Zadatak 1. U temenima kvadrata stranice a (Sl.

1) nalaze se mala tela istoimene koliine

naelektrisanja C 10 4
11
= +Q u vakumu. Koliku koliinu elektriciteta negativnog znaka
treba postaviti u taku preseka dijagonala, da bi rezultujua sila na svako naelektrisanje
bila jednaka nuli?

Sl.1
Reenje:
Kulonove sile izmeu naelektrisanja smetenih u temenima 2, 3 i 4 i
naelektrisanja u temenu 1, dati su Kulonovim zakonom sledeim izrazima:
021 2 2
r F F

= ,
2
2
k
a
QQ
F = ;
031 3 3
r F F

= ,
2
3
2
k
a
QQ
F = i
041 4 4
r F F

= ,
2
4
k
a
QQ
F = ,
gde je
2
2
9
C
Nm
10 9 k = , a
021
r

,
031
r

i
041
r

su jedinini vektori meusobnog rastojanja

naelektrisanih tela, orjentisanih prema telu na koje sile deluju. Intenzitet rezultujue sile
svih pozitivnih naelektrisanja koja deluju na telo naelektrisanja u taki 1 je:
4
4
4
4
2
2
2
4
2
2 3
k
2
k
a
Q
a
Q
a
Q
F F F F + + = + + = ,
( ) 1 2 2
2
k
2
2
+ =
a
Q
F .
U taku 0 treba postaviti negativno naelektrisanje
x
Q koje e na naelektrisanje u taki 1
delovati silom F' , koja je po pravcu i intenzitetu jednaka sili F , a po smeru suprotna.
013
r F F

' = ' ,
2 2
2
k
) 2 2 (
k
a
QQ
a
QQ
F
x x
= = ' .
Dakle
( )
2 2
2
2
k 1 2 2
2
k
a
QQ
a
Q
x
= + ,
pa je
( ) C 10 28 , 38 1 2 2
4
12
= + =
Q
Q
x
.

Zadatak 2. Dva takasta nelektrisanja se nalaze u vazduhu na rastojanju od cm 50 . Na
koje rastojanje treba postaviti ta naelektrisanja u ulje relativne dielektrine konstante
5 = c
r
pa da se Kulonova sila ne promeni.

Reenje:
Intenziteti Kulonovih sila u vazduhu i ulju datie su izrazima:

2
1
2 1
k
r
Q Q
F
V
= i
2
2
2 1
k
r
Q Q
F
r
U
c
= .
Izjednaavanjem ovih izraza dobija se:

2
2
2 1
2
1
2 1
k
r
Q Q k
r
Q Q
r
c
= ,
2
2
2
1
1 1
r r
r
c
= ,
pa zamenom datih vreednosti sledi
cm 36 , 22 500
2
= = r .


Zadatak 3. U take A i B formiranog elektrinog polja unesena su naelektrisanja
C 10 2
6
1

= Q i C 10 6
6
2

= Q . Pri tome na naelektrisanje
1
Q deluje sila
N 04 , 0
1
=
A
F u smeru
1
x

dok na naelektrisanje
2
Q deluje sila N 06 , 0
2
=
B
F u smeru
2
x

kao na slici. Ako naelektrisanja
1
Q i
2
Q zamene mesta , odrediti intenzitete i smerove
sila na njih. Meusobno delovanje naelektrisanja
1
Q i
2
Q zanemariti.

Reenje:

Sl. 2 Sl.3
Intenziteti i smerovi vektora elektrinog polja u takama A i B su:
m
V
10 20
m
V
10 2
04 , 0
1
3
1
6
1
1
x x
Q
F
E
A
A

= =


m
V
10 10
m
V
10 6
06 , 0
2
3
2
6
2
2
x x
Q
F
E
B
B

=

= =


Kako polja
A
E

i
B
E

imaju nepromenjen smer i intenzitet u sluaju premetanja

naelektrisanja, to sile
2 A
F

i
1 B
F

na naelektrisanja
2
Q i
1
Q u takama A i B su:

N 12 , 0
1 2 2
x Q E F
A A


= = , N 02 , 0
2 1 1
x Q E F
B B


= = .

Zadatak 4. Tri mala tela jednakih naelektrisanja nC 10 = Q nalaze se u temenima
jednakostraninog trougla stranice cm 2 = a (vidi sliku). Koliki je intenzitet
elektrostatikog polja u temenu pravilnog tetraedra koji ima za osnovu ovaj trougao.


Sl. 4
Reenje:
Iz razloga simetrije intenziteti vektora elektrostatikog polja u taki D koji potiu
od pojedinih naelektrisanja su jednaki i iznose:

2
k
a
Q
E E E
C B A
= = = ,
a intenzitet rezultujueg elektrostatikog polja u taki D jednak je geometrijskom zbiru
intenziteta ovih polja. Kako su horizontalne komponente vektora
A
E

,
B
E

i
C
E

jednake i
zaklapaju meusobno ugao 3 2t , to je vektorski zbir ovih komponenti jednak nuli.
Vektori
A
E

,
B
E

i
C
E

zaklapaju sa vertikalom uglove o

t
2
, a vertikalne komponente
imaju isti intenzitet, pa je intenzitet rezultujueg elektrostatikog polja
m
kV
551 sin k 3
2
= o =
a
Q
E .

Zadatak 5. etriri mala tela istih naelektrisanja nC 1 = Q nalaze se u temenima kvadrata
stranice cm 3 = a (vidi sliku). Odrediti potencijal u preseku dijagonala kvadrata i
potencijalnu razliku izmeu te take i sredine jedne od stranica kvadrata.

Sl. 5
Reenje:

Potencijal elektrostatikog polja koje potie od vie takastih naelektrisanja u vakumu je

=
tc
=
n
i i
i
r
Q
V
1 0
4
1
.
U ovom sluaju potencijal take A je
kV 2 2 , 1
2
2 2
4
4
1
0 0
=
tc
=
tc
=
a
Q
a
Q
V
A
.
Potencijal take B je
|
|
.
|

\
|
+
tc
=
1 0
2
2
2
4
1
r
Q
a
Q
V
B
, 5
2
1
a
r = ,
pa je prema tome
kV 74 , 1 kV
5
5
1 2 , 1 ~
|
|
.
|

\
|
+ =
B
V .
Razlika potencijala ovih taaka je:
V 6 , 39 = =
B A AB
V V U .


Zadatak 6. Dve provodne sfere poluprenika cm 10
1
= a i cm 5
2
= a nalaze se u
vazduhu i naelektrisane su sa pC 100
1
= Q i pC 200
2
= Q . Spojene su prema slici.
a) Izraunati napon izmeu taaka A i B koje se nalaze na povri sfera pri otvornom
prekidau
b) Izraunati koliinu naelektrisanja koja protekne kroz provodnik kada se prekida
zatvori i potencijale obe sfere.
1
a
2
a
A
B

Sl. 6
Reenje:
a)
V 9 k
1
1
= =
a
Q
V
A
, V 36 k
2
2
= =
a
Q
V
B
, V 27 = =
B A AB
V V U
b)
Kada se prekida zatvori elektricitet protie dok se potencijal obe kugle ne izjednae,
B A
V V = . Kako su naelektrisanja prve i druge kuglice Q Q A +
1
i Q Q A
2
, to je
2
2
1
1
k k
a
Q Q
a
Q Q A
=
A +
.
Zamenom datih vrednosti dobija se
pC 100 = AQ , odnosno V 18 = =
B A
V V .

Zadatak 7. Na rastojanju m 5 . 0 = r od naelektrisanja Q potencijal iznosi kV 1 = V .
Koliko iznosi intenzitet elektrinog polja u taki A koja se nalazi na rastijanju m 2 od
naelektirsanog tela.
Reenje:
m
V
125
k
k k
2
1
2
1
2
1
=

= =
r
r V
r
r V
r
Q
E
A
.


Zadatak 8. Dve metalne kugle postavljene u vakumu su naelektrisane istim koliinama
naelektrisanja nC 2 = Q i imaju kapacitete pF 10
1
= C i pF 20
2
= C . Izraunati
poluprenik kugli i napon izmeu njih.
Reenje:
1
1
k
r
Q
V = i
2
2
k
r
Q
V = ,
pa je
1
1
k
V
Q
r = odnosno
2
2
k
V
Q
r = ,
gde je
V 200
1
1
= =
C
Q
V i V 100
2
2
= =
C
Q
V .
Dakle, zamenom ovih vrednosti dobija se m 09 . 0
1
= r i m 18 . 0
2
= r a
V 100
2 1 12
= = V V U .


