T kuptojm

argumentet
Argumentet
Argumentet paraqiten n dy forma: deduktive
dhe induktive:
Nj argument deduktiv synon t siguroj
mbshtetje logjike prfundimtare pr
prfundimin e tij

Nj argument induktiv synon t jap
mbshtetje t mundshme, jo prfundimtare, pr
prfundimin e tij
Argumenti deduktiv
Argumenti deduktiv q arrin t siguroj nj
mbshtetje logjike, e cila sht vendimtare,
thuhet se sht i vlefshm. Kurse nj argument
deduktiv q nuk siguron nj mbshtetje logjike
sht i pavlefshm.
Nj argument deduktiv i vlefshm sht i till
q, nse premisat e tij jan t vrteta, ather
edhe prfundimi i tij duhet t jet i vrtet.
Dmth. Nse premisat jan t vrteta, nuk ka sesi
prfundimi t jet i rrem.
Argument deduktiv i vlefshm

T gjith qent kan pleshta
Bouser sht qen
Kshtu q Bouser ka pleshta

T gjith njerzit jan t vdekshm
Sokrati sht njeri
Pr rrjedhoj, Sokrati sht i vdekshm

[Premis] Nse aborti merr nj jet njeriu,
ather ai sht vrasje. [Premis] Aborti merr
jet njeriu. [Prfundimi] Kshtu q
domosdoshmerisht rrjedh q aborti sht vrasje.

Argument deduktiv i pavlefshm
T gjith qent jan gjitar
T gjitha lopt jan gjitare
Rrjedhimisht, t gjith qent jan lop


Nse Sokrati ka brir, ai sht i vdekshm
Sokrati sht i vdekshm
Rrjedhimisht, Sokrati ka brir
Argumenti induktiv
Argumenti induktiv q arrin t siguroj mbshtetje
logjike t mundshme, por jo prfundimtare pr
konkluzionin e tij, thuhet se sht argument
induktiv i fort. Nj argument induktiv q dshton
n prpjekjen pr t dhn nj mbshtetje t till,
thuhet se sht i dobt. Nj argument induktiv i
fort sht ai q nse premisat e tij jan t vrteta,
prfundimi i tij ka gjasa ose mundsi t jet i vrtet.
Argumente deduktive t vlefshme
Argumente induktive t forta
Shumica e qenve kan pleshta
Pr rrjedhoj, qeni im Brouser mund t ket
pleshta

Nntdhjet e tet pr qind e njerzve jan t
vdekshm
Sokrati sht njeri
Rrjedhimisht, Sokrati ka gjasa t jet i vdekshm
Vlefshmria logjike, ose forca logjike, sht
karakteristik thelbsore e argumentit t mir.
Por q nj argument t jet i mir krkohet
shum m tepr sesa nj struktur e mir.
Argumentet e mira kan edhe premisa t
vrteta. Nj argument i mir sht ai q ka
strukturn e duhur dhe premisa t vrteta





T gjith derrat mund t fluturojn
Vaughn sht derr
Rrjedhimisht, Vaughn mund t fluturoj

Premisat jan t rreme
Prfundimi rrjedh logjikisht nga premisat
Argument deduktiv i vlefshm me premisa t
rreme, por argument jo i mir
Nj argument deduktiv i vlefshm me premisa t
vrteta thuhet se sht i qndrueshm
Argumentet deduktive t vlefshme mund t
ken premisa t vrteta, ose t rreme, dhe
rrejdhimisht prfundime t vrteta ose t rreme.
Argumentet deduktive t vlefshme mund t
ken premisa t rreme dhe nj prfundim t
rrem, premisa false dhe nj prfundim t
vrtet. Por argumenti i vlefshm nuk mund t
ket premisa t vrteta dhe prfundim t rrem.
Premisa t rreme, prfundim i rrem:
T gjith qent kan lopatza
T gjitha macet jan qen
Pr rrjedhoj, t gjitha macet kan lopatza

Premisa t rreme, prfundim i vrtet:
Bouser sht mace
T gjitha macet jan gjitar
Per rrjedhoj Bouser sht gjitar

Premisa t vrteta, prfundim i vrtet:
Bouser sht qen
T gjith qent jan gjitar
Pr rrjedhoj, Bouser sht gjitar
Kur argumentet induktive t forta kan premisa t
vrteta thuhet se ata jan logjik.

