1

ปรางถวายเนตร
(ผูท้ ี่เกิดวันอาทิตย์)

ลักษณะอยู่ในอิริยาบถยืน มือทังสองข้ ้ างประสานกันอยู่ระหว่างบริ เวณหน้ าตัก ตาทังสองข้

้ างลืม
ขึ ้นและเพ่งมองไปด้ านหน้ า โดยมีที่มาจากเมื่อพระพุทธเจ้ าทรงตรัสรู้แล้ วนัน้ และได้ ประทับเสวย
วิมตุ ติสขุ หรื อ “สุขที่เกิดจากความสงบ” ใต้ ต้นพระศรี มหาโพธิ์เป็ นเวลา 7 วัน และไปยืนกลาง
แจ้ งทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของต้ นพระศรี มหาโพธิ์และมองอยู่เป็ นเวลา 7 วันโดยที่ตาไม่กระ
พริ บเลย ซึง่ ทำให้ สถานที่นี ้ถูกเลยว่า “อนิมิสเจดีย์”
ที่ปางนี ้เป็ นปางประจำวันอาทิตย์ น่าจะเป็ นเพราะการยืนเพ่งต้ นพระศรี มหาโพธิ์ในทิศตะวัน
ออกเฉียงเหนือนันเป็้ นทิศเดียวกับดวงอาทิตย์ในภูมิทกั ษา (การพยากรณ์ทางโหราศาสตร์ ที่ใช้
ดาวพระเคราะห์ ๙ ดวงเป็ นเกณฑ์ ) และดวงอาทิตย์ยงั มีความหมายถึงดวงตาด้ วย
 2

ปางห้ามญาติ หรื อ ห้ามสุ มทร

(ผูท้ ี่เกิดวันจันทร์ )

ลักษณะปางห้ ามญาติ จะยกเพียงมือขวาขึ ้นมาบริ เวณหน้ าอกเพียงข้ างเดียวเท่านัน้ ความเป็ น

มาคือการห้ ามญาติระหว่างญาติฝั่งบิดาและมารดา ในการทะเลาะกันแย่งแม่น้ำโรหิณี ส่ วน
ลักษณะของปางห้ ามสมุทรคือจะยกมือทังสองข้ ้ างขึ ้นมาบริ เวณหน้ าอก ความเป็ นมาคือ ทรง
แสดงพุทธปาฏิหารย์เพื่อทำลายทิฐิมานะของเหล่าชฎิลทังหลาย ้ ด้ วยการห้ ามฝน ห้ ามลม ห้ าม
พายุ และห้ ามน้ำไม่ให้ ทว่ มบริ เวณที่ประทับ เพื่อทำให้ พวกชฎิลเห็นเป็ นที่อศั จรรย์และยอมบวช
เป็ นพุทธสาวก
ที่ปางนี ้เป็ นปางประจำวันจันทร์ น่าจะเป็ นเพราะดวงจันทร์ เป็ นดาวประจำธาตุน้ำและหมายถึง
ญาติพี่น้อง ปางนี ้จึงเป็ นปางที่ช่วยเรื่ องการห้ ามสิ่งไม่ดีที่จะเข้ ามา
 3

ปรางไสยาสน์
(ผูท้ ี่เกิดวันอังคาร)

ลักษณะปางจะอยู่ในอิริยาบถนอนตะแคงด้ านขวา มือขวาตังขึ ้ ้นรับพระเศียร มือซ้ ายวางแนบลำ

ตัว และพระบาททับซ้ อนกัน พระพุทธรูปปางนี ้มาจากการตอนที่พระพุทธองค์รับสัง่ ให้ พระจุนทะ
เถระปูอาสนะลงระหว่างต้ นรังคูห่ นึง่ แล้ วทรงบรรทมแบบสีหไสยาสน์ หรื อการนอนแบบราชสีห์
และตังใจจะไม่
้ ลกุ ขึ ้นมาอีก การสร้ างปางนี ้จึงเป็ นการรำลึกถึงการเสด็จดับขันธปริ นิพพาน
ที่ปางนี ้เป็ นปางประจำวันอังคาร น่าจะเป็ นเพราะดาวอังคารถือเป็ นดาวมรณะ และพระพุทธเจ้ า
ก็เสด็จดับขันธปริ นิพพานในวันอังคารด้ วย จึงเป็ นปางที่ต้องการให้ ระลึกถึงการใช้ ชีวิตอย่างมีสติ
อยู่อย่างสงบสุข
 4

ปางอุม้ บาตร
(ผูท้ ี่เกิดวันพุธ กลางวัน)

ลักษณะปางจะอยู่ในอิริยาบถยืนอุ้มบาตรไว้ ปางนี ้มาจากเมื่อคังที

้ ่ได้ แสดงปาฏิหาร์ เหาะขึ ้นไปใน
อากาศต่อหน้ าญาติ ๆ ทำให้ ลดทิฐิลง พร้ อมทังมี
้ การเทศนา แต่ญาติไม่มีใครได้ ถวายอาหารให้
เพราะเข้ าใจว่าพระพุทธเจ้ าและพระสาวกจะต้ องฉันอาหารที่เตรี ยมไว้ ในวัง แต่พระพุทธองค์ได้
พาเหล่าพระสาวกเสด็จจาริ กไปตามถนนหลวงเพื่อโปรดเวไนยสัตว์ ชาวบ้ านจึงได้ เห็นพระจริ ยา
วัตรขณะอุ้มบาตรโปรดสัตว์ จึงสรรเสริ ญ
ที่ปางนี ้เป็ นปางประจำวันพุทธ น่าจะเป็ นเพราะดาวพุธ เป็ นดาวที่เกี่ยวกับการเดินทางและ
อาหารต่าง ๆ จึงทำให้ เมื่อบูชาปางนี ้จะพบแต่ความอุดมสมบูรณ์
 5

