Gimnazija Muhsin Rizvi Kakanj Izborno podruje: Matematiko-informatiko Odjeljenje: IV 3

PRIVIDNA I APSOLUTNA VELIINA ZVIJEZDA

(seminarski rad iz fizike)

Uenik: Gaguli Eldin

Profesorica: Amra ii

Mart, 2014 Kakanj

Sadraj
SADRAJ ------------------------------------------------------------------------------------------------ 2 1. 2. UVOD----------------------------------------------------------------------------------------------- 3 GLAVNI DIO -------------------------------------------------------------------------------------- 4

2.1. Prividna veliina zvijezda ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 4 2.1.1 Hiparh ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 4 2.1.2 Weber-Fechnerov zakon ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5 2.1.3 Norman Robert Pogson --------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5 2.1.4. Sistemi magnituda -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 8 2.1.5 Fotometri --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 8 2.2 Apsolutna veliina zvijezda --------------------------------------------------------------------------------------------------------- 9

3. 4.

ZAKLJUAK ------------------------------------------------------------------------------------- 11 LITERATURA ----------------------------------------------------------------------------------- 12

1. Uvod
Tema mog seminarskog rada je prividna i apsolutna veliina zvijezda. U nastavku rada u obraditi navedenu temu i navesti najvanije detalje,linosti,zakone i sve to je potrebo , nadam se uspjeno. Ljudi oduvijek imaju potrebu da mjere stvari, pa su pokuali da izmjere i veliinu zvijezda. Na poetku je to normalno bilo preputeno ljudskoj procjeni o veliini neke zvijezde. To se kroz historiju mijenjalo i pronalazila su se bolja rjeenja, jer ne mozemo mjerenje zvijezda prepustiti ljudskom nagaanju i procjeni. Kakve pomake je ovjeanstvo napravilo u tome proitajte u nastavku teksta.

2. Glavni dio
2.1. Prividna veliina zvijezda
Prividna veliina ili sjaj zvijezde je sjaj zvijezde koju vidi posmatra na Zemlji. Prividna(posmatrana) veliina(sjaj) zvijezde se izrazava u prividnim zvjezdanim veliinama ili magnitudama(od latinskog magnitudo) , oznaava se sa m. Prividna veliina zavisi od: koliine energije koju zvijezda emituje u jedinici vremena (njene stvarne veliine) rastojanja koliine meuzvijezdane materije na putu od zvijezde do posmatra

2.1.1 Hiparh
Hiparh (slika 1) (grki ).Roen je oko 190. pr. Kr. a umro je oko 120. pr. Kr. Hiparh je grki astronom, geograf i matematiar. Hiparh se rodio u Niceji (danas Iznik u Turskoj), a umro vjerovatno na otoku Rodu. Smatra se najveim astronomskim promatraem, a po nekima i najveim antikim astronomom. Hiparh je 134. pr. Kr. poredao zvijezde u est razreda prema porastu njihove veliine i sjaja: dodao je najsjajnijim zvijezdama (njih 20) vrijednost od 1, slabijima vrijednost od 2 i tako dalje sve do zvijezda s razredom 6, koje se jedva mogu vidjeti golim okom. Taj nacrt je kasnije prihvatio Ptolomej i slini sistemi jo su uvijek u upotrebi.

Slika 1 Hiparh 4

2.1.2 Weber-Fechnerov zakon

Weber i Fechner su bili psiholozi. Weber-Fechnerov zakon iz 1834. godine glasi: Geometrijskoj progresiji nadraaja odgovara aritmetika progresija reagovanja ula.

U=CR
U - uzrok nadraaja ula R - reagovanje ula C - konstanta Ovaj ce zakon poslije iskoristiti Pogson u astronomiji.

2.1.3 Norman Robert Pogson

Pogson(slika 2) je roen 23. marta 1829. godine u Nothingemu a umro je 23. juna 1891. u Medrasu. On je englesko-indijski astronom.

Slika 2 Pogson

Pogson je uvidio potrebu za tanijim mjerenjem veliina zvijezda. Pa je 1854. godine iskoristio Weber-Fechnerov zakon. Odnos osvijetljenosti dvije zvijezde koje se po veliini razlikuju za jednu magnitudu(m) je konstantan.

