You are on page 1of 133

21 - pmpOf

pmwnf;tzGJ@
&J@
trSm

toufr&jzpfaewJh urBmeJ@jrefrm
- t&if;&Sifpepf vnfrsdKt!pfcHae&wJh urBmhbma&; tusyf
twnf;jzpfaecsdef?
- eD,dkuGefawG&J@=oZmv$rf;rdk;r_awG tydkif;ydkif;twpfwpf +ydKus+yD;
rmhufpf0g' wausmhjyef wmplvmaecsdef?
- plygyg0g}uD; t&Sdeftapmf avsmhenf;usqif;vmcsdefrSm 'DpmpOf
(trSwf 13) udk xkwfa0vdkufwm jzpfygw,f?
- tdkbm;rm;crsm orRwoufwrf; yxr&uf 100 rSm em;csdef r
&atmif tvkyfyfaeygw,f?
- jynfwGif;rSm bma&;tusyftwnf;udpPuae ay:vmwJhvl
r_a&;udpPt00udk vdkufajz&Sif;ae&w,f?
- jynfyrSm 'pfyvdkarpDtvkyfawG uJvm&w,f? wcsdefwnf;
rSm EGHepfaewJhppfyGJawGuae qkwfwefwmqkwf/ tiftm; jznfh
wefwmjznfh xdef;!dvkyfaqmifaew,f?
1

- urBmhjynfolawGuawmh 'Dtusyftwnf;udk ppfyGJeJ@ xGuf


ayguf&SmrSm pdk;&drfae=uw,f? wdkif;jynfwdkif; pD;yGm;a&;udpPawG
eJ@ rsufvHk;jyL;rsufqefjyL;jzpfaecsdef 0ufwkyfauG;u 0ifaqmifh
jyefw,f?
a&m*gpHkeJ@ urBm}uD;zsm;aecsdef
- rdrdwdkif;jynfbuf jyef=unfjhyefawmh em*pfrkefwdkif;ay;cJhwJh '%f
u jyif;xefvGef;w,f? wESpf=umcJh+yDjzpfayr,fh temrusuf
ao;?iwfqJjywfqJ jynfyu axmufyHhwmav;eJ@ touf
qufae&qJ'DtcsdefrSmyJ ppftpdk;&w&m;0ifjzpfa&;2010 a&G;
aumufyJGudpPu wjznf;jznf; +cdrf;ajcmufvmaew,f?
txktaxmif;cH&wmawGeJ@ Armjynfvnf; ajrmhae+yD?
- aemufqHk;wufvmwJhjy\emu (ya[Vdqefqef) tar&duef
om;wa,muf a':atmifqef;pk=unf+cHwGif; cdk;0ifwJhudpPjzpfw,f?
- tr_u}uD;+yD?
- 'DcsKyf toufusyfoGm;+yD? etzuawmh ydkif+yD qdk+yD; tljrL;
csdKuaew,f? 'gayrJh xrif;r0vdk@ pdwfqmaewJh vlxk}uD;udk wdkuf
yGJawGu vuf,yfac:aew,fqdkwmawmh ppftkyfpk odyHkr&?

aemufqHk;wufvmwJhjy\emu (ya[Vdqefqef) tar&duef


om;wa,muf a':atmifqef;pk=unf+cHwGif; cdk;0ifwJhudpPjzpfw,f?
- tr_u}uD;+yD?
- 'DcsKyf toufusyfoGm;+yD? etzuawmh ydkif+yD qdk+yD; tljrL;
csdKuaew,f? 'gayrJh xrif;r0vdk@ pdwfqmaewJh vlxk}uD;udk wdkuf
yGJawGu vuf,yfac:aew,fqdkwmawmh ppftkyfpk odyHkr&?

aps;uGufudk rjrif&wJhvufu xdef;ovm;

tar&duefEdkifiH[m pD;yGm;a&;tusyftwnf;u kef;xGufEdkifzdk@twGuf


pD;yGm;a&;Edk;xa&;pDrHudef;udk a&;qGJcJhw,f? tdkbm;rm;tpdk;&&J@ tJ'DpDrH
udef;[m a':vm 787 bDvsH oHk;r,fhpDrHudef; jzpfw,f? 'DpDrHudef;[m
&ufowWywfaygif;rsm;pGm owif;acgif;pnf;awGrSm ygcJh+yD; t}uD;t
us,fvnf; jiif;cHkcJh=u+yD;rS twnfyEdkifcJhw,f? 'gayrJh azazmf0g&DvxJ
rSm aemufxyf Edk;xa&; r[mbwf*suf}uD;wck xGufvmwmus
awmh tjiif;tcHkawG r&SdoavmufygyJ? umuG,fa&;pufr_vkyfief;[m
ol@twGuf txl;Edk;xa&;bwf*suf udk oD;oef@&vdkufwm jzpfygw,f?
yifw*GeftwGuf 2010 ckESpfbwf*suf xGufvmwm jzpfw,f? pkpkaygif;
tar&duefa':vm 700 bDvsHeD;yg;&Sdygw,f? ol@yrm%[m pD;yGm;a&;
Edk;xa&;pDrHudef;yrm%eJ@ eifvm;igvm;ygyJ? 'Dbwf*sufpDrHudef;awG
a=umifh pD;yGm;a&;jyefvnfEdk;xvmapr,fvdk@ ,Hk=unf=uwma=umifh t
jiif;tcHkr&SdoavmufeJ@ 'Dbwf*sufusvmwmvm;? yifw*Gefbwf*suf
u tar&duefpD;yGm;a&;udk wu,fyJ taxmuftuljzpfaprSmvm;?
umuG,fa&;uefxdkufawG &=uwJhtxJu xdyfwef;ukr`
%D}uD; 3 ckjzpfwJh avmhcf[drmwif (Lockheed Martin)/ bdk;&if; (Boeing)
eJ@ aemhoa&mh*&rfref(Northrop Grumman)wdk@udk =unfhyg? 'Dukr`%DoHk;
ck[m yifw*Gef&J@ xdyfwef;uefxdkuf&wJh ukr`%Dq,fckxJrSm eHygwf
wpf/ ESpfeJ@oHk; jzpfw,f? ajcmufvSef@owfjzwfa&;0g'tay: qifEJw
$ Jh
G dk
urBmvHk;qdkif&mppfyGJ (Global War on Terror) vdk@ ajym=uwJh ppfyJu
pwifqifEJ$wJh 2002 ckESpfrSm 'Dukr`%D 3 ck &wJhuefxdkufwefzdk;[m
tar&duefa':vm 42 bDvsH&Sdw,f? 'g[m umuG,fa&;qdkif&m xdyf
wef;uefxdkuf 10 cku &wJhwefzdk;pkpkaygif; a':vm 67 bDvsH&J@ oHk;yHk
3

ESpfyHkavmuf &Sdygw,f?
+yD;cJhwJh 2007 ckESpfrSmvnf; 'Dukr`%DoHk;ck[m a':vm 69 bD
vsHwefzdk;&SdwJh yifw*Gef&J@uefxdkufudk &cJh=uw,f? 'g[m vGefcJhwJh ig;
ESpfu xdyfwef;ukr`%Dq,fck&cJhwJh yifwm*Gefuefxdkufpkpkaygif;xuf ydk
ygw,f? 2007 ckESpfrSm xdyfwef;ukr`%D}uD; q,fck[m uefxdkuf wef
zdk; pkpkaygif; a':vm 121 bDvsH &cJh=uw,f? 2002 ckESpfxuf 80 ydk
rsm;vmw,f? eHygwfwpfjzpfwJh avmhcf[drmwif[mqdk&if 2002 ckESpf
rSm uefxdkuf&wm a':vm 17 bDvsHom&Sd&mu 2007 ckESpfrSm a':
vm 28 bDvsH jzpfvmw,f? 'g[m 64 wdk;vmwm jzpfw,f? 'gudk
=unfhjcif;tm;jzifh bk&Sf&J@vufxufrSm umuG,fa&;toHk;p&dwf[m a':
vm 300 bDvsHuae a':vm 500 bDvsHausmftxd wufoGm;wmudk
em;vnfEdkifygvdrfhr,f? avmhcf[dukr`%DtaeeJ@qdk&if &xm;wJhuefx
dkufawG jznfhqnf;ay;zdk@[m a':vm 81 bDvsHzdk; usefygao;w,f? 'D
awmh uefxdkuftopf xyfr&&ifawmifrS aemuf 2 ESpfavmuftxd
awmh vkyfief;qufvnfywfaeEdkifOD;rSmyg?
tar&duefumuG,fa&;eJ@ tmumoava=umif;qdkif&m xdyf
wef;aumfydka&;&Sif;}uD; 100 ausmfudk udk,fpm;yxm;wJh tmumo
ava=umif;pufr_vkyfief;toif;}uD; (Aerospace Industries Association
AIA) uqdk&if pD;yGm;a&;rSm olwdk@vkyfief;awG b,fvdkjznfhqnf;r_awG
vkyfay;aea=umif; rsdK;pHk a=umfjim0g'jzef@aeygw,f?olwdk@&J@ yHkESdyfa=umf
jimawGeJ@ tifwmeufuGef,ufawGrSm tmumoava=umif;eJ@ um
uG,fa&; pufr_vkyfief;[m tar&duefEdkifiHudk rwifr,fhcGeftm; jzpf
w,f vdk@ au;a=umfxm;w,f? avmhcf[drmwifuqdk&ifvnf; 95
000 udk tvkyfay;xm;+yD; vloef; 300 udk umuG,fay;aew,f vdk@
a=umfjimw,f?
tJ'D AIA &J@ cef@rSef;csuft& umuG,fa&;eJ@tmumoav
a=umif;pufr_vkyfief;&J@ ESpfpOfydk@ukefwefzdk;[m tar&duefa':vm 97
bDvsH &Sdw,fvdk@ qdkw,f? aemuf+yD; tvkyftudkif 2 oef; zefwD;ay;
xm;w,fwJh? 'gayrJh tar&duefvkyfom;pm&if;tif;Xme (U.S. Bureau
of Labor Statics BLS) &J@ cef@rSef;csufeJ@ uGmjcm;aew,f? tJ'DXme&J@
tqdkt& 2006 ckESpfrSm tmumoava=umif;pufr_xkwfvkyfa&; t
ydkif;rSm ('DtxJrSm umuG,fa&;eJ@rqdkifwJh aumfydka&;&Sif;awGvnf; yg
w,f) tvkyform;pkpkaygif; 472000 &Sdw,f? BLS cef@rSef;csuft&
tenf;qHk; xkwfukeftm;vHk;&J@ ig;yHkwyHk[m umuG,fa&;eJ@ywfoufwJh
pufr_vkyfief;awGrSm tvkyfvkyfudkifaewJhtvkyform;aygif; 647000
&Sdw,f? AIA &J@cef@rSef;csufeJ@awmh tawmf}uD;uGmaeygw,f? =unfh&
4

wm AIA u olwdk@twGuf tar&duefuGef*&ufrSm avmfbDvkyfief;


vkyfaewJh olawGudkyg xnfhwGufxm;[efwlyg&J@? (+yD;cJhwJhESpfu avmf
bD vkyfief;rSm a':vm 149 oef;oHk;cJhw,f?)
rufqmcsL;qufwuUodkvfEdkifiHa&;abm*aA'okawoeXme&J@
avhvmr_w&yft& umuG,fa&;bufrSm a':vmwpfbDvsH jrKyfESHwdkif;
tvkyftudkif 8555 zefwD;ay;w,fvdk@ qdkw,f? 'gayrJh usef;rma&;
apmifha&Smufr_bufrSm a':vmwpfbDvsHjrKyfESHr,fqdk&if tvkyftudkif
aygif; 12883 zefwD;ay;Edkif+yD; ynma&;bufrSm jrKyfESHr,fqdk&ifawmh
tvkyftudkif 17687 zefwD;ay;rSm jzpfygw,f? umuG,fa&;bufrSm
jrKyfESHwmxuf tvkyftudkif 2 qausmf zefwD;ay;wm jzpfygw,f?
'gjzpf&if bmha=umifh tJ'Dvdk tvkyftudkifawG ydkzefwD;ay;+yD;
vl@tzGJ@tpnf;twGufvnf; tusdK;&Sdr,fhbufawGrSm rjrKyfESHbJ um
uG,fa&;bufrSm oGm;jrKyfESHae=uwmvJ? tifyg,mxlaxmifw,fqdk
wm pD;yGm;a&;tiftm;wckwnf;eJ@ rjzpfEdkifvdk@yg? ppfa&;udkyg u|Jul;a&
yg xlaxmif&wm jzpfygw,f? tajrmufwifoabFm0g' (gunboat poli cy) [m r&Sdawmhwm r[kwfygbl;? acwfopfrSm omefwrsdK;eJ@ quf
&Sdaewm jzpfygw,f? t&ifacwfvdk udkvdkeDe,fawGodrf;ydkufwmrsdK;
awmh r[kwfawmhygbl;? 'gayrJh vdktyf&if vdktyfwJhae&mrSm tcsdefrD
vdktyfovdk vkyfEdkifzdk@ jyifqifxm;wm jzpfygw,f? 'DtwGuf tar&d
uefEkdifiH[m urBmhyifv,fjyifrSm t}uD;qHk;a&wyfukd jzef@usufcsxm;
w,f? 'ghtjyif EdkifiHjcm;wdkif;jynfawGrSm tar&duefEdkifiHu w&m;0if
ydkifqdkifwJh ppfpcef;aygif; 737 ck &Sdygw,f? tus,ft0ef; 687347 {u
&Sd+yD; wefzdk;tm;jzifh tar&duef a':vm 127 bDvsH&Sdygw,f?
aps;uGufudk 0ifxdef;p&mrvdkbl;? rjrif&wJhvufu ol@tvdkvdk
xdef;oGm;r,fqdkwm r[kwfygbl;? ta&;}uD;vm+yDqdk&if 0ifxdef;wJhvuf
&Sdygw,f? oHr%dvufyg? rufa':e,f[rf;bm*g (Mcdonald's Ham burger) &J@aemufrSm rufa':e,fvfa'gufuvyfpf (McDonnell Douglas)
&Sdaew,f r[kwfvm;? ?
at;jrifh

tar&duef bma&; tusyftwnf;u


EdkifiHwum EkdifiHa&; pD;yGm;a&;pepftay:
kdufcwfr_

&JabmfpdefxGef;
1?
tar&duef bma&;tusyftwnf;[m tar&duef&J@ 1929
pD;yGm;a&;qkwf,kwfysufjym;r_ +yD;wJhaemuf yxrqHk;t}udrf teuf_dif;
qHk;*,ufkdufcwfaewJh bma&;tusyftwnf;tjzpf wpwpajymif;
vJvmcJhw,f? 'Dt}udrf bma&;tusyftwnf;[m tar&duefpD;
yGm;a&;eJ@ urBmhpD;yGm;a&;ukd ,kd,Gif;ysufpD;vkeD;eD; tajctaeokd@ wGef;ydk@
vkdufygw,f? 'ga=umifh urBmhbma&; pD;yGm;a&; zGJ@pnf;yHkpepfeJ@ yHkpHukd
eufeuf_dif;_dif; *,ufkdufcwf+yD; EkdifiHwum EkdifiHa&;pepfwckvHk;ukd
vnf; tusyfkdufvmaew,f?
2?
tar&duef bma&;tusyftwnf;&J@ kdufcwfr_atmufrSm
urBmhbma&;pepfudk t}uD;tus,f epfemapygw,f? tar&duef
bma&;vkyfief;awG xdckdufr_[m tvGefukd jyif;xef+yD; trsm;qkdif&m
&efyHkaiG/ ukefoG,fa&;/ b%fvkyfief;pwJh trsdK;rsdK;aom bma&;Xme
awG tmvHk;ukd xdckdufcJhygw,f? ypPnf;ukd tmrcHtjzpf taygifcH aiGacs;
ay;wJh ukr`%D 100 ausmf[mvnf; ydwfypfvkduf&w,f? a0gvfpx&drSm
emrnf}uD; b%f}uD; 5 ck[m qHk;_H;r_ }uD;vGef;vkd@ t&if;tESD; t}uD;
tus,f c|wf+cKHusoGm;cJh&vkd@ a'0gvDcHvkduf&a=umif; a=unmvkduf&
w,f? bmaiGa=u; qufoG,fa&;XmetrsdK;rsdK;rSwqifh bmaiG
a=u; tusyftwnf;[m urBmht0ef;t0kdif;okd@ wrk[kwfcsif; ysH@ESH@oGm;
6

ygw,f? 'ga=umifh wurBmvHk;rSm t}uD;qHk;b%f}uD;awG q,feJ@csD ydwf


ypfvkduf&vkd@ aiGa=u;vufrSwf ta&mif;t0,fvkyfief;awG t}uD;t
us,f xdckdufqHk;_H;r_jzpfapcJhw,f? urBmhb%fvkyfief;awG&J@ qHk;_H;r_[m
bDvsH 100 txd &SdoGm;+yD; EkdifiHwumbma&;e,fy,frSm vSnfhvnf
r_ rjynfhpHkwJh jy\emrsdK; qkd;qkd;0g;0g; ay:xGufvmw,f?
bmaiGa=u;tzJG@tpnf;awG a'0gvDcH&jcif;eJ@ jy\emawG
wpDwwef;}uD; ay:xGufvm&jcif;[m EkdifiHwum t&if;tESD; aps;uGuf
ukd tjyif;txef AkwfA&uf jzpfapw,f? bmaiGa=u; tzGJ@tpnf;
awG a'0gvDcHvkduf&awmh vSnfhvnfr_ rjynfhrpHkjzpfoGm;w,f? ykdqkd;
wmu aiGpkaiGacs;vkyfief; cef;ajcmufoGm;+yD; aps;uGuftay: ,Hk=unf
r_ ysufoGm;ygw,f? urBmh&S,f,maps;uGuf t}udrf}udrf rwnfr+idrfjzpf
r_a=umifh t"du &S,f,mtnef;udef; wvSnfhpDjzpfay:r_[m orkdif; v
uQ%maqmifwJh qkd;0g;wJh usqif;r_ jzpfay:vmygw,f? 'Dawmh aiGa=u;
tzGJ@tpnf;awG[m zGH@+zdK;qJEkdifiHawGuae t&if;tESD;awGukd wzGJzJG
kyfodrf;ukefw,f? EkdifiHwum t&if;tESD;vSnfhvnfr_[m yHkrrSef jzpf
vma=umif; ay:vGifvmw,f? ta&twGuf rsm;jym;vSwJh t&if;tESD;
awG[m t0iftxGufjzpfukefwma=umifh zGH@+zdK;qJEkdifiHawG&J@ t&if;tESD;
aps;uGuf[m tE&m,fawG jAKef;pm;}uD; wkd;vmawmhw,f? bmaiG
a=u;tzGJ@tpnf;awG a'0gvDcH&r_a=umifh ta&twGuf rsm;jym;vSwJh
EkdifiHwum 0,ftm;[mvnf; yHkrrSefjzpfoGm;&awmhw,f?
tar&duef&J@ bma&;tusyftwnf;[m tar&duefa':
vm&J@ wu,fhtiftm; tqifhae&mukd E_dif;,SOfjcif;tm;jzifh csnfheJ@oGm;
apw,f? EkdifiHwum aiGa=u;pepf[mvnf; xkd;ESufcH&ygw,f? tar&d
uefa':vm aiGvJvS,fE_ef;[m r+idrfrouf jzpfoGm;w,f? 'g[m a&
&Snfvm&if r+idrfroufjzpfr_twGif;rSm tar&duefa':vm csnfheJ@oGm;
Ekdifw,f? EkdifiHwum aiGa=u;pepftwGif; ,lkdaiG[m wpwpeJ@ t&Sdef
=oZmawmifhwif;wJhbufodk@ csOf;uyfvm+yD; tar&duefa':vmeJ@twl
EkdifiHwumaiGa=u;pepftwGif; t"du pkaqmif;aiG jzpfvmvdrfhr,f? k
&Sm;/ tD&efeJ@ tkdyufEkdifiHawG[m aiGa=u;pm&if;wGufcsuf&mrSm ,lkdaiG
a&G;cs,fa&;ukd ykdrdkpdwftm;oefvmaew,f? olwkd@&J@ EkdifiHjcm;aiGpk
aqmif;E_ef;tcsdK;tpm;rSm a':vmukd wpwp av#mhypf=uw,f? awmif
tar&du/ b&mZD;vfeJ@ tm*sifwD;em;wdk@u tar&duefa':vmudk rdrd
wkd@&J@ aiGa=u;rsm;jzifh tpm;xkd;+yD; ESpfOD;ESpfzuf ukefoG,fa&; aiGay;aiG
,l pm&if;&Sif;wrf;aiGtjzpf oHk;oGm;a&;ukd a=unmcJh=uw,f?
3?

bmaiGa=u;tusyftwnf;[m pD;yGm;a&;e,fy,fokd@ wp
wp wkd;csJ@ysH@ESH@vmw,f? 1 - tvkyfvufrJhjy\em? tar&duef
bmaiGa=u;tzGJ@tpnf; tajrmuftjrm;u 0efxrf;av#mhcsvkduf
jcif;u tpcsDvmwJh tvkyfvufrJhjy\em[m tcktcg tvkyfvuf
rJhrsm; tqufrjywf jrifhwmvmw,f? tvkyftukdif &&Sda&;tajc t
ae[mvnf; tqufrjywf qkd;0g;vmw,f? pufwifbmvu tvkyf
vufrJhOD;a& 1 odef; 5 aomif; 9 axmif&Sdvmvkd@ tvkyfvufrJhE_ef; 6.1
&mckdifE_ef;okd@ wufoGm;cJhw,f? ILO u bmaiGa=u; tusyftwnf;
a=umifhwurBmvHk;rSm tvkyfvufrJhOD;a& oef; 20 avmuf wkd;vmEkdif
w,fvkd@ cef@rSef;xm;w,f? 2- wurBmvHk;rSm aiGpuUL azmif;yGr_ odod
omom ay:xGufvmjcif;? a'0gvDcH&awmhr,fhqJqJ aiGa=u;tzGJ@t
pnf;rsm;&J@ tau;tusyftwnf;ukd ulnDu,fwifa&;twGuf tar&d
uef/ Oa&my/ *syefwkd@&J@ tvkyfzefwD;a&;[m wpwp avsmh&Jvm
w,f? 3 - toHk;p&dwfavsmhenf;oGm;&ef awmif;qkdjcif;? aiGpkaiGacs;
vkyfief; qkwf,kwfusqif;vmvkd@ tar&duefrSm wOD;csif; toHk;p&dwf
avsmhenf;vmw,f?
tar&duef pD;yGm;a&; ododomom qkwf,kwfysufjym;vmr_
[m urBmhpD;yGm;a&; wkd;wufr_E_ef;eJ@ qufEG,faew,f? ta=umif;&yf
trsdK;rsdK; pkpnf;aygif;pnf;vmr_a=umifh tar&duef&J@ aiGa=u;tusyft
wnf;[m tar&duef/ Oa&mypD;yGm;a&;wkd@ukd &yfwef@azmif;yGwJh tajc
taersdK;okd@ usa&mufoGm;apvkd@ 2008 rSm urBmhvHk;qkdif&m pD;yGm;a&;
wkd;wufr_E_ef; ra&SmifrvGJom usqif;cJh&w,f? bma&;/ pD;yGm;a&;
*vkdb,fvkdufaZ;&Sif;urBm}uD;rk@d tar&duef bmaiGa=u;tusyft
wnf;[m urBmhaps;uGuf&if;ESD;jrKyfESHr_eJ@ pm;oHk;olawG&J@ ,Hk=unfr_ukd
ESdyfuGyfypfvkdufygw,f?
4?
tar&duef bmaiGa=u;tusyftwnf; euf_dif;vmr_&J@ t
a=umif;&if;[m t&if;&Sifpepfa=umifhygyJ? pepf_axmifht&ajym&&if
xkwfvkyfa&;ykdv#Hjcif;eJ@ pm;oHk;r_rvHkavmufjcif;[m t&if;&Sifpepf&J@
t&if;cHydyuQjzpfw,f? 'DydyuQ[m tar&duefaiGa=u;jy\emt
wGif; azmfjycsuf[m wzufrSm aiGa=u;&J@ qifhyGm;ypPnf;rsm;[m ta&
twGuf rsm;jym;vSwJh wGufqaps;upm;xm;wJh t&if;tESD;rS zefwD;ay:
xGufvmwmjzpfw,f? tjcm;wzufrSm omrefjynfolvlxkrSm pGrf;&nf
r&SdjzpfoGm;&w,f? ypPnf;ukd tmrcHtjzpfaygifESHjcif;jzifhjzpfjzpf aiGacs;
a&;yHkpHeJ@yJjzpfjzpf rdrdrSm aetdrf&Sda&; ar#mfrSef;csufukd jynfh0apw,f?
'DydyuQ[m tar&duef aiGa=u;tusyftwnf;ukd jzpfay:apcJhwmygyJ?
8

tar&duef bmaiGa=u; tusyftwnf;u EdkifiHwum pD;


yGm;a&;ukd zsufqD;ypfvkdufygw,f? xkwfvkyfr_/ pm;oHk;r_tygt0if t
&if; tESD;jrKyfESHr_twGif;u EkdifiHwum pD;yGm;a&;uGif;qufawG[m jyef
vnf jyKjyifpDrHoGm;a&;eJ@ &ifqkdif}uHKawG@ae&ygw,f? apmpGmuwnf;u
urBmhpD;yGm;a&;[m wnf+idrfayr,fh csdefcGifv#mrnDr#wJhtajctae
wcktwGif;rSm wnf&SdcJhwmyg? t&if;tESD;vSnfhvnfr_uae =unfh&if
tar&duef[m reufjzefrSm &r,fhaiGukd 'Dn tdyfrufxJuwnf;u
oH;k pGJcJhw,fwJh? aiGacs;+yD; tem*wf aexkdifr_b0twGuf }udKwifcHpm;
=uw,f? tvGeftu|H oHk;pGJ=uw,f? pkaqmif;r_ rvkyf=ubl;? wkwf
jynfeJ@ tm&Su wjcm;xGef;opfp aps;uGufEkdifiHawG&J@ pkaqmif;r_aiG[m
tvGef jrifhrm;w,f? 'gawG[m tar&duefrSm &if;ESD;jrKyfESHa&;twGuf
taxmuftuljzpfygw,f? bmaiGa=u;tusyftwnf;[m 'Dvkd csdef
cGifv#mnDr#r_ukd qHk;_H;oGm;apwJh pkaqmif;jcif; - oHk;pGJjcif;wkd@ abmif
cwfzGJ@pnf;xm;&Sdr_ csdK@,Gif;csufrS ay:xGufvmwmjzpfw,f? ukefpnful;
oef;a&mif;0,fa&;t& =unfh&if wkwf/ tdENd,pwJh xGef;opfp pD;yGm;
a&;yHkpH[m E_dif;,SOfjcif;tm;jzifh vkyftm;&J@ukefusp&dwf edrfhusawmh
tar&dueftwGuf aps;csdKwJh ukefpnftrsdK;rsdK; axmufyHhEkdifygw,f? t
ar&duefpD;yGm;a&; qkwf,kwfysufjym;oGm;r_&J@ *,ufkdufcwfcH&vkd@ w
kwf/ tdENd,pwJh EkdifiHawGu tar&duefokd@ ykd@ukefusqif;oGm;cJh&w,f?
o,HZmwt&if;tjrpfrsm;ukd jyefvnf ae&mcsxm;cJhEkdifwmeJ@tr# EkdifiH
toD;oD;[m EkdifiHwumukefoG,fa&;e,fy,f&J@ E_dif;,SOfjcif;t& tqifh
edrfhusaer_ukd jyefvnfxdef;nd&ygr,f? tem*wftwGuf ukefoG,fa&;
umuG,fa&;0g'[m acgif;armh a&S@wef;a&mufvmygvdrfhr,f?
rsufarSmufrSm EkdifiHwumpD;yGm;a&;tpDtpOf[m jyefvnf
xdef;nda&;eJ@ &ifqkdifae&yg+yD? b&ufwef0kpepf ysufokOf;oGm;+yD;wJh
aemufrSmvnf; tar&duefa':vm[m urBmhtajccHaiGa=u;tjzpf t
oHk;awmfcHaeqJjzpfw,f? tar&duefjynfaxmifpk&J@ aiGpkaqmif;r_qkd
wm aiGpuULyHkESdyfpufom jzpf+yD;/ urBm}uD;okd@ a':vmaiGawG tqufr
jywfxkwfa0um vnfywfr_prG f;tm;ukd tm;jznfhay;cJhw,f? EkdifiHt
oD;oD;[m tar&duefa':vm &&Sda&;ukd tqufrjywf tav#mhray;
jiif;cHkae=u+yD; tar&duefa':vmukd pkaqmif;um tar&duefrSm jrKyfESH
=uw,f? tar&duef&J@ au;+rDyHkpHpD;yGm;a&;omefukd xdef;odrf;
qufqHr_jyKxm;=uw,f? bmaiGa=u;tusyftwnf;eJ@ }uHK&wJhtcg
urBmhbmaiGa=u;tzGJ@tpnf;}uD; 2 ckjzpfwJh EkdifiHwum aiGa=u;&efyHk
aiGtzGJ@eJ@ urBmhb%fwkd@u vma&muf =uyfrwfxdef;nd/ ulnDu,fwif
a&;twGuf wpHkw&m ta&;ygwJhtcef;u aqmif&Gufzdk@ pGrf;tifeJ@ w
9

u,fhtiftm; r&Sdygbl;? rsufarSmuf EkdifiHwumaiGa=u;pepfukd xdef;


odrf;xm;zkd@ enf;emvnf; r&Sdawmhygbl;? bmaiGa=u; tusyft
wnf;ukd aq;a=umokwfoif+yD;aemufrSmawmif tar&duefa':vm[m
urBmhaiGa=u;taeeJ@ tqifhae&m wpHkw&m twkdif;twmtxd csnfheJ@
oGm;ygvdrfhr,f? rsufarSmuf EkdifiHwum aiGa=u;/ pD;yGm;a&;pepf&J@ vuf
iif;awmif;qkdaer_t& jyKjyifajymif;vJa&;[m a&S@wef;a&mufvmygvdrfh
r,f?
5?
EkdifiHawmfu pD;yGm;a&; EkdifiHa&;tawG;tac:a&pD;a=umif;ukd
vGwfvGwfvyfvyf vufvGwfpy,fjyKxm;jcif;rS EdkifiHawmfu 0ifa&muf
pGufzufa&;qDokd@ OD;wnfv_yf&Sm;vmaeyg+yD? tar&duefbmaiGa=u;
tusyftwnf;[m tar&duef&J@ t"duuswJh 'grSr[kwf tjrKawjzpf
wJh EkdifiHawmftusdK;pD;yGm;ukd xdyg;vmaeyg+yD? tar&duef tpkd;&[m
tusyftwnf;udk &ifqkdifa&;eJ@ tiftm;awmifhwif;wJh pD;yGm;a&;/ b
ma&;omru pufr_vkyfief;ay:vpDawGay:xGufvma&;twGuf wGef;
aqmfay;+yD; aps;uGufukd 0ifa&mufpGufzuf&awmhw,f? tar&duef
jynfaxmifpk aiGpkb%f (Reserve Bank) [m twdk;E_ef;ukd tqufr
jywf xdef;nday;+yD; aps;uGuftwGif;okd@ ta&twGufrsm;jym;vSwJh
vSnfhvnfr_awGukd }udrfzefrsm;pGm oGif;ay;jcif;jzifh aps;uGuftay: ,Hk
=unfr/_ wnf+idrfr_wdk@ukd ar#mfvifhxm;w,f? tar&dueftpkd;&[m
aemufqHk;rSm vkyfief;awGukd v$Jajymif;odrf;,lwm/ aiGa=u;eJ@ywfouf
wJh tzGJ@tpnf;awGukd 0,f,lwm/ aiGa=u;tzGJ@tpnf;awGukd EkdifiHawmf
ykdif jyKvkyfwmawGukd aqmif&Guf&awmhw,f? t&Sif;qHk;ajym&&if tar
&dueftpkd;&[m aps;uGufu,fwifa&;ukd tpGrf;ukef tm;xkwfawmh
w,fvkd@ qkdwmxuf rdrdukd,fukd,f u,fwifa&;ukd tpGrf;ukef tm;
xkwfcJhw,fvkd@yJ qkd&rSmyg? tusyftwnf;[m Oa&myukdyg tr_ywf
ukef+yD; EkdifiHawmfu ZmwfcHka&S@ukd xGufvm&ygw,f? EkdifiHawmf[m aiG
a=u;t&if;tESD;ukd xrf;aqmifwJh aemufqHk;tmrcH&oltjzpf aiGa=u;
tzGJ@tpnf;awGukd tpm;xkd;vkduf&w,f? jrif&wJhvufrSwqifh t
ar&duef/ Oa&mywkd@rSm EkdifiHwum pD;yGm;a&;/ EkdifiHa&; tawG;tac:
a&pD;a=umif;u EkdifiHawmfu 0ifa&mufpGufzufwJh pD;yGm;a&;pepfqDokd@
jyefvma&;ukd wGef;aqmfaeyg+yD?
bmaiGa=u;tusyftwnf;u EkdifiHwumrSm tar&duefyHkpH
ukd qGJaqmiftm; usqif;oGm;apw,f? tar&duef[m olwav#muf
vHk; 0g'jzef@cJhwJh 'Drkdua&pDeJ@ vGwfvyfr_wkd@ukd ausmckdif;+yD; 'Drkdu
10

a&pD b,fvkdyJjzpfaeae(tcGefaqmifolawG&J@aiGeJ@a'0gvDcH&qJqJbm
aiGa=u;tzGJ@tpnf;awGukd ulnDu,fwifcJhw,f) vGwfvyfr_ b,fvkdyJ
jzpfaeae (aps;uGufukd vufvGwfpy,fv$wfxm;wmrsdK; xyfrvkyfawmh
yJ vGwfvGwfvyfvyf xdef;nda&;ukd aqmif&Gufw,f) ayghvkd@ ajym&if
awmh ajymEkdifw,f? tar&duef[m 'Drkdua&pDeJ@ vGwfvyfr_wkd@&J@
urBmhpHerlemtjzpf ol@&J@ tm;ay;v_H@aqmfaer_ pGrf;tm;ukd r,HkouFm
pdwfjzifh ar;jref;cHae&+yD? tar&duefyHkpH&J@ qGJaqmiftm; usqif;ae+yD?
bmaiGa=u; tusyftwnf;u0g&SifwefoabmwlnDcsufu tqdk
jyKxm;wJh pD;yGm;a&;vkyfief;rsm; yk*~vduykdifjyKvkyfa&;aps;uGufjzpf
xGef;a&; vGwfvyfr_jzpfxGef;a&;wkd@[m tuef@towfawG &Sdae
a=umif;ukd wqifhwuf oufaojyvmae+yD? 'gayrJh xyfodxm;zkd@vkd
wmuawmh tar&duefpD;yGm;a&;yHkpH[m (Oyrm -tau;,lpm;oHk;
jcif;tckuwnf;u vmrnfhESpftwGuf &duQmukd pm;oHk;ypfjcif; p
wmrsdK;awG) [m ol@rSm &SdaewJh vlr_a&;tajccHtkwfjrpfukd vG,fvG,f
uav;eJ@awmh ajymif;ypfvkd@ &rSmr[kwfygbl;? tar&duefpD;yGm;a&;yHkpH
[m 'Dt}udrf aiGa=u;tusyftwnf;uwqifh xdef;ndprf;oyf&if; yHkrSef
qufvuf vnfywfoGm;Ekdifyghrvm;qkdwm tcsdef&J@ prf;oyfppfaq;r_
ukd apmifh=unfh&ef vkdygao;w,f?
vmr,fhtcsdefwykdif;twGif; *vkdb,fvkdufaZ;&Sif;&J@ jzpfxGef;
wkd;wufaer_ukd wpHkw&m xdef;ndypf&ygvdrfhr,f? 'gayrJh ajymif;vJypf
&efawmh cufcJygw,f? tusyftwnf;u tvpftikdufwkdufckdufvkduf
awmh vlawG[m bmaiGa=u;*vkdb,fvkdufaZ;&Sif;ukd jyefvnf p
wif pOf;pm;vm=uyg+yD? aiGa=u;*vkdb,fvkdufaZ;&Sif;/ vGwfvyfr_ jzpf
xGef;a&;wkd@ukd csihfcsifhcsdefcsdef &ifqkdif+yD; bmaiGa=u;=uyfrwfa&;ukd
tm;jznfhoGm;a&;[m EkdifiHtoD;oD; oabmwlnDcsufjzpfvmw,f? 'D
vkdqkd EkdifiHwum bmaiGa=u;e,fy,fukd vufvGwfpy,f tpDtpOfrJh
v$wfxm;r_'Dv_dif;[m aemufqkwfoGm;r_ jzpfEkdifygvdrfhr,f? *vkdb,f
vkdufaZ;&Sif;&J@ zGH@+zdK;wkd;wufr_OD;wnfcsuf/ wGef;aqmfr_pGrf;tm;eJ@ jyef@
yGm;r_wkd@[m yHkpHt& ajymif;vJr_jzpfay:vmygvdrfhr,f? 'gayrJh tar&d
uef bmaiGa=u;tusyftwnf;ukd *vkdb,fvkdufaZ;&Sif;u u,f
wifzkd@ vkdw,f vkd@ aomrwfpfzkduf'frif; ajymvkdufovkd bufpHkEkdifiH
jcm;qufqHa&;eJ@ bufpHkpDrHtkyfcsKyfr_awG[m tusyftwnf;ukd ajz&Sif;
a&;eJ@ywfoufvkd@ ykdrdkvkdtyfa=umif;eJ@ ykdrkdta&;}uD;a=umif; odom xif
&Sm;ygw,f? t&if;tESD;[m tjrwftpGef; aemufokd@vkdufwJh tESpfom
&ukd ajymif;vJvdrfhr,f r[kwfbl;qkdwmukdawmh jrifxm;zdk@ vkdygw,f?
t&if;eJ@ vkyftm;&J@ tiftm;tcsdK;tpm;[m t}uD;tus,f rajymif;vJ
11

wwfzl;qkd&if t&if;tESD;eJ@vkyftm;t=um;u ydyuQ[m rvkdufavsm


EkdifwJh tajctaersdK;xd jzpfxGef;roGm;ygbl;? t&if;[m wurBmvHk;
twkdif;twmt& tjrwftpGef;ukd vkdufpm;+rJvkdufpm;aeygw,f? b
maiGa=u;=uyfrwfr_ tm;jznfhxm;wJh tajctaeatmufrSmom t
jrwftpGef;vkdufwJhyHkpHeJ@ t&Sdefukd xdef;nd&ygr,f?
6?
tar&duef&J@ tiftm;vGefEkdifiH}uD;wEkdifiHqkdwJh tqifhae&m
[m E_dif;,SOfjcif;tm;jzifh csnfheJ@vmyg+yD? IT pufr_vkyfief; ylazmif;uGJ
oGm;+yD;aemuf tar&dueftdrf+cHajrylazmif; qufvuf uGJoGm;jyefw,f?
'gawGu 'Dt}udrf bmaiGa=u;tusyftwnf;ukd jzpfyGm;apvkduf+yD;
tar&duefpD;yGm;a&;&J@qifjcifwHkw&m;rJhwJh pnfyifom,mr_[m ed*Hk;
csKyfoGm;&awmhw,f? wurBmvHk;bmaiGa=u; qlemrDv_dif;x&m Zmpf
jrpftaeeJ@ tar&duef[m tiftm;vGefEkdifiH}uD;wEkdifiHtjzpf Akdvfus
v$rf;rkd;a&; aoe*FAsL[mtqifhae&m[m E_dif;,SOfjcif;tm;jzifh xdckduf
oGm;cJh&w,f? tar&duef&J@ EkdifiHwum EkdifiHa&;pepftwGif; tqifhae
&m[mvnf; E_dif;,SOfjcif;tm;jzifh usqif;oGm;&w,f? 'gayrJh tar&d
uef[m pD;yGm;a&;/ ody`HeJ@enf;ynmpwJh pkaygif;wu,fhpGrf;tm;&J@ t
vGef@tvGef tm;aumif;aewJh tqifhae&mrSm wnf&Sd+rJ wnf&Sdaew,f?
'gukd v_yfzkd@awmh rvG,fbl;? tiftm;vGef EkdifiH}uD;wEkdifiHeJ@ tiftm;
}uD;EkdifiH tajrmuftjrm; &SdaewJh EkdifiHwumpepf[m tcsdefwkdtwGif;
tawmftwefeJ@ tajymif;tvJay:vmzkd@qkdwm ykd+yD;awmifcufygw,f?
baiGa=u;tusyftwnf;u EkdifiHwum tiftm;toD;oD;
ukd ukvm;zefxkd; wGef;aqmfvkdufvkd@ EkdifiHwum qufqHr_pepf[m t
opfwzef jyefvnfae&mcsxm;r_eJ@ }uHKawG@&ygvdrfhOD;r,f? tck rsufpd
a&S@rSm usa&mufaewJh bmaiGa=u;tusyftwnf;ukd &ifqkdifa&;t
wGuf tar&duefeJ@ Oa&my/ *syef/ 'ghtjyif wkwf/ k&Sm;pwJh "etif
tm;}uD;EkdifiHawGeJ@ nDnmzszs yl;aygif;aqmif&GufoGm;a&;ukd tm;jznfh
vkyfaqmifoGm;a&; awmif;qkdcsuf[m txift&Sm; a&S@wef;a&muf
vmygw,f? bmaiGa=u;tusyftwnf;ukd }uHKawG@ae&wJh tar&d
uefeJ@ Oa&mywkd@u ajz&Sif;wJhaqmif&Gufr_awG tm;vHk;[m EkdifiHawmf
jyefvma&;vuQ%mawG ododomom ygvmw,f? 'gayrJh rsufarSmuf
EkdifiHwum aiGa=u;pepf jyKjyifajymif;vJa&;ukd A[kdjyK+yD; tar&duefeJ@
Oa&mywkd@[m a&S@aqmifa&S@&GufjyKa&; tcGifhtm%mtay: Akdvfvkae
=u&ifawmh twWvEdwfork'N&m&J@ [kdbuf'Dbuf urf;ESpfzuf qufqH
a&;[m tem*wf zGH@+zdK;wkd;wufr_rSm tajymif;tvJawGeJ@ jynfhESufoGm;
12

ygvdrfhr,f? tar&duef bmaiGa=u;tusyftwnf;u wkwf/ tENd


,/ k&Sm;/ b&mZD;vfpwJh xGef;opfp aps;uGufEkdifiH}uD;awGtwGuf rwl
wJh ab;tE&m,fawGeJ@ aumif;usdK;awGukdyg aqmif=uOf;vmygw,f?
'gukd b,fvkdtoHk;cs &ifqkdifrvJqkdwm tar&duefeJ@ qufqHa&;udpP
eJ@om oufqkdifHkru vmr,fhumvrSm topfay:xGef;vmwJh aps;
uGufEkdifiHawG&J@ EkdifiHwumpepftwGif; aoe*FAsL[m tqifhae&m t
ay:rSmvnf; =oZmoufa&mufygvdrfhr,f? tcsdK@EkdifiHvwf/ EkdifiHi,f
awG[m t&efaiGpkaqmif;r_ rjynfhpHkwJhtwGuf jyif;xefqkd;0g;wJh qHk;_H;
epfemr_awG cH=u&ygw,f? cufcJwJhtajctaeeJ@ &ifqkdif=u&ygw,f?
tkdufpvefu|ef;EkdifiH +yD;wJhaemuf ygupPwef[mvnf; a'0gvDcH&wJh t
ajctaersdK; }uHKawG@&ygw,f? a'0gvDcH&vkqJqJtajctaersdK; }uHKawG@
ae&wJh tcsKyftjcmtm%mykdif EkdifiHawGukd u,fwifulnDa&; aqmif
&Gufr_[m jynfaxmifcsif; qufqHa&;wkd@rSm eufeJodrfarG@wJh ajymif;vJr_
ukd jzpfay:aprSmomru EkdifiHawmf&J@ EkdifiHjcm;qufqHa&; aoe*FAsL[m
tqifhae&m owfrSwfr_ topfwzef jyefvnfay:xGufapygvdrfhr,f?
EkdifiHwum aiGa=u;tzGJ@tpnf;awG&J@tcef;[m ray:vGifbJ a'otif
tm;}uD;EkdifiHawG&J@ xdef;nda&;pGrf;tm;awG[m xdyfwef;a&mufvmyg
vdrfhr,f? jyif;xefvSwJh urBmhbmaiGa=u;tusyftwnf; AkwfA&uf
twGif; EkdifiHwumaiGa=u;eJ@ pD;yGm;a&;tzGJ@tpnf;awG&J@ toH[m ykd
csLcsmcsnfheJ@vS+yD; tusdK;oufa&mufr_[mvnf; rajymyavmufygbl;?
'geJ@E_dif;,SOf&if a'owGif; yl;aygif;aqmif&Gufa&;pGrf;tm;awG[m a&S@
wef;a&mufvmae+yD; a'o "etiftm;}uD;EkdifiHawG&J@ nDnmzszseJ@ a&S@
aqmifr_tcef;[m wqifhwuf ay:vGifvmw,f? tar&duef&J@ bm
aiGa=u;tusyftwnf;ukd ajz&Sif;a&;twGuf awmiftar&duEkdifiHawG
[m twGif;ykdif; yl;aygif;aqmif&Gufa&;ukd tm;jznfh+yD; wnDwnGwf
wnf;aom aiGa=u;xlaxmifa&; OD;wnfcsuftwkdif; a&S;_csDwufaeyg
w,f? tzGJ@0ifEkdifiHawGt=um; zGH@+zdK;wkd;wufr_a&csdef rwlnDwJh t
avsmuf tm&S/ Oa&mya'o[m wckvHk;vuQ%maqmifwJh &ifqkdifajz
&Sif;a&; pDrHaqmif&Gufr_awGukd wGef;aqmf&efcufygw,f? 'gayrJh tm&S&J@
wkwf/ *syef/ awmifukd;&D;,m;eJ@ Oa&my&J@ +Adwdef/ jyifopf/ *smreD/
tDwvDpwJh a'owGif; "etiftm;}uD;EkdifiHawGt=um; yl;aygif;aqmif
&Gufa&;/ nDnmzszs vkyfaqmifa&;wkd@[m ykd+yD;ay:ay:vGifvGif &SdvSyg
w,f?
ukd;um;?

? rsufarSmufurBm vpOfxkwf *sme,f/ 2008 trSwf 11?


&JabmfpdefxGe;f

13

yxrb&ufwef0ked*Hk;eJ@
'kwd,b&ufwef0ked'gef;

=unf0if;

yxrb&ufwef0ked*Hk; (odk@) 2008 pD;yGm;ysufuyf


2008 ckESpfrSm tar&duefEdkifiH tdrf+cHajraps;uGuf yysuf&mu pvdkuf
wJh *,ufa=umifh pD;yGm;a&;e,fy,ftoD;oD;rSmyg tusyfqdkufcJh&w,f?
'DaemufrSmawmh 'DpD;yGm;ysufuyf[m wurBmvHk;udk ysH@ESH@oGm;ygawmh
w,f? 1930 ckESpfawGu jzpfcJhwJh r[mpD;yGm;ysufuyfaemufydkif; t}uD;
rm;qHk; pD;yGm;ysufuyfvdk@ qdk=uygw,f?
1930 r[mpD;yGm;ysufuyfjzpf+yD;aemufrSm 'kwd,urBmppfjzpf
w,f? urBmppfa=umifh pD;yGm;ysufuyfudk ausmfv$m;Edkifvdkufw,f? urBm
ppf+yD;cgeD;rSm r[mpD;yGm;ysufuyfawG aemufxyfray:atmif xdef;!dEdkif
zdk@twGuf b&ufwef0ktpnf;ta0; udk tar&duefOD;aqmif+yD; ppfyGJ
EdkifwJh EdkifiHawGpk+yD; vkyfcJh=uw,f? tJ'Db&ufwef0kuay:vmwJh urBmhpD;
yGm;a&;taqmufttHkyHkpHeJ@ urBmhpD;yGm;a&;udk xdef;!dcJh=uw,f?
'gayrJh ajymif;vJvmwJhtajctaetvdkuf urBmhpD;yGm;yHkpHvnf;
vdkufajymif;cJhygw,f? tckwcg pD;yGm;ysufuyfqdkufvmawmh 'DyHkpH
a[mif;awGeJ@ qufoGm;vdk@ r&awmhbl;qdk+yD; yHkpHopfawG csrSwfzdk@'k
wd,b&ufwef0k vdkvm+yDqdkwJh toHawG=um;vm&ygw,f? *sD 20
tpnf;ta0;awGac:+yD; 'kwd,b&ufwef0kjzpfajrmufa&; u;yrf;vm
=uw,f? tJ'Dta=umif;awG rqufcif yxrb&ufwef0kta=umif;udk
jyef=unfh=u&atmifyg?
14

r[mpD;yGm;ysufuyfeJ@ yxrb&ufwef0k
1930 ckESpfawGrSm urBmhpD;yGm;a&;xkwfvkyfr_awG usqif;vmcJh
w,f? urBmhEdkifiHawG[mvnf; udk,fusdK;pD;yGm;umuG,fa&;0g'awG usifh
oHk;vm=uw,f? oGif;ukeftcGefawG wdk;aumuf=uw,f? 'DvdkeJ@ EdkifiH
wumhukefoG,fa&;vnf; xdcdkufvm&w,f? urBmhukefoG,fa&; usqif;
vmayr,fh EdkifiHwdkif;[m udk,fhjynfwGif;tvkyfvufrJhawG wdk;rvm
atmif ukefxkwfvkyfr_udk wdk;jrifhcJh=uw,f? 'gayrJh tjyeftvSef oGif;
ukef tcGefawG wdk;aumuf=uwma=umifh tJ'DxGufukefawG a&mif;cszdk@
aps;uGufu r&Sdbl; jzpfaew,f? aps;uGufrSm 'DxGufukefawG&J@ aps;E_ef;
[m olwdk@udk xkwfvkyf&mrSm ukefuswJhp&dwfxuf enf;vmw,f? vkyf
cif;udkifcif;awG[m tH_;ay:vmvdk@ vkyfief;awG av#mhcs=uw,f? 'D
awmh tvkyfvufrJhawG rsm;vmw,f? tJ'ga=umifh taxGaxG 0,fvdk
tm;awG usqif;jyefa&m? ukefaps;E_ef;awGvnf; xyfusjyefw,f? vkyf
ief;tawmfrsm;rsm;vnf; qufrvnfywfEdkifawmhbl;? oef;csD+yD; tvkyf
orm;awG tvkyfywfukef=uw,f? udk,fhjynfwGif; tvkyftudkifawGudk
tumtuG,fay;zdk@twGuf csrSwfcJhwJh oGif;ukefcGefwdk;jrifhaumufa&;
ay:vpD u ajymif;jyeftusKd ;oufa&muf+yD; tvkyfvufrJhawG oef;csD
wdk;rsm;vmcJhw,f? tar&duefu 'DpD;yGm;ysufuyfudk ausmfv$m;Edkifzdk@t
wGuf csrSwfusifhoHk;wJh pDrHudef;opf (New Deal) qdkwmuvnf; tvkyf
rjzpfygbl;?
tJ'DrSm t&if;&SifEdkifiH}uD;awG[m 'Dr[mpD;yGm;ysufuyf}uD;udk
urBmppf qdkwJhxGufaygufeJ@ ausmfv$m;=uygawmhw,f? ppfa=umifh ppf
ypPnf;tygt0if ukefypPnf;awGeJ@ vkyftm;vdktyfr_awG xdk;wufvm
w,f? tvkyfvufrJhtrsm;tjym;[mvnf; ppfonfawmfawG jzpfukef
=uw,f? 'DvdkeJ@ a&mif;vdktm;eJ@ 0,fvdktm; r#ajcysufaewmudk jyef
xdef;!dvdkufEdkifcw
Jh ,f?
ppfyJaG =umifh r[mpD;yGm;ysufuyfudk ausmfvdkufEdkifw,fqdkwm
udk ay:vpDcsrSwfolawGu vufcH=uayr,fh 'DppfyGJu pD;yGm;ysufuyfudk
jzpfay:apwJh ta=umif;tcsufawGudk vHk;0z,f&Sm;ypfvdkufEdkif+yDvdk@awmh
r,lq=uygbl;? 'ga=umifh 1944 ckESpf ZlvdkifvrSm 44 EdkifiHu udk,f
pm;vS,faygif; 730 [m tar&duefEdkifiH b&ufwef0krSm pka0;cJh=uyg
w,f? aemifrSm pD;yGm;ysufuyfawG xyfray:aygufEdkifzdk@eJ@ ay:aygufvm
&ifvnf; tJ'Duyfudk urBmppfenf;eJ@ r[kwfbJ tjcm;enf;awGeJ@ tqHk;
owfzdk@ pepfw&yfudk csrSwfEdkifa&;twGuf pka0;cJhwmyg? tJ'Db&ufwef
15

