12/14/2012

1
Universiteti i Prishtins
Fakulteti Ekonomik Prishtin, Studimet master
EKONOMIKSI I ZHVILLIMIT T KOSOVS


DISA TREGUES DHE KARKATERISTIKA T ZHVILLIMIT EKONOMIK T
KOSOVS

Prishtin 2012
1
Disa tregues dhe karakteristika t
Zhvillimit Ekonomik t Kosovs


Bruto Produkti Vendor i Kosovs, struktura dhe
dinamika e tij.
Bruto produkti vendor i Kosovs pr kok banori
Rritja ekonomike
Disa tregues dhe karakteristika t tregut t puns n
Kosov
Varfria n Kosov



2
12/14/2012
2
Bruto Produkti Vendor (BPV)
Bruto produkti vendor (BPV) prfaqson vlern e
t gjith t mirave dhe shrbimeve
prfundimtare t prodhuara n vend brenda nj
periudhe t dhn.
Ne nuk mund ta kuptojm ekonomin pa matjen
e aktivitetit ekonomik .
Qeverit nuk mund t prdorin politika
ekonomike nse nuk e din se ka sht duke
ndodhur.
Firmat dhe individt kan nevoj pr informata
precize.
3
Tri pamje t Bruto Produktit Vendor
= =
Vlera e
tregut t
mallrave
dhe
shrbimev
e
prfundimt
are t
prodhuara
n vend
gjat nj
periudhe
kohore.
Prodhimi Shpenzimet T ardhurat
Investimet
Konsumi
Furnizimet
qeveritare
Eksporti neto
T ardhurat nga
kapitali
T ardhurat nga
puna
4
12/14/2012
3
Bruto Produkti vendor i Kosovs
Bruto produkti vendor (BPV) sipas qasjes s shpenzimeve
sht shuma e t gjitha shpenzimeve finale t mallrave dhe
shrbimeve.
Kto shpenzime ndahen n tri grupe kryesore :
- konsumi final (KF),
- formimi i kapitalit bruto (FKB), dhe
- neto eksporti dhe importi (E-I).


NX G I C Y

BPV KF FKB E I
5
Komponentt e Bruto Produktit Vendor t Kosovs
Shpenzimet

Konsumi

FBK= FBKF+ n inventar
FBK - Formimi i bruto kapitalit fiks
n inventar- Ndryshimet n inventar
Eksporti neto / (Eksporti Importi )
Investimet
Konsumi
Furnizimet
qeveritare
Eksporti neto
Shpenzimet, BPV n Kosov
Konsumit final i ekonomive shtpiake
(KF ESH),
Konsumi final i institucioneve jo
profitabile (IJPSHESH)
Konsumi final aktual i Qeveris
(KFAQ).
Investimet / Formimi i bruto kapitalit (FBK)

6
12/14/2012
4
Konsumi final (KF)
Konsumi final (KF)
KF= KFESH + KF i IJPSHESH + KFAQ
Konsumi final sht shuma e:
konsumit final t ekonomive shtpiake (KFESH),
konsumit final t institucioneve jo profitabile t cilat iu
shrbejn ekonomive shtpiake (KF i IJPSHESH) dhe
konsumit final aktual t Qeveris (KFAQ).
7

Konsumi final i ekonomive shtpiake (KFESH)

KFESH sht vlersuar si shum e konsumit t
ekonomive shtpiake rezidente n Kosov, duke i
shtuar blerjet e mallrave dhe shrbimeve n botn e
jashtme nga ekonomit shtpiake rezidente (import i
shrbimeve n Kosov) dhe duke i zbritur blerjet e
mallrave dhe shrbimeve nga ekonomit shtpiake jo
rezidente n Kosov (eksport i shrbimeve).
KFESH i gjithsejt i ekonomive shtpiake rezidente n
Kosov sht marr nga anketa e buxhetit familjar t
ekonomive shtpiake (ABFESH) dhe nga t dhnat
administrative. Kjo paraqet blerjen e mallrave dhe
shrbimeve si dhe konsumin e prodhimit vetanak.
8
12/14/2012
5
Konsumi final i institucioneve jo profitabile t cilat iu
shrbejn ekonomive shtpiake (KF i IJPSHESH)

N vlersimet e BPV pr vitet 2004-2010
ky konsum prfshin Partit politike dhe
Organizatat jo qeveritare (OJQ).
Shpenzimet e konsumit final t tyre
prfshijn mallrat dhe shrbimet e kryera
nga IJPSHESH dhe shpenzimet e bra nga
IJPSHESH pr mallra dhe shrbime pa
ndonj transformim, me qllim t
konsumit t ekonomive shtpiake si
transfere sociale n natyr.
9

Konsumi final i Qeveris (KFQ)

Konsumi final i Qeveris prfshin mallrat dhe
shrbimet t cilat iu ofrohen njsive institucionale
rezidente pr plotsimin dhe knaqjen e nevojave t
tyre, qofshin ato individuale apo kolektive.
Konsumi final i Qeveris prbhet nga shuma e
mallrave dhe shrbimeve t blera, kompensimi i
puntorve dhe konsumit t kapitalit fiks (output jo
pr shitje), i zvogluar pr t hyrat nga shitjet
(prodhim pr treg).
10
12/14/2012
6