Zadatak 9. U vakumu se nalazi provodna kugla naelektrisana nepoznatom koliinom
elektriciteta Q. Poluprenik kugle je r . Pri pomeranju takastog naelektrisanja
pC 1 =
p
Q iz take A u taku B elektrostatika sila izvri rad od pJ 270 . Take A i B su
na rastojanju
A
r , odnosno
B
r od centra kugle. Poznato je mm 3 = r , cm 5 =
A
r i
cm 2 =
B
r . Odrediti:
a) Napon
AB
U ;
b) Naelektrisanje Q i potencijal V kugle u odnosu na referentnu taku u
beskonanosti i
c) Jainu elektrostatikog polja u centru kugle.
Q
A
B
A
r
B
r

Sl.8
Reenje:
a) V 270 = =
p
AB
Q
A
U

b)
A B
A B
B A
B A AB
r r
r r
Q
r r
Q V V U

=
|
|
.
|

\
|
= = k
1 1
k ,
nC 1
) k(
=

=
A B
B A AB
r r
r r U
Q .
c) Kako je kugla naelektrisana po povrini iz uslova elektrstatike ravnotee je 0
0
= E .


Zadatak 10. Tri kondenzatora vezana su u grupu kao na slici.

Sl. 9
a) Ako je kapacitivnost kondenzatora F 3
1
= C , kolika treba da bude kapacitivnost
kondenzatora
2
C da bi ekvivalentna kapacitivnost bila
2
C .
b) Za vrednosti
1
C i
2
C iz take a) odrediti optereenosti pojedinih kondenzatora
ako se izmeu taaka A i B prikljui napon V 400 =
AB
U .
Reenje:
a)
Ekvivalentna kapacitivnost date grupe je
2 2 1 1
1 1 1 1
C C C C C
e
=
+
+ = .
Reavanjem ove jednaine dobija se:
F 854 , 1 618 , 0
1 2
= = C C .
b)
Kako je
2
2
1
1
C
Q
C
Q
U
DF
= = ,
1 1
1
C
Q
C
Q
U
AB
+ = ,
2 1
Q Q Q + = ,
1
1 1
2
1 2
1 1 2
2
1 1 2
ab
ab
ab
Q Q
U
C C
Q Q
U
C C
Q C C
U Q
C C C
= +
= +
+
=

to se iz ovih relacija dobijaju optereenosti:
Za
1
C izmeu A i D C 36 , 741 = Q
Za
1
C izmeu D i F C 59 , 458
1
= Q
Za
2
C izmeu D i F C 77 , 282
2
= Q .

Zadatak 11. Ploasti kondenzator sa dva sloja dielektrika, sl. 10, prikljuen je na napon
kV 1 = U . Ako su mm 2
1
= d , mm 1
2
= d ,
2
cm 100 = S , 2
1
= c
r
i 4
2
= c
r
, kolike su
energije u pojedinim dielektricima i ukupna energija?

Sl.10
Reenje:
1
1 1
d
S
C c = ,
2
2 2
d
S
C c =
Energije kondenzatora kapacitivnosti
1
C i
2
C su:
2
1 1
1
2
1
U C W =
2
2 2
2
2
1
U C W =
a ukupna energija je
2
2 1
2 1
2 1
2
1
U
C C
C C
W W W
+
= + = .
Iz definicije napona izmeu obloga kondenzatora i uslova za jednakost intenziteta
vektora dielektrinih pomeraja (normalnih komponenti):
2 2 1 1
d E d E U + = i
2 2 1 1
E E c = c ,
dobija se
1 2 2 1
2
1
d d
U
E
c + c
c
=
1 2 2 1
1
2
d d
U
E
c + c
c
= .
Sada su energije:
2
1
2
1 1
1
2
1
d E C W =

2
2
2
2 2
2
2
1
d E C W =
( )
J 32 , 28
2
1
1
2
1 2 2 1
2 2
1 1
2
=
c + c
c
c = d
d d
U
S W
( )
J 08 , 7
2
1
2
2
1 2 2 1
2 2
2 2
1
=
c + c
c
c = d
d d
U
S W

2 1
W W W + =
J 4 , 35 = W .
Zadatak 12. Za vlakno sijalice snage W 100 = P predvienu za napon V 220 = U ,
koristi se mg 45 volframa. Specifina otpornost volframa na radnoj temperaturi od
C 2400
0
je m 923 , 0 = , a specifina masa folframa
3
m
cm g 3 , 19 = . Odrediti
potrebnu duinu i prenik vlakna.
Reenje:
Otpornost zagrejane sijalice je:
O = = 484
2
P
U
R
S druge strane je
S
l
R = ,
gde je l duina ice, a S povrina poprenog preseka. Kako je masa volframa
l
d
Sl m
m m
4
2
t
= =
to je
2
4
484
d
m
m
t
= ,
odakle je mm 052 . 0 = d , a duina ice m 1 . 1 = l .


Zadatak 13. Nai ukupnu otpornost izmeu taaka A i B sa slike.

Sl.11
Reenje:

Sl.12
R
R R
R R 2
2 2
= + + = .
Zadatak 14. Elektrini bojler ima dva grejaa. Kada je ukljuen jedan greja voda
prokljua za 15 minuta, a kada je ukljuen drugi za 30 minuta. Koliko je vremena
potrebno da voda prokljua kada su ukljuena oba grejaa i to :
a) na red
b) paralelno?

Reenje:
Da bi voda prokljuala potrebno je uloiti rad
Pt A = .
U oba sluaja rad mora biti isti pa je
2 2 1 1
t P t P = ,
2 2
1
2
1
2P P
t
t
P = = .
S druge strane je
1
2
1
R
U
P = i
2
2
2
R
U
P = ,
pa je
2
2
1
2
2
R
U
R
U
= , odnosno
1 2
2R R = .
a)
3 2
1
1 1
2
P
R R
U
P =
+
= ,
t
P
t P Pt
3
1
1 1
= = , pa je min 45 3
1
= = t t .
b)
2
2
2
2
2
3
2
P
R
U
R
U
P = + = ,
t P t P Pt
2 2 2
3 = = , pa je min 10 3
2
= = t t .


Zadatak 15. Prijemnik
p
R prikljuen je na izvor napona U preko delitelja napona
otpornosti O =100 R (vidi sliku). Nai vrednost otpornosti
x
R , gde treba prikljuiti
prijemnik, ako je odnos napona 2 =
p
U
U
, a O = 50
p
R .

Sl.13
Reenje:
Napon na otporniku
x
R
x x p x
I R
U U
U U U U = = = =
2 2
,
e
x
R
U
I = ,
gde je
p x
p x
x e
R R R
R R R
R R
+

+ =
) (

pa je
p x
p x
x
x
R R R
R R R
R
UR U
+

+
=
) (
2
,
p
R R 2 = .
Reavanjem ove jednaine po
x
R dobija se
) 2 2 (
2 / 1
=
p x
R R .
Reenje sa znakom + ne zadovoljava jer bi bilo R R
x
> pa je traena vrednost otpornosti
O = = 289 , 29 ) 2 2 (
2 / 1 p x
R R .


Zadatak 16. Izraunati jainu struje u kolu prikazanom na slici (za oznaeni referentni
smer), napone izmeu krajeva svih elemenata i snage svih generatora. Poznato je:
V 10
1
= E , V 20
2
= E , V 30
3
= E , V 40 =
g
E , O = = = = 1
4 3 2 1 g g g g
R R R R , O = 5
1
R ,
O = 3
2
R , O = 8
3
R i O = 4
4
R .
Reenje:

Sl.14
Jaina struje u kolu odreena je izrazom
A 833 , 0
4 3 2 1 4 3 2 1
4 3 2 1
=
+ + + + + + +
+
=
R R R R R R R R
E E E E
I
g g g g
.
Naponi na krajevima generatora i otpornika su:
V 833 , 10
1 1
= = I R E U
g BA

V 833 , 30
3 3
= = I R E U
g FE

V 167 , 4
1
= = I R U
BC

V 667 , 6
3
= = I R U
GH

V 167 , 19
2 2
= + = I R E U
g CD

V 167 , 39
4 4
= + = I R E U
g FG

V 333 , 3
4
= = I R U
AH

V 5 , 2
2
= = I R U
DE
.
Snage svih (realnih) generatora su:

W 03 , 9
2
1 1 1
= = = I R I E I U P
g BA g

W 97 , 15
2
2 2 2
= = = I R I E I U P
g CD g

W 69 , 25
2
3 3 3
= = = I R I E I U P
g FE g

W 64 , 32
2
4 4 4
= = = I R I E I U P
g FG g
.


