Tema: Alkenet, struktura dhe emrtesa Objektivat: N fund t ors s msimit nxns/i,-ja duhet t jet n gjendje: - T prcaktoj strukturn

e alkeneve dhe tipin e hibridizimit t tyre; - t analizoj n mnyr t krahasuar parametra t alkaneve dhe alkeneve; - t emrtoj prbrje t alkeneve kur sht dhn struktura dhe t ndrtoj strukturn kur sht dhn emri. Mjetet: Teksti, modele t strukturave t alkeneve (t cilat mund t ndrtohen fare leht, duke prdorur topa t vegjl plasteline pr atomet e karbonit dhe atomet e hidrogjenit dhe fije shkrepse pr lidhjet midis tyre) etj. Struktura e msimit: Fazat e strukturs P Strategjit msimore Parashikimi me an t termave Veprimtari e leximit t drejtuar (VLD) Tabela e koncepteve Kohzgjatja e veprimtaris 5 30 10 Organizimi i nxnsve Grupe t mdha nxnsish Grupe me nga 3 deri n 5 nxns.

N P

Zhvillimi i msimit Parashikimi: (Parashikimi me an t termave) N kt stad msuesi paraqet n drras termat: Alken, CnH2n, dehidrogjenizim i alkaneve, lidhje dyfishe midis atomeve t karbonit. M pas klasa ndahet n grupe, t cilave u jepet detyra pr t br sa m shum parashikime me termat e shnuar. Faza quhet e suksesshme n qoft se nxnsit parashikojn q dehidrogjenizimi i alkaneve (pra largimi i hidrogjenit), on n prftimin e alkeneve, t cilt kan lidhje dyfishe. Pra, nga formula CnH 2n+2 me dehidrogjenizim marrim formuln CnH2n. Realizimi i kuptimit:(Veprimtari e leximit t drejtuar, VLD) N kt stad, i cili mund t zgjas rreth 30, msuesi u krkon nxnsve t hapin librat dhe t fillojn t lexojn paragraft e tekstit; bhet lexim me ndalesa. Mbasi nxnsit lexojn paragrafin e par, shtrohen pr diskutim pyetjet n vijim: Pyetje1: Si mund ta marrim formuln e alkeneve CnH2n duke u nisur nga formula e alkaneve CnH 2n+2? Nxnsi 1: Duke ditur q n strukturn e alkeneve karbonet realizojn lidhje dyfishe me njritjetrin, mund t ndodh q dy nga atomet karbon tek nj alkan, njrn nga lidhjet e tyre me atomin hidrogjen ta realizojn me njri-tjetrin me nj lidhje t dyt. Kshtu, formula e alkeneve do t jet CnH 2n. Pyetje 2: Si mendoni ju, a mund t thuhet q alkenet jan hidrokarbure t ngopur? Nxnsi 2: Nuk mund t themi q alkenet jan hidrokarbure t ngopur, sepse ata kan m pak hidrogjene se alkanet, pra alkenet jan hidrokarbure t pangopur.

Lexohet paragrafi tjetr dhe shtrohen pyetjet e mposhtme pr diskutim: Msuesi:- Sa lidhje sigma formon atomi i karbonit, i cili prmban lidhjen dyfishe tek alkenet? Nxnsi 3:- N qoft se marim si shembull etenin, shohim q atomi i karbonit formon tri lidhje (sigma), dy me hidrogjenet dhe nj me atomin tjetr t karbonit dhe nj lidhje . Msuesi:- Si mund t gjykojm pr tipin e hibridizimit tek alkenet, duke u nisur nga lidhjet sigma t atomit t karbonit? Nxnsi 4:- Duke u nisur nga lidhjet mund t gjykojm pr orbitalet hibride. Duke qen se kemi 3 lidhje sigma, ather kemi tri orbitale hibride pra, karboni tek alkenet i sht nnshtruar hibridizimit sp2. Msuesi:- Duke u nisur nga mbulimi i orbitaleve, si mendoni ju, cila nga lidhjet do t jet m e fort, lidhja (pi) apo lidhja (sigma)? Nxnsi 5:- Lidhjet (pi) jan m t dobta se lidhjet (sigma), sepse mbulimi ansor i orbitaleve 2pz sht m i cekt n krahasim m mbulimin q ndodh sipas drejtimit t boshtit (formimi i lidhjes ). Kalohet n leximin e paragrafve t tjer. Shtrohen pyetjet t tjera pr diskutim. Reflektimi: Organizues grafik (tabela e koncepteve) Gjat ksaj faze bhet prforcimi i njohurive. Msuesi u krkon nxnsve t plotsojn nj tabel, e cila duhet t ket pamjen n vijim. Tipi i lidhjes Alkanet Alkenet Njfish C-C Dyfish C=C Struktura Tetraedrike Trigonale Rrotullimi I lir I penguar Hibridizimi sp3 sp2 Formula CnH2n+2 CnH2n