0kuGefz&ifhuae bma&;pepfudk xdef;uGyfzdk@ EdkifiHwumaiGa=u; &efyHk


aiGtzGJ@ (IMF) eJ@ ppf+yD;aemufydkfif; jyefvnfwnfaqmufa&;twGuf
jyefvnfwnfaqmufa&;eJ@ zGH@z;a&; EdkifiHwumb%f (tcktac: u
rBmhb%f) qdkwJhtzGJ@}uD; 2 zGJ@udk wnfaxmifcJhw,f? rlvb&ufwef
0kpepfu jyefvnfxdef;!dEdkifwJh yHkaoaiGvJvS,fa&;pepfeJ@ t&if;tESD;
a&G@vsm;r_awGudk xdef;uGyfzdk@awG csrSwfxm;w,f? aiGa=u;pepf[m t
ar&duefa':vmtay:rSm tajccHw,f? a':vmudk tar&duefu a&GeJ@
tmrcHcsufay;xm;w,f?
ajymif;vJvmwJhb&ufwef0kpepf
1960 ckESpfaESmif;ydkif;awGrSm AD,uferfppfa=umifh tar&duef&J@
bwf*sufeJ@ vufiif;aiGpm&if;vdkaiGjyr_[m tvGef}uD;xGm;cJhw,f? 'Dvdk
aiGawGudk Oa&myEdkifiHawGeJ@ *syefEdkifiHwdk@u jznfhqnf;ay;cJhw,f? aiG
a=u;yrm%}uD;xGm;vmwJhtwGuf urBmtESH@ aiGa=u;azmif;yGr_}uD;vm
w,f? &if;ESD;jrKyfESHolawGu a':vmtufquf (asset) awGudk rudkifcsif
=uawmhbl;? 1971 ckESpfrSmawmh orRwepfqifu a':vmudk a&$eJ@tm
rcHxm;wmudk &yfqdkif;a=umif; a=unmvdkufw,f? a':vmaps;vnf;
ododomomusoGm;w,f?
1971 ckESpfaemufydkif;rSm EdkifiHawG[m aiGvJE_ef;udk t&Sifar#m
wJhpepfudk usifhoHk;vm=uw,f? t&if;tESD;pD;qif;r_ xdef;csKyfwmudk
vnf; wpwp pGef@v$wfvm=uw,f? 'DvdkeJ@ wjznf;jznf;ay:vmwJh p
epf[m wnf+idrfr_ ydkenf;vmcJhw,f? xdef;uGyfr_awGav#mhcs+yD; bm
t&if;awGudk ydk+yD;vGwfvGwfvyfvyf (liberalization) &Sdapwma=umifh
pepftusyftwnf;jzpfEdkifajcawG ydkrsm;vmcJhw,f? 'ga=umifh 1970 ck
ESpf tapmydkif;avmufupvdk@ EdkifiHwumbma&;tusyftwnf;}uD;
12 ckeJ@ tao;pm; w&mausmf jzpfcJhw,f?
EdkifiHwumaiGa=u;aps;uGufawGrSm aps;upm;r_awG (speculat
-ion) a=umifh aiGukefonfawG csrf;omoxuf csrf;omvm=u+yD; EdkifiH
toD;oD;u A[dkb%fawGrSmawmh jynfwGif;aiGa=u;ay:vpDawG csrSwf
EdkifwJhpGrf;&nf ydkydkusvmcJhygw,f? EdkifiHwumaiGa=u;&efyHkaiGtzGJ@}uD;
(IMF) uvnf; xdef;uGyfr_awGav#mhcsa&; (Deregulation) eJ@ vGwf
vGwfvyfvyfjzpfa&; (Liberalization) udk tm;ay;cJhw,f? 'grSom t&if;
tESD;awGjrKyfESH&mrSm xdxda&mufa&muf cGJa0jrKyfESHEdkifr,fvdk@ qdkygw,f?
'gayrJh (IMF) udk,fwdkif uruxvkyfwJh pl;prf;avhvmr_w&yft&qdk&if
'Day:vpDawGu yk*~vduydkif;udk tvGeftrif;tusdK;&SdapcJhayr,fh ysuf
16

vG,fr_/ rwnf+idrfr_eJ@ pepfqdkif&mtE&m,f&Sdr_awG udkvnf; jzpfay:ap


cJhw,fvdk@ qdkygw,f?
bma&;qdkif&mtufqufawGrSm wGufqaps;upm; (specula
-tion)&if;ESD;jrKyfESHr_[m wu,fhukefypPnf;xkwfvkyfr_eJ@ 0efaqmifr_u
rSm jrKyfESHr_xuf ydkrsm;vmcJhw,f? 1971 ckESpf rwdkifrDu b&ufwef0k p
epfatmufrSm bma&;tufqufawG[m (b%fawGrSm aiGtyfESHxm;
wm&,f/ yk*~vdu&if;ESD;jrKyfESHr_awG&,feJ@ tpdk;τawG pkpkaygif;udk
qdkvdkw,f?) urBmhxkwfvkyfr_wefzdk;eJ@ t=urf;tm;jzifh nDr#ygw,f? qdk
vdkwmu bma&;[m wu,fhukefypPnf;eJ@0efaqmifr_awG xkwfvkyf
zvS,f&mrSm tqifajyacsmarG@apzdk@ vkyfaqmifay;wJh tcef;u yg0ifae
w,f? 'gayrJh aps;upm;wJht&if;&Sifpepfacwf (Speculative Capitalism)
a&mufvmwJh tcgrSmawmh tJ'DnDr#r_ysuf+yD; uGm[r_ }uD;vmcJhygw,f?
1980 ckESpfrSm bmtufqufwefzdk;[m wrBmhpkpkaygif;xkwfukef&J@
109 &Sd&mu 2005 ckESpfrSmawmh urBmhpkpkaygif;xkwfukef&J@ 316
jzpfvmygw,f? 2008 ckESpf aps;uGuf yvJwJhtcsdeftxd ol@wefzdk;[m
ydkydk}uD;vmaewm jzpfygw,f?
wGufqaps;upm;olawG[m wu,fhukefpnfeJ@0efaqmifr_awG
xkwfvkyf&mrSm &if;ESD;jrKyfESHr_awGrvkyfbJ bmtufqufawG ta&mif;
t0,fvkyf+yD; tjrwftpGef;awG t}uD;tus,f&ae=uwmyg? 'geJ@ ywf
ouf+yD; udef;&J@ausmf=um;wJhaumufcsuf &Sdygw,f? wGufqa&mif;
0,fupm;olawG[m rSefwef;pD;qif;aewJh vkyfcif;}uD;awG&J@ a&pD;
a=umif;ay:u ylazmif;av;awGjzpfaeor# olwdk@[m bmtE&m,frS r
ay;Edkifbl;? tJ'Dvdkr[kwfbJ vkyfcif;}uD;awGu wGufqa&mif;0,f upm;
aewJh 0Juawmh}uD;&J@tay:u ylazmif;av;awGjzpfoGm;+yDqdk&ifawmh
tE&m,f}uD;+yD rSwfayawmhwJh? wu,fhvkyfcif;}uD;awGtay:rSm
wGufqaps;upm; a&mif;0,faewmawG&J@ v$rf;rdk;r_udk xdef;uGyfr_r&SdwJh
qifhyGm; ta&mif;t0,faps;uGuf (Derivatives Market) rSm t&Sif;qHk;
jrifawG@&ygw,f?
qifhyGm; (derivative) qdkwm bma&;oabmwlnDcsuf uef
xkduf jzpfygw,f? ol@&J@wefzdk;[m - ol@udkqifhyGm;xm;wm[m - w
jcm;0,fa&mif;EdkifwJh t&m0wKwckcktwGuf (ukefypPnf; odk@r[kwf aiG
a=u;wrsdK;rsdK;) uefxkdufoabmwlnDcsuftay:rSm tajccHxm;wm
jzpfygw,f? (derivative) trsdK;rsdK; &Sdygw,f? tck 2008 ckESpf tusyft
wnf;udk ay:aygufapcJhwJhtxJrSm tc&muswJh qifhyGm;trsdK;tpm;u
awmh (Credit Default Swap CDS) qdkwmyJ jzpfygw,f? acs;aiG tuf
qufwckcktay: (aiGacs;pmcsKyf (odk@) b%facs;aiGpojzifh) &nf!ef;
17

owf rSwfxm;wJh (CDS) uefxkdufoabmwlnDcsuf wckudk a&mif;+yD


qdkygawmh? a&mif;olu 0,f,lolqDu owfrSwfxm;wJh yHkrSeftca=u;
aiG &,lw,f? 0,folu tJ'DowfrSwftca=u;aiGudk yHkrSefay;oGif;&
w,f? aumfydka&;&Sif;awGu xkwfa&mif;wJh (CDS) qdk&if 3 v w}udrf
aiGoGif;&w,f? ol@oufwrf;udk rsm;aomtm;jzifh 5 ESpf xm;wwfw,f?
tjyeftvSeftm;jzifh tJ'D (CDS) u &nf!ef;owfrSwfxm;wJh tuf
quf[m qHk;_H;r_awGjzpfvm+yDqdk&if (CDS) a&mif;xm;olu tJ'DqHk;H_;
oGm;wJh tufqufawGudk rlvowfrSwfxm;wJhaps;E_ef;eJ@ 0,f,l&ygw,f?
ajym&&ifawmh tmrcHxm;wJhoabmrsdK;yg? tdrftmrcHxm;olu y&D
rD,Ha=u; ay;oGif;ae&+yD; tdrfrD;avmifwJhtcgrSm tmrcHukr`%Du tdrf
wefzdk;tavsmfjyef&ovdkygyJ?
acs;aiGtufqufwckrSm (CDS) wckru &Sdwwfygw,f? 'DvdkeJ@
(CDS) ylazmif;[m t}uD;tus,fazmif;yGvmw,f? 2007 ckESpf 'DZif
bmvrSm (CDS) wefzdk;pkpkaygif; tar&duefa':vm 62 x&DvsH (wpf
x&DvsHrSm bDvsH 1000) txd jzpfvmw,f? wu,fwrf;rSmawmh tJ'D
(derivative) awG tmrcHxm;EdkifwJh pkpkaygif;wefzdk;[m trsm;qkH; tar
&duefa':vm 5 x&DvsHyJ &Sdygw,f? tar&duefEdkifiHu tdrf+cHajraps;
uGufysufwJhtcgrSm (CDS) aps;uGufvnf; t}uD;tus,f uarmufu
rjzpfygawmhw,f? qHk;H_;r_awG t}uD;tus,f jzpfw,f? tar&duefEdkif
iHu {&mrtmrcHukr`%D}uD;jzpfwJh AIG [mqdk&if olxkwfxm;wJ(h CDS)
awGudk jyefravsmfEdkifvdk@ yvJysufpD;&w,f? tar&dueftpdk;&u 0if
a&mufu,fwif&w,f?
2007 ckESpfv,frSm xif&Sm;wJh qifhyGm; (derivative) awG&J@ pm
&Gufay:u trnfcHwefzkd;pkpkaygif;[m a=umufcref;vdvd tar&duef
a':vm 516 x&DvsHawmif &Sdygw,f? 'g[m urBmhpkpkaygif; xkwfukef
wefzdk; (GDP) &J@ q,fqeD;yg;&Sdygw,f? 'gayrJh tJ'DqifhyGm; (derivative)
awG&J@ owfrSwfxm;wJh tem*wfrSma&mif;0,fr,fh pdwful;wefzdk;t&
r[kwfbJ vufiif;a&mif;csr,fqdk&if ol@wefzdk;[m tar&duefa':vm
11 x&DvsHyJ &Sdygw,f? 2008 ckESpf aps;uGufyvJr_u okyfjycJhwJhtwdkif;
'DqifhyGm; (derivative) awGqdkwm wu,fawmh bma&;zsuftm;
jyif;vufeufawGygyJ?
yxrb&ufwef0k&J@ tzGJ@tpnf;}uD; 2 ck enf;rSefvrf;rSef &Sd=u&J@vm;
aiGa=u;&efyHkaiGtzGJ@aum urBmhb%fyg enf;rSefvrf;rSefvkyf=u
&J@vm;qdkwJh jy\emeJ@ &ifqdkifae=u&w,f? aiGacs;wJhEdkifiHawGtay:
18

olwdk@u csrSwfwJh taqmufttHkxdef;!da&;tpDtpOfawG (Structural


Adjustment Programs SAPs) qHk;H_;wJhtwGuf tckvdk emrnfysufae
=uwm jzpfygw,f? aiGa=u;&efyHkaiGtzGJ@eJ@ urBmhb%fwdk@u csrSwfay;cJh
wJh eD,dkvpfb&,fvfpD;yGm;a&;ay:vpDawGa=umifh awmifydkif;EdkifiHawG
(zGH@z;qJEdkifiHawG) [m 1980 ckESpfeJ@ 2005 ckESpft=um;rSm pD;yGm;a&;zGH@
z;r_E_ef;awG edrhfuscJhw,f? vlr_zGH@z;a&; t!ef;udef;awGvnf; tvm;
wl usqif;ukefw,f? t&if 1960 ckESpfeJ@ 1980 ck =um;wkef;uqdk&if
pD;yGm;a&;zGH@z;r_E_ef;aum vlr_zGH@z;r_t!ef;udef;awGyg aumif;rGefcJhwm
jzpfygw,f? tJ'D SAPs awGa=umifh obm0ywf0ef;usifawG xdcdkuf
ysufpD;w,f? taqmufttHkrnDr#r_awG ydkqdk;apcJhw,f? tedrfhqHk;&nf
rSef;csufjzpfwJh pD;yGm;a&;a&S@wdk;r_udkawmif pGrf;aqmifray;EdkifcJhbl;?vlxk
&J@ yg0ifr_udkvnf; tav;rxm;bJ vspfvsL_cJhw,f?
'ga=umifh EdkifiHtrsm;tjym;[m 'DtzGJ@}uD;awG&J@!ef=um;r_
atmufu vGwfzdk@ tau;awG jyefqyfukef=uw,f? 2006 ckESpfrSm b
&mZD;vfeJ@ tm*sifwD;em;wdk@[m olwdk@tau;awG jyefqyfvdkuf=u
w,f? 'DaemufrSm bdkvDAD;,m;/ qm;AD;,m;/ tif'dkeD;&Sm;/ Oka*G;eJ@ zd
vpfydkifEdkifiHwdk@[mvnf; tau;jyefqyfwJhEdkifiHu jyefqyf/ tdkiftrf
tufzftay: rSDcdkae&wJhb0u vGwfajrmufatmifvkyfr,fvdk@ a=unm
wJh EdkifiHu a=unmeJ@ jzpfvmw,f? 2007 ckESpfrSm k&Sm;/ xdkif;eJ@ tD
uGm'dkEdkifiHwdk@u tdkiftrftufzftau;awG jyefqyfzdk@ qHk;jzwf=uw,f?
tef*dkvmEdkifiHu au;opfacs;zdk@ tdkiftrftufzfeJ@ aqG;aEG;aewmudk
&yfqdkif;vdkufw,f?
2007 ckESpf {+yDvrSm orRw[l;*dk;csmAufpfu tdkiftrftufzf/
urBmhb%fwdk@eJ@ vkyfief;awGwJv
G kyfawmhrSm r[kwfbl;vdk@ a=unmw,f?
'DaemufrSm bdkvDAD;,m;/ eDum&m*GmeJ@ AifeDZJv
G m;wdk@[m EdkifiHwum
&if;ESD;jrKyfESHr_ tjiif;yGm;r_ajz&Sif;a&;A[dkuae EkwfxGufzdk@ oabmwl
vdkuf=uw,f? urBmhb%fu pDrHtkyfcsKyfwJh tJ'DtzGJ@udk EdkifiHpHkaumfydka&;
&Sif;}uD;awGu &if;ESD;jrKyfESHr_oabmwlnDcsufawGudk csdK;azmufw,fvdk@
qdkwJh udpPawGrSm avsmfa=u;&zdk@ toHk;yaewm jzpfw,f?
0g&Sifwef *sD 20 xdyfoD;tpnf;ta0;
2008 ckESpf Edk0ifbm 15 &ufae@rSm *sD 20 xdyfoD;tpnf;
ta0;udk tar&dueforRwa*smhbk&Sfu ac:,lusif;ycJhw,f? jyifopf
orRw qmudkZD&J@ wdkufwGef;r_a=umifh ac:,lcJhwm jzpfw,f? tJ'D xdyf
oD;tpnf;ta0;rSm bma&;pepfopftwGuf bmtqdkycsufrS rnf
19

rnf&& rwifoGif;cJhygbl;? tpnf;ta0;udk ukvor*~rSm usif;yzdk@ orR


wqmudkZDu wdkufwGef;cJhwmyg? 'gayrJh bk&Sfu jiif;qdk+yD; 0g&SifwefrSmyJ
usif;ycJhwmjzpfw,f? tdrfjzLawmf&J@ ajyma&;qdkcGifh&Sdol trsdK;orD;u
orRwbk&Sf&J@ &nf&G,fcsufudk tckvdk &Sif;jycJhw,f? t&if;&Sifpepf&J@ t
ajccHtkwfjrpfawG oefpGrf;apzdk@ tpnf;ta0;wufa&mufvmwJh acgif;
aqmifawGtwGuf ta&;}uD;wJh tcGifhta&;w&yf jzpfygw,f? bm
a=umifhvJqdkawmh yGifhvif;+yD; yifqdkifr_&SdwJh pD;yGm;a&;awGeJ@ ukefoG,f
a&;eJ@ &if;ESD;jrKyfESHr_awG vGwfvGwfvyfvyf&Sdzdk@ (liberalisation) twGuf
olwdk@&J@uwdu0wfawG b,fvdkydk+yD;aumif;atmif vkyfrvJqdkwmudk
aqG;aEG;Edkif=urSmrdk@ jzpfygw,f? 'gudk =unfhjcif;tm;jzifh tcktusyf
twnf;udk jzpfapcJhwJh vGwfvyfaps;uGufeJ@ tpdk;&&J@ xdef;uGyfr_ t
enf;qHk;jzpfa&; udkyJ qufvkyfzdk@ bk&Sf[m pdwfxufoefaewm xif&Sm;
aeygw,f?
'gayrJh 'Dtpnf;ta0;wufa&mufzdk@ xGef;aygufvmwJhEdkifiH
awG udk bk&Sfu zdwf=um;cJhygw,f? 'g[m vufawG@yx0DEdkifiHa&;udk
todtrSwfyvdkufwmyJ jzpfygw,f? pufr_xdyfoD;EdkifiH 7 EdkifiH (*sD 7)
jzpfwJh uae'g/ jyifopf/ *smreD/ tDwvD/ *syef/ +AdwdefeJ@ tar&duef wdk@
[m ododomomzGH@z;vmwJhEdkifiHawG&J@ yl;aygif;aqmif&Gufr_udk vdktyf
aeygw,f? tJ'D *sD 7 EdkifiHrSm tm*sifwD;em;/ =opa=w;vs/ b&mZD;vf/
wkwf/ tdENd,/ tif'dkeD;&Sm;/ awmifudk&D;,m;/ rufqDudk/ k&Sm;/ aqmf'D
tma&As/ awmiftmz&du/ wl&uDeJ@ Oa&myor*~wdk@ aygif;vdkufjcif;
20

tm;jzifh *sD 20 qdk+yD; jzpfvmw,f? 1999 ckESpfup+yD; *sD 20 u bm


a&;0ef}uD;awG[m yHkrSefawG@qHkcJh=uwm jzpfw,f? 'gayrJh EdkifiHt}uD;
tuJawG pka0;wmuawmh 'Dwcg yxrqHk;t}udrf jzpfw,f? tdkiftrf
tufzfeJ@ urBmhb%fut}uD;tuJawGtjyif ukvor*~taxGaxGt
wGif;a&;rSL;vnf; 'Dtpnf;ta0;udk wufa&muf=uw,f?
tJ'D *sD 20 tpnf;ta0;u aemufqHk;xGufvmwJh a=unm
csufrSmb&ufwef0ktaqmufttHkawG tm;vHk;udk bufpHkyjyifajymif;
vJypf&r,fvdk@ ajymygw,f? 'gayrJh b,fvdkyjyifajymif;vJrvJ qdkwm
udkawmh razmfjyxm;ygbl;? xGef;aygufvmwJhEdkifiHawG/ zGH@z;qJEdkifiHawG
udk ydk+yD;ajyma&;qdkcGifhawG ay;&r,fvdk@om a,bk,sqdkxm;ygw,f?
zGH@z;qJEdkifiHawG&J@ EdkifiHjcm;t&efaiGawGeJ@ tdkiftrftufzfudk jyeftouf
oGif;zdk@ u;yrf;r_rsm;
tJ'D *sD 20 tpnf;ta0;rwdkifrDrSm Oa&myEdkifiHawGu xifom
jrifom&Sda&;/ pnf;rsOf;pnf;urf;pHE_ef;rsm;/ bma&; tzGJ@tpnf;awGudk
e,fpyfausmf}uD;=uyfa&;/ tusyftwnf; pDrHcef@cJaG &;eJ@ wifuowday;
pepfxlaxmifa&; pwJhe,fy,fawGrSm yjyifa&;awGvkyfzdk@ pm&if;ypkcJh=u
w,f? 'gayrJh tdkiftrftufzftaeeJ@ tc&muswJhtcef;u qufygzdk@
awmh oabmwlxm;=uw,f?
tdkiftrftufzf!efcsKyfjzpfwJh 'dkrDepfpxa&mpfcef;u 0g&Sifwef
xdyfoD;tpnf;ta0;[m tdkiftrftufzfw&m;0if qufvufwnf&Sdzdk@
tusyfqdkufaewmudk u,fwifEdkifr,fhtcGifhtvrf;w&yfvdk@ todt
rSwfyygw,f? olu 0g&Sifweftpnf;ta0;rSmwifoGif;zdk@ urBmvHk;qdkif
&m xdef;uGyfa&;r[mAsL[mw&yfudk a&;qGJcJhw,f? t"duygwJh t
csufawGuawmh (1) aiGjyefray:wJhjy\emudk a&wdkajz&Sif;zdk@ tdkiftrftufzf
twGif; acs;aiGopfyHhydk;a&; taqmufttHk zefwD;a&;
(2) tdkiftrftufzftwGuf &if;jrpfrsm; wdk;wuf&&Sda&;
(3) bma&;qdkif&mpnf;rsOf;opfrsm; a&;qGJa&;rSm tdkiftrf
tufzf&J@tcef; pwmawG yg0ifygw,f?
+Adwdef0ef}uD;csKyfa*:'Gefba&mif;u tqdkywJh zGH@z;qJEdkifiHrsm;
u olwdk@&J@ t&efEdkifiHjcm;aiGawG tvHk;t&if;eJ@ tdkiftrftufzfudk acs;
ay;zdk@ qGJaqmifr,fhpDrHudef;udkvnf; cef;u uqdkcJhw,f? urBmhtusyf
twnf;a=umifh ab;awG@aewJh EdkifiHawGudk tdkiftrftufzf&J@ u,fwif
21

a&; tpDtpOftwGuf aiGacs;ay;zdk@ yg&Sif;yifv,fauG@EdkifiHrsm;eJ@ wkwf


EdkifiH0ef}uD;csKyf0rfusm;aygifwdk@udk ba&mif;u wdkufwGef;cJhw,f?
*sD 20 xdyfoD;tpnf;ta0;wufzdk@ tzdwfcH&wJh xGef;opfp
q,fEdkifiH&J@ EdkifiHjcm;t&efaiG[m tar&duefa':vm 3 x&DvsH &Sdw,f?
(Z,m;=unfh) tJ'Dyrm%[m *sD 7 EdkifiHrsm;&J@ EdkifiHjcm;t&efaiG&J@ 2 q
&Sdw,f?
ba&mif;tqdkycsuf[majyma&;qdkcGifh ydk&csif&if aiGwdk;xnfh
=u qdkwmyJ jzpfygw,f? jyifopfbma&;0ef}uD;c&pfpwif;vD*ga';
(Christine Legarde) uvnf; qdkif;iSm;olu b,foDcsif;wD;&rvJqkd
wmudk qHk;jzwfEdkifw,fvdk@ ajym=uovdkyJaygh? aiGr&SdbJ =oZmtm%m
ydk&Sdcsifvdk@ r&bl; r[kwfvm; vdk@ qdkygw,f?
*sD 20 bma&;0ef}uD;awGudk tdkiftrftufzf&J@pDrHcef@cJrG _rSm y
jyifajymif;vJa&;awG paeyg+yDvdk@vnf; c&pfpwif;u ajymygw,f? 'g
[m 2008 ckESpf rwfvu twnfycJhwJh rJay;cGifhtajymif;tvJawGudk
qdkvdkwm jzpfygw,f? wu,fu tJ'Dtajymif;tvJawG[m rqkdp
avmufomjzpf+yD; tdkiftrftufzftwGi;f qHk;jzwfydkifcGifhtm%m csdefcGif
v#mudk wu,fajymif;vJEdkifcJhwm r[kwfyg? tJ'DqHk;jzwfcsuft& w
kwfEdkifiH[m t&if rJtcsdK;tpm; 29 &Sd&muae 37 jzpfvmw,f?
k&Sm;EdkifiHu 26 uae 27 jzpfvmw,f? wzufrSmawmh a&eH
wifydk@EdkifiH 6 EdkifiH (aqmf'Dtma&As/ ul0dwf/ tm&yfapmfbGm;EdkifiH/ um
wm/ blEdkif;eJ@bm&def;) [m rJay;cGifhyg0g 45 &Sd&muae 43 udk
usoGm;ygw,f? tar&duefEdkifiHu 17 uae 168 jzpfoGm;ayr,fh
ta&;}uD;ay:vpDtqHk;tjzwfawGrSm ADwdkoHk;EdkifwJh owfrSwfcsuf jzpf
wJh 15 xufausmfaeqJ jzpfygw,f?
tdkfiftrftufzfudk aiGt&if;tjrpfawG xyfwdk;ay;zdk@udpPudk t
a&;ygwJhtodkif;t0dkif;=um;rSmawmif vlwdkif;u oabmwlwm r[kwfyg?
Oyrm tdkiftrftufzf&J@ pD;yGm;a&;t&m&SdcsKyfa[mif;jzpfwJh uufeuf
dka*ghzfu tar&duefa':vm wpfx&DvsH (odk@) tJ'gxufydk+yD; tdkiftrf
tufzfudkay;r,fqkd&if rSm;rSmyJvdk@ ajymygw,f? tdkiftrftufzfrSm 'D
avmuf}uD;rm;wJh au;qHk;H_;r_awGudk udkifwG,fzdk@ vHkavmufwJh tajccH
taqmufttHk r&SdwJhtwGuf aiGacs;ay;&wm t}uD;tus,f rsm;oGm;
wmyJ jzpfvmr,f? a&wdkaiGray:wJhjy\emeJ@ &ifqdkifae&wJh EdkifiHawGeJ@
wu,fhudk au;jyefrqyfEdkifwJh EdkifiHawGqdk+yD; cGJjcm;zdk@ EdkifiHa&;pdwfqEN
u ydkawmifr&Sdao;w,fvdk@ olu ta=umif;jyygw,f? 'ghtjyif xGef;
aygufvmwJhEdkifiHawG&Sd ukr`%DawGtaeeJ@ t&efaiGawGudk olwdk@&J@A[dk
b%fawGrSm xm;=uzdk@ vdkvdrfhr,f/ 'grSmom aemif 12 v=umvdk@rS acs;
22

aiGaps;uGufyHkrSefjyefrjzpfvmbl;qdk&if ay;acs&r,fhaiGawGudk ay;EdkifrSm


jzpfw,fvdk@vnf; owday;ygw,f?
r=umao;cifu tdkufpvef/ ,lu&def;eJ@ ygupPwefEdkifiHwdk@udk
tdkiftrftufzfu aiGacs;&mrSm owfrSwfcsufawG avsmhenf;oGm;ay
r,fh t&ifvdkyJ bma&;ac|wma&; (fiscal austerity) eJ@ wif;usyfwJh
aiGa=u;ay:vpDawG xm;&Sdcdkif;wkef; jzpfygw,f? Oyrm ygupPwefEdkifiH
taeeJ@ avmifpmeJ@tpm;tpmtwGuf qif;&Jom;awGudk yHhydk;ay;ae
wmudk jzwfawmufzdk@eJ@ A[dkb%fu aiGacs;wmudk &yfypfzdk@ tdkiftrf
tufzfu ajymcJhw,f? tdkufpfvefqdk&ifvnf; ol@twdk;E_ef;udk 12 u
ae 18 odk@ wdk;jrifhcdkif;cJhw,f?
'Dac|wma&;tpDtrHawG[m vuf&Sdbma&; tusyftwnf;
umvrSm t"dupufr_EdkifiH}uD;awGudk tdkiftrftufzfu ay;cJhwJh t}uH
^m%fawGeJ@ vHk;vHk;uGJjym;jcm;em;aew,f? pufr_EdkifiH}uD;awGudkusawmh
pD;yGm;a&;Ed_;qGzdk@twGuf aiGrsm;rsm;oHk;zdk@eJ@ pD;yGm;a&;wHk@qdkif;r_eJ@ yk*~vd
u bma&;uudk umuG,fzdk@twGuf twdk;E_ef;awGav#mhcszdk@ t}uH
y cJhw,f?
ydkus,fjyef@pGmyg0ifa&;
0g&Sifwef *sD 20 xdyfoD;tpnf;ta0;rSm tuef@towfeJ@om
yg0ifcGifh&wmeJ@ v#dK@0Sufr_awGa=umifh urBmht&yfbufqdkif&m tzGJ@t
pnf;awGu jyif;jyif;xefxefuef@uGuf=uw,f? EdkifiHaygif; 115 EdkifiHrS
tzGJ@tpnf;aygif; 890 ausmfyg0ifwJh !Gef@aygif;wyfzJ@G }uD;u *sD 20 r
[kwfbJ ukvor*~u }uD;r;usif;yr,fh tpnf;ta0;yGJusif;ya&;udk
axmufcH=uw,f? urBmay:u tpdk;&awGtm;vHk; yg0if&r,f/ t&yf
buftzGJ@tpnf;awGeJ@ t"dy`m,f&SdwJhxdawG@qufqHr_ vkyf&r,f/ 'Dt
usyftwnf;}uD;a=umifh xdcdkufr_}uD;}uD;cH&wJh tkyfpkawGeJ@ aqG;aEG;zdk@
&Sif;vif;wJhtcsdefZ,m; &Sd&r,f/ uHkvHkus,fjyef@r_ &Sd&r,f/ xifomjrif
om&Sd&r,f/ tqdkycsufawGeJ@ qHk;jzwfcsufrl=urf;awG tpnf;ta0; r
wdkifrD uwifaqG;aEG;Edkfifzdk@ xkwjf yefay;&r,f pojzifh awmif;qdkxm;
w,f?
jyifopforRw qmudkZD&J@ ukvor*~rSm tqifhjrifhtpnf;t
a0;usif;ya&; tqdkycsufudk orRwbk&Sfu y,fcsvdkuf+yD;aemuf ukv
or*~taxGaxGnDvmcHOuU rD*G,fvf'ufpfudkwdk (Miguel d'Escoto)
u 2008 ckESpf atmufwdkbm 30 &ufae@rSm zdk&rfw&yf usif;ycJhygw,f?
tJ'DrSm olu ukvor*~tzGJ@0if 192 EdkifiHvHk;yg0ifEdkifa&;eJ@ ydk+yD; 'Drdku
23

a&pDusa&;wdk@udk awmif;qdkcJhw,f? wHcg;ydwftpnf;ta0;awGuae+yD;


wydkif;wp pDrHcsufawGeJ@ wufokwfdkuf yjyifzmax;wmawG vkyfvdk@
uawmh tifrweftE&m,f}uD;vSygw,f? a&&Snfajz&Sif;a&;twGuf *sD
192 jzpf&ygr,f vdk@ olu qdkygw,f?
tJ'Dtpnf;ta0;rSm urBmhb%f&J@ pD;yGm;a&;ynm&Sif t}uD;
tuJjzpfol *sdK;qufpwpf*vpfuvnf; u|efawmfwdk@[m aemuf b
&ufwef0kwck vkyf&r,fhtcsdefa&mufae+yD vdk@ a=unmcJhw,f? bm
a&;tzGJ@tpnf;awGudkomru wnf&Sdv$rf;rdk;aewJh pD;yGm;a&;t,l0g'
awGudkyg jyefvnfpdppfoHk;oyfzdk@ 'DpD;yGm;a&;tusyftwnf;u tcGifht
vrf;w&yfudk zefwD;ay;cJh+yDvdk@ olu ajymygw,f? aiGvJvS,fa&;E_ef;
xm;awG rwnf+idrfr_a=umifh zGH@z;qJEdkifiHawG tvGefxdcdkufepfem&wm
a=umifh urBmvHk;qdkif&m t&efaiGa=u;pepfopfw&yf zefwD;a&;udk t
jrefpOf;pm;&rSmjzpfw,fvdk@vnf; rSwfcsufay;oGm;w,f?
tJ'Dtpnf;ta0;rSmyJ tDuGm'dkEdkifiH pD;yGm;a&;ay:vpD!dEd_if;
a&;0ef}uD; yD'dkyufpfyD&ufpf (Pedro Pa'ez Pe'rez) u awmiftar&d
uEdkifiHrsm;t=um; pD;yGm;a&;yl;aygif;aqmif&Gufa&;twGuf ajrmfjrifxm;
wJh tqdkycsufw&yfudk wifjyoGm;w,f? ol@tqdkycsufxJrSm EdkifiHjcm;
t&efaiGawG pkpnf;xm;a&;qdkwm yg0ifw,f? olwdk@t=um;rSm t
a&;}uD; uGJvGJcsufwcsdK@udk rajz&Sif;&ao;ayr,fh tm*sifwD;em;/ b&m
ZD;vf/ bdkvDAD;,m;/ tDuGm'dk/ yg&ma*G;/ Oka*G;eJ@ AifeDZJv
G m;EdkifiHawG[m
olwdk@&J@udk,fydkif awmifydkif;b%f (Bank of the South) udk aiGt&if;
tar&duefa':vm 20 bDvsHeJ@ xlaxmifzdk@ oabmwlxm;=uygw,f?
'gayrJh 'Db%f[m b,fvdkvnfywfr,f/ b,fvkyfief;awGudk OD;pm;ay;
aiGaxmufyHhoGm;r,fpwmawGudkawmh apmifh=unfh&ygOD;r,f?
tJ'Dvdk awmiftar&duEdkifiHawGt=um;rSm udk,fydkifb%fw
&yfxlaxmifa&;tjyif wnf+idrfwJh&efyHkaiGw&yfxlaxmifa&;eJ@ tqHk;rSm
awmiftar&duaiGa=u;,lepfwck azmfxkwfa&;awGvnf; yg0ifw,f?
a'owGif;yl;aygif;aqmif&Gufa&; aemufajcvSrf;tjzpf a'owGif;aiG
a=u;qdkif&m oabmwlnDcsuf rSwqifh ,Hk=unfpdwfcs&wJh aiGvJE_ef;
awGudk yl;wGJaqG;aEG;owfrSwfa&; jzpfw,f? a'owGif;ukefoG,fa&; aiG
ay;acsr_awGrSm a':vmtpm; awmiftar&duaiGa=u;udk oHk;pGJa&;/ tJ'D
uwqifh a'oA[dkb%feJ@ bHkt&efaiGa=u;&efyHkaiGtzGJ@ wnfaxmif
a&;pwmawG jzpfw,f? 'grS tJ'Da'oA[dkb%feJ@ a'o &efyHkaiGtzGJ@
awGqDu aiGacs;EdkifrSmjzpfvdk@ awmiftar&duEdkifiHawGtaeeJ@ tdkiftrf
tufzfeJ@urBmhb%fwdk@qDu aiGacs;aep&mrvdkawmhbl;vdk@ qdkygw,f?
24

'DvdkeJ@ awmiftar&du EdkifiHawGt=um; bHkaiGa=u;toHk;ya&;qDodk@ OD;


wnfoGm;rSm jzpfygw,f?
'Daemuf 2008 ckESpf Edk0ifbm 29 rS 'DZifbm 2 &ufae@txd
umwmEdkifiH 'dk[mrSm ukvor*~tpnf;ta0;w&yf usif;yjyefygw,f?
zGH@z;wdk;wufa&;twGuf aiGa=u;axmufyHha&;qdkif&m aemufqufwGJ t
pnf;ta0; jzpfw,f? tJ'Dtpnf;ta0;rSm rufcdkpD;yGm;a&;jiif;cHk aqG;
aEG;r_eJ@ qHk;jzwfcsufcsrSwfr_awGrSm ukvor*~&J@tcef;udk ab;z,fxm;
zdk@ uae'g&J@axmufcHr_eJ@ tar&duefu u;pm;cJhw,f? 'gayrJh enf;enf;
av#mhayghxm;wJh qHk;jzwfcsufudkawmh csrSwfEdkifcJhw,f? urBmhbm
a&;eJ@ pD;yGm;a&;tusyftwnf;udpP/ ,if;wdk@u zGH@z;wdk;wufr_tay: xd
cdkufapr_wdk@qdkif&m tjrifhqHk;tqifh uGefz&ifhw&yfudk ukvor*~u ac:
qdkusif;yay;&r,f? 'DuGefz&ifhudk taxGaxGnDvmcHOuUu pnf;Hk;ac:
qdkay;&rSmjzpf+yD; vdktyfwmawGudk 2009 ckESpfrwfvrwdkifrD jyifqif+yD;
jzpf&r,f?
tJ'DuGefz&ifhu b&ufwef0k&J@taqmufttHkawGudk *sD 20
tpnf;ta0;rSmvdk tao;pm;yjyifa&;awGvkyfzdk@ aqG;aEG;wmrsdK; r
[kwfbJ wu,fxdxda&mufa&muf yjyifajymif;vJa&;awGvkyfzdk@txd
OD;wnfoGm;Edkifrvm;? vuf&Sdpepf&J@ w&m;r#wr_r&SdwmawGudk oabm
wlnDr_topfw&yfeJ@ udkifwG,fajz&Sif;Edkifrvm;? 'gawGu apmifh=unfh&
OD;rSm jzpfygw,f?
yxreJ@'kwd,b&ufwef0k
yxrb&ufwef0k usif;ywkef;utajctaeeJ@ tcktajctae
rwlawmhygbl;? yxrb&ufwef0ktpnf;ta0;usif;ywJh 1944 rSm qdk
&if Oa&my[m emZD*smreDvufatmufrSm &SdaeqJ jzpfw,f? emZD
vufatmufu vGwfajrmufzdk@twGuf taemufbufppfrsufESmrSm t
axGaxGxdk;ppfudk tar&duefOD;qmif+yD; qifE$JcJhwm jzpfw,f? 'Daemuf
emZDvufatmufu vGwfajrmufvmawmhvnf; jymyHkb0u jyefem
vefxlzdk@ tar&duefudk tm;udk;&wmyg? tar&duefuvnf; rm&S,f
pDrHudef; eJ@ ulnDcJhw,f? tar&duefu pD;yGm;a&;/ ppfa&;/ EdkifiHa&;
tbufbufu plygyg0gtjzpf ay:xGef;vmcsdef jzpfw,f? 'ga=umifh tJ'D
b&ufwef0kpepf[m tawmfrsm;rsm; tar&duefudk A[dkyxm;wm
awG@&wm jzpfw,f?
tcktcsdefuawmh tJ'Dvdk r[kwfawmhygbl;? pD;yGm;a&; tusyf
twnf;udku tar&duefu pjzpfvmwm jzpfw,f? ESpf&Snfvrsm; vdk
25

aiGt}uD;tus,fjywJh bwf*sufeJ@ c&D;ESifvmwJh tar&duef[m tckpD;


yGm;ysufuyfa=umifh aiGawGydkoHk;&awmhrSm jzpfw,f? tJ'DvdkaiGawG
b,fvdk&SmrvJ? aiGxyfacs;r,fhEdkifiHawmh ray:ao;yg? 'ga=umifh a':
vmxyfdkufESdyfxkwfzdk@ jyifae&w,f? 'Dvkdvkyfjyef&ifvnf; a':vmaps;
xyfusr,fh tE&m,f&Sdaew,f? EdkifiHjcm;t&efaiG a':vmawG&SdaewJh
EdkifiHawGu 'DvdkjzpfrSmudk vdkvm;rSm r[kwfygbl;? 'ga=umifh wkwfEdkifiH
u EdkifiHjcm;t&efaiGtjzpf a':vmtpm; r[mt&efaiGa=u; w&yf
xlaxmifzdk@ ajymaewm jzpfygw,f? k&Sm;EdkifiHuvnf; 'gudk axmuf
cHygw,f? jyifopfEdkifiHuvnf; vef'ef *sD 20 tpnf;ta0;rSm olwdk@
tqdkyxm;ovdk ydkrdkwif;usyfwJh bma&;xdef;uGyfr_awG rcsrSwfEdkifbl;
qdk&if oabmwlnDcsufudk vufrSwfxdk;rSm r[kwfbl;vdk@ ajymaeygw,f?
'Dvdkqdkvdk@ tar&duef&J@r[mtiftm;}uD;EdkifiH tcef;u +yD;qHk;
ed*Hk;csKyfoGm;+yDvdk@ qdkvdkwm r[kwfyg? yxr b&ufwef0k umvavmuf
wefcdk;rxGm;Edkifawmhwmudkom qdkvdkwm jzpfygw,f?
tck xGef;opfpEdkifiHawG&J@ tiftm;uvnf; rao;yg? 'g
a=umifhvnf; olwdk@udk tckvdk *sD 20 tpnf;ta0;xJ xnfhxm;wm
jzpfygw,f? olwdk@&J@toHawGuvnf; 'kwd,b&ufwef0ktwGuf ta&;
ygwJhtcef;u &SdaerSm jzpfygw,f? 'ghtjyif usefwwd,urBm EdkifiHawG
uvnf; txufrSmwifjycJhovdk *sD 192 qdk+yD; ajymaewmvnf; &Sdyg
w,f? 'g[m usdK;a=umif;qDavsmfwJh tqdkycsuf jzpfygw,f?
'Dvdk tajctaeeJ@ toHrsdK;pHkatmufrSm 'kwd,b&ufwef0k
b,fvdkjzpfvmrvJqdkwm apmifh=unfh&rSmyg?
EdkifiHwumbma&;pepfopftwGuf tqdkycsufrsm;
vuf&Sdw&m;r#wr_r&SdwJh bma&;pepfudk tao;pm; yjyif
ajymif;vJr_av;awGvkyfHkeJ@ r+yD;awmhyg? vHk;0O\Hk yjyifajymif;vJ&
awmhrSm jzpfygw,f? pm;eyf&duQm/ vlr_a&;/ &moDOwkeJ@ avmifpmt
usyftwnf;awGa=umifh jzpfay:vmwJh pdefac:r_awGudk udkifwG,fajz&Sif;
zdk@qdk&if EdkifiHtoD;oD;&Sd &if;ESD;jrKyfESHr_awGudk jyefvnfxdef;!d&rSm jzpfyg
w,f? t&if;tESD;awG xGufajy;r_udk rxdef;csKyfEdkifbJ tJ'Dvdk vkyfEdkifrSm
r[kwfyg?
bma&;pepfopfu aumfydka&;&Sif;}uD;awGeJ@ woD;yk*~v csrf;
omu,f0olawG tcGefaiGa':vmbDvsHeJ@csD+yD; a&Smifwdrf;&m edAmefpcef;
awGudk ydwfypfEdkifzdk@ vdkygw,f? avhvmr_awGt& t&if;tESD;xGufajy;r_/
tcGefa&Smifwdrf;r_eJ@ tjcm;w&m;r0ifvkyf&yfawGa=umifh awmifydkif;EdkifiH
26

awG[m ESpfpOf tar&duefa':vm 500 bDvsHuae wpfx&DvsHtxd qHk;


H_;r_awG &Sdaew,f?
&if;ESD;jrKyfESHr_awGudk 'Drdkua&pDusus jyefvnfxdef;uGyfEdkifa&;
twGuf EdkifiHtvdkufpDrHcsufawGcsrSwf&mrSm tqifajyacsmarG@apzdk@ yHhydk;
ay;r,fh EdkifiHwumbma&;ydokum vdktyfygw,f? 1941 ckESpfwkef;
u udef;u tckvdk owday;cJhzl;w,f? tuGyfavsmh&J&J aiGa=u;awG[m
urBmywf+yD; yHkrSefvnfywfaewJhvkyfief;awGudk zdkz&Jjzpfapvdrfhr,f? t
&if; pD;qif;v_yf&Sm;r_ xdef;uGyfa&;udk vkyfzdk@uvJG+yD; tjcm;r&Sdyg? 'g
udk=unfhjcif;tm;jzifh bma&;ydkif;rSm ydk+yD; trsdK;om;qefapa&;udk udef;
u axmufcHa=umif; odEdkifygw,f? 'grS jyifyzdtm; odk@r[kwf t&if;
xGufajy;rSmudk a=umufp&mrvdkbJ tpdk;&awG[m olwdk@&J@bma&;eJ@
aiGa=u;ay:vpDawGudk uGyfuJEdkifrSm jzpfygw,f?
e*dku b&ufwef0kpepf[m t&if;v_yf&Sm;pD;qif;r_awGtay:
trsdK;om;xdef;csKyfr_udk ododomomcGifhycJhwm jzpfw,f? 1975 wkef;
uqdk&if pufr_EdkifiH 17 EdkifiHeJ@ zGH@z;qJEdkifiH 85 EdkifiHrSm t&if;pD;qif;
v_yf&Sm;r_tay: yHkpHwrsdK;rsdK;eJ@ yrm%uef@owfr_awG &SdcJh=uw,f?
1990 ckESpftxd pufr_ 11 EdkifiHeJ@ zGH@z;qJ 109 EdkifiHwdk@rSm tJ'grsdK; &Sd=u
wkef;jzpfw,f? 'gayrJh EdkifiHjcm;&if;ESD;jrKyfESHr_awGudk qGJaqmifEdkifzdk@t
wGufqdk+yD; tdkiftrftufzf&J@ tm;ay;r_a=umifh wjznf;jznf;eJ@ wEdkifiH+yD;
wEdkifiH tJ'Duef@owfr_awGudk pGef@v$wf+yD; olwdk@&J@bma&;aps;uGufudk
vGwfvGwfvyfvyfv_yf&Sm;cGifh ay;cJh=uw,f?
vGwfvyfpGmukefoG,fa&;oabmwlnDcsufawGuvnf; bm
a&;aps;uGufvGwfvyfcGifhudk tm;jznfhay;w,f? Oyrmtm;jzifh ajrmuf
tar&du vGwfvyfpGmukefoG,fa&; oabmwlnDcsuf (NAFTA) u t
&if;eJ@EdkifiHjcm;aiGvJvS,fa&;tay: xdef;csKyfr_vkyfwmawGudk cGifhryygbl;?
urBmhukefoG,fa&;tzGJ@csKyf}uD; (WTO) uvnf; ol@&J@ 0efaqmifr_qdkif
&m taxGaxGoabmwlnDcsuf (General Agreement on Trade in
Services) t& bma&;qdkif&m0efaqmifr_urSm xdef;uGyfr_awG
av#mhcsa&;udk tm;ay;cJhw,f? ukefoG,fa&; oabmwlnDcsufawGrSm yg
wJh bma&;0efaqmifr_vkyfief;awGtay: xdef;uGyfr_awGudk z,f&Sm;
ypfapcJhw,f?
t&if;csKyfxdef;r_awG&Sd+yDqdk&if zGH@z;qJEdkifiHawGtaeeJ@ wGufq
aps;upm;olawGu olwdk@aiGa=u;awGtay: wdkfufcdkufvmr,fhab; tE
&m,fudk umuG,fzdk@ t&efEdkifiHjcm;aiGawG rsm;rsm;aqmifxm;p&m rvdk
awmhbl;? tJ'Dvdk aqmifxm;r,fhtpm; a&&Snfvlom;zGH@z;wdk;wufa&;
uawGrSm &if;ESD;jrKyfESHEdkifrSm jzpfw,f?
27

aemufta&;}uD;vkyfief;wckuawmh EdkifiHjcm;aiG v$Jajymif;r_


awGtay: tcGeftenf;i,f (Currency Transaction Tax CTT) aumuf
cHa&;yJ jzpfygw,f? 'Denf;eJ@ aiGa=u;wGufqaps;upm;r_awGudk [ef@wm;
Edkifygvdrfhr,f? tJ'DtcGef[m aps;uGufudk a&&Snfxdcdkufr_ rjzpfapzdk@
enf;enf;yJaumufzdk@ jzpfygw,f? 'gayrJh umpDEdkt&if;&Sif}uD;awGavmif;
upm;rvkyfrdapzdk@awmh t[ef@twm; jzpfapygvdrfhr,f?
aemufxyfta&;}uD;wJh udpPwckuawmh w&m;r0ifwJhau;
jrnfawGudk owfrSwfavsmfypfr,fh wdkif;jynftau; y,fzsufa&;,EW&m;
yJ jzpfygw,f? 'DvdkudpPawGudk udikf fwG,fajz&Sif;zdk@ vuf&Sdwnf&SdaewJh yg
&Duvyfvdk tzGJ@tpnf;awG[m +rD&SifEdkifiHawGu }uD;pdk;aewm jzpfw,f?
+rD&Sif+rDpm;ESpfzufpvHk; wef;wltcGifhta&;&+yD; bufvdkufr_r&SdwJh qHk;
jzwfcsufawG csrSwfEdkifr,fh au;+rDqdkif&m cHkorm"dHk; ,E&m;topfudk
zefwD;&rSm jzpfygw,f?
&moDOw kajymif;vJr_tE&m,fudk umuG,f[ef@wm;zdk@vnf;
vdkygw,f? tuef@towf&SdwJh kyfuif;avmifpmawGudk ajrmufydkif;EdkifiH
awGu tvGeftrif;oHk;pGJcJhwJhtwGuf awmifydkif;EdkifiHawGtay:rSm a*
[aA'tau; wif&Sdaeygw,f? 'ga=umifh pepfopfrSm ajrmufydkif;EdkifiH
awGrSm oHk;pGJwJh kyfuif;avmifpmawGtwGuf bHkumbGefcGef aumufcH
&ygr,f? aumufcH&&SdwJhtcGefaiGudk awmifydkif;EdkifiHu a*[pepfysufpD;
r_udk jyefvnfjyifqifa&;eJ@ avmifpmxdef;odrf;a&;eJ@ topfjyefjzpfapa&;
vkyfief;awGrSm oHk;pGJap&ygr,f? 'Dvkyfief;udk urBmhb%fu OD;pD;vkyfudkif
wmr[kwfbJ ukvor*~at*sifpDwckcku OD;pD;apoifhw,f?
bma&;pepfopf[m vif;waiGa=u;tzGJ@awG (vulture funds)
&J@ v_yf&Sm;r_udkvnf; &yfwef@ypf&ygr,f? tau;tjynfhjyefr&awmhbl;
vdk@ ,lqoGm;wJh +rD&SifawGqDu EdkifiHjcm;au;+rDawGudk aps;aygaygeJ@
tJ'Dyk*~vdu tzGJ@tpnf;awGu 0,f,lvdkuf=uw,f? 'DaemufrSm tJ'D
(vulture funds) awGu +rDpm;EdkifiHawGudk w&m;Hk;rSm w&m;pGJ+yD; olwdk@
ukefusxm;wmxuf tqrsm;pGmrsm;wJh aiGa=u;udk &,l=uw,f?
'gawG[m &nfrSef;csufawmh jrifhygw,f? 'gayrJh b&ufwef0k
topfrSm 'DtpDtpOfawG rygbl;qdk&ifawmh urBmvHk;qdkif&m w&m;r#w
r_eJ@ a*[pepfa&&SnfwnfwHhr_awGudk &&SdEdkifrSm r[kwfygbl;?
&nf!ef; - What Kind of a "New" Bretton Woods Will Emerge from
the Crisis? by John Dillon
- The United States, Europe and Bretton Woods II by George
Friedman and Peter Zeihan

=unf0if;
28

usqHk;awmhr,fh

eD,dkvpfb&,f0g'

pdefcsif;=unf
eD,dkvpfb&,f0g' aemufqkwfae&wmudk twdkif;om;jrifae&ygw,f?
ol@&J@ t"dutrSwfvuQ%m}uD;oHk;ckjzpfwJh ukefoG,fa&;rSmxdef;csKyfr_
rxm;jcif;/ bma&;rSm xdef;csKyfr_rxm;jcif;eJ@ bma&;uGm[r_awG
udk aSmifuGif;+yD;ckdifrmwJh bma&;pepf w&yfxm;Sdjcif; qdkwmawG
[m ae&mwumrSm y,fzsufjcif;cHae&yg+yD? tar&dueforRw tdkbm;
rm;u ol@ EdkifiHom;awGudk tar&duefEdkifiHjzpfypPnf;awG udk0,fygvdk@
wdkufwGef;aewm/jynfyukr`%DawGudk tvkyfawG cGJvkyfcdkif;aewJh ukr`
%DawGudk ta&;,l&zdk@ pOf;pm;aewm wdk@[m udk,fusdK;pD;yGm; um
uG,fa&; (protectionism) &J@ y%mrajcvSrf;awGyJ jzpfygw,f? tar&d
uefeJ@+Adwdefwdk@rSm bma&;vkyfief;awGudk EdkifiHawmfu csKyfudkifae
wm[mvnf; bma&;xdef;csKyfr_ rxm;a&;qdkwmeJ@ qef@usif&mudk
OD;wnfaewmyJ jzpfygw,f?
'gayrJh tckaqG;aEG;ae=uwmu 'Dtajctae[m 'Dt}udrf pD;
yGm;a&; usqif;r_+yD;&if yHkrSeftwdkif; jyefjzpfOD;rvm;/ rjzpfawmhbl;
vm;qdkwmygyJ? obm0uspGmyJ eD,dkvpfb&,f0g'udk udk;uG,folawGu
'g[m ,m,Dtjcif;t&mom jzpfw,f/ yHkrSeftwdkif; jyefjzpfwmeJ@ w
+yKdifeufwnf; aiGa=u;e,fy,fudk jyef+yD; yk*~vduydkifjyefvkyf&r,fvdk@ ,Hk
=unfajymqdkae=uygw,f? pD;yGm;a&;usqif;r_uae vGwfajrmuf&if b
ma&;uGm[r_awG jyefavsmhyg;oGm;r,fvdk@vnf; ajymqdkae=uygw,f?
'gayrJh taumif;qHk;qdkwm jyefjzpfOD;awmifrS rlvtwdkif;uawmh vHk;0
rjzpfEdkifawmhygbl;? 'Dt}udrfusqif;r_}uD;u azmfjyvdkufwJh tcsuf w
csufuawmh aemifrSm aps;uGufawGudk rxdef;csKyfbJ v$wfxm;vdk@ rjzpf
awmhbl;qdkwmygyJ? 'Dwcguyfausmf+yD;&ifvnf; bma&;aps;uGufawG
udk pnf;urf;awG=uyfrwfzdk@ trsm;}uD;vkyf&awmhrSmyg? tar&duefeJ@
29

t*Fvdyfwdk@t=um; wjcm; bmuGJvGJr_awGSdSd/ 'Dtcsuftay:rSmawmh


wxyfwnf;jrif=uygw,f?
ajym&&if 'Dw}udrfpD;yGm;a&;usqif;r_}uD;[m tvG,feJ@/ jref
jrefqefqef ausmfvGefoGm;r,hfoabm rSdygbl;? 'Dvdk=umae&wm&J@
ta&;}uD;wJh ta=umif;&if;wcku EdkifiHwumbmt&if;&J@ tawG;
tac:jzpfwJh eD,dkvpfb&,f0g'&J@ tpOftvmawG uGif;usefpJ+G rJaeao;
vdk@yJ jzpfygw,f? tJ'Dvdk rpGef@v$wfEdkifav/ 'Dt}udrf pD;yGm;a&;usqif;
r_}uD;u emwmSnfav jzpfygvdrfhr,f?
vlxkoHk;tm;udk wdk;csJ@a&;
pD;yGm;a&;usqif;r_}uD;twGuf oHk;pGJae=uwJh tjrifomqHk;aq;
+rD;wdkuawmh vlxkoHk;pGJr_uwqihf 0,fvdktm;udk wdk;csJ@wmygyJ? 'gayrJh
vufawG@rSm 'DvdkaiGa=u;pD;qif;r_zefwD;wm oufoufeJ@ r&ygbl;? bm
a=umifhvJqdkawmh aiGa=u;taqmufttHk}uD;awG (Oyrmb%f)/ aiG
a=u; trsm;}uD;ydkifqdkifolawGu aiGa=u;pD;qif;vnfywfzdk@twGuf tJ'D
xnfhoGif;vdkufwJh aiGa=u;awGudk pkyf,lvdkufvdk@jzpfygw,f? aemuf+yD;
vufSd pD;yGm;a&;usqif;r_}uD;a=umifh jzpfay:vmwJh aiGa=u;vnfywf
pD;qif;r_ [muGuf[m tifrwefrS}uD;vSygw,f? 'gudk wcsdK@abm*aA
'orm;awGu aiGa=u;pD;qif;r_axmifacsmufvdk@awmif ac:=uygw,f?
'DvdkaiGa=u;pD;qif;vnfywfr_twGuf aiGawGxnfhoGif;r,fqdk
&if e,fy,fwck/ ESpfckavmufrSmom xnhfoGif;vdk@rjzpfygbl;? ta&;yg
wJhe,fy,fpHkrSm trsm;}uD;xnfhoGif;&rSmyg/ 'gayrJh 'gudk EdkifiHwum
bmt&if;u r}uKdufygbl;? 'ga=umihfvnf; tJ'Dvdkvkyfwmudk b,f
rSmrS rawG@&ao;ygbl;? tar&duefeJ@wkwfwdk@u aiGawGeJ@ wGef;tm;
ay;zdk@ pDpOfvkyfudkifaeygw,f? 'gayrJh tar&duefu oHk;r,fhaiG[m
enf;vGef;aeygw,f? rxda&mufEdkifygbl;? wkwfvkyfrSmudkvnf; apmifh
=unhf&OD;rSmyg? Oa&myuawmh 'DudpPrSm eur`wd/ wkwfwkwfrS rv_yf
ygbl;?
bmt&if;[m trsm;jynfoltwGuf toHk;p&dwfcsrSwfwm
rSefor#udk rESpf+rKd@ygbl;? tpdk;&u0if+yD;cs,fvS,fw,fvdk@ xifp&mSdwJh
vkyf&yfrSefor#udkvnf; olwdk@twGuftusdK;rSdbl;xif&if rESpfr@ygbl;?
1929 ckESpfwkef;u t*FvefrSm vpfb&,fygwDacgif;aqmif vdGKufa*smh
(Llyod George) u abm*aA'ynmSifudef;pf (Keynes) &J@ t}uHay;
csuft& +AdwdefEdkifiHrSmtvkyfvufrJhjzpfr_ wdkufzsufa&;twGuf tpdk;&&J@
acs;aiGeJ@ tvkyfawGazmfxkwfzdk@ wifjyawmh bmt&if;&J@ pum;udk
30

omem;axmifwJh +Adwdo#tpdk;&aiGwdkuf[m jiif;y,fcJhygw,f? tvm;


wlyJ 1930pkESpfrsm;wkef;u pD;yGm;ysufuyf}uD; twGif;rSm udef;pf&J@ t}uH
jyKr_eJ@ *smreDEdkifiH tvkyform;or*~wcsdK@u wifjyvmwJh tpdk;&aiGudk
toHk;ya&;pDrHcsufvnf; y,fcsjcif;cHcJh&ygw,f?
udef;pf&J@t,ltqawGudk OyuQmjyKcJhwJh t&if;Sifpepf[m ppf
p&dwfawGeJ@rS jyefemvefxlcJhygw,f? pD;yGm;a&;uyf}uD;xJuae OD;qHk;
xGufvmEdkifolu *syefyg? *syefzufqpf ppftpdk;&u ol@EdkifiHudk ppfvuf
eufwyfqifa&;awG t}uD;tus,fvkyf+yD; pD;yGm;a&;uyfudk ausmfv$m;
cJhwmjzpfygw,f? 'kwd,u emZDawGwufvm+yDjzpfwJh *smreD? vpfb
&,ft&if;Sifrsm;&J@ pD;yGm;a&;awG[m 30 pkESpfrsm;ukefcgeD;/ zufqpf
awGudk &ifqdkifzdk@twGuf ppfjyifqif/ ppfvufeufawG wyfqif=uawmhrS
jyefaumif;vmwmjzpfygw,f? tJ'Davmuft=um}uD; pD;yGm;a&;uyf}uD;
=umcJhwm&J@t"duuswJh ta=umif;&if;wcku EdkifiHhaiGeJ@ trsm;jynfol
twGuf toHk;cszdk@tpDtpOfawGudk qef@usifvufrcHcJhvdk@jzpfygw,f?
'Dvdkqef@usifwm&J@ t"duta=umif;&if;uawmh EdkifiHawmfu
ae+yD; t&if;&SifpD;yGm;a&;udk 0ifvkyfudkifw,fvdk@qdkvdkufwmeJ@ t&if;&Sif
awG&J@ w&m;0ifwnf&Sdr_udk xdcdkufapvdk@yJjzpfygw,f? EdkifiHawmfuae
vkyfief;awGudk xda&mufpGm vnfywfapEdkifw,fqdk&if/ 'grSr[kwf pepf
}uD;udk acsmarG@pGmvnfywfapEdkifw,fqdk&if t&if;&SifawGudk bmt
wGuf vdktyfaeOD;rSmvJ? 'Dvdkar;cGef;udk bmt&if;udk udk,fpm;ywJh
t&if;&SifawG (udef;pfpum;eJ@qdk&if b,ftoHk;0ifwJhtcef;rSmrS ryg0if
wJh &if;ESD; ryfESHolawG) u rcHEdkifygbl;?
ppf}uD;+yD;wJ@ aemufydkif;ESpfawGusrS bmt&if;[m tm;
enf;vmvdk@ txufuajymcJhwJhqef@usifr_awG wpHkw&m avsmhenf;
vmygw,f? ppf}uD;[m a&S@wef;a&muf t&if;&SifEdkifiH}uD;awGu vl
wef;pm;awG&J@ tiftm;wnfSdr_udk ajymif;vJapcJhygw,f? bmt&if;
&J@ vlr_a&;/ EdkifiHa&; t&Sdef=oZm wpHkw&musqif;cJh+yD; tvkyform; vl
wef;pm;rSmawmh wpHkw&m wufvmcJhygw,f? 'gudk (yHkpHa[mif;) qdk
S,f'Drdkua&pD jyefvnftm;aumif;vm+yD; udef;pf&J@ aps;uGufawmif;qdk
r_ uGyfuJa&; t,ltqudk pwifusifhoHk;vm=uygw,f? 'gayrJh 'DvdkeJ@
t&if;tESD; pkpnf;r_awGjzpfvm+yD; aiGa=u;tkyfpkawGjzpfvm/ aemufqHk;
rSm aiGa=u;t& *vdkb,fvdkufaZ;&Sif;jzpfvm+yD; bmt&if;&Sifpepf
[m udef;pf&J@ aps;uGufawmif;qdkr_ uGyfuJa&;t,ltqtay: jyeft
Edkif&oGm;ygw,f? 'DvdkeJ@ eD,dkvpfb&,f0g'eJ@ *vdkb,fvdkufaZ;&Sif;awG
jzpfay:vmawmhwmyg?
31

'Gd[eJ@ydyuQawG yGrf;aewJh t&if;Sifpepf


EdkifiHwumbmt&if;[m tckvdktcgrSmawmifrSyJ EdkifiH
awmf toHk;p&dwfyHkomefeJ@ aiGa=u;pD;qif;r_ wGef;tm;ay;wmudk o
abmrusEdkifygbl;? ('DvdktcgrSm tenf;qHk; EdkifiHa&;t& kyfjyaumif;
atmif trsm;jynfoltwGuf toHk;awGjy&ygw,f)? olwdk@[m EdkifiH
awmfuae jynfolawG&J@aiGawGudk toHk;jyK+yD; 'kuQawG@aewJh olwdk@ aiG
a=u;pepf}uD;udk u,fwifwmrsdK; jzpfapcsifwmyg? wenf;ajym&&if t
rsm;jynfolydkifwJhaiGudkvnf; olwdk@twGufyJ jzpfapcsifwmyg?
txufrSmajymcJhovdkyJ bmt&if;a=umifh pD;yGm;a&; us
qif;r_[m &Snf=umvmwmeJ@tr# tvkyform;awGrSm tvkyfvufrJh
umvawG=um/ v,form;eJ@vkyfief;&SifawGrSm pD;yGm;a&;xdcdkufpwJh t
edmHkawG[mvnf; wm&Snf wnf&SdaerSmjzpfygw,f? 'DvdkeJ@yJ bm
t&if;u eD,dkvpfb&,ftawG;tac:udk rpGef@v$wfcsifav eD,dkvpfb
&,f0g' qufvufwnfSdr_udk +cdrf;ajcmufaerSmjzpfygw,f? t&if;&Sif0g'
&J@ ydyuQvdk@ qdkvdkufwm 'ga=umihfyJjzpfygw,f?
aps;uGufawGudk v$wfrxm;oifh/ EdkifiHawmfu uGyfuJoifhwJh
aemufta=umif;wck &Sdygao;w,f? vGwfvyfwJh aps;uGuf/ txl;
ojzihf vGwfvyfwJhaiGa=u;aps;uGuf&SdwJh t&if;&SifpD;yGm;a&;rSm yl
azmif;awGjzpfay:wmeJ@ ylazmif;awG aygufuJw
G mawG rjywfjzpf
ay:aerSmyg? ylazmif;awG jzpfay:wJhtcgrSm pD;yGm;a&;wuf+yD; yl
azmif;awGaygufuJw
G JhtcgrSm pD;yGm;a&;usqif;r_}uD;awGjzpfay:wmygyJ?
'Dvdk ylazmif;aygufuGJwmawGjzpfwdkif; jyifyu0if+yD; axmuful&
wmygyJ? tJ'Dvdk taxmuftulawG &aevdk@uawmh t&if;&Sifpepf[m
rwfaewmygyJ? 'gayrJh r&&ifvnf; {&mr usqif;r_}uD;awG jzpfwwf
ygw,f?
yxrurBmppfrwdkifrDu t&if;&Sifpepf[me,fy,fwdk;csJ@jcif;
qdkwJh taxmuftuludk&cJhygw,f? tJ'gu oef;aygif;rsm;pGmaom O
a&mywdkufom;awG tar&duef/ =opa=w;vs/ e,l;ZDvef/ uae'g/
awmiftmz&dupwJh a&=unf&m jrufEk&ma'oawGudk oGm;+yD; a'ocH
awGqDuajrawGudkvk,uf tajccs=uwmygyJ? olwdk@tajccs&m ae&m
opfawGtwGuf ypPnf;trsdK;rsdK;/ txl;ojzifh tajccHtaqmufttHk
(infrastructure) awGtwGuf wdkufkduf/ 'grSr[kwfoG,f0dkuf 0,fvdktm;
awGa=umihf urBmht&if;&SifpepftwGuf jynfywifydk@r_awGuae t}uD;
tus,fpD;yGm;jzpfcJhygw,f? 'gayrJh 'Dom,mwJhumv}uD;[m yxr u
rBmppf}uD;jzpfawmh tqHk;wdkifoGm;ygawmhw,f? 'DppfyJGumv[m t
&if;&SSifpepftzdk@ jyifyu taxmuftulr&wJh umvvdk@ ajym&ygr,f?
32

'Dawmh 1920 pkESpfrsm;taESmif;ydkif;rSm pD;yGm;a&;uyf}uD; jzpfay:vm


wm[m odyfawmhrqef;ygbl;?
udef;pfuay;wJh EdkifiHawmfoHk;pGJr_[m 0,fvdktm;udk ay:ayguf
ap&r,f qdkwJhaq;t!ef;[mjyifyu taxmuftuludk zefwD;cdkif;
wmygyJ? 'kwd,urBmppf}uD;+yD;awmh t&if;&SifpepftaeeJ@ umv=um
&SnfpGm pD;yGm;a&; yGifhvef;cJhwm[m tJ'Djyify taxmuftuludk &cJhvdk@
yJjzpfygw,f? 'gayrJh udef;pfajymwJh 0,fvdktm;pDrHcsuf qdkwmudkvnf;
pGef@ypf/ aemuf+yD; EdkifiHwumbmt&if;vnf; ay:vmwJhaemufawmh
t&if;&SifpepfrSm taxmuftulrJhwJhb0 jyefa&mufoGm;ygw,f? 'DvdkeJ@
1990 pkESpfrsm;&J@ ylazmif;aygufuJrG _jzpfay:+yD; pD;yGm;a&;usqif;r_}uD;
ay:aygufwmygyJ?
tckvnf;yJ EdkifiHawmfoHk;pGJr_qdkwJh taxmuftul}uD;wck rkcs
vdktyfaeygw,f? 'gayrJh 'g[m pepfxJrSmudk xnfhoGif;owfrSwfxm;
wJh taxmuftulrsdK;jzpf&rSmyg? Edk@rdk@vdk@uawmh 'DoHo&mxJu xGuf
EdkifrSm r[kwfygbl;? 'gayrJh jy\emu t&if;&Sifpepfu pDrHudef;cswJh
pD;yGm;a&;udk vufrcHygbl;/ qef@usifygw,f? txufrSmajymcJhwJh ay:
aygufcJhwJh taxmuftulawG[m wrifvkyf,lwmawG r[kwfygbl;? r
awmfwq &SdwmawGjzpfygw,f? ppfyJ/G vlwef;pm;wdkufyJG pwmawG
uae ay:xGufwmjzpfygw,f? 'ga=umifh a&S@rSm t&if;&SifpepftaeeJ@
pDrHudef;topfawG csrSwfrvm;/ 'grSr[kwf wjcm;pepfwckudkyJ ae&m
z,fay;rvm;/ bmrS twdtusrajymEdkifygbl;? wckyJ twdtus ajym
Edkifygw,f? tJ'gu awmh eD,dkvpfb&,f0g'[m ae0if+yDqdkwmygyJ?
pdefcsif;junf

a&S@rSm t&if;&SifpepftaeeJ@ pDrHudef;topfawG csrSwfrvm;/


'grSr[kwf wjcm;pepfwckudkyJ ae&mz,fay;rvm;/ bmrS
twdtusrajymEdkifygbl;? wckyJ twdtus ajymEdkifygw,f? tJ'gu
awmh eD,dkvpfb&,f0g'[m ae0if+yDqdkwmygyJ?

