Bureau International pour la Standardisation des Fibres Artificielles (ting Php) vit tt l BISFA l Hip hi ton cu ca cc nh sn xut si nhn to. BISFA c thnh lp vo nm 1928 c nhim v nh ngha cc thut ng, tn gi cho cc dng si nhn to, thng nht cc tn gi gia cc cng ty, khch hng v ngi tiu dng. BISFA thit lp cc chun k thut cho cc dng t, si nhn to cho cc thnh vin trong hi tin vic giao dch v hnh thnh cc phng php kim nghim cho si nhn to v khung chun k thut gia ngi mua v ngi bn cc dng si ny. Di y ln lt t tri qua phi s l: *Tn si nhn to, K t, (BISFA 2009) -Acetate CA Lyocell CLY -Acrylic PAN Melamine MF -Alginate ALG Metal MTF -Aramid AR Modacrylic MAC -Carbon CF Modal CMD -Ceramic CEF Polyamide PA -Chlorofibre CLF Polyester PES -Cupro CUP Polyethylene PE -Elastane EL Polyimide PI -Elastodiene ED Polylactide PLA -Elastomultiester EME -Polypropylene PP -Elastolefin EOL Triacetate CTA -Fluorofibre PTFE Viscose CV -Glass GF Vinylal PVAL *Tn si thin nhin, K t, Tn si lng th, K t - Alfa (Esparto grass) AL Alpaca WP - Cotton CO Angora WA - Mauritius fibre FI Camel WK - Flax LI Rabbit hair W -Hemp HA Kashgora WSA -Henequen HE Kashmir WS -Jute JU Llama WL -Kapok KP Mohair WM -Kenaf KE Cow hair HR -Coir (cocconut) CC Horse hair HS -Abac (Manila hemp) AB Silk SE -Phormium NF Tussah silk ST -Ramie RA Vicuna WG -Roselle JS Wool WO -Sisal SI Yak WY -Sunn hemp SN Goat hair HZ -Urena JR T bng k kiu v tn gi trn chng ta c th i chiu v bit c thnh phn ca si l t nhin hay nhn to. 2. Gii thiu v cc loi si Si bng cotton Si bng c lm t cy si bng mt ging cy trng rt lu i. Trong ngnh may mc v ch bin ngi ta phn bit cc loi bng trc tin theo chiu di ca si, sau n mi, mu v sch ca cun si. Si bng cng di th cng c cht lng cao. Si bng l loi si thin nhin c kh nng ht/ thm nc rt cao; si bng c th thm nc n 65% so vi trng lng. Si bng c khuynh hng dnh bn v dnh du m, d vy c th git sch c. Si bng thn thin vi da ngi (khng lm nga) v khng to ra cc nguy c d ng vic khin cho si bng tr thnh nguyn liu quan trng trong ngnh dt may. Si bng khng ha tan trong nc, khi m hoc t s do dai hn khi kh ro. Si bng bn i vi cht km, nhng khng bn i vi acid v c th b vi sinh vt phn hy. D vy kh nng chu c mi mt v cc cn trng khc rt cao. Si bng d chy nhng c th nu trong nc si tit trng. Lnh vc chnh ca si bng l vic ng dng trong ngnh may mc. Ngoi ra, si bng cn c dng lm thnh phn trong cc cht liu tng hp. Si len wool Len hay si len l mt loi si dt thu c t lng cu v mt s loi ng vt khc, nh d, lc Len cung cp nguyn liu dt, an, ch to cc loi o len l mt hng o gi m thng dng trn th gii, nht l nhng nc c kh hu lnh. Len c mt s ph phm c nguyn gc t tc hoc da lng, len c kh nng n hi v gi khng kh v gi nhit tt. Len b t chy nhit cao hn bng v mt s si tng hp. Ngi ta sn xut len bng dng c quay cc si lng cu li vi nhau hay bn li thnh mt lin kt si. Cht lng ca len c xc nh bi ng knh si, qu trnh un, nng sut, mu sc, v bn trong ng knh si l cht lng quan trng nht xc nh c tnh v gi c. La T tm C 4 loi t tm t