BML 1043 FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU PENDIDIKAN GEOGRAFI SEMESTER 2 SESI 2010/2011 KUMPULAN C DISEDIAKAN OLEH:

BIL 1. 2. 3. 4. 5. NAMA
NOOR ZAFFIZA BTE MUHAMAD SAIRI NURAIN SYUHADA BINTI ATAM NUR HASILAH BINTI SHANUDDIN ROHANI BINTI ABDUL WAHAB SITI ZUBAIDAH BINTI IBRAHIM

NOM. MATRIK D20091035575 D20091035579 D20091035582 D20091035594 D20091035632

PENSYARAH: EN. NIK HASSAN BASRI NIK AB. KADIR

Isi kandungan

BIL 1.

TAJUK Apakah yang dimaksudkan dengan bunyi bahasa dan bukan bunyi bahasa? Berikan tiga contoh bunyi bahasa dan tiga contoh bukan bunyi bahasa. Dengan memberikan contoh-contoh yang sesuai, huraikan perbezaan bunyi bersuara dan bunyi tidak bersuara. Bunyi vokal- vokal Melayu Depan Tengah Belakang Ciri-ciri setiap vokal. Lambang vokal dan transkripsi. Jadual vokal Melayu. Bibliografi

MUKA SURAT 1

2.

3.

4.

11

5. 6. 7. 8.

14 23 27

1.0 Apakah yang dimaksudkan dengan bunyi bahasa dan bukan bunyi bahasa? Bunyi merupakan gelombang udara yang keluar daripada paru-paru seterusnya ke pita suara, rongga tekak dan keluar rongga mulut atau hidung. Pada umumnya bahasa dapat dikaji dalam tiga bentuk, iaitu dalam bentuk bahasa pertuturan, bahasa tulisan dan bahasa isyarat. Ketiga-tiga bentuk bahasa tersebut mempunyai cara penyampaian dan sistem yang berbeza. Bahasa pertuturan digunakan kebanyakan orang, yang mana didominasikan oleh sistem bunyi. Manakala bahasa tulisan pula berasaskan kepada sistem tulisan satu-satu bahasa. Bahasa isyarat adalah bahasa yang berasaskan pada sistem bahasa isyarat iaitu berbentuk visual yang digunakan oleh masyarakat yang mempunyai kecacatan pendengaran. Memahami perbezaan antara bunyi bahasa dan bukan bunyi bahasa akan memudahkan manusia untuk mentaksir sebarang bentuk bunyi yang dikeluarkan sama ada mempunyai makna tertentu atau pun tidak. Menurut Abdullah Yusoff dan Che Rabiaah Mohamed (2005), bunyi bahasa merupakan bunyi atau gabungan bunyi-bunyi yang dihasilkan melalui rongga pernafasan yang akan membentuk perkataan. Perkataan tersebutlah dinamai sebagai bahasa pertuturan. Hal ini kerana apabila bunyi-bunyi tersebut didengari, bunyi tersebut dapat difahami maknanya oleh mereka yang menggunakan bahasa yang sama. Manakala menurut Abdul Hamid Mahmood dan Nurfarah Lo Abdullah (2007) menyatakan bahawa bunyi bahasa merupakan bunyi yang telah dihasilkan oleh alat artikulasi manusia yang digunakan dalam pertuturan. Alat artikulasi yang mengalami halangan dan ganguan akan menghasilkan pelbagai bunyi bahasa yang akan diterjemahkan dalam bentuk bunyi dan mempunyai makna yang dapat difahami oleh manusia. Pembunyian bahasa bermula apabila udara daripada para-paru di hembus keluar. Semasa proses penghembusan, udara bergerak keluar melalui saluran suara yang melibatkan rongga tekak, rongga mulut dan rongga hidung. Alatan dirongga tekak terdiri daripada glotis, pita suara dan epiglotis. Manakala di rongga mulut pula ialah bibir, gigi, gusi, lelangit, lidah dan anak tekak. Hal ini bermakna, udara dari paru-paru yang keluar melalui alat artikulasi adalah elemen utama dalam berbahasa. Contohnya, bunyi perkataan saya dapat difahami oleh pengguna rumpun

bahasa Melayu dan bagi pengguna bahasa lain perkataan saya tidak membawa apa-apa makna kecuali perkataan saya secara kebetulan ada persamaan dengan bunyi sesuatu bahasa lain.

