos enosti po strunoj spremi 'a period :)):. - :))<.
P-.iod 2002 2005 2004 2003 U$&p'o 1"044 13504 18"45 22019 N V $)1< $:%+ $%,$ <1++ P V %$$ %<+ %%, 112$ S,-p-' s,.&9'o* o2.a/o0a'1a V V V NSS SSS +1$: :2$ 1$2 22)( +%22 :+) 1(% 2$<: <1)< :() 1+1 2%,2 %:%+ 2:< 1%< :2)

V@S :)< 1<1 :(: 2(

VSS 1:1 1$% :1+ 2($

U s ijedeoj tabe i je dat preg ed ne'apos enosti 'a Opinu Zenica>

Pregled nezaposlenih po strunoj spremi 2002.-2004.
8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 2002 2003 2004 NKV PKV KV VKV NSS SSS VS VSS

U :))(.godini aktivnostima * u1be 'a ekonomske odnose i podu'etnitvo i'dato je :$1 odobrenje 'a obav janje ra' iiti. ob ika privredne dje atnosti. #rema procjenama i'davanjem ovi. odobrenja omogueno je radno anga1ovanje 'a :$1 v asnika - samosta ni. privrednika, a isti prema procjenama 'apo javaju minima no po jednog radnika i i brojkama :$1 radnika. =o 'nai da je na ovaj nain radno anga1ovano ukupno oko $): ica ?radnika i v asnika-pos odavaca@. ;stovremeno * u1bi 'a ekonomske odnose i podu'etnitvo obrati o se vie pravni. ica koja su registrovana tokom :))(.godine radi utvr5ivanja da i su ispunjeni propisani us ovi 'a obav janje registrovane dje atnosti. /a ovaj nain 'apos enje je obe'bijedi o oko :1) ica v asnika pravni. subjekata, kao i (:) ica radnika, to 'nai da je na ovaj nain radno anga1ovano ukupno oko +2) ica ?podatak dobijen procjenom na osnovu broja podneseni. 'a.tjeva i propisanog minima nog broja 'apos eni. 'a obav janje dje atnosti ti. pravni. ica@ /a osnovu naprijed navedenog mo1e se 'ak juiti %

da je neposrednim aktivnostima * u1be 'a ekonomske odnose i podu'etnitvo omogueno 'apo javanje ukupno oko 112: radnika. Znaajne aktivnosti opina Zenica je usmjeri a u stvaranje povo jnog ambijenta 'a pobo janje stanja privrede, ra'voj podu'etnitva i otvaranje perspektiva 'a br1e 'apo javanje ne'apos eni.. ;nicirano je i potpomognuto bo je organi'ovanje po joprivredni. proi'vo5aa i drugi. privrednika, kro' osnivanje po joprivredne 'adruge LZenicaL i Udru1enja privrednika pos odavaca opine Zenica. U toku su aktivnosti na rea i'aciji *trategije ra'voja Opine> #oetak rada Fgencije 'a ekonomski ra'voj LZ0DFL i poetak rada prve #rivredne 'one i #odu'etnikog inkubatora, kao i aktivnosti na pobo janju unutranje organi'acije Opinski. s u1bi uvo5enjem in-ormacioni. te.no ogija. *ve podu'ete mjere su ima e svog odra'a u smanjenju i ub a1avanju negativni. trendova u ob asti privrede i podu'etnitva i stvaranju pretpostavki 'a br1e 'apo javanje, stoje i'ra1eno u prika'anim objektivno po'itivnim e-ektima u datim preg edima. U narednom periodu se mogu oekivati da ji po'itivni re'u tati 'a ije ispo javanje se inten'ivno stvaraju pretpostavke u najveem broju mjera koje se svakodnevno podu'imaju. U ob asti po joprivredne proi'vodnje na podruju opine Zenica vidan je porast obav janja po joprivredni. dje atnosti kod stanovnitva. /a osnovu obav jeni. istra1ivanja * u1be 'a ekonomske odnose i podu'etnitvo o stanju po joprivrede ?'asijane povrine, 'asijane ku ture, brojno stanje voaka, brojno stanje stoke i peradi ...@ mo1emo konstatovati da sve vie domainstava ?oko 2$)) domainstava sa cca <))) 'apos eni.@ ostvaruje pri.ode isk juivo obav jajui po joprivrednu dje atnost. =ako5er je ustanov jeno da vei broj domainstava ?cca $$))@ ostvaruje dodatne pri.ode i' po joprivredne proi'vodnje. Znaajan uticaj imaju mjere koje je * u1ba podu'ima a u ci ju bo jeg organi'ovanja po joprivredni. proi'vo5aa, jaanja udru1enja Z0#O9D, kao i osnivanjem po joprivredne 'adruge LZenicaL. 3 edano u cje osti, opina Zenica je, dje ujui neposredno i i posredno, u okviru nad e1nosti uvedeni. po'itivnim propisima, ostvari a 'naajan uticaj na ub a1avanje negativni. trendova u ob asti 'apo javanja.

Eentri i agencije 'a 'apo javanje

/a podruju opine Zenica postoje dvije agencije 'a 'apo javanje> 1. DU * u1ba 'a 'apo javanje Z0-DO kantona :. !iro 'a 'apo javanje opine Zenica 4egistrovano je i neko iko 'adruga-agencija 'a 'apo javanje om adine, studenata i ica na birou rada ?MOm adinacN, MZekoN, M=u' aN...@ Ienomen 'apos enosti sag edan je kro' vei broj ra' iiti. aspekata i predoen je kro' odre5eni broj tabe a i dijagram>

Zenica

P.os1-9a' 2.o1 /apos+-'ih 2000. 2002. 2005. 2003. :<.++( :+.2(< :+.2+( ::.)1,

P.os1-9'a '-,o p+a,a & 2000. 2002. 2005. 2(2.,2 2,+,(+ (1%,(%

A 2005. ($+,2%

Prosjean broj zaposlenih u Zenici za period 2000. - 2003.