Mjete msimore n kimi Disa nga mjetet msimore m t rndsishme n msimin e kimis jan: - Tabela periodike me perioda t gjata - Modeli i atomit - Tabel e ndryshimit t periodicitetit - Tabel e tipeve t lidhjeve kimike - Modele t formave gjeometrike t molekulave - Modele t hibridizimit - Tabel prmbledhse pr grupet funksionore n prbrjet organike - Model i elementit galvanik - Model i aparatit t elektrolizs KIMI 10 Tema : Elektronegativiteti dhe karakteri i lidhjes kimike Objektivat: N fund t ors s msimit nxns/i,-ja duhet t jet n gjendje: - T argumentoj se si do t ndryshoj karakteri i En, n grupe dhe n perioda; - t bj shpjegimin e tipit t lidhjes kimike duke prdorur konceptin e En. Fjal kye: elektronegativitet (En), afria pr elektronin (A), energji jonizimi (I), rreze (R). Mjetet: Tabel periodike, tekst etj.

Struktura e msimit
Fazat e strukturs P N P Strategjit msimore Di/Dua t di/Msova Di /Dua t di/Msova Organizues grafik Kohzgjatja e veprimtaris 10 25 10 Organizimi i nxnsve T gjith nxnsit Me grupe t vogla Me grupe t vogla

Zhvillimi i msimit Parashikimi: (Di /Dua t di/Msova) Msuesi ndrton n drrasn e zez tabeln e mposhtme Di/Dua t di/Msova. Ai u drejton nxnsve disa pyetje me an t s cilave shqyrtohen informacione nga msimet e kaluara, t cilat lidhen me msimin e ri. Kjo faz zgjat rreth dhjet minuta. Kshtu msuesi drejton pyetjet: - Si ndryshon rrezja n grupet e tabels periodike, duke kaluar nga lart posht? - Si ndryshon rrezja n grupet e tabels periodike, duke kaluar nga e majta n t djatht? - Si formohet lidhja kovalente dhe si klasifikohet ajo? - Si e klasifikojm lidhjen kovalente? Ndrtohen pyetje dhe pr afrin pr elektronin dhe pr energjin e jonizimit. Nxnsit vendosin prgjigjet prkatse n tabel n zrin Di. Di N grupet A rrezja nga lart posht zmadhohet, afria pr elektronin zvoglohet, energjia e jonizimit zvoglohet. N perioda nga e majta n t djatht, rrezja zvoglohet, energjia e jonizimit rritet dhe afria pr elektronin rritet. Pra, rrezja sht n prpjestim t zhdrejt me kto dy parametra. Lidhja kovalente e pastr. Lidhja kovalente polare. Lidhja jonike. Ndrtimi i kuptimit: (Di /Dua t di/Msova) N stadin e par t ksaj faze e cila zgjat 15 msuesi u jep nxnsve informacionin q En = A+I dhe u krkon atyre t arsyetojn pr ndryshimin e En (duke u nisur nga ndryshimi i rrezes , energjis s jonizimit dhe afris pr elektronin), n grupe dhe n perioda t tabels periodike. Nxnsit duhet t mbushin kolonn e dyt t tabels me pyetje mbi ndryshimin e En. Dua t di Msova