33

b&pfwef0k pepfta=umif;
odaumif;p&m

(&Jabmf _,Of)
urBmhpD;yGm;a&; bma&; tusyftwnf;pwifusa&mufvmwJh 2008
ckESpf tv,fykdif;avmufupvkd@ b&ufwef0kpepf (Bretton Woods
System) qdkwJh pum;vHk; owif;aqmif;yg;rsm;rSm r=umc% awG@vm &
ygw,f?
uJ 'gjzifh b&ifwef0kpepf qkdwm bmygvdrfh?
b&ufwef0kpepfqdkwm[m urBmht"du pufr_EkdifiH}uD;rsm; t
=um;&SdwJh ukefoG,fa&;eJ@ bma&;qufqHr_ pnf;rsOf;Oya'orsm;ukd
wnfaqmufay;vdkufwJh aiGa=u;qkdif&m pDrHtkyfcsKyfr_pepfw&yfom jzpf
ygw,f?
'kwd,urBmppf+yD;cgeD; ppft+yD; EkdifiHwumhpD;yGm;a&;pepf jyef
vnfwnfaqmufzkd@ jyifqifwJhtaeeJ@ EkdifiHwumaiGa=u;eJ@bma&;
uGefz&ifh}uD;ukd tar&duef e,l;[Jrf_dif;,m;jynfe,f b&ufwef0k t
&yf&Sd 0g&Sifwefa[mfw,frSm 1944 ckESpf ZlvkdifvtwGif;rSm usif;ycJhyg
w,f? r[mrdwfEkdifiHaygif; 44 EkdifiHu ukd,fpm;vS,faygif; 730 wuf
a&mufcJhygw,f? tJ'DrSm ukd,fpm;vS,ftrsm;tjym; tjyeftvSef aqG;
aEG;=u+yD; b&ufwef0koabmwlnDcsufukd csKyfqkdcJh=uw,f?
tJ'DoabmwlnDr_uae+yD; EkdifiHwum aiGa=u;pepfukd pepfw
us xdef;odrf;tkyfcsKyfr,fh Oya'rsm;/ enf;Oya'rsm;/ tzGJ@tpnf;rsm;/
enf;vrf;rsm;/ pepfrsm;udk azmfxkwfcJh+yD; tJ'Duae EkdifiHwum aiGa=u;
&efyHkaiGtzGJ@ (IMF) wkd@/ urBmhb%fjzpfvmr,fhtzGJ@wdk@ ay:xGef;cJhygw,f?
34

'DoabmwlnDcsufukd vufrSwfxkd;wJh EkdifiHrsm;taeeJ@ rdrdwkd@


EkdifiH&J@ aiGa=u;vJvS,fr_E_ef;ukd a&$eJ@ wefzkd;csif; taoowfrSwf&rSm
jzpf+yD; IMF &J@ }uD;=uyfr_ukd cH&rSm jzpfygw,f?
'Dpepf ay:vm&wJh EkdifiHa&;tajctaeuawmh 1930 ckESpf t
wGif; ay:cJhwJh pD;yGm;a&;ysufuyf}uD; (The Great Depression) &J@ tawG@
t}uHKrsm;t&a&m urBmppf}uD; 2 ckt+yD; EkdifiHwum =oZmtm%m
EkdifiHwcsdK@vufxJ usqif;oGm;r_a&m urBmhaiGa=u;jy\emrsm;rSm acgif;
aqmifr_tcef;ukd &,lcsifwJh/ &EkdifwJhtiftm;vnf;&SdaewJh tiftm;
}uD;EkdifiH ay:aygufvmr_ (tar&duefukdqkdvdk) pwmawGa=umifh ygyJ?
'DoabmwlnDcsufukd atmifatmifjrifjrif &EkdifvkdufwJh tajc
cHta=umif;tcsufuawmh t&if;&Sifpepftay: ,Hk=unfr_eJ@ umuG,f
vkdr_a=umifhygyJ? zGH@+zdK;+yD; EkdifiHtawmfrsm;rsm;t=um; t&if;&Sifpepf yHkpH
omeftay: usifhoHk;wJhtpkd;&rsm;&J@ ay:vpD[m rwluJjG ym;r_tcsdK@ &Sd
ayr,fh tm;vHk;[m tajccHtm;jzifh aps;uGufpepf&J@ yk*~vduykdifqkdifr_
tay:rSm tajccHygw,f? olwkd@tcsif;csif;t=um; wlnDr_u ykdrsm;yg
w,f? ppftwGif; ay:aygufcJhwJh aiGa=u;uarmufurjzpfr_rsm;uae+yD;
ed*Hk;csKyfoifcef;pmawG xkwfcJh=uygw,f?
1930 ckESpfrsm;u aiGa=u;bma&; taqmufttHkrsm;t
wGif; xdef;csKyfr_tm;enf;csufrsm;u urBmhpD;yGm;a&;ysufuyf}uD;ukd
qkdufa&mufapcJhw,fvkd@ oHk;oyf=u+yD; rdrdwEkdifiHcsif;&J@ aiGa=u;wefzdk;
csvkduf+yD; ykd@ukefrsm;atmif vkyfr_awGa=umifh urBmhukefoG,fa&;pepfw
ckvHk; xdckdufcJh&w,fvkd@ ,lq=uygw,f? 'ga=umifh wEkdifiHcsif; tusdK;pD;
yGm;ay:rSm tajccHwJh a&wkdpOf;pm;enf;rsm;tpm; a&&Snf}udKwifpOf;pm;
enf;rsm;udk }uHqcJh=uwmyg? 'ga=umifh EkdifiHwumhpD;yGm;a&;pepft
wGuf aps;uGufxdef;csKyf+yD; aiGa=u;wefzdk;awGukd wif;wif;usyfusyf csKyf
ukdifwJh pepfw&yf azmfaqmifzdk@ pOf;pm;=uwmygyJ?
1933 rS 1944 xd tar&duef EkdifiHjcm;a&;0ef}uD;jzpfwJh [mvf
(Hull) u urBmppf}uD; 2 ck jzpfay:cJh&wJh tajccHta=umif;&if;awGxJ
rSm pD;yGm;a&;t& rr#rwjzpfr_rsm;/ ukefoG,fa&;ppfyJrG sm;(trade warfare)
rsm;ygw,fvkd@qdk+yD; ppft+yD; +idrf;csrf;a&;ukd wnfaqmufzkd@qdk&if vGwf
vyfwJh EkdifiHwumhpD;yGm;a&;pepf wnfaqmuf&r,fvkd@ qkdygw,f? t
wm;tqD;r&SdwJh ukefoG,fa&;[m +idrf;csrf;a&;ukdjzpfap+yD; tuef@t
owf/ rnDrr#eJ@ taumufcGefjrifhrm;r_awGuawmh ppfyJGukd jzpfapw,f
vdk@vnf; qdkygw,f? 'gukd olu pD;yGm;a&;vHk+cHKr_ (Economic Security)
vkd@ trnfwyfygw,f? 'g[m tar&duefawGtzkd@ urBmtESH@ vGwfvyf
pGmukefoG,fEkdifcGifh &a&;twGufygyJ? 'gayrJh 'DvGwfvyfwJh EkdifiHwumh
35

pepfrSmvnf; tpkd;&awG&J@ pGufzufr_eJ@ xdef;csKyfr_ vkdtyfw,fvkd@vnf;


qkd=uygw,f? 'DpD;yGm;a&;uyf}uD;t+yD;rSmawmh tpkd;&xdef;csKyfr_awGukd
ykdvkyfvm=uygw,f? rdrdEkdifiHom;rsm;&J@ pD;yGm;a&;acsmifvnfr_ukd EkdifiH
awmfu wm0ef,l+yD; EkdifiH trsdK;om;pD;yGm;a&;ukd tpkd;&rsm;u 0if
a&mufpGufzufoifhw,fvkd@ ,lq=u+yD; EkdifiHwumtqifhrSmvnf; tif
tm;}uD;EkdifiHrsm;&J@ tqifhjrifhwJh pD;yGm;a&;yl;aygif;aqmif&Gufr_r&Sd&if pD;
yGm;a&;ppfyGJrsm;uae ykdrdkus,fjyef@wJh ppfa&;wkdufyGJrsm;txd a&muf
oGm;Ekdifw,fvkd@vnf; oHk;oyfcJh=uygw,f? 'guawmh ppfqef@usifa&;
twGuf tusdK;&Sdygw,f?
pD;yGm;a&;wnf+idrf+yD; EkdifiHa&;t& +idrf;csrf;a&;&apzdk@ EkdifiHt
awmfrsm;rsm;u EkdifiHwumaiGa=u;pepfukd xdef;csKyf&mrSm yl;aygif;
aqmif&Guf=uzkd@ oabmwlvmygw,f? ppf+yD;urBmtay: tar&duef&J@
tjriftajccHuawmh vGwfvyfpGmukefoG,fa&; (free trade) ygyJ? vGwf
vyfpGmukefoG,fa&;qdkwm taumuftcGefwkd@ av#mhcswmpwmawG t
jyif t&if;&SifpepftwGuf tusdK;&Sdapr,fh ukefoG,fa&;xdef;ndr_rsm;
om jzpfygw,f? 'ga=umifh zGH@+zdK;+yD; EkdifiHawmfawmfrsm;rsm;[m tar&d
uef&J@tjrifeJ@ wl=u+yD; ukefoG,fa&;twm;tqD;rsm;ukd z,f&Sm;+yD; t
&if;tESD;rsm;ukd vGwfvGwfvyfvyf pD;qif;EkdifwJh xda&mufr_&SdvSwJh EkdifiH
wumaiGa=u;pepfw&yfukd wDxGifxde;f odrf;zdk@ vkyfaqmifvm=uyg
w,f? *vkdb,fvkdufaZ;&Sif;twGuf tvGefxda&muf vsifjrefapcJyh g
w,f?
ppfyJjG zpfaepOfumvuwnf;u tar&duefwkd@[m ppf+yD;&if
t&ifu olr0ifEkdifcJhwJh aps;uGufawG 0ifa&mufEkdifzdk@ }udKpDpOfcJhwmyg?
1941 ckESpf =o*kwfvu tar&dueforRwkpAJheJ@ +Adwdo#0ef}uD;csKyf csm
csDwkd@ csKyfqkdcJhwJh twWvEdwfpmcsKyf(Atlantic charter) [m b&uf
wef0k&J@ a&aomufjrpfyg? tJ'DpmcsKyf&J@ t"dutcsufuawmh ukefoG,f
a&;eJ@ ukef=urf;ypPnf;rsm; 0,f,lcGifhtwGuf EkdifiHwkdif; wef;wltcGifht
a&; &Sdw,fqkdwmygyJ? 'ghtjyif yifv,fa&jyifrsm;ukdvnf; vGwfvyfpGm
oH;k pGJcGifh&Sdw,fqdkwmvnf; ygygw,f? 'gawGtm;vHk;uawmh 18 &mpk/
19 &mpkrsm;twGif;u ukdvkdeDt&Sifocifrsm;jzpf=uwJh t*Fvdyfwkd@ jyif
opfwkd@&J@ urBmh=oZm}uD;EkdifiHrsm;tjzpf urBmukd v$rf;rkd;xm;r_=oZmukd
av#mhcsvkdufwm jzpfygw,f? tar&duefeJ@ +Adwdo#bma&;0ef}uD;
awG[m 2 ESpfcGJausmf=um tjyeftvSefaqG;aEG;ndE_dif;+yD;rS 'D b&ufwef
0koabmwlnDcsufukd &&SdcJh=uwmyg? ppftwGif; }uHKcJh&wJh aiGa=u;wef
zdk;usqif;r_/ aiGvJvS,fr_E_ef; rwnfr+idrfjzpfr_wkd@ukd a=umufp&m rvkdbJ
ukefoG,fEkdifwJh EkdifiHwumaiGa=u;pepfukd wnfaxmifvkduf=uwmygyJ?
36

ppftwGif;u pD;yGm;jzpfvmwJh tar&dueftzkd@ ppft+yD; Oa&my


aps;uGuf oefpGrf;rvm&if ol@pD;yGm;a&;ukd rxdef;Ekdifbl;qkdwm tar&d
uefawGu jrifygw,f? Oa&my&J@ tar&duefr[mrdwfrsm;uvnf; ppf
yef;usaevkd@ tar&duef&J@acgif;aqmifr_ukd cH,l+yD; rdrdjynfwGif;&J@ xkwf
vkyfr_twGufa&m EkdifiHwumukefoG,fa&;twGuf t&if;tESD;a&m t
ar&duefukd tm;ukd;vm&ygw,f? tar&duefrsm;vufxJrSmuvnf;
ppftwGif; vufeuftygt0if ukefoG,fr_trsdK;rsdK;a=umifh &xm;wJh t
usdK;tjrwfrsm;tjzpf a':vmawG yHkaewmyg? ppf'%fukdvnf; ol@ajr
ay:rSm olu rcHxm;&ygbl;?
1930 ckESpfrsm;twGif;u +Adwdo#[m tar&duefukefypPnf;
awG r0ifa&mufEkdifwJh ol@pD;yGm;a&;e,fedrdwfukd wnfaqmufxm;wm
yg? 'gayrJh ppft+yD;rSmawmh +Adwdo#wkd@omru jyifopfawGuyg olwdk@&J@
ydwfqdk@r_awGukd tar&duefawGukd zGifhay;vkduf&ygw,f? ppft+yD; tif
tm; tawmifhwif;qHk;tjzpf ay:vmwJh tar&duefawG&J@ =oZm[m
b&ufwef0k tpnf;ta0;rSm tompD;&oGm;wmjzpfygw,f? 'ga=umifh
'D oabmwlnDcsufukd vufrSwfa&;xkd;t+yD;rSm t*Fvefb%fu t}uD;
wef;t&m&SdwOD;u 'g[m +AdwdeftwGuf ppf+yD;aemuf t}uD;qHk; xkd;
ESufcH&wmyJvdk@ 0rf;yef;wenf; qkdcJhjcif;jzpfygw,f? wu,fvnf; b
ma&;=oZm[m +Adwdo#wkd@vufu tar&duefvuf a&mufoGm;cJhyg
w,f? vufawG@t&vnf; tar&duef&J@acs;aiGawGukd +Adwdo#/ jyifopf
tygt0if Oa&myEkdifiHtrsm;tjym;u awmif;cH&awmh ol@qefpm; &J&
awmhwmaygh?
tJ'D b&ufwef0ktpnf;ta0;}uD;xJrSmawmh wwd,urBm
EkdifiHtrsm;tjym; (zGH@+zdK;qJEkdifiHrsm;) [m pD;yGm;a&;t&a&m/ EkdifiHa&;t
&a&m/ vufatmufcHEkdifiHrsm;om jzpfcJhygw,f? 'DEkdifiHtrsm;tjym;[m
zGH@+zdK;+yD; taemufEkdifiHrsm;eJ@ w&m;0ifa&m/ w&m;r0ifa&m qufpyfae
wJhtwGuf tJ'DEkdifiH}uD;rsm;&J@ EkdifiHwumhaiGa=u;pepfeJ@ ywfoufvkd@
vkyfaqmifaeor#awGrSm bmrS yg0ifcGifhr&SdcJh=uygbl;? qdkAD,uf }uD;rSL;
xm;wJh ta&S@Oa&myrSmvnf; woD;wjcm; EkdifiHwumaiGa=u;pepf w
&yfukd xlaxmifcJhygw,f?
tar&duef&J@ rm&S,fpDrHudef; (Marshall Plan) qkdwm[mvnf;
tJ'Dumv ay:aygufcJhwJh tar&duef&J@ aiGtm;a=u;tm; yHkatm+yD;
Oa&mywkduf&J@ t&if;&Sifpepfukd jyefvnfxlaxmifay;wJh pDrHudef;ukd ac:
wmygyJ? tar&duef[m Oa&myomru *syefukdvnf; yHkatm axmuf
yHhcJhygw,f? 'Dvkdenf;eJ@ jyefvnf emvefxlvmwJh Oa&myeJ@ *syef[m t
ar&duefxGufukefrsm;&J@ aps;uGufjzpfvmcJh+yD; tar&dueftwGuf t
37

usdK;tjrwfrsm; jzpfxGef;cJhygw,f? 'ghtjyif Oa&my&J@ wkd;wufr_eJ@ *syef&J@


wkd;wufr_ukdvnf; xdef;ndxm;EkdifcJhygw,f?
tar&duef[m 'DoabmwlnDcsuft& zGH@+zdK;qJEkdifiHrsm;rS ukef
=urf;ypPnf;awG 0,fcsifwkdif; 0,fcGifh&+yD; rdrd&J@pufr_vkyfief;ukd zGH@+zdK;Ekdif
apcJhygw,f? tJ'Du&wJhtusdK;tjrwfawGeJ@ Oa&myxlaxmifa&;t
wGuf aiGxkwfacs;+yD; olwkd@qDuukefypPnf; (ukefacsm) awGukd jyef&&SdcJh
w,f?
'D Oa&myEkdifiHawG acsmifvnfvmawmh wwd,urBmu ukef
awGukd wzefjyef0,f,lvmEkdif+yD; wwd,EkdifiHawGu wcg tar&duef&J@
aus;Zl;ukd todtrSwfjyKvm&ygw,f? EkdifiHa&;t& tar&duef tjrwf
xGufygawmhw,f?
IMF [m wEkdifiH rJwrJpepfr[kwfbJ &if;ESD;jrKyfESHwJh aiGa=u;
tvkduf rJay;cGifh&xm;vkd@ &if;ESD;jrKyfESHaiG oHk;yHkwyHk xnfhxm;wJh tar&d
uef[m ADwkdoHk;EdkifcGifhtcGifhta&; tvdktavsmuf&ovkd jzpfaeyg
w,f? 'ga=umifh aiGacs;&r,fhEkdifiHrsm;tay: tar&duef&J@ EkdifiHa&;=o
Zmvnf; }uD;vmygw,f?
'ghtjyif aiGa=u;awGukd a&$eJ@ wefzdk;owfrSwfcsuf taoxm;
&r,fqkdayr,fh a&$&Sm;yg;r_a=umifh a&$eJ@wefzkd;wl vJEkdifwJh wckwnf;
aom a':vmaiGa=u;&J@ tqifhae&m[m jrifhwufvm+yD; wcsdK@EkdifiHawG
u rdrd&J@t&efaiGa=u;awGukd a':vmeJ@ xm;vm=uwmuvnf; tar
&duef&J@ pD;yGm;a&;tiftm; awmifhwif;vmawmh ppfwyfukdvnf; EkdifiH
jcm;awGrSm cs&yfEkdifwmwkd@/ tar&duef tjyifbufrSm &ifESD;jrKyfESHEkdif
wm pwmawGukd vkyfvmEkdifwJhtjyif EkdifiHjcm;a&;&m jy\emawGrSm
vnf; rdrdpdwf}udKuf ar#mfrSef;csufrsm;ukd azmfaqmifvmEkdifygawmhw,f?
a':vmaiGa=u;[mvnf; urBmhpD;yGm; awmifhwif;ckdifrma&;twGuf t
nef;oauFw jzpfvm+yD; zGH@+zdK;qJEkdifiHrsm;tygt0if EkdifiHtrsm;tjym;&J@
t"du pD;yGm;a&;&nfrSef;csufuvnf; tar&duefukd ykd@ukefrsm;rsm; wif
ykd@Ekdifa&; jzpfvmygawmhw,f?
'gawGtm;vHk;uawmh 19 &mpkrSmay:cJhwJh (Pax Britannica) vk@d
ac:wJh +Adwdo#awG a&$xD;aqmif; urBmv$rf;wJhacwfuae (Pax Ameri
cana) vkd@ ac:wJh 20 &mpk tar&duefawG a&$xD;aqmif;wJhacwf a&muf
&Sdvmatmif azmfaqmifay;cJhwJh b&ufwef0k oabmwlnDcsufrsm; t
a=umif; waphwapmif; tcsuftvufrsm;ygyJ?
twkdcsKyfajym&&if b&ufwef0k pepfqkdwm 'kwd,urBmppf t
+yD; ay:aygufvmwJh EkdifiHwum EkdifiHa&;eJ@ pD;yGm;a&;tqifhae&mawG
38

topf jyefvnfae&mcs
xm;a&;twGuf vrf;cif;ay;wJhpepf w&yfom jzpfygw,f?
'gayrJh 20 &mpktukef tar&duefa':vm aiGa=u;wefzkd; us
qif;vmr_u 'Dpepf&J@ ,kdifeJ@csnfheJ@vmr_ukd jzpfay:apcJh+yD; tck 21 &mpk
tprSmawmh aemufpepfw&yfay:zdk@ }udK;pm;ae=uyg+yD?
2009 {+yDv vef'efrSm usif;yr,fh EkdifiH 20 (G 20) nDvmcH
[m pepfopftwGuf tpysdK;csufrsm;jzpf+yD; 'Dwcg ay:vmr,fh EkdifiHw
umh aiGa=u;pepfu zGH@+zdK;qJEkdifiHtrsm;tjym;tygt0if EkdifiHtrsm;pkt
wGuf aumif;usdK;awGo,fvmygapa=umif; qENjyKvkdufygw,f?
(International political & economic order)

ukd;um; ?

Wikipedia rS tcsuftvufrsm; &,lonf?

&Jabmf&_,Of

uJ 'gjzifh b&ifwef0kpepf qkdwm bmygvdrfh?


b&ufwef0kpepfqdkwm[m urBmht"du pufr_EkdifiH}uD;rsm; t
=um;&SdwJh ukefoG,fa&;eJ@ bma&;qufqHr_ pnf;rsOf;Oya'orsm;ukd
wnfaqmufay;vdkufwJh aiGa=u;qkdif&m pDrHtkyfcsKyfr_pepfw&yfom jzpf
ygw,f?

39

vlrsdK;pkHwm/ bmompum;rsm;jym;wm/ udk;uG,fwJh bm


om rsm;jym;wm jy\emr[kwfyg

0oefOD;
urBmrSm ta&S@awmiftm&Sa'o[m bmompum;rsm;jym;pkHvifwJh &yf
0ef;}uD;wckjzpfygw,f? ta&S@awmiftm&S&yf0ef;xJrSmyg0ifwJh Armjynf
rSmvnf; bmompum; trsm;tjym;&Sdaewm awG@jrif&ygw,f? bm
ompum;aA'ynm&SifawGtwGuf wefzdk;xm;avhvmae&wJh wkdif;jynf
xJrSm Armjynfvnf;yg0ifygw,f?
wu,fvkd@om ArmjynfrSm 'Drkdua&pDxGef;um;jyD; vlrsdK;wkdif;
wef;wl&nfwlqufqH+yD; jidrf;csrf;pGm twlzGH@jzdK;}ur,fqkd&if Armjynf
[m vlrsdK;aygif;pkH/ bmompum;aygif;pkH a0pnfxGef;um;wJh acwfrDwJh
wkdif;jynfwjynf jzpfrSmtrSefygyJ? rEk\aA'ynm&SifawG bmomp
um;aA'ynm&SifawG&J@ pl;prf;p&m/ avhvmp&m yduwfwkduf}uD; jzpf
aerSm trSefyg?
tckawmh ArmjynfrSmaexkdif=uwJh Armtygt0ifwkdif;&if;om;
vlrsdK;awG[m olwkd@vlrsdK;/ olwkd@bmompum; yaysmufwdrfaumawmh
r,fhtE&m,f/ 'grSr[kwf ysufpD;,dk,Gif;oGm;r,fhtE&m,feJ@ }uKHawG@
ae&ygw,f? rEk\aA'ynm&Sifrsm;/ bmompum;aA'ynm&Sifrsm;/
&ifwrr ESajrmwooeJ@ Armjynfukdapmifh}unfhae&wJh tajctaejzpf
aeygw,f?
ArmjynfrSm vlrsdK;vkduf/ vlO;D a&/ bmompum;vkduf vlOD;a&
twdtus wcgrS aumuf,ljcif;r&Sdyg? teD;pyfqkH;rSef;ajcpm&if;om &SdcJh
ygw,f?
ya'o&mZfacwfvGef udkvdkeDb0/ acwfopfArmjynfordkif; t
pjzpfwJh 20 &mpktpykdif; 1917 ckESpf ArmjynfvlrsdK;rsm;/ bmomp
um;rsm;eJ@ OD;a&udk atmufygtwdkif;awG@&ygw,f? 'Dppfwrf;udk Arm
40

jynfvlrsdK;pkrsm;a&;&mppfwrf;
vkd@ac:ygw,f?

(The ethnological Survey of Burma)

trSwfpOf bmompum;vlrsdK;pk}uD; bmompum;i,faygif;

vlOD;a&

jrefrmpk

16

9862694

u&ifpk

17

1348066

wkdif; (&Srf;) pk

18

1021917

uluD;csif;pk

45

343864

rGefpk

305294

yavmifpk

11

176124

ucsifpk

153897

vkdvkdrlqkdpk

12

93052

quf (K)

35237

10

rkd

14046

11

rav;

6368

vlrsdK;pk}uD;aygif; 11 rsdK;/ bmompum;i,faygif; 131 rsdK;/ vl


rsdK;EG,ftm;jzifh 55 rsdK;&Sdw,f?
ArmjynfxJudk qif;oufvmwJh vlrsdK;EG,f}uD; 3 ckrSm wdAuf
wkdbm;rif;/ rGefcrmeJ@ wkdifw&kwfwkd@jzpf =uw,f?
wdAufwkdbm;rif;rSm 1? jrefrmeJ@ jrefrmrsdK;wlpk 2? csif;/ ucsif
vlrsdK;pkeJ@ 3? vdkvdkvlrsdK;pkwkd@yg0ifw,f?
jrefrmeJ@jrefrmrsdK;wlpkrS aygufzGm;wJh vlrsdK;i,frsm;rSm 1? jrefrm
vlrsdK; 2? &ckdif 3? ,rf;jAJ 4? u'l; 5? zkef 6? r&l 7? v&SD 8? tufpD; 9?
erf; 10? '&l; 11? awmif&dk; 12? wref; 13? a,m 14? r&kd 15?
41

acsmif;om; 16? xm;0,fom; 17? jrdwfom; 18? rdkif;om; 19? tif;


om; 20? "Ek wkd@jzpf=uw,f?
csif;/ ucsif vlrsdK;pkrS aygufzGm;aom vlrsdK;i,frsm;rSm 1? csif;
2? ucsif 3? em* 4? a*g&D 5? 'l;vif; wkd@jzpf=uw,f?
vdkvdkvlrsdK;pkrS aygufzGm;vmaom vlrsdK;i,frsm;rSm 1? vkdvkd2?
vDpl (0g) a,m,if 3? vm;[l 4? rlqdk 5? uGD 6? aum 7? tmukd
wkd@ jzpfw,f?
wdAufwkdbm;rif;tkyfpkrSm vlrsdK;pkaygif; 32 rsdK;&Sdw,f?
rGef/ crm tEG,f}uD;rS qif;oufaygufzGm;vmaom vlrsdK;rsm;
rSm 1? rGef (0g ) wvkdif; 2? 0 3? vm 4? yavmif 5? yvJ 6? rDtkd
7? ,mtkd 8? &D[ef 9? ya'gif 10? A&J 11? ,if;abmf 12? Z&def;
wkd@jzpfw,f?
rGefcrmtEG,f}uD;rS vlrsdK;pk 12 rsdK;qif;oufvmw,f?
wkdif; (&Srf;) w&kwftEG,f}uD;rSm 1? &Srf; 2? u&if 3? ,dk;
',m; 4? cGef; 5? vl 6? vmtkd 7? &Srf;w&kwf *? &Srf;Arm 9?
awmifol 10? vrf; 11? --- ponfwkd@yg0ifygw,f?
pkpkaygif; ArmjynfrSm vlrsdK; 55 rsdK; eJ@ bmompum;aygif; 131
rsdK;&Sdw,f?
txufygZ,m;rSm wifjyxm;wJh bmompum;t& vlrsdK;pk
}uD;/ bmompum;i,feJ@ vlOD;a& pkpkaygif;qkdwm ynm&SifawG&J@ okaw
oejyKcsufjzpfygw,f?
tJ'DZ,m;ukd tm;jyKjyD; 0d"l& ocifcspfarmifu Armjynfukd vl
rsdK;EG,f b,fESpfrsdK;u qif;vmw,f? vlrsdK;b,fESpfrsdK;&Sdw,f/ aemuf
qkH; vlrsdK; 55 rsdK;eJ@ bmompum; 131 rsdK;&Sdw,fqkdjyD; ajymygw,f?
10/ 3/ 1962 ae@rSm 0d"l&ocifcspfarmifu &Srf;rleJ@ jynfaxmifpkaemif
a&;acgif;pOfeJ@ trSmpum; ajym=um;&mrSm xnfhoGif;ajymoGm;wm jzpf
ygw,f?
1931 ckESpf/ oef;acgifpm&if;t& Ak'<bmom 84 / ewfudk;
uG,fr_ 5 @ 2 / [dENL 3 @ 9 / rlqvif 4 / c&pf,mef 2 @ 3 / uGef
42

jzL&Syf 0@ 2 / a&0wD 0 @08 / qpf 0@ 07 / *sdrf;bmom 0 @ 005


&Sdw,fvkd@azmfjy xm;ygw,f?
e0w ppftpdk;&wufvmwJhtcgrSmawmh ArmjynfrSm vlrsdK;
135 rsdK;qkdjyD;ajymqkdvmygw,f? 8/ 11/ 89 vkyfom;jynfol@ae@pOf
owif;pmrSm ^m%fxufuavmiftrnfeJ@ jrefrmhtajccHOya'rsm; od
aumif;p&macgif;pD;eJ@aqmif;yg;wyk'fygvmygw,f? tJh'Daqmif;yg;rSm
jrefrmEdkifiHvlrsdK;vdkuf vlOD;a&Z,m; qdkwmygvmw,f?
trSwf vlrsdK;tkyf
pOf
pk
1

yg0ifonfh
vlrsdK;ta&
twGuf
ucsiftkyfpk
12

vlOD;a&

vlrsdK;wpkcsif;tvkduf
yg0ifr_&mckdifE_ef;tcsdK;

586379

1 478

u,m;

178579

8450

u&if

10

2659961

6 705

csif;

53

840601

2 119

jrefrm

26658505

67 217

rGef

1011480

2 550

&ckdif

1730674

4 363

&Srf;

33

3827311

9 648

pkpkaygif; vlrsdK; 135 rsdK;qkdjyD;azmfjyxm;ygw,f?


0d"l& ocifcspfarmifazmfjywJh vlrsdK; 55 rsdK;eJ@ bmompum;
aygif; 131 rsdK;qkdwJhae&mrSm 4 rsdK;wkd;vdkufjyD; 135 rsdK;qkdwm vkyfypf
vdkufwmygyJ?
2001 wdkif;tcsuftvufpmtkyf (Time Almanac 2001) rSm
azmfjyxm;wmuawmh 2000 ckESpf cef@rSef;ajcpm&if;t& Armjynf
vlOD;a&[m 41&34853 &SdjyD;/ ArmvlrsdK; 68 / &Srf; 9 / u&if 7 /
&cdkif 4 / w&kwf 3 / rGef 2 / tENd, 2 / wjcm;vlrsdK;rsm; 5 &Sd
w,fvkd@azmfjyxm;w,f? udk;uG,fwJhbmomt& Ak'<bmom 89 @ 5 /
c&pf,mef 4 @ 9 / rlqvif 3 @ 8 / [dENL 0 @ 05 / ewfukd;uG,fol 1
@ 3 &Sdw,fvkd@ qkdxm;w,f?
43

2006 urBmhtcsuftvufrsm;pmtkyf (The World Almanac


2006) rSm azmfjyxm;wmuawmh ArmjynfvlOD;a& 46996558 &Sd
w,f? Arm 68 / &Srf; 9 / u&if 7 / &cdkif 4 / w&kwf 3 / tdENd,
2 rGe2f vkd@azmfjyxm;w,f? ukd;uG,fwJhbmom vlOD;a&tvkduf
Ak'<bmom 89 / c&pf,mef 4 / rlqvif 4 ewfudk;uG,fol 1 vkd@
azmfjyxm;w,f?
'D pm&if;Z,m;awGtm;vkH;[m teD;pyfqkH;rSef;ajc pm&if;yJ
jzpfygw,f? Armjynf[m udkvkdeDb0rSm aoG;cGJtkyfcsKyf cHcJh&ygw,f?
vGwfvyfa&;&+yD;&if 'Drdkua&pDxGef;um;atmifvkyf/ wef;wl&nfwl
pnf;pnf;vkH;vkH; wufnDvufnD wkdif;jynfudk xlaxmifr,fqkdjyD; tm;cJ
cJh=uygw,f? wkdif;jynfvGwfvyfa&; a=unmwm vkyfEdkifcJhw,f? tcsKyf
tjcmtm%mydkifEdkifiHwcktjzpf xlaxmifEdkifcJhayr,fh 'Drdkua&pD rxGef;
um;cJhvkd@ trsdK;om;pnf;vkH;nDnGwfr_ jydKuGJ+yD; wef;wla&;qkdwmvnf;
=uufaysmufiSufaysmufjzpfoGm;cJh&w,f? 'Drdkua&pD&Sdygw,fqkdwJh zq
yv tpdk;&vufxufrSmawmif wef;wla&;r&SdbJ ArmvlrsdK;}uD;0g'yJ
usifhokH;cJhw,f? 1962 ckESpf Adkvfae0if;acgif;aqmifwJhtpdk;& wufvm
wJhtcgrSmawmh ppftm%m&Sifpepf vkH;vkH;vsm;vsm; jzpfoGm;&ygw,f?
tJh'D&J@tusdK;qufuawmh ArmjynfrSm 'Drdkua&pDr&Sd/ trsdK;om;pnf;vkH;
nDnGwfr_r&Sd/ wkdif;oljynfom;awG qif;&Jonfxufqif;&J/ vlrsdK;pk w
csdK@ bmompum; pmay yaysmufvkdyaysmuf/ ynma&;/ ,Ofaus;r_ t
qifhtwef;vnf; edrfhusonfxufedrfhusjyD; urBmrSm *k%foduQmuif;rJh
wJh usqkH;EdkifiHb0oabmrsdK;txd usqif;aejyD;jzpfaew,f?
Armjynf'Drdkua&pDrxGef;um;/ +idrf;csrf;r_r&Sdwma=umifh vlOD;
a&pm&if;/ vlrsdK;bmompum;awG tjynfhtpkH twdtus razmfxkwf
Edkifygbl;? wcg cef@rSef;ajcavmuf azmfxkwfEdkifwmudkawmif aoG;cGJtkyf
csKyfzdk@ &nf&G,fcsuf/ vlrsdK;}uD;0g'usifhokH;zkd@ &nf&G,fcsufeJ@ t"dy`m,fzGifh
jyefw,f? vufawG@vnf; wu,fusifhokH;ygw,f? 'geJ@yJ ArmjynfrSm
vlrsdK;rkef;wD;a&;pdwfawG/ r,kHouFmpdwfawG[m aejrifhav t&l;&ifhav
qkdovkdjzpfaeygw,f? b0t& ArmjynfrSm&SdwJh vlrsdK;aygif;pkH[m cHpm;
&wm tajccHwlae=uwmawmif odr_t&usawmh ol@vlrsdK;u ighvlrsdK;
udk ESdrfw,f/ ighvlrsdK;u ykdcH&w,fqdkwmrsdK;awG jzpfay:aew,f? w
u,fawmh ppftpdk;&u ArmvlrsdK;}uD;0g' usifhokH;wma=umifh Armvl
rsdK;awGvnf; qif;&Jedrfhusukefygw,f? vlrsdK;pkawG udk,fhae&m &yf&Gma'
oudk pGef@v$wfvkduf&ovdk ArmvlrsdK;v,form;awGvnf; ajrrJh/ ,mrJh/
44

tajcrJhtaerJh trsm;tjym;jzpfukefygw,f? vlrsdK;pkawG wdkif;wyg;xGuf


u|efcH&ovkd/ ArmvlrsdK;awGvnf; wkdif;wyg;xGuf u|efcH&ygw,f? Arm
vlrsdK;&J@ pmay/ bmompum;/ ,Ofaus;r_awGvnf; ysufokOf;wJhbufudk
a&G@avsmaeyg+yD?
ynm&SifawGu ArmjynfrSm&SdaewJhvlrsdK;awG vlrsdK;awG&J@bm
ompum;/ pmay/ "avhxkH;pHawGudk pl;prf;avhvmazmfxkwfw,f? ynm
&yfqkdif&m tzdk;weftcsuftvuftrsm;tjym;udk &&Sdygw,f? vl@tzGJ@
tpnf;wckvkH;udk aumif;usdK;jyKzkd@twGufjzpfygw,f? ynm&SifawG&J@
azmfxkwfawG@&Sdcsufudk zdESdyftkyfpdk;olawGu b,fvkd aoG;pkyfzdESdyf tkyf
csKyf&r,fqkdwmeJ@ =unfhjrift"dy`m,fazmf+yD; vufawG@usifhokH;ygw,f?
1917 ckESpf ppfwrf;t& ArmjynfrSm bmompum;t& vl
rsdK;pk}uD; b,fESpfrsdK;&Sdw,f/ bmompum; i,faygif; b,fESpfck&Sdw,f
qkdwm azmfxkwfygw,f? bmompum;aA' ynm&SifawGeJ@ bmomaA
't& cGJjcrf;pdwfjzmpl;prf;azmfxkwfwmjzpfygw,f? tJh'gudk e0w/ etz
ppftpdk;&u vlrsdK; 135 rsdK;qkdjyD;vkyfvkdufw,f? 'Dtjyif ykHawmifykHnm
rSm oufwrf;&ifh y&dkif;rdwfausmufjzpf&kyf}uGif;awGudk awG@wmeJ@yJ vl
om;tp jrefrmu qdkjyD;ajymjyefw,f? 'gawGtjyif jrefrmtp jrefrmu
jzpfjyD; jrefrmhajray:rSm jrefrmawG[m vGefcJhwJh tESpfoef; 40 avmuf
uwnf;u aevmw,fqkdjyD; Adkvfoef;a&$u xGufajymvkdajym vkyfvm
w,f? rsdK;cspfpdwf"mwf &Sifoefxufjrufa&;qkd+yD; rsufuef;rsdK;cspfpdwf
ay:vmatmifeJ@ ArmvlrsdK;}uD;0g'xGef;um;atmif vkyfjyefw,f? 'geJ@yJ
ArmvlrsdK;tygt0if wkdif;&if;om;vlrsdK;awGtm;vkH; ppftpdk;&&J@ zdESdyfr_
'%f cH&ygw,f? wdkif;&if;om;vlrsdK;awGcsnf;yJ cH&ovm;qkdawmh r
[kwfyg? w&kwf/ ukvm;tygt0if ArmEkdifiHom;tm;vkH; ausmaumh
atmifcHpm;ae&ygw,f? trsdK;om;jynfol w&yfvkH; ppftpdk;&'%fudk
tvl;tvJcHaewmjzpfw,f?
ya'o&mZfacwf Armjynf&J@e,fedrdwf[m tckdiftrmowf
rSwfxm;wmr&Sdygbl;? rdrdeJ@ tjcm;ya'o&mZfawGtay: =oZmv$rf;wJh
tay:rSm rlwnfjyD; tJh'Dya'o&mZf&J@ EdkifiHe,fy,fvkd@ ajym=uwm jzpf
ygw,f? Armya'o&mZfu &Srf;ya'o&mZfawGtay: v$rf;rdk;wJhtay:
rlwnfjyD; &Srf;jynf[m ArmjynfxJyg0ifwmygyJ? 'DvkdygyJ rGefya'o&mZf
awGtay: Armya'o&mZfu =oZmv$rf;w,f/ atmifEdkifw,fqkd&if
rGefya'o&mZf&J@e,fy,ftm;vkH;[m Armya'o&mZf&J@ =oZme,fy,f
EkdifiH jzpfoGm;wmygyJ? &ckdifya'o&mZfawGudk Armya'o&mZf =oZm
45

v$rf;wJhtcg &ckdifya'o&mZfe,fy,f[m Armya'o&mZfe,fy,fjzpf


oGm;wmygyJ? tjyeftvSeftm;jzifh &ckdif/ &Srf;/ rGef ya'o&mZfawGu
Armya'o&mZfawGtay: =oZmv$rf;rkd;vm&if v$rf;vmoavmuf &
ckdi/f &Srf;/ rGef/ ya'o&mZfawG&J@e,fy,fEdkifiHawG us,fjyef@jyD; Armya'
o&mZfe,fy,fawG ao;usKH@oGm;wmygyJ? 'Dvkdtajymif;tvJawG[m y
a'o&mZfrif; wyg;eJ@wyg; tajymif;tvJjzpfwkdif;rSm jzpfavhjzpfx&Sdyg
w,f?
t*Fvdyfe,fcsJ@orm;&J@ udkvkdeDb0ukd ArmjynfvkH;0 usa&muf
oGm;wJhtcgrSmawmh uae@vuf&Sde,fedrdwf eD;yg;owfrSwfjyD; t*Fvdyf
udkvkdeDArmjynfjzpfvmygw,f? 'gawmif tdENd,jynf&J@jynfe,f wckt
jzpf t*Fvdyfe,fcsJ@orm;u owfrSwftkyfcsKyfcJhygw,f? 1937 ckESpfusrS
Armjynfukd oD;jcm; udkvkdeDwdkif;jynfwcktjzpf tdENd,u cGJxkwfcw
Jh m
jzpfygw,f? t*Fvdyfe,fcsJ@orm;[m Armjynfya'o&mZfudkom jzKwf
cs+yD; &Srf;jynfe,ftygt0if awmifwef;a'oya'o&mZfawGudkawmh
t*Fvdyfbk&ifhtpkd;&udk opPmcHcdkif;+yD; rjzKwfcsbJ ykdaejrJusm;aejrJ xm;
cJhygw,f? t*Fvdyfe,fcsJ@tpdk;&u ol@udkvdkeDArmjynftjzpf owfrSwfcJh
wJh e,fedrdwf[m uae@ acwfopfArmjynf&@Je,fedrdwf/ vGwfvyfwJh
jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH&J@ e,fedrdwfjzpfvmygw,f? e,fedrdwfqdkif&m
jy\em tenf;tyg;&Sdaeayr,fh t=urf;tm;jzifhawmh t*Fvdyfe,fcsJ@
orm; owfrSwfcJhwJh e,fedrdwf[m twnfjzpfaeygw,f?
'Dvkde,fedrdwfowfrSwfvdkufwJhtcgrSm e,fedrdwfrsOf;awG[m
vlrsdK;awG&J@ a'oawmfawmfrsm;rsm;udk jzwfoGm;}uygw,f? tdENd,/
Arm e,ferdwfrsOf;qGJvkdufwJhtcgrSm em*/ csif;/ uonf;pwJh vlrsdK;
awG&J@a'oawGukd jzwfoGm;ygw,f? 'ga}umifh Armjynfbuf usa&muf
wJh em*awG/ csif;awG/ uonf;awG[m Armjynfwkdif;&if; om;awGjzpf
ovkd tdENd,jynfxJygoGm;wJh em*awG/ csif;awG/ uonf;awG[m tdENd
,jynf wkdif;&if;om;awGjzpfoGm;ygw,f? w&kwf/ Arm e,fedrdwfudk
owfrSwfvdkufwJhtcg *sif;azg (ucsif)/ &Srf;/ vDa&Sm/ w&kwf/ 0/ tcg
pwJhpwJh vlrsdK;awG[m ESpfEdkifiHvkH;rSm olwkd@&J@Zmwdajr jzpfukefwmygyJ?
ArmjynfxJ ygoGm;wJh *sif;azg (ucsif)/ vDa&Sm/ w&kwf/ 0/ tcg/ vm;[l
pwJh vlrsdK;awG[m Armjynfwdkif;&if;om;awG jzpfoGm;ygw,f? udk;uef@
w&kwf[m Armjynfwkdif;&if;om;awGygyJ? w&kwfjynfxJygoGm;wJh w
&kwf/ 0/ *sif;azg/ tcg/ vm;[l/ vDa&Sm pwJhpwJh vlrsdK;awG[m w&kwf
jynf wkdif;&if;om;awG jzpfoGm;}uygw,f? xdkif;/ Arm e,fedrdwfrsOf;udk
46

qGJvdkufwJhtcgrSm ArmjynfxJusa&mufwJh vm;[l/ &Srf;/ u&if/ rGefpwJh


vlrsdK;awG[m Armjynfwdkif;&if;om;awGjzpfukef+yD;/ xdkif;xJ yg0ifoGm;wJh
vm;[l/ &Srf;/ u&if/ rGef pwJhpwJh vlrsdK;awG[m xdkif;jynfwkdif;&if;om;
awGjzpfukefygw,f?
'Dvkd wkdif;jynfe,fedrdwfawG owfrSwfvkd@ trsdK;om;zGJ@wnfr_
EdkifiHawG uGJoGm;=uayr,fh tJh'De,fedrdwfwav#mufrSm&SdwJh vlrsdK;awG
[m ul;vl;qufoG,fr_ rjywfjyKvkyfae=uygw,f? a&$@ajymif;aexkdifr_
awGawmif wu,fwrf; rjyD;qkH;=uao;ygbl;? tjyeftvSef ul;ajymif;
a&$@ajymif; aexkdif vkyfudkifpm;aomufae=uwmygyJ? &kd[if*smqkdwm 'D
jy\emygyJ? tdENd,/ Arme,fedrdwf owfrSwfvkdufwJhtcg b*Fvm;e,f
om;wcsdK@ Armjynf&ckdifbufrSm aexkdifjyD;om; jzpfaeygw,f? tdENd,
jynf vGwfvyfa&;&awmh tJh'D tdENd,/ Arme,fedrdwftydkif;[m Arm yg
upPwef (ta&S@ygupPwef) e,ferdwrf sOf;jzpfvmygw,f? ta&S@ygupP
wef[m b*Fvma'h&SfEdkifiH jzpfvmwJhtcgrSmawmh 'De,fedrdwfrsOf;[m
b*Fvm;a'h&Sf/ Arme,ferdwfrsOf;jzpfvmygw,f? bl;oD;awmif/ armif;
awmbufrSm aexkdifwJh &kd[if*smawG[m Armjynfwkdif;&if;om;awG
jzpfygw,f? 'gayrJh olwkd@vnf; wcsdK@[m ul;vl;ajymif;a&$@ae=uqJyJ
&Sdygw,f? tJh'D&kd[if*smawGukd ArmjynfvGwfvyfa&;&jyD; tm%m&
vmwJh zqyvtpdk;&utp/ uae@ppftpdk;&txd tpdk;&tqufquf
[m &kd[if*smawGudk Armwkdif;&if;om;vkd@ todtrSwf rjyKcsif=ubl;?
etzppftpdk;&uawmh &kd[if*sm[m Armjynf vlrsdK;wrsdK;tjzpfeJ@
awmif r&Sdbl;qkdjyD;awmhawmif jiif;y,faeygw,f?
Armjynf[m 1948 ckESpfrSm vGwfvyfwJh tcsKyftjcmEdkifiH jzpf
vmjyD;wJhaemuf tkyfpkd;olljzpfvmolawG[m ArmvlrsdK;}uD;0g'udk usifh
okH;+yD; t*FvdyfudkvkdeDorm;awG&J@ aoG;cGJtkyfcsKyfwJhtarGudk qufcHcJh=u
w,f? 'ga=umifh vGwfvyfa&;wkdufyGJ0ifpOfu &&SdcJhwJh trsdK;om; pnf;
vkH;nDnGwfa&;ukd rxdef;odrf;bJ trsdK;om;jydKuGJa&;udkyJ OD;wnfvkduf
awmh jynfwGif;ppfrD;}uD;vnf; awmufavmufygw,f? trsdK;om; vl
enf;pkawGvnf; tpnf;ajyukefygw,f? 'Dvkdjzpfvmawmh vlrsdK;}uD;0g'
eJ@ usOf;ajrmif;wJhvlrsdK;a&;tjrifawG[m EdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;/ ynma&;/
,Ofaus;r_/ vlr_a&;e,fy,ftm;vkH;rSm tenf;eJ@trsm; ysH@ESH@ukefyg
w,f? wu,fawmh tajrmftjrif&SdwJh EdkifiHa&;orm;/ EkdifiHa&;tzGJ@ t
pnf;awGuvGJ&if vlrsdK;}uD;0g'eJ@ usOf;ajrmif;wJh vlrsdK;a&;tjrifawG[m
emwm&Snfa&m*gwckvkd pGu
J yfoGm;ygw,f? tJh'Dvkd jynfwGif;ppf}uD; a&
47

&SnfvmwJhtcgrSm vlrsdK;a&;zdESdyfr_awG ykdjyif;xefvmawmh ArmvlrsdK;


tygt0if vlrsdK;tm;vkH;[m qkw,
f kwfusqif;vm=uygw,f? wcsdK@vl
rsdK;awGqkd aysmufuG,foGm;yg+yD? 1917 ckESpf ppfwrf;rSmygwJh quf vlrsdK;
qkdwm tckrawG@&awmhygbl;? &Srf;jynfe,f rdk;eJ/ vif;ac;/ armufr,f
+rKd@awGt=um;&Sd }wd*He,fajr&Sd awmifa=umukd vGdKifqufvkd@ac:ygw,f?
tJh'DrSm qufvlrsdK;awG aecJhygw,f? tckawmh tJh'DrSm olwkd@udk,folwkd@
qufawGvdk@odayr,fh &Srf;pum;yJ ajymwwf}uawmhw,f? olwkd@udk,f
olwkd@vnf; &Srf;awGu wkdif;vGdKifvkd@ac:wmudkyJ vufcHvdkuf=uygjyD?
1984 ckESpfrSm qufpum;ajymwwfol qufbkef;awmf}uD; ysHvGefoGm;
wJhtwGuf qufpum;ajymwwfol urBmay:rSm wOD;wa,mufrS r&Sd
awmhygbl;? qufbmompum;[m vkH;0aysmufuG,foGm;jyD; qufvl
rsdK;awGvnf; wkdif;vGdKifawG jzpfukefygw,f?
tck vlrsdK;pkwcsdK@awG 'kuQonfb0 a&mufaeygw,f? tJh'g
awG[m EdkifiHrJholawGjzpfzkd@ ta=umif;rsm;ygw,f? Armjynfu &kd[if*sm
awGuawmh vuf&SdArmjynfppftpdk;&&J@ oabmxm;eJ@ vkyfaqmifcsuf
awGt& EkdifiHrJholawGjzpfaeygjyD? ppftpdk;&[m tawmhfudk wm0efrJh rkduf
&kdif;aeygjyD?
etz ppftpdk;&[m wkdif;jynftm%mudk vk,lyD;t"rRzdESdyf
tkyfcsKyfzkd@om em;vnfwmjzpfygw,f? wdkif;jynfudpPt00udk wm0ef,l
wJhpdwf enf;enf;uav;rS&Sdwmr[kwfyg? tvkyform;/ v,form;awG
qif;&Jiwfjywfaewm etz vSnfhr=unfhbl;? t"rRcdkif;wmwkd@ vk,uf
wmwkd@yJ etz odygw,f? ukefonfyGJpm; vlvwfwef;pm;awGtay:
rkdufa=u;cGJpm;zkd@yJvkyfwwfygw,f? vlrsdK;a&;/ bmoma&; jy\emawG
}uD;xGm;onfxuf }uD;xGm;atmifyJvkyfwwfygw,f? 'ga=umifh etz
ppftpkd;&vufxufrSm wkdif;jynfpD;yGm;a&; c|wfjcKHusaewm trsdK;om;
pnf;vkH;nDnGwfr_jydKuGJr_ }uD;onfxuf}uD;vmwm wdkifjynfwckvkH; t
pnf;ajyaewmjzpfygw,f?
ArmjynfvlrsdK;}uD;0g'eJ@ usOf;ajrmif;wJh vlrsdK;a&;tjrif&Sdaeo
a&G@/ 'DtjrifawGaygufyGm;apwJh etz ppftpdk;&vkd tpdk;&rsdK;&Sdaeoa&G@
Armjynf[m 'D'kuQ0J=oCuae rxGufEdkifbJjzpfaeygvdrfhr,f? 'D'kuQ
awGuae vGwfajrmufzdk@qkd&if vlrsdK;pkHjynfolawG aoG;pnf;nDnGwfa&;
pdwf"wfukd pkdufxl+yD; trsKd;om;pnf;vkH;nDnGefr_ukd tywfwukwf }uKd;
pm;wnfaqmufum ppftpdk;&udk z,f&Sm;ypfzkd@ vkdtyfygw,f?
48

vlrsdK;pkHjynfolawG aoG;pnf;nDnGwfa&;pdwf"mwfudk pdkufxljyD;


wrsdK;om;vkH;pnf;vkH;nDnGwfr_r&Sd&if wjynfaxmifpepfyJ xlaxmifxl
axmif/ zuf'&,fpepfyJxlaxmifxlaxmif/ uGefzuf'a&;&Sif;yJ vkyfvkyf
atmifjrifrSmr[kwfbl;qkdwm ArmjynfvGwfvyfa&;&jyD; ESpfaygif; 60
ausmfordkif;u oufaojyaejyD;jzpfygw,f?
ArmjynfrSm rsufuef;rsdK;cspf0g'/ vlrsdK;}uD;0g'eJ@ usOf;ajrmif;wJh
trsdK;om;a&;tjrifwkd@udk ausmfeif;jyD; rSefuefwJhrsdK;cspfjynfcspf0g'/ vl
rsdK;pkHjynfol aoG;pnf;nDnGwfa&;pdwf"mwfeJ@ wrsdK;om;vkH; pnf;vkH;nD
nGwfa&;tjrifudk pdkufxlEdkifrSom om,m0ajymwJh vlrsdK;aygif;pkH wef;
wl&nfwl qufqHjyDJ; zGH@jzdK;wdk;wufwJh wu,fh jynfaxmifpkEkdifiHwckudk
xlaxmifEkdifrSmjzpfygw,f? tJh'DvkdEdkifiHrsdK;rSmrS 'Drdkua&pDxGef;um;Edkif
rSm jzpfygw,f? tjyeftvSeftm;jzifhajym&&if 'Drdkua&pDrxGef;um;&if
rSefuefwJh rsdK;cspfjynfcspfpdwf"mwf r&SdEdkifbl;? 'Drdkua&pDrxGef;um;&if
vlrsdK;}uD;0g'eJ@ usOf;ajrmifwJh vlrsdK;a&;tjrifawGudk rausmfeif;Edkifbl;?
'Drkdua&pDrxGef;um;&if trsdK;om;pnf;vkH;nDnGwfr_[m &SdEdkifrSmr[kwf
bl;? 'Drdkua&pDrxGef;um;&if jynfaxmifpkqdkwm wu,fwnf&SdEdkifrSm
r[kwfbl;? 'Drdkua&pDrxGef;um;&if vlrsdK;aygif;pkHeJ@ bmompum; aygif;
pkH a0pnfxGef;um;wJh wdkif;jynfwck jzpfEdkifrSmr[kwfyg?
'Drkdua&pDxGef;um;atmif ppftm%m&Sifpepfudk z,f&Sm;ypf&
r,fqkdwmuawmh tESpf 60 ordkif;u ajymaeygw,f? 'g[m Armjynf
EkdifiHa&;&J@ jcKHikHajym&wJh tajctaeyJjzpfygw,f? vlwkdif;vnf; odaejrif
ae}uygw,f?
vufawG@EdkifiHa&;rSmawmh xifoavmufr&Sif;yg? &_yfaxG;yg
w,f? odrfarG@ygw,f? cufcJygw,f? uae@ Armjynf Oya'wGif;wkdufyJ/G
Oya'ywkdufyJ/G vufeufudkifwkdufyGJ/ jynfyxGufjyD; ppftpdk;&udk qef@
usifzGifhcswJh oHcif;wrefcif;wkdufyJG ponfjzifh tcGifhtvrf; trsm;}uD;
yGifhaeygw,f? 'DvkdyGifhvef;wJh tcGifhtvrf;udk,fwkdif[mvnf; wzuf
rSm tcuftcJjzpfapygw,f?
vlrsdK;aygif;pkH jynfolbufu&yfjyD; ppftpdk;&udk qef@usifwkdufyJG
0ifwJh tiftm;pkawG[m b,fwkdufyGJvrf;a=umif;ukdyJ pGJudkifpGJudkif wOD;
eJ@wOD; xdyfwkduf&ifqkdifwkd;rdwJh tajctaerjzpfatmif *&kwpkduf a&Smif
&Sm;=ujyD; wckeJ@wck taxmuftuljzpfatmif owd0d&d,}uD;}uD;eJ@
&nf&G,fcsufaumif;aumif; xm;=ur,fqkd&if tiftm;pktm;vkH;[m rd
49

rdus&m tcef;uu wm0efukd taumif;qkH;/ tausyGefqkH; xrf;


aqmifEdkifrSmjzpfygw,f? tJ'Dvdk vkyfEdkif&if bkH&efoludk bkHvkyfief;pOfeJ@
wdkufwm jzpfoGm;rSma=umifh atmifjrifzkd@ aocsmapygw,f? wu,f
awmh wlwmwGJvkyfjyD; rwlwmcGJvkyf=uzkd@ jzpfygw,f? wlwmwGJvkyfwJh
tcgrSmvnf; wOD;tay:wOD; em;vnf,kH=unfr_ tjynfh&Sd&ygr,f? em;
vnf,kH=unfr_r&Sd&if wGJvkyfwmrSmvnf; tqifrajyovkd cGJvkyfwJh t
cgrSmawmh tpnf;ajyapwm jzpfoGm;wwfygw,f? tjyeftvSef av;
pm;/ em;vnf,kH=unfr_om&Sd=u&if vlrsdK;pkHwm/ bmompum;rsm;jym;
wm/ udk;uG,f,kH=unfwJhbmom rsm;jym;wm[m jy\emr[kwfyg?
vufawG@EdkifiHa&;rSm wOD;udkwOD; tjyeftvSeftodtrSwfjyK/ tjyeft
vSefav;pm;/ tjyeftvSefem;vnfr_/ tjyeftvSef,kH=unfr_&Sda&;[m
ta&;t}uD;qkH;jzpfygw,f?

0oefOD;
rwfv 3 &uf/ 2009?

vufawG@EdkifiHa&;rSmawmh xifoavmufr&Sif;yg? &_yfaxG;yg w,f?


odrfarG@ygw,f? cufcJygw,f? uae@ Armjynf Oya'wGif;wkdufyGJ/
Oya'ywkdufyJ/G vufeufudkifwkdufyJ/G jynfyxGufjyD; ppftpdk;&udk qef@
usifzGifhcswJh oHcif;wrefcif;wkdufyGJ ponfjzifh tcGifhtvrf; trsm;}uD;
yGifhaeygw,f? 'DvkdyGifhvef;wJh tcGifhtvrf;udk,fwkdif[mvnf; wzuf
rSm tcuftcJjzpfapygw,f?

