EKEV AKADEM DERGS Yl: 16 Say: 50 (K 2012)

47

Modern nsann Br htyac Olarak Ryazet ve Erzurumlu brahm Hakknn Ryazetle lgl Grler
Vahit GKTA (*)

Tasavvuf, konu olarak insan seer ve onun olgunlamasn gaye edinir. Erzurumlu brahim Hakk Hazretleri de bu ynde nemli eserler yazm olan bir mutasavvftr. Onun insan tanma ve kendisini gelitirmesiyle alakal modern insana syleyecek ok sz vardr. Yazd eserler ve ifade ettii fikirler bugn dahi gncelliini korumaktadr. Tasavvufun hedefledii insan- kmil olabilme yolunda nemli bir eitim metodu olan riyazet dncesi ve uygulamas, kendini tanmakta ve kendi ehvetlerine hkim olmakta zorlanan gnmz insannn manevi hastalklarnn tedavisinde bir ila mesabesindedir. Biz de bu makalemizde brahim Hakk Hazretlerinin konuyla ilgili grlerini ele aldk. Konuyu ele alrken gnmz insannn manevi ve psikolojik problemlerine k tutmaya altk. Anahtar Kelimeler: Riyazet, Uzlet, Halvet, Tasavvuf, nsan, Marifetnme, Manevi Geliim. Ascetism as a Necessity for the Modern Man and Thoughts of Ibrahim Hakki of Erzurum on Ascetism Sufism takes the man as its subject and aims at his perfection. Ibrahim Hakki of Erzurum is a significant Sufi who has created works in this direction. He has many sayings to be pronounced by a modern man in relation to mans recognition and development of himself. Works authored and opinions expressed by him still keep their vitality even today. The philosophy and practice of ascetism, which is an important training method in the way of becoming perfect human being as targeted by Sufism, constitute an elixir for the treatment of spiritual illnesses of todays mankind, who fails to recognize himself and have sovereignty over his lust. In this article, we study the opinions of Ibrahim Hakki of Erzurum about this issue. We tried to put light on the spiritual and psychological problems of todays man under the scope of this concept. Key Words: Ascetism, Khalwa, Sufism, Human, Marifetnme, Spiritual Development

zet

Abstract

*) Do. Dr., Ankara niversitesi lahiyat Fakltesi. (e-posta: vahitgoktas@gmail.com)

48 / Yrd. Do. Dr. Vahit GKTA Giri

EKEV AKADEM DERGS

Sufiler az yemeye, az uyumaya, yalnz kalmaya srekli zikir ve tefekkr etmeye alan nefsin kurtulacana inanrlar. Nefsi terbiye iin bazen onu zor ve ar ilere koarlar. Bir deri tabaklanmadan ve terbiye edilmeden nce pis, sonra temiz olduu gibi nefs de mcahede ve riyzetten evvel pis, sonra temiz saylr. Nefsini eiten kurtulur, kirleten hsrana urar. (ems, 9, 10) ayeti ile bu hususa iaret edilmitir. ile ekmek, erban karmak, sefere kmak, inzivya ekilmek riyzet ekilleridir. Hucvirye gre nefis kpektir. Avlad eyin mubah olmas iin eitilmesi arttr. Riyazet sayesinde slik nefsine hakim olur, aa arzularn dizginler, kendisini disiplin altna sokar (Uluda, 2005: 297-298). brahim Hakk Erzurumi Hazretleri Marifetnmesinde riyazeti, dier pek ok sfinin de ele ald ekliyle Az yemek, az uyumak, az konumak, uzlet, zikir ve fikrin faydalar balkl mstakil bir blmde anlatmaktadr. Buradan riyazetin birinci maddesinin az yemek olduu anlalyor. Zaten dier maddeler de az yemekle salanyor (Kara, 1990:107). Gnmzde ekonomik durumun iyilemesiyle, retimin artmasyla ve her trl yiyecek maddesine kolay ulama imkanlaryla insanlarn ou, eski asrlara gre bolluk iinde yaamaktadr diyebiliriz. Bu bollukla beraber hayat tarz ve yeme alkanlklar da deimi durumdadr. nsanlar daha az g gerektiren iler yapp daha ok yemek suretiyle srekli kilo almaktalar. yle ki bu durum obezite denilen yeni bir hastalk olarak ortaya kyor. I.1. amzn ok Yeme Hastal Obezite I. Az Yemek