Di N grupet A rrezja nga lart posht zmadhohet, afria pr elektronin zvoglohet dhe energjia e jonizimit zvoglohet. N perioda nga e majta n t djatht, rrezja zvoglohet, energjia e jonizimit rritet dhe afria pr elektronin rritet. Pra, rrezja sht n prpjestim t zhdrejt me kto dy parametra. Lidhja kovalente e pastr. Lidhja kovalente polare. Lidhja jonike.

Dua t di Si ndryshon elektronegativiteti n grupe? Si ndryshon En n perioda? Si lidhet ndryshimi i elektronegativitetit me karakterin e lidhjes kimike? Kur nj lidhje e quajm kovalente t pastr, kur e quajm kovalente polare dhe kur e quajm jonike, duke u nisur nga En?

Msova

N stadin e fundit t fazs s realizimit t kuptimit, nxnsit duhet t mbushin kolonn e fundit me njohurit q morn rreth ndryshimit t En dhe ta prdorin kt koncept pr t gjykuar mbi karakterin e lidhjes kimike. Kjo faz mund t zgjas 10. Msuesi: -Sapo tham q E= A+I. Si mendoni se do t ndryshoj ky parametr n perioda? N grupet A? Nxnsi 5: Duke qen se En=A + I, dhe afria pr elektronin nga e majta n t djatht rritet dhe En do t rritet. N kt mnyr vazhdohet dhe me konceptet e tjera. N fund t fazs s realizimit t kuptimit tabela DDM duhet t ket pamje dhe nxnsit duhet t ken arritur vet n konkluzionin se elementi m elektronegativ i tabels sht fluori, kurse ai m elektropozitiv sht franciumi. M pas duke u nisur nga diferencat midis vlerave t elektronegativitetit arrihet n konkluzionet pr tipat e lidhjeve kimike, t cilat pasqyrohen n tabel. Di N grupet A rrezja nga lart posht zmadhohet, afria pr elektronin zvoglohet dhe energjia e jonizimit zvoglohet. N perioda nga e majta n t djatht, rrezja zvoglohet, energjia e jonizimit rritet dhe afria pr elektronin rritet. Pra, rrezja sht n prpjestim t zhdrejt me kto dy parametra. Lidhja kovalente e pastr (jopolare). Lidhja kovalente polare. Lidhja jonike. Dua t di Si ndryshon elektronegativiteti n grupe? Si ndryshon En n perioda? Si lidhet ndryshimi i elektronegativitetit me karakterin e lidhjes kimike? Kur nj lidhje e quajm kovalente t pastr, kur e quajm kovalente polare dhe kur e quajm jonike, duke u nisur nga En? Msova Duke qen se En=A + I A n nj period, nga e majta n t djatht rritet dhe En do t rritet. N grupe, A zvoglohet nga lart posht, En do t zvoglohet (sepse jan n prpjestim t drejt). Gjithashtu i njjti arsyetim edhe pr I (energjin e jonizimit). Nj lidhje sht kovalente e pastr kur diferenca e En sht nga 0-0.4. Lidhja sht kovalente polare kur diferenca e En sht nga 0.5-1.7. Lidhja sht jonike kur diferenca e En sht > 1.7

Prforcimi: (Organizues Grafik) Msuesi n kt faz t prforcimit t njohurive, e cila mund t zgjas rreth 10 minuta, e ndan klasn n grupe dhe u krkon nxnsve t krijojn nj hart, se si mund t lidhen konceptet q msuan me njri-tjetrin, sikurse paraqitet n vijim: ift elektronik i spostuar Diferenca e En 0.5-1.7 ifti i elektroneve n mes t lidhjes Diferenca e En 0-0.4