Zadatak 17. Izraunati jainu struje kroz otpornike
1
R i
2
R (vidi sliku). Odrediti snage
strujnog i naponskog generatora. Poznato je: V 10 = E , O = 2
1
R , O = 4
2
R i A 2 =
s
I .

Sl.15
Reenje:
Za dato kolo je ptrebno postaviti jednu jednainu po prvom Kirhofovom zakonu i
jednu jednainu po drugom Kirhofovom zakonu.
2 1
I I I
s
+ =
0
2 2 1 1
= + I R I R E .
Reavanjem ovih jednaina dobija se:
A
3
1
2 1
2
1
=
+

=
R R
E I R
I
s

A
3
7
2 1
1
2
=
+
+
=
R R
E I R
I
s
.
Snaga idealnog strujnog generatora je
W
3
56
2 2
= = =
s s AB s
I I R I U P
Snaga koju razvija idealni naponski generator je:
W
3
10
1
= = EI P
e
.

Zadatak 18. Za kolo sa slike odrediti napon
AB
U . Brojni podaci su: V 10
1
= E ,
V 15
2
= E , V 15
3
= E , V 20
4
= E , O = = = = 1 , 0
4 3 2 1 g g g g
R R R R , O = 5
0
R i
O = 6 , 4
1
R .


Sl. 16
Reenje:
Za usvojeni smer struje u kolu je :
A 1
0 1 4 3 2 1
3 1 4 2
=
+ + + + +
+
=
R R R R R R
E E E E
I
g g g g
.
Napon izmedju taaka A i B je :
I R I R E U
g AB 0 4 4
=
V 9 , 14
3 3 2 1 2 1 1
= + + + + + = I R E I R I R E E I R U
g g g AB
.


Zadatak 19. Kada generator elektromotorne sile E i unutranje otpornosti
g
R napaja
rednu vezu otpora O = 5
1
R i O =10
2
R tada u kolu postoji struja
1
I .Ako isti generator
napaja paralelnu vezu ovih otpora tada kroz otpor
1
R postoji ista struja
1
I , a napon na
krajevima generatora je tada V 10 = U . Odrediti elektromotornu silu E i unutranju
otpornost
g
R generatora.
Reenje:

Sl. 17 Sl. 18
Za rednu vezu struja je
2 1
1
R R R
E
I
g
+ +
= ,
a za paralelnu vezu
1
1
R
U
I = .
Izjednaavanjem desnih strana gornjih jednaina dobija se
|
|
.
|

\
| +
+ =
1
2 1
1
R
R R
R
R
U E
g
. (19.1)
Napon U je dat izrazom I R E U
g
= .
Kako je
2 1
R
U
R
U
I + =
to je
|
|
.
|

\
|
+ =
2 1
R
U
R
U
R E U
g
. (19.2)
Reavanjem jednaina (19.1), (19.2) dobija se V 70 = E i O = 20
g
R .


Zadatak 20. Na krajevima provodnosti mS 20 = G (videti sliku) izmeren je napon
V 40 =
AB
U . Kolika je unutranja provodnost
i
G izvora i kako izgleda ekvivalentni
naponski izvor ako je A 85 , 0 =
g
I ?

Sl.19
Reenje:
Za vrednost napona
AB
U struja I oznaenog smera je
A 8 , 0 = = G U I
BA
, tako da je A 05 , 0 = = I I I
g Gi
. Kako se napon
AB
U moe
izraziti kao
i
i G
AB
G
I
U = to je mS 25 , 1 =
i
G .
Ekvivalentni naponski izvor ima elektromotornu silu:
V 680 = =
i
g
G
I
E i vezan je u seriju sa provodnou
i
G , odnosno unutranjom
otpornou O = = 800
1
i
i
G
R .
Ekvivalentna ema sa naponskim generatorom data je na Sl.20 .

Sl. 20
Zadatak 21. Na izvor konstantnog napona prikljuuje se bakarnim provodnikom
prenika mm 11 , 2 = d i duine m 200 = l omski prijemnik snage kW 5 = P , na kojem
se javlja napon V 500 =
p
U .
a) Kolika se energija pretvara u toplotu u prijemniku za 1sat?
b) Koliki je stepen iskorienja q prenosa energije od izvora do prijemnika?
c) Koliki je napon izvora?

Sl. 21
Reenje:
Otpornost provodnika je O = = 2
2
S
l
R .
Iz date snage prijemnika je A 10 = =
U
P
I dok je elektrina otpornost prijemnika
O = = 50
2
P
U
R
p
. Snaga koja se razvija u provodniku usled Dulovog efekta je
W 200
2
= = RI P
j
.
a) Energija koja se za jedan sat pretvara u toplotu na prijemniku je: MJ 18 = =UIt A
b) Koeficijent iskorienja je % 2 , 96 100
j
=
+
= q
P P
P

c) Napon izvora je V 520 ) ( = + = R R I E
p


Zadatak 22. Za kolo sa slike odrediti struje grana neposrednom primenom I i II
Kirhofovog zakona. Poznati su sledei podaci: V 90
1
= E , V 100
2
= E , O =10
1
R ,
O = 20
2
R , O = 6
3
R , O = 4
4
R , O = 3
5
R O = 7
6
R .

Sl. 22
Reenje:
Po I Kirhofovom zakonu potrebno je napisati jednu jednainu npr. za vor A a po II
Kirhofovom zakonu dve jednaine za dve konture u kolu. One izgledaju ovako:
A:
3 1 2
I I I + =
1
S : 0 ) ( ) (
4 3 3 2 1 1 1
= + + + R R I R R I E

2
S : 0 ) ( ) (
4 3 3 6 5 2 2
= + + R R I R R I E
Zamenom brojnih vrednosti i njihovim reavanjem dobijaju se struje:
A 4
1
= I , A 7
2
= I i A 3
3
= I .

Zadatak 23.U kolu sa slike vezani su ampermetar i voltmetar. Kada je prekida P
otvoren struja kroz izvor iznosi mA 10 , a napon na krajevima voltmetra V 20 .
Zatvaranjem prekidaa P paralelno sa voltmetrom ukljuuje se otpornik R i tada struja
kroz ampermetar iznosi mA 42 , a napon na krajevima voltmetra V 8 , 16 . Odrediti
unutranju otpornost voltmetra
V
R , otpornost R , elektromotornu silu izvora E i zbir
unutranje otpornosti izvora i ampermetra, ) (
A g
R R + .

Sl.23
Reenje:
Kada je P otvoren kolo izgleda kao na Sl. 24 , gde je mA 10 = I i V 20 =
V
U .

Sl. 24
Jasno je da je O = = k 2
I
U
R
V
V
, a po II Kirhofovom zakonu moe se napisati jednaina
0 ) ( = +
V A g
U I R R E
Zatvaranjem prekidaa kolo sad izgleda kao na sl.25

Sl.25
Kako je napon koji pokazuje voltmetar
I
R R
R R
U
V
V
V
'
+
= ' to je O =
' '
'
= 500
V V
V V
U R I
R U
R .
Po II Kirhofovom zakonu moe se napisati jednaina
0 ) ( = ' ' + =
V A g
U I R R E .
Na osnovu prethodnih jednaina dobija se
V 21 =
'
'
+ =
I I
U U
I U E
V V
V
.
Na kraju, zbir unutranje otpornosti izvora i ampermetra je
O =

= + 100
I
U E
R R
V
A g
.

Zadatak 24. U elektrinom kolu datom na slici odrediti struju I ako su poznate
vrednosti: V 30 = E , O =10 R .
+
I
R R 3 R R 3 R 3
E

Sl.26
Reenje:
O = + + = 30 R R R R
e
, A 1 = =
i
R
E
I .

Zadatak 25.Primenom Tevenenove teoreme odrediti struju u grani sa elementima
2
E i
2
R kola na Sl.27 . Date su brojne vrednosti: O = 30
1
R , O = 6
2
R , O = 40
3
R , O = 20
4
R ,
O =10
5
R , V 3
1
= E , V 7
3 2
= = E E .