28.000 27.500 27.000 26.500 26.000 25.500 25.000 2000. 2001. 2002. 2003.
26.186 26.347 26.364 27.664

Prosjena neto plata u KM

450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 2000. 2001. 2002. 2003.
343,93 357,42 418,48

396,46

Zapos enost po obra'ovnom nivou data je u tabe i.

OP?INA

#o

N V 1

P V : 1.<(2 12: 1.834

V 2

V V NSS ( $

SSS +

V@S <

VSS PDS % , () :) "0

DR U$&p'o 1) 2( + 40 1".019 3."43 25."3"

mukarci 1.1+$
>ENIBA

$.(,1 :.(:1 1.)2) 1,(

22% :%,1 ()< 2.)(:

$$( 1.2(: <<+ ,$,

1ene

1.),1

&$&p'o 2.24"

".421 2."14

344 4.955 1.550 2.501

U Zenici u ko skoj :))+.A:))<. godini postoje (2 osnovne ko e, te 1 ko a 'a djecu sa specija nim potrebama i 1 mu'ika osnovna ko a. /a Univer'itetu u Zenici, koji se sastoji od < -aku teta, u :))+.A:))<. godini upisano je ukupno (1<1 student. U okviru Ustanove #redko ski odgoj i obra'ovanje OZenicaP dje uje , obdanita koja obu.vataju oko +$) djece, a to predstav ja obu.vat od samo $B. U Zenici dje uje i 1)-tak privatni. obdanita sa manjim kapacitetima.

Zenica je univer'itetski grad i uenici mogu da upiu jedan od s jedei. -aku teta> 1. :. 2. (. $. +. <. %. Iaku tet 'a meta urgiju i materija e ?od 1,+1 .godine@ 8ainski -aku tet ?od 1,<<. godine@ #edagoki -aku tet ?od :)):.godine@ #edagoka akdemija ?od 1,,(.godine@ ;s amska pedagoka akademija ?od 1,,2.godine@ 0konomski -aku tet #ravni -aku tet Zdravstaveni -aku tet

U ob asti ku ture dje uju>

1)

=ri pro-esiona ne institucije ?!osansko narodno po'orite. !ib ioteka i 8u'ej grada@ /aciona na ku turna drutva ?!Z6 O#reporodP, "6D O/apredakP i *6#D O#rosvjetaP@ 6u turno-umjetnika drutva ?O;bra.im #ervi'P, O7e je'araP, O4iiceP, ansamb O!osnia--o kP@ Om adinski .or i 6amerni sim-onijski orkestar Drutvo pisaca !;"-#odru1nica Zenica i Udru1enje knji1evnika Z0-DO kantona

/F#O80/F> U ob asti drutveni. dje atnosti, nauke i te.no ogije dje uje (% javni. ustanova i institucija, te preko () udru1enja gra5ana, koji ukupno raspo a1u sa oko 1().))) m: 'atvorenog prostora. U ovim subjektima pro-esiona no je anga1irano preko (.))) judi, te skoro (.))) amatera. /a podruju opine Zenica dje uje pet javni. ustanova i' ob asti 'dravstva.

2.+. *port i rekreacija1

1. 6omp eks 6amberovia po je Osam teniski. terenaK Dva nogometna terena ?g avni i pomoni@ i at etska sta'aK Fs-a tni tereni 'a ma i nogomet i rukomet ?tri terena@, koarku ?tri terena@ i odbojku ?dva terena@K =eretana i sv aioniki prostorK

:. Otvoreni ba'eni u Erkvicama, O impijski ba'enK !a'en 'a nep ivaeK !a'en 'a skokove, sa tri tornja> 2, $ i 1) mK Djeiji ba'enK ;gra ita 'a odbojku, koarku, ma i nogomet i djeiju 'abavuK 2. 6ug ana, (. Vikend kue na V aiu, $. *ki i-t na *metovima - 4*E *metovi +. 3radski stadion !i ino po je <. ;gra ite #apirna %. Dom strije aca
1

;'vor podataka> O drutveno-ekonomskoj opravdanosti osnivanja ?organi'ovanja@ pravnog subjekta 'a uprav janje i odr1avanje sportski. objekata u v asnitvu opine.

11

,. #*E 6amberovia po je u i'gradnji ?oekuje se otvaranje poetkom :)),. godine@ 1). *portska dvorana O!i mieP 11. *portsko rekreacioni centar 7e je'are Zenica> =eren, sa e i tribineK =rim kabinetK Zatvoreni ba'enK 1:. Osta i sportski objekti 'a koje treba regu isati statusna pitanja.

2.+. #o joprivreda
/a podruju opine Zenica dje uje jedna drutvena po joprivredna 'adruga MZenica.L U sk opu ove 'adruge dje uje ni' pod'adruga kao to su> pe arska, stoarska... U toku je priprema #rojekta 4egiona nog #o joprivredno-veterinarskog centra koji treba da se otvori u opini Zenica. U tabe ama u nastavku teksta dat je preg ed osnovni. po joprivredni. poka'ate ja 'a opinu Zenica> *truktura upotrebe 'em jita #o joprivredni posjedi Vrsta ku tura

*truktura upotrebe 'em jita ?u .a@>

VRS)A

P.i0a,'o 0+as'i6,0o

D.8a0'o 0+as'i6,0o

)O)A L : : : : : : : "420 1854 42"5 1181 4 : 28534 4203"

o2.aC-'o '-o2.aC-'o o2.aC-'o '-o2.aC-'o Po+1a Vo'1aci ).a0'1aci Pa6'1aci Viso$o $&+,i0i.a'o %s,a$+-'ici( Na0od'1a0a'o /-m+1i6,6&m)O)AL N-o2.adi0o /-m+1i6,"143 1390 4108 83" 4 : 2841 1438" : : : : : : : 2"5 44 144 504 : : 24425 2"290