Formimi i bruto kapitalit (FBK)/Investimet

Formimi i bruto kapitalit sht shuma e bruto kapitalit fiks
dhe ndryshimeve n inventar.
FBK= FBKF + n inventar
Formimi i bruto kapitalit fiks
Vlersimi i formimit t bruto kapitalit fiks (FBKF) prfshin
posedimin e t gjitha aseteve t prekshme dhe prmirsimet
kryesore n asete t prekshme jo prodhuese. Vlersimet e FBKF
prfshijn kto lloje t aseteve: banesat, ndrtesat tjera dhe
strukturn, makinerin dhe pajisjet.
Ndryshimet n inventar
Ndryshimet ne inventar maten me vlern e hyrjes s mallit n
inventar, t zvogluar pr vlern e trheqjes dhe t ndonj dmi
t mallit t shkaktuar gjat mbajtjes s tij n inventar.
11
Net eksporti
Eksporti i mallrave dhe shrbimeve prfshin
transaksionet e mallrave dhe shrbimeve
(shitjet, shkmbimin, dhuratat ose grantet)
nga rezidentt tek jo rezidentt.
Importi i mallrave dhe shrbimeve prfshin
transaksionet e mallrave dhe shrbimeve
(shitjet, shkmbimin, dhuratat ose grantet)
nga jo rezidentt tek rezidentt.
NE= (EX - IM)
12
12/14/2012
7
Burimet e t dhnave:

a) Burimet statistikore t t dhnave:
-Rezultatet e anketave t kryera nga ESK, si: Anketa e buxhetit t ekonomive shtpiake
(ABESH), Anketa e fuqis puntore (AFP), Anketa e ekonomive shtpiake bujqsore
(AESHB) dhe publikimet e ESK;
-T dhnat e tregtis s jashtme : importi dhe eksporti i mallrave (Doganat);
-Indeksi i mimeve t konsumit (IK), organizuar rregullisht nga ESK;
-Indeksi i vlers njsi (IVN) i cili prdoret pr eksport dhe import , i kalkuluar n ESK.
- Rezultatet preliminare te regjistrimit t popullsis 2011
b) Burimet administrative:
Ministria e Financave, t dhnat e buxhetit dhe t thesarit
Banka Qendrore e Kosovs, t dhnat e Bilancit t pagesave
Ministria e Administrats Publike t dhnat e OJQ-ve;
Ministria e Bujqsis pr disa t dhna t bujqsis;
Administrata tatimore e Kosovs t dhnat pr tatimet
13
Kompoentt e BPV Vlera e BPV
Struktura e BPV sipas
shpenzimeve ( %)
BPV me mime aktuale
4,776.1
100%
Shpenzimet e konsumit final
5,023.1 105.2%
Shpenzimet e konsumit final t ekonomive shtpiake
4,219.8 88.4
Shpenzimet e konsumit final t Qeveris
772.3 16.2
Shpenzimet e konsumit final t IJPSHESH
31.1 0.7
Formimi i bruto kapitalit /Investimet
1,530.8
32.1%
Formimi i bruto kapitalit fiks
1,374.3 28.8
Ndryshimet n inventar
156.5 3.3
Eksporti neto
-1,777.8
-37.2%
Eksporti i mallrave dhe shrbimeve
958.9 20.1
Importi i mallrave dhe shrbimeve
2,736.7
57.3%
Popullsia (Rezultatet preliminare t popullsis)
1.739.825
BPV pr kok banori (Euro)
2,650
Komponentt e shpenzimeve t BPV t Kosovs, 2011 (milion euro)
Burimi: ESK, Bruto prodhimi vendor n Kosov pr vitet 2004 2011, Prishtin, 2012
14
12/14/2012
8
Fig. Pjesmarrja e komponentve n BPV (2009-2011)
Burimi: ESK, BPV 2004-2011
15
Ndryshimet strukturore t BPV (2010- 2011)