ปางป่ าเลไลยก์
(ผูท้ ี่เกิดวันพุธ กลางคืน)

พระพุทธรูปปางนี ้ อยู่ในพระอิริยาบถประทับนัง่ บนก้ อนศิลา ห้ อยพระบาททังสองข้

้ าง ลง
ทอดพระบาทเล็กน้ อย พระหัตถ์ซ้ายคว่ำวางบนพระชานุซ้าย พระหัตถ์ขวาหงายวางบน พระชานุ
ขวาเป็ นกิริยาทรงรับ มีช้างหมอบถือน้ำยื่นถวาย และมีลิงหมอบถือรวงผึ ้งถวาย อยูข่ ้ างหน้ า
 6

ปางสมาธิ
(ผูท้ ี่เกิดวันพฤหัสบดี)

ลักษณะปางอยู่ในอิริยาบทนัง่ สมาธิ มือขวาวางทับมือซ้ ายบนหน้ าตัก ปางนี ้มาจากตอนที่

พระพุทธเจ้ าทรงตรัสรู้ ในวันเพ็ญขึ ้น 15 ค่ำ เดือน 6 หรื อคือวันวิสาขบูชา
ที่ปางนี ้เป็ นปางประจำวันพฤหัส น่าจะเป็ นเพราะ ดาวพฤหัสเป็ นดาวที่หมายถึงความสำเร็จ
และสติปัญญา ซึง่ เปรี ยบเสมือนพระพุทธเจ้ าที่ตรัสรู้และทรงสัง่ สอนพุทธบริ ษัทและเหล่าเวไนย
สัตว์ ทำให้ มีความสอดคล้ องกับดาวพฤหัสนันเอง
้
 7

ปางรำพึง
(ผูท้ ี่เกิดวันศุกร์ )

ลักษณะปางอยู่ในอิริยาถยืน และมือทังสองข้้ างวางอยู่บนอก ในลักษณะมือขวาทับมือซ้ าย เป็ น

ปางที่มาจากการที่หลังพระพุทธเจ้ าตรัสรู้ และคิดได้ วา่ ธรรมที่ตรัสรู้นนเป็
ั ้ นเรื่ องลึกซึ ้ง ละเอียดอ่อน
เกินกว่ามนุษย์จะเข้ าใจ จึงคิดจะไม่สงั่ สอนธรรมแก่มนุษย์แล้ ว แต่ท้าวสหัมบดีพรหมก็ขอให้
พระองค์ทรงสัง่ สอนชาวโลกอีกครัง้ โดยบอกว่ายังมีมนุษย์ที่กิเลสเบาบางที่ยงั จะฟั งธรรมอยู่ เมื่อ
พระพุทธเจ้ าเห็นด้ วยจึงหันกลับมาสัง่ สอนธรรมต่อไปจนเสด็จปริ นิพพาน
ที่ปางนี ้เป็ นปางประจำวันศุกร์ น่าจะเป็ นเพราะดาวศุกร์ เป็ นตัวแทนเกี่ยวกับโลกีย์ ที่ต้องใช้
อารมณ์ ความรู้สกึ นึกคิด เปรี ยบเสมือนพระพุทธเจ้ าที่ต้องคิดถึงเรื่ องธรรมะที่ต้องเผยแพร่เป็ นเรื่ อง
ที่สวนทางกับจิตใจมนุษย์ แต่นนจะทำให้
ั้ มนุษย์ตระหนักคิดได้ วา่ ให้ ใช้ ชีวิตอย่างมีสติ อย่าลุม่ หลง
ไปกับกิเลส
 8

ปางนาคปรก
(ผูท้ ี่เกิดวันเสาร์ )

ลักษณะปางอยู่ในอิริยาบถนัง่ ขัดสมาธิ โดยมีพญานาคราชขดร่างเป็ นวงกลมจนเป็ นบัลลังก์และ

แผ่พงั พานปกคลุมอยู่เหนือพระเศียร เพราะเมื่อพระองค์ตรัสรู้แล้ วได้ นงั่ บำเพ็ญสมาธิอยู่นนฝน
ั้
ตกลงมาไม่หยุดได้ มีพญานาคราชตนหนึง่ ชื่อว่า “มุจลินท์นาคราช” ขึ ้นมาแสดงอิทธิฤทธิ ์ด้วยการ
ขนดร่างเป็ นวงกลม 7 รอบแล้ วแผ่พงั พานปกคลุมพระพุทธเจ้ าไว้ และเมื่อฝนหยุดตกจึงได้ แปลง
ร่างเป็ นมาณพเพื่อเข้ าเฝ้าพระพุทธองค์
ที่ปางนี ้เป็ นปางประจำวันเสาร์ น่าจะเป็ นเพราะ วันเสาร์ เป็ นวันแข็งและดาวเสาร์ ก็เป็ นดาวบาป
เคราะห์ใหญ่ คนที่เกิดวันนี ้จึงมีลกั ษณะดวงอาภัพ จึงให้ ปางนาคปรกเป็ นปางประจำวัน เพื่อที่จะ
ได้ เหมือนให้ พญานาคปรก คุ้มครองปกป้องให้ พ้นทุกข์ภยั ต่าง ๆ