Lidhja kovalente polare

Lidhje kovalente jopolare

Midis atomeve t ndryshme

Elektronegativiteti

Midis atomeve t njjta

Diferenca e En > 1.7

Metal + Jometal Lidhje jonike

Formohen jone

KIMIA 10

TEMA: EVOLUCIONI I MODELIT T ATOMIT Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi/ja: prgjithson se idet mbi modelin e atomit nuk kan qen gjithmon t njjta dhe t pandryshueshme (niveli i I). prshkruan prpjekjet e vazhdueshme t shkenctarve pr perceptimin e modelit t atomit ( niveli i I) shpjegon eksperimentin e Radhrfordit, sipas t cilit shpjegohet struktura e brendshme e atomit.( niveli i II) krahason modelet e atomit sipas Tomsonit, Radhrfordit dhe Borit ( niveli i III). dallon modelin e atomit sipas Borit. (niveli i II) bn nj prmbledhje me argumente q vrtetojn se atomi sipas Borit sht m I qndrueshm se atomi sipas Radhrfordit dhe Tomsonit. ( niveli i III).

Struktura e msimit
Fazat Parashikimi Ndrtimi i njohurive Metodat D.D.M. D.D.M. Veprimtarit Prmbledhje e asaj ka dim deri tani. Diskutimi i ideve Plotsim i njohurive. Shpjegimi i njohurive t reja. Organizimi Pun n grup. Klasa ndahet n tre grupe. Secili nga grupet prpunon t dhna, vetm pr njrin nga modelet atomike. a) sipas Tomsonit. b) sipas Radhrfordit. c) sipas Borit. Nxnsi dhe msuesi.

Prforcimi

Prmes harts s koncepteve.

Prmbledhje e njohurive t reja n nj hart koncepti.

KIMI 11

TEMA 1.1: KARAKTERISTIKAT PRGJITHSHME T ELEMENTEVE T GRUPIT IA Objektivat: Ne fund te ores se mesimit, nxenesi/ja duhet te jete ne gjendje: Te pershkruaje karakteristika te pergjithshme te elementeve te grupit IA. Te shpjegoje shkaqet e aktivitetit te larte kimik te metaleve te grupit IA. Te hartoje nje organizues grafik, ku te paraqesin konceptet kryesore per metalet e grupit IA. Konceptet kryesore: Metale alkaline, elemente s, elektron valentor, rreze atomike, potencial i jonizimit, veti reduktuese, oksid bazik, baze etj. Mjetet: Tabele periodike, lapsa me ngjyra, shkumesa me ngjyre, tabak letre, tabela e zeze. Struktura e mesimit Fazat e struktures Metodat Veprimtarite e nxenesve dhe koha Diskutim i ideve (35) Nxitje per te zhvilluar te gjykuarin permbledhes (10) Organizimi i nxenesve Te gjithe nxenesit