Si shihet nga grafiku, n vitin 2011 kishte ndryshime
strukturore t pjesmarrjes s komponentve kryesore
n BPV krahasuar me vitin 2010:
Konsumi Final i Ekonomive Shtpiake (KFESH) nga 89.1
% t BPV n vitin 2010 n 88.4% n vitin 2011;
Konsumi Final i Qeveris (KFQ) nga 16.5% t BPV n
vitin 2010 n 16.2 % n vitin 2011;
Formimi i Kapitalit Bruto (FBK) nga 31.3 % t BPV n
vitin 2010 n 32.1% n vitin 2011;
Eksporti Neto nga 37.5% t BPV n vitin 2010 n
37.2 n vitin 2011.
16
12/14/2012
9
Dinamika e BPV n Kosov (me mime aktuale) 2004-2011
Vitet BPV (milion Euro) 2004=100 Indeksi zinxhir
2004 2,911.8
100.00
-
2005 3,002.8
103.13 103.13
2006 3,120.4
107.16 103.92
2007 3,460.8
118.85 110.91
2008 3,940.3
135.32 113.86
2009 4,007.8
137.64 101.71
2010 4,291.1
147.37 107.07
2011 4,776.1
164.03 111.30
BPV (me cmime aktuale) brenda vitit sht rritur mesatarisht pr nj vit pr 7,32%,
gjegjsisht, norma mesatare vjetore e rritjes sht 7,32%,
17
Bruto Produkti Vendor pr kok banori
Bruto produkti vendor pr kok banori paraqet shumn e tij t
ndar pr numrin e prgjithshm t popullsis s nj vendi.
BPV real pr kok banori sht treguesi m i rndsishm
makroekonomik nprmjet t cilit gjykohet pr ecurin afatgjate t
ekonomis.
Nse BPV real rritet me 2% n vjet, ather BPV pr kok banori
dyfishohet pr do 35 vjet dhe n kt rast secili brez duhet t pres
q standardi jetsor t dyfishohet n krahasim me prindrit e tij.
N qoft se ritmi i rritjes s BPV sht 1% n vjet, ather q BPV t
dyfishohet duhen 70 vjet.
N periudha afatgjata kohe, diferencat e vogla n ritmet e rritjes
qojn n ndryshime t mdha n standardin e jetess q mund t
arrij nj vend.
18
12/14/2012
10
Dinamika e BPV pr kok banori n Kosov (me mime aktuale)
2004-2011
Vitet BPV pr kok banori
(Euro)
2004=100 Indeksi
zunxhir
2004 1,813
100 -
2005 1,834
101.16 101.16
2006 1,875
103.42 102.24
2007 2,046
112.85 109.12
2008 2,291
126.37 111.97
2009 2,293
126.48 100.09
2010 2,418
133.37 105.45
2011 2,650
146.17 109.59
BPV pr kok banori mesatarisht brenda vitit sht rritur pr 5,57%, gjegjsisht,
norma mesatare vjetore e rritjes sht 5,57%.
19
BPV n Kosov pr kok banori (2004-2011)
BPV pr kok banori mesatarisht brenda vitit sht rritur pr 5,57%, gjegjsisht,
norma mesatare vjetore e rritjes sht 5,57%.
20
12/14/2012
11
BPV pr kok banori pr Kosov dhe disa vende
t zgjedhura (n dollar aktual amerikan)
Vendet/Vitet 2005 2006 2007 2008 2009
Kosova 2 118 2 2033 2 620.8 3 156 2 965
Sllovenia 17 871 19 409 23 443 26 911 23 726
Serbia 3 391 3 943 5 336 6 647 5 819
Shqipria 2 693 2 925 3 459 4 075 3 750
Maqedonia 2 857 3 127 3 883 4 663 4 515
Kroacia 10 004 11 047 13 201 15 637 14 222
Bullgaria 3 513 4 112 5 163 6 546 6 210
Kina 1 731 2 072 2 660 3 422 3 744
Gjermaia 33 811 35 408 40 398 44 525 40 873
USA 42 534 40 251 45 901 43 361 35 165
21
BPV pr kok banori pr Kosov dhe disa vende t zgjedhura ($ aktual )
Kosova Sllovenia Serbia Shqip[ria Maqedonia Kroacia Bullgaria Kina Gjermaia USA
Series1 2965 23726 5819 3750 4515 14222 6210 3744 40873 35165
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
45000
BPV per koke banori ne disa vende,( dollare aktual amerikan) 2009
22
12/14/2012
12
Rritja ekonomike
Ritmi i rritjes s ekonomis prfaqson normn me t ciln
rritet BPV real.
BPV real rritet pr tri arsye:
1. BPR real rritet sepse ndryshon sasia disponibl e burimeve
n ekonomi si sht puna dhe kapitali, gjegjsisht rritet
fuqia puntore e aft pr pun dhe kapitali.
2. Efikasiteti i prdorimit t faktorve t prodhimit.
Prmirsimi i efikasitetit t prdorimit t burimeve
ekonomike quhet produktiviteti i puns.
3. Ndryshimi n punznien e burimeve t dhna disponibl
pr prodhim. Nj rnie e papunsis do t shkaktoj
rritjen e BPV dhe anasjelltas.

23
Rritja ekonomike
Burimi: ESK, BPV 2004-2011
24
12/14/2012
13
Norma reale e rritjes ekonomike sipas Banks Botrore pr
Kosov dhe disa vende t rajonit
Vendet/Vitet 2005 2006 2007 2008 2009
Kosova 3.8 3.8 4.0 5.4 4.0
Sllovenia 4.5 5.8 6.8 3.5 -7.8
Serbia 5.6 5.2 6.9 5.5 -2.9
Shqiperia 5.5 5.0 6.0 6.5 2.2
Maqedonia 4.1 4.0 5.9 4.8 -0.7
Kroacia 4.2 4.7 5.5 2.4 -5.0
Bullgaria 6.2 6.7 6.2 6.0 -5.0
Kina 11.3 12.7 14.2 9.6 9.1
Gjermaia 0.8 3.2 2.5 1.3 -4.9
USA 3.1 2.7 2.1 0.4 -2.4
25
Arsyet e rritjes ekonomike n vitin 2011
Ekonomia e Kosovs vazhdoi me trendin rrits edhe gjat vitit
2011, duke shnuar nj norm reale t rritjes m t lart se sa
n vitShkaqet e rritjes n vitin 2011
in 2010, rreth 4.5% (5.0%- sipas FMN))
Rritja ekonomike gjat vitit 2011 u nxit nga rritja e
vazhdueshme e konsumit privat dhe rritja e investimeve,
prfshir investimet private edhe ato publike
Gjat vitit 2011 konsumi privat shnoi rritje vjetore prej mbi
10 prqind, ndrsa pjesmarrja e tij vazhdon t jet n mbi 90
prqind t PBB-s.
Kredit e sistemit bankar t Kosovs vazhdojn t jen burim i
rndsishm financimi pr konsumin privat. (Rritje vjetore prej 17.7 %)
Nj burim tjetr i rndsishm i financimit pr konsumin e ekonomive
familjare vazhdojn t jen drgesat e emigrantve. (584.8 milion
euro- 2011) (Burimi: BQK- Raporti vjetor, 2011)


26
12/14/2012
14
N ann tjetr, konsumi publik gjat vitit 2011 nuk
regjistroi ndonj ndryshim t rndsishm krahasuar
me vitin e kaluar, duke mbajtur pjesmarrjen n PBB
n rreth 16 prqind.
Investimet gjithashtu shnuan rritje si prqindje e PBB-
s duke arritur n rreth 35 prqind.
Investimet e sektorit privat shnuan rritje prej mbi 20
prqind n vitin 2011. Ndr burimet kryesore t financimit
t aktivitetit investiv n vend jan edhe kredit e sistemit
bankar dhe Investimet e Huaja Direkte (IHD).
Kontribut t rndsishm n rritjen e investimeve n vend
gjat vitit 2011 kishin edhe investimet e sektorit publik t
cilat gjat vitit 2011 u karakterizuan me trend pozitiv t
rritjes, t orientuara n projekte infrastrukturore.