1:

#o joprivredni posjedi>
Posjed pri atni dr!a ni

!roj posjeda Zajedno povrina svi. posjeda #rosjena povrina po posjeda

,%12 :,(2,,) .a ),2 .a

1 :$ .a .a

Vrsta ku ture>
&+,&.a 7ito ;ndustrijske bi jke #ovre Qajevi i mirodije #rava Dagodiasto voe *tona .rana Osta o )O)AL %$$ A :)(: A A $) ,1,

2.<. =uri'am
U Zenici ve du1i ni' godina radi =uristika 'ajednica opine Zenica. U Zenici je i sjedite =uristike 'ajednice Z0-DO kantona. Zenica u ranijem periodu nije pok anja a mnogo pa1nje ra'voju turi'ma. /a sreu trendovi su se promijeni i, pa Zenica danas sve vie i vie pa1nje pok anja ra'voju turi'ma. /aprav jen je itav ni' projekata ra'voja seoskog turi'ma, 'atim .istorijskog turi'ma, kao i vjerskog turi'ma. #rema podacima biveg Z##-a u opini Zenica u :))1.godini bi o je 2+ predu'ea koja se bave ugostite jstvom i turi'mom, od ega 2 predu'ea u dr1avnom, a 22 u privatnom v asnitvu. U opini Zenica postoji 2: restorana, $ barova, 1) bi-ea, 1< ka-ana, : kantine i $ putniki. agencija U tabe i je dat preg ed smjetajni. kapaciteta na podruju Opine. *mjetajni kapaciteti na podruju opine Zenica> R.2.. 1 : 2 ( $ + < Na/i0 ho,-+a:mo,-+a:pa'sio'a "ote O;nternaciona P "ote O8eta urgP "ote O4udarP DU ODoma pen'ioneraP #ansion OIontanaP #ansion O!istriakP 8ote O=itanicP U UPNO! 12 B.o1 so2a:$.-0-,a +2A+, R +: pomona ()A1:) :1A2$ $:A%) %A:% :(A(2 1)A:1 218:59" = "2

2.%. "istorijske vrijednosti

/astanak prvi. 'ajednica na podruju dananje Zenice bio je us ov jen ni'om -aktora. #rije svi., to je postojanje 'enikog po ja u do ini rijeke !osne i trasa puta koja je s ijedi a njen tok. Zatim, 'a e5e, okru1eno brdovitim masivima, koje je obe'bje5iva o siguran 1ivot na terasama brda, te Vranduka i 9avanska sutjeska, koje su svojim kon-iguracijama bi e prirodna odbrana od neprijate ja. #rvi pou'dani tragovi organi'ovani. judski. nase ja u ovom kraju datirani su u m a5e kameno doba ?neo it@, 2)))-:))) godina, p.n.e. /a osnovu podataka i' druge po ovine SV;;; sto jea u Zenici su bi a ( timara sa 1)$)) aki godinjeg pri.oda. Zapis 3. =eme a i' 1%+<. godine procjenjuje da u Zenici tog vremena ima ::)) stanovnika. #red sam kraj prisustva turski. v asti u !i" i'gra5ena je cesta !osanski !rod *arajevo, koja je u Zenici skreta a na Vjetrenice. Drum i'gra5en 1%+(. godine otvorio je nove privredne tokove i do ini omoguio da bude g avna saobraajnica u svim vidovima. =ako5er je putena u promet re acija oka nog puta !usovaa - Zenica , 1%+,.godine. ;ste godine pominje se i i'gradnja 1e je'nike pruge do inom rijeke !osne. U tom periodu najva1nija privredna dje atnost kraja bi o je 'anatstvo i po joprivreda. #red kraj turske v adavine u 'enikoj ariji bi o je oko <) 'anatski. radionica ra' iite namjene., 'atim :+ ugostite jski. objekata, 2 .ana, 1( me.ana, %% ka-ana, 2 ainice i 1 itaonica. #odaci i' 1%<,. godine govore da su najinteresantnije 'namenitosti grada -abrika papira, 1e je'ara i e iana, rudnik i centra ni 'atvor. O IAENU O!a kJo 'jenica oka....naegP Zenica ima jedinstveno, priv ano, udesno ijepo ime. Ono se prvi put spominje :).marta 1(2+. godine u jednom dokumentu Dubrovake 4epub ike, a neodo jivo podsjea na ime epicentra oka, podstiui i na pomisao da taj na'iv nije be'ra' o1no nastao, ve da je njime, od postojanja, i'ra1eno neko -okusno 'naenje ove sredine. O LE7ENDI O nastanku imena govori jedna od egendi. Ona pria da je dananje, prvobitno nase je sadanjeg grada -ormirano u centru kot ine, ija cje ina ima i'g ed oka. *redinji po o1aj naseobine u tom geogra-skom oku rodio je i njeno top o ime - Zenica. #ostoji i egenda da je pri ikom od aska pos jednja bosanska kra jica 6atarina 6osaa - 6otromani navodno rek a> Oosta 'enica oka moga...P 0timo o'i ve e da ime ovog grada proistie i' korijena s avenske rijei !FZ0/;EF, ijim se poetnim dije om imenuje 'ova, bi jna vrsta tada veoma rairena na ovom t u. O LO ALI)E)IAA O pra.istorijskom i predrimskom 1ivotu na ovom t u govore ra'novrsni na a'i upotrebni. predmeta i' neo ita, bakarnog, bron'anog i 1e je'nog doba na dosad otkrivenim ar.eo okim oka itetima u Drivui, 3raanici, Ora.ovakom po ju, 6opi u i 4avni, kao i toponimi nekadanji. i irski. nase ja ?gradina@ korjenski. sadr1ani. i do danas 'adr1ani. u imenima pojedini. 'eniki. se a i nase ja kao to su 3radac, 3radie i 3raanica. 1(