Dallimi Induktiv Deduktiv
Lloji i mbshtetjes q argumenti deduktiv i jep
prfundimit sht absolut
Prfundimi rezulton i vrtet ose i rrem. Nuk ka t
mesme t s vrtets dhe as t pavrtets.
Nga ana tjetr, mbshtetja q nj argument induktiv
mund ti jap nj perfundimi shkon nga e dobt
deri n shum e fort.
Argumenti deduktiv synon t siguroj mbshtetje
prfundimtare pr konkluzionin e tij.
Argumenti deduktiv q arrin t siguroj mbshtetje
prfundimtare pr premisat e tij thuhet se sht i vlefshm
Argument i vlefshm sht ai q kur nuk ka premisa t vrteta
edhe prfundimin duhet ta ket t vrtet
Argumenti deduktiv i vlefshm me premisa t vrteta thuhet se
sht i qndrueshm
Argumenti induktiv synon t siguroj mbshtetje t mundshme
pr prfundimin e tij
Nj argument induktiv q arrin t siguroj mbshtetje t
mundshme pr prfundimin e tij thuhet se sht i fort.
Argument i fort sht ai q, nse ka premisa t vrteta ,
prfundimi i tij ka gjasa t jet i vrtet
Argumenti induktiv i fort dhe me premisa t vrteta thuhet se
sht logjik
Argumentet deduktive dhe induktive

Gjykimi i argumentave

Katr hapa:
Hapi 1: Gjeni prfundimin e argumentit dhe m pas
premisat e tij

Hapi 2: Bni pyetjen: A sht ky rasti kur, nse
premisat jan t vrteta, prfundimi duhet t jet i
vrtet? Nse prgjigja sht po, trajtojeni
argumentin si deduktiv, sepse ka shum gjasa qe ai
t siguroj mbshtetje prfundimtare pr
prfundimin e tij. Ather kemi t bjm me nj
argument deduktiv t vlefshm, por duhet t bni
kujdes m par nse sht i qndrueshm. Nse
prgjigja sht jo, kaloni n hapin tjetr
Gjykimi i argumentave

Hapi 3: Bni pyetjen: Mos sht ky rasti kur, nse premisat
jan t vrteta, prfundimi ka gjasa t jet i vrtet?
Nse prgjigja sht po, trajtojeni argumentin si
induktiv sepse gjasat jan q t synoj t ofroj
mbshtetje t mundshme pr prfundimin e tij. Ather
argumenti sht induktiv i fort dhe ju duhet t shikoni
nse sht logjik. Nse prgjigja sht jo, kaloni n
hapin tjetr.

Hapi 4: Bni pyetjen: Mos argumenti synon t siguroj
mbshtetje prfundimtare apo t mundshme pr
prfundimin e tij, por nuk ia arrin ksaj?
Nse mbrrini n kt hap, duhet t keni eleminuar dy
mundsi: nj argument t vlefshm dhe nj t fort.
Mundsit q ju mbeten jan nj argument pa vler dhe
nj argument i dobt
Gjykimi i argumentave

Argumentet e kqija nganjher mund t duken si
argumente t mira, sepse forma e tyre, sht e
ngjashme me at t argumentave t besueshme

Argumentet shpesh shoqrohen me fjal apo fraza
q i identifikojn ata si deduktiv apo induktiv.
Termat q sinjalizojn nj argument deduktiv
prfshijn: Domosdoshmrisht rrjedh q,
logjikisht rrjedh q, absolutisht dhe sigurisht.
Fjalt q sinjalizojn nj argument induktiv
prfshijn: me gjas, probalisht, shanset jan
q, rrethanat jan q
Procedura me katr hapa
[Premis] Nse nuk marrim masa pr t
frenuar epidemin masive t SIDA-s n Afrik, i
gjith kontinenti do t shfaroset brenda gjasht
muajve. [Premis] Fatkeqsisht, ne nuk do t
marrim asnj mas pr epidemin masive t
SIDA-s n Afrik. [Prfundimi]
Domosdoshmrisht rrjedh se e gjith Afrika do
t shfaroset brenda gjasht muajve.
Procedura me katr hapa
Shembull: Pjesa m e madhe e njerzve q prdorin
marijuan jan harraq dhe t paprgjegjshm.
Duket sikur ti pi marijuan tr kohn. Ergo, je
harraq dhe i paprgjegjshm. E fut dot n kok
kt?
Hapi 1: Prfundimi: Ergo, je harraq dhe i
paprgjegjshm. Premisat: Pjesa m e madhe e
njerzve q prdorin marijuan jan harraq dhe t
paprgjegjshm. Duket siku ti pi marijuan tr
kohn.
Hapi 2: I pavlefshm si argument deduktiv
Hapi 3: Induktiv i fort
Hapi 4: Nuk sht i zbatueshm
Procedura me katr hapa
Shembull:
Ethel ka mbaruar Universitetin e Mbretreshs.
Nse ka mbaruar kt universitet, ather
intelekti i saj ka gjasa t jet i nivelit t lart.
Ajo ka intelekt t nivelit t lart.
Hapi 1: Prfundimi: Ajo ka intelekt superior
Premisat: Ethel ka mbaruar Universitetin e
Mbretreshs. Nse ka mbaruar Univeristetin
e Mbretreshs, ajo ndoshta ka intelekt
superior.
Hapi 2: Jo deduktiv i vlefshm
Hapi 3: Induktiv i fort
Hapi 4: Nuk zbatohet
20
Tregoni nse argumentet jan t vlefshm apo t
pavlefshm, t fort apo t dobt.
Nse The Globe and Mail raporton fillimin e lufts n Irak,
ather n at vend ka filluar lufta. The Globe and Mail ka
raportuar pikrisht kt gj