Bunyi yang dihasilkan tetapi tidak memberikan makna dan maksud tertentu pula dianggap sebagai bukan bunyi bahasa. Menurut Abdullah Yusoff dan Che Rabiaah Mohamed (2005), bunyi-bunyi yang dihasilkan tidak membentuk perkataan atau tidak menyamai manamana bahasa, bunyi tersebut tidak dianggap sebagai bunyi bahasa. Sebaliknya bunyi yang dihasilkan itu sekadar bunyi bersuara tanpa mengandungi apa-apa makna. Namun demikaian, bunyi bahasa tersebut jika dilihat berdasarkan skop pragmatik, bunyi bahasa yang dikeluarkan berkemungkinan mempunyai makna-makna yang tertentu berdasarkan kepada masa dan tempat peristiwa itu berlaku. Contohnya bersiul yang dilakukan oleh jejaka kepada gadis mungkin bertujuan untuk menarik perhatian. Manakala menurut Abdul Hamid Mahmood dan Nurfarah Lo Abdullah (2007), bunyi yang merupakan bukan bunyi bahasa ialah bunyi yang dihasilkan oleh alat artikulasi tetapi tidak mempunyai makna dalam pertuturan harian manusia. Bunyi yang dihasilkan daripada anggota badan manusia yang lain juga bukan bunyi bahasa kerana tidak dikeluarkan daripada alat artikulasi dan juga tidak mengandungi makna dalam bahasa pertuturan manusia. Contohnya ialah bunyi tepuk tangan dan lipatan jari. Berdasarkan kepada pemahaman mengenai bunyi bahasa dan bukan bunyi bahasa telah memudahkan urusan komunikasi manusia. Hal ini adalah kerana, sebarang bunyi yang

dihasilkan dan mempunyai makna tertentu membolehkan manusia memahami hasrat yang cuba disampaikan oleh penutur yang lain. Manakala bukan bunyi bahasa yang tidak memgambarkan apa-apa makna tidak akan ditafsir oleh manusia dan hanya dianggap sebagai lumrah kejadian alam. Perbezaan pemahaman antara bunyi bahasa dan bukan bunyi bahasa juga dapat

mengelakkan kejadian salah tafsiran dan sebagainya.

2.0 Contoh bunyi bahasa dan bunyi bukan bahasa. 2.1 Bunyi bahasa Bil 1 Bunyi Bahasa Bunyi Vokal Bahagian hadapan lidah berperanan menghasilkan bunyi vokal hadapan. Contoh : saya, itu Vokal Belakang [ u ], [ o ] Bahagian belakang lidah berfungsi menghasilkan vokal belakang. Contoh : untuk, orang Vokal Tengah [ e ] Bahagian tengah lidah berfungsi menghasilkan vokal tengah Emak, emas, engkau, lemas 2 Bunyi Konsonan Contoh : kakak, kami, baca, buku, jalan, zaman, syarikat dan Huraian dan Contoh

Vokal Depan [ i ], [ e ], [ a ]

Terdapat 26 konsonan iaitu: (b, c, d, f, g, h, j, k, l, m, n, p, r, s, t, v, w, y, z, ng, ny, sy, kh, gh, dz, th) Terdapat 18 konsonan asli dan 8 konsonan pinjaman. 8 konsonan pinjaman ialah (f, v, z, sy, kh, gh, dz, th) Konsonan-konsonan merupakan bahasa Inggeris. pinjaman dan ini dari bahasa

sebagainya.

Arab

Diftong Au - kerbau, pulau, kalau puncak Ai - balai, salai, kedai Oi - dodoi, amboi, kaloi

Bunyi geluncuran. Mempunyai kelantangan . Diftong hanya hadir dalam perkataan yang mempunyai dua suku kata atau lebih. satu

2.2 Bukan bunyi bahasa Bil Bunyi Bahasa Contoh dan huraian Berdehem, berdengkur, sendawa, bersiul, ketawa dan sebagainya

Bunyi yang dihasilkan oleh alat artikulasi.

Bunyi yang dihasilkan oleh anggota badan manusia.

Menepuk tangan, meramas jari, kentut dan sebagainya.

Bunyi yang dihasilkan oleh binatang.