Sl.27
Reenje:
Koristei Tevenenovu teoremu moe se ostatak kola u odnosu na granu AB zameniti
ekvivalentnim Tevenenovim generatorom:


Tada je :
2
2
2
R R
E E
I
T
T
+
+
= ,

( )
1 1 5
, E I R I R RI E U E
A
B
AB T
+ ' ' = = ' =

,
A 1 , 0
4 1 5 3
1 3
=
+ + +
+
= '
R R R R
E E
I ,
V 1 = ' =
AB T
U E
( )( )
O =
+ + +
+ +
= ' = 24
4 1 5 3
5 1 3 4
R R R R
R R R R
R R
AB T
.
0667 , 0
15
1
30
2
6 24
3 1
2
= = =
+
+
= I
A 0667 , 0
2
= I


Zadatak 26. Za mreu sa slike poznato je: V 300 = U , O =10
1
R , O = 5
2
R , O =15
3
R ,
F 1
1
= C , F 5
2
= C , F 2
3
= C , F 3
4
= C . Odrediti naelektrisanja kondenzatora kada
nastupi stacionarno stanje.

Sl.28
Reenje:
U kolu sa slike je naznaen smer struje i pretpostavljeni smerovi za krajnje
optereenosti kondenzatora.
Struja je
A 10
3 2 1
=
+ +
=
R R R
U
I .
Napon na krajevima kondenzatora je
1
C
V 200
1 1
= = I R U U
a njegovo naelektrisanje
C 200
1 1 1
= = U C Q .
Napon na krajevima otpornosti je
3
R je
V 150
3
= = I R U
BD
.
Za preostala tri kondenzatora mogu se napisati sledee jednaine:
4 3 2
Q Q Q + =
4
4
3
3
C
Q
C
Q
=
BD
U
C
Q
C
Q
= +
2
2
3
3

Reavanjem ovih jednina dobijamo krajnje optereenosti:
C 375
2
= Q , C 150
3
= Q i C 225
4
= Q .


Zadatak 27. Za kolo sa slike odrediti struju I u sluajevima:
a) trougao sa otpornicima
1
R ,
2
R ,
3
R transfigurisati u zvezdu.
b) zvezdu sa otpornicima
4
R ,
5
R ,
6
R transfigurisati u trougao.
Brojni podaci: V 10 = E , O = = = 3
3 2 1
R R R , O = = = 1
6 5 4
R R R i O =1
7
R .

Sl.29
Reenje:
a) Transfiguracijom trougla otpornosti u zvezdu dobija se kolo na Sl.29a odnosno
Sl.29b.


Sl. 29.a Sl. 29b
C B A
R R
R R R
R R
R = = O =
+ +
= 1
3 2 1
3 1
.
Struja je
A 5
6 4 7
=
+ +
=
C A
R R R
E
I ,
gde je
O = = = 5 , 0
6 5 4 C B A
R R R .
b) Kod transformacije zvezde otpornosti
4
R ,
5
R ,
6
R u trougao dobija se kolo na
Sl.29c i Sl.29d.

Sl. 29.c Sl. 29d
Sada je
O = = = 3
46 56 45
R R R i
O = = = 5 , 1
AC BC AB
R R R ,
( )
O =
+ +
+
+ = 2
7
CA BC AB
CA BC AB
R R R
R R R
R R a struja je A 5 = =
R
E
I .


Zadatak 28. Dva neoptereena kondenzatora i generator elektromotorne sile E vezani su
u kolo kao na slici. Kada se u kolu uspostavi stacionarno stanje primaknu se ploe
kondenzatora
1
C tako da se rastojanje izmeu njih smanji n puta. Odrediti:
a) prirataje elektrostatikih energija kondenzatora posle deformisanja prvog
kondenzatora
b) rad koji se pretvori u Dulovu toplotu pri ovoj deformaciji.
Brojne vrednosti F 10 4
6
2 1

= = C C , V 200 = E , O =10 R , 4 = n .

Sl.30
Reenje:
a) Za kolo sa Sl.30a je
0 2 1
Q Q Q = = , 0
2
0
1
0
=
C
Q
C
Q
E , mC 4 , 0
2
0
= =
EC
Q
J 04 , 0
2 2
2
2
0
1
2
0
2 1 0
= + = + =
C
Q
C
Q
W W W .

Sl. 30a
Za kolo sa Sl.30.b je

Sl. 30b
1 1
4C nC
b
nS
n
b
S
C = = c = c = ' , 0
2
=
'

'
'

C
Q
C
Q
E , 0
4
5
2
=
'

C
Q
E , mC 64 , 0
5
4
= = '
CE
Q
J 064 , 0
2 2
2
2 2
=
'
+
'
'
= '
C
Q
C
Q
W .
Prirataj elektrostatike energije je: J 024 , 0
0
= ' = A W W W .
b) Protekla koliina elektriciteta u kolu sa Sl.30b je:
mC 24 , 0
0
= ' = ' Q Q q
Rad generatora je J 048 , 0 = ' = q E A
g
.

Zadatak 29. Primenom teoreme superpozicije u kolu prikazanom na Sl. 31.Odrediti:
a) struju u grani sa otpornikom otpornosti
4
R ;
b) snagu koja se razvija na otporniku otpornosti
4
R i
c) elektrostatiku energiju kondenzatora u stacionarnom stanju.
Brojne vrednosti: V 20
1
= E , V 10
2
= E , mA 40 =
g
I , F 8 = C , O =100
2
R ,
O = 200
3
R , O = 400
4
R .

Sl. 31
Reenje:
a) Kada u kolu deluje samo elektromotorna sila
1
E , Sl.31a :

Sl. 31a Sl. 31b
V
3
20
3 2
2 1
=
+
= '
R R
R E
E , O =
+
= '
3
200
3 2
2 3
R R
R R
R , A
70
1
4
4
=
' +
'
= '
R R
E
I .
Kada u kolu deluje samo elektromotorna sila
2
E , Sl. 31b :
V
3
20
3 2
3 2
=
+
= ' '
R R
R E
E , O =
+
= ' '
3
200
3 2
2 3
R R
R R
R , A
70
1
4
4
=
' ' +
' '
= ' '
R R
E
I .
Kada u kolu deluje samo strujni generator
g
I , Sl.31c :

Sl.31c
V
3
8
= = ' ' '
g
RI E , O =
+
= ' ' '
3
200
3 2
2 3
R R
R R
R , A
175
1
4
4
=
' ' ' +
' '
= ' ' '
R R
E
I .
Na osnovu principa superpozicije je:
A
175
1
4 4 4 4
= |
.
|

\
|
+

+
'
= = I I I I I
AC
.
b) Snaga koja se razvija na otporniku otpornosti
4
R je:
mW 06 , 13
2
4 4 4
= = I R P .
c) Napon na krajevima kondenzatora je:
V 28 . 2
4 4
= = I R U
AC
,
A njegova elektrostatika energija je : J 79 , 20
2
1
2
= = C U W
AC e
.
Zadatak 30. Dva paralelna pravolinijska beskonano duga provodnika na meusobnom
rastojanju 1m d = nalaze se u vazduhu. Struje u njima su
1 2
2 1A I I = = .Odrediti
podune sile na ove provodnike ako su struje istog smera.


Sl.32

Reenje:

Sl.32.a

Indukcija koja potie od struje
1
I na mestu drugog provodnika data je izrazom
0 1
12
2
I
B
d

=
t
.
Tada je elektromagnetna sila na drugi provodnik
0 1
12 2 12 2
2
I
F I lB I l
d

= =
t
, tj.
' 0 12
12 1 2
N
0.1
2 m
F
F I I l
l d

= = =
t
,
Indukcija koja potie od struje
2
I na mestu prvog provodnika je
0 2
21
2
I
B
d

=
t
,
pa je elektromagnetna sila na prvi provodnik
0 2
21 1 21 1
2
I
F I lB I l
d

= =
t
, tj.
' 0 21
21 1 2
N
0.1
2 m
F
F I I l
l d

= = =
t
,
' '
12 21
N
0.1
m
F F

= = .


Zadatak 31. Na slici su prikazana tri beskonano duga pravolinijska provodnika sa
strujama
1
100A I = ,
2
150A I = i
3
300A I = . Odrediti intenzitet vektora elektromagnetne
sile kojom provodnici sa strujama
1
I i
3
I deluju na duinu od 1m l = provodnika sa
strujom
2
I .


Sl.33

Reenje:

2 2
3 1
2 2 0 0
2 2
I I
F I lB I l
a b
| | | |
= = +
| |
t t
\ . \ .
,

0.31N F = .


Zadatak 32. Na torusu od feromagnetnog materijala poprenog preseka
2
1.5cm S = i
srednje duine 40cm l = namotano je 400 N = zavojaka ice. Jaina struje u navoju je
40mA I = a magnetni fluks 3 Wb u = .
Izraunati:
a) intenzitet vektora magnetne indukcije B
b) jainu magnetnog polja H
c) magnetnu permeabilnost jezgra
relativnu magnetnu permeabilnost
r
.