50

wkwfjynfu
bma=umifh ,Hk=unfcsuf &SdaeovJ

(&JabmfxGef;jrwf )
2009 ckESpf Zefe0g&DvurS topfwufvmwJh tar&dueforRw tkd
bm;rm;&J@ tpkd;&tzGJ@0if EdkifiHjcm;a&;0ef}uD; rpPuf[Dvm&Duvifwefu
wkwfjynfukd EkdifiHjcm;a&;0ef}uD;tjzpf yxrqHk; vma&mufvnfywf
pOfu tckusa&mufaewJh urBmhpD;yGm;a&;tusyftwnf;}uD;xJu u
rBm}uD;wckvHk;ukd tar&duefeJ@wkwf vufwGJOD;aqmif+yD; qGJwifoGm;
=ur,fvkd@ ajymoGm;ygw,f?
wkwfynm&Sif trsm;tjym;uvnf; urBmhpD;yGm;a&; ysufuyf
xJu wkwfjynf[m yxrqHk; kef;xGufvmEdkifwJh EkdifiHjzpfr,fvdk@ oHk;
oyf=uw,f?
wkwfjynf[m 2008 aemufqHk; 4 vywfrSm zGH@+zdK;r_E_ef;[m
r}uHKpzl; 6 'or 8 &mckdifE_ef;ukd xkd;usoGm;ygw,f? ykd@ukefawG usqif;
vdk@ pufHkawG axmifeJ@csDydwfvkduf&+yD; aus;vufrsm;uae +rdK@wuf t
vkyfvkyfaewJh ysHustvkyform; (migrant worker) aygif; oef; 20 t
vkyfvufrJh jzpfoGm;+yD; aus;&Gmrsm;ukd jyefoGm;&yg+yD? 'DESpf wuUokdvf
rsm;u bGJ@&vm+yD; tvkyfcGif0ifr,fholaygif;u 6 oef;ausmfygw,f?
'Dvkd &ifav;zG,fjzpf&yfawG &SdaeygvsufueJ@ bma=umifh w
kwfawG[m olwkd@EkdifiH pD;yGm;a&;ysufuyfxJu kef;xGufEkdifvdrfhr,fvdk@
oHk;oyf=uovJ? 'D,Hk=unfcsuf (confidence) ukd b,fu&ovJ?
tck rwfv 3 &ufae@u pvkd@ rwfv 13 &ufae@txd usif;y
+yD;pD;oGm;cJhwJh wkwfjynfv$wfawmf 2 &yftwGif; ajym=um;cJhwJh wkwf
tpkd;&acgif;aqmifrsm;/ Oya'ynm&Sirf sm;/ pD;yGm;a&;ynm&Sifrsm; pwm
awG&J@ ajym=um;csufrsm;udk =unfh&atmifyg?
51

rwfv 7 &ufae@u usif;ywJh owif;pm&Sif;vif;yGJrSm wkwf


EkdifiHjcm;a&;0ef}uD; ,efusJ@csDu wkwfjynf[m urBmhpD;yGm;ysufuyfu
b,fvkdvGwfajrmufatmifvkyfzdk@ tpDtpOf&SdygovJqkdwJh owif;
axmufwa,muf&J@ar;cGef;ukd ajzqkd&mrSm- u|efawmfwkd@ rdrdwkdif;jynf
u pD;yGm;a&;ukd t"du aumif;atmifvkyfr,f? u|efawmfwkd@wkdif;jynf
u pD;yGm;a&; u|efawmfwkd@owfrSwfxm;wJh }uD;xGm;r_E_ef; 8 &mckdifE_ef;
rSm xdef;odrf;xm;Ekdifr,fqkd&if 'g[m urBm}uD;ukdyg wnf+idrfatmif
vkyfay;&m a&mufygw,f? 'ga=umifh u|efawmfwkd@&J@ t"duvkyfief;[m
rdrdwkdif;jynf&J@ pD;yGm;a&;ukd aumif;atmifvkyfa&;ygyJ?
'kwd, u|efawmfwkd@ }udK;pm;rSmuawmh 'DESpftwGif; usif;y
r,fh EkdifiHwumtpnf;ta0;rsm; (multi lateral meetings) atmif
jrifatmif vkyfzdk@ygyJ? txl;ojzifh {+yDv vef'efrSmusif;yr,fh G 20 t
pnf;ta0; atmifjrifa&;ygyJ? tJ'Dtpnf;ta0;rSm EkdifiHtrsm;tjym;eJ@
vlxk&J@,Hk=unfr_ukd &&SdwJh/ yl;aygif;yg0ifwJh/ wnf+idrfwJh urBmhbma&;
pepfopfw&yf ay:xGufvmzdk@ }udK;pm;zkd@ygyJvkd@ ajz=um;oGm;ygw,f?
wcg rwfv 13 &ufae@rSm usif;ywJh owif;pm&Sif;vif;yGJrSm
awmh wkwf0ef}uD;csKyf 0rfusm;aygifu ol v$wfawmfrSmwifoGif;wJh t
pkd;&vkyfief;tpD&ifcHpmrSm ajym=um;xm;wJh tcsuftcsdK@ukd jyefvnf
&Sif;vif;ajym=um;&mrSm 1? 2009 ckESpftwGuf wkwfjynf&J@wkd;wufr_E_ef; 8 &mckdif
E_ef; owfrSwfwm[m jzpfEkdifajc&Sdvdk@owfrSwfwmjzpfa=umif;/ 'Dvkdowf
rSwfcsuf&Sdwm[m vrf;nefcsuf&Sdovkdjzpfvdk@ vkyfief;pOfrsm;vkyfaqmif
&mrSm OD;wnfcsuf&Sdaea=umif;/ 'ga=umifh 'DvkdowfrSwfzdk@ vdktyfcsuf
vnf; jzpfa=umif;?
2? pD;yGm;a&;v_H@aqmfcsufpDrHudef; (stimulus- package- plan)
tar&duefa':vm bDvD,H 500 ausmf oHk;pGJr,fh txufyg pD
rHudef;[m tckrSaumufqGJwJh pDrHudef; r[kwfbJ/ 11 }udrfajrmuf 5 ESpf
pDrHudef;xJu tpDtpOfrsm;omjzpf+yD; tckvuf&Sd tcdkiftrmvkdtyfcsuf
awGt& rGrf;rHjyifqifxm;wJh pDrHudef;om jzpfa=umif;/ 'DpDrHudef;t& rD;
&xm;vrf;awG/ um;vrf;awG/ av,mOfysHuGif;awG xyfaqmufr,fh t
pDtpOfrsm; yg&Sd+yD;/ 'Duae tvkyfopf/ tukdifopfrsm; trsm;tjym; ay:
vmrSmjzpfa=umif;?
tvkyftukdif&&Sda&; (employment) jy\em[m pm;0wfae
a&;udpPomru vlwa,muf&J@ *k%foduQvnf; jzpfa=umif; 'ga=umifh
tvkyftukdifaygif; 9 oef;cef@ ay:xGufvmatmif vkyfrSm jzpfa=umif;?
52

ESpfpOfvkyfkd;vkyfpOf pDrHudef;rsm;jzpfwJh tqifhjrifhenf;ynmrsm;


jrifhwifa&;/ obm0ywf0ef;usifxdef;odrf;a&;/ vpmrsm;wkd;ay;a&;/
v,form;rsm;ukd axmufyHha&;/ aq;0g;ukoa&;twGuf jyKjyifajymif;
vJr_rsm;pwmawG&J@ ukefusp&dwfrsm;u oD;jcm;jzpf+yD; 'Dv_H@aqmfcsuf pD
rHudef;xJ ryga=umif; ajymoGm;ygw,f?
'Dowif;pm &Sif;vif;yGJrSm ar;cGef;awG xkwf=uwJh txl;ojzifh
jynfwGif;u owif;orm;awG&J@ ar;cGef;awGukd =unfh&if 'Dtpkd;&&J@ aiG
oHk;r,fh tpDtpOftay: pdwfylyefae=uyHk&ygw,f? 'ga=umifhyJ 0ef}uD;
csKyfu 'Dvkyfief;awGtm;vHk;ukd tjyeftvSef aqG;aEG;ndE_dif;wJh/ tjynfh
t0 xifomjrifom&SdwJh/ wm0ef,lpepf&SdwJh }uD;=uyfr_rsdK; vkyfaqmif
oGm;ygr,fvdk@ uwdjyKoGm;ygw,f? 'ghtjyif wqufwnf;rSmyJ wkwf
jynf&J@ jyKjyifajymif;vJa&;vkyfief;rsm;ukd acwfeJ@tnD qufvufvkyf
aqmifoGm;rSm jzpfa=umif;/ txl;ojzifh taqmufttHkjyKjyifajymif;vJ
r_rsm; (Institutional Reform) ukd vkyfaqmif+yD;/ qkd&S,fvpf'Drkdu
a&pDukd zGH@+zdK;+yD; atmufajcvlxk&J@tcGifhta&;ukd tmrcHwJh EkdifiHa&;
pepfw&yf ay:xGufa&;/ Oya'jyKvkyfief;rsm;ukd jyKjyifajymif;vJ+yD; vlr_
a&;w&m;r#wr_&Sda&;/ vl@tzGJ@tpnf;toD;oD;u tqifhtoD;oD;u
wm0efcHrsm;ukd }uD;=uyfa&;pwmawGvnf; vkyfaqmifoGm;r,fvkd@ qkdyg
w,f?
'ghtjyif pD;yGm;a&;uyfukd ausmfeif;zdk@vkyf&mrSm vuQ%m&yf
rsm;ukd ukoHkomru t&if;cHta=umif;&if; (root causes) rsm;ukd
vnf; ukdifwG,fajz&Sif;oGm;rSmjzpfa=umif; xnfhoGif;ajym=um;&if; w
kwfjynf&J@ rjynfhpHkao;wJh vlr_zlvHka&;uGef,uf (social security
network) vkyfief;rsm;ukdvnfh jynfh0&ifhusufatmif vkyfaqmifoGm;
rSm jzpfa=umif; ajymoGm;ygw,f? 'ghtwGuf 0efaqmifvkyfief;rsm;ukd
vnf; wkd;csJ@oGm;rSmjzpfa=umif; ajymoGm;ygao;w,f?
'Dvkd tpkd;& xdyfwef;acgif;aqmifrsm;&J@ ajymqkdr_rsm;tjyif w
jcm;v$wfawmfOya'jyKtrwfrsm;/ ynm&Sifrsm;&J@ ajymqkdcsufrsm;ukd
=unfh&ifvnf; wkwfawG[m 'DpD;yGm;ysufuyfukd b,fvkd=unfhjrifoHk;
oyf+yD;/ taumif;bufvSnfhajymif;Ekdifatmif }udK;pm;ae=uw,fqkdwm
odjrifEkdifygw,f?
wkwfjynf +rdK@&Gmwkd;wufa&; okawoeXmeu nef=um;a&;
rSL;csKyf csif[GdKif (Chen Huai) u wkwfawG bma=umifh 'Dvkd,Hk=unf
csuf&Sdae&ovJ qkdwmukd ajym&mrSm wkwfjynf[m wjcm; zGH@+zdK;+yD;EkdifiHrsm;vkd +rdK@jywnfaqmuf
a&; (urbanization) vkyfief;wkd@ pufr_wyfqifa&; (industraialization)
53

vkyfief;wkd@ +yD;jynfhpHkjcif; r&Sdao;ygbl;? 'ga=umifh 'Dvkyfief;twGuf Ekdif


iHjcm;t&if;tESD;vnf; rvkdygbl;? rdrdwdk@rSm t&efaiGrsm; tjynfht0 &Sd
ygw,f? +rdK@jywnfaqmufa&; vkyfief;rsm;twGif; tajccHtaqmuf
ttHkawG aqmufvkyfzkd@ pDrHudef;awG tjynfha&;qGJxm;+yD;jzpfvkd@/ 'Dvkyf
ief;rsm;rSm tvkyftudkiftopfrsm; ay:aygufvmrSmyg?
'Dae&mrSm olu Oyrmay; ajym=um;oGm;wm wckuawmh t
pkd;&taeeJ@ tjrefajy;um;vrf;rrsm; wnfaqmuf&mrSm &if;ESD;jrKyfESHr_
aiG wkwf,GifaiG oef; 100 oHk;wkdif; tvkyftukdif av;axmifcef@
(wkdufkdufa&m/ oG,f0kdufa&m) zefwD;Ekdifw,fvdk@ qkdygw,f?
'D+rdK@jyvkyfief;uae +rdK@jyvlxkawG ay:xGufvm+yD; tpkd;&t
aeeJ@ tv,ftvwfeJ@ tao;pm;pufr_vkyfief;rsm;/ +rdK@jypufr_vkyfief;
ay:xGufa&;twGuf t&if;tESD;acs;aiGawG xkwfay;jcif;jzifh/ +rdK@jyvlxk
&J@aexkdifpm;aomufr_jrifhvm+yD; jynfwGif;0,ftm;(domasticdemand)
vnf; jrifhvmEkdifygw,f? wkwfjynf&J@vlOD;a&t& tv,ftvwfvl
wef;pm; rsm;vm&if jynfwGif;0,ftm;vnf; tvGefwufvmrSmjzpfvkd@
wkwfjynf&J@ ykd@ukeftajcjyK (export orientated) pD;yGm;a&;ukd
jyKjyifvmEkdifygvdrfhr,f? 'Dtcg ykd@ukefawGusqif;vkd@ pD;yGm;ysufwJh jy\
em r}uHKEkdifawmhygbl;? wkwfjynf&J@ 0,ftm;wufvm&if EkdifiHjcm;u
oGif;ukef (import) vnf; wufvmEkdifvkd@ wjcm;EkdifiHrsm;&J@ pD;yGm;a&;
ukdvnf; tultnDjyK&m a&mufygw,f?
vufawG@t&vnf; azazmf0g&DvtwGif;u wkwfjynfuukef
oG,fa&;0ef}uD; OD;aqmifwJh ukef0,f,la&; tzGJ@wzGJ@ Oa&my 4 EkdifiH
(*smreD/ qGpfZmvef/ pydef/ +Adwdef) ukd oGm;a&muf+yD; ukefypPnf;rsdK;pHk
(tqifhjrifh enf;ynmqkdif&m ypPnf;rsm;tygt0if) tar&duefa':vm
13 bDvD,Hzdk; 0,f,lcJhygao;w,f? Oa&myu tvGefxdckdufaewJh puf
r_vkyfief;rsm;ukd wzufwvrf;u ulnDvkdufwmygyJ?
zGH@+zdK;+yD;EkdifiHrsm;rSm +rdK@jyvkyfief;wkd@/ pufr_vkyfief;wdk@[m jynfhpHk
ukHvHkoGm;+yDjzpfvdk@ olwkd@EkdifiHrSm aiGt&if;tESD;awG pk+yHKae+yD; 'DaiGawG
[m aiGyl (Hot Money) awG jzpfvmygw,f? 'DaiGawGukd pawmh aiG
a=u;aps;uGuf/ tmrcHpmcsKyfaps;uGufpwJh/ ra&&mwJ/h rvHk+cHKwJh aps;
uGuftrsdK;rsdK;xJ oGif;+yD; aiGa=u;upm;&muae 'Dae@pD;yGm;a&;ysufuyf
}uD; ay:vm&wmyg? 'DvkdaiGt&if;tESD; ykdv#Haer_u ay:aygufvmwJh
jy\emrsm;ukd tvG,frajz&Sif;Ekdifygbl;?
wkwf&J@ +rdK@jyvkyfief;awGuawmh tckrS t&Sdef&wkef; &Sdygao;
w,f? 'ga=umifh aiGt&if;tESD; ykdv#Hr_awG rjzpfEkdifao;bJ tJ'Dvkyfief;
awGtwGuf t&if;tESD;awG vkdtyfaeOD;rSmyg? 0ifaiGedrfhvkyfom;rsm;t
54

wGuf tkd;tdrfawGvnf; aqmuf&OD;rSmyg? 'ga=umifh aiG&if;ESD;jrKyfESHzdk@


vkyfief;rsm; (Investment) trsm;}uD; vkdtyfaeygao;w,f?
'ghtjyif wkwfjynf&J@ bma&;pepfeJ@ b%fvkyfief;pOfrsm;
[m tvGefusef;rmoefpGrf;ygw,f? 1997 ckESpfu usa&mufcJhwJh tm&S
uyfab;twGif;u oifcef;pmrsm;ukd aumif;aumif;avhvm+yD; rdrdwdk@
&J@ b%fvkyfief;rsm;ukd oefpGrf;atmif vkyfaqmifxm;Ekdifwmuvnf;
rdrdwdk@&J@pD;yGm;a&;tiftm; tjrefemvefxlvmzkd@ a&cHajrcHaumif;ukd
jzpfapygw,fvkd@vnf; ajymoGm;ygw,f? 'Db%fpepfeJ@ ywfoufvkd@ w
kwf0ef}uD;csKyfuvnf; 'Dtwkdif;yJ ajymoGm;cJhzl;w,f?
'gawGa=umifh wkwfawGu ,Hk=unfr_ tjynfh&Sdaewmygvkd@ ol
uqkdygw,f? t"duuawmh tpkd;&u wufwufuu yg0ifywfouf
aer_/ tpkd;&rSm EkdifiHjcm;t&efaiG tvHktavmuf &Sdr_ (2008 ckESpf
tukef/ EkdifiHjcm;t&efaiG tar&duefa':vm 2 x&DvD,H) wkd@a=umifh
jzpf+yD;/ EkdifiHa&;OD;aqmifr_uvnf; (Political Leadership) jynfolvl
xktrsm;pk}uD;&J@ aexkdifr_b0ukd t+rJrjywfxnfhoGif;pOf;pm;ay;+yD; jynf
olawG&J@ aexkdifr_b0 jrifhwufa&;twGuf tm;}udK;rmefwuf aqmif
&Gufay;r_rsm;a=umifhvnf; jzpfygw,fvkd@ ed*Hk;csKyfrSm ajymqkdoGm;cJhyg
w,f?
ukd;um;/

? CCTV rS Dialogues

rsm;?

14-3-09?

zGH@+zdK;+yD;EkdifiHrsm;rSm +rdK@jyvkyfief;wkd@/ pufr_vkyfief;wdk@[m jynfhpHk


ukHvHkoGm;+yDjzpfvdk@ olwkd@EkdifiHrSm aiGt&if;tESD;awG pk+yHKae+yD; 'DaiGawG
[m aiGyl (Hot Money) awG jzpfvmygw,f? 'DaiGawGukd pawmh aiG
a=u;aps;uGuf/ tmrcHpmcsKyfaps;uGufpwJh/ ra&&mwJ/h rvHk+cHKwJh aps;
uGuftrsdK;rsdK;xJ oGif;+yD; aiGa=u;upm;&muae 'Dae@pD;yGm;a&;ysufuyf
}uD; ay:vm&wmyg? 'DvkdaiGt&if;tESD; ykdv#Haer_u ay:aygufvmwJh
jy\emrsm;ukd tvG,frajz&Sif;Ekdifygbl;?

55

ajrmufukd;&D;,m;&J@ +*dK[fwkeJ@

*,uf &kdufcwfrSKrsm;

2009 ckESpf {+yDv 5 &ufae@rSm ajrmufukd;&D;,m; uGrfrGefpGef 2 quf


oG,fa&;+*d[fwkukd tef[ 2 o,faqmif'Hk;ysHeJ@ v$wfwifvkdufyg
w,f? ukd&D;,m;u|ef;qG,fay:rSm rlvuwnf;u wnf&SdaewJh wif;rm
r_[m ykdrkdjrifhwufvmcJhygw,f? ajrmufukd;&D;,m;[m 'D+*dK[fwk v$wf
wifr,fh tpDtpOfukd 2009 ck/ azazmf0g&D 24 &ufae@rSm vlod&Sif=um;
a=unmcJhwmyg? 'Dvkd a=unm+yD;uwnf;u a0zefoH/ uef@uGufoHawG
tqufrjywf xGufay:vmcJhygw,f? txl;ojzifh ukd&D;,m;u|ef;qG,f
ta&;rSm yg0ifywfoufae=uwJh 6 EkdifiHqDu t"duygyJ? k&Sm;eJ@ w
kwfu tjyKoabmaqmifwJha0zefr_rsm; ay;cJh=uayr,fh awmifukd;&D;
,m;/ *syefeJ@ tar&duef 3 EkdifiHuawmh tjyif;xefqHk; a0zefqef@usif
cJh=uygw,f? 'Dvkd a0zefr_rsm;tay: ajrmufukd;&D;,m;u +idrf;csrf;wJh&nf
&G,fcsuftwGuf +*dK[fwkv$wfwifwm[m ajrmufukd;&D;,m;&J@ w&m;
0if tcGifhta&;jzpfygw,f? +*dK[fwkypfv$wfr_[m wkdif;jynfukd }uD;xGm;
wkd;wufapovkd vlom;rsm;&J@wkd;wufr_ukdvnf; jzpfapygw,fvkd@ rwf
v 29 &ufae@rSm wkH@jyefcJhygw,f? tar&duef/ *syefeJ@ awmifukd;&D;
,m;wkd@u 'g[m ukvor*~&J@qHk;jzwfcsuf 1718 ukd csdK;azmufwm
jzpfvkd@ 'DtpDtpOfukd &yfypfzkd@ ajym=uygw,f? k&Sm;eJ@ ukvor*~qkdif
&m oHtrwfuawmh vHk+cHKa&;aumifpD&J@ qHk;jzwfcsuf 1718 [m +*dK[f
wkv$wfwifwmukd wkdufkdufydwfyifwmr[kwfbJ/ wma0;ypf'Hk;usnf
ypfv$wfr_ukdom ydwfyifwmjzpfygw,f? 'ga=umifh apmifh=unfh&rSmyJvkd@
rwfv 30 &ufae@rSm ajymygw,f? wkwfjynf ajyma&;qkdcGifh&Sdolu
awmh {+yDv 2 &ufae@rSm oufqkdif&m EkdifiHtm;vHk;[m ta&S@ajrmuf
tm&Sa'oeJ@ ukd;&D;,m;u|ef;qG,f +idrf;csrf;a&;eJ@ wnf+idrfr_&Sda&;eJ@ 6
56

EkdifiHawG@qHkaqG;aEG;yGJ jzpfajrmufa&;udk wGef;aqmfay;&ef wm0ef&Sdyg


w,fvkd@ ajymcJhygw,f?
+*dK[fwk rypfv$wfrD tjyeftvSef ajymqdk=u&mrSm tjyif;xef
qHk;eJ@ tE&m,ft&SdqHk;u *syefeJ@ ajrmufukd;&D;,m;wkd@&J@ wkH@jyefajymqdk
r_rsm; jzpfygw,f? *syeftpkd;&u ajrmufukd;&D;,m;&J@ 'Hk;usnfypfv$wfr_
[m vrf;a=umif;vGJacsmfcJhaomf =um;jzwfypfcs&ef ol&J@ppfwyfukd rwf
v 2 &ufae@rSm trdef@ay;cJhygw,f? ajrmufukd;&D;,m;uvnf; {+yDv 2
&ufae@rSm *syefuom ajrmufukd;&D;,m;&J@ +*dK[fwkukd &rf;&rf;um;
um; =um;jzwfwkdufcwfwm vkyfcJh&if ajrmufukd;&D;,m;wyfrawmft
aeeJ@ 'kwd,urBmppft+yD; q,fpkESpf 6 ckausmft=umrSm *syefu jyef
vnfusL;ausmfwJhppfyJu
G kd pwifwm jzpfw,fvkd@ ,lqrSmjzpf+yD; tjyif;
xefqHk; ppfa&;enf;vrf;rsm;eJ@ wkH@jyefwkdufckdufoGm;r,fvkd@ ppfOD;pD;csKyf
u ajymcJhygw,f? +*dK[fwkrypfv$wfrDrSm *syefu ol&J@ at;*spftqifhjrifh
a&'gpepfrsm;eJ@ SM-3 'Hk;cGif;'Hk;rsm; wyfqifxm;wJh zsufoabFm 2 pD;ukd
*syefyifv,fjyifokd@ apv$wfapmifh=unhfcJhygw,f? ol@{&d,mxJ 0ifvm
cJh&if ypfcszkd@yg? ajrmufukd;&D;,m;&J@ 'Dw}udrf ypfv$wfr_[m *syefeJ@ xdyf
wkdufjzpfr,fh tajctaeukd a&Smifv$JEkdifcJhw,fvkd@ ajym&rSmygyJ? wu,f
wrf; xdyfwkdufjzpf=u&ifawmh 'D 2 EkdifiHxJeJ@ +yD;rSmr[kwfygbl;? ajrmuf
ukd;&D;,m;u ol@ tpDtpOfukd r&yfqkdif;bJ/ +*dK[fwkv$wfr_ vkyfvmcJh&if
yl;wGJaqmif&Guf=u&ef tar&duef/ *syefeJ@ awmifukd;&D;,m; 3 EkdifiHu
&if;ESD;pGm ndE_dif;aqmif&Gufr_jyKvkyfoGm;=u&eftwGuf tapmuwnf;u
oabmwlnDr_ &,lxm;cJh=u+yD; jzpfygw,f? 'D+*dK[fwk ypfv$wfr_jzpfpOf
rSm wpHkw&m vGJacsmfcJh&if us,fjyef@wJhppfyGJwck jzpfvmEkdifwJh tajct
aetxd &Sdygw,f? ajrmufukd;&D;,m;tay: 'D 3 EkdifiHaygif;+yD; ay;xm;
wJh zdtm;u }uD;ygw,f? ajrmufukd;&D;,m;&J@ +*dK[fwkprf;oyfypfv$wf
r_ukd awykda'gif 2 wma0;ypf'Hk;usnf prf;oyfypfv$wfwm jzpfw,f
vkd@ wav#mufvHk;ajym+yD; ydwfyifzkd@ }udK;pm;cJhwmyg? tar&duef[m
ajrmufukd;&D;,m;u tar&duefxda&mufatmif ypfcwfEkdifwJh wma0;
ypf 'Hk;usnfenf;ynm ykdifqkfdifoGm;rSmukd pkd;&drfaeygw,f? ajrmufukd;&D;
,m;tay: Akdvfusv$rf;rkd;xm;Ekdifr_pGrf;&nf avsmhusoGm;rSm ylyefyHk&yg
w,f? ajrmufukd;&D;,m;[m 3 EkdifiH&J@ jyif;xefwJhzdtm;eJ@ +cdrf;
ajcmufr_ukd &ifqkdif+yD; ol@EkdifiH&J@tmumoenf;ynm zGH@+zdK;wkd;wufa&;
ukd &J&J0Hh0Hh vkyfaqmifvkdufwmjzpfw,f? EkdifiHwEkdifiH&J@ enf;ynmopf
wck zGH@+zdK;wkd;wufEkdifa&;twGuf bma=umifh 'Davmuf pGef@pm;zdk@ vkdae
& wmygvJ?
57

ajrmufukd;&D;,m;ukd 'Dvkdydwfqdk@ zdtm;ay;aecsdefrSmyJ tar&d


uefeJ@ tpPa&; yl;wGJvkyfaewJh tJkd;'Hk;cGif;'Hk;pepfukd {+yDv 7 &ufae@rSm
tpPa&;u ypfv$wfprf;oyfvkdufygw,f? bmuef@uGufa0zefoHrS r=um;
=u&yg? tar&duefu tpPa&;ukd vkyfcsif&mvkyfcGifh tjynfhay;xm;+yD;
ajrmufukd;&D;,m;vkyfwm rSefor#ukd ydwfyifwm;qD;w,fqkdwm jrif
omygw,f? 'g[m tar&duef&J@ Akdvfusv$rf;rkd;a&;0g' jzpfygw,f? t
ar&duef&J@ orRwopf tkdbm;rm;[m tD&wfu tar&duefwyfrsm; kyf
odrf;a&; vkyfaqmifwmuvGJvdk@ bk&Sfvufxufu oabmxm;eJ@ ay:
vpDrsm;ukd ododomom ajymif;vJwm r&Sdao;ygbl;? bk&Sfvufxuf
u tajccHoabmxm;twkdif; tD&ef/ ajrmufukd;&D;,m;tay: quf
vufusifhoHk;qJyg? vkyfaqmifyHkrSm ppfa&;enf;r[kwfbJ wpHkw&m aysmh
aysmif;vmwmom xl;jcm;r_ &Sdygw,f?
ajrmufukd;&D;,m;&J@ awmif;qkdr_t& 2009 rwfv 2 &ufae@
rSm ajrmufukd;&D;,m;eJ@ tar&duefOD;aqmifwJh ukvor*~ppfbuftzGJ@
wm0ef&Sdolrsm;[m ukd;&D;,m; 2 EkdifiHt=um; wif;rmr_av#mhcsa&;t
wGuf 2 EkdifiHe,fpyf yefrGef*sHKrSm awG@qHkaqG;aEG;cJh=uygw,f? 'DaqG;aEG;
yGJ[m 2002 ckESpf aemufykdif;rSm yxrqHk;t}udrfjyKvkyfwJh ppfbufqkdif
&m aqG;aEG;yGJjzpfygw,f? aqG;aEG;yGJt+yD; xkwfjyefwJh tpD&ifcHpmrSm ukd;
&D;,m; 2 EkdifiHt=um; ,Hk=unfr_ tjyeftvSefwnfaqmufzdk@eJ@ em;
vnfr_vGJrSm;wmawG rjzpfay:atmif jyKvkyfay;EkdifcJhygw,fvdk@ azmfjycJh
ygw,f? 'gayrJh rwfv 9 &ufae@rSm tar&duefeJ@ awmifukd; &D;,m; 2
EkdifiH[m olwdk@ESpfpOfvkyfaeus yl;wGJppfa&;avhusifhr_ukd pwifvkyf
aqmifcJh=uygw,f? 12 &uf=umwJh 'Dyl;wGJppfavhusifha&;rSm tar&d
uefwyftiftm; 26000 eJ@ awmifukd;&D;,m;wyftiftm; 50 000
yg0if+yD;/ ,ltuf(pf)tuf(pf)*|efpDpwif;epf av,mOfwifoabmFwpif;
eJ@ zsufoabFm 7 pif;wkd@ yg0ifcJhygw,f? 'DrSmygwJh tar&duefppfom;
14000 [m awmifukd;&D;,m;jyify&Sd tar&duefppftajcpkdufpcef;rsm;
rS vma&mufyg0if=uwm jzpfygw,f? ppfavhusifha&;&J@ &nf&G,fcsufu
awmifukd;&D;,m;EkdifiH usL;ausmfcH&wJhtcsdefrSm a&S@wef;wyfrsm;tm; r
[mrdwfwyfzJ@G rsm;u tvsiftjreftiftm;jznfhwif;Ekdifr_pGrf;&nf awmifh
wif;}uHhckdifvmap&ef jzpfw,fvkd@ qkdygw,f? 'Dppfavhusifha&;ukd ajrmuf
ukd;&D;,m;u jyif;jyif;xefxef uef@uGufygw,f? 'Dyl;wGJ ppfavhusifha&;
ukd y,fzsufypfzdk@ xyfjyefwvJvJ awmif;qkdcJhygw,f? ajrmufukd;&D;
,m;u 'Dppfavhusifha&;[m ol@ukdtE&m,fjyKzdk@ ppfjyifqifwmjzpf
w,fvdk@ =unfhjrifygw,f? 'ga=umifh 'Dppfavhusifha&; jyKvkyfaewJh um
vwav#mufvHk; ajrmufukd;&D;,m;wyfzGJ@rsm;twGuf toifhjyifxm;&ef
58

trdef@ay;xm;cJhygw,f? ajrmufukd;&D;,m;u tar&duefwyfzGJ@rsm;


awmifukd;&D;,m;rSm &Sdaewm[m 2 EkdifiHaygif;pnf;a&;twGuf }uD;rm;
wJh twm;tqD;jzpfw,fvkd@ ajymaewmyg? vuf&Sd awmifukd;&D;,m;
tpkd;&&J@ wif;rm;wJhoabmxm;a=umifh ESpfEkdifiHaygif;pnf;a&;[m ykdrkd
tvSrf;a0;vmygw,f?
ukd;&D;,m;u|ef;qG,fay:u wif;rmwJhtajctae[m awmif
ukd;&D;,m;rSm vDajrmifbuforRw jzpfvmwJh 2008 ckESpfup+yD; wp
wp qdk;vmwm jzpfygw,f? t"duta=umif;&if;rSm vDajrmifbuf
[m ol@t&iftpkd;&rsm;jzpfwJh uifa';*sHKeJ@ kdrkd[Gef;tpkd;&rsm;vufxuf
u usifhoHk;cJhwJh ukd;&D;,m; 2 EkdifiH qufqHa&;ay:vpDeJ@ rwlbJ wif;rm
wJhoabmxm; ajymif;vJusifhoHk;cJhvkd@ jzpfygw,f? txl;ojzifh ol@t&if
tpkd;& 2 ck&J@vufxufu/ ukd;&D;,m; 2 EkdifiH xdyfoD;aqG;aEG;yGJrsm;rSm
&&Sdxm;cJhwJh oabmwlnDcsufrsm;ukd vspfvsL_cJh+yD; wif;rmwJhay:vpD
ukd ajymif;vJusifhoHk;cJhwma=umihf jzpfygw,f? ajrmufukd;&D;,m;u 'Dvkd
ajymif;vJvmr_ukd xdyfwkduf&ifqkdifr_tjzpf =unhfjrif+yD; vDajrmifbwf
tpkd;&ukd wif;wif;rmrm jyefvnfwkH@jyefr_awG vkyfvmcJhygw,f? ukd;&D;
,m;yl;wGJpufHkrS awmifukd;&D;,m;t&m&Sdrsm;ukd armif;xkwfjcif;/ yif
v,fwGif; a&a=umif;qdkif&m'Hk;usnfrsm; ypfcwfjcif;/ MIG ppfav,mOf
rsm;eJ@ ppfwyfrsm;ukd ppfrJhZHkteD; ajymif;a&$@csxm;jcif; pwmawG vkyf
aqmifcJhygw,f? 'ghtjyif ajrmufukd;&D;,m;u awmifukd;&D;,m;eJ@ 0ef
}uD;tqifh aqG;aEG;yGJrsm;ukdvnf; &yfwef@xm;cJhygw,f? yl;wGJpDrHudef;
rsm;ukdvnf; &yfwef@xm;cJhygw,f? orRwvDajrmifbwf[m ol@t&if
tpkd;&rsm;&J@ay:vpD[m tav#mhay;vGef;w,f/ aiGukef+yD; tusdK;r&Sdbl;
vkd@ ,lq+yD; ol@vufxufrSm tar&duefeJ@ ykdrkdtqifajyatmif qufqH
+yD; ajrmufukd;&D;,m;ukd wif;wif;rmrm qufqHwJh ay:vpDukd usifhoHk;cJh
wmyg? vDajrmifbwf[m tar&duefukd tm;ukd;xm;&if; *smreDaygif;
pnf;a&;rsdK;jzpfvmatmif vkyfEkdifzkd@ ar#mfvifhaeyHk&ygw,f? ajrmufukd;&D;
,m;&J@&yfwnfyHku tav#mhay;r_ vHk;0r&Sdwm ck+*dK[fwk v$wfwifwJh t
jzpftysufu jyoaeygw,f? +*dK[fwkv$wf+yD;aemuf ukvor*~qdkif&m
ajrmufukd;&D;,m;oHtrwfu EkdifiHwkdif;rSm tmumoukd +idrf;csrf;wJh
&nf&G,fcsuftwGuf oHk;pGJzdk@ tcGifhta&;&Sdygw,f? EkdifiHtawmfrsm;rsm;
[m t}udrfaygif;&mcsD+yD; +*dK[fwk v$wfwifcJh=u+yD; jzpfygw,f? 'g[m
olwdk@twGuf vHkavmuf+yDvdk@ qkdEkdifygovm;? u|efawmfwkd@rSm 'Dvkd
vkyfzkd@ tcGifhta&; r&ygbl;? 'g[m rw&m;ygbl;? 'g[m +*dK[fwkjzpfyg
w,f? vlwkdif; +*dK[fwkeJ@'Hk;usnfukd cGJjcm;Ekdif=uygw,f? tu,fI vHk+cHK
a&;aumifpDu b,fvkdajcvSrf;rsdK;yJ vSrf;vmvm/ u|efawmfwkd@uawmh
59

'g[m u|efawmfwkd@&J@ tcsKyftjcmtm%mukd rr#rw 0ifa&muf uef@


owfcsKyfcs,fwmvkd@ ,lqrSmjzpf+yD;/ aemufa&G;cs,fr_uawmh u|efawmf
wkd@tykdif;om jzpfygvdrfhr,f? vkdtyfaomt&mrsm;eJ@ jyif;xefaom ajc
vSrf;rsm; qufvkdufvmygvdrfhr,fvkd@ {+yD 7 &ufae@rSm ajymvkduf
ygw,f?
'g[m ajrmufudk;&D;,m;u +*dK[fwkv$wfwifa&; vkyfief;pOfukd
qufvkyfoGm;rSm jzpfa=umif; xkwfazmfajymvkdufwJh oabmygyJ? tar
&duef/ *syefeJ@ awmifukd;&D;,m;wkd@[m b,fvkdwHk@jyef=ur,fqkdwm r
odao;ayr,fh wif;rmpGm wHk@jyef=urSm aocsmygw,f? ukd;&D;,m;u|ef;
qG,fay:rSm aemifqufjzpfvmr,fh xdyfwkdufjzpfr_rsm;ukd apmifh=unfh
oGm;=u&ygvdrfhr,f? tiftm;}uD;EkdifiHawG v$rf;rkd;csKyfukdifxm;wJh enf;
ynme,fy,fopfwckudk 0ifa&mufEkdifzkd@ b,favmufkef;uef&w,f qdk
wm ajrmufukd;&D;,m; tawG@t}uHKu urBm}uD;ukd jyoaeygw,f?
ukdaxG;
11/ 4/ 09?

tiftm;}uD;EkdifiHawG v$rf;rkd;csKyfukdifxm;wJh enf;


ynme,fy,fopfwckudk 0ifa&mufEkdifzkd@ b,favmufkef;uef&w,f qdk
wm ajrmufukd;&D;,m; tawG@t}uHKu urBm}uD;ukd jyoaeygw,f?

60

ql[mwkd
ocsKif;pm

orRwa[mif; AkdvfcsKyf}uD;ql[mwkd[m 21 &mpk&J@ oufwrf;t&Snf


qHk;jzpf/ txifu&vnf;jzpfwJh tm%m&SifwOD;tjzpf tif'kdeD;&Sm;EkdifiH
ukd 32 ESpf(1966 -1998) =um tkyfpkd;cJhw,f? ql[mwkdtay: tar&d
ueftpkd;&tqufquf b,fvkdoabmxm; qufqHcJhw,fqkdwm pdwf
0ifpm;zkd@ aumif;ygw,f? 'Drkdua&pDeJ@ vl@tcGifhta&;/ tm%m&Sifpepf
pwmawGtay: tar&dueftpkd;&tqufquf b,fvkdoabmxm;cJh
w,f/ b,fvkd t"dy`m,fzGifhqkdw,f/ tar&duef EkdifiHjcm;a&;ay:vpDeJ@
b,fvkd qufpyfw,fqkdwm pdwf0ifpm;zkd@aumif;ygw,f?
ql[mwkd[m Armjynfu oGm;avol eHygwf0rf;}uD;OD;ae0if;eJ@
wuG ,cktcsdefrSm tem;,loGm;+yDjzpfwJh pifumyl0ef}uD;csKyfa[mif;
vnf;jzpf txifu&EkdifiHa&;okcrdefwOD;vnf;jzpfwJh vDuGrf;,leJ@ acwf
+ydKif jzpfygw,f? vDuGrf;,lu e0w (etz) ppftkyfpkukd ql[mwkdvkd
vkyfzkd@ wkdufwGef;cJhzl;w,f?
vDuGrf;,lu r=umcifESpfrsm;u ArmjynfeJ@ywfoufvkd@
aqmif;yg;wapmif a&;cJhw,f? AdkvfcsKyf}uD;cifnGef@u t}uH^m%fawmif;
wJhtwGuf cifAsm;wdk@ tif'kdeD;&Sm; *kdumygwDvkd vkyfyg/ ppfwyfwykdif;
t&yfom;wykdif; zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHkrsdK; a&;qGJ+yD; a&G;aumufyJGvkyfygvkd@ t
}uHay;cJhw,f? pifumyl pD;yGm;a&;orm;rsm;ukdvnf; ArmjynfrSm oGm;
a&muf&if;ESD;jrKyfESHzkd@ wkdufwGef;cJhw,f? wkdufwGef;wJhtwkdif; [kdw,fawG/
c&D;oGm;vkyfief;awGrSm oGm;a&muf&if;ESD;jrKyfESH=uw,f? 'gayrJhAsm [kd
w,fawGrSm {nfhonfawG r&Sdbl;/ tcGHcsnf;yJ/ Armjynf ppfAkdvfcsKyf}uD;
awG[m o,HZmwaygrsm;wJhwkdif;jynfukd ukef;aumufp&m r&Sdatmif/
rGJatmif vkyfae=uw,f? "mwfaiG@u&wJhaiGawG b,fa&mufoGm;+yDvJ?
+rdK@awmfopfqkdwmukd awmawGawmifawGxJ oGm;aqmufae=uw,f?
AkdvfcsKyf}uD;oef;a&$&J@orD; r*FvmaqmifqkdwmrSm pdefawGvnf; qGJxm;
61

vkdufwm tl;usaewmyJ? vDuGrf;,ltqkdt& ppftpkd;&&J@ vrf;jyajryHk


eJ@ 2008 zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk[m oGm;avol ql[mwkdukd twk,lxm;wm
jzpfygw,f?
ql[mwkd uG,fvGef+yD; vtwef=um 2008 Zefe0g&DrSm tar
&duef trsdK;om;vHk+cHKa&;armfuGef;wkduf (U.S National Security
Archives) rS ql[mwkd - uG,fvGef+yD; olESifhywfoufaom rSwfwrf;
rsm; (Suharto: a Declassified Document Obil) qdkwmukd xkwfazmf
today;vkdufw,f? rSwfwrf;rsm;wGif tm%m&Sifql[mwkd&J@ =urf;
=uKwf&ufpufr_/ zdESdyfowfjzwfr_/ tusifhysufjcpm;r_rsm;eJ@wuG tar&d
uef tpkd;&tqufquf&J@ a&&Snf worwfwnf; axmufcHtm;ay;r_
awGudk tao;pdwf awG@&Sd&w,f?
ql[mwkdrSwfwrf;rSwf&mrsm; xGufvm+yD; &ufykdif;twGif;
xkwfjyefwJh vl@tcGifhta&; apmifh=unfhtzGJ@ (HRW) tpD&ifcHpmwGif
,ckvdk tpcsDa&;xm;w,f? 'Drkdua&pDukd csD;rGrf;cef;zGifh=uoavmuf
OyuQmjyK=uw,f? tr$ef;wif=uoavmuf rav;rpm;jyK=uw,f? t
a&;w,l vkyf=uoavmuf pdwfysufvufysuf jzpf=uw,f? ,ae@um
vrSm 'Drkdua&pDqdkwm w&m;0if tajccHvkdtyfcsuf jzpfvm+yD;/ xif&Sm;
ay:vGifaewJh tm%m&SifawGyifv#if 'Drkdu&ufwpfwHqdyf cwfESdyfzkd@ vdk
vm;=uw,f?
tDaumfaemfrpf (The Economist) *sme,fu ql[mwkd[m
tuif;rJhtm%m&SifwOD;/ taemufu apmifha&Smufxm;wJh ppfat;um
v o&Jobuf wOD;jzpfw,f? bma=umifhvJqkdawmh ol@&J@ &efbuf[m
uGefjrLepfvdk@ ,Hk=unf&olawGjzpfvkd@yJ? *ifwkd odrfarG@+yD; enf;emaysmh
aysmif;wJh rsufESmay;&J@aemufuG,frSm =urf;=uKwf&ufpufr_awG &Sdw,f?
ol[m 1960 ckESpfrsm;tv,frSm ol@tm%mckdif+rJa&;twGuf odef;csDwJh
vlawGukd owfjzwfcJhw,f? aomif;csDwJhvlawGukd pGJcsufrwifbJ ESpf
aygif;rsm;pGm csKyfaESmifxm;cJhw,f vkd@ a&;ygw,f?
A[kdaxmufvSrf;a&;Xme (CIA) u 1968 ukefykdif;rSm uGefjrL
epfaxmufcHolvkd@ pGyfpJ+G yD; towfcH&olaygif; 5 odef;eJ@ woef;=um;
&Sdw,fvkd@ cef@rSef;aomfvnf; ql[mwkdukd aysmhaysmif;aomtkyfcsKyfol
(mild ruler) vkd@ oHk;E_ef;xm;w,f? qufvufazmfjy&mrSm ql[mwkd
tpkd;&u tm%m,E&m;ukd w&m;r#w ayghyg;aomvuf (a fairly light
hand) jzifh qkyfukdifxm;apumrl tif'kdeD;&Sm;ukd E_dif;,SOfjcif;tm;jzifh t
v,ftvwfyHkpHjzifh tkyfcsKyfw,f? ppfwyf&J@taetxm;ukd xdxd
a&mufa&muf pdefac:EkdifwJhtiftm;rsdK; ,ae@tif'kdeD;&Sm;rSm r&Sday[k
azmfjyxm;w,f? toHk;tE_ef;awG[m tifrwef uarmufurEkdifyg
62

w,f?w&m;r#w ayghyg;aomvufwJh? EkdifiHa&;ygwDawGeJ@ twkduft


cHawGukd =urf;=uKwf&ufpufpGm acsr_ef;cJhwm[m w&m;r#w ayghyg;wm
wJhvm;?
ql[mwkd tar&dum;ukd 1970 arrSm yxrqHk; tvnftywf
oGm;cJhw,f? *smumwm&Sd tar&duefoHHk;u ql[mwkdtpkd;&tzGJ@eJ@
ppfwyft&m&Sdrsm;&J@ tykyfeH@v_difaewJh tusifhysufjcpm;r_rsm; (arSmifckd/
vmbfay;vmbf,l/ wHpkd;vufaqmif/ rdom;pkaumif;pm;a&; ponf)
ta=umif; owday;cJhaomfvnf; tdrfjzLawmfu ql[mwkd tpkd;&ESifh
pdwfvkdvuf& qufqHcJhw,f?
xkdpOfu tar&dueforRw &pfcswfepfqif (1969 -1974) ukd
EkdifiHjcm;a&;0ef}uD; [ife&Dupfqif;*sm;u tar&duefjynfaxmifpkeJ@
tif'kdeD;&Sm;t=um; bmjy\emrS r&Sdyg? qufqHa&; tvGefaumif;yg
w,f? tif'kdeD;&Sm;[m urBmay:rSm t}uD;qHk; 'Drkdua&pDEkdifiH}uD;wck
jzpfvmzkd@ &Sdw,fvdk@ ajymcJw
h ,f?
tar&duef ausmaxmufaemufcHjyKxm;wJh uarBm'D;,m;vHk
Ekd;tpkd;&tay: ol&J@ (ql[mwkd&J@) tultnDukd epfqifxH urf;vSrf;wJh
tcg (tqkd;jrif) ausmf=um;wJh trsdK;om;vHk+cHKa&; t}uHay;yk*~dKvf (upf
qif;*sm;) u ql[mwkdvkyfcJhor#eJ@ vkyfOD;rnfht&mawG[m epfqif0g
'atmufu u|efawmfwkd@&J@tm&Stay: wm0ef0wW&m;&Sdr_eJ@ vkdufnDyg
ayw,fvkd@ rSwfcsufcsygw,f? wcsdefwnf;rSm upfqif;*sm;[m armfpD
wkef;eJ@ epfqif yDuif;rSmawG@qHkaqG;a&; epfqif&J@wkwfjynfc&D;pOfukd
tao;pdwfa&;qGJzkd@ v#dK@0Sufjyifqifaecsdef jzpfygw,f?
0g&SifwefrSm epfqifeJ@awG@pOf ql[mwdku tif'kdeD;&Sm; uGef
jrLepftiftm; qkwf,kwfysufjym;oGm;a&;twGuf uGefjrLepftzGJ@0if
odef;csD+yD; ppfaq;ar;jref;wm xde;f odrf;wmawG vkyf&ygw,fvkd@ ajym
w,f? ,Ofaus;atmif pum;vHk;oHk;E_ef;xm;wJh t"dy`m,fu tpk
vkduft+yHKvkduf owfjzwfjcif;yJ jzpfygw,f?
epfqifu tif'kdeD;&Sm;tay: tar&duef&J@axmufcHr_ukd t
wnfjyKajym=um;w,f? ppfta&;tul a':vm 18 oef;zkd; qkcsw,f?
tif'kdeD;&Sm;ppfwyf&J@ AK 47 aoewfrsm;eJ@ tpm;xkd;zkd@ M 16 armif;jyef
kdifz,f tvuf 15000 a&mif;csay;w,f? AK 47 aoewfa[mif;
rsm;ukd uarBm'D;,m; vHkEkd;tpkd;&xH v#dK@0SufaxmufyHh ay;ykd@cJhygw,f?
orRw *sm&,fzkd@'f (Gerald Ford 1974 -1977) vufxufrSm
vnf; tvm;wlay:vpDtwkdif; tif'kdeD;&Sm;ukd qufvufaxmufcHcJh
w,f? 1975 ZlvkdifrSm ql[mwkdeJ@ zkd@'fwkd@ urfha';Apf (Camp David) rSm
awG@w,f? 'Dtcsdef[m ta&S@wDarmukd 0ifa&mufrodrf;ykdufcif ig;
63

vtvkd jzpfw,f? ql[mwkdu ta&S@wDarmta=umif;ukd pum;pw,f?


wckwnf;aom enf;vrf;uawmh ta&S@wDarmukd tif'kdeD;&Sm;eJ@ yl;
aygif;a&;yJ jzpfygw,f? zkd@'f pum;rjyefbl;?
tif'kdeD;&Sm;ppfwyfu ta&S@wDarmukd tvHk;t&if;eJ@ 0ifa&muf
rodrf;ykdufrD &ufykdif;tvkdrSm zdk@'feJ@ upfqif;*sm;wkd@ wkwfjynfrStjyef
tif'kdeD;&Sm;rSm waxmufem;=uw,f? olwkd@[m ql[mwkd ta&S@wD
armukd wkd;csJ@zkd@ pDrHaea=umif; tar&duef axmufvSrf;a&;owif;t&
od=uw,f? pum;pjrnf ajymae&if;u kwfw&uf ql[mwkdu ,cif
ay:wl*DukdvdkeDa[mif;(ta&S@wDarm) ta=umif; azmufajymvkdufw,f?
tu,fI tiftm;tvHk;t&if;eJ@ tvsiftjrefvkyfaqmifzkd@ vkdtyf
w,fvkd@ u|efawmfwkd@,lq&if orRw}uD;u em;vnfay;zkd@ vkdvm;yg
w,f?
zdk@'f tajzu &Sif;ygw,f? u|efawmfwkd@ em;vnfEkdifygw,f?
cifAsm;tay: zdtm;oufa&mufaprSm r[kwfyg? jy\emeJ@ cifAsm;&J@
&nf&G,fcsufukd em;vnfygw,f? okd@aomfvnf; upfqif;*sm;u t
ar&duefvufeufawG oHk;&if jy\emay:vdrfhr,fvdk@ axmufjy+yD; ,
ckvkd enf;ay;vrf;jyvkyfw,f? b,fvkd t"dy`m,faumufovJay:rSm
wnfw,f? 'g[m ukd,fhukd,fukd,f umuG,fr_vm;? 'grSr[kwf EkdifiHjcm;
ppfqifa&;vm;qkdwmay: wnfw,f? AkdvfcsKyf}uD;ql[mwkdukd ukd,hf
ukd,fukd,fumuG,fr_ ppfqifa&;tjzpf ay:vGifatmifvkyfzkd@ tcsufjy
vkdufwmygyJ? upfqif;*sm;u ql[mwkdukd t}uHay;ygw,f? cifAsm;wkd@
bmyJvkyfvkyf tjrefqHk;atmifjrifatmifvkyfzkd@ ta&;}uD;w,f?
tif'kdeD;&Sm;&J@ 0ifa&mufodrf;ykdufr_a=umifh wDarmrSm awmif
aygif;rsm;pGm aoauscJhw,f? tDaumfaemrpfu a&;om;&mrSm b,f
acgif;aqmif rdom;pkawGrS b,fae&mrSmrS ol@jynfolawGtay: ,ckvkd
rawmfrw&m; vk,uf}uD;xGm;wmrsdK; r&SdcJhzl;yg? wkdif;jynfpD;yGm;a&;
[m tvsiftjref qkwf,kwfae+yD;/ ol (ql[mwkd) csD;rGrf;cef;zGifhcJhwJh +idrf
0yfydjym;r_qkdwm xifa,mifrSm;r_om jzpf+yD; aemufqHk;rSm ol[m tif
tm;oHk; z,f&Sm;cH&ygw,fvkd@ xdxda&mufa&muf a&;om;azmfjycJh
w,f?
1975 'DZifbm 12 ukvor*~ vHk+cHKa&;aumifpDrS tif'kd;
eD;&Sm;ppfwyfrS ay:wl*DwDarmodk@ ppfa&;pGufzufr_tay: _wfcsa=umif;/
ppfwyfrsm; csufcsif;jyefkyfodrf;&ef tif'kdeD;&Sm;tpkd;&okd@ awmif;qkd
a=umif;qHk;jzwfcJhw,f? okd@&mwGif tar&duef (eJ@ =opa=w;vs) zd
tm;a=umifh qHk;jzwfcsuf[m ukvor*~bDkdxJwGif zkefwufvsuf &Sd
aeygw,f?
64

ta&S@wDarm 'kuQonfapmifha&Smufa&;/ trSefw&m;azmfxkwf


a&;eJ@ jyefvnfoifhjrwfa&; aumfr&Sif (The Commission for Reception,
Truth & Reconciliation in East Timor) &J@ w&m;0ifcef@rSef;csuft& yd
yuQtwGif; aoqHk;olaygif; tenf;qHk; 102800 &Sda=umif; twdtus
tm;jzifh towfcH& ol 18600 ESifh iwfrGwfzsm;em aoqHk;ol 84200
cef@&Sda=umif; od&w,f?
ta&S@wDarm[m tcsKyftjcm tm%mykdif EkdifiHw&yfjzpfzkd@
2002 artxd apmifhcJh&ygw,f?
orRw *sifrDumwm (1979 -1981) [m orRwavmif;tjzpf
rJqG,fpOfu 'Drkdua&pDvkdvm;a=umif; pum;awGazmifavmufatmif
ajymcJhw,f? 'gayrJh tif'kdeD;&Sm;ay:vpD tajymif;tvJ r&SdcJhyg? 1977
{+yDwGif xkdpOfu tar&duef vufaxmufEkdifiHjcm;a&;0ef}uD;jzpfol &pf
cswf[kdvfbkpf *smumwmokd@ tvnfa&mufw,f? xkdtcsdef[m tif
'kdeD;&Sm;orRweJ@ ygvDrefa&G;aumufyJG usif;ycgeD;umv jzpfw,f? a&G;
aumufyJG eD;vmwmeJ@tr# twkduftcHrsm; zrf;qD;cH&+yD; ta&;ygwJh
owif;pmrsm; tydwfcH&w,f?
okd@&mwGif tar&duefoHHk;rS [kdvfbkpf&J@c&D;pOftay: vl@
tcGifhta&;eJ@ 'Drkdua&pDta&; ajymqkdzdk@ yHkrSefr[kwfaom tcGifhta&;
&&SdcJhonf? vufawmufEkdifiHjcm;a&;0ef}uD;onf tif'kdeD;&Sm;EkdifiH.
jy\emrsm;tay: todtrSwfjyKonf[k xkwfazmfcJhygw,f?
EkdifiHa&;qkdwm rdk;av0o cef@rSef;ovkd tay:,HoGifjyif=unfh
+yD; cef@rSef;vkd@ r&Ekdifbl;? EkdifiH}uD;awG&J@ajcvSrf;[m y&d,m,fa00kpf ykd
rsm;ygw,f? =uufOta&mif wdrfawmifozG,f rif;a&;us,fvkd@ jref
rmpum; &Sdw,fr[kwfygvm;? 'Drkdua&pDwdk@/ vl@tcGifhta&;wdk@ qdkwJh
ypfvHk;cwfvHk;awG&J@aemufuG,frSm uG,f0Sufxm;wJh teufawG &Sdae
ygw,f? pdwful;pHawG[m vufawG@r[kwfygbl;?
ql[mwkdocsKif;pmukd Aef;wifpHxm;zkd@ vkyfaewJh etz ppft
pkd;&&J@ ajcvSrf;awGukd ArmjynfolawG owd}uD;}uD;xm; =unhfjrifEkdifzdk@
ta&;}uD;ygw,f?
&nfnef;?

? US loves tyrants, The Pioneer , 6 Feb. 2008.

atmif+idrf;

65

xkdif0rf uGefjrLepfygwD

w&m;0if &yfwnf
(armifoef;jra&$)
2008 =o*kwfv 12 &ufae@wGif xkdif0rfjynfxJa&;XmerS xkdif0rf 'Drkd
u&ufwpf uGefjrLepfygwD (Taiwan Democratic Communist Party) ukd
EkdifiHawmf&J@ 141 ajrmuf EkdifiHa&;ygwDtjzpf rSwfyHkwifjcif;ukd w&m;0if
vufcHvkdufw,f?
'D&v'f[m xkdif0rfw&m;a&;aumifpD OuHk;taxGaxGt
wGif;a&;rSL;a[mif; csefppfrifrS jynfol@toif;tzGJ@Oya' (Civil
Association Act) . w&m;0ifr_tay: jyefvnfpDppf&ef apm'uwufr_
t& ay:xGufvmjcif; jzpfw,f? Oya' yk'fr (2) u tzGJ@tpnf;rsm;/
vlxkv_yf&Sm;r_rsm;ukd uGefjrLepf0g'aomfvnf;aumif;/ e,fajrcGJxGuf
a&;aomfvnf;aumif;v_H@aqmfr_rjyK&[k txl;jyKydwfyifxm;w,f?
Oya'u uGefjrLepf0g'ukd wkdif;jynf'kuQa&mufaprnfh xkwfazmfcsufrsm;
[k owfrSwfum v_H@aqmfaom tzGJ@tpnf;rsm;/ vlxkv_yf&Sm;r_rsm;ukd
ydwfyifwm;jrpfxm;w,f?
1998 u csefppfrif[m xkdifaywGif xkdif0rfvGwfvyfa&;t
zGJ@qkdwmukd xlaxmifzkd@ }udK;pm;cJhaomfvnf; CAA t& ydwfyifcH&
w,f? olu zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHkqdkif&m w&m;Hk;okd@ apm'uwufcJh+yD; ESpf
aygif;rsm;pGm w&m;a&;pepft& ckcHav#mufvJ+yD; aemufqHk; atmifjrifr_
&cJhygw,f?
2008 ZGef 20 aom=umae@wGif zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk Oya'qkdif&m
teuft"dy`m,fzGifhqkdr_t& EkdifiHa&;ygwDw&yf&J@ EkdifiHa&;tjriftay:
ydwfyifwm;qD;ykdifcGifh r&Sda=umif; xkdif0rfw&m;kH;csKyfaumifpD (Council
of Grand Justices) rS qHk;jzwfcsuf cscJhw,f? w&m;Hk;csKyfaumifpD&J@ qHk;
jzwfcsuf[m twdwfutrSm;rsm; pkd;&GH@r_rsm;ukd z,f&Sm;um vGwfvyf
pGmajymqkdcGifh vGwfvyfpGm,Hk=unfcGifh vGwfvyfpGmpkHk;cGifhrsm;ukd tjynfh
66

t0 cGifhjyKjcif;tm;jzifh &J0HhwJhqHk;jzwfcsuftjzpf trsm;u }udKqdk=u


w,f?
t"dy`m,fu bmajymw,f/ bmawG;ac:w,fqkdwmxuf bm
vkyfw,fqkdwtay: qHk;jzwfrSm jzpfygw,f? xkdif0rfjynfol trsm;pk}uD;
u vufcHvmatmif pnf;Hk;vkyfaqmifjyzkd@ EkdifiHa&;ygwDwkdif;rSm tcGifh
ta&; &Sdygw,f?
zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk w&m;Hk;csKyfrS azmfjyaom pum;&yfrsm;t&
vGwfvyfpGmajymqkdcGifhonf zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk Oya't& tumtuG,f
ay;xm;aom tajccHvl@tcGifhta&;w&yf jzpf+yD; A[k'Drkdua&pD rSef
wrf;zGH@+zdK;wdk;wufa&;ukd tmrcHEkdifa&;twGuf r&Sdrjzpfaom ,E&m;
w&yfjzpfayonf? w&m;Hk;csKyf&J@rSwfcsufukd ,ckvkd qufvufazmfjy
xm;ygw,f? uGefjrLepf0g'jzpfap/ cGJxGufa&;0g'jzpfap T
onfwkd@rSm yk*~vdujynfolrsm;. EkdifiHa&;tjrifukd vGwfvyfpGm azmf
xkwfjcif;om jzpfonf?
xkdif0rfuGefjrLepfygwDukd 1928 {+yDwGif w&m;0if zGJ@pnf;cJh+yD;/
1931 wGif ulrifwefygwDtwGuf tav;xm;p&m ygwDw&yftjzpf
}uD;xGm;vmcJhygw,f?
xkdif0rf uGefjrLepfygwD/ vGwfvyfa&;v_H@aqmfpnf;Hk;olrsm;eJ@
wjcm;vlrsdK;pk EkdifiHa&;ygwDrsm; w&m;0if ay:xGufvmjcif;ukd xkdif0rf
jynfolrsm;u }udKqkd=uygw,f? rwluGJjym;wJh tjrifrsm;ukd xkwfazmf
cGifheJ@ =um;em&jcif;ukd 0rf;ajrmuf0rf;om udpPaumif;tjzpf oabm
xm;zkd@ vkdtyfygw,f?
'Dapm'u wufr_ukd t}udrfaygif; (1208) }udrf =um;emcJh&yg
w,f? +Adwdo#pma&;q&m a[mvf (Evelyn Beatric Hall) qkdolu
rif;ajymwmukd igoabmrwlbl;/ 'gayrJh rif;&J@ ajyma&;qkdcGifhukd igao
onftxd ckcHumuG,fay;oGm;r,fajymcJhygw,f?