Berkokok, sebagainya.

mengembek

dan

3.0 Dengan memberikan contoh-contoh yang sesuai, huraikan perbezaan bunyi bersuara dan bunyi tidak bersuara. Penghasilan bunyi vokal dan konsonan adalah bersuara dan tidak bersuara. Perbezaan utama penghasilan bunyi bersuara dengan bunyi tidak bersuara adalah keadaan pita suara. Keadaan pita suara tersebut adalah secara dirapatkan atau dibuka. Semua vokal adalah bunyi bersuara. Tetapi, bagi konsonan pula terdapat yang bersuara dan yang tidak bersuara. Gambar rajah dibawah menunjukkan keadaan pita suara bagi bunyi bersuara dan bunyi yang tidak bersuara.

Rajah 1.0 Keadaan pita suara. Dalam bahasa Melayu terdapat 19 konsonan asli yang boleh dihasilkan melalui bunyi bersuara dan tidak bersuara. Hal ini demikian kerana penghasilan konsonan-konsonan tersebut melibatkan daerah artikulasi tertentu. Antara daerah artikulasi tersebut ialah dua bibir, gusi, lelangit keras, lelangit lembut, pita suara, glotis, dan rongga hidung. Dengan berdasarkan daerah artikulasi dapat membezakan antara bunyi bersuara dengan bunyi tidak bersuara. Oleh itu, jadual dibawah menunjukkan perbezaan dan contoh dalam perkataan bunyi konsonan dengan melibatkan daerah artikulasi. Dengan ini perbezaan lain bunyi bersuara dengan bunyi tidak bersuara adalah melibatkan alat artikulasi cara sebutan yang mempegaruhi pita suara.

Alat artikulasi

Bunyi Bersuara

Bunyi Tidak Bersuara

Vokal konsonan

dan Semua vokal [a,e,i,o,u] Konsonan [b], [d], [g] Konsonan [p], [t], [k], [f], [s].

Letupan dua bibir.

Bunyi konsonan [b]

Bunyi konsonan [p]

Cara penghasilannya adalah dengan Cara penghasilan adalah dengan dua dua bibir dirapatkan untuk bibir dirapatkan sepenuhnya untuk udara

menghalangkan sepenuhnya udara menghalangkan

dari paru-paru yang keluar ke dari paru-paru yang keluar ke rongga rongga mulut. Lelangit lembut dan mulut. Lelangit lembut dan anak anak tekak pula dinaikkan dan tekak pula dinaikkan dan dirapatkan dirapatkan kepada dinding tekak kepada dinding tekak bagi menyekat bagi menyekat udara supaya tidak udara supaya tidak dapat keluar dapat keluar melalui rongga hidung. melalui rongga hidung.

Pita suara dirapatkan. Dengan ini, Pita suara dibuka. Dengan ini, udara udara dari paru-paru keluar dengan dari paru-paru keluar ke rongga mulut menggetarkan pita suara ke rongga tanpa menggetarkan pita suara. Udara mulut dan tersekat sepenuhnya tersekat sepenuhnya pada bibir,

seketika pada bibir mulut, kemudian kemudian dilepaskan serta-merta. udara dilepaskan serta-merta. Antara contoh kehadiran bunyi

Antara contoh kehadiran bunyi konsonan [p] dalam perkataan pula konsonan [b] dalam perkataan ialah ialah [#papan#], [#sepa#], [#atap#].

[#wbuwru#], [#kitab#].

[#wtuwbuh#],

Letupan gusi

Bunyi konsonan [d].

Bunyi konsonan [t].

Cara penghasilannya adalah dengan Cara penghasilannya adalah dengan hujung lidah dirapatkan pada gusi hujung lidah dirapatkan pada gusi untuk membuat sekatan penuh pada untuk membuat sekatan penuh pada arus udara yang keluar dari paru ke arus udara yang keluar dari paru ke rongga mulut. Lelangit lembut dan rongga mulut. Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan dan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan

dirapatkan pada dinding tekak untuk pada dinding tekak untuk menutup menutup rongga hiding supaya rongga hiding supaya udara tidak

udara tidak dapat keluar melalui dapat keluar melalui rongga hidung. rongga hidung. Pita suara dibuka. Dengan ini, udara paru-paru keluar tanpa

Pita suara dirapatkan. Dengan ini, dari

udara dari paru-paru keluar dengan menggetarkan pita suara. menggetarkan pita suara. Antara contoh kehadiran bunyi

Antara contoh kehadiran bunyi konsonan [t] dalam perkataan ialah konsonan [d] dalam perkataan ialah [#tare#] dan [#wpuwtus#]. [#dalam#], [#abad#]. [#pada#] dan

Letupan lembut

lelangit Bunyi konsonan [g].