Mendimin e ke ose logjik ose emocional. Logjik duket q nuk
sht. Kshtu q sht emocional

Nse Shtetet e Bashkuara jan t gatshme t fillojn luftn n
Lindjen e Mesme, kjo bhet vetm se ato duan rezervat e nafts
q ka ky rajon. Duket qart se Shtetet e Bashkuara jan gati t
hapin luft atje. Shtetet e Bashkuara duan naftn.

Mua m plqen gjeometria. Msuesi i gjeomatris m ka qejf.
Pr rrjedjoj, n gjeometri do t marr not t shklqyer.
21
Gjetja e pjesve q mungojn
Armt e vogla jan t rralla n Kanada, por mundsia pr t
pasur pushk dhe arm gjahu prbn rrezik pr vdekje dhe
plagosje. Duhet t ndalohen pushkt dhe armt e gjahut.

Premisa e shtuar: (Gjithshka q paraqet rrezik vdekjeje apo
plagosje duhet t ndalohet)

Armt e vogla jan t rralla n Kanada, por mundsia pr t
pasur pushk dhe arm gjahu prbn rrezik pr sigurin publike.
Gjithshka q paraqet rrezik vdekjeje apo plagosje duhet t
ndalohet. Rrjedhimisht, duhet t ndalohen edhe pushkt dhe
armt e gjahut.

22
Gjetja e pjesve q mungojn
Kujtdo q sht i etur pr pushtet politik, nuk mund ti besohet q
ti shrbej interesit publik- Kryeministrit Blouhard nuk mund ti
besohet shrbimi ndaj interesit publik.

Premisa e shtuar: (Kryeministri Blouhard sht i etur pr pushtet
politik)

Kujtdo q sht i etur pr pushtet politik, nuk mund ti besohet q
ti shrbej interesit publik. Kryeministrit Blouhard sht i etur pr
pushtet publik. Atij nuk mund ti besohet shrbimi ndaj interesit
publik

23
Tre hapat:
Hapi 1: Krkoni t zbuloni nj premis t besueshme, e cila do ta
bnte argumentin t vlefshm dhe q do t siguronte lidhjen e
nevojshme midis premiss dhe prfundimit
Zgjidhni premisn:
a) q sht m e besueshme, dhe
b) q prputhet m mir me qllimin e autorit
Hapi 2 : Krkoni nj premis t besueshme q do ta bnte
argumentin t fort n shkalln m t lart t mundshme. Nse
premisa e przgjedhur nuk sht e besueshme, ose nuk
prputhet me qllimin e autorit, konsiderojeni argumentin t
pariparueshm.
Hapi 3 : Vlersoni argumentin e riformuluar.
24
Shembull
Prdorimi i marijuans duhet t legalizohet, sepse sht
nj veprim q sjell knaqsi n jetn e njerzve.
Premisa e shtuar: do akt q sjell knaqsi n jetn e
njerzve duhet t lejohet me ligj.
Pr ta br argumentin t fort: Disa akte duhet t
lejohen thjesht sepse ato sjellin knaqsi n jetn e
njerzve
25
Pr seciln nga argumentet identifikoni premisat e
nnkuptuara q e bjn argumentin t vlefshm
do antar i parlamentit q kapet duke shprdoruar
fondet e fushats duhet t dorzoj mandatin.
Antari i nderuar i Algoma- Kauskasing duhet t
dorzoj mandatin.
Autorja e librit t ri mbi luftrat intervencioniste sht
ose e njanshme ose e paaft si gazetare. I bie t
jet e njanshme.
Kriminaliteti n Kanadan Atlantike sht shum i
ult. Kriminaliteti n shumicn e qyteteve t mdha
n pjesn perndimore sht i ult. Kshtu q
kriminaliteti n Toronto duhet t jet shum i ult.
26
Antari i nderuar i parlamentit nga Algona-
Kaukasing u kap duke shprdoruar fondet e
fushats.
Ajo nuk sht e paaft
Prqindjet e vrasjeve n thuajse t gjitha
qytetet e Kanadas Qendrore jan shum t
ulta
27
Modelet e argumentit
Nse kjo pun ia vlen t bhet, ather ajo vlen t bhet mir
Kjo pun ia vlen t bhet
Pr rrjedhoj, ia vlen t bhet mir