Arsyet e rritjes ekonomike n vitin 2011
27
Kontribut negativ n rritjen e PBB-s n Kosov
vazhdon t ket deficiti tregtar, i cili gjat vitit
2011 u karakterizua me bilanc negativ prej -40
prqind t PBB-s.
Tregtia n mallra vazhdimisht konsiderohet si
shkaktar kryesor i ktij deficiti, marr parasysh nivelin
e lart t importeve (prej 2.4 miliard euro) dhe
nivelin relativisht t ult t eksporteve (312.5 milion
euro).
Si rezultat i bilancit tregtar negativ, viti 2011 u
karakterizua me nivelin m t thell t deficitit t
llogaris rrjedhse, i cili arriti n afr 25 prqind t
PBB-s.

Arsyet e rritjes ekonomike n vitin 2011
28
12/14/2012
15
Megjithat
Prodhimi vendor vazhdon t jet n nivel
mjaft t ult,
Mbshtet shum n importin e mallrave dhe
shrbimeve;
Norm e lart e deficitit t llogaris rrjedhse
Probleme n zhvillimin e tregtis s lir me
vendet e rajonit si Srbia dhe Bosnja e
Hercegovina.
29
Struktura e BPV sipas sektorve/veprimtarive

Ekonomia e Kosovs sht prqendruar m s shumti n
shrbime dhe bujqsi.
Bujqsia, q ka marr pjes me 25 % n PVB n vitet
1980s dhe n fillim t viteve 1990, ka zvogluar
pjesmarrjen n PVB pr rreth 15%.
Ndrtimet dhe patundshmrit s bashku marrin pjes
me 15.5 % n PVB. Kta sektor jan rritur pr shkak t
krkess s madhe pr ndrtim t shtpive dhe si rezultat
i pranis s madhe ndrkombtare.
30
12/14/2012
16
Struktura e BPV sipas sektorve/veprimtarive
Diversifikimi ekonomik i industris dhe thellimi
financiar ende nuk ka filluar.
Produktet industriale jan rritur n vitet e fundit,
por pjesmarrja e tyre n BPV sht vetm 9,3%
dhe n fakt ka rn n krahasim me vitin
paraprak (pr shkak t rritjes m t shpejt n
sektort tjer).
Ndrmjetsimi financiar sht rritur por
pjesmarrja e tij n PVB mbetet relativisht e ult.


31
Struktura e BPV sipas sektorve (2006-2010)
Nr. Veprimtarit Pjesmarrja e BPV sipas aktiviteteve
2006 2007 2008 2009 2010
1 Bujqsia, gjuetia , pylltaria dhe peshkimi 11.5 11.6 13.1 14.3 14.8
2 Industria nxjerrse 0.6 0.5 0.8 0.7 1.1
3 Industria prpunuese 9.6 8.2 10.4 11.4 9.3
4 Furnizimi me energji elektrike, me gaz dhe 3.1 3.9 3.8 4.2 4.1
5 Ndrtimtaria 8.8 9.7 8.1 8.2 7.4
6 Tregetia me shumic dhe pakic; riparimi i automjeteve dhe motoikletave dhe I artikujve pr
prdorim personal
10.6 12.0 13.8 9.3 13.9
7 Hotelet dhe restorantet 0.8 0.7 0.6 0.8 1.0
8 Transporti, magazinimi dhe komunikacioni 4.5 3.5 3.5 3.6 3.2
9 Ndrmjetesimi financiar 3.0 4.2 4.1 4.7 4.4
10 Afarizmi me pasuri t patundshme, dhnia me qira dhe shrbime t afarizmit 12.6 12.0 9.6 9.3 8.1
11 Administrimi publik dhe i mbrojtjes; sigurimi social i detyrueshm (a+b) 17.1 15.2 13.7 13.2 12.8
12 Veprimtari t tjera shoqrore sociale, t shrbimeve dhe personale 2.6 2.2 2.6 3.1 2.4
13 Gjithsej aktivitetet (1 deri 12) 85 84 84 83 82
14 Tatimet n produkte 15.4 16.3 16.0 16.8 18.0
15 FISIM
16 Subvencionet ne produkte
Bruto Produkti Vendor (12+14-15+16) 100 100 100 100 100
32
12/14/2012
17
Struktura e BPV sipas sektorve (2010)
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18
Bujqsia, gjuetia , pylltaria dhe peshkimi
Industria nxjerrse
Industria prpunuese
Furnizimi me energji elektrike, me gaz dhe
Ndrtimtaria
Tregetia me shumic dhe pakic;
Hotelet dhe restorantet
Transporti, magazinimi dhe komunikacioni
Ndrmjetesimi financiar
Afarizmi me pasuri t patundshme, dhnia me
Administrimi publik dhe i mbrojtjes; sigurimi
Veprimtari t tjera shoqrore sociale, t
Tatimet n produkte
33
Aspekte pozitive t zhvillimit ekonomik
Nj aspekt pozitiv i suksesit ekonomik t kohve t
fundit ka qen rritja solide n investimeve.
Norma e lart e investimeve prej 30% t PVB-s ose
m shum, sht nj nga komponentt e dallueshme
pr t arritur dhe mbajtur norm t lart t
zhvillimit.
N Kosov, formimi i kapitalit fiks bruto ka arritur
mbi 30 prqind t BPV-s n vitin 2011.