Bunyi konsonan [k].

Cara penghasilannya adalah dengan Cara belakang lidah dinaikkan

penghasilan lidah

adalah

dengan dan

dan belakang

dinaikkan

dirapatkan pada lelangit lembut dirapatkan pada lelangit lembut untuk untuk membuat sekatan penuh pada membuat sekatan penuh pada arus arus udara yang keluar dari paru- udara yang keluar dari paru-paru ke paru ke rongga mulut. Setelah itu, rongga mulut. Setelah itu, lelangit lelangit lembut dan anak tekak lembut dan anak tekak dirapatkan dirapatkan pada dinding tekak untuk pada dinding tekak untuk menyekat menyekat udara supaya tidak dapat udara supaya tidak dapat keluar keluar melalui rongga hidung. melalui rongga hidung.

Pita suara dirapatkan. Dengan ini, Pita suara dibuka. Dengan ini, udara udara keluar dari paru-paru dengan keluar menggetarkan pita suara. dari paru-paru tanpa

menggetarkan pita suara.

Antara contoh bunyi konsonan [g] Antara contoh bunyi konsonan [k] dalam perkataan ialah [#wguwru#], dalam perkataan ialah [#kawan#], [#aga#], dan [#beg#]. [#bakat#], [#wbuda#].

10

Letusan keras-gusi.

lelangit Bunyi konsonan [ ].

Bunyi konsonan [].

Penghasilannya

adalah

dengan Penghasilannya adalah dengan depan

depan lidah dirapatkan pada daerah lidah dirapatkan pada daerah lelangit lelangit keras-gusi untuk membuat keras-gusi untuk membuat sekatan sekatan pada arus udara dari paru- pada arus udara dari paru-paru ke paru ke rongga mulut. Lelangit rongga mulut. Lelangit lembut dan lembut dan anak tekak dinaikkan anak tekak dinaikkan dan dirapatkan dan tekak dirapatkan untuk kepada menyekat dinding kepada dinding tekak untuk menyekat udara udara daripada memasuki rongga hidung.

daripada memasuki rongga hidung.

Pita suara dirapatkan. Dengan ini, Pita suara dibuka. Dengan ini, udara udara dari paru-paru keluar ke dari paru-paru keluar ke rongga mulut rongga mulut dengan menggetarkan tanpa menggetarkan pita suara dan pita suara dan tersekat pada daerah tersekat pada daerah lelangit keraslelangit keras-gusi. gusi. Antara contoh bunyi konsonan [] Antara contoh bunyi konsonan [] dalam perkataan ialah [#wuga#] dan dalam perkataan ialah [#wcuti#], dan [#whuan#]. [#wsuci#].

11

Dalam jadual ini juga menunjukkan dengan lebih mudah perbezaan konsonan yang bersuara dan tidak bersuara dengan melibatkan alat artikulasi. Bagi konsonan cara sebutan sengau [m], [n], [],dan [] merupakan konsonan bersuara. Daerah sebutan/ Cara sebutan Letupan tak bersuara Letupan bersuara Letusan tak bersuara Letusan bersuara Sengau m n b d g p t Dua bibir gusi Gusi lelangit keras k Lelangit keras Lelangit lembut Pita suara

Geseran tak bersuara Geseran bersuara Getaran Sisian Separuh vokal w

r l y/j

12

4.0 Bunyi- bunyi vokal Melayu

Rajah 2.0: Kedudukan vokal Bahasa Melayu

Dalam rajah 1.0 diatas telah menunjukkan kedudukan vokal dalam bahasa melayu. Terdapat enam jenis vokal iaitu vokal depan [ i ], [ e ], [ a ], vokal tengah [ ] serta vokal belakang terdiri daripada vokal [ u ] dan [ o ]. Bahagian di sebelah kiri merupakan bahagian hadapan lidah dan bahagian kanan merupakan bahagian belakang lidah dan di bahagian tengah merupakan bahagian tengah lidah. Manakala garis yang melintang menunjukkan garis ketinggian lidah yang dinaikkan. Sebagai contoh, bagi menghasilkan bunyi vokal [ i ] dan [ u ] lidah haruslah dinaikkan setinggi mungkin manakala untuk menghasilkan bunyi vokal [ a ], kedudukan lidah terletak paling rendah. Kesimpulannya, dapat kita rumuskan bahawa alat artikulasi lidah merupakan kriteria penting dalam pembahagian bunyi vokal.