O PERIODU RIAS E UPRAVE U svom istorijskom ra'voju podruje dananje Zenice jav ja se pod ra' iitim imenima. U prvim vijekovima nove ere, u doba rimske uprave u ovim krajevima, podruje Zenice je po'nato pod imenom !;*=UF /UOVF. ;'vanredno 'naajna ar.eo oka na a'ita ve'ana 'a period rimske uprave ovim krajem otkrivena su na oka itetima !i a, #utovii i =iina. 4ije je o otkriu terme i objekata veeg seoskog domainstva, odnosno vi e rustike. O BANU ULINU

U ranosrednjovjekovnom periodu ovaj kraj se u istorijskim i'vorima jav ja pod imenom !4OD, nasta om prema istoimenom na'ivu 'naajnog pre a'a ?!rod@, preko rijeke !osne. U tom vremenu, istoriogra-ski nedovo jno istra1enom, ovo podruje je bi o po'ornica 'naajni. 'bivanja u ve'i sa postojanjem .eretikog vjerskog pokreta bogumi stva, koji predstav ja najistaknutiju drutvenu pojavu u srednjovjekovnoj istoriji !osne predturskog perioda. *jedite starjeine ?OdjedP i i OdidP@ bogumi ske !osanske crkve bi o je jedno vrijeme u se u Danjii u 1upi !rod ?Zenica@. #od pritiskom pape i pred opasnou od krstakog po.oda 8a5ara, bosanski ban 6u in se %. apri a 1:)2 godine na po'natom saboru u !i inu po ju, u prisustvu papinog i'as anika, 'vanino odrekao bogumi stva. O PLODI VELI O7 SUDI#E U osvjet javanju dr1avnog bia !osne 6u inovog doba veoma je 'naajan jedan unikatni ar.eo oki na a' sa ovog t a, otkriven prije tridesetak godina u ovdanjem nase ju #odbrije1je. 4ije je o nadgrobnom spomeniku s kraja S;; sto jea, ispisanom bosanicom, gdje se spominje dvorski sudija 3radia. =o je do danas prvi i jedini i'vorni dokumentarni na a' koji govori o instituciji sudstva u srednjovjekovnoj bosanskoj dr1avi, ime se na najbo ji nain posvjedoava njeno drevno dr1avno postojanje i trajanje.

2.,. ;n-rastruktura
#ostojea in-rastrukturna mre1a i kapaciteti predstav jaju so idnu pod ogu koja, u' neop.odnu rekonstrukciju i odgovarajuu moderni'aciju te poveanje kapaciteta, mo1e biti u -unkciji ra'vojni. potreba stanovnitva i privrede. U tom smis u posebno su aktue na pitanja sanacije vodovodne mre1e, i'bora odgovarajui. dugoroni. rjeenja 'a vodosnabdjevanje grada i osta i. nase ja te i'gradnje novog vodovoda. #rogramom kapita ni. u aganja u vodoprivredne objekte u Opinu Zenica 'a :))(.godinu u o1eno je 1.):1.))),)) 68, a koji se odnose na rea i'aciju 2, projekata i' ob asti vodoprivrede. #rimarni kratkoroni i dugoroni ci j ra'voja na podruju vodosnabdjevanja je rekonstrukcija distributivne mre1e ime bi se smanji o rasipanje vode i uk juivanje u i'gradnju projekta O# ava vodaP. U tabe i dat je preg ed proi'vodnje vode po i'voritima u :))1. godini. /a podruju opine Zenica postoji i oko 2)) i'vora na seoskim podrujima manji. kapaciteta.

I/0o.i6,6ruica

P.oi/0-d-'a $o+i9i'a 2$: 1$

S,.&$,&.a +<,<

!abina rijeka *trmenjak 6 ope U$&p'o

1$2 1) $ 420

:,,( 1., 1,) 100E0

0 ektrina energija koja se koristi na ovim prostorima do a'i i' sistema .idroe ektrana i termoe ektrana. 6apaciteti 'a proi'vodnju i distribuciju e ektrine energije insta irani su u okviru sistema D# 0 ektroprivrede !i", i i'van njega u okviru kapaciteta 8itta -*tee Zenica - 7e je'ara. /a podruju Opine insta irani su 'naajni kapaciteti 'a prijenos e ektrine energije. *truktura kupaca potroaa e ektrine energije po kategorijama potronje u :))1. godini u opini i gradu Zenica dat je u tabe i> Opis /a visokom naponu /a niskom naponu - domainstva -Osta a potronja -javna rasvjeta U UPNO! Opina !roj *truktura u
B

Grad !roj *truktura u

B

U9-6- *.ada &F %(.+ <(., <2,, %%,) %1,% 34E9

12 (2:() 2,%<$ 2)1, 2(+ 45245

),)2 ,,,,< ,:,1, +.,% ).%) 100E00

11 2:2,+ :,($$ :+$% :%2 52403

),)2 ,,,,< ,),%, %,:) ),%% 100E00

Distribucija e ektrine energije na podruju opine Zenica vri se putem e ektrodistributivni. kapaciteta naponskog nivoa 2$, :), 1) i ),( kV Osnovni i'vori e ektrine energije> 1. =* ::)A11) kV OZenica :P sa insta iranim tra-o jedinicama : G 1$) 8T :. =* 11)AA2$ kV sa insta iranim tra-o jedinicama : G 2) 8VF 2. =* 11)A2$A:)A1) kV OZenica 2P sa insta iranim tra-o jedinicama () R :) 8VF (. =* 11)A2$A+ kV ODU3P sa insta iranim tra-o jedinicama : G 21,$ 8VF, v asnitvo 7e je'are Zenica $. =* 11)A2$A+ kV O*jeverP sa insta iranim tra-o jedinicama ( G 21,$ 8VF, v asnitvo 7e je'are Zenica +. =* 11)A2$A:) kV OZenica (P snaga () 8VF <. =* 11)A2$A:)?1)@ O/emi aP snaga % 8VF Ukupan broj tra-o stanica na podruju opine Zenica je (%:. Ve iina i struktura i'gra5ene mre1e na podruju opine Zenica dat je u s ijedeoj tabe i.