&nfnef;?

? The China Post. June 26, 2008.

CNA . Aug . 13, 2008.

armifoef;jra&$

67

tu,fIfom

roef;at;
tu,fIom urBm}uD;[m vlaygif; 1000 (waxmif) &SdwJh &Gm}uD;
w&Gmqkdygpkd@? b,folawG [m tJ'DrSm aexkdifolawG jzpfrvJ?
tm&Swkdufom; 585 OD;
awmiftar&duwkdufom; 123 OD;
ta&S@ESifh taemufOa&myom; 95 OD;
vufwiftar&duom;rsm; 84 OD;
k&Sm;ESifh ,cif qkdAD,uf,leD,Hom;rsm; 55 OD;
ajrmuftar&duom; 52 OD;
ypPdzdwfom; 6 OD; wdk@
jzpfygvdrfhr,f?
tJ'D&Gmol&Gmom;rsm;[m tcsif;csif; qufoG,fzkd@ tawmft
oifh tcuftcJ &SdEkdifygw,f?
ref'&if; (ac:) wkwfpum;ajymol 165 OD;
t*Fvdyfpum; ajymol
*6 OD;
[dENL (okd@) tl&'lpum; ajymol *3 OD;
pydefpum;ajymol 64 OD;
k&Sm;pum;ajymol 58 OD;
tm&ADpum;ajymol 37 OD;
'Dpm&if;uawmh rl&if;rdcif bmompum;ajymol &Gmol&Gm
om;w0uf&J@ pm&if;omjzpfygw,f? usefw0ufuawmh (toHk;rsm;wJh
bmompum;tvkduf pDxm;=unfh&if) b*FgvD/ ay:wl*D/ tif'kdeD;&Sm;/
*syef/ *smreD/ jyifopfESifh tjcm;bmompum; 200 cef@ &Sdygw,f?
'D&Gm;om;aygif; 1000 &SdwJh&GmrSm 68

c&pf,mef bmom ukd;uG,folaygif; 329 a,muf


( 'DtxJrSm uufokdvpf 187/ ykdwufpwifh 84/
atmfokda'ghpf 31 yg0if)
rlpvif
178 a,muf
[dENL
132 a,muf
Ak'<bmom
60 a,muf
*sL;
3 a,muf
wjcm;bmomrsm;eJ@ bmomw&m;r&Sdol 253
a,muf wkd@jzpfygw,f?
'D&Gmom; 1000 xJrSm oHk;yHkwyHk[m uav;oli,frsm;jzpf+yD;
vl 60 OD;omv#if touf 65 ESpf txuf jzpfygw,f? tJ'DtxJu
uav;w0ufcef@omv#if umuG,fEkdifwJh ul;pufa&m*g (Oyrm 0uf
ouf/ ykdvD,kd) umuG,faq;xkd;wm jzpfygw,f? &GmwGif;&Sd tdrfaxmif&Sd
trsdK;orD;rsm;&J@ w0ufr&Sdw&Sduomv#if acwfrD oaE<wm;aq;rsm;ukd
oH;k pGJzkd@ tvSrf;rDygw,f?
'DESpftwGif; uav;i,f 28 a,mufarG;rSm jzpfygw,f? vl
q,fOD;aoqHk;rSm jzpf+yD;/ 'DtxJu oHk;OD;[m tpm;taomuf rvHk
avmufr_a=umifhjzpfum wOD;uawmh uifqma=umifhyg? aoqHk;olxJ
rSm ESpfOD;[m uav;oli,frsm; jzpfygw,f? vlwOD;[m HIV Adkif;&yfykd;
ul;pufcH&rSm jzpfygw,f? 28 a,muf arG;+yD; 10 a,mufaoqHk;wJht
wGuf aemifESpf&Gm&J@ vlOD;a&[m 1018 jzpfygvdrfhr,f?
'Dvlwaxmif&SdwJh vltzGJ@tpnf;rSm vl 200 u 0ifaiGpkpk
aygif;&J@ 80 &mckdifE_ef;ukd vufcH&&Sd+yD;/ aemufvl 200 uawmh 0ifaiG pk
pkaygif;&J@ 2 &mckdifE_ef;ukdom &&Sdxm;ygw,f? vl 70 uom ukd,fykdif
um; ykdifqkdifygw,f? (okd@aomf wcsdK@vlawGuawmh um;wpD;xuf ykdrkd
ykdifqkdifxm;ygw,f?) vloHk;yHkwyHkomv#if oef@&Sif;pdwfcs&wJh aomufoHk;
a& &&Sdaeygw,f? aus;&GmrSm&SdwJh vl}uD; 670 teuf w0uf[m pm
rwwfolrsm; jzpfygw,f?
'D&GmrSm vlwOD; ajr 6 {uE_ef; &Sdygw,f?
pkdufysdK;cif; 700 {u
jrufcif;jyif 1400 {u
opfawm 1900 {u
oJuEm&/ a&cJjyif/ vrf;/
oHk;r&wJhajrpojzifh 2000 {u wkd@jzpfygw,f?
'Dajrrsm;twGif; opfawmrsm;u tvsiftjref ysufokOf;ae+yD;
aumvmwJh oHk;r&wJhajrrsm;u us,fjyef@vmaeygw,f? usefajrtae
69

txm;uawmh t=urf;zsif; wnf+idrfaeygw,f? &Gmuawmh rdrd&SdwJh ajr


=oZm&J@ *3 &mckdifE_ef;ukd &Gm&Sdtcsrf;omqHk;eJ@ t0vifqHk;vl 270 ykdif
qkdifwJh pkdufysdK;cif;tm;vHk;&J@ 40 &mckdifE_ef;ay: toHk;jyKxm;ygw,f?
tJ'Dajray:u ykdv#HusvmwJh ajr=oZmrsm;u a&uefrsm;eJ@ a&
wGif;rsm;ukd npfnrf;apygw,f? usefpkdufysdK;cif;&J@ 60 &mckdifE_ef;uawmh
ajr=oZm 17 &mckdifE_ef;ukd oHk;+yD; tpm;tpm &duQm&J@ 28 &mckdifE_ef;ukd
xkwfvkyfum vlOD;a&&J@ 73 &mckdifE_ef;ukd au|;arG;xm;&ygw,f? 'Dajr&J@
ysrf;r#txGufE_ef;[m vlcsrf;omajrrsm;&J@ txGufE_ef;&J@ oHk;yHkwyHkom
&Sdygw,f?
'D vlwaxmif &SdwJh&GmrSm ppfom; 5 a,muf
ausmif;q&m 7 a,muf
q&m0ef 1 a,muf
ppfajy;'kuQonf 3 a,muf &Sdygw,f?
'D&GmrSm ESpfpOf pkpkaygif;bwf*suf0ifaiG/ wOD;csif;a&m/ trsm;
ykdifyg a':vm 3 oef;ausmf&Sd+yD;/ tnDtr#a0&ifawmh vlwOD;0ifaiG
wESpfa':vm 3000 (oHk;axmif) &Sdygw,f? tJ'DxJurSvufeufeJ@ ppfypPnf;rsm; toHk;p&dwf 181000 a':vm
ynma&;
159000 a':vm
usef;rma&;
132000 a':vm
oH;k pGJcJhw,f?
'D&Gm&J@atmufrSm 'D&Gmukd t}udrfaygif;rsm;pGm zsufqD;ypfEkdifwJh
tEkjrLvufeufawG tjynfhtESuf jrKyfESHxm;ygw,f? 'DvufeufawGukd
vl 100 uom xdef;csKyfxm;ygw,f? usefvl 900 uawmh &ifwrreJ@
'DvlawGt=um; qufqHa&;awGaumif;zkd@/ enf;ynmwv$JwacsmfawG
rjzpfzdk@/ twwfynmawG acsmfawmaighroGm;zkd@ apmifh=unfhae&ygw,f?
wu,fvdk@rsm; 'DvufeufawGukd zsufodrf;zkd@ tJ'DvlawGt=um; o
abmwlnDr_&awmif/ 'DvufeufawGukd vkyfaqmifxm;wJh a&'D,kd"mwf
owWduypPnf;awGukd b,fae&moGm; zsufqD;ypf&yghrvJqkdwmuvnf;
ylyefp&m}uD;yg?
rSDjirf;? ? Comparative Politic Of The Third World.
Global Village Of 1,000 Pepple.

roef;at;
70

uGefjrLepfygwDa=unmpmwrf;eJ@ ywfouf+yD;
EkdifiHwum ynm&Sifrsm;&J@ tjrifwcsdK@

&JabmfatmifvGif
uGefjrLepfygwDa=unmpmwrf;[m rmhufpf0g'usrf;rsm;teuf vkyfief;
pOf oabmaqmifwJh ta&;}uD;qHk;usrf; jzpfw,f? tus,fjyef@qHk; ysH@ESH
aewJh ody`Henf;ustawG;tac: usr;f wqlvnf;jzpfw,f? urBm}uD;ukd
us,fus,fjyef@jyef@ eufeuf_dif;_dif; *,ufkdufcJhwJh usrf;wql jzpfw,f
qkd&ifvnf; rrSm;bl;?
2008 ckESpf[m 'Dusrf; tESpf 160 jynfhESpfjzpfw,f? tJ'Dae@
ukd txdrf;trSwfjyKwJhtaeeJ@ avmavmq,fq,f ESpfrsm;twGif; +Ad
wdef/ tar&dueJ@ k&Sm;pwJhEkdifiHawGrSm 'Dusrf;ukd jyefvnf xkwfa0cJh=u
ao;w,f? tJ'Dvkd xkwfa0=u&mrSm tajctaeeJ@tnD tuJjzwfcsuf
opfrsm;vnf; yl;wGJazmfjyxm;=uw,fvkd@ qkdygw,f? (ArmjynfuGefjrL

epfygwDuvnf; 'Dusrf;ukd 2008 ckESpf/ azazmf0g&Dvu wwd,t}udrf


xyfrHxkwfa0cJhygw,f?)

'ghtjyif tJ'D ESpf 160 ajrmufae@ukd &nfpl;+yD; EkdifiHwum y


nm&SifawGuvnf; rsufarSmufumvrSm 'Dusrf;&J@}uD;rm;wJht"dy`m,f
aqmifr_ukd aqGaEG;=uwmawGukd awG@jrifzwf_&ygw,f?'Daqmif;yg;rSm
tJ'Dynm&SifawG&J@ tjrifrsm;ukd twwfEkdifqHk; pkpnf;wifjyvkdufyg
w,f?
ynm&Sif}uD;awG&J@ tjrifukd rwifjyrD 'Dusrf;ukd avhvm&mrSm
1847 atmufwkdbmvukefu tdef*,fa&;om;cJhwJh uGefjrLepf0g' t
ajccHrlrsm;eJ@ twlwJaG vhvm&if ydkrkd tusdK;oufa&mufr_aumif;w,f
vkd@ t}uHjyKcJh=uwmukdvnf; wifjyvkdufyg&ap? (tJ'D tdef*,f&J@ uGefjrL
71

epf0g' tajccHrlrsm; pmtkyfukdvnf; ArmjynfuGefjrLepfygwDu 2007


atmufwkdbm 15 u 'kwd,t}udrf jyefvnf yHkESdyfxkwfa0xm;yg
w,f?)
qGJaqmifr_tm;aumif;owJh
uGefjrLepfygwDa=unmpmwrf;ukd 1848 yxrOD;qHk;t}udrf
xkwfa0vkduf+yD;uwnf;u 'Dae@txd t}udrfaygif; 1000 ausmf yHkESdyf
xkwfa0+yD;oGm;+yDvkd@ qkdygw,f? vGefcJhwJhESpfaygif; 120 ausmfu tdef
*,fu uGefjrLepfygwDa=unmpmwrf;&J@ordkif;[m tvGef}uD;rm;wJh
twkdif;twmt& rsufarSmuf tvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_orkdif;
ukd xif[yfygvdrfhr,f? ,cktcg 'Dusrf;[m qkd&S,fvpf0g' pmwrf;
tm;vHk;teuf tus,fjyef@qHk;ysH@ESH@+yD; EkdifiHwumhvuQ%m tu,f0
qHk;usrf; jzpfw,fqkdwm oHo,&Sdp&mrvkdygbl;? qkdufab;&D;,m;rS
umvDzkd;eD;,m;txd ukaukmaom tvkyform;awGu todtrSwf
jyKxm;wJh bHkvkyfief;pOfjzpfw,fvkd@ nefjycJhzl;w,f?
wu,fyJ tvkyform;vlwef;pm;tzkd@ ajym&&if 'Dusrf;[m
orRmusrf;pmxuf qGJaqmiftm; ydkcJhygao;w,f? 'geJ@ywfoufwJh t
jzpftysufa[mif;av;wckukd wifjyyg&ap?
ausmf=um;wJh EkdifiHwum qufqHa&;oabmw&m;q&m wOD;
jzpfwJh [ef@pfarmf*ifaqm[m uGefjrLepfygwDa=unmpmwrf;eJ@ ywfouf
wJh pdwf0ifpm;p&m tjzpftysufwckukd &Sif;jycJhzl;w,f? yxr urBmppf
rwkdifrD armf*ifaqm uav;b0wkef;u *smreDjynf ygzm&D,mrSm ae
xkdifcJh&w,f? ol@&J@zcif Coburg [m q&m0efwOD;tjzpfeJ@ tvkyfo
rm;&yfuGufwckrSm aeygw,f? zsm;emolawGukd oGm;a&muf =unfh_wJh
tcgwkdif; ol@om;av; armf*ifaqmudk ac:oGm;avh&Sdw,f? ol@&J@ vlem
trsm;pk[m tqkyfwDbDa&m*geJ@ uG,fvGefcJh&wm rsm;ygw,f? q&m0ef
wa,muftaeeJ@ olwkd@&J@toufukd olu,fwifEkdifcJhwm enf;ygw,f?
'gayrJh olwdk@ukd ykdrdkoduQmorm"d&Sd&Sd aoyGJ0ifoGm;a&;udkawmh olulnD
EkdifcJhw,f? tJ'Dwkef;u armf*ifaqm&J@zcifu vlemukd aemufqHk; bm
rsm;awmif;qdkcsifovJvkd@ar;&if tvkyform;trsm;tjym;u olwdk@ao
oGm;wJhtcg olwdk@eJ@twl uGefjrLepfygwDa=unmpmwrf;wtkyfavmuf
xnfhay;Ekdif&if xnfhay;zdk@ ajym=uw,fvkd@ qkdygw,f? c&pf,mefoif;
tkyfq&mu olwdk@ukd,fcE<may:rSm orRmusrf;pmtkyfukd vmxm;ay;&if
cGifhrjyKbJ uGefjrLepfygwDa=unmpmwrf;eJ@ tpm;xkd;ay;ygvkd@vnf; ol
wkd@u q&m0efukd rSm=um;cJh=uw,f? 'Dtjzpftysuf[m uGefjrLepf
ygwDa=unmpmwrf;u tem*wfvl@tzGJ@tpnf;&J@ aumif;rGef vSywifh
72

w,fr_ukd azmfusL;xm;r_[m tvkyform;awGukd 'Davmufawmif tm;


aumif;aumif;eJ@ qGJaqmifEkdifyguvm;qkdwm awG@Ekdifygw,f?
a=unmpmwrf;&J@ tESpfom&[m 'Dae@txd acwfrDqJ
+Adwdef rmhufpf0g'orkdif;ynm&Sif Eric Hobosbown u uGefjrL
epfygwDa=unmpmwrf;[m *vkdb,fvkdufaZ;&Sif;&J@tESpfom&eJ@ qdk;
usdK;rsm;ukd vlawGwkefv_yfacsmufcsm;oGm;apavmufatmif }udKwifod
jrifcJhw,fvkd@ ,lqw,f?
pD;yGm;a&; txl;aumfvH aqmif;yg;a&;q&m John Micklet hweit u 'geJ@ ywfoufvkd@ eufeuf _dif;_dif;wlnDwJh cHpm;csuf &Sdae
w,f? t&if;tESD;[m trsdK;om;EkdifiHawmf&J@ e,fedrdwfuef@owfr_ukd
xkd;azmuf+yD; EkdifiHtoD;oD;t=um; tjyeftvSefqufpyfay;vdrfhr,fvkd@
rmhufpfu }udKwifa[mudef;xkwfcJhw,f? 'g[m 'Dae@ *vkdb,fvkduf
aZ;&Sif;jzpfvmcJh+yD;/ 'g[m vufawG@jzpf&yfjzpfae+yD? *vkdb,fvkduf
aZ;&Sif;[m t&if;&Sifpepfukd ykdrkdeuf_dif;wJhuyfawG jzpfapvdrfhr,fvkd@
vnf; ol[m }udKwifa[mudef;xkwfcJhw,f? 'g[mvnf; 'Dae@ wu,fh
jzpf&yfjzpfae+yDvkd@ xifjrif,lqygowJh?
+Adwdefpma&;q&m Francis Wheen u 'D}uD;jrwfwJh tbd"rRm
q&m}uD;[m *vkdb,fvkdufaZ;&Sif;ukd rSefuefwduspGm }udKwifwGuf
csufjycJhw,f? wcsdK@ tkyfpkd;olvlwef;pm;xJu wOD;wavukdvnf;
rmhufpf&J@ cGJjcrf;pdwfjzmcJhr_awGukd ,Hk=unfoGm;apcJhw,f? ol[m e,l;
a,muf a0gvfpx&dvrf;u aiGa=u;vkyfief;Xmewcku olaX;wOD;&J@
pum;ukd ukd;um;+yD; ckvkd &Si;f jyw,f? u|efawmf a0gvfpx&deJ@ quf
qHwJhtcsdef =umvmavav rmhufpf&J@ odjrifem;vnfr_awG[m t&if;
&Sifpepfukd =unfh_oHk;oyf&mrSm taumif;qHk;enf;emjzpfw,fqkdwmukd
,Hk=unfvmavavygyJwJ?h tJ'DolaX;}uD;[m rmhufpf&J@'Dusrf;ukd y
xrqHk;wacgufzwfvkdufwmeJ@ *vkdb,fvkdufaZ;&Sif;wdk@/ rw&m;r_wkd@/
EkdifiHa&;tykyfeH@owif;awGwkd@/ vuf0g;}uD;tkyfr_wdk@/ twwfynm wkd;
wufr_wkd@/ ,Ofaus;r_a&maxG;r_wkd@/ acwfopfvl@tzGJ@tpnf; ykyfokd;
aqG;ajr@r_wkd@/ qkwf,kwfysufjym;vmr_pwmwkd@eJ@ywfoufvkd@ taumif;
rGefqHk; a0zefoHk;oyf aqG;aEG;jyxm;wmukd awG@&Sdvkduf&w,fwJh? 'g
awGtm;vHk;[m vuf&Sdt&if;&Sifpepf vl@tzGJ@tpnf;twGif;rSm &SmazG
awG@&SdEkdifygw,f?
uif;b&pfwuUokdvf EkdifiHa&;ynmygarmuQ Greatgh Stedman
Jones u 'g[m wu,fhukd }uD;jrwf+yD;/ tm;ay;v_H@aqmfEkdifpGrf;&SdwJh
pmwrf;wapmifjzpfw,fqkdwm cifAsm; a=unmpmwrf;ukd zwfvkduf
73

wmeJ@ cHpm;&vdrfhr,fvkd@ qkdygw,f? olu u|efawmfwkd@ tckaqG;aEG;ae


=uwJh jy\emawGtm;vHk; Oyrm - *vkdb,fvkdufaZ;&Sif;/ aumfykda&;
&Sif;}uD;awG jzpfxGef;vmr_/ t&if;&Sifpepf/ urBmhpD;yGm;a&;tvm;tvm
pwJhjy\emawGukd apmpGmuwnf;u 'Dpmwrf;rSm a&;om;xm;w,f?
xdawG@xm;or#awG[mvnf; vufawG@oabmaqmif+yD; vlawGukd tHh
tm;oifhapcJhw,f? 1848 u 'Djy\emawGukd wifjyaqG;aEG;xm;Ekdif
wJh wjcm;pmapmifpmwrf;r&SdcJhzl;bl;wJh?
tar&duef bmhcf&DumvDzkd;eD;,m;wuUokdvfrS Micheal Bura way u rmhufpf/ tdef*,fwkd@&J@ usrf;rsm;tm;vHk;teuf uGefjrLepfygwD
a=unmpmwrf;&J@ cGJjcrf;pdwfjzmr_ trsm;tjym;[m rsufarSmufacwfeJ@
qDavsmfukdufnDvSayw,fvkd@ wifjrif,lqygowJh?
tar&duefynm&Sifrsm;jzpfwJh Dan Hunter pwJholawGu
rmhufpf&J@ t&if;tESD;&J@vufxJrSm pkpnf;xm;wJh tcGifhtm%meJ@ ywf
oufwJh tjrifawG[m rsufarSmufacwfeJ@vnf; ukdufnDqDavsmfvS
w,fvkd@ ,lq=uw,f? [kdwkef;u rmhufpf&J@tbd"rRmu qef@usifcJhwm
[m pufr_vkyfief;acwf&J@ qdk;usdK;wckukdyJ jzpfw,f? owif;acwfum
vxJukd vSrf;0ifvkdufwmeJ@tr# tJ'Dacwf[m xkdenf;wl tcGifhtm
%mawGukd pkpnf;w,f? 'Dae@acwfrSm tm;tomqHk;vkd@qdkwJh OpPm"e
awGukd pkpnf;Hkomru todynmykdifqkdifcGifhukdyg pkpnf;vmae=uw,f
vkd@ olu _jrifw,f? a&$&nfpdrfacwf t&if;&Sifrsm;eJ@ wkdufkduf qufpyf
aewJh aemufrsdK;qufawG[m ,cktcg todynmykdifqkdifcGifhawG&J@ t
ajccHtkwfjrpfjzpfwJh pufr_vkyfief;awGukd odrf;ykdufvkduf=uyg+yD? Oyrm owif;rD'D,mawG/ taysmhxnfeJ@ aq;0g;ukor_vkyfief; pwmawGeJ@
oufqkdifwJh pufr_vkyfief;awG? 'ga=umifh 'DzGH@+zdK;wkd;wufr_awG[m
rmhufpf0g'u &Sif;vif;jyxm;csuf wckckeJ@ wkdufqkdifwmawG@ae&if u|ef
awmfwkd@tzkd@ tHhtm;oifhaep&mr[kwfygbl;vkd@awmif _jrif=uygowJh?
=opa=w;vsu ynm&SifwOD;jzpfwJh Barry Healy u uGefjrL
epfygwDa=unmpmwrf;[m 'Dae@rsufarSmufacwftxd tusdK;ouf
a&mufr_ &SdaeqJyJvkd@ ,lqygowJh? 2008 azazmf0g&D 9 &ufrS 29 &uf
txd =opa=w;vs &,f'Du,f*kd%f;&J@ *sme,f jrpdrf;a&mif vuf0J*kd%f;
tywfpOf*sme,frSm uGefjrLepfygwDa=unmpmwrf;[m tESpf 160
jynfhoGm;ayr,fhvnf; tvkyfrsm;aeatmif zefwD;ay;aeqJqdkwJh tuJ
jzwfcsuf pmwrf;wapmifukd ol[m a&;om;azmfjycJw
h ,f? tJ'Dpmwrf;
rSm olu rmhufpf/ tdef*,fwkd@u uGefjrLepfa=unmpmwrf;rSm wifjycJhwJh
oabmw&m;awG[m 'Dae@txd tusdK;oufa&mufr_ &SdaeqJjzpfw,f?
'Dae@ t&if;&Sifpepf jrifhjrifhrm;rm; zGH@+zdK;wkd;wufaewJh EkdifiHawGrSm t
74

vkyform; tajrmuftjrm;[m vlr_zlvHka&;toHk;p&dwf&J@ tusdK;quf


ukd cHpm;ae=u&ayr,fh 'g[m ,kd,Gif;qkwf,kwfr_umvwckxHu vm
aewmyg? olwdk@[m tvkyfjyKwf+yD; qif;&J'kuQukd raES;tjrefusa&muf&
awmhr,fh twdwfedrdwfyg? urBm}uD;&J@ wjcm;ae&mrSmawmh t&if;&Sif
vlwef;pm;[m vlom;trsm;wum trsm;pk}uD;&J@ aoa&;&Sifa&;ukd
awmif *krpkdufygbl;? 'DurBm+*dK[fay:rSm wnf&SdaewJh 'Djy\emukd t
&if;&Sifvlwef;pm;rSm ajz&Sif;zkd@ tajzr&Sdao;ygbl;? rmhufpf/ tdef*,fwkd@
uawmh vGefcJhwJh ESpfaygif; 160 uwnf;u uGefjrLepfygwDa=unmpm
wrf;&J@ tqHk;owfed*Hk;rSm ypPnf;rJhvlwef;pm;tzkd@ 'DawmfvSefa&; t
wGif;rSm qHk;_H;p&mqkdvkd@ aESmif}udK;yJ&Sdw,f? olwkd@tzkd@ &p&muawmh 'D
urBm}uD;wckvHk;ygyJ vdk@azmfjyvkdufw,f? uGefjrLepfygwDa=unmpm
wrf;u 'Dae@txd awmfvSefa&;qifE$Jzdk@ vlawGukd v_H@aqmfaeqJjzpf
w,fvkd@ Barry Healy u oHk;oyfwifjyxm;owJh?
k&Sm;ynm&Sif bm*gxl&D,muvnf; a=unmpmwrf;&J@ t
wGif; oabmawG[m 'Dae@xufxd tusdK;oufa&mufaeqJjzpfw,fvkd@
rSwf,lw,f? Oyrm tvkyform;vlwef;pm;taeeJ@ aoG;pkyfr_eJ@ zdESdyf
r_awGu vGwfajrmufa&;wkdufyGJvkyfief;pOf&J@ tajccHtkwfjrpfjzpfwJh tEk
ydavmrkyf0g'&J@ vl@tzGJ@tpnf;tjrifeJ@ vl@tzGJ@tpnf;orkdif;tjrifukd
jywfjywfom;om; qkyfukdifwkdufyJ0G ifoGm;&r,f? ukefxkwft&if;tESD;
yk*~vduykdifqkdifr_vl@tzGJ@tpnf; ydyuQta=umif;&if;awGeJ@ ywfouf+yD;
cGJjcrf;pdwfjzmw,f? vl@tzGJ@tpnf;&J@ t&if;cHjyKjyifajymif;vJa&;jzpfwJh
vlwef;pm;rJh uGefjrLepfvl@tzGJ@tpnf; jzpfvma&;eJ@ ywfoufvkd@ cGJjcrf;
pdwfjzm+yD; 'DjyKjyifajymif;vJa&;ukd vufawG@taumiftxnfazmfa&;
twGuf tvkyform;vlwef;pm;[m EkdifiHa&;t& pnf;Hk;xu+yD; EkdifiH
a&;t& tkyfpkd;r_ukd t&,l&r,f? vl@tzGJ@tpnf;0ifwkdif;eJ@ vl@tzGJ@t
pnf;w&yfvHk; vGwfvyfa&;eJ@ zGH@+zdK;wkd;wufa&; &&Sdapa&;twGuf t
a=umif;tcsuf zefwD;a&;[m vl@tzGJ@tpnf; tajctaeopfokd@ ul;
ajymif;a&;&J@ aemufqHk;&nfrSef;csufjzpfw,f?
ynm&Siftajrmuftjrm;u a=unmpmwrf;[m urBmay:rSm
tus,ftjyef@qHk; zwf_cH&wJh pmwrf;jzpfw,fvkd@ wifjy=uw,f? 'Dae@
aum 'gukd zwfzkd@vkdOD;rvm;? 'Dae@urBmay:rSm uGefjrLepfEkdifiH trsm;
wumh trsm;pk}uD;[m +ydKysufoGm;cJh+yD? usef&Sdaeao;wJh t"du qkd&S,f
vpfEkdifiHawGjzpfwJh wkwfeJ@ AD,uferfwkd@u aps;uGufpD;yGm;a&; wnf
aqmufr_eJ@ tvkyf_yfae=uw,f? rmhufpf tqkdjyKwifjyxm;wJh t&m
tm;vHk;ukd ppfaq;=unfh_r_ rvkyfEkdifygbl;? ajrmufukd;&D;,m;eJ@usL;bm;
wdk@u qufvufwnf&Sda&;eJ@ tcuf}uHKae&w,f? 'ga=umifh pHerlemqkd
75

wmawGukd xnfhrwGufEkdifygbl;? ,cif qkdAD,ufjynfaxmifpka'ou


ynm&SifwcsdK@uawmh rmhufpf0g'eJ@ ywfoufvkd@ tqkd;jriform;awG jzpf
ukefyg+yD? Oyrm - k&Sm;ynm&Sif V. M. Rozin u qkd&S,fvpf0g'eJ@
rmhufpf0g'ta&;awmfyHk[m pdwful;,Ofr_om jzpfw,f? rmhufpf0g'&J@
pOf;pm;awG;ac:r_t& wnfaqmufwJh vl@tzGJ@tpnf;rsdK;[m rwnf&Sd
Ekdifbl;? wu,fvkd@ wnf&SdEkdifw,fqkd&ifvnf; tcsdeftuef@towf w
cktwGif;rSmom wnf&SdEkdifygvdrhfr,f? ,Ofaus;r_wefzkd;w&m;eJ@ vl@t
usdK;aqmif0g' tjyeftvSefxdef;ndr_&SdwJh (vGwfvyfr_ukd zdESdyfuef@owf
r_/ A[kdOD;pD;csKyfukdifr_ tm%musifhoHk;r_eJ@ zdESdyfr_pwmawG) atmufrSm
om wnf&SdEkdifwmygvkd@ wifjyw,f?
'gayrJh wcsdK@ ynm&SifawG&J@tjrifuawmh Rozin &J@ tqkd;jrif
awGeJ@awmh rwl=uygbl;? bm*gxl&D,muawmh a=unmpmwrf;&J@
tusdK;oufa&mufr_[m rmhufpf0g'&J@ awG@&Sdcsuf}uD; 2 &yf +yD;jynfhpHkwJh
tcsdefumv&J@ =oZmoufa&mufr_aumif;wJh umvukd a&mufae+yDvkd@
,lqw,f? qkd&S,fvpfpepf[m pdwful;,OfrS ody`Henf;ustjzpfokd@
ajymif;vJoGm;r_[m rmhufpf&J@ awG@&Sdr_}uD; 2 &yf&J@ ta=umif;tcsuf
awGjzpfw,fvkd@ tdef*,fu t}udrfaygif;rsm;pGm ajymcJhzl;w,f? kyf0g'
orkdif;tjrifeJ@ tpGef;xGufwefzkd;w&m;wkd@[m rmhufpf&J@awG@&Sdcsuf 2 &yf
jzpfw,f? yxrawG@&Sdcsuf[m a,bk,stm;jzifh 1845 ckESpfuvkd@ t
wnfjyKcJh+yD;/ 'kwd,awG@&Sdcsufu 1875 ckESpfuvdk@ qkd&ygr,f? uGefjrL
epfr[mrdwftzGJ@&J@ vkyfief;pOfukd a&;qGJwJhtcsdefu a&;qGJolawG[m y
xrawG@&Sdcsufukdom awG@&Sdygao;w,f? 'kwd,awG@&Sdcsufu 10 ESpf
avmuf =um+yD;aemufrS tpHktvif awG@&SdcJhwmyg? 'ga=umifh a=unm
pmwrf;[m oabmw&m;a&;t& tusdK;ta=umif;eJ@ oufaoxljy
a&;rSm tuef@towf &SdaecJhygw,f? 'grSr[kwf ta&;}uD;wJh orkdif;t
jzpftysuf 2 ckjzpfwJh - Oa&mywkduf (1847 - 1849) awmfvSefa&;eJ@
1871 yJ&pfbHktzGJ@ ed*Hk;csKyfoGm;&r_wdk@ukd xnfhoGif; rpOf;pm;EkdifcJhygbl;?
21 &mpk pmzwfolrsm;taeeJ@uawmh 'gawGtm;vHk;ukd wnfhoGif;pOf;
pm;&ygr,f? tuef@towf&Sdr_awGa=umifh jiif;y,fxm;wmrsdK;awmh r
jzpfEkdifawmhygbl;?
bm*gxl&d,mu tckvkdvnf; wifjyvkdufygao;w,f?a=unm
pmwrf;eJ@ rmhufpf0g'wckvHk;[m 19 &mpktv,f xl;jcm;wJhtajct
aeatmufrSm ay:xGufvmwm jzpfygw,f? uGefjrLepfr[mrdwftzGJ@&J@
vkyfief;pOfukd a&;qGJa&;&J@ tckdiftrmtajctaeatmufrSm awmfvSef
a&;ukd apmifhar#mfa&;[m tcsdefr=umawmhHkru vHk;0 tajctjrpf r&Sd
wm r[kwfygbl;? 'Dvkd tajctaeawGa=umifh uGefjrLepfygwDa=unm
76

pmwrf; xkwfa0vkdufwmeJ@w+ydKifeuf Oa&myEkdifiHtajrmuftjrm;rSm


awmfvSefa&;awG jzpfay:vmcJhw,f? 'gayrJh 19 &mpk ta&;}uD;wJhorkdif;
tjzpftysufwcsdK@/ Oyrm - (1848 - 1849) u Oa&my "e&Sifvlwef;
pm;&J@ 'Drkdua&pDawmfvSefa&;eJ@ 1871 yJ&pfbHktzGJ@ tawG@t}uHKeJ@ vuf
awG@tajctaeukd eufeuf_dif;_dif; okawoejyKjcif;eJ@ rmhufpf0g' o
abmw&m; jzpfay:wkd;yGm;r_awGu rmhufpf0g' tkwfjrpfcsolawG[m rl
awGukd xdef;odrf;wmeJ@wcsdefwnf;rSm olwkd@&J@tapmqHk;umvu tjrif
wcsdK@ukd ta&;}uD;wJhjyifqifr_rsm; vkyfcJhw,fvkd@ oHk;oyfjyygw,f?
David Harvey uvnf; uGefjrLepfygwDa=unmpmwrf;rSm wpHk
w&m tuef@towf&Sdw,fqkdwmukd todtrSwfjyKygw,f? olu
rmhufpf }uHKawG@&ifqkdif&wJhjy\em[m 'Dae@txd wnf&SdaeqJjzpfw,f
vkd@axmufjyw,f? qkdvkdwmu wkd;csJ@xm;wJht&if;tESD;pepf&J@ atmuf
rSm vufwqkyfpmjzpfwJh vlenf;pku urBmay:u vlOD;a&&J@ trsm;pkukd
aoG;pkyfaew,f? 'Dae@jy\emuawmh urBmvHk;qkdif&m t&if;&Sifpepf
&J@rlawGay:rSm b,fvkdem;vnfrvJqkdwmygyJ? ywf0ef;usifu _yfawG;
+yD;&if; qufvuf _yfaxG;vmEkdifwJhtavsmuf jyif;xefwJh t ajymif;t
vJw&yfukd b,fvkdar#mfvifh=urvJ? t&if;&Sifpepf&J@{&mrxkwfvkyfa&;
pGrf;tm;pk[m vlom;w&yfvHk;tusdK;pD;yGm;twGuf tvkyftau|;jyKap
&r,f? u|efawmfwkd@ wjcm;vrf;a=umif; a&G;cs,fp&m r&SdEkdifawmhwJh t
ajctaeatmufrSm u|efawmfwkd@[m t&if;&Sifpepfxuf omvGefwJh ykd
rkdvSywJh urBmw&yfukd b,fvkdpOf;pm;vkd@ &EkdifyghrvJ?
'Dvkd tqkd;jrifawGukd &nfpl;+yD; wcsdK@ynm&SifawGu 20 &mpk
aESmif;ykdif; bmvifwHwkdif;+ydKuswJh tcsdefup+yD;/ tar&duefOD;aqmifwJh
t&if;&SifEkdifiHawG[m tiftm;}uD;rm;wJh touf&SifoefpGrf;tm; t
us,ftjyef@ azmfjyae+yD; "e&Sifynm&Sif tajrmuftjrm;u rmhufpf[m
acwfeJ@vHk;0rqkdifawmhbl;vkd@ tqufrjywf ajymqkd0g'jzef@vm=uw,f?
'ghtjyif rmhufpfoabmw&m;awGukd tr_dufyHk;xJ ypfvkduf=uw,f?
rmhufpf0g' pl;prf;avhvma&;udkvnf; acsmifxkd;xm;vkduf=uao;w,f?
,cifqkdAD,ufjynfaxmifpkeJ@ ta&S@Oa&mywkd@rSmawmh rmhufpf&J@ kyfwk
rsm;ukdawmif zsufqD;ypfvkduf=uw,f? 'gayrJh t&if;&Sif;pepf&J@ arG;&m
yg uyfawG/ tusyftwnf;awG ay:aygufvmr_a=umifh urBmol urBm
om;awG[m rmhufpfukd tqufrjywfawmifhwaeapcJhygw,f?
txufazmfjyyg EkdifiHwumynm&SifawG&J@ tjrifawGukd pk
pnf;+yD; wckvHk;tjrif_axmifhuae=unfh&if EkdifiHtoD;oD;&Sd oabmw
&m;e,fy,fu vlyk*~dKvftrsm;pk[m uGefjrLepfygwDa=unmpmwrf;&J@
rsufarSmufacwfwefzkd;ukd vufcHtodtrSwfjyK=uygw,f? olwkd@u
77

b,fvkdyJjzpfjzpf uGefjrLepfa=unmpmwrf;[m vGefcJhwJh tESpf 160 u


rsufarSmufumvtxd awmufav#muf xm0& qGJaqmiftm;&SdcJh
w,fvkd@ tus,ftjyef@ ,lqcJh=uw,f? Eric Hobsbawn [m +Adwdef
Verso u yHkESdyfxkwfa0wJh a=unmpmwrf;&J@ ed'gef;rSm b,ftcsdefrSm
yJjzpfjzpf/ b,fae&mrSmyJjzpfjzpf tvkyfrsm;aew,fqkd&if uGefjrLepfygwD
a=unmpmwrf; &Sdaevdk@aygh? tvkyfrrsm;bl;vkd@ xifae&ifawmh 'Da=u
nmpmwrf;eJ@ywfouf&if tav;xm;zkd@rvkdbl;qkdwJhtjrifawG ay:
xGufaevkd@yJ? tvkyfrsm;vkdufwmvdk@ xifvmjyef&ifawmh uGefjrLepfyg
wDa=unmpmwrf;ukd arhxm;wJhvlawG[m 'Dpmwrf;udk jyefowd&vm
vdk@ jzpfrSaygh? 'Dae@urBm}uD;[m tqufrjywf tvkyf_yfaewJhurBm}uD;
jzpf+rJjzpfaeygw,f? 'ga=umifh urBmolurBmom;awG[m uGefjrLepfa=u
nmpmwrf;udk vkdtyf+rJvdktyfaeqJygyJvkd@ azmfjyxm;w,f?
&JabmfatmifvGif

tvkyform;trsm;tjym;u olwdk@ao oGm;wJhtcg olwdk@eJ@twl


uGefjrLepfygwDa=unmpmwrf;wtkyfavmuf xnfhay;Ekdif&if xnfhay;zdk@
ajym=uw,fvkd@ qkdygw,f? c&pf,mefoif; tkyfq&mu
olwdk@ukd,fcE<may:rSm orRmusrf;pmtkyfukd vmxm;ay;&if cGifhrjyKbJ
uGefjrLepfygwDa=unmpmwrf;eJ@ tpm;xkd;ay;ygvkd@vnf; ol wkd@u
q&m0efukd rSm=um;cJh=uw,f?

78

pD;yGm;a&;rsdK;cspfpdwf"mwf
okd@r[kwf
ukd,fusdK;pD;yGm;umuG,fa&;0g'
jyefvnfay:xGufvmjcif;

&Jabmf+yHK;csdK
'Dae@}uHKawG@ae&wJh _yfaxG;vSwJh pD;yGm;a&;tusyftwnf;ukd ajz&Sif;zkd@
qkd&if toHus,fus,favmifavmif atmfaeHk/ avSeH"m;xpfvkdufem
aqmif&GufaeHkrsdK;eJ@ r+yD;ygbl;? vkdav;ao;r&Sdatmif aphpyfaocsm+yD;
vufawG@usus aqmif&Gufzkd@ vkdygw,f? aiGpkaiGacs;aps;uGufukd t
axmuftuljzpfa&;twGuf tpkd;&[m 0ifa&muftmrcH yHhykd;ay;a&;
awG vkyfrvm;? 'grSr[kwf raumif;wJhb%fawG ray:aygufatmif vkyf
rvm;? wu,fawmh 2 ckvHk;ukd aqmif&Gufoifhygw,f? bma&;eJ@
pD;yGm;a&; E_d;qGr_awGukd b,fvkdvkyf&if tusdK;oufa&mufr_ t&SdqHk;
jzpfrvJ? 'gukdawmh EkdifiHtoD;oD;&J@ yuwdtajctaet& qHk;jzwfoifh
ygw,f? b%fawGukd EkdifiHawmfykdif vkyfoifhovm;? wcsdK@ tajctae
atmufrSm vkyfoifhygw,f? rkdufl;&J w,loefawG &Sdae&ifom 'gukd
vHk;0vufcHa&; jywfjywfom;om; jiif;qkdygvdrfhr,f?
'gayrJh rsufarSmufacwforkdif; tarSmifqHk;umv&J@ 0dnmOfu
jyefay:vmawmh vHk;0rwluJjG ym;wJh avoHawG ay:vmwmudkyJ tpG,f
waigaigeJ@ wkH@jyefwkdufckdufvmaew,f? pD;yGm;a&;rsdK;cspfpdwf"mwfu
tvkyftukdif tcGifhtvrf;awGeJ@ t&if;tESD;awGukd jynfwGif;rSm xm;&Sd
a&;ukd tylwjyif; awmif;qdkae&if 'DpD;yGm;a&;tusyftwnf;[m EkdifiH
a&;tusyftwnf;w&yftjzpfomru urBm}uD;ukd pD;yGm;a&; qkwf
,kwfusqif;r_}uD;eJ@ }uHKawG@ &ifqkdif&apvdrfhr,f? 'D0dnmOfukdom csuf
79

csif; jrKyfESHo+*K[frypf&if a=umufp&maumif;wJh qkd;usdK;awG ay:xGuf


vmygvdrfhr,f?
rdrdtdrfa&S@u ESif;rsm;ukd rdrdbmom vSJusif;yg
ukefoG,fa&;[m txl;ynm&yfrsm; xGef;um;a&;ukd tm;ay;
ygw,f? txl;ynm&yfawG xGef;um;vmjcif;u pnfyifom,mr_ukd
aqmif=uOf;vmygvdrfhr,f? urBmht&if;tESD;aps;uGufrSm jy\em trsdK;
rsdK; wnf&Sdaeayr,fh t&if;tESD;cGJa0r_bufrSm a'oaps;uGufeJ@ ykda0;&if
tusdK;oufa&mufr_ ykd&Sdygw,f? pD;yGm;a&; yl;aygif;aqmif&Gufr_awGu
,Hk=unfcsufawG wkd;yGm;vmapw,f? pdwfxJrSm vHk+cHKr_awGvnf; tm;
aumif;vmapygw,f? 'gayrJh tJ'Dvkd tusdK;&v'fawG xifxif&Sm;&Sm;eJ@
tvG,fwul awG@&wJhwkdif urBmvHk;qkdif&m pD;yGm;a&;[m +cdrf;ajcmufr_
awGeJ@ }uHKawG@ae&qJjzpfw,f?
tar&duef ygvDrefv$wfawmfu tar&duef a':vmbDvsH
800 ausmfukd taxGaxG pD;yGm;a&; E_d;qGr_pDrHudef;twGif;u yk'fr wck
eJ@ ywfoufvkd@ tqufrjywf qlqlnn
H H jiif;cHkae=uw,f? 'Dyk'fr[m
trsm;jynfolqkdif&m pDrHudef;awG wnfaqmufr_twGif; tar&duef
xGuf ukef=urf;awG toHk;jyKa&;ukd tvGef@tvGef yHkaoum;csqefwJh
pum;awGeJ@ tpGrf;ukef awmif;qkdaewmjzpfw,f? tapmykdif;umv
awGwkef;uawmh bma&;0ef}uD;opftjzpf wm0efxrf;aqmifaewJh
Geithner u &ifrifydaiGrsm;ukd wkwfu csKyfukdifxm;r_ukd tjypfwif
ajymqkd+yD; yDuif;&J@ a'golykefx jypfwif_wfcsr_ukd zdwfac:cJhw,f?
urBmwv$m; armfawmfum; xkwfvkyfol ukefonfawG[m ae
&mwumrSm axmufcHr_&zkd@ qG,w
f &m; a[mae=uw,f? wcsdK@vnf;
axmufcHr_ &oGm;w,f? tdENd,rS tDauGa'gpwJh EkdifiHawGtxd vkyfief;
trsm;tjym;[m tpkd;&xHu tultnD&a&;ukd awmifhwae=uyg
w,f?
rsdK;cspfpdwf"mwf&J@ =oZmoufa&mufr_ukd tckdifrmqHk;a&mifjyef
[yfaewmuawmh b%fvkyfief;jzpfw,f? jyifopfeJ@ +AdwdefrSm EkdifiHa&;
pm;zm;awG[m tcGefaiGaqmifjcif;rS &vmwJh aiGtajrmuftjrm; oHk;
+yD; tajctaeraumif;wJh b%fawGukd oGef;avmif;ay;aew,f? jynf
wGif;rSm vufiif;aiGacs;ay;a&;ukdvnf; awmif;qkd=uw,f? b%fawG
[m acs;aiGpkpkaygif;ta&twGufukd av#mhcsypfaewma=umifh 'g[m t
&if;tESD;awGukd jyefkyfodrf;wJhoabmaqmifygw,f? vkyfief;awGukd
=uyfrwftkyfcsKyfolawG[m jy\emawGukd rdrdEkdifiH&J@ _axmifhu pOf;
pm;=uygw,f? qGpfZmvefb%f[m b%fu qkyfukdifxm;&ef vkdtyfwJh
t&if;tESD; b,favmufyJjzpfjzpf jynfwGif; aiGacs;a&;ukd OD;pm;ay;yg
80

w,f? 'gayrJh EdkifiHjcm;ukd acs;iSm;ay;a&;qkd&if vsmxm;r_tm;vHk;ukd csifh


csdefygw,f?
EkdifiHtoD;oD;u tpkd;&rsm;[m tvkyftukdif &&Sda&;ukd um
uG,fapmifha&Smufa&;twGuf ukefpnfeJ@ t&if;tESD;rsm;ukd t"du um
uG,fapmifha&Smufygw,f? urBmhae&mtoD;oD;u tvkyform;awG[m
xdwfxdwfjymjym jzpfvm+yD;&if; jzpfvmaeygw,f? EkdifiHawmf&J@ t
axmuftyHhtultnDukd toD;oD; awmif;qkd=uygw,f? +Adwdefu o
ydwfarSmuf tvkyform;awG[m a*:'Gifba&mif;&J@ rqDavsmfwJh pum;
toHk;tE_ef;awGukd oHk;+yD; ol@ukdwkH@jyef=uygw,f? +Adwdefu tvkyfcGif
awGukd +Adwdefu tvkyform;awGay;a&;ukdom wifjy+yD; ol@xHukd
awmif;qkd=uw,f? Zefe0g&D 29 &ufae@u jyifopfrSm tvkyform; 1
oef;ausmf[m tvkyftukdif &&Sda&; tcGifhtvrf;rsm; wkd;rsm;vmap
a&;eJ@ vkyfcwkd;ay;a&;wkd@ukd awmif;qdkvSnfhvnfqENjycJh=uw,f? *&d
rSmawmh pkdufysdK;p&dwfwkd;jrifhay;a&;udk awmif;qkdaewJh v,form;awG
ukd rsuf&nf,kd"mwfaiG@rsm;oHk;+yD; ykvdyfrsm;u xdef;csKyfcJhw,f?
pD;yGm;a&;rsdK;cspfpdwf"mwfeJ@ ywfoufvkd@ jiif;cHkr_awGukd ckvkd t
a=umif;jycJhw,f? pD;yGm;a&; rsdK;cspfpdwf"mwf[m ukefoG,fa&;bufrSm
tjypfqkdzG,f&m r&Sdyg? EkdifiHa&;bufrSmvnf; w&m;enf;vrf;usovkd
pD;yGm;a&;rsdK;cspfpdwf"mwf[m tvGeftu|H rjzpfwwfygbl;? yxr t
csufeJ@ ywfouf&if EkdifiHwum aps;uGufrSm wcsdK@ txdemcJhwJh b%f
awG[m olwkd@taeeJ@ jynfwGif;&J@ pdefac:r_awGeJ@ tvkyftudkifrS &&Sdr,fh
tusdK;tjrwfukd em;vnfwma=umifh jynfwGif;aps;uGufu kyfodrf;
vkduf&if ykdvHk+cHKvdrfhr,fvkd@ cHpm;aumif; cHpm;rdvdrfhr,f? 'gayrJh 'gukd
tpkd;&u enf;vrf;&Sm}uH [ef@wm;oifhw,f? 'grSr[kwf tm;ray;bJ
aeoifhw,f? 'kwd,tcsufuawmh EkdifiHa&;pm;zm;}uD;awG&J@ tcGef
aqmifolawGxHu &vmwJhaiGukd jynfwGif;rSm oHk;pGJa&;eJ@ ywfouf
ygw,f? 'g[mvnf; w&m;enf;vrf;usygw,f? 'Dvkd vkyfr,fqkd&if
awmh ukefusp&dwf[m rcHEkdifavmufatmifawmh rjrifhygbl;?
'gayrJh 'Dvkdomqkd&if 'Dvkyfenf;&J@ ukefusp&dwf[m }uD;rm;
oGm;Ekdifygw,f? wwd,tcsufuawmh umuG,fa&;0g'[m tvGef
tu|H rjzpfwwfygbl;qkdxm;ayr,hfvnf; 'Dvkd tav;rxm;r_awGeJ@
jynfhESufae&if tE&m,f &Sdygw,f? 1930 cku Oya'jyKpkol 2 OD;jzpfwJh
Willis Hawley wkd@u tar&duef&J@ tcGefaumuf
Reed Smoot eJ@
E_ef;ukd jrifhwifvkdufvkd@ tar&duef&J@ pD;yGm;a&;,kd,Gif;qkwf,kwfr_[m
jyif;xefoGm;cJhzl;w,f? wu,fyJ qifjcifwHkw&m; &Sdolwkdif;u 'gukd
ESmacgif;_H@uJh&J@cJh=uwmygyJ? tJ'Dwkef;u tusdK;ta=umif;ukd od&Sdem;
81

vnfolawGuawmh olwkd@ukd qef@usifcJh=uayr,fh olwkd@ukd rwm;jrpf


Ekdifygbl;? olwkd@&J@ tqkdjyKcsufukd qef@usifa=umif; pD;yGm;a&;ynm&Sif
1028 OD;u rSwfwrf;wifxm;wm &SdcJhzl;w,f? tJ'Dwkef;uxuf 'Dae@
wurBmvHk;okd@ jzef@jzL;a&mif;csaewJh uGif;qufawG[m _yfaxG;vkd@ jzwf
awmufypf&ef cufwmaygh? 'gayrJh ,cktcg pD;yGm;a&; rsdK;cspfpdwf"mwf
[m ol@acwfukd qkdufa&mufvm+yDrkd@ ul;oef;a&mif;0,fa&;qkdif&mavmh
*spfawG[m ajcaxmufeJ@ eif;acscHvkduf&yg+yD?
pD;yGm;a&;t& wqufwpyfwnf;jzpfaewJh EkdifiHtoD;oD;[m
tusyfukdifr_awGeJ@ &ifqkdifae&yg+yD? 'DESpfurBmhukefoG,fa&;[m 1982
ckESpf aemufykdif;rSm yxrqHk;t}udrftjzpf qkwf,kwfusqif;r_ jzpfEkdifyg
w,f? xGef;opfp aps;uGufrsm;&J@ yk*~vdu t&if;tESD;jzifh xlaxmif
xm;wJh vkyfief;XmeawGqDokd@ pD;0ifvmwJh t&if;tESD;awG&J@ tom;
wif xkwfvkyfr_wefzkd;[m 2007 ckESpfu tjrifhqHk;jzpfwJh tar&duef
a':vm 929 bDvsHrS 165 bDvsHtxd usqif;oGm;cJhw,f? xdckdufepf
emapwJh ay:vpD r&Sdbl;vkd@ qkdayr,fhvnf; *vkdb,fvkdufaZ;&Sif;[m
acwfopforkdif;rSm t}uD;rm;qHk; ta&;edrfhr_ }uHKawG@ae&w,f?
EkdifiHa&;acgif;aqmifawG[m aps;uGufzGifhay;r_tay: axmufcH
E_ef; avsmhusvmwmeJ@tr# vlawGukd olwkd@ atmifjrifcsufawG &&Sdae
wmukd *kpkdufatmifvkyf&r,fqkdwmukd odygw,f? 'ghtjyif jynfwGif;
tajctae jyKjyifa&;ukd &nf&G,fwJh ay:vpDawG[m urBmvHk;qkdif&m
(zGJ@pnf;yHkpepf) taqmufttHkukd 0ifa&mufzsufqD;zkd@ qEN&Sdvdrfhr,f
r[kwfygbl;? +yD;cJhwJhESpfu tkduf,mvef[m jynfwGif;b%frsm;ukd usm;
uefay;a&;twGuf u +AdwdefrSm tyfESHxm;wmawGukd xkwf,loGm;
w,f? tar&duefu jynfwGif; b%fawG&J@ wvpDaiGacs;ay;a&; pDrH
udef;ukd }uD;=uyfxdef;csKyfr_[m jynfwGif;ukd tm;ay;&mra&mufbJ jynf
y aiGacs;a&;tm;ay;r_ukdom jzpfapygvdrfhr,f? EkdifiHtoD;oD;[m rdrd
bmom u,fwifa&;ukd tpGrf;ukef tm;xkwf=uwmeJ@ wcsdefwnf;rSm
tcsif;csif; xdckdufr_awGukdvnf; jzpfay:apygw,f?
ta&;}uD;qHk; jy\emu tar&duef b,fES,fhvkyfrvJ qkdwm
ygyJ? wcgwcgawmh 'Dtusyftwnf;&J@ xGufaygufukd axmufjyovkd
awmh &Sdygw,f? qkdvkdwmu tar&duefa':vm vkdtyfwJh EkdifiHawG
ulnDaxmufyHha&;ukd tmrcHukr`%D}uD;wcku u,fwifzkd@ tar&duefeJ@
Oa&myb%fwkd@ pmcsKyfa&;ukd oabmwlnDxm;w,f? 'gayrJh pD;yGm;
a&;Ekd;qGa&; Oya'tqkdjyKcsufrl=urf;rSm tar&duefukefawG 0,fjcrf;
a&; yk'fruawmh rsdK;cspfpdwf"mwf &SdolawGukd pkd;&drfylyefapygw,f? 'D
yk'fr[m tar&duef&J@ tvkyftudkif&&Sda&;ukd tcsdefwdktwGufavmuf
82

awmif wGef;aqmfay;EkdifrSmr[kwfovkd Smoot wk@d Hawley wkd@&J@


Oya'tqkdjyKcsufrl=urf;rsm;vkdyJ ra&Smifv$JEkdifwJh vufpm;acsa&; jyKrl
vkyfaqmifcsufawG[m ykd@uek fukr`%DawGukd tvkyfvufrJhawG ykdrkd rsm;
jym;vmapygvdrfhr,f? 'gxufru EkdifiHa&;qkd;usdK;[m pD;yGm;a&;qkd;usdK;
xuf ykdqdk;ygw,f? 'Dyk'frawG[m urBmhwjcm;EkdifiHawGtzkd@ ab;tE
&m,f&J@ trSwfvuQ%mtjzpf ay:xGufcJhovkd aps;uGufzGifhay;a&;udk
axmufcHolawG[m tultnDrJh txD;usefjzpfae&awmhw,f?
aqmif&Gufoifh+yD
orRw tkdbm;rm;[mtar&duefukefawG 0,f,la&;qdkwJh
yk'frukd r}udKufbl;vkd@ ajymcJhw,f? (wu,fawmh 'Dyk'fr[m qD;edwf
v$wfawmf&J@ pD;yGm;a&; E_d;qGr_ pDrHudef;rSmuwnf;u tm;enf;csnfheJ@ae
cJhwmyg?) 'g tvGefaumif;ygw,f? 'gayrJh rvkHavmufygbl;? tkdbm;rm;
taeeJ@ 'DpDrHudef;wckvHk;ukd y,fcsypfoifhwmyg? 'Dyk'frukd z,f&Sif;ypf
oifhHkru atmufazmfjyyg axmufcHwJhrl 3 &yfeJ@twl ykda0;a0; csDwuf
oGm;&ygvdrfhr,f?
yxrqHk;rluawmh wnDwnGwfwnf; ndE_dif;aqmif&GufoGm;
a&;jzpfw,f? txl;ojzifh taxmuftuljyK u,fwifa&; pDrHudef;t
wGif; +yD;cJhwJhESpfu csrf;omu,f0wJh EkdifiHawGrS b%fawGukd ulnD=u
wkef;u vkyfwJhyHkpHrsdK; vkyfoGm;=u&ef? EkdifiHtoD;oD;&J@ pD;yGm;a&;E_d;qGr_
pDrHudef;rsm;[m wlnDwJh rlay:rSm csrSwfxm;wm jzpfoifhayr,fh tao;
pdwf tcsuftvufawGrSmawmh rwlwmawG &SdEkdifygw,f? wnDwnGwf
wnf; ndE_dif;aqmif&GufoGm;a&;qdkwm[m aumif;rGefwJhabm*aA'&J@rl
jzpfovkd aumif;rGefwJh EkdifiHa&;rlvnf; jzpfw,f? yl;aygif;aqmif&Gufa&;
pDrHudef;[m olwvligwrif; ukd,fxif&m av#mufvkyfwJh pDrHudef;awG
xuf pD;yGm;a&;bufrSm ykd+yD;tusdK;oufa&mufr_ &Sdygw,f?
'kwd,rluawmh xdef;csKyfa&;pGrf;tm; jzpfygw,f? EkdifiHtoD;
oD;&J@ pD;yGm;a&; E_d;qGa&;pDrHudef;rsm;[m aps;uGufzGifha&;ukd axmufcH
wm jzpfayr,fhvnf; tcsdK@EkdifiHjcm;om;rsm;[m 'ga=umifh tusdK;t
jrwf &Sdygw,f? xkdenf;wl bmaiGa=u; =uyfrtkyfcsKyfolawGuvnf;
e,fausmfb%fvkyfief;awGukd topfwzef jyefvnf xdef;csKyfoifhyg
w,f? EkdifiHwum t0ef;t0kdif;twGif;rSm jyKrlaqmif&GufoGm+yD;aemuf
tdrfeD;csif;EkdifiHrsm;ukd bmt&if; csdK@wJh+yD; tvGef@tvGef qif;&JrGJjym
uswJh tajctaeukd usa&mufapwJh tjrefvuf&odrf;,lwmrsdK; rjzpf
oifhygbl;? jynfwGif; aiGacs;a&;twGuf xlaxmif&ifvnf; roifhygbl;?
vufiif;rSm a&&SnftusdK;&Sdr,fh rlawGukd a&;qGJ&ygOD;r,f?
83

wwd,rluawmh bufaygif;pHk yl;aygif;aqmif&Gufa&; jzpfyg


w,f? EkdifiHwum aiGa=u;&efyHkaiGtzGJ@eJ@ EkdifiHtoD;oD; zGH@+zdK;wkd;wuf
a&;b%fwkd@[m xGef;opfp aps;uGufawG &ifqkdifae&wJh bmaiGa=u;
csdK@wJhr_ukd ulnDoifhw,f? xGef;opfp aps;uGufawG bmaiGa=u; csdK@wJh
r_ukd &ifqkdifzkd@ 'DtzGJ@tpnf;rsdK;awGeJ@ tJ'DtzGJ@awG&J@ aiGa=u; tiftm;
awG vkdtyfygw,f? 'kd[mtausmh ukefoG,fa&;aqG;aEG;yGJrSm tzGJ@0if
EkdifiHtoD;oD; uwdjyKcJhr_awG atmifjrif+yD;ajrmufzkd@qdk&if +yD;cJhwJh G - 20
tpnf;ta0;u uwdawGtwkdif; aqmif&GufoGm;=uzdk@ vkdygw,f? ukef
oG,fa&;t& ta&;,ltjypfay;r_enf;em tajrmuftjrm;ukd pGef@v$wf
=u&ygr,f? urBmhukefoG,fa&;tzGJ@[m ukefoG,fa&;pepfwckvHk; +yD;
jynfhpHk aumif;rGefa&; twGuf taxmuftul jzpfapEkdif&ygvdrfhr,f?
pD;yGm;a&; tcsif;yGm;r_awG[m t&ifuxuf jzpfay:zkd@ vG,ful
vmaeygw,f? EkdifiHtoD;oD;[m rdrdwkd@&J@ ukefoG,fa&;vufeufukd pGef@
v$wfzkd@ b,fvkdazsmif;zsajym&if &EkdifyghrvJ? tar&duef&J@ acgif;aqmif
r_[m wckwnf;aom tcGifhtvrf;ygyJ? EkdifiHwum pD;yGm;a&;zGJ@pnf;r_
(taqmufttHk) tusyftwnf; }uHKawG@ae&wJhtcg ausmaxmuf
aemufcHjyK taxmuftuljyKay;zkd@ qEN&SdolawGtay: rDSckd&ygw,f? 19
&mpkwkef;u +Adwdef[m 'Dtcef;u yg0ifaqmif&GufcJhw,f? urBmppf}uD;
2 ckt=um; 'Dtcef;u yg0ifaqmif&Gufr,fhol r&SdcJhbl;? tusdK;qufu
awmh ab;'kuQawG jzpfay:jcif;ygyJ? 'DtrSm;&J@ wpdwfwykdif;tjzpf 'k
wd,urBmppf+yD;aemuf tar&duef[m pD;yGm;a&;pepf (tpDtpOf)opf
wckudk owWd&Sd&Sd jzpf ajrmufapvkdufw,f?
,cktcgrSmawmh urBmhpD;yGm;a&; u,fwifa&;wm0ef[m t
ar&duef&J@ acgif;ay:xyfrHusa&muf vmjyefyg+yD? orRw tkdbm;rm;[m
'gtwGuf aumif;aumif;jyifqif+yD;+yDqkdwm azmfjy&ygr,f? olom jyif
qif+yD;+yDqdk&if tar&duef ukeaf wG 0,f,la&;ukd [ef@wm;oifh+yD?
tJ'Dvkd ol rvkyfEkdifbl;qkd&ifawmh tar&duefeJ@ usefurBmhEkdifiHawG[m
tcuftcJ tusyftwnf;awG euf_dif;oGm;ygvdrfhr,f?
&Jabmf+yHK;csdK
udk;um;?