13

Cara penghasilan bunyi vokal Jenis vokal Keadaan bibir Vokal depan Sempit Hampar. Depan lidah Menutup dinaikkan setinggi rongga hidung Pita suara [ i ] Kedudukan lidah Lelangit dan Pita suara anak tekak Bunyi vokal

dirapatkan supaya udara

mungkin kea supaya udara keluar dengan rah gusi. tidak keluar. menggetarkan pita suara ke rongga mulut. Separuh sempit Bibir dihamparkan separuh sempit. Depan lidah Dinaikkan dinaikkan separuh untuk menutup Pita suara [e ]

dirapatkan supaya udara dari paru-

tinggi kea rah rongga gusi. hidung supaya udara tidak keluar.

paru keluar.

Separuh luas

Hampar separuh luas.

Depan lidah Dinaikkan dinaikkan separuh rendah rah gusi. untuk menutup kea rongga hidung

Pita

suara

[ ]

dirapatkan supaya udara dari paru parudapat

supaya udara keluar. tidaka dapat keluar. Depan luas Hampar Depan lidah Dinaikkan diturunkan serendah mungkin. menutup rongga hidung. Pita suara [a]

dirapatkan supaya udara dapat keluar.

14

Vokal belakang Belakang sempit Bundar. Belakang lidah dinaikkan setinggi mungkin kearah lelangit lembut. Belakang separuh sempit Bundar. Belakang lidah dinaikkan separuh Dinaikkan supaya menutup rongga Pita suara [o] Dinaikkan menutup rongga hidung supaya udara tidak keluar. dapat Pita suara [ u ]

dirapatkan.

dirapatkan supaya udara dari paru ke mulut menggetarkan pita suara. [ ] parukeluar rongga

tinggi kearah hidung. lelangit lembut.

Belakang separuh luas

Bundar

Belakang lidah dinaikkan kearah lelangit lembut.

Dinaikkan untuk menutup rongga hidung.

Pita

suara

dirapatkan supaya udara dari paru dengan menggetarkan pita suara ke rongga mulut. [] parukeluar

Vokal tengah

Hampar

Tengah lidah Dinaikkan dinaikkan sedikit menutup kea rongga

15

Pita

suara

dirapatkan supaya udara

rah keras.

lelangit hidung

yang

keluar

supaya udara dar paru- paru tidak keluar rongga hidung. dapat ke dari mulut menggetarkan pita suara. rongga

Jadual 1.0: Cara penghasilan bunyi vokal. Jadual 1.0 di atas menunjukkan cara penghasilan bunyi vokal dalam Bahasa Melayu yang terbahagi kepada tiga iaitu vokal hadapan, vokal tengah dan vokal belakang. Maksud vokal menurut Abdul Hamid Mahmood dan Nurfarah Lo Abdullah ( 2007 ), menyatakan bahawa semua vokal bersuara dan apabila vokal itu dihasilkan udara dari paru- paru akan keluar secara berterusan melalui rongga tekak dan rongga mulut tanpa sebarang gangguan atau sekatan. Selain itu, bunyi vokal mempunyai ciri- ciri kelantangan dan kepanjangan. Simbol bagi kepanjangan ialah dengan tanda garis pendek di atas huruf vokal atau tanda titik bertindih di sebelah kanan vokal. Sebagai contoh ialah [ a: ] atau [ ], [ u: ] atau [ ] dan [ i: ] atau [ ]. Selain itu, kriteria yang menentukan jenis- jenis vokal ialah lidah sama ada di bahagian hadapan, tengah atau belakang lidah. Bahagian hadapan lidah untuk bunyi vokal hadapan, tengah lidah untuk bunyi vokal tengah manakala bahagian belakang lidah untuk bunyi vokal belakang. Terdapat empat kriteria yang boleh dirumuskan tentang bunyi vokal iaitu bahagian hadapan lidah memainkan peranan penting sama ada bahagian hadapan, tengah atau belakang, ketinggian lidah sama ada tinggi, separuh tinggi, rendah atau separuh rendah, keadaan bibir sama ada bibir hampar atau bundar dan yang terakhir ialah pembukaan rahang sama ada luas atau sempit.