Parashikimi Ndertimi i njohurive Perforcimi

D.D.M D.D.M Harte koncepti

ZHVILLIMI I MSIMIT Parashikimi: Di /Dua te di/Mesova Mesuesi/ja nderton tabelen e meposhtme ne derrasen e zeze. Nxenesit ndahen ne grupe pune. Grupet e punes punojne me tabaket e letres dhe lapsat me ngjyra mbi tavolinat e tyre te punes. Mesuesi/ja punon ne tabelen e zeze duke perdorur shkumesat me ngjyra dhe ne bashkepunim me nxenesit mbushin kolonen Di, duke evokuar informacionet nga mesimet e kaluara, te trajtuara ne lenden e kimise berthame klasa X. Si p.sh.: ndryshimin e rrezes, energjise se jonizimit dhe afria per elektronin. Gjithashtu, evokohen dhe konceptet per formulen elektronike, numrin e elektroneve ne nivelin e jashtem etj. Kjo faze zgjat rreth dhjete minuta. DI DUA TE DI MESOVA 1.Simbolet e elementeve te grupit IA: Li, Na, K, Rb, Cs, Fr. 2.Te shkruaj formulat elektronike te tyre, p.sh. Na: 1s22s2p63s1 3.RLi < RNa < RK < RRb < RCs < RFr. 4.Vetite reduktuese rriten nga Li Fr. 5.Kane nje elektron valentor. 6.Formojne kation me ngarkese +1. Ndertimi i njohurive: Di /Dua te di/Mesova Ne stadin e pare te kesaj faze, e cila nga 25 qe eshte e gjithe faza, zgjat 15 mesuesi/ja ju kerkon nxenesve qe te mbushin kolonen e dyte te tabeles me pyetje rreth ceshtjeve ne fjale. Me pas ajo ju jep nxenesve informacionin per gjendjen ne natyre, vetite fizike dhe kimike dhe perftimin e metaleve te grupit IA. Ne kete faze tabela duhet te kete formen: DI DUA TE DI MESOVA 1.Simbolet e elementeve te 1. Pse ndryshon rezja, grupit IA: Li, Na, K, Rb, Cs, Fr. potenciali i jonizimit, vetite 2.Te shkruaj formulat elektronike reduktuese etj., nga Li Fr. te tyre, p.sh. Na: 1s22s2p63s1 2. Si ndertohen rrjetat 3.RLi < RNa < RK < RRb < RCs kristalore te tyre. < RFr. 3. Ceshte reja elektronike? 4.Vetite reduktuese rriten nga 4. Pse e percjellin rrymen elektrike? Li Fr. 5. Pse vetite oksiduese te 5.Kane nje elektron valentor. joneve zvogelohen nga 6.Formojne kation me ngarkese Li+ - Fr+ +1. 6. Cilat jane vetite fizike e kimike te tyre? 7. Si perftohen dhe ku perdoren ato? Ne stadin e fundit te fazes se realizimit te kuptimit, nxenesit duhet te mbushin kolonen e

fundit, me njohurite qe mesuan rreth elementeve te grupit te pare. Kjo faze mund te zgjase 10. Ne fund te fazes se realizimit te kuptimit tabela DDM duhet te kete kete pamje:

DI 1.Simbolet e elementeve te grupit IA: Li, Na, K, Rb, Cs, Fr. 2.Te shkruaj formulat elektronike te tyre, p.sh. Na: 1s22s2p63s1 3.RLi < RNa < RK < RRb < RCs < RFr. 4.Vetite reduktuese rriten nga Li Fr. 5.Kane nje elektron valentor. 6.Formojne kation me ngarkese +1.

DUA TE DI 1. Pse ndryshon rezja, potenciali i jonizimit, vetite reduktuese etj., nga Li Fr. 2. Si ndertohen rrjetat kristalore te tyre. 3. Ceshte reja elektronike? 4. Pse e percjellin rrymen elektrike? 5. Pse vetite oksiduese te joneve zvogelohen nga Li+ - Fr+ 6. Cilat jane vetite fizike e kimike te tyre? 7. Si perftohen dhe ku perdoren ato?

MESOVA 1. Msova ndrtimin e rrjeteve kristalore t metaleve. 2. Elektronin valentor, numrin e oksidimit, strukturn e jonit. 3. Kto metale jan nga m aktivet, n krahasim me metalet e tjera t sistemit periodik. 4. Shkaqet e aktivitetit kimik t tyre, si dhe veorit e litiumit. 5. Oksidet e tyre kan veti bazike t theksuara. 6. Rrugn e prftimit industrial t Na dhe prdorimet e tyre.

Perforcimi: Harte koncepti Mesuesi/ja ne kete faze te riperforcimit te njohurive, e cila mund te zgjase rreth 10 minuta, ju kerkon grupeve te punes te kompozojne nje harte se si mund te lidhen konceptet qe mesuan. Me pas mund te coje nje nxenes ne tabele dhe ai te vizatoje harten e koncepteve per elementin qe ka zgjedhur secili grup pune merr ne analize nje nga elementet: Li, Na, K, Rb, Cs.