? English Digest 2009 - 4

84

wkdufyGJrSonf
awG@qkHGaqG;aEG;a&; pm;yGJ0kdif;qDokd@

etzvufxuf ArmjynfEkdifiHa&;rSm ESpfyGifhqkdif awG@qkHaqG;aEG;a&;/ okH;


yGifhqkdif awG@qkHaqG;aEG;a&;wkd@ukd ajymvmcJhwm =um+yD? twkduftcH Ekdif
iHa&;tiftm;pk toD;oD;uvnf; ukd,fpGrf;aqmifEkdifwJhbufuae 'D OD;
wnfcsufqDa&mufatmif/ }uKd;yrf;cJh=u/ &yfcHwifjycJh=uwmvnf;=um
+yD? 'gayrJh awG@qkHaqG;aEG;a&;qkdwm b,fwkdif;jynfrSmjzpfjzpf tm%m&
awGrygbJ twkduftcHtiftm;pkawG&J@ qEN&SdkHeJ@ taumiftxnfay:
wmrS r[kwfwm? tm%m&awGuvnf; jynfyu b,favmufzdtm;
ay;ay;/ jynfwGif;rSm ol@ukvm;xkdif r,kdifeJ@ao;/ ol@&mZmyvif xkdifr
&atmif ylusufrvmao;or# olu awG@qkHaqG;aEG;a&;qkdwmukd pdwf
ul;xJrSmawmif xnfhwwf=uwmr[kwfbl;? etzvnf; 'Dtwkdif;yJ?
tm%m&awGukd awG@qkHaqG;aEG;a&;pm;yGJ0kdif;qDtom
w=unf qGJac:vkd@r&&if wGef;ykd@&rSmyJ? wGef;ykd@&mrSm jynfolvlxk[m
t"duuswJh tiftm;pkyJ? 'Doabmxm;t& vlxkv_yf&Sm;r_awGeJ@ et
zukd awG@qkHaqG;aEG;a&;pm;yGJqD wGef;ykd@zkd@ }uKd;pm;cJh=uw,f? vufeuf
ukdifwyfukd ukdifxm;wJh tm%m&awGu vlxkukd vufeufeJ@ ypfcwf
ESdrfeif;+yD; zcGJypfw,f? t=urf;zufenf;ukd olu pokH;cJhw,f? Armjynf
EkdifiHa&;rSm &Sif;aewmu olwkefv_yfavmufwJh wkdufyJGray:ao;or#/
twkduftcHtiftm;pkeJ@ jynfolbufu olwkefv_yfavmufwJh tiftm;
eJ@ zdtm;ray;Ekdifao;or# tm%m&awGu aphpyfaqG;aeG;a&;pm;yGJ0kdif;
qD ol@todeJ@ol a&mufvmrSm r[kwfbl;? ol@u ol@ukvm;xkdifrSm av
wc|efc|ef 'l;wESH@ESH@vkyfaerSmyJ? ppfya'o&mZfrif;quf wnfaxmifa&;
pdwful;tdyfrufxJrSm arsmaerSmyJ?
pdwfysufzkd@ r[kwfbl;? twkduftcHEkdifiHa&;tiftm;pk
awGtygt0if jynfolvlxk}uD;bufu tm%m&awG &mZmyvifay:
rSm +idrf+yD; xkdifraeEkdifatmif quf}uKd;yrf;=u&r,f? ol@t_dufukd xd
85

avmufwJh xkd;ESufcsufawG/ wkdufyJaG wG qufvuf}uKd;yrf;oGm;&r,f?


vG,fvG,feJ@awmh r&bl;? enf;vrf;toG,foG,f y&d,m,ftrsKd;rsKd;ukd
&SmazG}uHq+yD; usm;ukwfusm;cJ taumiftxnf azmfoGm;=u&vdrfh
r,f?
AuyrSm vufeufukdifwyf}uD; &SdpOfu tm%m&awG
ukd aphpyfa&;pm;yGJqDykd@zkd@ ppfa&;t&zdtm;ay;wJhenf;ukd usifhokH;zkd@ }uKd;
pm;cJhzl;w,f? Auy&J@(88-89) EkdifiHa&;OD;aqmiftzGJ@&J@ tpnf;ta0; 2
cku 'gtwGuf pDrHudef;cs+yD; taumiftxnfazmfzkd@ qkH;jzwfcJhw,f?
'gayrJh uaumif;wkef; pifusKd;usovkd jzpfcJh&w,f?
tm%m&awGukd aphpyfa&;pm;yGJqD wGef;ykd@wmrSm t
cuftcJawG wavS}uD; }uKHawG@&wJh aemufOyrmwckuawmh wkwf
jynfuGefjrLepfygwD&J@ tawG@t}uKHyJ? wkwfjynfukd *syefzufawG usL;
ausmfpOfumvu zufqpf*syef ckcHqef@usifa&;qkdwm wrsKd;om;vkH;&J@
bkHOD;wnfcsuf jzpf&r,fh umvrsKd;rSmawmif csefau&Sdwftpkd;&[m zuf
qpf*syefqef@usifa&;ukd pdwfrygbJ jzpfaew,f? wkwfjynfuGefjrLepfyg
wDbufu zufqpf*syefukd wrsKd;om;vkH;vufwJG wGef;vSefzkd@ csefau
&Sdwfukd pwifurf;vSrf;wmawmif olu wkH%Sdbma0 vkyfaew,f? ol
u zufqpf*syefxuf uGefjrLepfygwDukd ykd+yD; r,kHr=unfjzpfaew,f? ykd
+yD; t+iKd;}uD;aew,f? 'Dawmh wkwfjynfuGefjrLepfygwDbufu zufqpf
*syefukd &Gyf&Gyfc|Hc|H wkdufjyw,f? wrsKd;om;vkH;&J@ tusKd;pD;yGm;twGuf
}uD;rm;wJh pGef@v$wftepfemcHr_awGukd vufawG@twGif; pHerlemtjzpf
vkyfaqmifjycJhw,f? od=um;rif;&J@ 0&Zdefvufeufukd a=umufvmrS csef
au&Sdwftpkd;&[m *syefukd yl;wGJwkdufzkd@ wkwfjynfuGefjrLepfygwD&J@
urf;vSrf;csufukd vufcH+yD; awG@qkHaqG;aEG;a&; pm;yGJ0kdif;qD a&mufvm
w,f? od=um;rif;qkdwm jynfolvlxkukd ajymwmyg? 0&Zdefvufeuf
qkdwm jynfolvlxk&J@ awmif;qkdr_/ wkdufyJGeJ@ zdtm;ukd ajymwm? 'g
awmifrS csefau&Sdwftpkd;&[m zufqpf*syefukd pdwfryg vufryg [ef
avmufom qef@usifwkdufyGJ0ifwmrsKd; vkyfaevkd@ wwkdif;jynfvkH;/ wrsKd;
om;vkH;u xyfrH zdtm;ay;wmawG vkyfc&Jh w,f?
acwfopforkdif;rSm wkdufyGJrSonf awG@qkHaqG;aEG;a&;
pm;yGJ0kdif;qDokd@ ul;ajymif;wJhtawG@t}uKHw&yftjzpf Cuito Cuanavale
wkdufyGJ[m avhvmoifh/ avhvmxkdufygw,f? ,ck rdwfqufoabm
wifjyyghr,f?
'DwkdufyGJ[m tif*kdvm jynfwGi;f ppf 1975 rSonf
2002 ckESpftxd eJ@ awmiftmz&du e,fpyfa'o ppfyGJ&J@ ta&;tyg
qkH; tcef;uw&yfvkd@ owfrSwf=uw,f? 1988 ckESpfwkef;u Cuito
86

(&Gm}uD;omom r@i,fuav;) rSm usL;bm;ppfwyf/ tif*kd


vmppfwyfeJ@ awmiftmz&duppfwyfwkd@ xdawG@=uwJh 'DwdkufyGJ[m 'k
wd,urBmppf+yD;uwnf;u tmz&durSmjzpfyGm;cJhwJh t}uD;rm;qkH; ajr
jyifwkdufyGJyJ? 'DwkdufyGJrSm yg0ifwJholawGukd,fpDu ukd,fomEkdifw,fvkd@
csnf; ajymcJh=uw,f? 'gayrJh aocsmwmuawmh 'DwkdufyGJ[m tif*kdvm
jynfwGif;ppf&J@tvSnfhtajymif;yJ? 'DwkdufyGJa=umifh awmiftmz&duppf
wyfawG/ usL;bm;ppfwyfawGeJ@ wjcm;EkdifiHjcm;ppfwyfawG tif*kdvmu
ae qkwfcGmcJh=uw,f? 'Dvkd qkwfcGmr_eJ@twl erD;bD;,m; vGwfvyfa&;
&w,f? (wu,fuawmh 'DwkdufyJ}G uD;a=umifh aphpyfaqG;aEG;yGJ vkyfvm
=uwmuwqifh aphpyfaqG;aEG;yGJ&J@ &v'ftjzpf tif*kdvmu EkdifiHjcm;
wyfawG qkwfcGm&+yD; tif*kdvmeJ@ erD;bD;,m;wkd@ vGwfvyfa&; &&Sdvm
=uum awmiftmz&durSm tygwkdufvkd@ac:wJh tom;ta&mifcGJjcm;wJh
vljzLtpkd;&[m rif'Jvm;eJ@ aphpyfaqG;aEG;&wJhtqifh a&mufcJhwmyg?)
'DwkdufyGJta=umif;ajym&if tif*kdvmjynf&J@ wkdif;jynf
vGwfvyfa&;wkdufyJaG wGta=umif;u tpcsD+yD; ajymrS jzpfrSmyg? tif*kd
vmrSm 1974 ckESpfrwkdifrD 13 ESpfavmufuwnf;u vufeufukdifwyf
zGJ@ okH;zGJ@wkd@[m tif*kdvmvGwfvyfa&;twGuf vufeufukdif+yD; ppfwkduf
vmcJh=uygw,f? tif*kdvmjynf&J@ vGwfvyfa&;qkdwmu ay:wl*D&J@vuf
atmufu wkdif;jynfvGwfajrmufzkd@yg? 'DokH;zGJ@uawmh 1? rmhufpf0g'
ukdifpGJwJh MPLA eJ@ ol@&J@ vufeufudkifwyfzJ@G jzpfwJh FAPLA ? 'DwyfzJ@G ukd
Agostinho Neto u acgif;aqmifygw,f? 2? uGefqmaA;wpf0g'ukdifpGJwJh
FNLA ? ol@ukd Holden Roberto u acgif;aqmifw,f? 3? UNITA?
,leDwmvkd@ ac:=uwJh 'DtzGJ@ukd Jonas Savinbi u acgif;aqmifw,f?
ol[m t&ifu armf0g'DwOD;yg? 'gayrJh aemufykdif;rSmawmh pDtkdifateJ@
awmiftmz&durS tom;ta&mifcGJjcm;wJh vljzLtpkd;&wkd@&J@ tarG;jrLcH/
taxmufyHhcH jzpfoGm;w,f? 'DokH;zGJ@ ppfwkdufwmu ajymufusm;ppfyg?
ok;H zGJ@pvkH;u ukd,fhoD;jcm;a'oeJ@ukd,f ajcukyf&Ekdifatmif }uKd;pm;cJh=u
w,f? ay:wl*D vufeufudkifwyftoD;oD;uvnf; vGwfvyfa&; t
wGuf awmfvSefolawGukd aomif;usef;ol tjrpfjzKwfa&;qkd+yD; pDrHudef;
cs ESdrfeif;w,f? 'gayrJh 'Dajymufusm;wyf okH;zGJ@pvkH;[m ukd,fha'oeJ@
ukd,f =oZmxlaxmifxm; EkdifcJh=uw,f?
'Dvkd tif*kdvm vGwfvyfa&;twGuf ESpfaygif;rsm;pGm
a&&SnfwkdufyGJ0ifaewkef; tif*kdvmtwGuf ay:wl*D jynfwGif;a&;u t
cGifhtvrf;aumif;}uD;wck ay;vkdufw,f? ay:wl*DjynfrSm 1974 ckESpf
{+yDv Carnation Revoluation aZmfr$m;yef; awmfvSefa&;qkdwm jzpfyGm;
cJhw,f? 'Daemuf r=umrDrSmyJ ay:wl*DawmfvSefa&;tpkd;&opfu
87
Cuanavale

,ciftpkd;&awG &,lxm;wJh tmz&duwkdufu ay:wl*Dykdife,fajrawGukd


vGwfvyfcGifhay;wm pvkyfvmw,f? 'DEkdifiHawGxJrSm tif*kdvmvnf;
ygw,f? 'Dawmh tif*kdvm[m 1975 ckESpfrS ay:wl*Dvufatmufu
vGwfajrmufoGm;w,f? ay:wl*DppfwyfawG tif*kdvmuae jyefkyfoGm;
w,f? odef;eJ@csDwJh ay:wl*DtEG,f t&yfom;awG jyefvnfajymif;a&$@
oGm;=uw,f? 'DrSmwif tif*kdvmvGwfvyfa&;twGuf wkdufc=Jh uwJh
vufeufukdifwyfzGJ@okH;zGJ@[m ukd,fhqkdif&mykdif&m a'oawGukd ajcjref
vufjref vufOD;r_t&,l+yD; vGwfvyfvmumpwkdif;jynfukd csKyfukdif
vkduf=uw,f? MPLA u r@awmfjzpfwJh Luanda ukd &oGm;w,f? ,l
eDwmtzGJ@u tif*kdvmawmifykdif;ukd csKyfukdifw,f? FNLA u ajrmuf
ykdif;ukd odrf;xm;w,f?
tif*kdvmu 'DvufeufukdifwyfzGJ@okH;zGJ@[m ay:wl*D
awmfvSefa&;tpkd;&opfeJ@ oabmwlnDcsufpmcsKyf (The Treaty of
Alvor) w&yf csKyfqkdxm;w,f? 'DpmcsKyft& 1? pyful;rwful;umvrSm
,m,Dtpkd;&w&yf zGJ@pnf;r,f? 2? tJ'DESpfukefrSm a&G;aumufyJv
G yk f
r,f? 3? 1975 ckESpf/ Ekd0ifbmv 11 &ufae@ukd tif*kdvmvGwfvyf
a&;ae@tjzpf owfrSwfr,f?
jy\emu ,m,Dtpkd;& zGJ@+yD;wmeJ@ pawmhwmyJ?
tif*kdvmvGwfvyfa&;wkdufyGJawG &yfpJoGm;wm odyfr=umao;bl;/ tif
*kdvmjynfwGif;ppf jzpfawmhwmyJ? vGwfvyfa&;twGuf wkdufvmwJh t
zGJ@okH;zGJ@[m jynfwGif;ppfukd pwkduf=uawmhwmyJ? MPLA u tif*kd
vm&J@ r@awmfukd odrf;xm;w,f? 'Dawmh useftiftm;pk ESpfckomru
yJ awmiftmz&du tpkd;&uyg 'DppfyGJxJ 0ifygvmw,f? =o *kwfv 9
&ufae@rSm awmiftmz&duppfwyf(SADF) u erD;bD;,m; e,fpyfu
f ef;}uD;ukd 0ifodrf;w,f? 14 &uf
Ruacana a&tm;v#yfppfpufkHvkyi
ae@rSm awmiftmz&du[m ,leDwmtzGJ@eJ@ FNLA tzGJ@wkd@eJ@ aygif;+yD;
Savanah qkdwJh ppfqifa&;vkyfum r@awmf Luanda qD wkd;vmwm r@
awmfeJ@ uDvkdrDwm 200 tuGmta0;txd a&mufvmw,f? Zkdif
,mwyfzGJ@awG&J@tultnD/ awmiftmz&dueJ@ ay:wl*Da=u;pm;wyfawG
&J@ tm;ay;tm;ajrmufjyKr_wkd@ukd &xm;wJh FNLA wyfzGJ@uvnf; r@
awmfqDukd ta&S@bufuae wkd;vmwm Kifangondo ukd a&mufwJht
xd eD;vmw,f? tJ'DESpf Ekd0ifbmv 7 &ufae@usawmh usL;bm;yg
ppfyJx
G J ygvmw,f? rmhufpf0g'ukdifpGJwJh MPLA tzGJ@ukd ulzkd@ olu
0ifvmwm? usL;bm;u umvkdwm ppfqifa&;qkdwmukd vkyf+yD; wkduf
yGJxJ 0ifvmw,f? vGwfvyfa&;a=unm&r,fh Ekd0ifbmv 11 &ufae@
88

a&mufawmh rmhufpf0g'D MPLA tzGJ@&J@acgif;aqmif Agostinho Neto u


tif*kdvmvGwfvyfa&;ukd a=unmvkdufw,f?
tif*kdvm jynfwGif;ppf[m 2002 ckESpftxd awmuf
av#muf jzpfcJhw,f? wkdufyGJt&Sdeft[kef jyif;wmeJ@ avsmhwmyJ uGm
r,f? awmufav#muf r&yfpJcJhbl;? jynfwGif;ppftwGif; vl@toufaygif;
oef;0ufavmuf aocJh&w,f? wkdif;jynf&J@ tajccHtaqmuftODawG
ysufpD;qkH;yg;cJh&w,f? (Armjynf jynfwGif;ppfu olwkd@xufawmif ykd
=umcJhw,f? ysufpD;qkH;_H;r_awG/ vl@touf aoqkH;r_awG/ wkdif;jynfepf
emr_awG/ trsKd;om;*k%foduQm arS;rSdefvmr_awG wGuf=unfh&if olwkd@
xufawmif trsm;}uD; ykdEkdifw,f? 'gayrJh olwkd@vkd tm%m&awGeJ@ aph
pyfa&;pm;yGJ0kdif;rSm pum;ajymEkdifwJhtaetxm; ckxd ra&mufao;bl;?)
tif*kdvm&J@ 0rf;enf;a=uuGJzG,f qkH;yg;ysufpD;r_Zmwf
uGuf[m ppfat;wkdufyGJ ezl;pnf;atmufrSm jzpfcJhwmvkd@ wcsKd@u
axmufjy=uw,f? ppfat;wkdufyGJ wkdufae=uwJh qkdAD,uf,leD,HeJ@ t
ar&duefjynfaxmifpkwkd@u tmz&du awmifykdif;a'oawG&J@ aoe*FAsL
[mt& ta&;ygr_ukd od=uw,f? 'Da'oawGu o,HZmw u,f0wJh
a'oawGyJ? (a&eH/ obm0"mwfaiG@/ a&$/ pdef) pwmawG xGufw,f? ppf
at;wkdufyJGwkdufaewJh tiftm;vGefEkdifiH}uD; 2 ckwkd@u olwkd@&J@ ukd,f
pm;vS,fawGuwqifh tif*kdvmjynfwGif;ppf tjzpftysufawGay:rSm
=oZmxlaxmifEkdifatmif }uKd;pm;cJh=uwmvkd@ qkdw,f?
ppfat;wkdufyGJeJ@qufEG,faewmukd odxm;zkd@tjyif
tif*kdvm&J@ EkdifiHa&;tcif;tusif;ukdvnf; em;vnfodjrifxm;zkd@ vkd
w,f? t&Sif;vif;qkH;ajym&&if tif*kdvmrSm r@awmfukd odrf;xm;EkdifwJh
MPLA qkdwmu rmhufpf0g'ukdifpJGxm;wJh uGefjrLepftiftm;pkawG? tif
*kdvmeJ@ e,fedrdwfcsif;xdpyfaewJh erD;bD;,m;qkdwmu awmiftmz&du
&J@ &ifcGifykduf tapmifha&SmufcHEkdifiH? tJ'Dwkef;u erD;bD;,m;ukd awmif
tmz&dueJ@wJ+G yD; taemufawmiftmz&duvkd@awmif ac:cJh=uw,f? tJ
'D erD;bD;,m;&J@ vGwfajrmufa&;twGufqkd+yD; uGefjrLepfawG ausm
axmufaemufcHjyKxm;wJh qGmykd(SWAPO) tzGJ@u ajymufusm;ppfyGJ
qifE$Jaew,f? 'DqGmykdtzGJ@[m tif*kdvmukd tajccH+yD; wkdufae=uwm?
olwkd@&J@ +cdrf;ajcmufr_uvnf; zdtm;}uD;w,f? 'Dawmh awmiftmz&du
vljzLtpkd;&[m tif*kdvmr@awmfukd MPLA u odrf;xm;wmvnf;
rcHEkdifbl;? erfbD;,m;vGwfvyfa&;twGuf qGmykd SWAPO wyfzGJ@awG
ajymufusm;wkdufaewm[mvnf; ol@yvifukd +cdrf;ajcmufvmaeovkd
jzpfaew,f? MPLA a&m SWAPO yg ESpfzJ@G pvkH;u uGefjrLepfawG jzpf
aew,f? 'DESpfzGJ@pvkH;[m ol@ukd,fxJ vmpkdufaewJh ql;}uD; 2 acsmif;vkd@
89

olcHpm;ae&w,f? 'DESpfzGJ@pvkH;ukd &Sif;ypfcsifw,f? tif*kdvmawmifykdif;


rSm tajccHaewJh 'DESpfzGJ@pvkH;ukd &Sif;+yD; tif*kdvmawmifykdif;ukd =um;cH
a'ovkyfxm;csifw,f? 'grS ol@&ifcGifykduf taemufawmif tmz&du
(erD;bD;,m;) xJ uGefjrLepfawG 0ifrvmEkdifrSmukd;? twkdqkH;ajym&&if
awmiftmz&du vljzLtpkd;&u ol@vufatmufcH erD;bD;,m;ukd uGef
jrLepfawG 0ifvmrSmpkd;vkd@ tif*kdvmrSm uGefjrLepfacsr_ef;a&; oGm;vkyf
wm? tif*kdvmjynfwGif;ppfxJ olu ckef+yD; 0ifvkdufwm?
awmiftmz&du vljzLtpkd;& ,lqxm;ovkd tif*kd
vmeJ@ erD;bD;,m;u uGefjrLepfawG[m txD;usef waumifuuf r
[kwfbl;? awmiftmz&du wyfawG/,leDwmtzGJ@u wyfawGeJ@ t}udwf
te,fwkdufae&wJh MPLA tzGJ@[m tultnD&zkd@ uGefjrLepfusL;bm;
EkdifiHokd@ csOf;uyfw,f? tapm}uD;uwnf;u EkdifiHwumh0g'tay: ,kH
=unfcsufjyif;xefwJh usL;bm;tpkd;&uvnf; csufcsif; tultnDay;
w,f? 1975 ckESpf/ =o*kwfvrSmyJ MPLA tzGJ@[m ppfbufqdkif&m oif
wef;ausmif;awG/ vufeufawG/ o,f,lykd@aqmifa&; ud&d,mawG/ a&'D
,kda=u;eef;qufoG,fa&;ypPnf;awG/ ,leDazmif;awGeJ@ wkdufckdufa&;okH;
vufeuf ypPnf;ud&d,mawG tultnD&w,f? tJ'DESpfukefykdif;rSm
Quifangondo wkdufyGJt+yD; FAPLA wyfzGJ@ukd az;rulnDzkd@ tif*kdvm
ajrukd usL;bm;wyfawG pwif ajccsw,f? 1976 rwfvrSm 36000
tiftm;&SdwJh usL;bm;wyfawGukd 'Da'ookd@ ykd@ay;w,f? usL;bm;wyf
awGu 'DvkdulnDwmawGtjyif qkdAD,ufuvnf; MPLA wyfukd ulnD
w,f? ykdif;avmhawGtygt0if ppfenf;ynmawGeJ@ ppfokH;t}uD;pm;vuf
eufqkdif&m bufrSm tultnDay;w,f? 'gomruao;bl;/ MPLA&J@
acgif;aqmifr_rSm qkdAD,ufAkdvfcsKyfawGeJ@ jznfhulay;ao;w,fvkd@vnf;
qkd=uw,f?
qef@usifbufjzpfwJh ,leDwmtzGJ@uvnf; tar&duef
jynfaxmifpkeJ@ awmiftmz&duxHrS tultnDawG trsm;}uD;&wm
jzpfw,f? tar&duefu aiGeJ@vufeuf ulw,f? awmiftmz&du vljzL
tpkd;&u tiftm; 5000 &SdwJh wyfukd ykd@ay;w,f? tiftm;vGefEkdifiH}uD;
ESpfEkdifiHjzpfwJh tar&duefeJ@ qkdAD,ufwkd@u rwlwJhbufuae tyift
qkdif ausmaxmufaemufcHjyKxm;wmrkd@ ppfat;wkdufyGJ&J@ ezl;pnf;
atmufrSm tif*kdvmjynfwGif;ppf ZmwfuGufukd uae&wm jzpfw,f
vkd@ ajym&wm jzpfygw,f?
tqkH;tjzwfuswJh Cuito Cuanavale wkdufyGJukd em;
vnfzkd@qkd&if tJ'Drwkdifcifu wkdufyJaG wGeJ@ qufpyfajym&r,f? txuf
rSm ajymcJhovkd uGefjrLepfwyfawGukd tjrpfjzKwfcsifvkd@ tar&duef&J@
90

ausmaxmufaemufcHjyKr_atmufrSm awmiftmz&duwyfawGeJ@ ,leD


wmwyfzGJ@wkd@u uGefjrLepfawGodrf;xm;wJh +rKd@awmfqDukd OD;wnfwJh ppf
qifa&; vkyfw,f? 'Dawmh qkdAD,uf&J@ tultnDay;r_eJ@ MPLA u
1987 ckESpfrSm ,leDwmtzGJ@awG ajcukyf,lxm;wJh rmAif*ga'ou +rKd@
awGukd xkd;ppfqifwJh ppftcif;tusif;ukd jyefvkyfw,f? 'Da'ou +rKd@
awG[m t&ifu ay:wl*DawG tajcpkdufcJh+yD; aemufykdif;us ,leDwmt
zGJ@u tajccHxm;w,f? 'Da'oawGukd wkdufr,fqkd&if Cuito Cuanavale
+rKd@ukd tajccH+yD; tJ'Duae oGm;wkdufr,fvkd@ qkdAD,ufAkdvfcsKyfawGeJ@
FAPLA wyfzGJ@wkd@u qkH;jzwfvkdufw,f?
=o*kwfvtwGif;rSm FAPLAwyfzGJ@u Cuito Cuana
vale +rKd@uae pxGufw,f? ajcjrefwyfawGjzpfwJh wyfr[m21 eJ@ 25?
vufeuf}uD;wyfjzpfwJh wyfr[m 47 eJ@ ,E&m;wyfjzpfwJh wyfr[m
59 wkd@ygw,f? wcsKd@owif;awGt& wyfr[m 16 vnf; ygw,fvkd@
qkdw,f? olwkd@ukd }uD;rm;wJh ava=umif;tultnDvnf; ay;cJhw,f?
txl;ojzifh ajrjyifwkdufyGJeJ@ aygif;pyftokH;csum MiG 23 awGukd
tokH;jyKcJh w,fvkd@vnf; qkdw,f?
1987 ckESpf/ atmufwkdbmvusawmh awmiftmz&d
u tpkd;&bufu 'Dxkd;ppfukd wkH@jyefw,f? ,leDwm tzGJ@eJ@aygif;+yD; ppf
qifa&;jyefvkyfw,f? rkd'lvm ppfqifa&;vkd@ ac:w,f? 'Dppfqifa&;t&
awmiftmz&dueJ@ ,leDwmwkd@bufu tompD;&w,fvkd@ ajym=uw,f?
'Daemuf wqifhwuf+yD; [Gwfyg;ppfqifa&;qkdwmukd xyfvkyfvmjyef
w,f? 'Dvkd olwkd@bufu tqufrjywf ppfqifa&;awG vkyfvmvkd@
FAPLA tzGJ@[m aoe*FAsL[mt& tcsuftcsmuswJh Cuito Cuana vale +rKd@ukd jyefqkwfoGm;+yD; tJ'D+rKd@uae cHw,f? 'D+rKd@rSm avwyftajc
pkdufpcef;vnf; &Sdaeawmh 'D+rKd@om usoGm;&if FAPLA tzkd@ rvG,fbl;
vkd@ ppfa&;tuJcwfawGu okH;oyfw,f? 'D+rKd@[m tuscHvkd@ rjzpfwJh
+rKd@jzpfovkd 'D Cuito Cuanavale wkdufyGJ[m tif*kdvmjynfwGif;ppft
wGuf ta&;t}uD;qkH;wkdufyGJ jzpfvmw,f?
+rKd@tjyifrSm a&mufaewJh usef FAPLA &J@ wyfr[m
okH;ck[m Cuito jrpf&J@ta&S@bufrSm tjzwfawmuf cHae&w,f? oHcsyf
umwyfeJ@ tajrmufvufeufawGvnf; r&Sdawmh ajcr_ef;cH&r,fh tE
&m,f &Sdaew,f? 'DrSm MPLA u usL;bm;xH tultnDawG xyfykd@zkd@
awmif;cHw,f? uufpxkduvnf; csufcsif;wkH@jyefw,f? olwkd@ukd u,f
wifzkd@ ppfypPnf;awGeJ@ wyftiftm; 15000 xyfykd@ay;w,f? (tif
*kdvmppfyGJrSm usL;bm;wyf pkpkaygif; 50000 txd a&mufoGm;w,f
vkd@ qkdw,f?) usL;bm;u tm;jznfhwJh wyfawG[m 'DZifbm 5 &ufrSm
91

+rKd@ukd &[wf,mOfawGeJ@ a&mufoGm;+yD; ysufpD;oGm;wJh


vufeufawGukd jyifay;w,fvkd@ qkdw,f? 'Dtcg a&S@wkd;vmaewJh
awmiftmz&duwyfawG[m Cuito Cuanavale +rKd@&J@ta&S@buf 22 uD
vkdrDwmtuGm Tumpo jrpfab;rSm &yfwef@oGm;w,f? a&S@rwkd;Ekdifawmh
bl;? a&S@rSm FAPLA wyfawG csxm;wJh rkdif;uGif;awGuvnf; wtm;
xlxyfaew,f? 'Dawmh awmiftmz&du wyfawG[m ajrtaetxm;
t& ta&;}uD;wJh csrfbif*gukef;jrifhay: wuf+yD; ae&m,lxm;vkduf=u
w,f?
FAPLA &J@ wyfr[m 3 ck[m Tumpo jrpfeJ@ Cuito
jrpfwkd@&J@ta&S@bufrSm tjzwfawmuf cHae&qJyJ? bmvkd@vJqkdawmh
awmiftmz&duwyfawG tajrmuf}uD;awGeJ@ wHwm;eJ@av,mOfuGif;
awGukd vSrf;ypfaew,f? ,leDwmwyfzGJ@awGuvnf; Menongue u
vmwJhvrf;ukd pkd;rkd;xm;+yD; rkdif;awGaxmifxm;w,f? csKHckdwkdufzkd@ jyif
xm;w,f? 'ghtjyif ava=umif;uae wkdufckdufwmvnf; vkyfaew,f?
'Dawmh uufpxkdu ol@&J@ 0g&ifhykdif;avmhawGeJ@ AkH;}uJwkdufav,mOf
awGukd twWvEWdwf ork'N&mukd jzwf+yD; Menongue avwyftajccHp
cef;txd a&mufatmif ydk@ay;w,f? 'DZifbmv 5 &ufae@rSm usL;bm;
enf;ynm&SifawG/ t}uHay;awGeJ@ t&m&SdawG 160 rS 200 avmuf t
xdeJ@ txl;wyfzJ@G awGukd t0kdif;cHxm;&wJh FAPLA wyfawGxH a&muf
atmif &[wf,mOfawGeJ@ ykd@ay;w,f?
FAPLA u tif*kdvmwyfawGuvnf; vmwkduf&if
umuG,fzkd@ rkdif;awG jyifxm;w,f? uwkyfusif;awG trsm;}uD; aqmuf
w,f? ajratmufvlaecef;awG vkyfxm;w,f?
jrpful;wHwm;ukd awmiftmz&duwyfawGu tpPa&;
vkyf acwfrDAkH;}uJav,mOfeJ@ ZEM0g&Dv 9 &ufae@rSm zsufqD;ypfvkduf
w,f?'Dawmh usL;bm;awGu opfom;awGeJ@ ,m,DwHwm; jyefaqmuf
w,f?
ZEM0g&Dv 13 &ufae@rSm jrpfta&S@bufu FAPLA
wyfawGukd awmiftmz&duwyfawGu pwkdufw,f? t"du ta&;}uD;
wmu Cuito Cuanavale +rKd@yJ? tiftm;}uD;wJh usL;bm;eJ@ FAPLA
wyfawG[m Cuito Cuanavale +rKd@ukd umuG,fzkd@tvm vrf;rSmyJ &Sd
ao;w,f? rkd;&moDjzpfvkd@ c&D;rwGifbl;? ,leDwmtzGJ@ vkyfxm;wJh rkdif;
uGif;awGeJ@ csKHckdwkdufr,fh tE&m,fuvnf; &Sdaew,f?
aemufqkH;rSm tqkH;tjzwfayr,fh ta&;}uD;wJh Cuito
Cuanavale wkdufyGJ pawmhw,f? 1988 rwfv 23 &ufae@rSm (,leDwm
wyfzJ@G u t"du uswJh) ajcjrefwyfawG/ oHcsyfumum;awG/ wifhum;
92
Cuito Cuanavale

awGeJ@ FAPLA pcef;awGukd wkdufwmyg? 'Dvkdvnf; wkduf+yD;a&m awmif


tmz&du wyfawG wckvkH;eD;yg; jyefqkwfoGm;w,f? tajrmuf}uD;awG
ypfxm;cJh&w,f? olwkd@uawmh rkd;&moDrkd@ o,f,la&;cufvkd@qkd+yD; t
a=umif;jyw,f? awmiftmz&du wyfawG[m csrfbif*g ukef;jrifhu
ae+yD; wma0;ypf G-5 tajrmuf}uD;awGeJ@ Cuito Cuanavale +rKd@eJ@
avqdyfukd vSrf;xkaew,f? xkwmrS veJ@csD+yD; xkaewm?
csKyfvkduf&if +rKd@ukd usL;bm;awGeJ@ FAPLA wkd@u
qufvuf csKyfukdifxm;w,f?
wkdufyGJtajzu 'gyJ? ESpfzufpvkH;u olwkd@Ekdifw,fvkd@
ajymaew,f? +rKd@ukd qufodrf;xm;Ekdifvkd@ FAPLA bufu Ekdifw,fvkd@
ajymw,f? awmiftmz&dubufuvnf; taotaysmufrsm;atmif
wkdufEkdifvkd@ olwkd@Ekdifw,f ajymw,f? aocsmwmawmh awmiftmz&du
tpkd;&uvnf; uGefjrLepfawGukd tjrpfrjzKwfEkdifbl;? uGefjrLepfawGukd
+rKd@awmf Luanda uae &Sif;ypfzkd@rajymeJ@/ Cuito Cuanavale +rKd@u
aeawmif z,f&Sm;rypfEkdifbl;? FAPLA uvnf; awmiftmz&dueJ@ ,leD
wmwyfawGukd vkH;0rEkdifao;bl;? ppfwk&if OyrmeJ@ ajym&&if ESpfzufp
vkH;[m tyfuGuf taetxm;rSm a&mufaew,f?
'Dvkdtaetxm;rSm FAPLA u Calueque ae&m t
eD;rSm 'kwd,ppfrsufESmwck xyfzGifhzkd@ jyifvkdufw,f? usL;bm;wyf tif
tm; 40000 ygw,f? FAPLA &J@ wyftiftm;uvnf; ykd+yD; rsm;
jym;vmw,f? aocsmoGm;+yD? b,folrS rEkdifao;wJh taetxm;uae
Ekdifcsifw,fqkd&if 'ghxuf wkd;csJ@wkduf&awmhr,f? a&ukefa&cef; wkduf=u
rvm;?
'Dtaetxm;a=umifh 1988 azazmf0g&Dvuae ESpf
vkH;aygufwJhtxd +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJawG woD}uD; vkyfcJh&w,f? csuf
pwm ca&mhum u =um;0ifjzefajzol +idrf;csrf;a&;wrefawmftcef;u
ygw,f? 'g[m wkdufyJGuae awG@qkHaqG;aEG;a&; pm;yGJ0kdif;qD a&mufvm
cJhwJh vufawG@orkdif;tjzpfrSefyJ? wkdufyJt
G qifhqifh/ tcuftcJtrsKd;rsKd;/
orkdif;a=umif; tvSnfhtajymif;awGukd a&&Snfjzwfoef;+yD; xda&mufwJh
tiftm;eJ@ wkdufEkdifrS tm%m&awGukd awG@qkHaqG;aEG;a&;pm;yGJ0kdif;qD
wGef;ykd@Ekdifw,fqkdwm ay:vGifcsifvkd@ Cuito Cuanavale wkdufyGJ}uD; t
a=umif; 'Davmuf rdwfqufay;ae&wm jzpfw,f? ppfa&;t& =unfh&if
b,fbufu vufeufomw,f? b,fbufu ava=umif;omw,f?
b,fbufu ppfy&d,m,fomw,f pojzifh okH;oyfp&mawG/ ajymp
&mawG trsm;}uD;? *E0if ppfa&;wkdufyGJxJrSm 'DwkdufyJ[
G m pHuswJh
wkdufyGJwckrkd@ ppfa&;okawoDawGtaeeJ@ avhvmzkd@ aumif;ygw,f?
93

'DrSm t"duxm;wmuawmh awG@qkHaqG;aEG;a&;pm;yGJ0kdif;qD pGef@v$wf


&wJh wkdufyGJ}uD;awGeJ@ usm;ukwfusm;cJ ta&mufoGm;&w,fqkdwmukd
ygyJ?
1988 ckESpf/ 'DZifbmv 22 &ufae@u e,l;a&mh+rKd@rSm
oufqkdif&m ygwDtoD;oD;[m +idrf;csrf;a&;oabmwlpmcsKyfukd t+yD;
owf vufrSwfa&;xkd;vkduf=uw,f? 'DpmcsKyft& awmiftmz&duwyf
awGeJ@ usL;bm;wyfawG tif*kdvmuae xGufcGmoGm;&r,f? awmif
tmz&duvufatmufrS erD;bD;,m;ukd vGwfvyfa&;ay;r,fh tcsdefZ
,m;ukd owfrSwf&w,f? 'g[m atmifyGJygyJ? awmiftmz&du&J@ &ifcGif
ykdufEkdifiHjzpfwJh erD;bD;,m;ukd vGwfvyfa&;&atmif uGefjrLepfawGu
wkdufw,f? 'DuGefjrLepfawGeJ@ tif*kdvmuuGefjrLepfawGukd acsr_ef;csif
vkd@ awmiftmz&du[m tif*kdvmukd 0ifwkdufw,f? tckawmh olu
tif*kdvmu xGufay;&+yD? erD;bD;,m;ukdvnf; vGwfvyfa&;ay;&+yD?
awmiftmz&durSmvnf; rif'Jvm;eJ@ aphpyfa&; vkyf&+yD? usL;bm;u
awmh EkdifiHwumh0g't& tif*kdvmuGefjrLepfeJ@ erD;bD;,m;uGefjrLepf
awGukd ulwm oufoufrkdf@ tcsdefwefvkd@ tdrfjyef&wm raxmif;wm
vSygbl;?
wkdufyGJuae aphpyfa&;pm;yGJ0kdif;qD
a&mufvmwmeJ@ywfoufvkd@ e,fvfqifrif'Jvm; ajym=um;cJhwJh pum;
[m vSvnf; vSygw,f? tESpfom&vnf; &Sdygw,f? 1991 ckESpf
Zlvkdifv 26 &ufae@u [m;Am;em;rSm ajym=um;cJhwJh pum;yg? usL;
bm;jynfolawGukd tmz&dujynfolawG&J@ ESvkH;om;xJrSm eufeuf _dif;
_dif; ur`nf;wifxm;ygw,f? usL;bm;wkd@&J@ EkdifiHwumhpdwf"mwf[m
rE_dif;,SOfEkdifavmufatmif rGefjrwfwJh ykdif;jzwfcsuf/ ukd,fusKd;pGef@r_ pdwf
"mwfwkd@eJ@ tmz&duom;wkd@&J@ vGwfvyfa&;/ vGwfajrmufr_/ w&m;r#w
r_wkd@twGuf tusKd;jyKay;cJhygw,f? u|efawmfwkd@ tmz&duom;awG
[m u|efawmfwkd@&J@ e,fajrykdifeufukd vSD;jzwf,lcsifwJh EkdifiHawG/ u|ef
awmfwkd@&J@ tcsKyftjcmtm%mykdifr_ukd zsufqD;csifwJ EkdifiHawG&J@ om;
aumiftjzpf paw;cHcJh&w,f? tom;ta&mifcJjG cm;wJh tygwkduf
ppfwyftay: atmifyJcG Hvkdufjcif;u awmiftmz&dujynfolawG&J@ wkduf
yGJawGukd wufuatmif v_H@aqmfvkdufw,f? Cuito Cuanavale wkduf
yGJrSm atmifyJrG cHEkdifcJh&if u|efawmfwkd@tzGJ@tpnf;[mvnf; ydwfyif
wm;jrpfcH&wJh b0uae w&m;0iftzGJ@tpnf; jzpfvmrSm r[kwfbl;?
Cuito Cuanavale rSm tom;ta&mifeJ@ vlrsKd;cGJjcm;wJh ppfwyfukd atmif
yGJcHEkdifcJhvkd@om 'Duae@rSm u|efawmf[m 'Dtqifh'Dae&mukd a&muf&Sd
94
Cuito Cuanavale

vmEkdifwm jzpfw,f? Cuito Cuanavale [m awmiftmz&du&J@ vGwf


vyfa&;wkdufyGJorkdif;rSm rSwfwkdifwwkdifygyJ vkd@ ajymcJhygw,f?
wkdufyGJrSonf awG@qkHaqG;aEG;a&;pm;yGJqD wGef;ykd@ay;
EkdifcJhwJh orkdif;jzpf&yfrSef Oyrmwckyg? 'gayrJh awmiftmz&du/ tif*kd
vm/ erD;bD;,m;EkdifiHawG&J@ tajctaeeJ@ Armjynf&J@ tajctaerwlyg?
txl;owdjyK&rSmu yx0DEkdifiHa&;csif;vnf; rwlyg?
'Dvkdrwlayr,fh tajctaeopf/ acwfopfrSm tcGifh
tvrf;opfukd &Sm=u&ygr,f? wkwfawmfvSefa&;rSm wkwfvli,fawG
[m olwkd@EkdifiHukd u,fwifEkdifr,fh tawG;tac:opfeJ@ vrf;opfukd &Sm
cJh=uygw,f? ukdvkdeDacwfArmEkdifiHrSmvnf; Armvli,fawG[m wkdif;
jynfukd u,fwifEdkifr,fh tawG;tac:opfeJ@ vrf;opfukd &SmcJh=uyg
w,f? ppftm%m&Sifpepf oufqkd;&SnfaewJh ArmjynfrSm wkdif;cspfjynf
cspf ArmEkdifiHom;awG[m wkdif;jynfukd u,fwifEkdifr,fh enf;vrf;awG
ukd (tm%m&awGukd awG@qkHaqG;aEG;a&;pm;yGJqD wGef;ykd@ay;r,fh wkdufyJG
0ifr_enf;emtygt0if) qufvuf+yD; rqkwfrepf pl;prf;&SmazGoGm;zkd@vkd
ygw,f? t"dua&G;vrf;ukd jyifqifovkd tajctae tcsdeftcgtvkduf
t&Ha&G;vrf;ukdvnf; jyifqifxm;&ygr,f?
'Dfvkd }uKd;yrf;&mrSm tajccHvkdtyfcsufuawmh Arm
jynfkyfb0/ jynfwGif; kyfb0uae tpcsD }uHq&rSmyg? aemuf+yD; ukd,f
usKd;pD;yGm;tajccHwJh EkdifiHa&;awG;ac:}uHqr_r[kwfbJ ArmjynfolawG&J@
tusKd;pD;yGm;tay: vkH;0ykHtyfxm;wJh EkdifiHa&;kd;om;r_ &Sdzkd@ txl;vkd
tyfygw,f? awmfvSefa&;vrf;qkdwm oJjzLcif; &mZrwfumxm;wm r
[kwfyg? 'gayrJ@ awmfvSefolawG wcsdefcsdefrSm rkcs atmifyGJqifr,fhvrf;
yg?
?
nKdpdef0if;
wkdif;cspfjynf cspf ArmEkdifiHom;awG[m wkdif;jynfukd u,fwifEkdifr,fh
enf;vrf;awG ukd (tm%m&awGukd awG@qkHaqG;aEG;a&;pm;yGJqD
wGef;ykd@ay;r,fh wkdufyGJ 0ifr_enf;emtygt0if) qufvuf+yD; rqkwfrepf
pl;prf;&SmazGoGm;zkd@vkd ygw,f? t"dua&G;vrf;ukd jyifqifovkd
tajctae tcsdeftcgtvkduf t&Ha&G;vrf;ukdvnf;
jyifqifxm;&ygr,f?
ukd;um;pmapmif-Battle

of Cuito Cuanavale---From Wikipedia,

the free encyclopedia

95

owif;
eJ@
rSwfcsuf

tdkbm;rm;&J@pdwfysufp&mvkyf&yfawG
orRwoufwrf; &ufaygif;w&mjynfhqdk+yD; tar&dueforRw
tdkbm;rm;&J@tvkyfawGudk oHk;oyfolawGxJrSm xl;xl;jcm;jcm; oHk;oyf
olwOD;u tcktxdqdk&if ol@udkrJay;cJholawGudkpdwfysufapwJh tcsuf
udk;csuf usL;vGefcJhw,fvdk@ tifwmeufay:rSmeHygwfpOfeJ@azmfjyxm;wm
atmufygtwdkif;awG@vdkuf&ygw,f?
1? *gZmrSm tar&duefvkyfav,mOfawG/ AHk;awGeJ@t&yfom;
awG/ uav;awGudkowfjzwfaewkef;u E_wfydwfa&iHkaewm?
2? tdkbm;rm;[m ol@&J@orRwtjzpf usrf;opPmusdefqdkwJhrdef@
cGef;xJrSm rmwifvlomuif;uvlom;awGtay: usL;vGefwJhjypfr_}uD;
vdk@ _wfcscJhwJh AD,uferfppfyGJudk &nf!ef;+yD; acqef; (AD,uferfppfyGJ
wkef;u wdkufyGJ}uD;wckjzpfyGm;cJhwJh ae&mwck)u|efawmfwdk@twGufwdkuf
cdkuf toufay;cJh=uwJholawGvdk@*k%fycJhwm?
3? ol@&J@ tJ'DorRwtjzpf usrf;opPmusdefqdkwJhrdef@cGef;xJrSmyJ
Oa&myrSae+yD; tar&duwdkuf}uD;odk@vma&mufI taemufbufudk
wdk;csJ@cJh=uolawG&J@ aus;Zl;udk tr$ef;wifvdkufwm? 'g[mtJ'DOa&my
om;awGu a'ocHvleDawGtay: &uf&ufpufpufusihf}uHvk,ufcJhwm
awGudk zHk;uG,f&musw,f?
4? tpdk;&Hk;rSm tpPa&;EdkifiH&J@vHkcHa&;ta=umif; tdkbm;rm;u
ajymwJhtcgrSm ol[m tm&yfygvufpwdkif;awG ESpfaygif; ajcmufq,f
vHk;vHk; cHpm;ae&wJh'kuQawG cHpm;ae&wJhta=umif;/ tpPa&;u olwdk@t
96

ay: yvkyfxm;wJh e,fajrodrf;ydkufr_/ ydwfqdk@r_/ Oya'rJ@ 0ifa&mufajymif;


aG@aexdkifr_pwJh rw&m;r_awGta=umif; wcGef;rS[roGm;wm?
5? 'DwcgpD;yGm;a&;tusyftwnf;rSm tdkbm;rm;&J@ bDvsH 700
ausmftaxmuftyHhay;wJhudpPudk olorRwjzpfatmif t}uD;tus,f
axmufulcJhwJh vlawGuawmif [m;ae=uygw,f? tcGeftaumufawG
udka&Smif&Sm;wmeJ@ trsm;jynfoltwGufoHk;pGJr_enf;wmawGudk vlawG
u axmufjy=uygw,f? tar&duefEdkifiHom;awGu tdkbm;rm;udk
1929 ckESpfaemufydkif; pD;yGm;a&;uyfwkef;u z&ifuvifkpAJhvkyfcJhovdk
tvkyftudkifpDrHudef;awGvkyfvdrfhr,fvdk@ar#mfvifhaewmyg? 'gayrJhorRw
tdkbm;rm;[m vkyfief;&Sif}uD;awGudk u,fwifzdk@yJ tmHkpdkufcJhygw,f?
6? tdkbm;rm;&J@ bma&;0ef}uD;a*oem (Geithner) [m
wkwftpdk;&udk aiGa=u;upm;w,fvdk@ pGyfpGJcJhwm? 'gudk aiGa=u;t
a=umif;em;vnfolawGu udk,hftjypfolrsm;tay: yHkcsw,f/ wkwft
pdk;&vnf; ol@'kuQeJ@ol uHawG@ae&wmyJ/ wu,fu tar&duefeJ@ O
a&myrSmb%fvkyfief;awG&J@ rormvkyrf _[m wkwfeJ@bmrSrqdkifbl;vdk@
axmufjy=uygw,f/
7? ydkpdwfysufp&maumif;wmu tar&duef[m udk,hf&J@r[m
rdwfjzpfwJh ygupPwefe,fajray:udk t}udrf}udrfAHk;}uJaewmyJ? 'DAHk;}uJr_
'%fudktqdk;0g;qHk; cH&olawG[m tjypfrJhjynfolawGyJjzpfvdk@rdk@ bkSfeJ@
bmrS ruGmbl;vdk@vnf; qdk=uygw,f?
8? +yD;cJhwJh Zefe0g&D25&ufwkef;u tmz*efrSm tar&duefwyf
awG[m t&yfom; 16 a,ufudk owfjzwfcJhygw,f? vlawGu tdkbm;
rm;tpdk;&udk t&ifwmvDbef tpdk;& (tmz*efrSm tcktxde,fajr t
rsm;pkudk pdk;rdk;xm;ol) eJ@ pum;ajymapcsif=uygw,f? tdkbm;rm;u
awmh tmz*efudpPrSm ppfa&;wckxJeJ@ ajz&Sif;vdk@r&bl;qdkwJh oabmrsdK;
yJ ajymygao;w,f? 'ga=umifh vlawGu tdkbm;rm;[m bk&SfajymcJhwJh
olykefacgif;aqmifawGudk wdkufcdkufr,fvkyfwJhtcg t&yfom;aoqHk;r_
ta&twGuf 30 xufrausmfbl;qdk&if tdrfjzLawmfudk cGihfawmif;rae
eJ@qdkwJh !ef=um;r_udk pGef@v$wfapcsifae=uygw,f?
9? tdkbm;rm;[m ol orRw&mxl;vufcHwJh rdef@cGef;xJrSm
u|efawmfwdk@&J@ aeyHkxdkifyHktwGuf awmif;yefrSmr[kwfbl; vdk@ajymcJh
ygw,f? 'gayrJh =um;wJhvlawGuawmh 'g[m armufrmwJh/ pOf;pm;r_r&Sd
wJhajym=um;csufjzpfw,fvdk@qdk+yD; 'DtcsufawGudk axmufjy=uygw,f?
urBmhvlOD;a&&J@ 5&SdwJhtar&duef EdkifiHom;awG[m urBmht&if;tjrpf
awG&J@ 25udk oHk;pGJae=uw,fqdkwJhtcsuf? tar&duefom;awG&J@aeyHk
xdkifyHkudk xdef;odrf;xm;Edkifzdk@twGuf tD&wf/ tmz*efwdk@udk wyfawGap
97

v$wfwdkufcdkufaew,fqdkwJhtcsuf? tJ'DEdkifiHawGrSm aoqHk;aewJh t


jypfrJht&yfom;awGudk tar&duefu rawmif;yefEdkifbl;vm;qdkwJht
csuf? wjcm;tvm;wlowfjzwfr_awG/ pDtdkifatu vkyf}uHowfjzwf
cJhwmawG/ vlxku a&G;aumufwifajrmufxm;wJh tpdk;&awGudk zwfcs
aewmawGtwGuf b,forRwvufxufusrS urBmudk awmif;yefawmh
rSmvJvdk@vnf; ar;xm;wmawG@&ygw,f?

owif;
eJ@
rSwfcsuf
ArmjynfuaxmufvSrf;a&;eJ@tydif tar&duefpDtdkifat
+yD;cJhwJhvtwGif;u pDtdkifatu xkwfjyefcJhwJhrSwfwrf;awGxJ
rSm tar&duefEdkifiHrSm t=urf;zuform;qdk+yD; zrf;xm;olawGudk a&ESpf
ppfaq;cJhw,fvdk@ azmfjyxm;wmudk urBmu wtHhw=oawG@cJh=u&yg
w,f? 'g[musL;bm;u *Gmwmemrdk/ tmz*efeJ@ tD&wfu tbl*g&uf
tusOf;pcef;awGrSm pDtdkifat&J@ vlrqefwJh ESdyfpufr_awGta=umif; pHk
prf;&mu ay:xGufvmwJh owif;tpteawG jzpfygw,f? yifv,fxJ
rSmarsmaewJh a&cJwHk;}uD;&J@ tay:zsm;av;vdk@qdkEdkifygw,f?
'gayrJh tJJ'Dtpav;udk qGJxkwfvdkufawmh woD}uD; qufay:
vmygw,f? wcsufuawmh 'DESdyfpufr_awGudk a*smhbk&Sfvufxufu 0ef
}uD;a'gufwmuGef'dkvpfZmdkufpfu cGifhycJhw,fqdkwmygyJ? ydkpdwf0ifpm;
p&maumif;jyefwJhwcsufu uGef'dkvpfZmdkufpf[m 'Dowif;xGufvm
awmh olutJ'Dvdkppfaq;zdk@pDtdkifatu cGifhycsufawmif;wJh tpnf;t
a0;rSm olwuf+yD; em;axmifcJhwmoufoufygvdk@ ajym+yD;r=umcifrSm
tJ'Dtpnf;ta0; rSwfwrf;wdyfacGawGudk xkwfjyefvdkufawmh ol@toHeJ@
cGifhycsufay;aewm ygvmawmhw,f? e*dkuawmh u|efrtaeeJ@ tpnf;
98

ta0;udk wufHkwufcJhwmvdk@ajymcJhwJh uGef'dkvpfZmdkufpfudk xyfar;


awmh olubmrSrajymawmhbl;wJh?
2003 ckESpfrSm pDtdkifatu dkufpf/ 'pfacseDeJ@ a&S@aecsKyf*|ef
tuf&Sfca&mhzfwdk@udk a&avmif;ppfaq;jcif;tygt0if &ufowWywf
aygif;rsm;pGm rtdyfatmifvkyfxm;jcif;/ t0wftpm; tukefc|wfxm;
jcif;/ roufromaeapjcif;pwJh ESdyfpufenf;awG toHk;ya&;udk pDtdkif
atu wifjycJhygw,f? 'gudkwufa&mufwJh oufqdkif&myk*~dKvfawGu 'D
vkyfenf;awG[m w&m;Oya'eJ@nDw,f/ rdrdwdk@ tpdk;&ay:vpDeJ@vnf;
udkufnDw,fvdk@ twnfyay;cJhygw,f?
'DudpP}uD; 'DvdkbGm;bGm;ay:vmawmh orRwtdkbm;rm;vnf;
t}uD;tus,f tusyfdkufoGm;ygw,f? Oya'vrf;!$efr_eJ@ vkyfwJh pD
tdkifat0efxrf;awGudk ta&;r,loihfbl;vdk@ajymygw,f? ol@&J@axmuf
vSrf;a&;xdyfoD; 'if;epPbvJ,m;uawmh 'DvdkppfwJhtwGuf wcgw
avrSmwefzdk;&SdwJhppfcsufawG&cJhw,fvdk@ajymygw,f? oluwefbdk;&Sd
wJh owif;awG r&wJhudpPudkawmh bmrSrajymygbl;? 'gayrJh tckawmh
'DudpP[m Oa&mywdkufeJ@ tar&duwkdufu vl@tcGifhta&;ukdwu,f
vdkvm;olawG&J@ qef@usifr_cHae&yg+yD? olwdk@&J@pGJcsufwifwmudk cHae&ol
uawmh vl@tcGihfta&;eJ@ywfoufvm&if urBmrSm udk,hfudk,fudk csefyD
,H}uD;vdk@qdkaewJh tar&dueftpdk;&yJjzpfygw,f?
rSwfwrf;awGxJu ay:xGufvmwmuawmh t=urf;zuform;
vdk@ ,lq&wJh Zlab'gudk wvtwGi;f rSm tenf;qHk; 83}udrf/ 911ta&;tcif;udkpDpOfcJholvdk@xif&wJh cgvpf&Sdwfrdk[mrufudkawmh 123
}udrf a&ESpfppfaq;cJhw,fvdk@ azmfjyxm;ygw,f? 'Dvdkvkyfwm[m bk&Sf
tpdk;&vufcsufvm;/ tdkbm;rm;tpdk;&vufcsufvm; ar;ae&r,fhudpP
r[kwfygbl;? tar&duef&J@tkyfpkd;olvlwef;pm;&J@ 0g'oabmxm;t&
vkyfaew,fqdkwm &Sif;aeygw,f?