nhin, t ca tm du l loi c sn xut nhiu chim 95% sn lng trn th gii. Si t tm c tn vinh l N Hong ca ngnh dt mc d sn lng si t sn xut ra thp hn nhiu so vi cc loi si khc nh: bng, ay, gai nhng n vn chim v tr quan trng trong ngnh dt, n t m mu sc hng u th gii v mt thi trang t tm. c im ch yu ca t l chiu di t n v mnh t. Si t c th ht m, b nh hng bi nc nng, axit, baz, mui kim loi, cht nhum mu. Mt ct ngang si t c hnh dng tam gic vi cc gc trn. V c hnh dng tam gic nn nh sng c th ri vo nhiu gc khc nhau, si t c v ng nh t nhin. La l mt loi vi mn, mng c dt bng t. Loi la tt nht c dt t t tm. Ngi cm c th cm nhn c v mn v mt m ca la khng ging nh cc loi vi dt t si nhn to. Qun o bng la rt thch hp vi thi tit nng v hot ng nhiu v la d thm m hi. Qun o la cng thch hp cho thi tit lnh v la dn nhit km lm cho ngi mc m hn. Polyester (PES) Polyester l mt loi si tng hp vi thnh phn cu to c trng l ethylene (ngun gc t du m). Qu trnh ha hc to ra cc polyester hon chnh c gi l qu trnh trng hp. C bn dng si polyester c bn l si filament, x, si th, v fiberfill. Polyester c ng dng nhiu trong ngnh cng nghip sn xut cc loi sn phm nh qun o, ni tht gia dng, vi cng nghip, vt liu cch in Si Polyester c nhiu u th hn khi so snh vi cc loi si truyn thng l khng ht m, nhng hp th du. Chnh nhng c tnh ny lm cho Polyester tr thnh mt loi vi hon ho i vi nhng ng dng chng nc, chng bi v chng chy. Kh nng hp th thp ca Polyester gip n t chng li cc vt bn mt cch t nhin. Vi Polyester khng b co khi git, chng nhn v chng ko dn. N cng d dng c nhum mu v khng b hy hoi bi nm mc. Vi Polyester l vt liu cch nhit hiu qu, do n c dung sn xut gi, chn, o khoc ngoi v ti ng. Elastane (EL) Spandex Elastane, vng bc M ngi ta gi l Spandex, ti cc quc gia khc c gi l Elastane, l si nhn to. Elastane l mt khi co-polymer bao gm Polyurethane v Polyethylene glycol. Urethane to thnh cc on , dn xp thnh hng kt ni vi nhau bng lc valency to thnh loi si ny. Elastane c c tnh l kh nng ko dn cao; t 500 n 700%, gi hnh dng lu di, t thm hi m, khng tch in, khng to x hay tht nt trn b mt, nh, trn v d nhum. Loi si ny c co dn cao, tng t nh cao su nhng chc v bn hn. Vi nhng c tnh trn Elastane c dng lm qun o c co dn cao hoc va vn m ly c th. Cc loi ny thng l qun o th dc th thao, qun o chng nng, lt, v tt, qun o tm thoi mi hn ngi ta thng trn ln si Elastane vi cc loi si khc (th d 80% Polyamide (Nylon) v 20% Elastane) cho ra sn phm thch hp. Polyamide (PA) Nylon Nylon (ha hc: Polyhexamethylen adipin acid amide) l loi si nhn to u tin c sn xut ra t Carbon, nc v khng kh. Nhiu ngi cho rng t Nylon xut pht t N Y (New York) v Lon (London), l cc ni m Nylon c sn xut ln u tin. Ngoi ra cn c mt gii thch khc cho tn Nylon l nh pht minh ra cht liu ny, Wallace Carothers vui mng v thnh cng v ku ln Now You Lousy Old Nipponese, hoc l Now You Look Old Nippon, s vui mng v cui cng cng lm ra c mt sn phm c th cnh tranh vi sn phm t la thin nhin. V ngi ta ly nhng ch ci u gi l Nylon. Polypropylen (PP) Polypropylen l mt loi polymer