5.0 Ciri-ciri vokal Vokal ialah bunyi bersuara yang tatkala dihasilkan, udara dari paru-paru keluar berterusan melalui rongga tekak dan rongga mulut tanpa sebarang gangguan atau sekatan (Abdul Hamid Mahmood, 2007). Arbak Othman, 1983 pula menyatakan bahawa vokal adalah bunyi bersuara yang tatkala dihasilkan, udara dari paru-paru keluar berterusan tanpa mengalami gangguan, sekatan auat himpitan yang boleh menimbulkan bunyi-bunyi geseran.
16

Berdasarkan pengertian tersebut dapatlah dirumuskan bahawa vokal merupakan bunyi-bunyi bahasa yang keluar daripada paru-paru melalui pita suara yang digetarkan. Penggetaran pita suara ini tidak menghalang arus udara yang keluar melalui rongga mulut. Bunyi bersuara yang dihasilkan adalah lantang dan lebih jelas daripada bunyi konsonen. Dengan ini peranan pita suara, bibir atas dan bawah, lidah, rongga korongkong dan rongga mulut mencirikan sesuatu bunyi vocal dengan frekunsi yang tertentu.

Rajah 3.0 : Kedudukan vokal Bahasa Melayu

Berdasarkan rajah 1.0, keratan rentas lidah manusia boleh dibahagikan kepada tiga bahagian iaitu lidah depan, lidah tengah dan lidah belakang. Berdasarkan rajah di atas, bahagian sebelah kiri merupakan bahagian depan lidah, manakala bahagian di sebelah kanan merupakan bahagian belakang lidah. Bahagian tengan rajah pula adalah bahagian tengan lidah. Garis melintang yang terdapat pada rajah merupakan gambaran ketinggian lidah apabila membunyikan vokal-vokal tersebut. Hal ini kerana bunyi vokal dapat dibezakan mengikut tinggi atau tendah lidah diangkat ketika membunyikan vokal tersebut.

17

Selain lidah, bibir juga memainkan peranan penting dalam menghasilkan bunyi vokal.

Rajah 4.0 : Keadaan bibir ketika membunyikan vokal.

Cara membunyikan vokal-vokal bahasa Melayu. a) vokal depan sempit [ i ] Lidah, rongga mulut dan bibir merupakan alat artikulasi yang terlibat dalam menghasilkan bunyi ini. Manakala lelangit keras merupakan daerah artikulasi yang terlibat.

18

Bibir dalam keadaan terhampar. Depan lidah dinaikkan setinggi mungkin kea rah lelangit keras tetapi tidak sampai menyentuh lelangit keras. Bagi menutup rongga hidung, anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung. Oleh itu, udara keluar melalui rongga mulut sambil menggetarkan pita suara.

awal Ikan [ #ikan# ] Iman [ #iman# ]

tengah Bila [ #bila# ] Sila [ #sila# ]

akhir Tali [ #tali# ] Padi [ #padi# ]

19

b) vokal depan separuh sempit [ e ]

Bibir berada dalam keadaan terhampar. Depan lidah dinaikkan separuh tinggi ke arah gusi. Bagi menutup rongga hidung, anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung. Oleh itu, udara keluar melalui ronnga mulut sambil menggetarkan pita suara. awal Ekor [ #ewkor# ] Elok [ #ewlo# ] tengah Sepet [ #sepet# ] Leher [ #leher# ] Akhir Sate [ #sate# ] Kole [ #wkole# ]

20

c) vokal depan luas [ a ]

Bibir berada dalam keadaan terhampar. Depan lidah diturunkan serendah mungkin. Bagi menutup rongga hidung, anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan supaya udara tidak keluar melaluo rongga hidung. Oleh itu, udara keluar melalui rongga mulut sambil menggetarkan pita suara.

awal Aku [ #aku# ] Alam [ #alam# ]

tengah Saya [ #saya# ] Hati [ #hati# ]

Akhir Kita [ #kita# ] Bila [ #bila# ]

21

d) vokal tengah pendek [ ]

Bibir berada dalam keadaan hampar dan bundar. Tengah lidah dinaikkan ke arah lelangit keras tetapi tidak sampai menyentuh lalangit keras. Bagi menutup rongga hidung, anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung. Oleh itu, udara keluar melalui rongga mulut sambil menggetarkan pita suara. awal Emak [ #mak# ] Empat [ #mpat# ] tengah Lelah [ #llah# ] Tenat [ #tnat# ]

22

e) vokal belakang sempit [ u ]