34
12/14/2012
18

Pr dallim nga vendet tjera n rajonin e EJL-s,
normat e investimeve publike kan qen shum
t mdha, veanrisht n vitet e fundit kur
pjesmarrja e shpenzimeve kapitale t buxhetit
qeveritar sht rritur katrfish (deri n rreth 11
prqind t PVB-s).
Investimet publike n shtetet tjera t rajonit kan
lvizur ndrmjet 3 prqind dhe 7 prqind t PVB-
s.
Niveli i lart i investimeve publike n vitin 2008
dhe 2009-2011 nuk mund t mbahet pr
periudh t gjat.

35
Pr dallim nga kjo, rritja e investimeve private
sht zvogluar nga viti 2008.
Pr m tepr, edhe pse nuk ka t dhna m t
detajuara n dispozicion, besohet q nj pjes e
madhe e investimeve private shkon n ndrtimin
e ndrtesave t banimit, q nuk sht investim
produktiv n vetvete.
Popullsia n rritje dhe zhvillimi n sektorin e
ndrtimit e konfirmojn kt vlersim. Por
gjithsesi, niveli i lart i investimeve mund t
mbahet vetm nse investimet private e marrin
rolin kryesor.

36
12/14/2012
19
Sfidat pr t ardhmn
Pr shkaqe t ditura Kosova tani prballet me sfida
t shumta ekonomike:
me nj nivel shum t lart t deficitit tregtar q
arrin mbi 40% t BPV-s,
me shkalln m t lart t papunsis n rajon
dhe me shifra t larta t varfris.
Mbshtetja ndrkombtare n prkrahje t
zgjidhjes s problemeve, n arritjen e
qndrueshmris si n aspektin ekonomik po
ashtu edhe n at politik sht e nevojshme.

37
Disa tregues dhe karakteristika t tregut
t puns n Kosov

T dhnat pr tregun e puns duhet t trajtohen
me kujdes pr shkak t disponueshmris dhe
kualitetit t kufizuar t tyre.

Tregu i puns s Kosovs vshtir se mund t
absorboj 35.000 punkrkuesit e rinj, t cilt
futen n ket treg pr do vit.


38
12/14/2012
20
Treguesit e tregut t puns
Indikatort e tregut t puns (KILM) sipas ILO-s
KILM 1. Norma e pjesmarrjes s fuqis
puntore
KILM 11. Papunsia afatgajte
KILM 2. Norma e popullsis n punsim KILM 12. Papunsia sipas nivelit t edukimit
KILM 3. Statusi n punsim KILM 13. Time-related underemployment
KILM 4. Punsimi sipas sektorve KILM 14. Joaktiviteti
KILM 5. Puntort me orar t shkurtuar KILM 15. Niveli i edukimit dhe shkollimit
KILM 6. Ort e puns KILM 16. Pagat e prodhuesve
KILM 7. Punsimi n sektorin joformal KILM 17. Pagat e profesionistve dhe treguesit e
kursimeve
KILM 8. Papunsia KILM 18. Kompensimi i shpenzimeve n or
KILM 9. Papunsia e t rinjve KILM 19. Produktiviteti i puns
KILM 10. Papunsia afatgjate KILM 20. Elasticiteti i punsimit
39
Disa tregues t tregut t puns n Kosov(2008)
Treguesit e tregut t puns Totali Meshkuj Femra Mosha (14-24)
Prbrja e popullsis 100% 50.4% 49.6% 19%
Numri i banoreve 2,153,000
1,733,872
1,098,000
873 598
1,055,000
860 274
411,000
329 435
Popullsia e aft pr pun (n % s
gjith popullsis t gjitha moshave)

64%

62%

65%
Popullsia e moshs pr pun 1,371,000
1 109678
686,000
541 631
685,000
559 178
411,000
329 435
T papunsuar 335,900 177,800 158,100 101,700
T punsuar 481,000 365,800 115,200 72,300
Popullsia aktive 816,900 543,600 273,300 174,000
Norma e pjesmarrjes 60%
73.6%
79%
?
40%
48.9
42%
52.8%
Norma e papunsis 41% 33% 58% 58%
Norma e punsimit 35%
43 3%
53% 17% 18%
Burimi: ILO, Zyra Ndrkombtare e Puns: Profili i Sistemit t Siguris Sociale n Kosov, 2010
40
12/14/2012
21
Papunsia
Norma e papunsis m 2008 ka qen 41 prqind (58
prqind pr femrat dhe 33 prqind pr meshkujt) )
bazuar n t dhnat e prgatitura nga FMN-ja, ESK-ja
dhe Ministria e Puns dhe Mirqenies Sociale.
Norma e lart e papunsis sht m e pranishme tek
t rinjt, t moshs 15- 24 vje.
Rreth 94.2% e t papunve t regjistruar jan t
papun afatgjat (12 muaj +).
N mesatare, nj zyrtar punsimi n Kosov n vitin
2009 sht dashur t kujdeset pr 1 862 t papun: Kjo
sht m shum se 12 her, sesa mesatarja Evropiane.

41
Karakteristikat e tregut t puns n Kosov
Niveli i lart i papunsis n Kosov i atribuohet
disa arsyeve:
Baza e dobt fillestare e prodhimit,
Reformat strukturore t lidhura me privatizimin,
Niveli i ult i investimeve vendore dhe t huaja,
Mungesa e politikave aktive dhe efikase t
punsimit dhe
Niveli i ult i kualifikimit t punkrkuesve
(Raporti i BE-s 2009).