Riyazet, Arapa terbiye ve slah etme, idman yapma, eitme vs. gibi anlamlar olan bir kelimedir. Nefsi eitmek zere onu a, susuz ve sevdii eylerden mahrum brakmaya riyazet denir. Nefsi ibadete altrmak zere eitmek de, riyazettir. Nefis cihad bir mr boyu srer. Bu yzden sufiler, tasavvufu bar olmayan sava olarak nitelendirmile rdir.(Cebeciolu, 1997: 597.) Mchede, nefsi iyilie zorlamak, riyazet ise onu bu ie altrmaya almak olarak da tanmlanmtr (Serrac, 1999, 513).

Obezite, genel olarak bedenin ya ktlesinin yasz ktleye orannn ar artmas sonucu, boy uzunluuna gre vcut arlnn arzu edilen dzeyin stne kmasdr. Yetikinlerde sinirsel, hormonal, kimyasal, fiziksel mekanizmalarla vcut arl belirli bir dzeyde tutulmaktadr. Bu mekanizmalarn bir veya birkandaki bozukluk bu dengeyi olumsuz ynde etkilemektedir. Dengenin bozulmas beden arlnn deimesiyle sonulanr (Akbulut G, zmen M, Besler T, 2007:2). I.2. ok Yemenin Zararlar Obezitenin, zellikle insline baml olmayan eker hastal, koroner kalp hastal, yksek tansiyon, baz kanser trleri, mide-barsak hastalklar, obstrktif uyku apnesi (uykuda solunumun ksa sreli ve tekrarlamal olarak durduu bir hastalk) ve baz romatizma trleri gibi hastalklarla sk ilikisi vardr. Obeziteye bal hastalklar yandaki

Modern nsann Br htiyac Olarak Ryazet ve Erzurumlu brahm Hakknn Ryazetle lgL Grler

49

tabloda zetlenmitir. (Akbulut G, zmen M, Besler T, 2007:8) Ayrca obezitenin psikolojik etkileri de nemlidir. Obezite yaam kalitesini olduka dren bir hastalktr. Yaplan almalar obezitesiyle bark olan ok az oranda kiinin varln ortaya koymaktadr. Obeziteli hastalarn genellikle kendilerine gvenleri dktr. Obeziteli hastalara uygulanan Yaam Kalitesi lei Vcut Algs lei ve Benlik Saygs leklerinde Obeziteli hastalarn genelinin yaam kalitelerini dk bulduklar, vcutlarn beenmedikleri ve deitirmek iin aba sarfettikleri, benlik sayglarnn genel poplsyona gre daha dk olduu grlmtr (Klinik Psikofarmakoloji Blteni, 2005). Tasavvufta slikin asl amac, Hakka vuslattr. Riyazet ve riyazetle birlikte ele alnan mchede bu yolda bir vastadrlar. Riyazetle kii nefsinin istek ve arzularn dizginlemeyi renir. nsan nefsi, yeme ime, konuma, cinsel isteklerin peinde koma, uyuma gibi eylerden lezzet alr. Ancak bu istekler kontrol edilmedii zaman kiiye zarar verebilmektedir. Riyazet ise bunlarn tedavisinde sfilerin kullanm olduu bir metottur. Ancak u da unutulmamaldr ki, insandaki olumsuz sfatlar tamamen yok olmaz, sadece kontrol edilebilir. Nitekim tasavvuf kitaplarnda riyazetle birlikte ele alnan mcahede ile ilgili olarak Bizim urumuzda mchede edenleri yollarmza iletiriz. (Ankebut, 69) ayeti bu uurdaki aba ve gayretin srekli olduunu ifade etmektedir. Mehur sfilerden Ebu Ali ed-Dekkk ise konuyla ilgili olarak yle demitir: Dn mcahadeyle ssleyenin iini Allah mahedeyle gzelletirir(Ylmaz, 1997: 191). brahim Hakk Erzurum Hazretleri ansiklopedik tarzdaki mehur Marifetnme isimli eserinde; tasavvuf kavramlar ele ald 11 ayr balktan birine Riyazeti konu edinir. Dier konu balklar ise unlardr: Kalp, Sabr, Rza, Tevekkl, Zhd, Marifetullah, Muhabbetulah, Halvet-Uzlet, Zikir, Tefekkr. Biz ise burada ncelikle riyazetin temeli olan az yemekle ilgili brahim Hakk hazretlerinin grlerini ele alacaz. brahim Hakk Erzurum Hazretleri Marifetnmesinde ok yemenin zararlarn on madde halinde yle sralamtr:

50 / Yrd. Do. Dr. Vahit GKTA

EKEV AKADEM DERGS

1- Midenin haddinden fazla doldurulmas kalbi katlatrr, karartr ve nurunu sndrr. 2- ok yemek uzuvlarn gereinden fazla almasna, ksa zamanda ypranmasna ve gereksiz yere bozulmasna sebep olur. nk insann midesi tka basa dolunca bo eylere bakar ve bo eyleri dinlemek ister. Ayn ekilde dil bo konumak, ayak gereksiz yere gitmek, eli bo eyleri tutmak ister. Ferci kabaran ehev arzusunu dindirmek iin cima ister. 3- Fazla yemek ilim ve idrk azlna yol aar. 4- ok yiyen kimsenin ibadeti azalr. nk ok yemek bedene arlk ve uyku verir. Hisler ve kuvvetler durur. Uykuya dalarak Allaha itaatten uzak kalr. Bu haldeki insann atlan leten fark m olur? badet iin kuvvet ve zindelik gerekir ki bu da az yemekle ve nefisle cihad etmekle mmkn olur.

5- ok yiyen kimse ibadetinden zevk alamaz.

6- ok yemekte harama dmek tehlikesi vardr. Zira hell az, haram ise sana oka gelir.

7- ok yemenin, yenilecek eyin kazanlmas, getirilmesi, hazrlanmas, yenilmesi, sindirilmesi, gereksiz ksmnn dar atlmas gibi birok klfetleri vardr. Ayrca ok yemenin dourduu hastalklardan kurtulmak iin almak gibi hem bedeni hem de ruhu yoran birok faaliyetler vardr. 8- ok yemek, lm hastalnn iddetli olmasna sebep olur. 9- ok yemek kiinin ahirete olan balln azaltr.

10- ok yemekte arlanma ve knanma vardr. ok yemek, ehveti artraca gibi faziletleri de terk ettirir. Dnyann hellinden verilecek hesap, haramlarndan da grlecek azap vardr. Dnya lezzetleri bir serap ve hayal, ss ise zarardr ve yalandr (brahim Hakk, 618-620). Sufiler al manevi gda olarak yorumlamlardr (Shimmel, 1999: 23). lk dnem mellif sfilerinden Hucviriye gre, insan ne kadar ok yerse nefsi o kadar kuvvetli hale gelir. Hev ne kadar yaylma alanna sahip olursa, saldrganl da o oranda artar. Salik kendisini gdadan uzak tutarsa hevs zayflar, akl glenir, nefsin gc damarlardan kesilip atlr ve bylece birtakm srlar daha zhir olur (Hucviri, 1982:468). I.3. Az Yemenin Faydalar

Benzer ekilde gnmzde tp bilimi de ok yeme hastal obezitenin tedavisinde az yeme alkanln kazanmann gerekliliinden bahseder. Arlk kayb, obeziteye bal sorunlar azaltr, sal dzenler. Obezitenin mekanizmas tam olarak zlmedii iin tedavi de sklkla yetersiz kalmaktadr. Arlk kaybedenlerin ancak yzde bei kaybettikleri arlklar koruyabilmekte, byk bir oran ise tekrar almaktadr. Obezitenin tedavisi, diyet, egzersiz, davransal deiiklikler, ilalar ve cerrahi yntemlerle ve genellikle de birden fazla yntemin birlikte kullanlmas ile salanr. Ancak halen tedavi edilmesi zor bir hastalktr. En gvenli ve etkili tedavi yaklam yaam tarz ve davransal deiiklik-

Modern nsann Br htiyac Olarak Ryazet ve Erzurumlu brahm Hakknn Ryazetle lgL Grler