OPIS Da ekovodi

DUGINA U

A :%(,(

S)RU )URA U F 12,%

1+

/iskonaponska mre1a 6ab ovska mre1a U UPNO!

<2<,) 1)2+.) 2043E4

2$,% $),( 100E00

* iv rijeke !osne ima povrinu od 1).($< kvadratni. ki ometara i najvei je pojedinani s iv u !i". On pokriva :)B ukupne povrine !i". #o mi jenju strunjaka gradnjom pojedini. atraktivni. .idroenergetski. postrojenja u s ivu ove rijeke omoguava se rjeavanje ni'a vodoprivredni. prob ema. =ako je na podruju opine Zenica predvi5ena i'gradnja mini-.idroe ektrana. U s ijedeoj tabe i dat je preg ed predvi5eni. .idroe ektrana:.

Na/i0 9ava Danjii Vranduk 6ovanii Zenica ;, ;; i ;;; U$&p'o

S'a*a AH 1<,(, 2(,:) $),)) 2:,2) (2,2) 133E29

E'-.*i1a 7NVh $,,1< 1):,(+ 1(),+2 ,),22 12,,,2 452E41

I'0-s,ici1- %000 A( (+.+<) +(.$+) <<.%<) +$.$() 12<.<1) 592.540

2.1). Eeste
Zenica ima nesumnjive prednosti u geoprometnom po o1aju, to e u narednom periodu doi do punog i'ra1aja. ;'gradnja puta *jever - Dug uinit e da se Opina prib i1i privrednim centrima 0vrope i time e se pru1iti vee mogunosti 'a p asman proi'voda sa ovi. prostora na druga tr1ita. U ra'matranju strateki. pravaca ra'voja na podruju putne in-rastrukture prioritet 'au'ima i'gradnja g avne gradske saobraajnice, i'bor trase puta koridora Vc kro' opinu Zenica i prik juka na autoput, i'gradnja novog puta na pote'u Zenica U 6akanj - *arajevo, i'gradnja regiona nog puta Zenica U /emi a U !istriak - =es i i rekonstrukcija i proirenje mre1e opinski. puteva. /a podruju Zenice re ativno je dobro ra'vijena mre1a oka ni., regiona ni. i magistra ni. puteva. U tabe i dat je preg ed oka ni., regiona ni. i magistra ni. puteva 'a opinu Zenica>

;'vor poda aka> *trategija ra'voja opine Zenica, knjiga #O-)1. i Dokumentaciona osnova 'a i'radu strateki. pravaca ra'voja str.11<

1<

ODREDI@)E %od<do( Zenica-!abino-dom #u.ovac #erin "an-Do aa =une !istriak-=opi #o je Zenica-*metovi Vranduk-6oprivna-ve'a 81< Donja 3raanica-De'ero /emi a-Ora.ovica !abino-*ebuje-!ije e Vode Dom #u.ovac-*eoci Odmara ite !istriak-7iara Do aa-8oanica 4aa-se o 3raja 9uke-Urije Dom #u.ovac-!orovi-Frnauti !orovi-se o #u.ovac #u.ovac-#osotjan-"rastovac

$0a+i,-, 9-: 9-2 9-$ 9-+ 9-< 9-% 9-, 9-1) 9-11 9-12 9-1( 9-1$ 9-1+ 9-1< 9-1% 9-1, 4(12F 4((; 4(($ 4(<2 81< 8;< 8;< 8;< 8$

Lo$a+'i p&,-0i 1),() 2,)) 2,)) %,)) <,+2 <,)) <,)) %,)) :,%) (,)) %,)) (,)) 2,1( 2,:) 1,<) <,)) R-*io'a+'i p&,-0i Qajdra-*tranjani-Ovnak 11,:) Zenica-Qajdra-Vjetrenice 1),)) 9ava-Drivua-Zenica-=etovo-/emi a 2<,($ /emi a-!istriak-3ranica opine =es i 1$,+) Aa*is,.a+'i p&,-0i /emi a-3ranica opine 7epe +,: /emi a-Zenica 1+,$ Zenica-9ava 12,$ 9ava-3ranica opine 6akanj 2.: 9ava-3ranica opine !usovaa :,+

U tabe i je dat preg ed du1ine kategorisani. i nekategorisani. puteva na teritoriji Opine> V.s,a p&,a /ekategorisani putevi 9oka ni putovi 4egiona ni putevi 8agistra ni putevi U$&p'o! asIa+, (+,)) <<,%+ <(,:$ (:,)) D&8i'a p&,a %$m( ma$adam <<,,, 1),)) A A U$&p'o 1:2,,, %<,%+ <(,:$ (:.)) 258E10