Sl.34
Reenje:
a)
2
2 10 T B
S

u
= = ;
b)
A
40
m
NI
H
l
= = ;
c)
6
H
500 10
m
B
H

= = ;
d)
r
0
398

= =

.

Zadatak 33. Dve koncentrine strujne konture lee u istoj ravni u vazduhu kao na slici.
Odrediti intenzitet vektora magnetne indukcije B u centru sistema.



Sl.35

Reenje:

Sl.35.a

1 0 0
2
2
I I
B
a a
= = ,
2 0 0
2 3 6
I I
B
a a
= =

,
1 2 0 0
6
I I
B B B
a a
= = ,
0
5
6
I
B
a
= .

Zadatak 34. Dva beskonano duga pravolinijska provodnika sa strujama
1
I i
2
I u
naznaenim smerovima kao na slici ukrtaju se pod pravim uglom. Odrediti intenzitet
rezultante vektora magnetne indukcije B u taki A ako su
1
100A I = ,
2
50A I = i
20cm a = .


Sl.36

Reenje:


Sl.36.a


2 2
1 2
B B B = + ,
2 2
1 2
0 0
2 2
I I
B
a a
| | | |
= +
| |
t t
\ . \ .
,
2 2 0
1 2
112 T
2
B I I
a

= + =
t
.

Zadatak 35. Odrediti intenzitete vektora magnetne indukcije B u taki A kontura
prikazanim na slikama.
Reenje:
Izraz za intenzitet vektora magnetske indukcije u centru krune konture
poluprenika R je
0
2
I
B
R
= a u okolini beskonano dugog pravolinijskog provodnika
0
2
I
B
R
=
t
.



Sl.37.a

0 0
3
3
2
2 4
I
I
B
R R
= = ;


Sl. 37.b

0 0 0
1
( 1)
2 2 2
I I I
B
R R R
= + = +
t t


0
( 1)
2
I
B
R
= t+
t
;


Sl. 37.c

0 0 0
3 3
3 1
2 2
(1 )
2 2 4
I I
I
B
R R R
= =
t t

0
3
( 1)
4
I
B
R

= t
t
;


Zadatak 36. Odrediti intenzitet vektora magnetne indukcije B u torusnom jezgru
( 5cm r = , 2cm d = ) od feromagnetnog materijala (
r
1000 = ) koju stvara struja
100mA I = u navoju sa 500 N = zavojaka.



Sl.38
Reenje:
2
sr
2 ( ) 12 10 m
2
d
l r

= t + = t ,
7
0
2
500 1
4 10 1000 0.1667T
12 10
r
sr
NI
B
l

= = t =
t
.


Zadatak 37. Na tanak torusni namotaj povrine poprenog preseka S i duine srednje
linije l namotano je N zavojaka ice. Magnetna permeabilnost sredine je
0
. Odrediti
izraz za magnetnu energiju u torusu ako je u namotaju uspostavljena struja I .



Sl.39
Reenje:
0
NI
B
l
= ,
'
0
NI
S
l
u = - fluks kroz jedan namotaj,
2
'
0
N I
N S
l
u = u = -fluks kroz ceo navoj,
L
I
u
= ,
2
0
N
L S
l
= ,
2 2
2 0
m
1
2 2
N SI
W LI
l

= = .


Zadatak 38. Torus od feromagnetnog materijala velike permeabilnosti ( ) ima
dva vazduna procepa
1
d i
2
d . Povrina poprenog preseka torusa je S a duina srednje
linije l . Na torus su ravnomerno i gusto namotana dva namotaja sa
1
N i
2
N zavojaka i
vezana prema slici. Odrediti induktivnost zdruenog namotaja torusa.



Sl.40
Reenje:

0 1 0 2 1 2
Hl H d H d N I N I + + = ,
B

0
1 2 1 2
0 0
( )
B B
l d d N N I + + =

,
1 2 1 2
0
( ) ( )
B
d d N N I + =

,
1 2
0
1 2
N N
B I
d d

=
+
,
1 2
( )
BS
L N N
I
= ,
2
0 1 2
1 2
( )
S
L N N
d d
=
+
.


Zadatak 39. Na tankom torusu od kartona namotana su ravnomerno i gusto dva
namotaja po celoj duini torusa. Prvi namotaj ima
1
N a drugi
2
N zavojaka. Povrina
poprenog preseka torusa je S a duina srednje linije je l . Namotaji su meusobno
povezani kao na slici i u njima je uspostavljena stalna struja I . Kolika je ukupna
magnetna energija torusa?.



Sl.41

Reenje:

2
1 1 0
S
L N
l
= ;
2
2 2 0
S
L N
l
= ;
1 k = ;
12 1 2 1 2 0
S
L k L L N N
l
= = ,
2 2 2
1 12 2
2 2 2 2 2
1 0 1 2 0 2 0
2 2 2
0 1 1 2 2
1 1
2 2
1 1

2 2
1
( 2 )
2
W L I L I L I
S S S
N I N N I N I
l l l
S
I N N N N
l
= + + =
= + =
= +
2 2
0 1 2
1
( )
2
S
W I N N
l
= .


Zadatak 40. Dat je torus krunog poprenog preseka poluprenika r na kojem je
namotan provodnik nepoznate duine
p
l . Materijal od kojeg je nainjen torus ima
relativnu permeabilnost
r
1200 = . Duina srednje linije torusa je 80cm l = a njegova
induktivnost 2 H L = . Odrediti duinu provodnika
p
l .

Reenje:

1
, L N
I
u
= u = u ,
1
1
,
N
L BS
I
u
= u = ,
,
NBS NI
L B
I l
= = ,
2
2
, S
N S
L r
l
= = t,
2
2
p
, l 2
N
L r r N
l
= t = t ,
2
2
p 2
( )
2 4
p
l l
N
L
l N l
= t =
t t
,
0
4
115m
p
r
l L
l
t
= =

.


Zadatak 41. Odrediti irinu vazdunog procepa elektromagneta povrine poprenog
preseka
2
48cm S = ako je u tom procepu magnetna energija 5 J pri magnetnoj indukciji
1.2 T B = . Rasipanje zanemariti

Reenje:

2 2
m 0
0 0
1 1 1
2 2 2
B B
W BHV V l S = = =

,
0 m
0 2
2
1,8 mm
W
l
B S

= = .


Zadatak 42. Torusno jezgro od feromagnetnog materijala ima vazduni procep duine
0
l . Kriva magneenja materijala od kojeg je jezgro nainjeno data je tabelom. Odrediti
magnetopobudnu silu drugog namotaja
2 2
N I da bi u jezgru magnetni fluks iznosio
4
4 10 Wb

u = . Zbog magnetnog rasipanja indukcija u vazdunom procepu je 10

manje vrednosti od indukcije u jezgru. Ostali podaci: 20cm l = ,
0
2mm l = ,
2
4cm S = ,
1 1
400A N I = .


Sl.42





Reenje:
1T B
S
u
= = iz tabele
A
300
m
H = ,
0
0.9 0.9T B B = =
0
0
0
kA
716.2
m
B
H = =

,

0 0 1 1 2 2
Hl H l N I N I + = + ,

2 2 0 0 1 1
1092 A N I Hl H l N I = + = zavojaka


Zadatak 43. Za dato magnetno kolo sa vazdunim procepom prikazanom na slici,
odrediti intenzitet vektora magnetne indukcije u procepu,
0
B . Poznato je
0
l ,
0
S , l , S i
(T) B 0.4 0.65 0.82 0.9 1 1.1 1.2 1.3 1.4
A
( )
m
H

100 150 200 240 300 380 500 750 1200
magnetopobudna sila NI . Smatrati da je magnetna permeabilnost jezgra beskonana (
).

Sl.43
Reenje:
mo mFe
0
0 0
NI NI
R R
l l
S S
u = =
+
+

0

pa je,
0 0
0 0
0
S NI
B S
l

u = =
0
0
0
NI
B
l

= .


Zadatak 44. Odrediti intenzitet vektora magnetne indukcije, B , u magnetnom kolu sa
slike ako je: 10cm a = , 6cm b = , 2cm c = , 1000
r
= ,
0
1mm l = , 1A I = i 100 N = .



Sl.44

Reenje:
0
( ) 4 319mm
2
a b
l b l

= + = ,
2
4cm
2
a b
S c

= = ,
mFe m0
NI
R R
u =
+
,
mFe
Fe
1
634.630
l
R
S
= =

jed. SI,
|
.
|

\
|
H
1

0
m0
0
1
1.989.437
l
R
S
= =

jed. SI,
m mFe m0
2.624.067 R R R = + = jed SI,
6
38.1 10 Wb

u = ,
0.095T B
S
u
= = .