51

ler olsa da, bunlarn uygulamaya konmas pek de kolay deildir. Obezite nadiren geici olup kronik bir hastalk gibi ele alnmaldr ve bu nedenle de tedavisi uzun dnemlidir. Ciddi kalori kstlamasyla nemli derecede arlk kayb salanabilse de, kazanlan davran deiikliklerini koruma abalar olmazsa, kaybedilen yalar geri kazanlr. Yeme alkanlklar ve aktivitedeki kalc yaam biimi deiiklikleri, kalc arlk kayb ile sonulanr. Enerji almnn kstlanmas zayflamak iin en etkili ve verimli yoldur. rnein gnde 500 kcallik bir kstlama, haftada yaklak kg ya kaybna neden olur. Oysa egzersiz gnde 500 kcallik enerji harcayabilmek ok gtr. Youn fiziksel aktivite zayflama sonras arlk art nleyebilir. Baz hastalar verilen ynergeler dorultusunda yeme alkanlklar ve fiziksel aktivite davranlarn kendi kendilerine deitirebilseler de, bazlar bunun iin dardan destee gereksinim duyar ( Akbulut G, zmen M, Besler T, 2007:9). Obezitenin tedavisi temel olarak az yemektir. Ancak az yemenin bir hayat tarz haline gelmesi ve devaml olmas bir anlam ifade eder. I.4. Az Yeme Alkanlnn Kazanlmas

brahim Hakk Erzurum Hazretleri tarikate yeni giren dervilerin beslenmeleri hususunda Marifetnmesinde yle diyor: Marifet yoluna yeni girenler yemekte orta yolu tutmaldrlar. Yani ne ok yemeli, ne de ok ksmaldrlar. Orta derece yemekten kast gnde 50 il 100 dirhem arasnda bir eyler yemektir (250 il 400 gr.). Bu kalbin parlamas, temizlii ve ruhun cilalanmas iin gereklidir. Alk kalbin sal iin gerekli bir uygulamadr. Yine ayn ekilde alk manevi olarak kalbin gelimesini ve Allahla daha ok beraber olabilmeyi salar. Efendimiz insann karnndan daha kt bir kap doldurmadn belirterek, ok yemenin tehlikesine iaret etmektedir (brahim Hakk, 614).

brahim Hakk hazretlerine gre; gdann bedene yardm dokunur. Halbuki gda iin bedene yerleen tabii kuvvetler vardr. Bunlar eytann askerleridir. Bu askerler gdadan fazla miktarda pay alrlarsa nefsin arzu ve istekleri hem artar hem de kuvvetlenir. Nefsin karanl bedeni sarar. Gdalardan oluan nem ve yallk beyin damarlarn tembelletirir. Bu da duyularn hareketini kaybettirir. Uyku gelir. Hatrlama der.Yemek az yenirse nefsin bu istekleri yemein azlna gre azalr. Tabii kuvvetlerin karanl gider. eytann askerleri zayf der. Kalp parldar. Kalp temizlenince de parlak ruhunda akln almas daha mkemmel olur. Ruh bedenin hkimi olur ve kii insanlk derecesine erer. Bundan yle bir sonu karlabilir: Kendini yemee veren ve onun emrine giren kimse bitki derecesinde, ehevi arzularnn esiri olan insan, hayvan derecesinde, kendisini ilme ve irfana veren kimse de insanlk derecesinde olur. nk insann hayvandan daha aa olduu mertebeler vardr. Aklllar bu sz edilen sfli mertebede kalmaz. almas ve ibadeti iin kendisine kuvvet verecek kadar yer ondan fazlasn terk eder. Tatl ve lezzetli yemeklere itibar etmez ve onlar elde etmek dncesinden kendisini kurtarr. nsanlk derecesini elde ederek ns derecesine erer. Her muradna kavuur. nk bitki ve hayvan derecesinden kurtulup insanlk derecesine ulamann en mhim art yemek yemeyi azaltmaktr. Kmil insan olana alk zarar vermez. Zira alk sabrn en gzel numunesidir. Onun uzun sre a kalmas, huzurlu olmasnn da uzun sre devam etmesi demektir (brahim Hakk, 614-615).

52 / Yrd. Do. Dr. Vahit GKTA Erefzde az yemekle ilgili u drtl sylemitir: Az yemekten evliy olur kii Az yiyenlerin Hakdr tevi ok yiyenlerdir ibadet etmeyen ok yiyendir doru yola gitmeyen (Uluda, 215).