Zenica je autobusnim ve'ama pove'ana sa gotovo svim opinama na teritoriji !osne i "ercegovine. =ako5er je autobusnim ve'ama pove'ana i sa ve ikim brojem gradova irom 0vrope. U opini Zenica postoji g avna autobuska stanica sa 1: g avni. perona i < 1%

pomoni.. #ored pove'anosti sa drugim opinama i gradovima van !i", postoji i ve iki broj autobuski. inija koje saobraaju na samoj teritoriji Opine> 1) gradski. i 21 prigradska inija. #otrebno je i navesti da iri dio grada broji 1(( u ice. 3rad Zenica ima 2 bu evara, $ trgova i ( mosta. Opina Zenica pove'ana je 1e je'nikom prugom Camac - *arajevo sa opinama 7epe i 6akanj i to od km 1$( R ,))A!egov "an i do km 1,< R :))A3ora Dvoko osjekna pruga je od km 1$( R ,))A!egov "an do 1<1 R ,:1ADe ina #ruga De ina-Zenica 7e je'ara - Zenica #utnaA du1ina <<)) m. *ve pruge su u -unkciji Vo'ovi sa prevo'om putnika> - #ut.vo'ovi Zenica - 8ag aj - Zenica - *k asini vagoni - #ut. Vo'ovi Zenica - *arajevo V Zenica - 8ot. Vo'ovi - 8e5unarodni br'i vo' *arajevo - Zenica U Zagreb - 6 asini vagoni - 8e5unarodni br'i vo' *arajevo - Zenica U !udimpeta - #arAk asini vagoni Vo'ovi 'a prevo' tereta> gustina saobraaja ovisna je o potrebama 'a prevo'om tereta. 8ogue je ostvariti ve'u sa svim 1e je'nikim stanicama u !;" i 0vropi. *tanica Zenica =eretna u -unkciji 1+ ko osjeka *tanica Zenica 7e je'ara u -unkciji 1) ko osjeka

=reba napomenuti da u sk opu predu'ea 7e je'ara Zenica i 8itta *tee Zenica postoji 1e je'niki saobraaj 'a radnike, a i prvenstveno 'a prevo' tereta, tj. teretni saobraaj. Ei jevi i vi'ije ra'voja 1e je'nikog saobraaja2 uk juuju i'gradnju drugog ko osjeka Zenica - *arajevo, kao i ra'matranje i'gradnje 1e je'niki. pravaca prema *p itu i #rijedoru.

(. E;9D0V;
(.1. Opi ci jevi
4a'vojni p an Opine Zenica treba obe'bijediti> optima no koritenje prirodni. resursa - 'em jita, uma, voda, va'du.a i minera ni. sirovinaK 'atitu i unapre5enje 1ivotne sredineK kreiranje i ostvarivanje po itike prostornog ure5enja 'asnivati na naunim istra1ivanjima i dostignuima. =o posebno upuuje na potrebu usk a5ivanja po itike i prakse prostornog ure5enja sa po itikom i praksom ra'voja svi. drugi. dje atnosti, to e doprinjeti da se prostornim ure5enjima omogui raciona an ra'voj drugi.
2

;'vor podataka > 7e je'nice I!;". #rometno pos ovno podruje Zenica

1,

dje atnosti, a da se ra'vojem drugi. dje atnosti obe'bijedi raciona no koritenje prostoraK to dos jednije ostvarivanje osnovne postavke samoupravnog drutvenoekonomskog i po itikog sistema kako bi se obe'bjedio od uujui po o1aj u raspo aganju do.otkom cje okupnim sredstvima drutvene reprodukcijeK po itiku stabi i'acije kao trajno opredje jenje u drutveno-ekonomskom ra'voju provoditi dos jednoK drutveno-ekonomski ra'voj opine sprovoditi ostvarivanjem veeg uea u stopi rasta kva itetni. -aktora ra'voja, jaanjem i'vo'ne i konkurentne sposobnosti privredeK ra'nim projektima i po itikom dati podstrek 'a ra'voj po joprivrede, koja ima ve ike mogunosti ra'vojaK usk a5ivanje odnosa i'me5u potreba drutva, sa jedne strane i prirodni. i'vora i us ava, s druge strane, to e se postii adekvatnom organi'acijom prostora u sk adu sa njegovom prirodnom podobnou, drutvenim prioritetima i dugoronim interesimaK uvanje prirodni. i .istorijski. vrijednostiK pravovremenom 'atitom i raciona nim koritenjem prirodni. bogatstava u sk adu sa dugoronijim p anovima ra'voja privredne in-rastrukture ? saobraaj, energetika i vodoprivreda@ treba da re'erviu prostor 'a buduu i'gradnju i to raciona anije ra'mjeetenje pri'vodni. snaga u prostoru, ime e se doprinositi br1em ukupnom materija nom i drutvenom ra'voju i porastu 1ivotnog standarda i ukupnog b agostanja stanovnitvaK

(.:. #osebni ci jevi

obe'bijediti odgovarajui materija ni po o1aj ku ture, proirenjem mre1e ku turni. ustanova, bo je koritenje postojei. kapaciteta i kadrova. potrebno je voditi rauna o 'atiti po joprivrednog 'em jita od da jnje i'gradnje obe'bjediti 'a jedno domainstvo jedan stan prosjena ve iina stana treba da bude +)m: , odnosno prosjena stambena povrina po stanovniku :)m: rijeiti kvantitativnu nestaicu stanova koja je posebno i'ra1ena na gradskom podruju :)

svi stanovi treba da budu oprem jeni neop.odnim komuna nim insta acijama to 'a.tijeva br1i ra'voj komuna ne in-rastrukture na vangradskom podruju ra'voj opinskog centra treba biti u to veoj mjeri usk a5en sa ra'vojem opine, s ci jem da to potpunije doprinosi ravnomjernijem materija nom i drutvenom ra'voju opine u sk adu sa ra'vojem subregije, regije i dr1ave u cje ini nase ja koja nemaju us ove 'a da ji ra'voj treba samo sanirati. #otrebno je ograniiti investicije na najnu1nije .igijensko - 'dravstvene ure5aje, postojee odr1avati u dobrom stanju, a samo i'nimno uvoditi nove disper'ijom sadr1aja urbane opreme prib i1iti ove sadr1aje mjestu stanovanja, ime e se smanjiti individua ni i drutveni trokovi, a poveati stepen 'adovo jenja potreba stanovnitva porast produktivanosti rada predstav ja ekonomsku nu1nost irokog stepena, dosadanja niska produktivnost vodi a je siromanoj akomu aciji i sve veem 'adu1ivanju privrede ime je ugro1en i sam ra'voj urediti i' etita oko Zenice i uiniti i. priv anijim turistima.

