เซน คือ...

"อย่ายึดเอาข้อสรุปใดเป็นคาตอบ"

ั ันมาก สงสยก
เซน คือ อะไร? สงสยก ั ันมานาน อ่านมาก็มาก ฟังมาก็มาก แต่เล้วเซน คือ
อะไร?

จะศกึ ษาเซนจากประว ัติศาสตร์ จากรากศพท์ ั ่ ั ก็ไม่ใชเ่ ซน เซน

นน
คือปร ัชญาหรือ? ก็ไม่ใชอ ่ ก
ี ถ้าจะให้เรียกเห็ นจะเรียกว่าเซนคือ
ธรรมนน ่ ั แหละ พอฟังได้หน่อย เข้าถึงเซน คือเข้าถึงธรรม แล้ว
ขยายความต่อไปว่าธรรมนีร้ วมทุกสงิ่ ทงนิ ั้ พพาน ฯลฯ อะไรก็ตามใจ

สงิ่ ทีพ
่ วกเซนเขามุง ่ หมายก ันนนไม่ั้ ใชเ่ รือ
่ งธรรมดาทว่ ั ๆ ไปทีบ ่ างคน
เข้าใจ เพราะพวกเขาไม่สนใจเรือ ่ งนรก-สวรรค์อะไรเลย แม้วา ่ จะจ ัดว่าเป็นฝักใฝ่ทาง
ศาสนาก็ตาม หากแต่เขามุง ่ ไปให้ไกลกว่านนมากน ั้ ัก คือ เน้นไปทีค ่ วามหลุดพ้น การ
ุ ติ การบรรลุธรรม ซงึ่ ดูให้ด ี จะเห็นความแตกต่างไปจากแนวคติมหายาน
ตร ัสรู ้ วิมต
โดยทว่ ั ไป ทีม ่ ักจะพาก ันเน้นทีก ่ ารมุง
่ เนาสรรพสตว์ ั ทงหลายให้
ั้ ขา้ มพ้นว ัฏสงสารให้ได้
ก่อน แล้วต ัวเองจึงค่อยบรรลุธรรม ด ังนน ั้ ในแง่หนึง่ เซน จึงคล้ายคลึกก ับทางเถรวาท
มาก และในข้อว ัตรปฏิบ ัติบางประการ เซนก็ดๆ ู ไปจะละม้ายก ับเถรวาทสาน ักว ัดป่าที่
เน้นวิปส ั สนา เป็นอย่างมากเชนก ัน ่

ท่านโตสุยเป็นอาจารย์เซนผูห ้ นึง่ ซงึ่ ได้ละทิง้ แบบแผนการใชช ้ วี ต

ิ ในว ัดออกไปอาศยอยู ั ่
ร่วมก ับคนขอทานทงหลายใต้
ั้ สะพานแห่งหนึง่ เมือ ่ ท่านชราภาพมากขึน ้ เพือ ่ นของท่าน
่ ยขอทานอาหารมาให้ทา
คนหนึง่ ก็ชว ้ ังชพ
่ นใชย ี และแสดงให้ทา ่ นเห็นถึงวิธก ี ารรวบรวม
้ ่
เอาข้าวมาทาเป็นนา้ สม (ไว้ร ับประทาน) และท่านโตสุยก็ทาเชนนีไ้ ปจนสงอายุข ัยของ ้ ิ
ท่าน

ในขณะทีท ่ า
่ นโตสุยกาล ังทานา้ สม้ อยูน ่ น
ั้ คนขอทานคนหนึง่ ก็นาเอารูปของพระพุทธเจ้า
มาให้ทา่ นใบหนึง่ (รูปพระพุทธเจ้าอมิตาภะซงึ่ ฝ่ายมหายานถือว่า พระพุทธเจ้าองค์นอ ี้ ยู่
่
ในสวรรค์ คอยชวยเหลือมนุษย์ทท ี่ อ ่ งบนพระนามของพระองค์บอ ึ้ สวรรค์
่ ยๆ ให้ได้ขน
และจ ักได้นพ ิ พานในเมืองสวรรค์นน) ั้ ท่านโตสุยได้แขวนภาพนนไว้ ั้ ขา้ งฝาผน ังกระท่อม
ของท่าน และเขียนไว้ทข ี่ า้ งๆ ภาพว่า