Bibir berada dalam keadaan bundar. Belakang lidah dinaikkan setinggi mungkin ke arah lelangit lembut tetapi tidak sampai menyentuh lelangit lembut. Bagi menutup rongga hidung, anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan supaya tidak keluar melalui rongga hidung. Oleh itu, udara keluar melalui rongga mulut sambil menggetarkan pita suara. Awal Ulat [ #ulat# ] Ulam [ #ulam# ] tengah Bulat [ #wbulat# ] Sulam [ #wsulam# ] Akhir Dadu [ #dawdu# ] Batu [ #bawtu# ]

23

f) vokal belakang separuh sempit [ o ]

Bibir berada dalam keadaan bundar. Belakang lidah dinaikkan separuh tinggi ke arah lelangit lembut tetapi tidak sampai menyentuh lelangit lembut. Bagi menutup rongga hidung, anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan supaya udara tidak keluar melalui hidung. Oleh itu, udara keluar melaui rongga mulut sambil menggetarkan pita suara.

awal Ombak [ #omba# ] Obor [ #owbor# ]

tengah Sorak [ #wsora# ] Bola [ #wbola# ]

Akhir Soto [ #wsowto# ] Koko [ #wkowko# ]

24

6.0 Lambang vokal dan transkripsi. 6.1 Lambang vokal Dalam bahasa Melayu, terdapat enam jenis vokal iaitu, [i], [e], [a], [],[u], dan [o]. Vokal-vokal ini terbahagi kepada tiga jenis bunyi iaitu bunyi vokal depan, bunyi vokal tengah dan bunyi vokal belakang. Setiap vokal mempunyai lambang tersendiri. Rajah 1 menunjukkan lambanglambang vokal dalam bahasa Melayu.

Vokal hadapan

vokal tengah

vokal belakang

a
Rajah 5.0: Lambang vokal dalam bahasa Melayu.

25

Dalam bahasa Melayu, terdapat vokal primer dan vokal sekunder. Vokal primer ada enam iaitu a,e,,i,o, dan u. Rajah di bawah menunjukkan lambang vokal primer serta contoh perkataan yang menggunakan vokal-vokal primer. Lambang fonetik [a] [] [i] Contoh perkataan asap,anak ela, semak, sate iring, kita, ciri Tidak terdapat di hujung Nota

[]

emak, tekad

perkataan

[o] [u]

obor, botak ular, sultan, paku

Vokal sekunder pula ialah vokal yang hadir selepas konsonan sengauan iaitu konsonan [m,n,,]. Apabila vokal primer menerima pengaruh konsonan sengauan, vokal tersebut akan menjadi vokal sekunder. Vokal sekunder ini akan menerima tanda nasalisasi/penyegauan (~). Nasalisasi merupakan proses merubah atau memberi nasal (sengau) kepada fonem-fonem. Contoh huruf vokal sekunder ialah [,,,]. Contoh perkataan yang sudah menerima nasalisasi : [#mn#] [#dn#] [#samn#] [#ns#]

26

6.2 Transkripsi Transkripsi ialah penulisan dalam bentuk lambang-lambang fonetik daripada lambang-lambang tulisan huruf-huruf biasa. Transkripsi juga menurunkan lambang-lambang bunyi sebutan ke dalam bentuk lambang-lambang fonetik setepat mungkin mengikut sebutan sebenar penutur sesuatu bahasa (Abdul Hamid Mahmood & Nurfarah Lo Abdullah, 2007). Terdapat dua jenis transkripsi dalam bahasa Melayu iaitu transkripsi fonetik dan transkripsi fonemik. Dua jenis transkripsi ini juga dikenali sebagai transkripsi sempit dan transkripsi luas. Transkripsi fonetik dikenali sebagai transkripsi sempit dan transkripsi fonemik dikenali sebagai transkripsi luas. 6.2.1 Transkripsi fonetik Dalam transkripsi fonetik pengkaji berusaha memberi lambang fonetik secara sangat terperinci dengan bunyi yang diucapkan atau tulisan yang dipindahkan ke dalam transkripsi fonetik tersebut. Terdapat pelbagai lambang dalam transkripsi fonetik ini. Sebagai contoh, lambang pembibiran [], penyegauan nasalisasi [ ], perengkungan [,,], penglelangitkerasan [] dan pengglotisan []. Dalam transkripsi fonetik terdapat segala bunyi segmental, jenis koartikulasi dan juga ciri-ciri suprasegmental yang ditumpangi oleh perkataan atau ayat dalam transkripsi ini. Oleh itu, transkripsi bertujuan untuk mencatatkan setepat mungkin semua sifat yang terdapat pada