Nse p, ather q
p
pr rrjedhoj, q

Modele deduktiv dhe t kushtzuar
Pjesa e par e nj premis t kushtzuar (pjesa nse) quhet
antecedenti. Pjesa e dyt (pjesa ather) quhet konsekuenti
Modeli i kushtzuar quhet pohimi i antecedentit ose modus
ponens
28
Modelet e argumentit
Nj tjetr argument i zakonshm i kushtzuar quhet mohimi i
konsekuentit ose modus tollens:
Nse Austini sht i lumtur, ather edhe Barbi sht e lumtur
Barbi nuk sht e lumtur
Pr rrjedhojAustini nuk sh i lumtur

Formula e modus tollens sht:
Nse p, ather q
Jo q,
pr rrjedhoj, jo p

Si modus ponens, edhe modus tollens sht gjithmon i
vlefshm
29
Modelet e argumentit
Nj argument i tret i forms s kushtzuar sht: silogjizmi
hipotetik. Nj silogjizm sht nj argument deduktiv i prbr
nga tre pohime: dy premisa dhe nj prfundim (Edhe modus
ponens e modus tollens jan silogjizma)
Ne nj silogjizm hipotetik, t tria pohimet jan t kushtzuara
dhe argumenti sht gjithmon i vlefshm:
Nse Ajaksi vjedh parat, do t shkoj n burg
Nse Ajaksi shkon n burg, familja e tij do t vuaj
Pr rrjedhoj, nse Ajaksi vjedh parat, familja e tij do t vuaj

Nse p, ather q
Nse q ather r
Pr rrjedhoj, nse p.
ather r
30
Argumente kushtore jo t vlefshme:
Mohimi i antecendetit
Nse Ajnshtajni ka shpikur motorin me avull, ather ai sht shkenctar i madh
Ajnshtajni nuk e ka shpikur motorin me avull
Pr rrjedhoj, ai nuk sht shkenctar i madh

Nse p, ather q
Jo p,
Pr rrjedhoj jo q

Pohimi i konsekuentit
Nse Brandon sht kryeqyteti i Manitobs, ather Brandon sht n Manitob
Brandon sht n Manitob
Pr rrjedhoj, Brandon sht kryeqyteti i Manitobs

Nse p, ather q
q
Pr rrjedhoj, p
31
Silogjizmi veues: (argument i zakonshm jo
kushtzues)
Ralfi ose ka dal me qenin, ose ka ndenjur
n shtpi
Ai nuk ka dal me qenin
Pr rrjedhoj, ka qndruar n shtpi

Ose p, ose q
Jo p
Ather q
32
Shembull
Nse vikingt do ta kishin ndrtuar at mur, do t ekzistonin prova
arkeologjike pr kt.
Por nuk ka prova t tilla
Pra, vikingt nuk e kan ndrtuar at mur
I vlefshm, modus tollens
Nse CBC News shmang lajmet e tndsishme, ather ajo sht e
paprgjegjshme.
CBC News nuk sht e paprgjegjshme
Pra, CBC News nuk shmang lajmet e rndsishme
I vlefshm modus tollens
Nse perceptimet jasht shqisore do t ishin t vrteta, parashikimet e
njerzve me aftsi t tilla do t ishin plotsisht t besueshme
Perceptimet jasht shqisore jan t vrteta
Pr rrjedhoj, prashikimet t tilla jan plotsisht t besueshme
I vlefshm modus ponens
Diagrama e argumentave
Nuk ka asnj dyshim n mendjen time. Prandaj jam i
bindur q kolonel Mustard sht vrassi. Po ta
kishte br vrasjen, gjasat jan q do t kishte
njolla gjaku n mngt e kmishs. Njollat jan t
vogla, por ama jan. Cdo njeri i kujdesshm sht
n gjendje ti shoh. Gjithashtu, Kolonel Mustard
kishte mundsi t siguronte armn e vrasjes koh
m par se t kryhej krimi. Dhe prderisa nga t
gjith njerzit q u ndodhn n shtpi n at koh,
vetm ai nuk ka nj alibi t fort, vrassi duhet t
jet ai.
1. Nnvizimi i premisave apo i fjalve q tregojn
prfundimin. (pr rrjedhoj, prderisa, sepse)