Reduktues

Formula elektronike 1s22s2p63s1

Valenca I

Na metal i but

Numri i oksidimit 0, +1

Vlersimi i nxnsve: Nxenesit vleresohen per: Argumentet q japin pr shpjegimin e aktivitetit kimik t lart t metaleve t grupit IA. Aftsin e tyre pr t gjeneruar mbi bazn e koncepteve t njohura disa nga veori t prgjithshme t elementeve t ktij grupi. Shprehit e puns n grup. Interpretime, prfundime, prgjithsime, krahasime brenda elementeve t grupit IA.

TEMA 7.3: PARACETAMOLI DHE PRDORIMI I TIJ Objektivat: Ne fund te ores se mesimit, nxenesi/ja duhet te jete ne gjendje: Te identifikoje disa nga vetite fizike me te rendesishme te paracetamolit. Te pershkruaje mekanizmin e veprimit te t ne organizem. Te gjykoje duke krahasuar per efikasitetin e paracetamolit ndaj aspirines. Konceptet kryesore: struktura e paracetamolit, veti fizike te t, mekanizmi i veprimit, dozimi, mbidozimi dhe efektet anesore te pracetamolit. Mjetet: Librat, fletore, flete te fotokopjuara per cdo dyshe nxenesish etj. Struktura e msimit Fazat e struktures Metodat mesimore Veprimtarite e nxenesve dhe koha Diskutim i ideve (5) Organizimi i nxenesve

Parashikimi

Diskutim per njohurite paraprake (Rendit, Kerko, Sheno, Meso) Pyetja sjell pyetjen

Te gjithe nxenesit

Ndertimi i njohurive

Te lexuarit nderveprues (30) Paraqitja grafike e informacionit (10)

Grupe ne dyshe

Perforcimi

Diagrami i Venit

Te gjithe nxenesit

ZHVILLIMI I MSIMIT Parashikimi: Diskutim per njohurite paraprake (Rendit, Kerko, Sheno, Meso) Qe nje ore me pare ju eshte lene detyre nxenesve qe te gjejne te dhena te ndryshme per paracetamolin. Ne fillim te kesaj faze mesuesi/ja shenon pyetje te ndryshme ne derrasa, si p.sh.: Cilat jane vetite fizike te paracetamolit? Cili eshte perdorimi dhe dozimet e t? A mund te kemi efekte anesore nga perdorimi i paracetamolit? Nxnsit diskutojn duke renditur t gjitha njohurit q kan marr pr paracetamolin.

Ndrtimi i njohurive: Pyetja sjell pyetjen Gjate kesaj faze mund te perdoret teknika Pyetja sjell pyetjen. Pyetjet qe jane te formuluara qe me pare ju jepen nxenesve. Mesuesi/ja mund te drejtoje disa pyetje, si: Cili eshte mekanizmi i veprimit te paracetamolit? Nxenesve ju lihet kohe qe te lexojne informacionin ne liber dhe me pas ata ju pergjigjen pyetjeve duke zbatuar tekniken e meposhtme. Per cdo pyetje te dhene ata duhet te mbushin kolonat perkatese sipas specifikes se kolones.

Pyetja:

Cfare da rreth ket informacion?

Cfare po mesoj?

Cfare ndodh: Marredhenia shkak-pasoje

Cili eshte mekanizmi i veprimit te paracetam olit?

Paracetamoli ul temperaturen dhe qeteson dhimbjet

Paracetamoli ka nje veprim selektiv ne tru. Ai frenon veprimin e enzimes ciklooksigjen ze COX3, e cila gjendet ne tru dhe ne palcen kurrizore.