$. *TO= F/F9;ZF
SNA7E %Strenghts(
J Po0o+1a' *-o*.aIs$i po+o8a1 /a p+asma': ,.*o0i'& .o2a i &s+&*a J 0a+i,-,'a .ad'a s'a*a

AO7U?NOS)I %Opportunities(
J Po0-/i0a'1- p.-d&/-a $o1a s- 2a0m-,a+&.*i1om i /a1-d'i9$i 'as,&p 'a ,.8i6,& J I/*.ad'1a *+a0'- *.ads$- ma*is,.a+%77A( i &0oC-'1- ,.o+-12&s$o* %i+i ,.am0a1s$o*( sao2.aa1a J Ra/0i,i s01-s'os, i p.omo0i.a,i EU i m-C&'a.od'- s,a'da.d- i p.oc-d&.J D.&ms$i i 8-+1-/'i9$i $o.ido. V<c :1

J >-'ica K sa1ams$i *.ad J A&+,i-,'i9'os,

J V-+i$i 2.o1 s,.&9'o osposo2+1-'ih m+adih +1&di J Pos,o1a'1- 0-+i$o* 2.o1a o2.a/o0'ih i d.&*ih i's,i,&ci1a %2./a p.-$0a+iIi$aci1a( J Admi'is,.a,i0'i i $&+,&.'i c-',a. $a',o'a J B+i/i'a *+a0'o* *.ada i a-.od.oma J Ras,&a +o$a+'a -'-.*i1a i mo,i0aci1a

J Ra/0o1 -$o+o6$- po+1op.i0.-d- i /d.a0h.a'J I/*.ad'1a pos,.o1-'1a /a o2.ad& o,pad'ih 0oda J o.i6,-'1- po,-'ci1a+a s-+a

J Uspos,a0i,i sa.ad'1& i $oop-.aci1& pos,o1-ih i's,i,&ci1a i .a/0i,i 'o0- /a pod.6$& .a/0o1&. J 7.ad'1a sao2.aa1'- i'I.as,.&$,&.- & $o.-+aci1i sa ,.asom 2&d&-* $o.ido.a V<c

J Lo$a+'i -$o'oms$i .a/0o1'i p.o*.ami %pa.,'-.s,0o 0+as,i i p.i0a,'o* s-$,o.a pos,o1-( J O21-$,i /a spo., i .-$.-aci1& J I'd&s,.i1s$a ,.adici1a

J O.*a'i/o0a'1- spo.,s$ih ma'iI-s,aci1a

J Poo6,.a0a'1- /a$o'a i/ o2+as,i /a6,i,8i0o,'- s.-di'J Ra/0o1 &'i0-./i,-,a i o,0a.a'1- 'o0ih Ia$&+,-,a J Po$.-'&,a i',-*.a+'a p.oi/0od'1a 9-+i$a & Ai,,a+ S,--+ < & J Ra/0o1 ,&.i/ma i is$o.i6,a0a'1,&.is,i9$ih po,-'ci1a+a %i /ims$i i +1-,'i ,&.i/am( J P.-0-',i0'o .adi,i 'a od.8a0a'1& po0o+1's+i$- 0odos'a2di1-0a'1a *.ada %do0-s,i 0od& sa i/0o.i6,a P+a0a 0oda & ).a0'i$&(

J Ra/0i1a'1- Rad'- /o'- %Pos+o0'a /o'a >-'ica 1 *d1- s- 'a+a/i i Pos+o0'i i'$&2a,o.( J I/*.aC-'a .-*io'a+'a sa'i,a.'a d-po'i1a

*9F!O*=; ?Weaknesses@
W * aba kupovna mo stanovnitva W Visok stepen ne'apos enosti W Visoko prisustvo sive ekonomije W *aobraaj u gradu W /edovo jno investiranje u sport i promovisanje grada kro' sport W /epovo jna struktura ne'apos eni. ::

#4;D0=/D0 ?Threats@
W 0ko oki prob emi 'bog o1iv javanja meta urgije u gradu W 3 oba na ekonomska kri'a W /estabi nost po itikog okru1enja W #ad nata iteta W #os jedice viegodinjeg ekonomskog i te.no okog 'aostajanja

W *porost u gradnji koridora V-c W /i'ak nivo svijest o 'atiti oko ine W /edostatak 'akonske regu ative, kao i s aba imp ementacija postojee u ob asti 'atite oko ine, kontro e kva iteta roba i us uga. W * aba promocija domai. turistiki. potencija a W Dedan od najni1i. prosjeka p ata u Iederaciji !i" W Od iv m adi. i kva itetni. kadrova W 6orupcija u svim s-erama 1ivota W 4ad Mna crnoN W /edostatak te.no oki 'aokru1eni. cje ina

W 8a o jetnika de ikvencija W /edovo jna me5unarodna veri-ikacija kva iteta pojedini. proi'voda

+. V;Z;DF 4FZVODF
Opina Zenica je grad smjeten u srcu !osne i "ercegovine, a ujedno i na pravcu kojim e 'a neko iko godina proi koridor V-c. #redstav ja i tradiciona ni centar t'v. crne meta urgije, 'a.va jujui gradnji 7e je'are 1%,:. godine. ;ako se ini o da e ova grana privrede nestati pos ije 'adnjeg rata, 'enika 7e je'ara je u :1. vijeku ponovo poe a raditi punim kapacitetom. #rivati'acijom od strane jednog od idera na svjetskom tr1itu e ika Frce or 8itta a, a ubr'o nakon toga i pokretanjem projekta Mo1iv javanjaN 1e je'are, Zenica je ponovo dobi a 'atitni 'nak. U Frce or 8itta 7e je'ari je pokrenuta integra na proi'vodnja e ika i ove godine se oekuje proi'vodnja od skoro : mi iona tona.