EKEV AKADEM DERGS

brahim Hakk Hazretleri, riyazetle ilgili olarak az yemekle dorudan ilgili olan; az uyumak ve az konumakla alakal hususlardan da bahseder. Gnmz insannn en nemli problemlerinden biri de uyku dzensizliidir. Konuyla ilgili pek ok tedavi merkezi problemin zmnde insanlara yardmc olmaktadr. Bu problem nedeniyle argo tabirle ldrma aamasna gelen insanlarn says ise gitgide artmaktadr. brahim Hakk hazretleri riyazetin ikinci nemli sacayann az uyumak olduunu belirtir. II. Az Uyumak

Ayetlerde uyku ile ilgili olarak dinlenmeye vurgu yaplr ve geceyle gndzn yaratlnn Allahn ayetlerinden olduu belirtilir: Yine gecede ve gndzde uyumanz ve ltfundan nasib aramanz da Onun yetlerindendir. phesiz ki bunda dinleyecek bir kavim iin nice ibretler vardr. (Rum, 30/23) Uykunuzu bir dinlenme yaptk. Geceyi bir rt yaptk. Gndz de bir geim zaman yaptk. (Nebe, 78/9-11) Rahmetinden dolay, Allah, geceyi ve gndz yaratt ki geceleyin dinlenesiniz (gndzn) ise Onun ltuf ve kereminden (rzknz) arayasnz. Umulur ki kredersiniz. (Kasas28/73) Sizi geceleyin l gibi uyutan, gndzn ne yaptklarnz bilen, sonra lm n gelinceye kadar gndzleri sizi uyandrp kaldran Odur. Sonunda da dnnz ancak Onadr. Sonra btn yaptklarnz size O haber verecektir. (Enam, 6/60) Ayetleri konuyla ilgili ayetlerden birkadr.

brahim Hakk hazretlerine gre ok uyku tembelliktir. ok uykunun en nemli sebeplerinden biri ok yemektir. Ona gre ok uyku kiinin mrn azaltr ve bedenin hastalanmasna sebep olur. Kiiyi maddi ve manevi zarara uratr. brahim Hakk hazretleri gece ibadetinin nemine dikkat eker. Gece ibadetinin kiinin manevi geliimi iin vazgeilmez bir ibadet olduundan bahseder. Ona gre seher vakitlerinde uyank kalmak ise kalbi diriltmektedir. (brahim Hakk, 102) Cennette uyku nimeti diye bir nimetin olmamas, ok uykunun gafletle zde olduunu ortaya koymak iin bir delil olabilir kanaatindeyiz. Allah uyumaz ve uyuklamaz (Bakara, 2/255) ayeti konuyla ilgili olarak ayrca zikredilebilir. brahim Hakk Hazretleri bu ayetle ilgili olarak yle bir hikye nakletmektedir: Adamn biri bir cariye alm, yats namazn mteakip cariye ile yalnz kalnca ona hitap etmesiyle aralarnda balayan konuma yle devam etmi: Adam: - Yata ser de yatalm. Cariye: - Ey Efendi senin bir Mevln [efendin] var mdr?

Modern nsann Br htiyac Olarak Ryazet ve Erzurumlu brahm Hakknn Ryazetle lgL Grler - - - -