Frenon veprimin e COX 3qeteson dhimbjet, ul ethet. Duke mos vepruar mbi COX1 dhe COX2, ai nuk sherben si antiinflamator dhe per pasoje nuk shkakton efekte anesore gastrointensinale

Shtrohet pyetja tjeter, e cila mund te jete: Cilat jane perdorimet dhe dozimet e paracetamolit? Perdoret e njejta metode per tju pergjigjur edhe kesaj pyetje dhe te gjitha pyetjeve ne vazhdim. 1.Ku tretet paracetamoli? Paracetamoli eshte nje substance ne trajten e pluhurit te bardhe, i cili tretet ne uje, ne alkool, ne aceton, ne glicerol, ne kloroform dhe ne metanol. 2.Pershkruani mekanizmin e veprimit te paracetamolit ne organizem. Baza e mekanizmit te veprimit te paracetamolit eshte veprimi i t selektiv ne tru. Ai frenon veprimin e enzimes ciklooksigjenze COX3, e cila gjendet ne tru dhe ne palcen kurrizore. Gjithashtu duke frenuar veprimin e kesaj enzime, qeteson dhimbjet dhe ul ethet. Paracetamoli nuk vepron mbi COX1 dhe COX2 (dy enzima te tjera) dhe keshtu ai nuk sherben si antiinflamator dhe per kete, nuk shkakton efekte anesore gastrointensinale.

3.Ne cilat raste mund te perdoret paracetamoli si analgezik? Paracetamoli mund te perdoret per te qetesuar dhimbjet e ndryshme trupore, perfshire dhimbjen e kokes, dhimbjen e muskujve dhe te kyceve, dhimbjen e shpines dhe dhimbjeve menstruale. 4.Cilat jane efektet anesore te paracetamolit? Paracetamoli mund te kete efekte anesore vetem nese merret ne menyre te rregullt per nje kohe shume te gjate. Ne kete rast te personat qe e marrin mund te shfaqen akne te lekures (pucrra), crregullime te gjakut dhe fryrje te pankreasit. 5.Pse mbidozimi i t eshte i rrezikshem? Mbidozimi me paracetamol sjell nje sere efektesh negative. Ai eshte shume i rrezikshem per melcine etj. Mbidozimi i paracetamolit (si cdo medikament tjeter) mund te jete shume problematik deri dhe vdekjeprures.

Perforcimi: Diagrami i Venit Per fazen e perforcimit mund te perdorim diagramin e Venit. Mund te ndertohen dy rrathe (ose dy kuadrate), te cilet mbivendosen me njeri-tjetrin dhe u kerkohet nxenesve te japin te perbashketat dhe te vecantat e paracetamolit dhe te aspirines.

Paracetamoli

T prbas hktat

Aspirina

Paracetamoli

- Nuk ka veprim antiinflamator. - Nuk ka efekte anesore gastrointestinale. - Kane mekanizma te ndryshme veprimi ne organizem.

Te perbashketat midis aspirines dhe paracetamolit - Te dy perdoren si analgezik dhe antipiretik. - Jepen pa recete. - Kane efekte anesore, sidomos kur ka mbidozime.

Aspirina

- Ka efekt antiinflamator. - Ka efekt antipllakezor. - Perdorimet me doza te vogla te saj zvogelojne rrezikun per goditjes e zemres. - Ka efekte gastrointensinale.

TEMA 7.2: SINTEZA E ASPIRINS (ACIDI ACETIL SALICILIK) Objektivat: Ne fund te ores se mesimit nxenesi/ja duhet te jete ne gjendje: Te identifikoje reagjente kryesore te cilat jane te domosdoshem per sintezen e aspirines. Te sintetizoje aspirinen ne laborator. Te argumentoje disa nga vetite e aspirines. Konceptet kryesore: sinteze, grup funksionar, reaksion esterifikimi etj. Mjetet: Acidi salicilik, acid acetik, acid sulfurik, balon 100 ml, banje uji, tub testimi, shufer perzierese, termometer, burim gazi, letra te medha format, lapustila etj. Struktura e mesimit Fazat e strukturs Parashikimi Metodat msimore Veprimtarit e nxnsve dhe koha Zhvillimi i fjalorit (5) Organizimi i nxnsve T gjith nxnsit

Parashikimi me terma paraprak Sinteza n laborator e aspirins Kubimi

Ndrtimi i njohurive Prforcimi

Ndrtim i shprehive laboratorike (25) Diskutim i ideve (15)