42
12/14/2012
22
Papunsia sipas grup-moshs, 2009
Mosha Papunsia e
rejistruar
(%)
15-24 103 896 31 %
25-39 149 382 44 %
40-45 65 819 19 %
55-64 19 798 6 %
Gjithsej 338 898 100
31%
44%
19%
6%
Papunesia e regjistruar sipas moshes, 2009
15-24
25-39
40-45
55-64
MPMS, Departamenti i Puns dhe punsimit, Puna dhe punsimi 2009, raporti vjetor 2009
Prqindja m e madhe e t papunsuarve sht n grupin e moshs 25-39 vje, me 44
prqind, ndjekur nga grup mosha 15-24 vje, me 31 prqind.
43
Papunsia sipas kualifikimit
Kualifikimi Papunsia e
regjistruar

%
Pakualifikuar 203 764 60
Gjysme kualifikuar 13 355 4
Kualifikuar 28 849 9
Shkolla e mesme 87 681 26
Shkolla e larte 2 184 1
Universiteti 3 062 1
Gjithsej 338 895 100
Burimi: MPMS, 2009
Afro 59.9% e t regjistruarve si t papun i referohen nivelit t kualifikimeve pr nga
arsimimi si t pa kualifikuar.
M shum sesa 72.6% e t gjith t regjistruarve si t papun i prkasin nj niveli t
arsimimit nn shkoll t mesme.
60%
4%
8%
26%
1% 1%
Te papunet sipas kualifikimit, 2009
Pakualifikuar
Gjysme kualifikuar
Kualifikuar
Shkolla e mesme
Shkolla e larte
Universiteti
44
12/14/2012
23
Dinamika e papunsis n Kosov
57.10%
55.00%
49.70%
39.70%
41.40%
44.90%
43.60%
47.50%
45.40%
25.00%
30.00%
35.00%
40.00%
45.00%
50.00%
55.00%
60.00%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Niveli i papunsis, 2001 2009
45
Niveli i papunsis n Kosov, shtetet e BE-s dhe disa shtete te rajonit
Shtetet Papunesia
2008 2009
Kosova 47.5 45.4
BE (27 shtete) 7.0 8.9
Britania e madhe 5.6 7.6
SHBA 5.8 9.3
Japonia 4.0 5.1
Suedia 6.2 8.3
Sllovenia 4.4 5.9
Kroacia 8.4 9.1
Maqedonia 33.8 32.2
Shqipria 13.0 -
Mali i ZI 16.8 19.1
Bosna dhe Hercegovina 23.4 24.1
Serbia 14.4 -
Turqia 9.7 12.5 46
12/14/2012
24
Punsimi

N baz t Organizats Ndrkombtare t
Puns, n Kosov n vitin 2008 numri i
personave t punsuar ka qen 481.000 vet.
Norma e punsimit n baz po t njetave t
dhna sht 35%, e llogaritur si raport i
personave t punsuar me numrin e
prgjithshm t popullsis s aft pr pun n
Kosov.
47
Struktura e punsimit sipas sektorve
14.6
10.4
7
16.9
9.6
12.1
7
23
0 5 10 15 20 25
Bujqesi
Prodhimtari
Ndertimtari
Tregti
Administrate Publike
Arsim
Shendetesi
Te tjera
Ne perqindje
Struktura e te punesuarve ne Kosove sipas veprimtarive (ne %), 2007
48
12/14/2012
25
70,423
74,008
74,081
75,282
74,366
74,701
70,000
71,000
72,000
73,000
74,000
75,000
76,000
2003 2004 2005 2006 2007 2008
Punsimi n sektorin publik
49
Shprndarja e t punsuarve publik npr sektor t ndryshm
Shndetsia,
15%
Ekonomia,
Ambienti, 4%
Ndrmarrje
publike, 17%
Shrbime te
prgjithshme
, 9%
Rendi publik,
Siguria, 20%
Arsimi, 35%
Fig. Shprndarja ne punsimin publik, Qershor 2008 ( Burimi: Enti i Statistikave te
Kosovs)
50
12/14/2012
26
Dinamika e punsimit n Kosov
19.60%
23.80%
25.30%
27.90%
29.90%
29.00%
26.50%
24.30%
26.40%
10.00%
15.00%
20.00%
25.00%
30.00%
35.00%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Niveli i punsimit, 2001 2009
Burimi ( Enti i Statistiks s Kosovs)
51
Niveli i punsimit n Kosov, n disa shtete te BE-s
dhe shtete t rajonit
Shtetet Punsimi
2008 2009
Kosova 24.1 26.1
BE (27 shtete) 65.9 64.6
Britania e madhe 71.5 69.9
SHBA 71.8 70.9
Japonia 70.7 70.7
Suedia 74.3 72.2
Sllovenia 68.6 67.5
Kroacia 57.8 56.6
Maqedonia 41.9 43.3
Shqipria 53.8 -
Mali i ZI 43.2 41.3
Bosna dhe Hercegovina 33.6 33.1
Serbia 53.7 -
Turqia 44.9 44.3
52
12/14/2012
27
Shkalla e punsimit n Kosov sht n nj nivel t ult, sipas standardeve
t shteteve fqinje dhe atyre evropiane.
Bazuar n t dhnat e vitit 2009, shkalla e punsimit n 27 shtetet e BE-s
(BE-27 shtete) 64.6%,
Punsimi n shtetet kanditate t BE-s t cilat jan:
- Turqia ka qen 44.3%,
- Kroacia 56.6% dhe
- Maqedonia 43.3%.
Punsimi n shtetet e EFTA-s t cilat jan: Islanda 78.3%, Norvegjia 76.4%
dhe Zvicra 79.2% kurse n Shtetet e Baskuara t Ameriks 70.9% dhe n
Japoni 70.7%.