53

Evet vardr. Senin Mevlan geceleri uyur mu? Hayr o Hayy ve Kayyumdur, asla uyumaz. Sen hibir zaman uyumayan Mevlann huzurunda yatp uyumaktan utanmyor musun? Cariyenin bu szleri efendisini ok etkiledi. Gece ibadetini adet haline getirdi ve btn hayat boyunca yatakta yatmad. Bu haliyle veliler derecesine ulat. Zira veliler yoluna giren hasleti kendisine adet etmelidir: ok acknca az yemek, ok uykusu gelince az uyumak, lzumu halinde konumak ve konutuu zaman da az konumak (brahim Hakk, 627). III. Az Konumak brahim Hakk Hazretlerine gre riyazetin nc art az konumaktr. Gnmzde insanlarn en nemli hastalklarndan biri de ok konumaktr. ok konumak, dedikodu, yalan, iftira, kt sz gibi toplum hayatn derinden sarsan tehlikeler hep konumayla ilgili hastalklardr. Kiinin bo konumas ise hem konuan hem dinleyeni psikolojik olarak yormaktadr. ok ve lzumsuz konumak kiiyi ruhen yormakta, fikir younlamasn engellemektedir. Reslllah Efendimizin (SAS); Her kim Allah a ve ahiret gnne inanyorsa hayr sylesin, yoksa sussun. (Nevevi, Riyazus-Salihin, hadis no: 1509) hadisi bu konudaki dengeyi ok ak bir ekilde ortaya koymaktadr. Sfi melliflerden Eb Tlib el Mekk sktun akl gelitireceini, sahibini takv ve verya ulatracan syler. Allah, skt edene doru sz, gzel amel ve iyi bir ilim nasib eder (Mekki, 417). brahim Hakk hazretlerine gre, kii konuunca doruyu sylemeli, sz verince mutlaka yerine getirmelidir. Yumuak sz sylemeli, selm yaymaya almaldr. ok glmek hafiflik almetidir ve kalbin lmne sebebtir. Lafn ok olmas mnnn eksikliine dalalettir. Sz ksa ve zl olmaldr (brahim Hakk, 103). Kalp ve dilin insandaki en nemli iki organ olduuna dikkat eken brahim Hakk Hazretleri, ok konumann ve glmenin kalbi ldrdn belirtir. Dilin susmas Allahtan bakasn zikretmemesi, kalbin susmas ise kalbin varlk leminden syrlp Hakka ulamasdr. (brahim Hakk, 107), Nitekim Cneyd- i Badadi bu konuda yle der : Allah hakknda mrifet sahibi olann dili ll olur. (Hucviri, 503). Susmak dille snrl deildir. Bilakis kalbin ve dier organlarn da suktu olduu gibi kalbin de konumas vardr. Kalbin konumas kendisine gelen hatralar ve ona mnkeif olan srladr. Gerek sfi srlarnn emnidir ve Rabbna olan ar sevgisinden dolay bu srlara bakasnn muttali olmasn istemez. Dilin suktu avmn, kalbin suktu ise riflerin suktu olarak tanmlanmtr (Aff, 2009: 132). IV. Uzlet ve Halvet brahim Hakk Hazretleri az yemek, az uyumak ve az konumak bahsinden sonra bu alkanlklar kazanma eitimi olan halvetten ve insanlardan uzak yaamak anlamna

54 / Yrd. Do. Dr. Vahit GKTA

EKEV AKADEM DERGS

gelen uzletten bahseder. brahim Hakk hazretlerine gre uzlet, insanlardan uzaklarken Allaha yaknlap tam huzura kavuma anlamna gelir (brahim Hakk, 650). Uzlet, haktan uzaklap, onlardan ayr yaamak anlamnda Arapa bir kelimedir. Mride balang halinde uzlet gerekir. Uzlet uygulamas, hayat ak ierisinde kk zaman dilimlerinde i murakabe, i muhasebe iin yaplr (Cebeciolu, 1997: 730).

Halvet, Arapada yalnz kalp, tenha bir keye ekilme demektir. Tasavvufta ise, zihinsel konsantrasyonu ve baz zel zikirlerle riyazeti gerekletirmek zere, eyhin mridini, karanlk, d dnyadan soyutlanm bir yere, belirli bir sre iin koymasdr. Halvet; Hz. Peygamber (SAS)in vahy gelmeden nce Hirada uzlete ekilme uygulamasndan domutur. Hz. Musann Tur danda krk gnlk Allah ile olan zel grmesinden esinlenerek halvet krk gne hasredilmitir (Cebeciolu, 1997: 321).

Halvetin er dayana itikftr. tikf ibadeti iin kulun kendisini bir mescide hapsetmesidir. Peygamber SAS Efendimiz her Ramazann son on gnnde mescid-i erifte itikafa ekilirdi. Son senesinde de 20 gn itikaf yapmt. brahim Hakk Hazretlerine gre halvete girecek kiinin mutlaka bir mrid-i kmilin gzetiminde olmas gerekiyor. Ayrca aadaki artlar yerine getirmesi gerektiini aksi halde halvetin kendisi iin tehlikeli olacan bildiriyor. Bu artlar u ekilde sralyor:

Mutasavvflarn ounluu halvet ve uzlette Hint ve Hristiyan mistikler gibi arla sapmamlardr. Sosyal hayat btnyle terk etmemilerdir. nsanlarn genelinin standardnda, hayattan nasiplerini almlar, geimlerini temine ynelmiler, almay brakarak dilencilik yapmamlardr. Sufiler gerek uzleti sosyal hayat ve vatanlarn deil, kt sfatlarn terk etmekte grmlerdir. rif, kin ve bindir. Yani bedeniyle halkla olmasna ramen, ruhu ve srryla onlardan uzaktr. Kueyrnin hocas Eb Ali Dekkk yle demitir: nsanlarn giydiini giy, yediklerinden ye. Srnla ise onlardan ayrl!. Bu szn anlam Gerek uzlet insanlardan uzaklamak deil, Allahla kalmaktr. demektir (Aff, 2009: 131). Halvetin faydalar da yle sralanabilir: 1. Dilin afetlerinden uzaklatrr. Zira halvette Allahtan baka konuulacak kimse yoktur.