Geometrijskoj progresiji osvjetljenosti odgovara aritmetika progresija prividnih zvjezdanih veliina. Pa za dvije zvijezde imamo:

E1/E2=C-(m1-m2)
Odreivanje konstante C:

=> m1-m2=1/logC*log(E2/E1)

E(m)/E(m+1) =C
E(1)/E(6)=E(1)/E(2)*E(2)/E(3)*E(3)/E(4)*E(4)/E(5)*E(5)/E(6)=100=C5

logC=0.4 C=2.512

Pogsonov zakon:

m1-m2=2.5*log(E2/E1)
Iz Pogsonovog zakona mozemo uzvui to da je zvijezda magnitude jedan sto puta vea od zvijezde magnitude est. Svaka je magnituda 2.512 puta vea od prethodne (slika 3). S ovim je se ljestvica magnitude proirila i iznad est(s tim da je granica naeg oka na est pa ne primeujemo nista to ima magnitudu veu od est) i u negativnom smjeru(to su nebeska tijela blia Zemlji i njih lake uoavamo).

Primjeri veliina nekih nebeskih tijela (slika 4).

Slika 3 Odnos magnitude i flukseva

Slika 4 Primjeri veliina prividnih magnituda 7

2.1.4. Sistemi magnituda

Postoji vie vrsta (sistema) magnituda definisanih osetljivou mjernog instrumenta na odreeni interval talasnih duina.

m*=const-2.5*F*

Sistemi magnituda: vizuelne magnitude fotografkse magnitude fotovizuelne magnitude mv ( 550 nm) mpg ( 430 nm) mpv mv

2.1.5 Fotometri
Fotometar je instrument koji mjeri osvjetljenost odnosno prividnu veliinu zvijezda. Osjetljivi su unutar odreenog intervala talasnih duina. Fotometrijski sistemi: UBV Johnson-ov sistem (iroko pojasni sistem) (slika 5) UBVRI (ukljuuje crveni i infracrveni dio spektra)

Slika 5 UBV Johnson-ov sistem

2.2 Apsolutna veliina zvijezda

Apsolutna zvijezdana veliina (M) (ili magnituda, od latinskog magnitudo) predstavlja prividnu zvijezdanu veliinu nebeskog tijela u sluaju kada bi se ono nalazilo na rastojanju od 10 parseka. Ovakva definicija se koristi za objekte u naoj Galaksiji i tijela van Mlijenog puta, dok za tijela u Sunevom sistemu se koristi druga referentna udaljenost i mjeri se sjaj kakav bi tijelo imalo na udaljenosti od 1 AJ.

m-M=2.5*log(EM/Em) m-M=2.5*log((I/r210)/(I/r2)) m-M=2.5*log(r/r10)2 m-M=5*log(r/10) m-M=5*logr-5 M=m+5-5*logr M=m+5+5*log r[pc] [] ; r10=10 pc

Pojam apsolutne veliine zvijezda je uveo Ejnar Hertzsprung(slika 6). Ejnar Hertzsprung je roen 8 oktobra 1873. godine a umro je 21 oktobra 1967. godine. Bio je Danski hemiar i astronom. Pojam apsolutne veliine uveo je 1905. godine.

Slika 6 Ejnar Hertzsprung

Primjeri apsolutnih magnituda zvijezda u odnosu na Sunce(slika 7).

Slika 7 Apsolutne magnitude zvijezda u odnosu na Sunce

10

3. Zakljuak

Na osnovu svega napisanog zakljuujem da je ovjeanstvo napravilo vidan pomak u mjerenju zvijezda. Od Hiparhovog sistema od est magnituda pa do Ejnarove apsolutne magnitude. Doli smo do toga da egzaktnije moemo predstaviti veliinu zvijezde , to je u fizici veoma bitno. Ipak nemamo toliku tanost kao to imo sa veliinama metar i sekunda , jer su one osnovne jedinice i precizno su definisane SI standardom. Za sada imamo prihvatljivu tanost jedinica za veliinu zvijezda ali da li e to biti dovoljno u budunosti , mislim da ne. Ako mislimo realizovati meugalaktika putovanja onda emo morati nai bolje rjeenje.

11

4. Literatura
1. Gaparovi R., Muminovi M.: Astronomija , 1982. godina , Sarajevo 2. Hawking S. : Teorija svega , 2007. godina , London 3. www.wikipedia.org 4. forum.astronomija.co.rs 5. www.astronomija-bih.com

12

Komentar:

13