99

owif;
eJ@
rSwfcsuf
wm0ef,lr_r,lr_
ruUqDudkEdkifiHu pvdkufwJh Swine Flu ac: 0ufwkyfauG;udpP
xdyfwef;a&mufaecsdef?
W.H.O xkwfjyefcsuf wckkt& 24 EdkifiHrSm tul;pufcHxm;
&wJhvlem 1700 ausmf+yD ajymw,f? tcktxd aoqHk; ol 31 OD; &Sd
oGm;yg+yD?
a&m*g p &SmawG@vdk@ owif;awGvnf; jyef@oGm;a&m wkwf
jynfqdkif&m ruUqDudkoHtrwf}uD;eJ@ wkwftpdk;&wdk@ xdyfwdkufwdk;=u
ygw,f?
oHtrwf}uD;u wkwfjynfa&mufvmwJh oD;jcm;cGJ+yD; ae&mcs
xm;cH&ol ruUqDuef 70 cef@udk awG@cGifhawmif;w,f? wkwfbufu
y,fcsw,f? 'gudk rD'D,mawGu zGay;w,f?
t&Sif;}uD;yg? oHtrwf}uD;taeeJ@ ol@EdkifiHom;awGudk tm;ay;
zdk@eJ@ vdktyfwJhtultnD pDpOfoifhwmawG pDpOfay;Edkifzdk@ awG@cGifh awmif;
wm jzpfw,f? 'gu ol@wm0efyJ?
wkwfbufusjyefawmh ol@EdkifiHom; oef; 1300 twGuf
uwifumuG,fzdk@ jyifqifr_awGr+yD;cif uef@owfxm;&jcif; jzpfw,f?
ckawmh awG@cGifh&+yD; pif;vHk;iSm;av,mOfeJ@ ruUqDudkodk@ jyefydk@
vdkufyg+yD?
u|efawmfwdk@uawmh udk,fhEdkifiHeJ@,SOf+yD; jrifrd=unfhrdw,f?
qlemrDumv xdkif;bufrSm awmifyHk&myHkjzpfaewJh jrefrmEdkifiH
om;awG&J@ tavmif;awGudk ArmoHHk;u wm0efr,lwm/ [dkta=umif;
jy 'Dta=umif;jyvkyfwm/ em;v$Jxm;wm?
100

vlowfcH&vdk@/ jyefay;qGJcH&vdk@/ xdkif;vlrdkufawG&efa=umufvdk@/


tapmfum;cH&wm avsmfa=u;&vdkvdk@/ tvkyfzwfcH&vdk@ponf epfem
wJhudpPawGudk oHHk;oGm;wdkif=uzl;ygw,f? bmrsm;ajz&Sif;ay;cJhzl;ygovJ?
rav;&Sm;bufvnf; tvm;wlygyJ?
bmrS tvkyf_yfcHraeeJ@? rif;wdk@tvkyfu tcGefrsm;rsm; &
atmifaumufzdk@yJ vdk@rsm; =uufajy;aejynfawmfu trdef@xkwfxm;
ovm; rod?

owif;
eJ@
rSwfcsuf
tar&duefrsm; pD;yGm;a&;a=umifh tdyfraysmfEdkif
(dkufwmowif; - rwf 5 &uf)
pD;yGm;a&;ESifhywfoufI &wufrat;jzpf=u&onfhtwGuf t
ar&duefjynfol 3 yHk 1 yHk ntdyf&mwGif tdyfr&bJ rsufpda=umifae
wwf=ua=umif;/ xdk@a=umifhyif tD&wfppfyGJ/ tmz*efppfyJ/G wurBmvHk;
ylaEG;vmr_ESifh t=urf;zufwdkufcdkufr_jy\emponfh a&;&mrsm;udk tm
Hkra&mufEdkif=ubJ pD;yGm;a&;jy\emomv#if acgif;xJ&Sdae=uonf [k
qdkonf?
'Dowif;udk etzu xnfhcGifhyvdkufwmrSm olwdk@taeeJ@ 0rf;
om=uvdk@vm;? ArmjynfrSmvnf; wjcm;udpPawG (txl;ojzifh) EdkifiH
a&;udk pOf;pm;raeeJ@ pD;yGm;a&;yJ *kpdkufvdk@ ajymcsifwmvm;? 'grSr[kwf
plygyg0g}uD;awmif 'kuQawG wavS}uD; - wdk@EdkifiHu iwfwmeJ@ 'Drdkua&pD
r&SdwmyJ ajymp&m&Sdw,fvdk@ qdkcsifwmvm; rod?
101

jynfolawGqENuvnf; 'gygyJ? plygyg0gr[kwfvdk@ urBm}uD;udk


rif;rlcsifpdwfr&Sd? xrif;0zdk@eJ@ vGwfvGwfvyfvyf udk,fh=urRmudk,f zefwD;
csifwmyJ &Sdygw,f?
awG;=unfhwmyg?

owif;
eJ@
rSwfcsuf

2009 ara'; tvkyform; v_yf&Sm;r_owif;


yJ&pf/ vef'ef/ ruf'&pf/ rdvef/ a&mreJ@ armfpukd+rKd@}uD;awGrSm tvkyf
orm;awG aomif;eJ@odef;eJ@csD+yD; tiftm;jy=uwm[m qENjyyGJ toGif
aqmifw,f?
tvkyform;xk}uD;u urBmhpD;yGm;ysufuyfukd axmufjy+yD; t
vkyfvufrJhtE&m,feJ@ tiwfab;tE&m,f wkdufyJ0G ifa&; au;a=umf
w,f?
armfpukdu tvkyform;xk tiftm;jyyGJukdawmh abmf&SDApf
a[mif;}uD;awG (tvkyform;a[mif; tbkd;}uD;awG) u OD;aqmifw,f?
vDeif*l/ pwmvif*lwkd@rSm pka0;=uw,f?
au;a=umfoHuawmh ylwif- rif;&J@wm0efu olaX;awGukd
oef;&meJ@csD+yD; csrf;omu,f0atmif vkyfzkd@ r[kwfbl;? oef;&meJ@csDwJh
jynfolawG tiwfab;rusa&mufatmif vkyfa&;jzpfw,f qkdwmyJ?
rSwfcsuftjzpf EkdifiHwumaw;oHxJu xavmh tiwf
ab;usa&mufol 'kd@wawG qkdwmukdyJ ay;csifw,f?
102

tar&dum;rS

OD;uvdrf}uD;rm;a'gh
vSay:OD;
bmxkwfvkyfa&;rS rvkyfbJ aiGa=u;pm&Gufpmwrf;upm;wJh "e&SifrsdK;
ay:xGufvmvdrfhr,fqkdwmukd vDeifu (1917) ckESpfavmufwkef;u
a&;cJhzl;w,f? 'Dvkd"e&Sifvlpm;rsdK;awG ay:ae+yDqkdwmudk tckwavm
emrnfqkd;eJ@ t}uD;tus,f ausmf=um;vmwJh OD;uvdefrm;a'gh
(Bernard Madoff) &J@ tjzpftysufu txift&Sm; oufaojyvkduf
+yD? vDeif&J@ajrmfjrifwGufqr_[m rSefuefygw,f? wckawmh vGJw,f?
vDeifu 'D"e&SifrsdK;[m Oa&my ajrxJyifv,furf;ajcu ukd,fykdif ZdrfcH
tdrfxJrSm ay:r,fvkd@ ajymcJhwmyg? tck rm;a'ghuawmh tar&dum;
rSm ay:cJhwm jzpfygw,f?
rm;a'g&J@vdrfvnfr_[m wurBmvHk;ukd ausmf=um;oGm;w,f?
ausmfvnf; ausmf=um;xkdufygw,f? ol@&J@ vdrfvnfaiGupm;wJh twkdif;
twmuvnf; }uD;wmukd;? zavmf&D'gjynfe,f&J@ Palm Beach +rdK@u
tyef;ajza*gufuGif;rSm ol@ta=umif; jyufvHk;xkwfwJh pumm;ukdyJ em;
axmif=unfhyg? rm;a'ghom OD;uvdrf}uD;jzpfwm trSefyJqkd&if ol '
vdrfhaumufauG;usoGm;wJhtcg urBmwjcrf;avmufukdawmh oleJ@ wyg
wnf; ygatmif ac:oGm;rSmyJwJh?
tar&dum;&J@ emrnfausmf=um;wJh a0gpx&d (Wall Street)
pD;yGm;a&;&yfuGufu emrnf}uD; aiGt&if;jrKyfESHolwOD;[m tar&duef
a':vm bDvsH 50 avmuf vdrfnmoHk;pGJcJhw,fqkdwJh owif;[m EkdifiH
wum pD;yGm;a&;avmu/ aiGa=u;tzGJ@tpnf;avmueJ@ vlr_ulnD
apmifha&Sufa&; &efyHkaiGtzGJ@tpnf;avmurSm yGuaf vmkdufoGm;w,f?
jyufvHk;xJuvkd urBmwjcrf;avmuf r[kwfayr,fh tvdrfcHxdolawG
uawmh rsm;w,f? }uD;rm;wJhaiGa=u;&efyHkaiGtzGJ@awG/ b%fawGeJ@ yk*~
vduolaX;awGtygt0if axmifeJ@csDwJh &if;ESD;jrKyfESHolawG[m 'DwyGJ
wnf;eJ@wif ajymifovif;cgoGm;=u&w,f? a0gpx&d pD;yGm;a&;&yfuGuf
}uD;&J@ orkdif;rSmawmh 'g[m t}uD;qHk; vdrfvnfr_ jzpfvdrfhr,f?
abmfpwefu *sL;trsdK;om; u,fq,fapmifha&Smufa&; tvSL
'gea*[mukd ydwfyifypfvkduf&Hkru ol@&J@ Hk;Xmeukdyg kyfodrf;vkduf&
103

w,f? 'DvkdyJ Connecthcut u &efyHkaiG aiGa=u;tzGJ@tpnf;wckvnf;


eddwHoGm;w,f? 'DtzGJ@&J@ OuUajymwmuawmh &Sif;w,f? usKyfawmh
jzLcgjymcg usoGm;+yDwJh? yg&Du far afield b%frsdK;awG/ Zl;&pfeJ@ wkdusdK
u b%fawG[mvnf; rm;a'ghtwGuf olwdk@b%fawGu b,favmuf
rsm; xdoGm;ovJqdkwm aiGpm&if;awGukd pkd;&drfw}uD; rsufvHk;+zJ&Smae
=u&+yD? *sDeDAm tajcpkdufb%fawGeJ@ &if;ESD;jrKyfESHa&; aiGa=u;tzGJ@t
pnf;wkd@uawmh olwkd@csnf;yJ aygifaiG 25 bDvsHavmuf qHk;_H;oGm;
vdrfhr,f? vef'efu tiftm;vGeftrsdK;orD;}uD;vdk@ ac:ae=uwJh eDukd
vma[mvpfuvnf; olr&J@ b&rf'if; &if;ESD;jrKyfESHa&;vkyfief;uae
aygif 21 oef;avmuf rm;a'gheJ@wJ+G yD; &if;ESD;jrKyfESHa&; vkyfcJhw,f? olu
vnf; wjcm;olawGvkdyJ rm;a'ghESpfaygif;rsm;pGm 'Dvkd vdrfvkd@&atmif
pepfwus cGifhjyKay;xm;ovkd jzpfcJh&wJh tar&duefvkyfief; ppfaq;a&;
tzGJ@ukdyJ tcJraus jzpfaeav&J@?
OD;uvdrf}uD;rm;a'ghuvnf; ykdifw,f? ol@&J@rmef[ufwrf+rdK@rSm
tajcpkdufxm;wJh &if;ESD;jrKyfESHr_ t}uHay;vkyfief;ukd ppfaq;jcif;rS yvyf
zdk@ vGefcJhwJh 2 ESpfavmufu uef@uGufajymqkdwma=umifh vkyfief;ppf
aq;a&;tzGJ@u ppfaq;wm wcgrS rcHcJh&bl;? rm;a'gh[m touf 70
avmuf&Sd+yD; pdwfoabmxm;aumif;+yD; =uifemwwfwJhtoGifrsdK;aqmif
xm;w,f? ol[m EkdifiHa&;bufrSm vSL'gef;ulnDolvnf; jzpfw,f?
aemuf+yD; tmrcHa=u;vkyfief;eJ@ aiGa=u;vJvS,fa&;vkyfief; aumfr&Sif
rSm aps;uGufawGukd b,fvkd vnfywfap&r,fqkdwmukd t}uHay;aewJh
yk*~dKvfwOD;? 'DtzGJ@xJ ol0ifcJhwJh 2006 pufwifbmupvkd@ ol@ aiGpm&if;
awGukd wcgrS ppfaq;wm rcH&awmhbl;? 'D SEC tzGJ@u ppfaq;a&;
yk*~dKvfw'gZifavmuf[m tcktcgrSm ol bmawG r[kwfwmvkyfcJh
ovJqkdwm rm;a'gh&J@rSwfwrf;awGukd vSefavSm&SmazGae=uav&J@? oif
cef;pm xkwfp&mawGuawmh wyHk}uD;aerSmaygh? 'gayrJh rm;a'ghuawmh
vlawGtrsm;}uD;udk tl;vkyfoGm;cJh+yD? tJ'Dvkd tl;vkyfcHvkduf&wJh &if;
ESD;jrKyfESHolawGxJrSm New York Mets abhpfabmtoif;&J@ t"du ykdif
&Sifjzpfol z&uf0DvfyGef/ wcsdefu emrnf}uD; tar&duef abmvHk;t
oif;woif;&J@ ykdif&SifjzpfcJhol tcktcgrSm zavmf&D'gjynfe,frSm um;
a&mif;wJh vkyfief;ukd t}uD;tus,f vkyfaeol aemfrefb&efref;
General Motor ukr`%&
D J@ bma&;tzGJ@cGJrSm OuUjzpfol tufZ&m
rmuif; pwJholawG ygr,fvkd@ wGufxm;=uw,f? ,cifu trsdK;orD;
t0wftxnfqkdif&m pD;yGm;a&;vkyfief;&Sif}uD; jzpf+yD; ,cktcg abmfp
wef vlr_u,fq,fapmifha&Smufa&;vkyfief;vkyfaeol um;vf&Syg;kd;
uawmh tenf;qHk; a':vm 145 oef;avmuf jyKwfoGm;w,f?
104

'DvdrfvnfyGJ}uD;rSm tar&duefu tausmf=um;qHk; tcsrf;om


qHk; yk*~dKvfwcsdK@[m rm;a'gh&J@ uwHk;ay:xdyfuGufwm cHvkduf=u&w,f?
olwdk@xJu trsm;tjym;[m olwkd@taeeJ@ yifpifpm;awGvkd ouf
awmifhoufomeJ@ bmrSrvkyf&yJ ae&if;xkdif&if;eJ@ aiGawGvSdrfh0ifae
w,fvkd@ xifaecJh=uw,f? Zmwfaygif;cef;a&mufvkd@ rm;a'ghu ESyfcs
oGm;rSef; odvkduf&wJhtcsdefrSm tdwfa[mif;avmif;yJ usefawmhw,f?
a&S@aewOD;jzpfol b&ufzkdif;'fref; tr_vkdufay;&wJh tvdrfcH&ol tr_
onf 30 ausmf&J@ qHk;_H;aiGpkpkaygif;[m a':vm 1 bDvsHausmf &Sdw,f?
rm;a'gh&J@ ukd,fa&;&mZ0ifukd ppfaq;=unfhvkdufawmh olu
e,l;a,mh+rdK@om;? ol[m touf 22 ESpfom;t&G,frSm aiGa=u;
avmuxJ p+yD; 0ifcJhwmyg? tJ'Dvkd aiGa=u;avmuxJ ajccspIfu ol@
rSm ygvmwJhaiGu a':vmig;axmifxJ&,f? 'DaiGukd aEG&moDrSm yif
v,furf;ajc toufu,fvkyfief;vkyf+yD; &SmcJh&wm? aemufusawmh
e,l;a,mh+rdK@awmf&J@ *sL;trsdK;om;rsm;tzGJ@tpnf;xJrSm oabm
aumif;w,fvkd@ emrnf&um xifay:ausmf=um;wJh toif;om;wOD;
jzpfvmcJhw,f? ol[m u,fq,fapmifha&Smufa&; tvSL'gejyKwJh azmif
a';&Sif;wckukd wnfaxmifcJhw,f? 'DaemufrSm Nasdaq pawmheJ@ &S,f
,m'kdifrSm OuUjzpfvmwJhtcg e,l;a,mhu a0gpx&d pD;yGm;a&;&yf
uGuf&J@ t"durdKidyk*~dKvfwOD;jzpfvmw,f?
rm;a'gh&J@vdrfenf;ukd yGefZDenf;pepfvkd@ ac:w,f? 1920
ckESpfrsm;u emrnfqkd;eJ@ ausmf=um;cJhwJh tar&duef vlvdrf}uD;wOD;&J@
emrnfukd tpGJjyKac:xm;wJh enf;yg? &if;ESD;jrKyfESHa&;vkyfief;rSm topf
0ifvmolu 'Dvkyfief;u xGufcsifoltwGuf aiGay;&wJhenf;yJ? rm;a'gh
vkyfwmuawmh a&S@u&if;ESD;jrKyfESHolawGukd aemufrS0ifvmol&J@ aiGawG
eJ@ aiGay;aewJhenf;yJ? olu &if;ESD;jrKyfESHol&J@ jrKyfESHaiG 8 &mckdifE_ef;uae
12 &mckdifE_ef;txd ESpfpOfjyefay;aew,f? 'Dawmh tawmf[efwJh vkyf
ief;qkd+yD; oabmus=uwmaygh?
rm;a'ghu ol@vkyfief;xJ 0ifcsifwJholwkdif;ukd vufcHwm r[kwf
bl;? 'gukdu uvdrfaphjirf;qifwJh enf;y&d,m,fwrsdK;yJ? ref[uf
wef+rdK@u tdrf,m+cHajrvkyfief;at*sifpD&J@ OuUjzpfol bmb&m
azmufpfqkdwJh trsdK;orD;[m rm;a'gh&J@ &if;ESD;jrKyfESHa&;vkyfief;xJrSm ygy
&apqkd+yD; awmif;awmif;yefyef oGm;ajymwmawmif rm;a'ghu cgv$wf
vkdufw,fwJh? olu &if;ESD;jrLyfESHol xdyfoD;}uD;awGukd aps;ac:ZD;uGuf
kyfvkd toHk;cs+yD; wjcm;olawGu 'DvlawGawmif ygaewmyJqkd+yD; ol@
vkyfief;xJ0ifvmatmif vkyfw,f? 'ghtjyif ol@rSm w&m;0ifr[kwfwJh
ukd,fpm;vS,fawGvnf; &Sdw,f? ol@rdwfaqGawGeJ@ ol@taygif;oif;xJ
105

uygyJ?

olwkd@uawmh rm;a'ghukd Dallas, Chicago, Boston


Minncapolis +rdK@awGu olaX;}uD;awGeJ@ tquftoG,fvkyfay;=u
w,f? tJovkd ol@tusdK;aqmifay;=uwJh ol@ukd,fpm;vnfawG ukd,f
wkdifuvnf; rm;a'gh&J@vkyfief;xJrSm &if;ESD;jrKyfESHaiGawG trsm;}uD; xnfh
0if=uw,f? &pfcswfpy&if;qkdol olukd,fpm;vS,fwOD;u u|efawmf
rm;a'ghukd ,Hk=unfvkdufyHkrsm; u|efawmfh &Sdor#aiG&J@ 95 &mckdifE_ef;
(a':vm 11 oef;) ukd rm;a'gh&J@ vkyfief;xJ ykHatm+yD; xnfhypfcJhw,f
wJh? tckawmh acsmoGm;+yDaygh? rm;a'ghu wcsDwnf;eJ@ aiGawG trsm;}uD;
xnfh0ifwmudkvnf; r}udKufbl;As? tpykdif;rSm enf;enf;yJ xnfhygap/
wESpf ESpfESpf olwkd@ pdwfaysmfvmwJhtcsdefusrS rsm;rsm;txnfh ckdif;vkd@
u|efawmfhukd rSmxm;oAsqkd +yD; oluajymjyygw,f?
xrif;pm;yGJawG/ a*gufoD;uGif;awGrSm ol@ta=umif;ukd tHh=o
csD;rGrf;wJhavoHeJ@ wD;wdk;wD;wkd; ozef;ykd;vkyfcJh=uwmomru bD,m
aps;rSmawmif ol@owif;u ar$;cJhw,f? *kk}uD;rm;a'ghu 10 &mckdif
E_ef;ukd ESpfwkdif; rysufruGuf jyefay;oAswJh? 'Dvkd t+rJwrf; jyefay;
Ekdifatmif pDpOfxm;EkdfiwJh ol@&J@aiGa=u;pepfukd tHh=o=uw,f? &if;ESD;
jrKyfESHol trsm;pku e,l;a,mhom;}uD;/ ouf}uD;&G,ftkd tbkd;}uD;/
odyfcsrf;omwJh olaX;}uD;qdk+yD; ol@ukd oabmus ,Hk=unf=uw,f?
'Dtcsuftjyif ol@vkyfief;ukd taxmuftuljyKapwJh tcsufwcsufu
awmh rm;a'gheJ@ ol@ZeD; Ruth wkd@[m vlr_a&; oGm;vmvnfywf c&D;
xGuf&wmukd }udKuf=uvkd@ taygif;toif;qef@w,f? 'ghtjyif rm;a'ghu
a*gufoD;kdufwm 0goemygawmh olukd,fwkdif a*gufuvyf 'gZif0uf
avmufawmif &Sdw,f? tJ'DrSm olwkd@pHkwJGukd vlawGu &if;ESD;cifrif
wwfw,f? ESdrfhcsw,f? yyv$m;v$m; r&Sdbl;? *k%fyumoeeJ@ tqifh
twef;ukd rvkdufpm;bl;vkd@ vl@obm0twkdif; tykdqm'gav;awG
xnfh+yD; omomxkd;xkd; csD;rGrf;cef;zGifh=uw,f? rm;a'ghrSm tenf;qHk;
tdrf,mwkdufwm oHk;ckavmufykdifwm olwkd@ odrxm;=ubl;? rm[uf
wef+rdK@u A[kdO,smOf teD;u a':vm 9 oef;wef tcef;aygif;rsm;pGm
ygwJh ESpfxyfwkduf taqmufttHku wvHk;/ e,l;a,mhu kd@pvif;rSmu
aemufxyftdrfwvHk;/ Montauk rSm yifv,furf;ajcukd rsufESmjyKxm;
wJh tdrfuwvHk;/ 'ghtjyif b[m;rm;rSm ausmufcsxm;wJh &GufavS
oabmF wpD;vnf; &Sdao;w,f? 55 ay t&Snf&SdwJh ig;zrf;avSwpD;ukd
rm;a'ghu Bull vkd@emrnfay;xm;w,f? EGm;okd;}uD;/ a0vig;}uD;vkd@
ac:Ekdifovdk aps;csdKcsdKeJ@0,fxm;wJh aps;aumif;&r,fhypPnf;vkd@vnf; t"d
y`m,f&w,f? 'DavSeJ@ ol@rdwfaqGawG/ ol@tzGJ@om;awG wif+yD; taysmf
c&D; xGufwwfw,f?
106

tvdrfcH=u&olawGukd ar;=unfhawmh ol@tay: ,Hk=unfr_ &SdcJh


=uwmu rsm;w,f? oHo,&Sdwmu enf;enf;avmufyJ? ol@vkyfief;xJ
0ifcGifh&wmukd uHaumif;w,fvkd@ rSwfcJh=uw,f? }uD;us,fwJh v#dK@0Suf
vkyfief;}uD;wckxJ a&mufoGm;ovkd cHpm;=u&w,fwJh? 'Dpum;[m
wykdif;awmh rSefygw,f? ol@vkyfief;u v#dK@0Sufvkyfief;}uD;ygyJ? 'Dv#dK@0Suf
vkyfief;}uD;qdkwJh rm;a'gh&J@ &if;ESD;jrKyfESHa&;AsL[mrSm vufzsm;aiGoD;wJh
aq;enf;r&Sdygbl;? aiG0ifatmif wefcdk;&SdwJh *rkef;yifvnf; r&Sdbl;? um;
vdyf r =unfhvkdufawmh ol@&J@&if;ESD;jrKyfESHa&;Hk;cef;qkdwmu wu,fhukd
ao;ao;av;? uGefysLwmqkdvkd@ wvHk;rSawmif r&Sdbl;? pm&Guftykdif;
tpawGeJ@ tau;pm&if;awG jcpfxm;wmawGyJ &Sdw,f?
Zmwfodrf;cef;[m 'DESpfxJrSm a&mufvmw,f? ol&J@ &if;ESD;
jrKyfESHolawGu olwkd@&J@ xnfhxm;wJhaiG a':vm 7 bDvsHukd jyefawmif;
wJhtcsdef[m Zmwfodrf;cef;ukd a&mufwmyJ? ol@rSm aiGay;p&m r&Sd
awmhbl;? 'DaiGukd ol tylwjyif; &Sm&wJh tjzpfukd a&mufvm+yD? olu
ol@om;ESpfa,mufukd ajymcJhwmu ol@udpP +yD;oGm;+yD? ol@pD;yGm;a&;
qkdwm t}uD;pm; vdrfpm;wmyJ? t}uD;pm; yGefZDenf;pepfukd tajccH+yD;
vkyfcJhwmyJ? ckawmh ywfpmcGm zsmodrf;csdefa&muf+yD? tau;qyfzkd@ aiG
r&SdawmhbJ wufwufpifajymifcJhwm ESpfwcsdK@awmif &SdcJh+yDwJh? ref
[ufwefu tdrfukd FBI u pHkaxmufESpfa,mufu ol@ukd vmzrf;
w,f? a':vm 10 oef; tmrcHa=u; ay;Ekdif&ifawmh oltcsKyfrcH&bJ
vGwfcsifvGwfaeayvdrfhOD;r,f?
vlawG ckxd ajymae=uwJh ta=umif;t&muawmh olvdrfxm;
wJh aiGawGta=umif;yJ? 'DaiGawG b,favmufrsm;ovJ? b,fa&muf
oGm;ovJ? ol@om; ESpfa,mufuawmh ol@tazudpPawG odyfod=uwm
r[kwfbl;? 'DaiGawG usefaeao;ovm;? olbmawG oHk;ypfco
Jh vJ? aps;
uGufrSm ol _H;oGm;wmvm;? 'grSr[kwf ol@tdyf&matmufrSmvm;?
EkdifiHa&; tuJcwfawGuawmh tar&dum;&J@ OD;uvdrfawGukd
tar&duef&J@ t&if;&Sifpepfu zefwD;vkdufwm? emrnfqkd;eJ@ ay:xGuf
ausmf=um;vmwJh rm;a'gh[m tar&duefOD;uvdefrsm;xJu wa,muf
om jzpfw,f? wcsdK@u tm%meJ@ aygif;pyf+yD; vdrfnmaewmjzpfvkd@
rm;a'ghvkd ta&;,l rcH&ao;bl;? tar&dum;rSm rm;a'ghvkd OD;uvdrf
awG/ rm;a'ghvdk vlpm;awG renf;vSbl;vkd@ oHk;oyf=uygw,f?
ukd;um;?

? Bernard Madoff; Wall Strrt`s Wizard of OZ by Tom

Leonard.

107

acwfeJ@tnD
EkdifiHwumhtpDtpOfopf
xlaxmifa&;

&Jabmfodef;0if;
EkdifiHwumh tpDtpOfopfqkdwm v_yf&Sm;ae+yD; taumiftxnfrJh
ayr,fh tckdiftrmuswJh udpPw&yfjzpfw,f? atmufazmfjyygta=umif;
&if;awGa=umifhyJ?
1? 'g[m tqufrjywf pl;prf;avhvmae&wJh urBmhvuQ%m
aqmifwJh udpPw&yfjzpfw,f? yg0ifywfoufaewJh jy\emawG[m
us,fjyef@+yD; _yfaxG;w,f? buftoD;oD;rSm wlnDwJhtjrifawG &Sdovdk
rwluGJjym;wJh tjrifawGvnf; &Sdw,f?
2? rsufarSmufurBm}uD;[m t}uD;tus,f jyKjyifajymif;vJr_
awGtwGif;rSm usaew,f? jy\em topfawGuvnf; trsdK;rsdK;tzHkzHk
ay:aew,f? EkdifiHwumhtpDtpOfopfeJ@ ywfoufwJh odjrifr_awG[m
tqufrjywf ajymif;vJeuf_dif;aew,f?
3? 'g[m aoe*FAsL[m t"dy`m,faqmifwJh jy\emwck jzpf
w,f? aoe*FAsL[mqkdwm urBmhtajctae}uD;wckvHk;eJ@ t&mudpP
awG&J@ tESpfom&ukd qkyfukdifxm;r_jzpfw,f? ay:vpDtm;vHk;eJ@ enf;
y&d,m,ftm;vHk;&J@ tpcsDcsufjzpfw,f? urBmh tajctae}uD;wckvHk;eJ@
ywfouf+yD; qkyfukdifxm;r_awGrSm rwlwJhtjrif trsdK;rsdK; &Sdwwfw,f?
'ga=umifh tm;vHk;[m rwlwJh pl;prf;avhvmr_awGukd jyKvkyf=uzkd@ vkdtyf
w,f? EkdifiHwumtvkduf tjyeftvSef ajymqkdaqG;aEG;r_eJ@ tjyeft
vSef zvS,fr_awGvnf; aqmif&GufEkdif&ef vkdygw,f?
4? 'g[m okawoeynm&yfvnf; jzpf/ vufawG@aqmif&Guf
taumiftxnfazmf&wJh udpP&yfwckvnf;jzpfw,f? okawoejyKr_ukd
EkdifiHjcm;qufqHa&;eJ@ vufawG@taumiftxnfazmfaqmif&Gufr_wkd@eJ@
aygif;pyfvkyfaqmif+yD; tjyeftvSef wkd;wufoGm;ap&ef wGef;aqmf&
r,f?
108

EdkifiHwumh tpDtpOfopf&J@ twGif;oabmeJ@ teuft"dy`m,f


[m rjywfwkd;yGm;aew,f
t&mcyfodrf;[m v_yf&Sm;aew,f? woGifoGifpD;qif;aewJh jrpf
a&eJ@wlw,f? u|efawmfwkd@&J@ odjrifem;vnf;r_awGeJ@ tjrifawG[m
vnf; tqufrjywfajymif;vJ opfvGif+yD;&if; opfvGifaew,f? EkdifiHw
umh tpDtpOfopf[mvnf; 'DvkdygyJ? ol@&J@ twGif;oabmawGeJ@ t
euft"dy`m,fawG[m acwf}uD;zGH@+zdK;wkd;wufaewmeJ@tr# tqufr
jywf wkd;csJ@+yD; tm;opfoGif;avmif;ay;ae&r,f?
20 &mpk 60 ckESpfrsm;uwnf;u pD;yGm;a&;tpDtpOfopfeJ@
urBmppf}uD;+yD;aemuf jzpfwnfvmwJh zGH@+zdK;+yD;EkdifiH}uD;awGu a&S@aqmif
wJh pD;yGm;a&;tpDtpOfa[mif;ukd zsufypfa&;jy\emukd wwd,urBm
EkdifiHrsm;u OD;qHk;wifjyvkdfufw,f? 20 &mpk 70 - 80 ckESpfrsm; a&muf
awmh aygvfvefwm ukd,fpm;jyKwJh Oa&my qkd&S,fvpfawGu awmif
ajrmuft=um; aqG;aEG;a&;ukd wufwufuu tqkdjyKcJh=uw,f? pD;
yGm;a&;tpDtpOfopf[m tJ'DtqkdjyKcsufxJrSm ta&;}uD;wJh vkyfief;
tpDtpOfw&yftjzpf yg0ifcJhw,f? ,cktcg urBmhpD;yGm;a&; *vkdb,f
vkdufaZ;&Sif;&J@ a&S;OD;vkdtyfcsufatmufrSm topfay:xGef;vmwJh pD;
yGm;a&;yHkomefrsm; tvsiftjref zGH@+zdK;wkd;wufaewJh tajctae
atmufrSm pD;yGm;a&;tpDtpOfopf&J@ twGif;oabmtopfawGudk ay;
tyfvmygvdrfhr,f? Oyrm - o[mZmw&Sd&Sd zGH@+zdK;wkd;wufa&;/ win
- win ay:vpDt& yl;aygif;aqmif&Gufa&;?
EkdifiHwumh EkdifiHa&;tpDtpOfopfeJ@ ywfoufvkd@ 20 &mpk 80
ckESpfrsm;twGif;u wkwfjynfu OD;qHk;wifjycJhw,f? t"du twGif;o
abmawGu - ukvor*~ ydnmOfpmwrf;yg rlawGeJ@ +idrf;csrf;pGm twl
,OfwGJaexkdifa&;rl 5 csuftwkdif; vkdufema&;ukd a&S@aqmifwifjy+yD;
EkdifiHwum qufqHa&;rSm 'Drkdua&pD&Sda&;/ Adkvfusv$rf;rkd;r_eJ@ tm%m
EkdifiHa&;ukd qef@usifa&;/ +idrf;csrf;pGm aqG;aEG;ndE_fif;wJhenf;eJ@ EkdifiHw
umeJ@ a'oqkdif&m tcsif;yGm;r_awGukd ajz&Sif;a&;/ wjcm;EdkdifiHukd t
=urf;zufenf;oHk;+yD; vufeufeJ@ +cdrf;ajcmufr_ukd qef@usifoGm;a&;wkd@ukd
a&S@aqmifwifjycJw
h ,f? tJ'Daemuf ekdifiHwum tiftm;pkawGtwGif;
tcsdK;tpm;t& t}uD;tus,f tajymif;tvJawG jzpfoGm;cJhw,f? ,ck
awmh EkdifiHwumh EkdifiHa&;tpDtpOfopfrSm o[Zmw&Sd&Sd twl
wuGaexkdifa&; twGif;oabmopfawG oGif;ay;vkdufEkdifyg&J@vm;? w
qifhwuf pl;prf;avhvm&ef vkdygao;w,f?
rlvu EkdifiHwumh tpDtpOfopfrSm EkdifiHa&;eJ@ pD;yGm;a&; t
wGif;oabm 2 &yfom yg0ifcJhw,f? ,ckaum ykdrdkrsm;jym;vSwJh twGif;
109

oabmawG ygvmEkdifyg&J@vm;? Oyrm - ,Ofaus;r_eJ@ vHk+cHKa&;e,f y,f


ukdomru vl@tzGJ@tpnf; zGH@+zdK;wkd;wufa&;e,fy,fukd wkd;csJ@xm;+yD;
tao;pdwf twGif;oabmawGukd aqG;aEG;&ef vkdygao;w,f?
EkdifiHwum tpDtpOfopf &nfrSef;csuf/ rleJ@ enf;vrf;rsm;
u|efawmfwkd@ b,fvkd EkdifiHwumh tpDtpOfopfw&yfukd xl
axmif=urvJ? &nfrSef;csufyef;wkdifu b,fvdkvJ? 'gukd b,folrS wd
wdusus tajzay;zkd@ rwwfEkdif=uygbl;? ta=umif;uawmh EkdifiHwumh
tpDtpOfopfw&yf xlaxmifa&;[m jzpfpOfw&yfjzpfovkd xm0pOf
+yD;jynfhpHk/ tqHk;owfoGm;r_r&SdwJh jzpfpOfw&yf jzpfaevkd@ygyJ? jynfhpHk
aumif;rGefvS+yD; csdK@,Gif;csufr&SdwJh jrifhjrwfwJh &nfrSef;csufyef;wkdifwck
ukd b,folrS csrSwf rqHk;jzwfEkdifygbl;? u|efawmfwkd@[m vufawG@ t
ajctaerS tpcsD+yD; vufawG@usus aqmif&Gufjcif;rS tpcsDoifhyg
w,f? EkdifiHwum tpDtpOfopf xlaxmifjcif;[m jrifhjrwf+yD; [muGuf
r&SdwJh &nfrSef;csufyef;wkdifwck xkwfazmf wifjyjcif;rsdK;vnf; r[kwfyg
bl;? EkdifiHwum qufqHr_eJ@ EkdifiHwumqufqHr_ukd vufawG@taumif
txnfazmfaqmifr_twGif; vufawG@usus aqmif&Guf&r_rsdK; jzpfyg
w,f? u|efawmfwkd@ urBm}uD;[m ydyuQawGeJ@ jynfhESufaeygw,f? r
qDavsmfwJh w&m;r#wr_r&SdwJh tjcif;t&m trsdKrsdK;awGvnf; wnf&Sdae
w,f? EkdifiHwumh tpDtpOfopf wnfaqmufr_jzpfpOfqkdwm[m urBmh
EkdifiHtoD;oD; tjyeftvSef rSDwG,fqufpyf+yD; o[Zmw&Sd&Sd zGH@+zdK;wdk;
wufoGm;a&;jzpfpOf jzpfygw,f?
EkdifiHwumh tpDtpOfopf xlaqmufr_jzpfpOftwGif; u|efawmf
wkd@ twlwuG vkdufem=u&r,fh rlawG &Sdzdk@vkdtyfygw,f? 'DESpfwcsdK@ t
wGif; yHkpHtrsdK;rsdK;eJ@ aqG;aEG;yGJrsm;rS pkyHkvmwJh &v'fawGukd twlwuG
vkdufem&ef rlawGtjzpf rSwf,loifhygw,f? tJ'gawGuawmh w&m;r#w
ormorwfusa&;/ w&m;enf;vrf;us [efcsufnDa&;/ wef;wl tjyef
tvSef tusdK;&Sda&;/ win - win ay:vpDokd@ a&muf&Sda&; qkdwmawG
tjyif tjyeftvSef rSDjirf;ukd;um;a&;/ wlnDcsufukd&Sm uGJvGJcsufukd z,f
csefa&;/ tjyeftvSef av;pm;a&;/ o[Zmw&Sd&Sd zGH@+zdK;wdk;wufa&;wkd@
jzpfygw,f?
EkdifiHwumh tpDtpOfopf xlaqmufa&;enf;vrf;[mvnf;
tvGef ta&;}uD;ygw,f? tck avmavmq,fq,f ESpfrsm;twGif; w
kwfynm&SifawG[m 'Djy\emrsdK;awGukd aqG;aEG;=uwm tvGefrsm;yg
w,f? wcsdK@ 'Dvkdwifjywmvnf; &Sdygw,f? vufiif;wnf&SdaewJh EkdifiH
wumhtpDtpOfukdomru EkdifiHwumhobm0jzpfpOf tygt0if aysmf
110

&$ifr_qkdif&m pnf;urf;Oya'awG[m taemufwkdif;zGH@+zdK;+yD; EkdifiHawGu


a&S@aqmifcJhwmjzpf+yD; w&m;enf;vrf;ruswJh/ ormorwfruswb
Jh uf
awG (txl;ojzifh zGH@+zdK;qJEkdifiHawGtwGuf ajym&&if) wnf&Sdaew,f?
'Dawmh urBmhpD;yGm;a&; *vkdb,fvkdufaZ;&Sif;/ EkdifiHwumh tpDtpOfrSm
A[k0ifkd;jzpfxGef;a&;eJ@ A[k,Ofaus;r_jzpfxGef;a&;wkd@&J@awmif;qkdr_rsm;
eJ@ vHk;0 rqDavsmfEkdifygbl;? 'gayrJh 'DtpDtpOf[m urBmeJ@ a'ovHk
+cHKa&;/ urBmhpD;yGm;a&;zGH@+zdK;wkd;wufr_wkd@eJ@ ywfouf+yD; wpHkw&m ta&;
ygwJh tcef;awmh &Sdygw,f? 'ga=umifh u|efawmfwkd@[m tck&SdaewJh Ekdif
iHwumhtpDtpOfeJ@ ywfoufwJh oabmxm;[m +zdKzsufypf+yD; wpif
jyef axmifa&;rsdK; r[kwfbl;? vufiif;tpDtpOftwGif; wufwuf u
u yg0if+yD; jyKjyifajymif;vJa&;ukd wGef;aqmfoGm;zkd@ jzpfw,f? 'Dvkd jyK
jyifajymif;vJa&;[mvnf; tcka&wGif;wl; tcka&=unfaomuf&a&;
rsdK; r[kwfbJ tpDtpOf&Sd&Sd a&S@okd@ wufvSrf;oGm;a&; jzpfoifhw,f?
wufwufuu yg0if&if; jyKjyifajymif;vJa&;ukd &Sm}uHa&;jzpfoifhw,f?
vufawG@ ydyuQtrsdK;rsdK;ukd tav#mah y; aphpyfajz&Sif;r_twGif; jyKjyif
ajymif;vJa&;ukd &Sm}uHoGm;a&;jzpfw,f?
EkdifiHwumh tpDtpOfopfukd aqG;aEG;=uwJhtwGif;rSm oabm
w&m;tjrifwckeJ@ ywfouf+yD; aqG;aEG;=uwmvnf; &Sdygw,f? tJ'gu
awmh urBm}uD;wckvHk;ukd pDrHcef@cJaG &;ygyJ? urBm}uD;wckvHk;ukd
pDrHcef@cJaG &;ukd aygvfvefwm pwJholawGu wifjypOfu pdwfaumif;ap
wemaumif;w&yfjzpf+yD; tjyKoabmaqmifwJh tcef;vnf;&Sdygw,f?
'gyrJh aemufykdif; taemufwkdif;u ynm&SifawGu 'gukd wvGJwacsmf
vkyfypfvkduf=uw,f? urBm}uD;wckvHk;ukd pDrHcef@cJaG &;&J@oabm&m;
tajccHuawmh wurBmvHk; wefzdk;w&m;tjrif wlnDa&; vl@tcGifh
ta&;[m tcsKyftjcmtm%mykdifr_xuf jrifhw,f tpkd;&[m EkdifiH
awmf&J@ tcsKyftjcmtm%mykdiftaeeJ@ jyKrlaqmif&GufcsufawG&J@ rdKif
jzpfwJh pGrf;aqmifEkdifr_ tiftm;csnfheJ@apa&;wkd@ jzpfw,f? 'gayrJh urBm
}uD;[m trsdK;rsdK; tzHkzHk &Sdaew,f? A[k,Ofaus;r_eJ@ wefzkd;w&m;tjrif
trsdK;rsdK;tzHkzHk &Sdaew,f? 'ga=umifh wurBmvHk; wefzdk;w&m;tjrif
wlnDa&;[m tvGefcufcJygw,f? 'ghtjyif urBmhEkdifiHa&; ZD0vuQ
%m[mvnf; trsdK;rsdK;tzHkzHk &Sdaewmukdvnf; axmufjyoifhygw,f?
EkdifiHwumh tpDtpOfopfukd aqG;aEG;ajymqkd=u&mrSm EkdifiHw
um obm0jzpfpOfeJ@ aysmf&$ifr_qkdif&m pnf;urf;Oya'awGeJ@ ywf
oufvkd@vnf; aqG;aEG;=uygw,f? wkwfjynf&J@ EkdifiHwum yl;aygif;
aqmif&Gufr_ tajccH[m vufiif;wnf&SdaewJh EkdifiHwumh obm0jzpf
pOfeJ@aysmf&$ifr_qkdif&m pnf;urf;Oya'wdk@twGif;rSm aqmif&Gufaejcif;
111

jzpfw,f? EkdifiHwumh obm0jzpfpOftwGif;rSm zGH@+zdK;+yD;EkdifiHeJ@ zGH@+zdK;qJ


EkdifiHawGt=um; wef;wlr_ r&SdwJh/ csdefcGifv#m nDr#r_r&SdwJh tjcif;t&m
awG wnf&Sdaeao;w,f? u|efawmfwkd@ ar#mfvifhwJh aysmf&$ifr_qkdif&m
pnf;urf;Oya'qkdwm[m vl@tusdK;pD;yGm;ukd rxdcdkufwJh/ tm;aumif;
olu tm;enf;olukd zdESdyfapmfum;wmrvkyfwJh/ aphpyfaqG;aEG;+yD; w
ajy;nD&Sdr_ukd tqufrjywf &SmazGomG ;zkd@jzpfw,f? txl;ojzifh tjyef
tvSef tusdK;pD;yGm;ukd axmufxm;zdk@ jzpfw,f?
EkdifiHwumh tpDtpOftwGif; tiftm;}uD;EkdifiHrsm;&J@ qufqHr_
EkdifiHwumhtpDtpOfopf wnfaqmufa&;rSm rdKif 3 &yf
&Sdw,f? tiftm;}uD;EkdifiH}uD;rsm; qufqHa&;/ zGH@+zdK;+yD;EkdifiHrsm;eJ@ zGH@+zdK;
qJEkdifiHrsm; qufqHa&;/ EkdifiHwumobm0jzpfpOfeJ@ EkdifiHwumh yl;
aygif;aqmif&Gufr_wkd@ jzpfw,f?
avmavmq,fq,fESpfrsm;twGif; EkdifiHwumtajctae[m
_yfaxG;+yD; tajymif;tvJawGrsm;vkd@ wdwdusus }udKwifwGufqzkd@ cuf
ygw,f? 'g[m ta=umif;&if;trsdK;rsdK;&J@ tusdK;qufa=umifhygyJ? 'D t
a=umif;&if; trsdK;rsdK;awGxJrSm Oyrm - tm%mEkdifiHa&;eJ@ t=urf;
zuf+cdrf;ajcmufa&; 0g'wkd@vnf; yg0ifw,f? 'gayrJh 'D ta=umif;&if;
awGteuf wckuawmh tck taemufwkdif;tiftm;}uD; EkdifiHwcsdK@&J@
t"du EkdifiHa&;ygwDawGeJ@ topfay:xGef;vmwJh pD;yGm;a&;pepf&J@ w
[kefxkd; wkd;wufvmr_ukd }udKwifar#mfrSef;xm;r_eJ@ aoe*FAsL[m t
awG;tac: r&Sdjcif;ygyJ? u|efawmfwkd@[m Aavmif;AvJ AkwfA&uf jzpf
r_eJ@ }uHK}udKufae&wJh tcsdeftwGif;rSm rDx&GefeJ@ aygvfvefwm pol
wkd@vkd aoe*FAsL[morm;awG xyfrawG@&/ rjrif&awmhygbl;? rJ&a&;
twGufeJ@ tacsmif0g'acwfpm;+yD; rsufar$;wqHk;om =unfhwJh ay:vpD
[m olwyg;wkdif;jynf&J@ tusdK;pD;yGm; tjrKawukd xdckdufzkd@vnf;
0efav;=uawmhrSm r[kwfbl;?
tiftm;}uD;EkdifiH}uD;awG&J@ qufqHr_[m tifrwef ta&;}uD;
ygw,f? ajyjypfaumif;rGef+yD; zGH@+zdK; wkd;wuf}uH@ckdifwJh tiftm;}uD; Ekdif
iHrsm;&J@ aoe*FAsL[m qufqHa&;[m tiftm;}uD; EkdifiHtoD;oD;&J@ wl
nDwJh ar#mfrSef;csuf jzpfw,f? tiftm;}uD; EkdifiHrsm;t=um; qufqHa&;
aumif;rGefatmif vkyfzkd@twGuf 'DESpfwcsdK@twGif; ESpf&Snfvrsm;u
jzpfwnfvmwJh tawG@t}uHKeJ@ oifcef;pmawG/ EkdifiHwumh jy\em
awGtaeeJ@ ynm&SifawG tckvdk wifjyxm;=uygw,f? aqG;aEG;pOfpm;
=unfhEkdifzkd@ wifjyvkdufygw,f?
112

(u) A[k0efkd;jzpfxGef;wkd;wufa&;eJ@ csdefcGifv#mnDr#a&; ao


e*FAsL[m? rsufarSmuf urBmhtiftm;pkawG[m tcsdK;tpm;tm;jzifh t
vGef}uD;rm;wJh tajymif;tvJawG jzpfcJhw,f? EkdifiHwumh tpDtpOfrSm
A[k0ifkd;jzpfxGef;a&;[m eufeuf_dif;_dif; jzpfxGef;wkd;wufaew,f? ppf
at;umv+yD;wJhaemuf 'kwdt}udrf ukvm;zefxkd;r_jzpfay:cJhygw,f?
'gu tiftm;}uD;EkdifiHrsm;&J@ qufqHr_twGif; rqDavsmfr_awG wkd;yGm;
vmapcJhw,f? ydyuQeJ@ yGwfwkdufr_trsdK;rsdK;ukd jzpfay:apcJhw,f? 'g
a=umifh tiftm;tcsdK;tpm; ajymif;vJoGm;r_u tiftm;E_dif;,SOfr_ csdef
cGifv#mnDr#wJh tajctaew&yf jzpfwnfvmygw,f? tjyeftvSef
csdefcGifv#m uef@owfr_awG wkd;yGm;vmapygw,f? urBmh+idrf;csrf;a&;eJ@
zGH@+zdK;wkd;wufa&; t"dua&pD;a=umif;ukd tusdK;&Sdapw,f?
csdefcGifv#mnDr#a&; aoe*FAsL[mrSm Oa&mywkduf EkdifiHjcm;
qufqHa&;&J@ tpOftvmjzpfw,f?? Oa&my csdefcGifv#mnDr#a&; aoe*F
AsL[mrSm Oa&myorkdif;eJ@ rsufarSmuf tajctaet& tqifhae&meJ@
tcef;uukd owfrSwfwmjzpfw,f? tar&duefeJ@ Oa&my aoe*FAsL
[m tawG;tac:eJ@ aoe*FAsL[m &nfrSef;csufyef;wkdif rwlr_ukd jy
mef;vkdufwmvnf; jzpfw,f? 'ga=umifh Oa&mytusdK;pD;yGm;ukd t
}uD;rm;qHk; jzpfxGef;apr,fh aoe*FAsL[mukd a&G;cs,fcJhwm jzpfw,f?
avmavmq,fq,fESpfrsm;twGif; taemufwkdif;u wifoGif;vm+yD;
tcsdK@ynm&SifawG tjrwfwEkd;xm;aewJh Game Theory [m EkdifiH
wum aoe*FAsL[m twGif;rSm us,fus,fjyef@jyef@ toHk;jyKae=u
w,f? Game Theory [m aoe*FAsL[m eJ@ csdefcGifv#mnDr#a&;
ukd &Sif;jyayr,fh [m vufawG@t& +ydKifbufrsm;t=um; ,SOf+ydKif
a&;jzpfwJh zJupm; jcif;ygyJ? &nfrSef;csufu aoe*FAsL[m csdefcGif
v#mnDr#a&; tompD;&r_ rSwqifh rdrdtwGuf t}uD;rm;qHk; tusdK;
tjrwfjzpfxGef;a&; udk upm;yGJrsm;twGif; atmifyJ&G &Sda&;jzpfw,f?
'gukd tpGrf;ukef }udK;yrf;tm;xkwf+yD; pdwfqENt& t}uD;rm;qHk; tusdK;
pD;yGm; &&SdwJhtxd oGm;a&;jzpfw,f? 'g[m u|efawmfwkd@ ajymaewJh
d meJ@wlwJh EkdifiHwum aoe*F
csdefcGifv#mnDr#a&; win - win qkw
AsL[mukd tcsif;csif; ausmckdif;r_ qkdwmygyJ?
(c) EkdifiHawmf&J@ tusdK;pD;yGm;twGuf wefzkd;w&m;tjrif
EkdifiHjcm;qufqHa&; eJ@ yHkpHt& vk,ufr_? wefzdk;w&m;tjrif
EkdifiHjcm;qufqHa&; ukd tar&duefu yxrOD;qHk; wDxGifzefwD;cJhwm
yg? ppfat;umvrSm wefzdk;w&m;tjrif EkdifiHjcm;qufqHa&;ukdurBm
}uD;ukd Akdvfusv$rf;rkd;a&; tm%mvkr_eJ@ qkd&S,fvpfEkdifiHrsm;tm; wp
wptaoG;ta&mif ajymif;oGm;a&; vufeuftjzpf toHk;jyKcJhwmyg?
113

ppfat;umv +yD;oGm;wJhaemuf tar&duef[m 'D wefzkd;w&m;tjrif


EkdifiHjcm;qufqHa&;ukd urBmrSm 'Drkdua&pDjzpfxGef;a&; 'kwd,v_dif;
eJ@ ta&mifawmfvSefa&; wkd@twGuf vufeuftjzpf oHk;cJhjyefw,f?
'gayrJh tar&duef EkdifiHjcm;a&;0g'[m okyfrSef0g'okd@ jyefvmwJhtcg
Oa&myEkdifiHawGjzpfwJh txl;ojzifh *smreD/ jyifopf/ +Adwdef 3 EkdifiH[m
wefzdk;w&m;tjrif EkdifiHjcm;qufqHa&; ukd t}uD;tus,f 0g'jzef@
aew,f? wcsdefwnf;rSmvnf; wkwfjynfukd &nfpl;+yD; EkdifiHjcm;quf
qHa&; vufawG@taumiftxnf azmfaqmifr_twGif; wefzkd;w&m;
tjrif EkdifiHjcm;qufqHa&; usifhoHk;vmwmukd vlawG em;rvnf jzpf
ukef&ygw,f? 'Drkdua&pD/ vGwfvyfcGifh/ vl@tcGifhta&;wkd@[m Oa&my
EkdifiHawG&J@ wefzkd;w&m;tjrifqkdif&m tjrKawjzpfovkd vlom;,Ofaus;
r_&J@ tzkd;wef OpPm"evnf;jzpfw,f? 'gayrJh vlr_pepf/ pD;yGm;a&; zGH@+zdK;
wkd;wufr_a&csdef/ orkdif;eJ@ ,Ofaus;r_aemufcHrwlwJh EkdifiHawGrSm rwlwJh
wefzkd;w&m;tjrifqkdif&m tjrKawrsm; tm;vHk;rSm &Sd=uygw,f? 'g
a=umifh urBm}uD;[m trsdK;rsdK;tzHkzHk jzpfwnfvm&ygw,f? 'Drkdua&pD/
vGwfvyfcGifh/ vl@tcGifhta&;wkd@rSm us,fjyef@wJh urBmhwefzkd;w&m;awG &Sd
=uayr,fh rwlwJh EkdifiHawGrSm rdrdwdk@&J@ rwlwJh tajctaetvkduf vuf
awG@taumiftxnf azmfaqmif=uwmrkd@ wrsdK;wnf; wyHkpHwnf;
awmif;qkdvkd@ rjzpfEkdifygbl;? EkdifiHwumqufqHr_ 'grSr[kwf EdkdifiHt
csif;csif; qufqHr_twGif;rSm EkdifiHaoe*FAsL[m tusdK;eJ@ t,l0g'wkd@ukd
wefzdk;w&m;tjrift& ajym&&if a&S@u ta=umif;t&mukd OD;pm;ay;
&rSmyg? tiftm;}uD;EkdifiHawG&J@ qufqHa&;ukd aumif;atmifvkyfzdk@ qkd
&if rdrdEkdifiH&J@ EkdifiHawmf tjrKaw tusdK;pD;yGm;ukd xnfhoGif; pOf;pm;&
ygvdrfhr,f? tJ'DvkdeJ@ orkdif;&ef+idK;eJ@ t,l0g'a&;&m uGm[r_eJ@ rwluJG
jym;r_ukd ausmfeif;oGm;&r,f?
taemufwkdif; zGH@+zdK;+yD; EkdifiHawG[m wkwfjynf tvsiftjref
zGH@+zdK;wkd;wufvmr_ukd wzufu }udKqkd=uayr,fh wcsdefwnf;rSmvnf;
taESmifht,SufawG jyKaew,f? 'Dvkd jzpf&jcif;&J@ ta=umif;w&m;u
awmh wkwfjynfukd 'Drkdua&pDr&SdwJh EkdifiHwEkdifiHtjzpf OD;pGm owf
rSwfxm;=uw,f? 'Dvkd EkdifiHrsdK;wEkdifiHu rxifrSwfbJ tvsiftjref ckvdk
zGH@+zdK;wdk;wufr_ &&Sdvm+yD; taemufwkdif; r[kwfwJh xl;jcm;csufyg&SdwJh
zGH@+zdK;wdk;wufr_ yHkpHwck jzpfwnfvmjcif;a=umifhygyJ? 'ga=umifh ac:qkd
avh&SdwJh yHkpHt& +ydKifqkdifjcif; jzpfwnfvmw,f? vufawG@ t&u
awmh wkwfyHkpH qkdwm rwnf&Sdygbl;? wkwfjynf[m rdrd&J@ xl;jcm;
csufyg&SdwJh/ wkwfjynf&J@ yuwdtajctaeeJ@ ukdufnDwJh zGH@+zdK;wdk;wuf
a&;vrf;a=umif;eJ@ vrf;a=umif;pl;prf;&SmazGwJhenf;emawG[mausmuf
114

wHk;ykduf+yD; jrpful;jcif;ygyJ? 'ghtjyif wkwf[mvnf; urBm}uD;&J@ t


xl;ojzifh taemufwkdif; ,Ofaus;r_toD;tyGifhtm;vHk;ukd rSDjirf;ukd;
um;ygw,f? wkwfjynf&J@ zGH@+zdK;wkd;wufr_ tawG@t}uHK[m urBmh,Of
aus;r_ toD;tyGifh&J@ wpdwfwa'oygyJ? taemufwkdif; ,Ofaus;r_eJ@
tjyeftvSef wGef;z,fypfa&; r[kwfygbl;? tjyeftvSef aysmf0ifoGm;
a&;ygyJ? 'D t"dy`m,ft& ajym&&if wkwfyHkpH qkdwm r&Sdovkd yD
uif; oabmwlnDcsufqdkwmvnf; r&Sdygbl;?
(*) aoe*FAsL[m&J@ jrifhrm;r_rS tpcsD+yD; EkdifiHwum qufqH
r_twGif; at;aq;wnf+idrfpGm ajz&Sif;a&; tqkdjyKcsufeJ@ twkduftcH
jyKr_awG uif;vGwfa&;? tiftm;}uD; EkdifiHrsm; qufqHr_twGif; ydyuQ
awG/ yGwfwkdufr_awGeJ@ tcsif;yGm;r_awG ay:xGufaejcif;[m a&Smifv$J&ef
cufygw,f? us,fjyef@wJh oabmaqmifwJh jy\emawG &Sdovkd/ EkdifiH
awmf&J@ tjrKaw tusdK;pD;yGm;eJ@ ywfoufwJh jy\emawGvnf; &Sdyg
w,f? tiftm;}uD;EkdifiHawG&J@ qufqHr_[m tuJqwfovdk csLcsm
csnfheJ@w,f? 'gayrJh wckvHk;t& wnf+idrf+yD; zGH@+zdK;wdk;wufaew,f? u|ef
awmfwkd@[m buftoD;oD;uae tm;vHk; twlwuG }udK;pm;oGm;&ef
vkdovdk pdwftm;xufoefpGm ulnDapmifha&Smufzdk@ vdkw,f? buftoD;
oD;eJ@ e,fy,ftm;vHk;[m tajctae}uD;wckvHk;rS tpcsD&ef vkdygw,f?
a&&Snfaoe*FAsL[mtjrifeJ@ EkdifiHa&;todynmawGudk toHk;cs&r,f?
udpPwck/ tcsdefwcsdefavmuftwGufom rjzpfap&bl;? wpHkwckaom
pdwf"mwftwGuf xkd;qGay;wm rjzpfap&bl;? tiftm;}uD;EkdifiHrsm;
t=um; awG@qHkaqG;aEG;r_ obm0jzpfpOfukd xlaxmifoGm;&ef vkdtyf
ovkd twm;tqD;r&Sd tjyeftvSef em;vnfoGm;a&; enf;vrf;awGudk
xlaxmifoGm;&efvnf; vkdtyfw,f?
vGJrSm;aer_rsm;
wkwfjynf[m pD;yGm;a&; zGH@+zdK;wkd;wuf+yD; EkdifiHwum aqmif
&Gufr_ pGrf;&nfwdk;yGm;vmwmeJ@tr# EkdifiHwum wm0efawGukd ykdrsm;rsm;
wm0efcHEkdifvmwm[m "rRwmtwkdif;yJaygh? avmavmq,fq,f ESpf
rsm;twGif; wkwfjynf&J@ wm0efcHr_qdkwmukd tar&duef/ Oa&myeJ@
*syefwkd@u tylwjyif; tqkdjyKvm=uw,f? trsm;pk&J@ ajymqdk a&;om;
csufawG[m wkwfjynfeJ@ywfoufvkd@ pdwfaumif;apwemaumif;awG
jzpf=uygw,f? 'gayrJh wcsdefwnf;rSm wkwfjynf&J@ wm0efqkdwm
tay: olwkd@ em;vnfr_ v$JrSm;aeygw,f?

wkwfjynf&J@ EkdifiHwum tqifhae&meJ@pGrf;tm;ukd odyfjrifh


wGufxm;vGef;=uw,f? wurBmvHk; ywf0ef;usifnpfnrf;r_/ &moDOwk
115

ylaEG;vmjcif;wkd@[m wkwfjynf&J@ wm0ef jzpfw,f? pGrf;tif rvHk


avmufr_eJ@ a&eHaps;wufr_[mvnf; wkwfjynf&J@ wm0efjzpfw,f?
urBmhvuQ%maqmifwJh aiGa=u;azmif;yGr_[mvnf; wkwfjynf&J wm
0efjzpfw,fwJh? ql'ef'gzmjy\emeJ@ Armjynfjy\em[mvnf; w
kwfjynf&J@ wm0ef jzpfjyefowJh? taemufwkdif; EkdifiHa&;xdyfoD;awGeJ@
wcsdK@rD'D,mawGrSm EkdifiHa&;vkyf}uHr_ wpHkw&m &Sdaeovkd w,loef
tjrifawG/ jywfom;wJhtjrifeJ@ vGJrSm;wJhtjrifawG wnf&Sdaew,f?
'Djy\emawG &Sif;oGm;atmif vkyfzdk@uawmh ,Hk=unfcsufeJ@ EkdifiHwum
w&m;r#wr_pGrf;tm;ukd jrifhwifoGm;zdk@ygyJ?

taemufwkdif;pepfrsm;twGif; wkwfukd odrf;oGif;zdk@ }uHpnf


=uw,f? tar&duef EkdifiHa&;xdyfoD;awGeJ@ ynm&SifawG[m wkwf
jynf&J@ wm0ef,lr_ukd wifjyaqG;aEG;=u&mrSm &Sif;vif;ygw,f? tar
&duef[m wkwfukd odrf;oGif;+yD; olwkd@&J@ wefzkd;w&m;tjrifukd tajccH
tkwfjrpftjzpfxm;wJh EkdifiHwumpepftwGif; tar&duefpwJh EkdifiHawG
eJ@ twlwuG awmif;qkdvkdw,f? 'ghtjyif bHktusdK;pD;yGm;twGuf wnD
wnGwfwnf;aom wm0efawGukd wm0efcH+yD; tem*wf EkdifiHwump
epf xlaxmifa&;rSm twlwuG wm0efcHzkd@ tar&duefu ar#mfvifhxm;
w,f? taemufwkdif;u wkwfjynf&J@ wm0efcH,lr_ukd ajymqkd&mrSm
tvGef&Sif;ygw,f?
pdwfaumif;apwemaumif;yJjzpfjzpf vGJrSm;r_yJjzpfjzpf wkwf
jynf[m rdrdukd,fukd,frdrd odjrifem;vnfygw,f? ol@&J@ EkdifiHwum wm
0efukd v$Ja&Smifvkd@ rjzpfEkdifygbl;? 'gayrJh wkwfjynf&J@ EkdifiHwum wm
0efukd tar&duef&J@pHcsdefOa&my&J@pHcsdefwkd@ twkdif;awmh rjzpfEkdifyg
bl;? wkwfjynfu rdrdbmom owfrSwfoGm;&rSmyg? wkwfjynf&J@ EkdifiH
wum wm0efcH,lr_ wkwfjynf&J@pHcsdefukd rdrdbmom qHk;jzwfa&G;
cs,f &ygr,f? pGrf;tif&Sdoavmuf vkyfwm jzpf&ygr,f? EkdifiHtoD;oD;&J@
tmHkpkdufr_ukdvnf; tav;xm;&ygr,f?
wkwfjynf&J@ EkdifiHwumwm0ef[m EkdifiHtoD;oD;eJ@twl w
&m;r#w ormorwfuswJh/ wef;wltusdK;&SdwJh EkdifiHwumhtpDtpOfukd
xlaxmifoGm;a&;jzpfw,f? xm0pOf+idrf;csrf;wJh/ twlwuG zGH@+zdK;wkd;
wufpnfyifom,mwJh/ o[ZmwjzpfwJh urBm}uD; wnfaqmufa&;ukd
twlwuG wGef;aqmfoGm;zkd@ jzpfw,f?