Zadatak 45. Na priloenom dijagramu (slika ispod) nacrtati grafik indukovane
elektromotorne sile e u navoju induktivnosti 1H L = ako se struja u namotaju menja
prema dijagramu (slika gore).


Sl.45

Reenje:


Sl.45.a

I
e L
t
A
=
A


(0 1)s

1 1
1 0
1
e

= = ,
(1 3)s

2 1
1 0.5
2
e

= = ,
(3 5)s

2 2
1 0
2
e

= = ,
(5 6)s

0 2
1 2
2
e

= = ,
(6 7)s

1 0
1 1
1
e

= = .


Zadatak 46. Pravolinijski provodnik duine 25cm l = , kree se kroz homogeno
magnetno polje indukcije 0.2T B = , konstantnom brzinom 10m s v = . Pravci brzine
kretanja provodnika i magnetnog polja dati su na slici. Odrediti intenzitet i smer
indukovane elektromotorne sile.


Sl.46

Reenje:



Sl.46.a

( ) sin ( , ) e l v B lvB v B = =
1
cos ( , ) cos l v B lvB = o

Usvojeni referentni smer za l , je i smer indukovane elektromotorne sile, e .







Zadatak. 47 Napon na krajevima kola prostoperiodine struje menja se po zakonu
179sin156 u t = | | V . Odrediti trenutnu vrednost rezultantne struje i . Brojni podaci:
10 R = O, 20.2mH L = .


Sl.47
Reenje:
156 rad s e= ,
L
3.15 X L = e = O,
e
j
(0.90 j2.86)
j
L
L
R X
Z
R X

= = + O
+
,
e
179 2
(12.67 j40.27) A
0.90 j2.86
U
I
Z
= = =
+
,
2 2
12.67 40.26 42.21 A I = + = ,
40.26 72.53
72.53 0.4
12.67 180
arctg rad

= = = t = t ,
( ) 42.21 2sin(156 0.4 ) A i t t = t .


Zadatak. 48 Redno RL kolo prostoperiodine struje treba zameniti ekvivalentnim
paralelnim kolom. Odrediti
p
R i
Lp
X , ako je
r
7.2 R = O i
Lr
9.6 . X = O

Reenje:
r
r
1 1
(0.050 j0.066)S
7.2 j9.6
Y
Z
= = =
+
,
( )
p r
0.050 j0.066 Y Y = = O,
p Lp
p R X
Y Y Y = + ,
p
R
p
1
, Y
R
=
Lp
p p
X
L L
1 1
j
j
Y
X X
= = ,
p
1
20 ,
0.050
R = = O
Lp
1
15
0.066
X = = O.

Zadatak. 49 Koliko e iznositi struja
1
I kroz ampermetar posle zatvaranja prekidaa P,
ako je pre zatvaranja prekidaa struja u kolu prostoperiodine struje iznosila I , a
C
R X = , const . U =


Sl.48

Reenje:
P otvoren:
C
U U
I
X R
= = ,
P zatvoren:
1
e
U
I
Z
= .
C
e
C
( j )
(1 j)
j 2
R X R
Z
R X

= =

,
e
2
2
R
Z = ,
1
2
2 2
U U
I
R R
= = ,
1
2 I I = .


Zadatak. 50 U kolu prostoperiodine struje na slici pokazivanje ampermetra je isto, pri
otvorenom i pri zatvorenom prekidau, ako je 8 R = O,
L
6 X = O. Koliko je
C
X ?



Sl.49

Reenje:

1
1
,
U
I
Z
= kada je P otvoren
1
2 2
L C
( )
U
I
R X X
=
+
,
2
2
,
U
I
Z
= kada je P zatvoren
2
2 2
L
( )
U
I
R X
=
+
,
1 2
I I =
2 2 2 2
L C L
( ) ( ) R X X R X + = + .

Kvadriranjem leve i desne strane dobija se

2 2 2 2
L C L
( ) R X X R X + = + ,tj.
C C L
( 2 ) 0 X X X = ,
C C L
0, 2 12 X X X = = = O.


Zadatak. 51 . Za kolo prostoperiodine struje na slici odrediti struju kroz
2
Z kada se
zatvori prekida ako je struja
1
I pri otvorenom prekidau
1o
j10 A I = , a vai da je
1 2 3
(10 j10) Z Z Z = = = + O.


Sl.50

Reenje:

Korienjem strujnog razdelnika kada je prekida P otvoren dobija se

2 3 1
1o g g g g 1o
1 2 3 1
( ) 2 2 3
j15 A,
3 3 2
Z Z Z
I I I I I I
Z Z Z Z
+
= = = = =
+ +


a kada je prekida P zatvoren
g
1
2z g
1 2
j7.5 A.
2
I
Z
I I
Z Z
= = =
+



Zadatak. 52 . Za kolo naizmenine struje prikazano na slici poznato je
L
100 X = O,
16 R = O,
C
12 X = O i
C
24 V U = . Izraunati efektivnu vrednost struje I .


Sl.51

Reenje:
C
1
C
2 A
U
I
X
= = ,
L C
L C
j ( j )
(20 j10)
j( )
X R X
Z
R X X

= = O
+
,
2 2
20 10 10 5 Z = + = O,
2 2
1 C 1 C
( j ) 40V U I R X U I R X = = + = ,
U
I
Z
= ,
4
0.8 5 A
5
I = = .



Zadatak. 53 U prijemniku admitanse 25( 3 j) mS Y = poznata je struja
( 3 j) A I = + i maksimalna magnetna energija kalema
m
10
mJ W =
t
. Kolika je kruna
uestanost e?



Sl.52

Reenje:

1 1
10( 3 j)
25( 3 j)
Z
Y
= = = + O

,
j j 10 Z R X R L X L = + = + e = e = O,
2 2 2
m m
1 1
( 2 )
2 2
W LI L I LI = = = .
Na osnovu (1) i (2) sledi
2
3
m
4 10 rad s
XI
W
e= = t .

Zadatak. 54 Prividne snage dva prijemnika su
1
4 VA S = i
2
10 VA S = . Napon
1
U
fazno prednjai struji I za 4 t a napon
2
U fazno zaostaje za strujom I za 4 t .
Reaktivna snaga redne veze ovih prijemnika je



Sl.53

Reenje:

1 2
4, 4 = t = t ,
1
j
1 1
4(cos 4 jsin 4) 2 2(1 j) VA S S e

= = t + t = + ,
2
j
2 2
10(cos 4 jsin 4) 5 2(1 j) VA S S e

= = t t = ,
1 2
(7 2 j3 2) VAr S S S = + = ,
3 2 VAr Q = .

Zadatak. 55 Nai reaktivnu snagu
p
Q kola na slici. Brojni podaci:
g
(0.9 j1.8) A I = ,
p
(90 j90) Z = O, (14 j2) V E = , (10 j20) Z = + O.



Sl.54

Reenje:



Sl.54.a

'
g
14 j2
(0.2 j0.6) A
10 j20
E
I
Z

= = =
+
,
'
( ) ( 0.7 j1.2)A
ge g g
I I I = = + ,
p ge
p
( 0.199 j0.159) A
Z
I I
Z Z
= =
+
,
p
0.254 A I = ,
2 2
p p p
90 0.254 5.8 VAr Q X I = = = .

Zadatak. 56 Za kolo prostopriodine struje prikazano na slici poznato je: 10 mA I = ,
R
6 mA I = ,
C
25 mA I = Odrediti efektivnu vrednost struje
L
I .


Sl.55

Reenje:


Sl.55.a

R C L
j( ) I I I I = + ,
2 2 2
R C L
( ) I I I I = + ,
2 2 2
C L R
( ) I I I I = ,
2 2
C L R
I I I I = ,

1,2
2 2
L C R
I I I I = ,
1,2
L
25 100 36 I = ,
1
L
33mA I = ,
2
L
17mA I = .

Zadatak. 57 Redno rezonantno kolo ima rezonantnu uestanost
0
e , rednu otpornost R
i prikljueno je na napon efektivne vrednosti U . Odrediti faktor dobrote kola Q kada je
ukupna energija sadrana u magnetnom polju pri rezonanciji jednaka W .

Reenje:

2
2 2
m 2
1
2
U
W LI LI L
R
= = = ,
2
2
R W
L
U
= ,
0 0
2
L RW
Q
R U
e e
= = .

Zadatak. 58 Prethodno napunjen kondenzator
2
C
( )
2
CE
W = omoguava da se pri
zatvaranju prekidaa P kroz LC kolo uspostavi struja ) (
0
e i . Izvesti Tompsonov obrazac
za sopstvenu krunu frekvenciju slobodnih oscilacija
0
e .