N shtetet fqinje shkalla e punsimit pr vitin 2009 ka qen: (viti 2008) n
Shqipri 53.8%; Mali i Zi 41.3%, (viti 2008) Serbi 53.7%, n Bosnje dhe
Hercegovin 33.1% prderisa n Kosov ka qen e nivelit t ult vetm
26.1%.

Niveli i punsimit n Kosov, n disa shtete te BE-s
dhe shtete t rajonit
53
Ekonomia informale
N Kosov, prmasat n rritje t ekonomis informale jan nj shqetsim i
madh.
Duhet ti jepet prioritet i lart krijimit dhe zbatimit t strategjive efikase
pr zhvendosjen aktiviteteve informale n sektorin formal.
Deri m sot, nuk sht kryer ndonj analiz gjithprfshirse pr
ekonomin informale n Kosov.
Nj vlersim i fundit i kryer nga Agjencia Evropiane pr Rindrtim (AER)
m 2007, i cili ka prdor prkufizimet e OECD-s dhe modelin e buxhetit
makroekonomik t ekonomive familjare, vlerson se madhsia e
ekonomis informale n Kosov sht prej 27 deri n 35 prqind t BPV
pr 2004-06.
Gati 85 prqind e ksaj i atribuohet puntorve t cilt nuk paguajn
kontributet e sigurimit social apo taksn pr t ardhurat personale.
54
12/14/2012
28

Sipas nj studimi t kryer nga Banka Botrore m 2003, m shum
se gjysma e personave t punsuar n Kosov punojn pa nj
kontrat pune ose punojn n ndrmarrjet e paregjistruara.
Problemi i ekonomis informale sht theksuar edhe n nj anket
t ONP-s, sipas s cils 50 prqind e t rinjve punojn n
ekonomin informale, 73 prqind e t cilve nuk paguajn
kontributet e sigurimit social.
Institucioni q ka pr mandat luftimin e punsimit informal sht
Agjencia e Inspektimit t Puns (AIP), e cila sht themeluar n
baz t Rregullores s UNMIK-ut pr Ligjin Themelor t Puns n
Kosov (2001/27).

Ekonomia joformale
55
Strategjia e tregut t puns
Rritja intensive punuese sht objektiv pr zhvillim ekonomik dhe mbajtja
e kualitetit t fuqis puntore konkurrente n rajon sht komponenta
kryesore pr arritjen e ktij objektivi.

Strategjia e shndosh e tregut t puns n Kosov duhet t fokusohet n:

Nj ambient makroekonomik stabil me mime stabile dhe gjetja e
financave publike q inkurajojn zhvillimin e sektorit privat pr gjenerim t
punsimit.
Nj ambient t prshtatshm pr zhvillimin e bizneseve q inkurajon
investimet vendore dhe investimet e huaja n Kosov.
Nj ambient ndrmarrs q inkurajon zhvillimin e ndrmarrjeve t vogla
dhe t mesme q inkurajojn formalizimin gradual t sektorit joformal.
Arsimim dhe trajnime profesionale q prmirsojn aftsit e forcs
punuese t Kosovs n nj ambient t rritjeve intensive t aftsive dhe
konkurrencs ndrkombtare.

56
12/14/2012
29
Legjislacion t tregut t puns q balancon fleksibilitetin
e tregut t puns me mbrojtjen/sigurimin e puntorve;
Mbajtje te nivelit t taksave t ardhurave q t mos
dekurajoj punsimin.
Fokusimin n shrbimet ekzistuese t punsimit dhe n
sigurimin e informatave pr ofertn dhe krkesn n
tregun e puns dhe gradualisht zgjerimin e shrbimeve
n kshillime.
Fuqizimi i dialogut social prmes Kshillit ekonomiko-
social.

Strategjia e tregut t puns
57
Politikat e tregut t puns, Komponentt e fleksigurimit
(Komisioni Evropian, 2007)

Politikat aktive te
tregut t puns
Msimi gjat tr
jets
Sigurim shoqror
modern
Fleksibiliteti i
kontratave
Prshtatshmria e
njerzve dhe
kompanive
Dialog social konstruktiv
58
12/14/2012
30
Zhvillimi njerzor n Kosov
Sipas Indeksit t zhvillimit njerzor, Kosova sht
n vendin e fundit n Evropn juglindore dhe
sht ndr shoqrit m s paku t zhvilluara n
Evrop. Papunsia sht identifikuar si nj ndr
shkaktart kryesor t varfris n Kosov.
Rrethanat politike n dekadat e fundit kan
kontribuar n mungesn e investimeve, zgjerimin
e ngadalshm t bizneseve dhe numrin e ult t
krijimit t bizneseve t reja dhe po ashtu nivelin e
ult t arsimit t prgjithshm dhe profesional.
59
60
12/14/2012
31
Varfria
Varfria sht nj fenomen kompleks social
gjersia e t cilit sht vshtir t matet me
mjete standarde.
Qasja multidimensionale e matjes s varfris
mundohet t integroj dimensionet sociale,
ekonomike, dhe politike si dhe pasojat
njerzore e t qentit i varfr.
61
DEFINIMI I VARFRIS
Tri qasje t definimit t varfris:
Kuptimi i par sht varfria n t ardhura
ose varfria n konsum
Kuptimi i dyt i varfris sht Mungesa
materiale
Kuptimi i tret i varfris Privimi nga
aftsit rrjedh nga pikpamjet e Amartya
Sen-it.
62
12/14/2012
32
DISA NGA MATSIT E VARFRIS
Jan katr arsye pse duhet t bhet matja e varfris:

Pr t mbajtur njerzit e varfr n agjend.
Pr t identifikuar njerzit e varfr dhe pr t qen n
gjendje pr t intervenuar n mnyr adekuate.
Pr t monitoruar dhe vlersuar projektet dhe
ndrhyrjet e politikave q ndrmerren ndaj njerzve
t varfr.
Pr t vlersuar efikasitetin e institucioneve qllimi i t
cilave sht ofrimi i ndihms ndaj njerzve t varfr
63
DISA NGA MATSIT E VARFRIS
Matsit e varfris q raportohen m s shumti nga
institucionet relevante kombtare dhe
ndrkombtare.
Indeksi i numrimit t varfris pr kok banori;
Indeksi i hendekut t varfris;
Indeksi i hendekut t varfris i ngritur n katror
Indeksi i varfris njerzore (deri m 2010)
Indeksi i varfris shumdimensionale (IVSH MPI);

64
12/14/2012
33
Indeksi i varfris shumdimensionale (IVSH MPI)
Indeksi i varfris shumdimensionale sht i bazuar n
qasjen e aftsive dhe ai plotson metodat e matjes s
varfris t bazuar n matje monetare duke prfshir nj
qasje m t prhapur.
IVSH sht produkt i numrimit t varfris
multidimensionale ( pjesmarrja e njerzve q jan t
varfr n shum dimensione) dhe numri mesatar i
privimeve q secila familje prjeton (intensiteti i
varfris s tyre).
Ky indeks ka tri dimensione identike me ato q i ka edhe
Indeksi i Zhvillimit Njerzor edukimi, shndeti dhe
standardi jetsor- t cilat reflektohen n dhjet tregues,
ku secili ka pesh t barabart n kuadr t dimensionit
t tij.



65
Indeksi i varfris shumdimensionale (IVSH MPI)
66
12/14/2012
34
Indeksi i varfris shumdimensionale (IVSH MPI)
Duke llogaritur privimet n kt mnyr, individt n familje
identifikon si t varfr shumdimensional kur ata jan t privuar
nga 3 raste prej 10 sa jan n shqyrtim.
Indeksi i varfris shumdimensionale identifikon ata q jan
shum t varfr duke matur nj varg privimesh drejtprdrejt, m
mir se me matja indirekte prmes t ardhurave duke ndrtuar
nj mats nga matsit familjar deri te nj mats agregat.
Indeksi i varfris njerzore mund t marr vlera prej 0 deri n 1,
dhe prej viti 2010 UNDP ka nisur t raportoj nj indeks t till.
IVSH siguron nj mnyr dhe mjet fundamental pr t matur
varfrin, dhe na ndihmon neve q t kuptojm se si niveli i
varfris dallon npr dhe brenda vendeve dhe gjithashtu se si
dimensionet e varfris mund t dallojn dukshm n situata t
ndryshme. Kjo mund t ndihmoj n dizajnimin m t mir t
programeve dhe politikave pr zvoglimin e varfris dhe pr t
vlersuar m mir dhe m shpejt performancn e tyre
67
Sipas Banks Botrpre afer 45% e popullsis s Kosovs sht e varfr.
Jan dy arsye kryesore t varfris:
- Niveli mesatar i t ardhurave kombtare,
- Shkalla e pabarazis n shprndarjen e tyre,
Pr fardo niveli t t ardhurave kombtare, nse ekziston pabarazi n
shprndarje t tyre, gjasat pr varfri ekzistojn.
Ngjashm, pr nj shprndarje t dhn t t ardhurave, niveli m i ult i
t ardhurave, shkakton paraqitjen e varfris m t madhe.
Ekonomistt e zhvillimit shfrytzojn konceptin varfria apsolute pr t
paraqitur nivelin minimal t ardhurave t nevojshme pr t plotsuar
nevojat baz fizike t ushqimit, veshmbathjes dhe banimit pr t vazhduar
mbijetesn.
Varfria n Kosov
68
12/14/2012
35
Norma e varfris apsolute dhe ekstreme
69
Varfria n Kosov
N baz t vlersimit t Banks Botrore,
rreth 45% e popullsis s Kosovs jan t
varfr me nivel nn vijn e varfris e cila me
mimet e vitit 2002 sht vendosur t jet 43
euro pr t rriturit n muaj.
Kjo norm sht shum e lart n krahasim
me vendet e rajonit e m gjer.
70
12/14/2012
36
Varfria n vendet e Ballkanit
Varferia n vendet e Ballkanit
Burimi: Banka Boterore, Kosovo Poverty Assessment, Volume I, Tetor, 2007
71
Varfria n Kosov.
Sipas Banks Botrore arsyet pr nj gjendje
t till jan:
- Rritja e ngadalshme ekonomike
- T ardhura t ulta,
- Buxheti i shtrnguar.
Situata do t ishte edhe me e rnd sikur t
mungonin drgesat nga diaspora.

72
12/14/2012
37
Lajm i mir sht se varfria sht e cekt n
kuptimin q shum njerz jan menjher mbi
kufirin e varfris apo nn kufirin e varfris,
gjegjsisht sillen rreth kufirit t varfris.
Kjo nnkupton q ndryshime t vogla pozitive
n nivelin e t ardhurave prmes rrtijes s
norms s punsimit, mund t ndikoj q
shum njerz t dalin nga kufiri i varfris.
Varfria n Kosov.
73
Konceptet baz
Bruto produkti vendor
Bruto produkti vendor pr kok banori
Rritja ekonomike
Treguesit e tregut t puns
Punsimi dhe papunsia n Kosov
Ekonomia joformale
Varfria n Kosov

74