pengucapan seseorang penutur yang natif. Walau bagaimanapun, tidak semua bunyi koartikulasi wujud dalam bahasa Melayu (Abdul Hamid Mahmood & Nurfarah Lo Abdullah, 2007). 6.2.2 Transkripsi Fonemik Transkripsi fonemik juga dikenali sebagai transkripsi luas. Dalam transkripsi fonemik tiada koartikulasi. Transkripsi fonemik mencatatkan bunyi-bunyi bahasa dengan menggunakan fonemfonem yang terdapat dalam sesuatu bahasa itu dengan mudah dan secara umum. Oleh itu, transkripsi fonemik adalah berbeza dengan transkripsi fonetik kerana transkrispi fonemik tidak menggunakan ciri-ciri koartikulasi atau ciri-ciri suprasegmental seperti dalam transkripsi fonetik.

27

Transkripsi fonemik hanya bertujuan untuk memberikan lambang-lambang bunyi dengan mudah dalam bentuk lambang bunyi segmental sahaja.

Jadual 3 menunjukkan perbezaan dan persamaan antara transkripsi fonetik dan transkripsi fonemik. Tulisan rumi Saya Mata Untuk Kecuali Jenis Harimau Sauh Transkripsi fonetik [#saja#] [#mata#] [#unto#] [#kuali#] [#ns#] [#harima #] [# uh#] Transkripsi fonemik
[#saja#]

[#mata#] [#unto#] [#kuali#] [#nis#] [#harimau#] [#auh#]

Tulisan rumi 1) Bangunan itu cantik. 2 ) Buku ini keluaran terbaru. 3) Perniagaan saya hampir berjaya.

28

Transkripsi fonetik 1) [ #baunan itu anti #] 2) [# buku in kluaran trbaru #] 3) [# prn agaan saja hampir beryaja #] Transkripsi fonemik 1) [ #baunan itu canti #] 2) [# buku ini kluaran trbaru #] 3) [# prnigaan saja hampir beryaja #] Dalam transkripsi fonetik, mesti terdapat alat artikulasi tambahan, manakala transkripsi fonemik tiada alat artikulasi tambahan. Persamaan antara transkripsi fonetik dan transkripsi fonemik ialah kedua-dua transkripsi ini tidak menggunakan semua tanda baca dalam bahasa Melayu. 7.0 Jadual vokal Melayu. Ketinggian Sempit Separuh sempit Tengah Separuh luas Luas e [ ]* a/ a Hadapan i/ i e/e e/ o [ ]* a [ ]* Tengah Belakang u/ u o/ o

*Bukan standard yang terdapat dalam sebutan loghat atau kata pinjaman. Jadual 2.0: Jadual vokal melayu.

29

Bibliografi

Abdul Hamid Mahmood (1998). Menguasai ejaan baharu bahasa Melayu. Kuala Lumpur Syarikat Percetakan Bintang Baru.

Abdul Hamid Mahmood dan Nurfarah Lo Abdullah ( 2007 ). Linguistik: Fonetik dan Fonologi Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Aslita Sdn. Bhd.

Dewan Bahasa (2005). Menghasilkan bunyi bahasa. Diperoleh pada Januari 21, 2011 dipetik daripada http://www.angelfire.com/journal2/abdullahyusoff/bunyi_bahasa.html pada 21/01/2011.

Dewan Bahasa dan Pustaka (1988). Pedoman umum sebutan baku Bahasa Melayu. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka.

Indirawati Zahid dan Mardian Shah Omar (2006). Fonetik dan Fonologi. Kuala Lumpur : PTS Profesional 2002.

Siti Hajar Abdul Aziz (2008). Bahasa Melayu 1. Selangor : Oxford Fajar Sdn Bhd.

Sistem bunyi bahasa Melayu. Diperoleh pada januari 12, 2011 dipetik daripada http://www.tutor.com.my/tutor/arkib2002.asp?e=STPM&s=BM&b=SEP&m=4&t=&r=m&i=NOTA.

Sistem

Fonologi. Diperoleh pada http://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Melayu

januari

12,

2011

dipetik

daripada

Zaharani Ahmad ( 1993 ). Fonologi Generatif: Teori dan Penerapan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

30