Sl.56
Reenje:

C L
W W = ,
m
E E = ,
2 2
m m

2 2
CE LI
= ,
m m
m
L 0
E E
I
X L
= =
e
,
2
2 m
m 2 2
0
LE
CE
L e
= ,
0
1
LC
e = .

Zadatak. 59 Zadato je
R C
: 1:100 U U = , 20 H L = ,
0
3.97MHz f = ,
0
1 mA I = .
Strujno kolo je u faznoj rezonanciji. Izraunati R i C .



Sl.57

Reenje:

7
0 0
rad
2 2.494 10
s
f e = t = ,
0 R
0
C
0
0
1
1
100
RI U
RC
U
I
C
= = e =
e

10
0
1
4 10 s
100
RC

= =
e
.
Pri faznoj rezonanciji reaktansa kola je nula, 1 0 X L C e e = = pa sledi
0
1
LC
e = ,
2
0
1
80pF C
L
= =
e
,
10
12
4 10
5
80 10
R

= = O

.

Zadatak. 60 .Kolo se sastoji od otpornika i kondenzatora u rednoj vezi gde je
cos 0.85 = . Koliki je faktor snage prijemnika koji se sastoji od istih elemenata u
paralelnoj vezi?



Sl.58


Reenje:

1 1
j
j
Z R R
C C
= + =
e e
,

2 2
2
1
cos 0.85
1 1
1
R R
Z
R
C RC
= = = =
| | | |
+ +
| |
e e
\ . \ .
.



Sl.58.a

2
1
j
(1 j )
1
1 ( )
j
R
R C
Z R C
R C
R
C
e
' = = e
+ e
+
e
,


( )
2
2 2
2
1 1
cos 1
1 1
1
1 cos 0.53.
RC
RC
| |
|
|
' = = =
|
+ e | |
|
+
|
|
e
\ .
\ .
= =


Zadatak. 61 Na mreu napona 220 V, 50 Hz prikljuen je prijemnik (4 j12) Z = + O.
Odrediti otpornost kondenzatora
C
X prikljuenog radi potpune kompenzacije reaktivne
snage.



Sl.59

Reenje:
e C
C
1 1
j
Y Y Y
Z X
= + = +

C
e
C C
3 40 1 1 1
j
4 j12 j 40 40
X
Y
X X

= + =
+

e e e
G jB Y = +
Iz uslova:
e
cos 1, =
e
0 B = ,
C
3 40 0 X =
C
40
3
X = O.

Zadatak. 62 Jedan prijemnik uzima iz mree prividnu snagu S i aktivnu snagu P pri
naponu U i uestanosti e. Odrediti kapacitivnost kondenzatora C prikljuenog
paralelno prijemniku tako da prijemnika iz mree uzima samo aktivnu snagu



Sl.60


Reenje:



Sl.60.a Sl.60.b

Da bi trofazni uslov bio ispunjen potrebno je da reaktivni deo
L
I bude jednak reaktivnom
delu
C
I .
C L L
sin I I U = ,
C L L
sin I U I U = ,
C L
, S I CU I U = e = , pa sledi
2
L
sin U C S e = ,
2
U C Q e = ,
2 2
L
sin
Q S P
S S

= = ,
Iz (1) i (2)
2 2
2
S P
C
U

=
e
.

Zadatak. 63 Nai ekvivalentnu impedansu izmeu taaka A i B u kolu na slici, ako je
poznato (1 j1) Z = + O.


Sl.61

Reenje:

Transformacijom trougla impedansi u zvezdu dobija se

Sl.61.a

'
3
Z Z Z
Z
Z Z Z

= =
+ +
,
' ' '
''
'
( )( ) ( ) 2
2( ) 2 3
Z Z Z Z Z Z
Z Z
Z Z
+ + +
= = =
+
,
' ''
ek
(1 j) Z Z Z Z = + = = + O.

Zadatak. 64 Nai struju I u kolu prostoperiodine struje na slici. Brojni
podaci:
12
j3 Z = O;
24
(3 j4) Z = + O;
23
4 Z = O;
31
j3 Z = O;
34
(4 j3) Z = O;
30 V U = .


Sl.62

Reenje:
Transformacijom trougla impedansi izmeu taaka 1, 2 i 3, u zvezdu, dobija se



Sl.62.a


12 31
1
12 23 31
2.25
Z Z
Z
Z Z Z
= = O
+ +
,
12 23
2
12 23 31
j3
Z Z
Z
Z Z Z
= = O
+ +
,
31 23
3
12 23 31
j3
Z Z
Z
Z Z Z
= = O
+ +
,
'
2 24
(3 j) Z Z Z = + = + O,
''
3 34
4 Z Z Z = + = O,
' ''
1
' ''
(4.04 j0.32)
e
Z Z
Z Z
Z Z
= + = + O
+
,
30
4.01 j0.32
e
U
I
Z
= =
+
(7.434 j0.593) A I = .

Zadatak. 65 U kolu prostoperiodine struje sa slike poznato je
g
4 mA I = ,
1
(20 j20) Z = + O,
2
(20 j30) Z = O.Kolika treba da bude kompleksna impedansa
prijemnika
p
Z da bi aktivna snaga koju prima taj prijemnik bila maksimalna? Kolika je
ta maksimalna snaga?


Sl.63

Reenje:

U odnosu na prijemnik, ostatak kola se moe zameniti Tevenenovim generatorom.
Elektromotorna sila ovog generatora jednaka je naponu praznog hoda dela kola levo od
prijemnika, pa je
'
T 1 g AB
80(1 j) mV E U Z I = = = + ,
T 1 2
(40 j10) Z Z Z = + = O.
Po teoremi o prilagoenju prijemnika po snazi, aktivna snaga prijemnika je maksimalna
kada je
p T
(40 j10) Z Z
-
= = + O.
Ta snaga iznosi
2
T
p max
T
( ) 80 W
4
E
P
R
= = ,
gde je
{ }
T T
Re 40 R Z = = O.

Zadatak. 66 Primenom Tevenenove teoreme odrediti struju I u kolu prostoperiodine
struje na slici. Brojni podaci: 10
2 1
= = Z Z O,
3 4
j5 Z Z = = O, (1 j3)
p
Z = O,
(30 j10)V. E =


Sl.64

Reenje:


Sl.64.a



Sl.64.b Sl.64.c

T
p T
E
I
Z Z
=
+
,
1 2
1 4
30 j10
(2 j2)A
10 j5
E
I I
Z Z

= = = =
+ +
,
'
T 3 2 1 1 BD
( 10 j30)V E U Z I Z I = = = + ,
''
1 4
T BD
1 4
2 (4 j8)
Z Z
Z Z
Z Z
= = = + O
+
,
10 j30
(2 j4) A
4 j8 1 j3
I
+
= = +
+ +
.

Zadatak. 67 Koristei Tevenenovu teoremu odrediti struju
c
I . Poznato je , , , R L C e i
poznata je struja kroz kalem kada je grana sa kondenzatorom iskljuena,
'
L
I .


Sl.65


Reenje:


Sl.65.a



Sl.65.b Sl.65.c

' '
T L AB
j E U LI = = e ,
T
j
j
2
2j
j
2
R
L
LR
Z
R
R L
L
e
e
= =
+ e
+ e
,
' 2
T L
C
2
T
( 2j )
1
2j
j
E LC R L I
I
RLC R L
Z
C
e + e
= =
e e
+
e
.

Zadatak. 68 Za kolo prostoperiodine struje na slici poznati su:
g
0.9 (1 j2)A I = ,
V j E ) 2 14 ( = , (10 j20) Z = + O, (90 j20)
p
Z = O. Odrediti aktivnu snagu prijemnika
p
Z



Sl.66


Reenje:
Primenom Tevenenove teoreme dobija se



Sl.66.a Sl.66.b

'
T g 12
( 31 j2) V E U ZI E = = + = ,
T
(10 j20) Z Z = = + O,



Sl.66.c

T
p
T p
( 0.31 j0.02)A
E
I
Z Z
= =
+
,
2 2 2 2
p
0.31 0.02 0.0965 A I = + = ,

2
p p
8.685 W P R I = = .

Zadatak. 69 Za kolo prostoperiodine struje sa slike vai: 5 R = O i 4
L
X = O.
Odrediti otpornost
2
R pri kojoj je fazna razlika napona U i struje
1
I jednaka. 4 t .