1. man ve itikattaki tereddtlerini gidermi ve salam bir imana sahip olmaktr. 2. Abdest ve namaza devam etmek, dnyann zevklerinden gemektir. 3. Gnle dnmek, gnln ve ruhun hakikatine ermektir. Halvetin rknleri hususunda da yle buyuruyor: 1. Az yemek, 2. Az uyumak. 3. Az konumak 4. nsanlardan uzak yaamak suretiyle uzlete ekilmek. brahim Hakk Hazretleri, Marifetnmesinde bu maddelere bal olarak halvet usuln etraflca izah ediyor (brahim Hakk, 662).

Modern nsann Br htiyac Olarak Ryazet ve Erzurumlu brahm Hakknn Ryazetle lgL Grler 2. Kalp riya ve mdhene ve riya gibi afetlerden korunmu olur. 3. Dnyadan yz evirme (zhd) ve kanaat meydana gelir. 4. Kt kimselerle lfet etme imkan ortadan kalkar.

55

5. badet ve zikrin okluu ile takva yolu aydnlanm olur.

6. Halvet esnasnda beliren ibadet zevki, kiinin gzel sfatlarla sselenmesine medar olur. 7. Kalp huzura kavuur. 8. Nefsi kin ve dmanlk duygusundan korur.

9. Halvet srasnda devam eden tefekkr kulu Allaha yaklatrr (Eraydn, 1981:63). Tasavvufi riyazette az yemekle ilgili uygulama, amzn en nemli hastalklarndan biri olan ok yemek ve bunun neticesinde ortaya kan salk problemleri bata olmak zere, maddi manevi pek ok rahatszln aresidir. ok konuma ve ok uyuma ise yine zerinde durulmas gereken nemli problemlerdendir. brahim Hakk hazretleri yukarda da ifade ettiimiz gibi zellikle ok yemeyle ilgili problemi geni olarak ele alr ve zm yollarn ortaya koyar. Bu nedenle gnmz insannn nemli hastallarndan olan ok yeme, ok konuma ve uyku dzensizlii gibi hususlara brahim Hakk hazretlerinin ortaya koyduu reeteler ok nemlidir. Kaynaka Aff, Ebul-Al (2009). Tasavvuf, slamda Manev Hayat. ev. Ekrem Demirli, Abdullah Kartal. stanbul: z Yaynclk. Akbulut G., zmen M., Besler T. (2007). Yeni Ufuklara. Bilim Teknik Dergisi, (MartEkim) s. 9. Cebeciolu, Ethem (1997). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Szl. Ankara: Rehber Yaynlar. Eraydn, Seluk (1981). Tasavvuf ve Tarikatlar. stanbul: Marmara lahiyat Fakltesi Yaynlar. Hucvir, Ali b. Osman Cllabi (1982) Keful-Mahcub. Haz.: Sleyman Uluda. stanbul: Dergah Yaynlar. Sertz ., Mete H. (2005). Ege Klinik Psikofarmakoloji Blteni. http://www.genbilim. com/ (Eriim Tarihi: 20.08.2011) brahim Hakk Erzurumi, Marifetnme. Sad.: Abdullah Aydn. stanbul: Akpnar Yaynlar. Sonu

56 / Yrd. Do. Dr. Vahit GKTA

EKEV AKADEM DERGS

Kara, Mustafa (1990). Tasavvuf ve Tarikatler Tarihi. stanbul: Dergh Yaynlar. Schimmel, Annemarie (1999). slamn Mistik Boyutlar. ev. Ergun Kocabyk. stanbul: Kabalc Yaynlar. Serrc, Eb Nasr (1996). el-Lma (slam Tasavvufu). Haz. Hasan Kmil Ylmaz. stanbul: Erkam Yaynlar. Uluda, Sleyman (2005). Tasavvuf Terimleri Szl. II. Bask. stanbul: Kabalc Yaynevi. Ylmaz, H. Kmil (1997). Ana Hatlaryla Tasavvuf ve Tarikatlar. stanbul: Ensar Neriyat.