Nuk ka asnj dyshim n mendjen time. Prandaj jam i bindur
q kolonel Mustard sht vrassi. Po ta kishte br vrasjen,
gjasat jan q do t kishte njolla gjaku n mngt e
kmishs. Njollat jan t vogla, por ama jan. Cdo njeri i
kujdesshm sht n gjendje ti shoh. Gjithashtu, Kolonel
Mustard kishte mundsi t siguronte armn e vrasjes koh
m par se t kryhej krimi. Dhe prderisa nga t gjith
njerzit q u ndodhn n shtpi n at koh, vetm ai nuk
ka nj alibi t fort, vrassi duhet t jet ai.
M pas numrojm t gjitha kumtet (vetm
kumtet)


(1) Nuk ka asnj dyshim n mendjen time. (2) Prandaj jam
i bindur q kolonel Mustard sht vrassi. (3) Po ta kishte
br vrasjen, gjasat jan q do t kishte njolla gjaku n
mngt e kmishs. (4) Njollat jan t vogla, por ama jan.
(5) do njeri i kujdesshm sht n gjendje ti shoh. (6)
Gjithashtu, Kolonel Mustard kishte mundsi t siguronte
armn e vrasjes koh m par se t kryhej krimi. (7) Dhe
prderisa nga t gjith njerzit q u ndodhn n shtpi n
at koh, vetm ai nuk ka nj alibi t fort, vrassi duhet
t jet ai.
Eleminojm t gjitha kumtet e teprta, ato q nuk jan as
premisa dhe as prfundime, ato q nuk thon gj dhe nuk
jan gj tjetr vecse informacion baz, si dhe gjith
materialin tjetr pa lidhje logjike.

(1) Nuk ka asnj dyshim n mendjen time. (2) Prandaj jam
i bindur q kolonel Mustard sht vrassi. (3) Po ta kishte
br vrasjen, gjasat jan q do t kishte njolla gjaku n
mngt e kmishs. (4) Njollat jan t vogla, por ama jan.
(5) do njeri i kujdesshm sht n gjendje ti shoh. (6)
Gjithashtu, Kolonel Mustard kishte mundsi t siguronte
armn e vrasjes koh m par se t kryhej krimi. (7) Dhe
prderisa nga t gjith njerzit q u ndodhn n shtpi n
at koh, vetm ai nuk ka nj alibi t fort, vrassi duhet
t jet ai.
Diagrama
Numrat e premisave brenda katrorve
N rreth numrin e pjess q shnon prfundimin
Cdo shigjet prfaqson nj lidhje logjike midis premiss dhe
prfundimit












Nj premis e pavarur ofron mbshtetje pr nj prfundim pa
ndihmn e nj premise apo premisave t tjera.


3 4 6 7
2
Diagrama
(1) Nse Marla e blen shtpin n periferi, ajo do t jet
m e gzuar dhe m e shndetshme. (2) Ajo po e blen
shtpin n poriferi. (3) Pra, ajo do t jet m e gzuar
dhe m e shndetshme.


1 2
3
39
Prfundime
Diagramat: Hap pas hapi

Nnvizoni t gjitha fjalt premis ose fjalt
prfundimtare. Pastaj numroni kumtet
Kryqzoni t gjitha tepricat pa lidhje
Vizato diagramn, duke prdorur katrort pr
premisat,dhe rrethet pr prfundimet

40
Vlersimi i argumenteve t
gjata
Vetm nj pjes e vogl e shkrimit mund t
prmbaj thnie q shrbejn si premisa
dhe prfundim (pjesa tjetr prbhet nga
informacion shpjegues, shembuj, ilustrime)
Premisat ose prfundimi mund t jen t
nnkuptuara
Shum punime t gjata q pretendojn se
jan t mbushura me argumente, n fakt
prmbajn shum ose asnj argument

41
Hapi 1: Studiojeni tekstin deri sat a kuptoni
n hollsi.
Hapi 2: Gjeni prfundimin
Hapi 3: Identifikoni premisat
Hapi 4: Bni diagramn e argumentit