&Jabmfodef;0if;

ukd;um;/
/ wkwfjynf rsufarSmufurBm okawoepifwm okawoDwOD;&J@
pmwrf; (2008 atmufwkdbm rsufarSmufurBm *sme,f)

116

wkwfwkd@&J@ rmhufpf0g'ukd
avhvmjcif;
atmifyifv,f

wkwf[ef wkwfqefwJh rmhufpf0g'[m


wkwfjynfawmfvSefa&;/ wkwfjynfwnfaqmufa&;eJ@ wkwf
jynf jyKjyifajymif;vJa&;c&D;pOf vkyfief;pOf}uD;rsm;ukd vufawG@jzwfoef;
wJh jzpfpOftwGif;rSm rvGJraoG ajz&Sif;cJh&/ ajz&Sif;ae&wJh oabmw&m;
qkdif&m jy\em}uD;yg? qufvuf+yD;vnf; ajz&Sif;oGm;&OD;r,fh ta&;
udpP}uD; jzpfygw,f? wkwfwkd@[m wkwfjynfuGefjrLepfygwDukd pwifzGJ@
pnf; wnfaxmifwJhae@rSpvkd@ rmhufpf0g'eJ@ wkwfjynf&J@tckdiftrm t
ajctaeukd aygif;pyfEkdifa&;twGuf vkH;yef;cJh=uw,f? touf/ ac|;/
aoG;/ rsuf&nfwkd@eJ@ tcuftcJ/ tvJtx/ trSm;trSef trsKd;rsKd; tzkHzkH
ukd tefwkwkdufyJ0G if&if; tqufrjywf pl;prf;avhvm&if; / awmfvSefa&;
vufawG@xJrSm/ wnfaqmufa&;eJ@jyKjyifajymif;vJa&;vkyfief;vufawG@
xJrSm armfpDwkef;tawG;tac:eJ@ wkwfxl;jcm;csufvuQ%maqmifwJh
wkwfqkd&S,fvpf0g' oabmw&m;qkdwJh wkwf[ef wkwfqefwJh
rmhufpf0g'ukd awG@&Sd/ &&SdcJh=uygw,f?
tJ'Dvkd aygif;pyfEkdifwJhtwGufa=umifhvnf; rmhufpf0g'
[m taemufrSonf ta&S@qDokd@ atmifjrifpGm a&G@vsm;av#mufvSrf;
EkdifcJhw,f? omefa&m tESpfyg yg&SdwJh/ wkwftrsKd;om;vuQ%m
aqmifwJh oabmw&m;wrsKd;tjzpf jzpfwnfapcJhw,f? acwfrDwkd;wuf
wJh/ a&S@wef;a&mufwJh wkwf,Ofaus;r_wkd@&J@ tjrKaweJ@ 0dnmOfwckt
jzpf &SifoefapcJhw,f? orkdif;&J@ed*kH;[m rmhufpf0g'eJ@ qkd&S,fvpfpepf
r[kwfygbl;? 'Dae@'DacwfrSm rmhufpf0g'[m acwfrukefbJ tm;cGef
tjynfht0eJ@ 21 &mpktwGif;okd@ 0ifa&mufwufvSrf;aeyg+yD? rmhufpf0g'
[m bma=umifh wkwfjynf&J@ tckdiftrmtajctaeeJ@ aygif;pyfEkdifo
117

vJ? wkwf[ef wkwfqefwJh rmhufpf0g'twGif;ykdif;&J@ obm0eJ@ w&m;


jzpfpOfu bmvJ? bmxl;jcm;csufawGeJ@ bmOya'oawG &SdaeovJ? 'g
awGukd tweftoifh &Sif;vif;od&Sd em;vnfaerSom 21 &mpk rmhufpf
0g'&J@ tpdwftykdif;}uD;w&yfjzpfwJh wkwf[ef wkwfqefwJh rmhufpf0g'
[m bmvJ/ b,fvkdtrsKd;tpm;vJqkdwJh ykp>mukd u|efawmfwkd@ od&Sdem;
vnfEkdifrSm jzpfygw,f? a&S@rSm
1 wkwf[ef wkwfqefwJh rmhuf0g' oabmw&m;
&J@ a&S;OD; wif}uKdvkdtyfcsuf?
2 ol@orkdif;eJ@ ol@,Ofaus;r_ ywf0ef;usif?
3 jynfwGif;ta=umif;tcsufeJ@ yuwdbm0/ twW
bm0?
4 vufawG@tajccHtkwfjrpfeJ@avm*spfqkd+yD; tykdif;
4 ykdif;cGJum t=urf;wifjyoGm;ygr,f?
1 wkwf[ef wkwfqefwJh rmhufpf0g' oabmw&m;&J@
a&S;OD; wif}uKdvkdtyfcsuf
wkwf[ef wkwfqefwJh rmhufpf0g'[m bmvJ?
vkd&if; wkd&Sif; qkd&&if rmhufpf0g'eJ@ wkwfjy\em
ukd ajz&Sif;jcif;eJ@ rmhufpf0g'&J@tajccHuswJh tESpfw&m;eJ@ wefzkd;tjrifukd
wkwfykHpHeJ@ vufawG@taumiftxnf azmfjcif;ygyJ?
rmhufpf0g'[m us,fjyef@euf_dif;+yD; jynfhpkHukHvkHwJh
ody`Henf;us oabmw&m; wpkH jzpfygw,f? ESpfaygif; 160 &SdoGm;wJh vl@
orkdif;eJ@ vlr_vufawG@b0rsm;u qkd&S,fvpf0g'oabmw&m;eJ@ vuf
awG@wkd@&J@ jzpfay:wkd;wufr_[m rSefuefa=umif; awG@&SdEkdifw,f? rmhufpf
0g'[m vlom;wkd@&J@ rdrdukd,fukdrdrd rSefuefpGmodjrifa&;rSmjzpfap/
urBm}uD;ukdjyKjyifajymif;vJa&;rSmjzpfap OD;aqmifn$efjyEkdifwJh wavmu
vkH;qkdif&m a,bk,strSefw&m; jzpfygw,f? ypPnf;rJhvlwef;pm;eJ@ ol@yg
wDw&yf[m rmhufpf0g'ukd OD;aqmifvrf;n$ef oabmw&m;tjzpf +rJ+rH
pGm ukdifpJGxm;EkdifrSom/ aygif;pyfusifhokH;EkdifrSom rdrdwkd@&J@ orkdif;ay;wm
0efukd atmifjrifatmif OD;&Gufxrf;aqmifEkdifrSm jzpfygw,f?
wkwf[ef wkwfqefwJh rmhufpf0g' jzpfvm&wm
[m OD;pGmtm;jzifh olwkd@[m rmhufpf0g'tay:rSm rSefuefwJh oabm
xm; xm;&SdEkdif=uvkd@ jzpfygw,f? +rJ+rHpGm ukdifpGJxm;vkd@ jzpfygw,f?
rmhufpf0g' oabmw&m;awGukd toufr&SdwJh/ rmwif;aoawmifhwJh
118

w&m;aorsm;tjzpf r=unfhjrifygbl;? rmhufpf0g'&J@ tajccHrleJ@ w&m;


awGukd/ rmhufpf0g'&J@ pdwf"mwftESpfawGukd ESdrfhESdrfhcscs eufeuf_dif;_dif;
oabmayguf em;vnfatmif vkyf=uvkd@yg? olwkd@jy\emrsm;ukd olwkd@
&ifqkdifppfaq; ajz&Sif;wJhtcgrSm (u) rmhufpf0g'&J@ &yfwnfr_/ tjrif/
enf;em (c) t&Sdukd t&Sdtwkdif; =unfhjrifa&;/ tawG;tac: vGwf
ajrmufa&; (*) acwfrDa&S@wef;a&mufwJh xkwfvkyfa&;pGrf;tm;pkwkd@&J@
jzpfay:wkd;wufa&; awmif;qkdr_rsm;ukd ukd,fpm;jyKa&;? acwfrD a&S@wef;
a&mufwJh ,Ofaus;r_&J@ jzpfxGef;wkd;wufa&;eJ@ a&S;_OD;wnfr_rsm;ukd
ukd,fpm;jyKa&;? us,fjyef@wJh jynfolvlxk}uD;w&yfvkH;&J@ t&if;cHtusKd;
pD;yGm;ukd ukd,fpm;jyKa&;? (C) ody`Henf;us zGH@+zKd;wkd;wufa&; pwJh rl
pdwf"mwf w&m;wkd@eJ@ csOf;uyfwwf=uygw,f?
1959 ckESpfwkef;u armfpDwkef;[m rmhufpf0g'tay:
rSefuefwJhoabmxm;rsKd; xm;&Sdzkd@twGuf xyfrHn$ef=um; aqmf =ozl;
ygw,f? armfu rmhufpf0g'ukd avm(u)usLusKH; ('kd@bkd;ab;) vkd@
ac:a0:wJhtxd Oyrm ay;cJhygw,f? rmhufpf0g'&J@ bkd;a[mif;ab;
a[mif; pmtkyfawGukd zwf&r,f? tbkd;tab;wkd@&J@ tajccHrleJ@ w&m;
awG xdef;odrf;&r,f? 'g[m yxr jzpfw,f? b,fwkdif;b,fjynfu uGef
jrLepfygwDyJjzpfjzpf/ b,fwkdif;b,fjynfu awG;ac:r_qkdif&m tbd"rRm
e,fy,fuyJ jzpfjzpf oabmw&m;topfukd wnfaqmufEkdif&r,f?
usrf;topfawGukd a&;om;Ekdif&r,f? ukd,fhoabmw&m;q&mtopf
&Sdvmatmif vkyfEkdif&r,f? tajctaetopf/ kyfvufawG@ b0t
opf&J@ jzpfwnfwkd;wufr_eJ@tnD toifh&Sdatmif }uKd;yrf;&r,f? tbkd;
tab;ukdcsnf; tm;ukd;aevkd@ rjzpfbl; vkd@ qkdcJhygw,f?
wHcg;zGifhay:vpDeJ@ jyKjyifajymif;vJa&;ukd OD;aqmifwJh
wdef@a&Smufzifuvnf; 'kd@&J@ (avm (u) usL usKH;) ukd ypfy,fvkd@
r&bl;? ypfy,fvkd@ rjzpfbl;? wcsdefwnf;rSmvnf; 'kd@[m t&mudpPt
opf/ tajymtqkdtopfawGukd ajymjy qkdjy&OD;r,f? vkd@ ol@&Jabmf
awGukd awmif;qkdcJhjyefw,f?
wkwf[ef wkwfqefwJh rmhufpf0g' jzpfzkd@qkdwm t
&ifOD;qkH; wkwftaoG;/ wkwfta&mifygwJh rmhufpf0g' oabmw&m;&J@
ykHyef;oGifjyifawG ay:vGifaezkd@ vkdtyfygw,f? wu,fu rmhufpf0g'[m
Oa&myrSm p+yD; jrpfzsm;cHay:aygufcJhwmyg? ol@usrf;&if; tapmifapmif
wkd@[m tuQ&mpmvkH;rStp bmompum;txd/ twGif;oabmrStp
ykH&dyf ykHoGif ykHomeftxd Oa&mytrsKd;om;/ Oa&mywkdufom;wkd@&J@
trSwfwHqdyf cwfESdyfxm;wmcsnf;ygyJ? 'Dvkd ta=umif; &if;awGa=umifh
Oa&my[ef/ Oa&myqefwJh rmhufpf0g'ukd wkwfjynfuGefjrLepfygwD/
119

wkwftvkyform;vlwef;pm;eJ@ wkwfjynfolvlxku vufcHvmzkd@qkd


&if ol@0g'oabmw&m;ukd ta&S@tm&Su wkwfjynfawmfvSefa&;/
wkwfjynfwnfaqmufa&;eJ@ jyKjyifajymif;vJa&;vkyfief; ta&;awmf
ykH}uD;rSm ukd,fykdiftodeJ@ ukdifpGJusifhokH;zkd@qkd&ifol@oabmw&m;awGukd
ukd,fha&ajrvufawG@eJ@ aygif;pyfzkd@qkd&if rkcsyJ rmhufpf0g'&J@ Oa&my
trsKd;om;ykHomefukd wkwftrsKd;om; ykHomeftjzpfokd@ vdrRmyg;
eyfpGm/ toufygyg vSnfh,lul;ajymif;EkdifrS jzpfygvdrfhr,f? rmhufpf0g'&J@
tESpfeJ@ tajccHrlawGukdvnf; wkwfavoH/ wkwftm;rmeftjzpfokd@
vSnfh,lul;ajymif;Ekdif&vdrfhr,f? wkwfjynfolvlxk}uD;u pdrf;wJh/ a0;
wJh/ vSrf;wJht&mukd rjrifbJ =um;csif/ em;0if/ xdawG@}uKdqkdcsifwJh ykHo
mef jzpfapzkd@ tpOfwpkduf tm;xkwf&ygvdrfhr,f?
armfpDwkef;&J@ ppfusrf;/ tbd"rRmav;apmif/ [leef
v,form;ykefuefr_ tpD&ifcHpm? ,iftef; pmaytEkynm a[majym
csuf pwmwkd@[m ol@trsKd;om;/ ol@vlxk/ ol@ygwD0ifeJ@ wyfrawmfom;
awGtwGuf em;vnfvG,fapwJh/ aygif;pyfay;wJh ta&;tom;rsm; jzpf
ygw,f? wkwfwkd@&J@ a&S;a[mif;kd;&m ykHjyif/ 0wK/ usrf;*efjzpfwJh okH;
jynfaxmif/ aqG[l/ qGefZl;/ &dusif; wkd@xJu Oyrm tukd;tum;awG
ukd awG@Ekdifygw,f? urBmqefwJhrmhufpf0g'[m tckdiftrmjzpfwJh/ a'o
jzpfwJh/ trsKd;om;jzpfwJh [ef/ qefzkd@ ta&;}uD;ygw,f? pD;0ifaysmf0ifum
aygif;ul;nDnGwfEkdifzkd@ vkdtyfygw,f?
tckvkd tvSnfht,l tajymif;tul; jzpfpOf}uD;ukd
jzwfoef;ausmfeif;wJh twGif;rSmyJ wkwfjynfuGef jrLepfygwD[m
armfpDwkef;tawG;tac:eJ@ wkwfxl;jcm;r_vuQ%maqmifwJh qkd&S,f
vpf0g' oabmw&m; ESpfck jzpfwJh wkwf[ef wkwfqefwJh rmhufpf0g
' toD;tyGifhukd qkyfukdif&&SdcJhygw,f? tJ'D oabmw&m;ESpfck&J@ vrf;
n$efr_atmufrSmyJ wkwfjynf&J@ vufeufukdifawmfvSefa&;/ wkwfjynf
&J@ EkdifiHawmfwnfaqmufa&;eJ@ jyKjyifajymif;vJa&;vkyfief; ta&;awmf
ykH[m }uD;rm;wJhatmifjrifr_eJ@ wkd;wufr_qD tqufrjywf wufvSrf;cJh
ygw,f? 'Dae@'DacwfrSm wkwfwkd@ okH;pGJajymqkdaewJh wkwf[ef w
kwfqefwJh rmhufpf0g'[m usOf;usOf;ajrmif;ajrmif; ajymqkdaewm r
[kwfygbl;? vG,fvG,fayghaygh wifjyaewmvnf; r[kwfygbl;? [kd;vGefcJh
wJh tESpf 160 rStp 'Dae@'Dumvtxd tnGef@tcufa0a0/ tm;cGeft
jynfht0eJ@ &SdaewJh rmhufpf0g'ukd wu,fqkyfukdifusifhokH;a&; eJ@
qufvufjzpfay:wkd;wufa&; jzpfygw,f?

120

(2) ol@orkdif;eJ@ ol@,Ofaus;r_ ywf0ef;usif


qGef,ufqif OD;aqmifwJh 1912 pif;[kdifawmfvSef
a&;u ya'o&mZf refcsL;aemufqkH;rif;quf&J@ nHzsif;wJh tkyfpkd;r_ukd
tqkH;owfapcJhayr,fh orRwEkdifiHeJ@ pepfw&yf[m wu,f ckdifckdifrmrm
rwnfaqmuf rusifhokH;Ekdifao;ygbl;? bk&ifpepfta[mif;ukd jyefvnf
toufoGif;vkdwJh ppfbk&ifa[mif;awG&J@ ckcHumuG,fr_/ vdrfnmzsm;
a,mif;r_awGvnf; &Sdaeygw,f? ppfbk&iftoD;oD;wkd@&J@ zdESdyftkyfcsKyfr_
a=umifh tykdif;ykdif;jzpfaewJh wkwfjynf[m rD;yifv,fxJrSm urf;rjrif
vrf;rjrif jzpfcJhygw,f? tJ'Dvkd _yfaxG;=urf;wrf;wJh acwfumv tajc
taersKd;rSm wkd;wufwJh wkwfynmwwfwpk[m wkdif;jynfu,fwif
a&;twGuf vrf;opfukd &SmazGzkd@ pwifcJh=uygw,f? csifwl_/ vDwmh
ausmif;/ [lq,f/ vl&$ef; polwkd@[m tawG;opf tjrifopfukd pwifcJh
=uwJh a&S;OD;yk*~KdvfawGygyJ?
rmhufpf0g'[m tawG;opf tjrifopftjzpfeJ@ 'Drkdu
a&pDody`Hynm qkdwJh pmay,Ofaus;r_opf v_yf&Sm;r_ a&S@-aemuf um
vawGrSm ukdvkdeDwykdif;/ ya'o&mZfwykdif; wkwfjynfxJ 0ifa&mufcJh
ygw,f? wkwfkd;&m tpOftvm ,Ofaus;r_a[mif;eJ@ awG@xdyGwfwkduf
&if;u aygif;qkHrdcJh=uw,f? wpwp rmhufpf0g'[m wkwfwkd@&J@ awG;ac:
r_e,fy,frSm ta&;ygwJhae&m &vmwJh tawG;tac: a&pD;a=umif; wck
jzpfvmygw,f? tqkH;rSm wkwfjynf uGefjrLepfygwD&J@ vrf;n$eftawG;
tac:/ oabmw&m;vufeuftjzpf todtrSwf tjyKcHcJh&ygw,f? w
kwftpOftvm ,Ofaus;r_a[mif;eJ@ aygif;pyfEkdifwJh t&if;cHta=umif;
rSmvnf; rmhufpf0g'&J@ awmfvSefa&;vuQ%m/ a0zefa&;vuQ%meJ@
vufawG@vuQ%mrsm; &SdwJhtwGufa=umifhyg? 'ghtjyif 19 &mpk acwfOD;
wkwfvl@tzGJ@tpnf;a[mif;&J@ azmufxGufajymif;vJa&;twGuf kyfb
0vkdtyfr_eJ@ awmif;qkdr_awGa=umifhvnf; rmhufpf0g'[m wkd;ayguf0if
qHhEkdifcJhwmyg?
rmhufpf0g'[m t&if;&SifpepfeJ@ aphpyfvkd@r&wJh qef@
usifbuf&J@ txGufypPnf; jzpfygw,f? taemufwkdif;t&if;&Sifwkd@u
aqmufwnfvkdufwJh urBm}uD;acwfrDwkd;wufr_rSae wurBmvkH; wkd;csJ@
Akdvfus tEkdifusifha&; orkdif;acwfrSm arG;zGm;ay:xGef;vmwJh t,l0g'
opf/ oabmw&m;opfyg? 'Dt,l0g'topf[m awmfvSefwJh oabm
w&m; oufouf r[kwfygbl;? awmfvSefwJhv_yf&Sm;r_eJ@ tjyKtrlvnf;
jzpfygw,f? wu,fawmh t*FvdyftrSL;jyKwJh taemuf tiftm;}uD;
ukdvkdeDe,fcsJ@orm;wkd@eJ@jzpfwJh (1840) bdef;ppfyGJu oD;oef@/ ydwfavSmif
121

xm;wJh wkwfvl@tzGJ@tpnf;wckvkH; vkH;vkH; vsm;vsm;yJ urBmhorkdif;/


urBmht0ef;t0kdif;abmifxJ a&muf&SdoGm;apcJhw,fvkd@ qkd&ygr,f? w
kwfjynf[m tJ'DtcsdefrSpvkd@ ukdvkdeDwykdif; ya'o&mZfwykdif; wkdif;jynf
tqifhukd usqif;cJhygw,f? &Sd&if;pGJ ya'o&mZfxkwfvkyfa&; tawG;t
jrif[m taemufwkdif;om;wkd@&J@ u|rf;usif+yD;tqifhjrifhwJh xkwfvkyfa&;
tawG;tjrifxuf aemufusedrfhusaewma=umifh rdrdukd,frdrd jyKjyif
ajymif;opfEkdifzkd@/ &ifabmifwef;Ekdifzkd@/ wkwfrsKd;cspfrsm;[m }uKd;pm;}uH
q=uygw,f? 'gayrJh wkd@&J@ vlwef;pm;tuef@towf/ =unfhjrifr_t
uef@towfawGa=umifh olwkd@&J@wkdif;jynf kyfb0eJ@ vkdufavsmnDnGwfr_
jzpfr,fh tawG;tac:opf/ ,Ofaus;r_opfawGukd r&SmazG/ raqmuf
wnfEkdifcJhygbl;?
taemufwkdif;om;wkd@&J@ tif}uD;tm;}uD;/ &GufavSo
abFm}uD;/ tajrmuf}uD;rsm;u olwkd@&J@ "eOpPm e,fajrawGukd t"rR 0if
a&mufvk,l odrf;ykdufvkdufwJhtcg wkwfwkd@[m urBm}uD;eJ@ rdrd&J@ uGm
[r_ukd ykdrkdod&Sdvmum vef@Ekd;vm&ygawmhw,f? vlrsKd;wrsKd;/ wkdif;jynf
wjynf[m acwfaemufusae&if/ tiftm;csnfheJ@ae&if/ rGJae&if/ usJuGJ
ae&if olwyg;&J@ usL;ausmf&efpwm/ t"rRjyKwm/ txifao; tjrif
ao;wm cH&r,fqkdwJh b0ay;todukd &&Sdav;eufapcJhw,f?
wkwfjynfukd rmhufpf0g' ysH@ESH@0ifa&mufvmEkdifwJht
wGuf ESpfaygif;axmifcsD&SdwJh wkwfkd;&mtpOftvm ,Ofaus;r_tarG
tESpfukd urBm=unfheJ@ pOf;pm;awG;ac:Ekdifzkd@ vufeufopfwck &&SdcJh
ygw,f? 19 &mpk acwfOD; acwfv,fykdif;rSm pwifcJhwJh wkwfvl@tzGJ@
tpnf;&J@ awmfvSefa&;eJ@ jyKjyifajymif;vJa&;rsm;ukdvnf; pOf;pm;okH;
oyfEkdifzkd@ tm;ay;v_H@aqmfwm cH&ygw,f? tJ'DtcgrSm rmhufpf0g'[m
wjcm;aom taemufwkdif;u t,l0g'/ tawG;tac:rsm;eJ@ rwluJjG ym;
wmukd awG@jrifvmap+yD; ol@&J@vlwef;pm;tajccHeJ@ EkdifiHa&;&nfrSef;csuf/
a&S;&_OD;wnfcsufwkd@uvnf; rwluGJjym; qef;opfaewmukd em;vnfo
abmaygufvm=uygw,f? rmhufpf0g'&J@ wu,fhpdwf&if;qEN[m wkwf
jynfolwkd@&J@ pdwf&if;qENeJ@ eD;uyfeD;pyfaew,fvkd@ ,kH=unfvufcH vkduf
wJhtcg 'Drmhufpf0g'[m 'kd@wkdif;jynfukd u,fwifEkdifr,fh/ 'kd@jynfolawG
ukd u,fwifEkdifr,fh 0g' oabmw&m;yJvkd@ a&S@wef;a&muf wkwfvl
rsKd;rsm;u ukdifpJu
G sifhokH;=uygawmhw,f?
armfpDwkef; ajymcJhovkdygyJ? wkwfvlrskd;awG[m rmhufpf0g'
ukd avhvmod&SdwJhtcsdefutp/ pdwf"mwft& vufOD;r_rJhaewJh tae
txm;rS vufOD;r_ &Sdvm&w,f?trSefygyJ? rmhufpf0g'tay: rSefuefwJh
oabmxm;eJ@ vuf cHr_/ odjrifr_om r&SdcJhbl;qkd&if rmhufpf0g'eJ@ wkwf
122

tpOftvm ,Ofaus;r_[m xdyfwkdufjzpfp&myJ &Sdygw,f? eD;pyf/ aygif;


pyf/ nDnGwfoGm;Ekdifzkd@ rvG,fulygbl;?
tm;vkH;od=uwJhtwkdif; wkwfkd;&mtpOftvm ,Of
aus;r_ukd oaE<wnf/ arG;zGm;/ }uD;jyif;&ifhoefwJh orkdif;aemufcH/ e,fed
rdwf/ oGifjyifvuQ%m/ ta=umif;t&m/ bmomaA'/ vlyk*~KdvfrsKd;EG,f
pwJh buftoD;oD;wkd@[m rmhufpf0g'&J@ jzpfwnfr_rsm;wkd@eJ@ }uD;}uD;rm;
rm; uGJuGJjym;jym; jcm;em;ygw,f? 'gayrJh tJ'Dt&m ESpfck[m bm
a=umifh eD;pyf qufpyfEkdifygovJ? bma=umifh vSnfhajymif;ul;quf aygif;
pyf&mrSm &EkdifcJhygovJ? buf(5) bufuae csOf;uyfwifjycsifygw,f?
(1) tbd"rRm_axmifh tjrifbufuajym&if a&S;uswJh wkwf&J@ kd;pif;
wJh kyf0g'tpOftvmeJ@ rmhufpf0g'&J@ tEkydavmrkyf0g' rSm qif
wlr_ &Sd=uw,f? (2) enf;em ed\,_axmifhtjrifbufu ajym&if
wkwf&J@ tpOftvmjzpfwJh ta[mif;tnpfukd jyif/ taumif;topf
ukd xGif/ nD+yD; rwlwJh/ wl+yD;uGJjym;wJh tjrifenf;em eJ@ rmhufpf0g'&J@
qef@usifbufwkd@. nDnGwfjcif;w&m; jzpfwJh tEkydavmr tjrifenf;
em [m qifwlr_&Sd=uw,f? (3) vlr_a&;&nfrSef;r_ _axmifh tjrifbuf
u ajym&&if wkwfkd;&m tpOftvmjzpfwJh wmhxkH(aygif;pnf;r_}uD;/
nDnGwfr_}uD;) qkdwJh tawG;tac:eJ@ rmhufpf0g'&J@bkH oabmw&m;
tawG;tac:[m qifwlr_ &Sd=uw,f? (4) wefzkd;w&m;_axmifh t
jrifbufu ajym&&if wkwftpOftvmjzpfwJh wkdif;oljynfom; t
ajccHa&; tawG;tjrifeJ@ rmhufpf0g'&J@ r&Sdqif;&Jom;rsm;ta&;
vl@ta&;qkdif&m tawG;tjrifrSm qifwleD;pyfaeygw,f? (5) vl@tzGJ@
tpnf; taqmufttkH_axmifh tjrifbufuajym&&if wkwftpOf
tvm&J@ tdrfaxmifpk vlr_taqmufttkHusifh0wfpHeJ@ rmhufp0g'u
av;pm;/ tav;ay;xm;wJh vlqefwJh vlr_tzGJ@tpnf;/ vl[m
vl@tzGJ@tpnf;qufqHa&;&J@ tcsKyf qkdwJh tawG;tjrifwkd@[m wpkHw
&m qifwl eD;pyfaeygw,f?
txufazmfjyyg qifwleD;pyfr_rsm;[m OcGHa[mif;rS
azmufxGuf kef;xGufcsifwJh/ wkd;wufwJh wkwf acwfynmwwfawGukd
rmhufpf0g'tay: ykdrkdwdrf;nGwf pdwf0ifpm;apcJhygw,f? wkwfvl@tzGJ@
tpnf;a[mif;eJ@ aygif;pyfvSnfhajymif;Ekdifzkd@ a&G;cs,fp&m ta=umif;rsm;
vnf; jzpfvmapygw,f? 'gayrJh rmhufpf0g'ukd ,kH=unfukdifpGJ=uwJh
a&S;OD;rmhufpf0g'Dwkd@&J@ oabmxm;tjrifopf[m orkd;usorm;eJ@ t
a[mif;zufxm;wJh tiftm;pk/ rsKd;EG,fpkwkd@&J@ tjyif;txef wkdufckduf
aESmifh,SufwmawGukdvnf; trsKd;rsK;d &ifqkdifjzwfoef;&ygw,f? wkwf
pmay,Ofaus;r_v_yf&Sm;r_}uD;rS ay:xGufvmwJh tapmykdif; rmhufpf0g'
123

orm;wcsKd@[m kkd;&mtpOftvm ta[mif;rSefor#ukd qef@usifypfy,f


wJh oabmrsKd; &SdcJhygw,f? ta[mif;rSefor#eJ@ vkH;0 vrf;cGJjzwf
awmufvkd=uwJh wdrf;apmif;r_awG jzpfcJhygw,f? rmhufpf0g'eJ@ rdrdkd;&m
tpOftvm ,Ofaus;r_t=um;rSm qufpyfvkd@&EkdifwJh/ qufpyfzkd@ vkd
tyfwJh ta&;}uD;r_/ tcGifhtcgrsm;ukd arhavsmhcJh=ukHru vufawG@t
okH;cswJh bufrSmvnf; aumif;atmif rvkyfaqmifEkdifcJhygbl;?
20 &mpk/ 30 ckESpf/ ESpfOD;umvykdif;usrSyJ armfpDwkef;
trSL;jyKwJh rmhufpf0g'orm;wkd@[m aygif;pyfjcif;&J@ wefzkd;t"dy`m,f
ukd pwifodjrifvm=uygw,f? uGefjzL;&SyfrS qGef,ufqiftxd jzpfxGef;
wnf&SdcJhwmawG u|efawmfwkd@ avhvm+yD; ed*kH;csKyfoifhw,f vkd@ armfu
owday; ajymqkdcJhygw,f? aemufykdif;rSm cGJjcrf;r_rjyKbJ tm;vkH;wkduf
zsufwJh tawG;tjrif/ tjyKtrlrsm;ukd olwkd@ jyKjyif/ qifjcif/ vSnfh
ajymif;vm=uygw,f? wjznf;jznf; wpufrS wrsufESmjzpfum/ wkwf
jynfrSm wkwf&J@ ,Ofaus;r_ajrqDajrom;xJrSm rmhufpf0g'ukd tjrpf
wG,f/ tyifayguf/ }uD;xGm;oefrmapcJhygw,f? 'Dvkdaygif;pyfr_}uD;&J@ t
usKd;aus;Zl;a=umifh 20 &mpk/ 21 &mpk wkwftawG;tac: tbd"rRmeJ@
t,l0g'a&;rsm;tay:rSmwifru aexkdifr_b0 ykHpHrsm;txdyg =oZm
*,uf oufa&mufapygawmhw,f?
3 jynfwGif;ta=umif;tcsufeJ@
yuwdbm0/ twWbm0
trsKd;om;w&yf&J@ kd;&mtpOftvm ,Ofaus;r_ukd
qef@usifwJh &yfwnfcsufoabmxm;rsKd; rmhufpf0g'rSm r&Sdygbl;? kd;&m
tpOftvm ,Ofaus;r_ukd tEkydavmrkyf0g'tjrif/ orkdif;a&;tjrifeJ@
vufcH=unfh_zkd@ rmhufpf0g'u awmif;qkdxm;ygw,f? rmhufpf0g'ukd,f
Yu *smref&J@ tbd"rRmtawG;tac:/ t*Fvef&J@ EkdifiHa&;abm*aA'eJ@
jyifopf&J@ pdwful;,Ofqkd&S,fvpf0g' oabmw&m;awGukd a0zefykdif;jcm;
r_&Sd&Sd qufcHxm;wJh tajccHay:rSm arG;zGm;vmwm jzpfygw,f? a&csKd;
ZvkHcGuf}uD;xJu a&ukd oGefypfwJhtcg om;i,fukdyg wcgwnf; oGefypf
vkdufwmrsKd; rjzpfygapeJ@ vkd@ rmhufpf ukd,fwkdif owday;cJhzl;ygw,f?
rwlwJhwkdif;jynf/ rwlwJhvlrsKd;&J@ kd;&mtpOftvm ,Ofaus;r_
eJ@ aygif;pyf&if;ESD;vkd&if rmhufpf0g'orm;awG[m rwlwJh tckdiftrm wkdif;
EkdifiH&J@ yuwdbm0/ twWbm0 tajctae ta=umif;tcsufawGukd
od&Sdzkd@ vkdtyfygw,f? orkdif;eJ@ acwfumv&J@ xl;jcm;csufawGukd od&Sdzkd@
vkdygw,f? wkwfjynf[m (1840) bdef;ppfyJ}G uD; +yD;wJhaemufrSm t
124

aemufwkdif;om;wkd@&J@ usL;ausmfodrf;ykdufr_/ t"rRjyKr_atmufrSm eefuif;


pmcsKyf (1842)? rmuGrf;pmcsKyf (1895)? &Sif;csKdpmcsKyf (1901) pwJh
pmcsKyfrsm; csKyfqkd vufrSwfxkd;vkduf&wJhtwGufa=umifh wkwfjynf[m
tcsKyftjcmykdifwJh/ vGwfvyfwJh ya'o&mZfEkdifiHrSae ukdvkdeDwykdif;/
ya'o&mZfwykdif; wkdif;jynf jzpfcJhygw,f? xkdacwf xkdtcsdefrSpvkd@ w
kwftrsKd;om;eJ@ e,fcsJ@pepft=um;&Sd ydyuQ/ jynfolvlxkw&yfvkH;eJ@
ya'o&mZfvlwef;pm;t=um;&Sd ydyuQwkd@[m wkwf&J@ teD;acwf &m
Z0iforkdif;rSm t"duydyuQ jzpfcJhygw,f? 'ga=umifhvnf; wkwfjynf
uGefjrLepfygwDu OD;aqmifqifE$JwJh 'Drkdua&pDopfawmfvSefa&;[m tJ'D
ydyuQeJ@jy\emukd ajz&Sif;wJh awmfvSefa&;ygyJ? aemufqkH;rSm armfpD
wkef; trSL;jyKwJh wkwfuGefjrLepfawG[m rmhufpf0g'eJ@ aygif;pyfum 'D
rkdua&pDopf awmfvSefa&;[m bmvJ? 'Drkdua&pDopfawmfvSefa&;ukd
b,fvkd qifE$JrvJ? qkdwJh awmfvSefa&;&J@acgif;aqmifr_/ tajccHvlwef;
pm;/ awmfvSefa&;&J@ypfuGif;/ wGef;tm;/ awmfvSefa&;&J@vrf;a=umif;/
wkdufyGJomef pwJh _yfaxG;wJh tar;ykp>mukd ajz&Sif;/ n$efjyEkdifcJhygw,f?
wkwfjynfa[mif;ukd vGwfajrmufvkd@ wkwfjynfopf
ukd wnfaxmif+yD;aemufrSm rdrdwkdif;jynfeJ@ ukdufnDr_&SdwJh qkd&S,fvpf
wnfaqmufa&;rsm;ukd olwkd@ qufvuf pl;prf;/ ykHazmf/ vrf;azmuf
cJh=uygw,f? rSefuefaumif;rGefwJh tawG@t}uKHeJ@ toD;tyGifhawG &Sd=u
ovkd oabmw&m;topf/ tcuftcJ jy\emopfawGvnf; awG@}uKH
cJh&ygw,f? 1957 ckESpfvGef aemufykdif;umvu jynfol@bkHtzGJ@/ r[m
ckefysHausmfv$m;a&;eJ@ r[m,Ofaus;r_awmfvSeaf &;wkd@rSm armf[m t
wdrf;tapmif; trSm;}uD;wcsKd@ usL;vGefrdcJhygw,f? qkd&S,fvpfwnf
aqmufa&;eJ@ wkdif;jynf zGH@+zKd; acwfrDwkd;wufa&;vkyfief;[m }uD;rm;wJh
epfemqkH;_H;r_wcsKd@ jzpfcJh&ygw,f? tJ'DtrSm;[m qkd&S,fvpfpepf wnf
aqmufa&; vufawG@tawG@t}uKH enf;yg;r_a=umifh jzpf&wJh wdrf;acsmf
vGJrSm;r_ygyJ?
armfpDwkef; uG,fvGef+yD;aemuf 1978 ckESpf&J@ wkwf
jynfuGefjrLepfygwD 11 }udrfajrmuf uGef*&uf/ wwd, A[kd pkHnDtpnf;
ta0;u olwkd@&J@ jy\emta[mif;eJ@ jy\emopfukd &SmawG@cJh=u
ygw,f? vufawG@onfom trSefw&m;ukd ppfaq;prf;oyfonfh wck
wnf;aom rSwfausmufpH jzpfonf? qkdwJh awG;ac:r_qkdif&m wkdufyJG
rsm;jzifh rmhufpf0g'&J@ tajccHrlawGukd jyefvnfxlaxmifvkdufum olwkd@
&J@trSm;eJ@ aoGzDr_awGukd jyKjyifEkdifcJhygw,f? tvGeftu|HawGukd &yfwef@
vSnfhajymif;EkdifcJhygw,f? wdef@a&SmufziftrSL;jyKwJh rmhufpf0g'orm;
wkd@[m acwf&J@tajctaeopf/ urBm}uD;&J@ tajymif;tvJopfrSm rdrd
125

wkd@&J@ qkd&Sk,fvpfwnfaqmufa&;eJ@ olwyg;wkdif;jynf&J@ qkd&S,fvpf


wnfaqmufa&; twuftus/ t_H;tEkdif tawG@t}uKH oifcef;pmrsm;
wkd@tay:rSm t&Sdukdt&Sdtwkdif;/ tjzpfukd tjzpftwkdif; vufawG@
usus a0zefokH;oyfum aemufw}udrf tawG;tac: vGwfajrmufa&;
v_yf&Sm;r_ukd OD;aqmifvrf;n$efEkdifcJhygw,f?
'Dae@acwf[m bmacwfvJ? ppfu awmfvSefa&;jzpf/
awmfvSefa&;u ppfukd [ef@wm;qkdwJh acwf}uD;vm;? 'Dumv[m
bmumvvJ? ypPnf;rJhtm%m&SifpepfatmufrSm &moufyefawmfvSef
a&;eJ@ awmfvSefa&; qkH;cef;wkdifqufvkyfa&;vm;? t&m&m oHo,/
t&m&m tjyKwfwkdufa&;vm;? vlwef;pm;wkdufyGJ[m tc&mvm; p
wJh oabmw&m; t,ltqawGukd tjyif;txef jiif;ckHaqG;aEG; tajz
&Sm=uygw,f? tqkH;rSm wlnDwJhtawG;tjrifawG &&SdoGm;=uygw,f?
tylpufawG &Sdaeayr,fh avmavmq,f urBmppfjzpfr,fhtEW&m,f r&Sd
ao;bl;? 'Dae@acwf[m t&if;&SifEkdifiH}uD;yJjzpfjzpf/ qkd&S,fvpfEkdifiHrsm;
jzpfjzpf/ zGH@+zKd;+yD;EdkifiHyJjzpfjzpf/ zGH@+zKd;qJEkdifiHyJjzpfjzpf wOD;xufwOD; tom
&zkd@/ awmifhwif;tm;}uD;zkd@/ pD;yGm;a&;xkwfvkyfa&;eJ@ enf;ynm qef;
opfa&;awGrSm tyiftqkdif vkyfukdifae=uw,f? tcsdefukd t&vk vuf
OD;r_,lae=uw,f? urBm}uD;&J@ yifracwfa&pD;[m +idrf;csrf;a&;eJ@ zGH@+zKd;
wkd;wufa&;qkdwJh t&mudpP}uD; 2 ck jzpfw,f? 'Dae@umv[m jynf
wGif;rSm vlwef;pm;wkdufyGJ qufvufqifE$Ja&; r[kwfawmhbl;? pD;yGm;
a&;ukd rKdifA[kdjyK&r,fh wnfaqmufa&;umv jzpfw,f? wHcg;zGifh
ay:vpDeJ@ jyKjyifajymif;vJa&;ukd vkyf&r,f? avaumif;avoef@/ ae@
opf aeopfukd }uKd&J&r,f? ukd,fhbmomukd,f csKyfaESmifydwfavSmif
xm;wm[m aovrf;eJ@ &yfwef@aewJhvrf;wvrf;yJ &SdEkdifw,f? tJ'Dvkd
&J&J=unfh/ &J&JvSnfhajymif;/ &J&JcsKd;auG@ a&S@qufvkduf=uw,f? 'ghtjyif
qif;&Jjcif;[m qkd&S,fvpfpepf&J@ trSwfoauFwr[kwfbl;qkd+yD; wkwf
xl;jcm;r_vuQ%maqmifwJh qkd&S,fvpfpepf&J@ tESpfom&opfukd zGifhqkd
jyvkdufw,f? wkwfjynf&J@ vuf&Sdorkdif;tqifh[m qkd&S,fvpfpepf&J@
tpOD;ykdif; orkdif;tqifhumv jzpfw,fvkd@vnf; wdus&Sif;vif;pGm owf
rSwfcJh=uygw,f?
txl;ojzifh r[m,Ofaus;r_awmfvSefa&; '%f&m
'%fcsufawGa=umifh wkwfjynf&J@ &yfwef@aemufus usef&pfr_/ tawG;
tac: _yfaxG;r_/ pdwf"mwfavsmh&J tDxkdif;r_wkd@ukd topfwzef xu
vef;qef;apcJhygw,f? wkwf jynfolvlxk}uD;w&yfvkH;ukdvnf; qkd&S,f
vpfpepfqkdwm bmvJ? qkd&S,fvpfpepfukd b,fvkdwnfaqmufrvJqkdwJh ta&;udpP}uD;ukd/ rlawGukd/ r[mAsL[meJ@ ajcvSrf;awGudk/ trSDjyK
126

&r,fh acgif;aqmifr_eJ@ pGrf;tm;tiftm;pkukd/ zGH@+zKd;wkd;wufa&;twGuf


tajccHvkdtyfcsufrsm;ukdwdef@a&Smufzif[m axmufjy av#mufjycJhyg
w,f? wdef@a&Smufyif oabmw&m;[mvnf; wkwfjynf&J@ qkd&S,f
vpfpepf tpOD;ykdif;tqifhumvtwGuf ta&;ygwJh rmhufpf0g' oabm
w&m; tajccH jzpfcJhygw,f? rKdifA[kdwck/ tajcjyKr_ ESpf&yf qkdwJh
rleJ@ wkwfjynf acwfrDwkd;wufa&;twGuf pnf;abmifukd &Sif;vif;pGm
jymef; usifhokH;apcJhygw,f? pD;yGm;a&;wnfaqmufr_ukd rkdifA[kd
xm;+yD; wHcg;zGifhay:vpD/ jyKjyifajymif;vJa&;eJ@ tajccHrl}uD; 4
csuf ukd pGJpGJ+rJ+rJ qkyfukdifoGm;a&;yJ jzpfygw,f? tajccHrl}uD; 4 csuf
qkdwmuawmh (1) rmhufpfvDeif0g'/ armfpDwkef;tawG;tac:&J@ vrf;
n$ef (2) uGefjrLepfygwD&J@ acgif;aqmifr_ (3) jynfol@'Drkdua&pD tm%m
(4) qkd&S,fvpfpepf vrf;a=umif;wkd@ jzpfygw,f?
txufyg rKdifA[kdwck/ tajcjyKr_ESpf&yf rl}uD;
[m rmhufpf0g'ukd pGef@y,fausmckdif;+yD; t&if;&Sifpepfvrf;a=umif;ukd zGifh
vSpfwnfaqmufzkd@ cGifhjyKaewmr[kwfa=umif; awG@Ekdifygw,f? t&if;
&SifEkdifiHrSm aps;uGufpD;yGm;a&; &Sdovkd pDrHudef;pD;yGm;a&;qkdwmvnf; &Sd
wmyJ? tvm;wl qkd&S,fvpfEkdifiHrSm pDrHudef;pD;yGm;a&;&Sdovkd aps;uGufpD;
yGm;a&;qkdwmvnf; &SdEkdifw,f? aps;uGufpD;yGm;a&;[m t&if;&Sifpepf&J@
rlykdif r[kwfbl; vkd@ wdef@a&Smufyif[m aps;uGufeJ@ pDrHudef; wkd@&J@
pD;yGm;a&;qkdif&m qufqHr_wcsKd@ukd urBmod a=unmajymqkdcJhygw,f?
wdef@ r&SdwJhaemufrSm wwd,rsKd;quf acgif;aqmifr_
tawG;tac:jzpfwJh usef;pDrif;&J@ ukd,fpm;jyKr_okH;&yf? pwkwrsKd;
quf acgif;aqmifr_tawG;tac:jzpfwJh ody`Henf;us zGH@+zKd;wkd;wufa&;
tjrifwkd@[m ajymif;vJwkd;wufaewJh wkdif;jynf/ acwfumv}uD;eJ@
trD/ 21 &mpkeJ@trD qkd&S,fvpfpepfqkdwm bmvJ?b,fvkdwnfaqmuf
rvJqkdwJh rl/ ay:vpDrsm;ukd qufvuf wqifhwkd; tajzay;xm;ovkd
qkd&S,fvpfpD;yGm;a&;/ EkdifiHa&;/ ,Ofaus;r_/ vlr_taqmufttkHeJ@ uGefjrL
epfygwD wnfaqmufa&; vkyfief;e,fy,frSm wkwfwkd@&J@ rmhufpf0g' o
abmw&m; tawG;tjrifukd xyfrH wkd;csJ@wifjyvkdufwmyJvkd@ qkd&ygr,f?
4 vufawG@tajccHtkwfjrpfeJ@ avm*spf
qif;&J+yD;csnfheJ@wJh teD;acwfukdvkdeDwykdif;/ ya'o
&mZfwykdif; wkwfjynfa[mif;[m (wpf) trsKd;om;vGwfvyfa&;/ jynf
olvlxk vGwfajrmufa&;? (ESpf) wkdif;jynfawmifhwif;tm;}uD;a&;/ jynf
olvlxk csrf;om0ajyma&;qkdwJh orkdif;qkdif&m jy\em}uD; 2 ckeJ@ &if
127

qkdifcJh&ygw,f? tJ'Djy\em}uD; 2 ckukd ajz&Sif;+yD;ajrmufEkdifzkd@ wkwf


pmay ,Ofaus;r_opfu ay:xGufvmwJh a&S@wef;a&muf wkwfynm
wwfwkd@[m tawG;tjrifopf trsKd;rsKd;ukd cGJjcm;E_dif;,SOf+yD; tqkH;rSm
rmhufpf0g'ukd a&G;cs,fvkduf=uygw,f? rmhufpf0g' oabmw&m;ukdvnf;
rdrdwkdif;jynf/ rdrdvlrsKd;tm; u,fwifvGwfajrmufay;r,fh trSefw&m;
tjzpf ,kH=unfpGJukdifvkduf=uygw,f?
&Sef;pD;jynfe,f/ ynmwHcGef xkwfa0a&;XmerS 1999
ckESpfxkwf/ ygarmuQ usef;,Gif&d&J@ (wkwfpmay tEkynm,Ofaus;r_eJ@
rmhufpf0g') pmtkyfrSm atmufygtwkdif; a&;om;xm;wmukd awG@&yg
w,f? tckvkd pwifavhvm jzef@jzL;vkdufwmeJ@ a&S@wef;a&muf wkd;
wufwJh wkwfvlrsKd;wcsKd@[m oHo,rjzpf/ aESmifhaES;awGa0 =uef@=um
raebJ ol@ukd (rmhufpf0g'ukd) vufcHvkduf=uw,f? ESpf tcsdefwkdwkd t
wGif;rSm ododomom zwf_avhvmvkduf=uwm tESH@tjym; jzpfoGm;
w,f? ESpfaygif; 20 ausmfyJ wkwfjynfr}uD;ay:rSm tm;xkwf}uKd;yrf;
vkduf=u&w,f? EkdifiHa&;/ ppfa&;eJ@ pmay,Ofaus;r_ e,fy,frsm;rSm t
ukef atmifyGJcHvkduf=uawmhwmyJ?
wkwfuGefjrLepfawG atmifyGJcHEkdifwJh ta=umif;&if;
wckrSm rmhufpf0g'oabmw&m;[m teD;acwfwkwfjynf&J@ orkdif;
qkdif&m jy\em}uD; 2 ck&J@tajz ukd rSefuefpGm n$efjyajz&Sif;ay;Ekdifvkd@
jzpfygw,f? tJ'D orkdif;qkdif&m jy\em}uD; 2 ck[mvnf; wkwf[ef
wkwfqefwJh rmhufpf0g'twGuf avm*spf ausmkd;rkdif jzpfcJh&ygw,f?
oabmw&m;wck&J@ }uD;jrwfwJh wefzkd;[m ol@&J@}uD;
us,fcrf;em;wJh ta=umif;t&meJ@ oabmw&m;a&;tykdif;rSm r[kwfyg
bl;? vufawG@ykdif;rSm jzpfygw,f? wkwf[ef wkwfqefwJh rmhufpf0g
'[m 'Dwefzkd;t"dy`m,fwkd@eJ@ jynfhESufaeygw,f? ol@&J@ oabmw&m;
zGifhqkdcsufoufoufukd =unfhjrifajymqkdaejcif;xuf ol@&J@vufawG@ }uD;
xGm; ajymif;vJwkd;wufr_rsm;u xif&Sm;ay:vGifaeapygw,f? 'ga=umifh
wkwf[ef wkwfqefwJh rmhufpf0g'&J@ ysH@ESH@wkd;aygufr_rsm;eJ@ tjrpfwG,f
wnf&Sdaer_wkd@[m wkwfjynf&J@awmfvSefa&;/wkwfjynf&J@wnfaqmuf
a&;eJ@ jyKjyifajymif;vJa&; wkdufyGJvufawG@eJ@ cGJr&ygbl;? tJ'DwkdufyGJvuf
awG@twGif;rSmyJ arG;zGm;/ ykHay:/ jzpfxGef;/ &ifhusufvm&w,fqkdwm
awG@Ekdifygw,f?
armfpDwkef;&J@ (1) wkwfjynfawmfvSefa&;ppfyJ.
G ppf
aoe*FAsL[m jy\emrsm; (2) *syefckcHa&;ppfyJ.
G aoe*FAsL[m jy\
emrsm; (3) a&&Snfppf pwJhusrf;rsm; jzpfjzpf/ (4) vufawG@usrf; (5)
ydyuQusrf; (6) jynfolwGif; ydyuQrsm;ukd rSefuefpGm ajz&Sif;a&;(7)
128

qufqHr_}uD; 10 rsKd; (qufpyfr_}uD; 10 &yf) pwJh tbd"rRm/ EkdifiHa&;/


pD;yGm;a&;wnfaqmufr_qkdif&m oabmw&m;awG[m armfpDwkef;eJ@ ol@
&Jabmfrsm;&J@ rmhufpf0g' tawG;tjrifawGygyJ? rmhufpf0g' oabmw
&m;eJ@ wkwfjynftckdiftrmvufawG@wkd@ aygif;pyfEkdifwJh toD;tyGifh &
wemawGygyJ? tJ'D tawG;tac: oabmw&m;awG[m yxr tpOD;
qkH;aom wkwf[ef wkwfqefwJh rmhufpf0g' jzpfygw,f?
armf r&SdwJhaemufrSm wkwfwkd@&J@ rmhufpf0g'ukd wdef@
a&Smufyifu qufcHwkd;wufapcJhygw,f? ol@oabmw&m;u (1) +idrf;
csrf;a&;eJ@ zGH@+zKd;wkd;wufa&;onf acwf}uD;&J@ yifra&pD;jzpfw,fqkdwJh
orkdif; (ppfat;vGef) umvwckrSm (2) wkwfjynf&J@wHcg;zGifha&;/ jyK
jyifajymif;vJa&;eJ@ acwfrDwkd;wufwJh qkd&S,fvpfpepfwnfaqmufa&;
vufawG@jzpfpOfxJrSm (3) wkwfjynf&J@ qkd&S,fvpfpepf wnfaqmuf
a&; tauG@taumuf/ tvGJtacsmfeJ@ atmifjrifr_ orkdif;tawG@t}uKH
=um;rSm (4) tjcm;aom nDaemifqkd&S,fvpfwkdif;jynfrsm;&J@ twuft
us/ t_H;tEkdif wnfaqmufa&; orkdif;tawG@t}uKHtwGif;rSm ed*kH;csKyf
tajzrSef&Sm&if; wpwp ykHay:/ jynfhpkH/ jzpfwnfvmwJh oabmw&m;yg?
ol@&J@wHcg;zGifh jyKjyifajymif;vJa&;ukd uGefjrLepfwkd@acgif;aqmifwJh 'kwd,
awmfvSefa&;}uD;vkd@ wdef@a&Smufyifu ajymqkdvkdufygw,f? wu,f
awmh wkwfawmfvSefa&; ESpf&yfpvkH;/ tqifhESpfqifhvkH;&J@ tESpfvuQ
%m/ wm0efwkd@rSm rwl=uayr,fh wkwfvl@tzGJ@tpnf;&J@ wkd;wuf
ajymif;vJr_ukd wGef;aqmftusKd;jyK&mrSmawmh twlwlygyJ?
uae@ wHcg;zGifhjyKjyifajymif;vJa&;ukd ckdifckdif+rJ+rJ quf
vuf av#mufvSrf;aecsdefrSm tvGefta&;ygwJh tar;ykp>mokH;ck ukd
wkwfuGefjrLepfwkd@[m qufvufajz&Sif;aeygw,f? yxr tar;ykp>m
rSm qkd&S,fvpfpepfqkdwm bmvJ? qkd&S,fvpfpepfukd b,fvkdwnf
aqmufrvJ? 'kwd,tar;ykp>mrSm tm%m&ygwDw&yfukd b,fvkd
wnfaqmufrvJ? b,fvkd tm%m&ygwDrsKd;ukd wnfaqmufrvJ?
wenf;qkd&if- 19 &mpk 80 pkESpfOD;ykdif;rSm wdef@a&Smufzif wifjyazmf
xkwfvkdufwJh tm%m&ygwD[m b,fvkdrsKd;ygwDwck jzpfoifhovJ?
tm%m&ygwD&J@ygwD0if[m b,fvkdrsKd;jzpfrS pHrDrvJ? ygwDwck[m b,f
vkdrsKd;vkyfaqmifrS OD;aqmifwwfwJh OD;aqmifr_vkd@ac:rvJ qkdwmyJ jzpf
ygw,f? wwd,tar;ykp>mrSmb,fvkd zGH@+zKd;wkd;wufrSmvJ? bmukd
zGH@+zKd;wkd;wufrSmvJ jzpfygw,f?
'Duae@ 'Dacwf[m tajymif;tvJ tvGefjrefwJh/ }uD;
wJh acwf}uD;yg? urBm}uD;a&m rdrdyg ajymif;vJaewmyg? ajymif;vJ
wkd;wufwJh acwf}uD;eJ@trD vkdufEkdifatmif wkwfwkd@&J@ rmhufpf0g'[m
129

vnf; ajymif;vJwkd;wufaeygw,f? vufawG@b0/ acwfumveJ@ udkuf


nD tokH;jyKEkdifr,fh topfawGukd awG@&Sdzkd@/ &SmazGzkd@/ wDxGifzefwD;Ekdifzkd@
wkwfuGefjrLepfawG&J@ }uKd;yrf;tm;xkwfr_[m ta=umif;rJh r[kwfwef
ygbl;? ypPnf;rJhawmfvSefa&;[m b,fwkef;urS zsufqD;r_vuQ%m
aqmifwJh tzsuftiftm; r[kwf? wnfaqmufr_vuQ%maqmifwJh
tjyKtiftm; jzpfw,f?awmfvSefa&;[m vl@tzGJ@tpnf;opfukd arG;zGm;
oef@pifay;kHru vl@tzGJ@tpnf;opfukdvnf; a&S@wkd;/ wufvSrf;apwJh
tiftm; jzpfw,f qkdwJh rmhufpf0g'&J@ tESpfw&m;awG ukd ,kH=unf
jyoaewmvnf; jzpfygvdrfhr,f?
?

atmifyifv,f
ukd;um;tn$ef;?
wkwfbmomjzifh xkwfa0onfh
(2) Studies on Marxism- (November. 2008)
(3) The Inherent Mechanism of Marxist Sinicization
(Sur Tanghou a&;)
(4) &mpkopf- wkwforkdif;tusOf; (twGJ- 3)

a&S@wef;a&mufwkwfynmwwfwkd@[m tawG;tjrifopf trsKd;rsKd;ukd


cGJjcm;E_dif;,SOf+yD; tqkH;rSm rmhufpf0g'ukd a&G;cs,fvkduf=uygw,f?
rmhufpf0g' oabmw&m;ukdvnf; rdrdwkdif;jynf/ rdrdvlrsKd;tm;
u,fwifvGwfajrmufay;r,fh trSefw&m;
tjzpf ,kH=unfpGJukdifvkduf=uygw,f?

130

131

10/3/08
132

(1) Studies on Marxism- (November. 2008)


3-3-09?

133

You might also like