Sl.67.
Reenje:
1
I se moe odrediti primenom Tevenenove teoreme:


Sl.67.a


Sl.67.b Sl.67.c

'
12 2 T
E U I R = = ,
2
U
I
R R
=
+
,
2
2
T
U
E R
R R
=
+
,
''
2
12
2
T
R R
Z Z
R R

= =
+
,
2
1
2 2
j j ( )
T
T L L
E UR
I
Z X RR X R R
= =
+ + +
,
2
1 2
( )
j
L
U R R
R X
I R
+
= + ,
2
1 2
( )
arg( )
4
L
U X R R
arctg
I RR
t ( +
= =
(


2
2
( )
1
4
L
X R R
tg
RR
t +
= = ,
2
20
L
L
X R
R
R X
= = O

.
Zadatak. 70 Za data induktivno spregnuta kola prostoperiodine struje napisati opte
jednaine i izvesti ulaznu impedansu sistema
ul
Z .



Sl.68

Reenje:

1 1 1
1
1
( ) Z R j L
C
e
e
= + ,
2 2 2
2
1
( ) Z R j L
C
e
e
= + ,
12 12
Z j L e = ,


1 1 12 2 1
U Z I Z I = + , (1)


12 1 2 2
0 Z I Z I = + . (2)
Iz jednaine (2) se dobija
12
2 1
2
,
Z
I I
Z
= (3)

kada relaciju (3) uvrstimo u jednainu (1) sledi
2
12
1 1 1
2
( )
Z
U Z I
Z
= , pa je
2
12 1
1
1 2
ul
U Z
Z Z
I Z
= = .

Zadatak. 71 Za elektrino kolo prostoperiodine struje prikazano na slici poznata je
efektivna vrednost struje strujnog generatora
g
I i kruna uestanost e. Kolika je
efektivna vrednost napona
ab
U na krajevima otvorenog sekundarnog kola.



Sl.69
Reenje:

ab 2 2
j U L I = e
0
1 2 g
jk L L I e ,
ab 1 2 g
U k L L I = e .

Zadatak. 72 Kolika je energija magnetnog polja dva induktivno spregnuta kalema ije
su induktivnosti
1
L i
2
L , a apsolutna vrednost meusobne induktivnosti
12
L . Jaina struje
u oba kalema su iste, I .


Sl.70
Reenje:
1 2 12 1 2 1 2
2 2
e
L L L L L L k L L = + + = + + ,
2 2
m 1 2 1 2
1 1
( 2 )
2 2
e
W L I L L k L L I = = + + .

Zadatak. 73 Za elektrino kolo prostoperiodine struje prikazano na slici poznato je
g
, , , I k L e . Kolika je efektivna vrednost napona
ab
U ?



Sl.71

Reenje:
2
12
L k L kL = =
(Zadatak 1)
2 ab
j U LI = e
12 2 g 2
j j j 0 LI L I LI e + e + e = (2)
Iz (1) i (2) sledi
2 g
2
k
I I = ,
g ab
j ( )
2
k
U L I = e ,
g
ab
2
k LI
U
e
= .

Zadatak. 74 Na krajevima kola prostoperiodine struje koje sadri rednu vezu
otpornika otpornosti
2
22 R = O i realnog kalema iji parametri
1
L i
1
R prikljuen je
prostoperiodian napon frekvencije 50Hz . Ampermetar pokazuje 5 A, voltmetar
220 Va vatmetar 940 W. Odrediti vrednosti
1
L i
1
R .



Sl.72
Reenje:
2
1 2
( ) P R R I = +
1 2 2
15.6
P
R R
I
= = O
44
U
Z
I
= = O
2 2
1 2 1
( ) Z R R X = + +
2 2
1 1 2
( ) 22.8 X Z R R = + = O
1 1
1
73 mH
2 f
X X
L = = =
e t
.

Zadatak. 75 Trofazni prijemnik je vezan u zvezdu (trougao) i priukljuen na mreu
simetrinog direktnog sistema linijskih napona efektivnih vrednosti
l
380 V U = kao na
slici. Pod ovim okolnostima kompleksna impedansa jedne faze prijemnika je
(5 j6) Z = + O.



Sl.73.a Sl.73.b

Odrediti: a) Kompleksne struje faza prijemnika; b) Kompleksne snage prijemnika

Reenje:

a) Kompleksni izrazi za linijske napone datog trofaznog sistema su:

j0
12 l
380 V U U e = = ,
2 3 2 3
23 l
380 V 190( 1 3) V
j j
U U e e j
t t
= = = ,
j4 3 j4 3
31 l
380 V 190( 1 j 3) V U U e e
t t
= = = + .
Kompleksni izrazi za linijske napone faza prijemnika vezanih u zvezdu su:
j 6 12
10
110 ( 3 j) V
3
U
U e
t
= = ,
j 6 23
20
110 ( 3 j) V
3
U
U e
t
= = ,
j 6 31
30
j220V
3
U
U e
t
= = .
Kompleksni izrazi za napone faza prijemnika vezanih u trougao su jednaki
kompleksnim izrazima za linijske napone datog sistema.
Kompleksne struje faza prijemnika vezanih u zvezdu su:
10
10
(4.797 j27.756) A
U
I
Z
= = ,
20
20
( 26.436 j9.723) A
U
I
Z
= = + ,
30
30
(21.639 j18.032) A
U
I
Z
= = + .
Kompleksne struje za vezu faznih namotaja u trougao su:
31
31
(16.794 j45.657) A
U
I
Z
= = + ,
12
12
(31.147 j37.377) A
U
I
Z
= = ,
23
23
( 47.931 j8.285) A
U
I
Z
= =
Kompleksne snage pojedinih faza prijemnika vezanih u zvezdu su:
*
10 1 10
(3.967 j4.760) kVA S U I = = + ,
*
20 2 20
(3.967 j4.760) kVA S U I = = + ,
*
30 3 30
(3.967 j4.760) kVA S U I = = + .

Vidi se da kod uravnoteenog trofaznog kola kompleksne snage faza prijemnika
su meusobno jednake. Kompleksna snaga trofaznog prijemnika je
1
S 3S (11.901 j14.280) kVA = = +

.
Za prijemnik vezan u trougao je:
*
12 1 12
(11.9 j14.28) kVA S U I = = + ,
*
23 2 23
(11.9 j14.28) kVA S U I = = + ,
*
30 3 30
(11.9 j14.28) kVA S U I = = + ,
a kompleksna snaga celog prijemnika je
1
3 (35.7 j42.84) kVA S S
A
= = + .
Iz prethodnog se zakljuuje da je kompleksna snaga koju prima prijemnik tri puta
vea kada je prijemnik vezan u trougao, nego kada je prijemnik vezan u zvezdu,
tj: 3 S S
A
= .

Zadatak. 76 Trofazni prijemnik impedansi
j0
1
200 Z e = O,
j90
2
10 Z e = O,
j90
3
10 Z e

= O, prikljuen je na simetrian, direktan trofazni sistem linijskih napona

efektivnih vrednosti
l
381 V U = . Odrediti kompleksne izraze za struje faza prijemnika
kada je prekida P
a) zatvoren
b) otvoren


Sl.74
Reenje:
Sistem linijskih napona je:
RS
381 V U = ,
j2 3
ST
381 V U e
t
= ,
j4 3
TR
381 V U e
t
= .
a) Kada je prekida P zatvoren (postoji neutralni provodnik) fazni naponi su:
j 6 RS
R0
(190.5 j109.985) V
3
U
U e
t
= =
j 6 ST
S0
( 190.5 j109.985) V
3
U
U e
t
= = (1)
j 6 TR
R0
j219.97 V
3
U
U e
t
= =
1
1
1
0.005 S Y
Z
= = ,
2
2
1
j0.1 S Y
Z
= = ,
3
3
1
j0.1 S Y
Z
= = .
Struje faza prijemnika su:
RO 1 RO
(0.95 j0.55)A I Y U = = ,
RO 2 SO
( 11 j19.05)A I Y U = = + ,
TO 3 TO
22 A I Y U = = .

b) Kada je prekida P otvoren (nema neutralnog provodnika) ne vai relacija (1) za fazne
napone.
Fazne struje mogu nai primenom metode konturnih struja.


Sl.74.a

1 2 I 2 II RS
( ) , Z Z I Z I U + =
2 I 2 3 II ST
( ) , Z I Z Z I U + + =
I
(32.996 j19.05)A, I =
II
( 348 j640.87)A I =
R0 I
(32.996 j19.05)A I I = = ,
S0 II I
( 381 j621.82)A I I I = = ,
T0 II
(348 j640.87)A I I = = + .