:2

Dedna od predrasuda je da 'atita ovjekove sredine do a'i u sukob sa interesima privrednog ra'voja-rasta drutvenog proi'voda, 1ivotnog standarda, otvranja novi. radni. mjesta. #raksa najra'vijeniji. 'ema ja, a i i 'ema ja u ra'voju, tokom pos jednje decenije doka'uje suprotno> tradiciona ni koncept ra'voja orijentisanog na rast proi'vodnje i ujedno rast potronje prirodni. resursa doao je do svoji. krajnji. granica. ='v. Mekstremni trokoviN koje proi'vidi 'aga5ivanje, iscrp jivanje resursa i naruavanje judkog 'drav ja poinju nadmaavati koristi koje da ji rast donosi. 4jeenje je u odr1ivom ra'voju, ba ansiranju ra'voja ekonomije i eko ogije. /a ovom prob emu se mora odma. raditi, jer 'drav je stanovnika i 'atita 1ivotne sredine moraju biti ispred ekonomski. bene-ita. U tom smis u ova ob ast mora biti 'astup jena u okviru neki. konkretni. projekata. 8oja vi'ija rjeenja ovog prob ema u gradu Zenici> uvo5enje kontinuiranog monitoringa kva iteta 'raka, vode i t a insta acija sistema 'a prikup janje, obradu, ana i'iranje i distribuciju podataka o nivou eko okog 'aga5enja pootravanje 'akonske regu ative u sk adu sa evropskim 'akonima o 'atiti oko ine.

U urbanom dije u Zenice se 'adnji. godina, ekspan'ijom broja cestovni. vo'i a na putevima, jav ja novi prob em, a to su saobraajne gu1ve. # aniranje, i'gradnja i rekonstrukcija saobraajnica i saobraajni. sistema od ve ikog je 'naaja 'a gradsku 'onu Zenice 'bog preoptereenosti saobraaja 'a vrijeme dnevni., nedje jni. i pra'nini. piceva. 3u1ve se stvaraju pri i' a'u i' nase ja 9ukovo #o je, kao i na mostovima koji pove'uju nase ja na suprotnim oba ama rijeke !osne, a i i na drugim okacijama. 8oja vi'ija rjeenja ovog prob ema je> i'gradnja pjeake drvene uprije i'me5u nase ja Odmut i !i mie pored postojeeg mosta. #ostojei most rekonstruisati i napraviti dodatne saobraajne trake, te reprogamirati sema-or na ijevoj oba i !osne u nase ju Odmut. i'graditi pjeaki visei most i' nase ja Erkvice preko magistra nog puta i rijeke !osne do nase ja Da ija na ijevoj oba i, ime bi gra5anima Erkvica i !abine 4ijeke centar grada bio mnogo b i1i, a to bi smanji o upotrebu vo'i a 'a do a'ak u grad :(

proiriti 3ora1dansku u icu, rekonstruisati je i napraviti trotoare ?nase je 9ukovo #o je@ i'graditi novu tran'itnu autobusku stanicu u #e.arama koja e biti b i1e koridoru V-c i van urbanog dije a grada, te e imati manji uticaj na saobraajnu gu1vu i 'aga5enje u gradu

<. 9;=04F=U4F
Iedera ni 'avod 'a statistiku, Z0-DO kanton u brojkama, :))%. godina Iedera ni 'avod 'a statistiku, *tatistiki godinjakA jetopis :))%, :))%. godina Iedera ni 'avod 'a statistiku, Iederacija u brojkama :))%, :))%. godina Opina Zenica, *ektor 'a vodoprivredu, umarstvo i po joprivredu * u1ba 'a 'apo javanje Z0-DO kantona MZapos enost. ne'apos enost i p ae u I!i"N, *tatistiki 'avod *arajevo, :))%. :$

godina *trategija ra'voja opine Zenica, #O-): Dokumentaciona osnova 'a i'radu strateki. pravaca ra'voja Z0-DO kantona ;nternet> XXX.bs.Xikipedia.org XXX.'enica.ba XXX.superin-o.ba XXX.d'on ic.com 8inistarstvo komunikacija i transporta !osne i "ercegovine, Futocesta u koridoru $Uc #riprema p anske i studijske dokumentacije, 9ot br. $, Zavrni i'vjetaj 'a pre U -easibi itY studiju, oktobar :))$. godine

:+

%. *FD47FD
1. UVOD ..............................................................................................................1 :. #4;4OD/; U*9OV; .......................................................................................:
:.1. 9okacija .............................................................................................................................: :.:. 4e je- .................................................................................................................................: :.2. Zem jite i minera ni resursi ..........................................................................................2 :.(. 6 ima .................................................................................................................................(

2. *=VO40/; U*9OV; .......................................................................................$

2.1. Obi je1ja opine .................................................................................................................$ 2.:. 3radovi prijate ji .................................................................................................................$ 2.2. *tanovnitvo .................................................................................................................+ 2.(. /ase ja .................................................................................................................................< 2.$. #rivreda .............................................................................................................................% 2.+. *port i rekreacija ...............................................................................................................11 2.<. #o joprivreda ...............................................................................................................1: ...................................................................................................1( 2.%. =uri'am ...........................................................................................................................12 2.,. "istorijske vrijednosti 2.1). ;n-rastruktura ...............................................................................................................1+

2.11. Eeste ...............................................................................................................................1%

(. E;9D0V; .........................................................................................................:)
(.1. Opti ci jevi (.:. #osebni ci jevi ...............................................................................................................:) ...............................................................................................................:1

$. *TO= F/F9;ZF +. V;Z;DF 4FZVODF %. *FD47FD

.....................................................................................:: .....................................................................................:(

<. 9;=04F=U4F ...............................................................................................:+ ...............................................................................................:<

:<