"นายอมิตาภะ พุทธะ ห้องนีค ้ อ

่ ยข้างแคบอยูส ั
่ กหน่ ่ นเป็นสงิ่ ทีไ่ ม่
อย ฉ ันย ังคงปล่อยให้ทา
จีร ังอยูต
่ อ
่ ไปอีกได้ แต่อย่าได้คดิ ว่าฉ ันจะขอร้องให้ทา ่
่ นชวยเหลือให้ฉ ันได้ไปเกิดใน
สวรรค์ของท่านเลย"

สงิ่ ทีพ
่ วกเซนเน้นมากก็เชน ่ เดียวก ับคาสอนพุทธศาสนาสายอืน ่ ๆ โดยทว่ ั ๆ ไป คือเรือ
่ ง
อนิจจ ัง เรือ
่ งอน ัตตา ความไม่ใชต ่ ัวไม่ใชต
่ น ความว่าง ฯลฯ

ก่อนทีท่ า
่ นนินากาวะจะจากไป (ตาย) อาจารย์เซนทีช ่ อ ื่ อิก
๊ คิวได้แวะมาเยีย
่ ม "จะให้ผม
นาทางให้ไหม?" อิก ๊ คิวถาม
นินากาวะตอบขึน ้ "ฉ ันมาทีน
่ แ
ี่ ต่เพียงลาพ ังคนเดียว และฉ ันก็จะไปคนเดียว คุณจะชว ่ ย
อะไรฉ ันได้?"
อิก
๊ คิวตอบว่า "ถ้าคุณคิดว่าคุณมาและไปจริงๆ แล้ว นน ่ ั เป็นโมหะ (ความหลงผิด) ของ
ท่านละ ขอให้ผมได้แสดงทางซงึ่ ไม่มก ี ารมาและไม่มก ี ารไปให้ทา ั
่ นดูสกหน่ อยเถิด"
ด้วยคาพูดเพียงเท่านนั้ อิก
๊ คิวก็ได้ชว ้ ทาง (แห่งธรรม) ให้แก่นน
่ ยเปิ ดเผยเสน ิ ากาวะ
เรียบร้อยแล้ว และนินากาวะก็ยม ิ้ แล้วจากไปอย่างสงบ

สุภต
ู ิ (สุ-ภู-ติ) เป็นศษิ ย์ของพระพุทธะรูปหนึง่ ทีม
่ ค
ี วามสามารถเข้าใจในพล ังอานาจ
ของความว่างได้เป็นอย่างดี ซงึ่ ม ันก็เป็นแนวท ัศนะทีว่ า ่ ไม่ได้มอ
ี ะไรปรากฏอยูเ่ ลย
นอกจากความสมพ ั ันธ์ของอ ัตวิสยและภาววิ
ั ั
สยเท่ านน
ั้

ว ันหนึง่ ท่านสุภตู ไิ ด้นง่ ั อยูภ่ ายใต้ตน ้ ไม้ตน

้ หนึง่ ในอารมณ์แห่งความว่างอ ันสูงเลิศ และ
ดอกไม้ก็ได้หล่นโปรยปรายลงมารอบๆ กายของท่าน "พวกเรากาล ังสรรเสริญท่านใน
การทีท ่ า่ นเทศนาเรือ ่ งความว่างให้แก่พวกเรา" ปวงเทพทงหลายกระซ ั้ ิ แก่ทา
บ ่ นด ังนี้
"แต่อาตมาภาพย ังไม่ได้พด ู เรือ
่ งความว่างอะไรเลย" ท่านสุภต ู ก
ิ ล่าว
"ท่านไม่ได้พด ู เรือ
่ งความว่าง, และพวกเราก้ไม่ได้ยน ิ เรือ
่ งความว่าง" ปวงเทพกล่าวตอบ
"นีแ่ หละเป็นความว่างทีแ ่ ท้ละ" แล้วมวลดอกไม้ก็โปรยปรายลงมาทีท ่ า
่ นสุภต
ู ดิ จ
ุ ด ังสาย
ฝน

เซน ตืออะไร ขอให้ขบก ันต่อไป อย่ายึดเอาข้อสรุปใดเป็นคาตอบ จงแสวงหาไปอย่า

หยุด จนกว่าจะพบ "เซน" เข้าด้วยตนเองอย่างตรงๆ

จาก http://www.geocities.com/knowable2001/zen028.htm