Grupe n dyshe

Pun me grupe

ZHVILLIMI I MSIMIT Parashikimi: Parashikimi me terma paraprake Gjate kesaj faze mesuesja jep ne derrase termat acid salicilik, acid acetik, anihidrid acetik, reaksion esterifikimi etj. dhe kerkon nga nxenesit te japin sa me shume informacione per keta terma. Ne fund te fazes, nxenesit duhet te kene shkruar dhe reaksionin e bashkeveprimit te acidit salicilik me anhidridin acetik qe si produkte perfundimtare ka acidin acetilsalicilik (aspirinen) dhe acidin acetik. Ndertimi i njohurive: Sinteza ne laborator e aspirines Ne kete faze mesuesi/ja i ndan nxenesit ne grupe treshe dhe duke ndjekur proceduarat e faqes 134 (te librit te nxenesit) i jep kohe te mja_ueshme per te zhvilluar sintezen e aspirines ne laborator (ne kushte ku reagjentet mund te jene me pakice, kjo pune mund te zhvillohet dhe demonstrative). Prforcimi: Kubimi Ne kete faze mund te perdoret metoda e kubimit, ku ne faqet e nje kubi te jene te shkruara: Pershkruaje, Krahasoje, Shoqeroje, Analizoje, Zbatoje dhe Argumentoje, qe te shoqerohen me pyetje te ndryshme (kubat prej letre mund te jene te pergatitura qe me pare nga nxenesit ose gjashte pyetje qe korrespondojne dhe me gjashte stadet e vendosura ne faqet e kubit mund te shenohen dhe ne derrase dhe nxenesit te fillojne dhe te argumentojne pergjigjet e tyre). Keshtu ne faqet e kubit, qe nxenesit mund ti kene perpara ose ne derrasemund te jene shkruar pyetjet: Pershkruaje: Nxenesi/ja duhet te pershkruaje tipin e reaksionit me ane te te cilit u formua aspirina.

(Pergjigje: Reaksioni i formimit te aspirines eshte nje reaksion esterifikimi.) Krahasoje: Duhet ta krahasoje me ke ngjason dhe me ke ndryshon ky produkt. (Pergjigje: Ngjason me paracetamolin dhe ndryshon nga ai nga veprimi ne organizem.) Shoqeroje: Cfare i shkon ne mendje kur po sintetizonin aspirinen? (Pergjigje: Pergjigje e lire nga nxenesit.) Analizoje: Nga cilat struktura eshte ndertuar perberja qe kane sintetizuar? (Pergjigje: Nga struktura e benzenit, nga grupi karboksilik dhe nga nje derivat i acideve karboksilike.) Zbatoje: Per cfare mund te perdoret kjo perberje? (Pergjigje: Kjo perberje mund te perdoret si antipiretik, antiinflamator, ka efekt antitrombotik etj.) Argumentoje: Duke u nisur nga struktura e aspirines argumentoni se cfare produktesh do te jape ajo ne trup kur hidrolizohet. (Pergjigje: Kur kjo strukture hidrolizohet ne trup, nuk eshte gje tjeter vecse rasti i reaksionit te hidrolizes se nje esteri, por duke qene se aspirina eshte nje ester i vecante, ne kete rast nuk do te marrim dy alkoole, por do te marrim nje alkool dhe nje acid. Prania e acidit acetik, i cili formohet nga hidroliza e aspirines ne stomak, mund te jete shkaktare dhe per efektet anesore gastrointenstinale te saj.) Ne fund te kesaj faze nxenesit duhet te kene dhene pergjigjet per pyetjet dhe keto mund te diskutohen nga grupet e nxenesve. Vleresimi i nxenesve: Gjate kesaj ore laboratorike nxenesit mund te vleresohen: Per saktesine e zhvillimit te punes se laboratorit. Per saktesine e pergjigjeve qe kane dhene gjate diskutimit ne klase, ne fazen e perforcimit. Per shprehi te punes se pavarur eksperimentale ne grup.