l sn phm ca phn ng trng hp Propylen. Polypropylen c tnh bn c hc cao (bn x v bn ko t), kh cng vng, khng mm do nh PE, khng b ko gin di do c ch to thnh si. c bit kh nng b x rch d dng khi c mt vt ct hoc mt vt thng nh. PolyPropylen trong sut, bng b mt cao cho kh nng in n cao, nt in r. PP chu c nhit cao hn 100oC, c tnh cht chng thm oxy, hi nc, du m v cc kh khc. Vi c tnh trn, PP c dng lm bao b mt lp cha ng bo qun thc phm, lng thc, ng cc. PP cng c sn xut dng mng ph ngoi i vi mng nhiu lp tng tnh chng thm kh, hi nc, to kh nng in n cao, v d x rch m bao b (do c to sn mt vt t) v to bng cao cho bao b. Acetate (CA) Acetate l t dng gi si t cht liu cellulose acetate. Cellulose-Acetate c tnh do cao, nhng khng bn v b h hi trong cc loi acid, c bit cc loi acid v c nh Sulfuric acid, cng nh cc cht km. Cellulose acetate c dng lm si ch bin thnh vi. Vi cht liu ny nhn rt ging la thin nhin (nn acetate cn gi l la nhn to) v to cm gic cng ging nh vy. Cht liu ny t nhn, d chm sc, t b trng n, t thm nc. Vi tnh cht trn, CA thng c dng lm o ma, d che, s mi, o ph n, o m, vi lt, vi may c vt, lt ph n V khng chu c cht km nn trnh dng cc loi bt git (ty) c km cao vi loi si ny. bo qun bng nh la, vi Cellulose-Acetate ch nn git vi nc m v ch nn i mt trong ca qun o lc cn ang m. Polyetylen (PE) Polyetylen l mt hp cht hu c (poly) gm nhiu nhm etylen (C2H4) lin kt nhau. Polyetylen mu trng, hi trong, khng dn in v khng dn nhit, khng cho nc v kh thm qua. Polyetylen khng tc dng vi cc dung dch axt, kim, thuc tm v nc brm. nhit cao hn 70oC PE ha tan km trong cc dung mi nh toluen, xilen, amilacetat, tricloetylen, du thng, du khong D nhit cao, PE cng khng th ha tan trong nc, trong cc loi ru bo, aceton, te etylic, glicerin v cc loi du tho mc. Viscose (CV) Rayon Viscose c to ra t nhng vt liu c ngun gc cellulose (bt g, vi vn) v tri qua qu trnh x l to thnh si vi, v vy, v bn cht, viscose hon ton tng t nh cotton, ch khc bit 1 s tnh cht vt l v ho hc. Trong qui trnh sn xut Viscose cc phn t cellulose nguyn thy c kt cu li. Viscose v th c gi l si ti to v c xp vo dng si ha hc. Cu trc tinh th trong viscose nh hn cotton 4 5 ln v mc nh hng thp hn. Si viscose yu hn si cotton. Si viscose s tr nn mm hn v do hn khi b t. bn viscose khi t thp hn 50% khi kh. V c mc tinh th ho thp v mc chu tc ng cao nn viscose d b phng ln khi t v n ra trn 20%. Si t viscose bng hn cotton v thn c hnh tr trn hn cotton. Viscose phn ng vi cht ho hc nhanh hn cotton v phn ng c trong nhng iu kin m cotton t ra kh bn nh dung dch kim c lnh hay long nng. Si CM / Si CD L si 100% cotton chi k (si CM); 100% cotton chi th (CD). Si ny ht m tt, d chu khi tip xc vi da ngi. Thng dng dt cc loi vi mm, lt. Si TCM / Si TCD (Tetron cotton) TC l si vi thnh phn bao gm 65 % PE v 35 % cotton chi k (TCM); 65 % PE, 35 % cotton chi th (TCD). Si ny d d chu khi tip xc vi da ngi, chu l (i) phng, git d sch v chng kh, ph hp dt vi o qun. Si CVC (Chief Value of Cotton) L si vi thnh phn chnh l cotton; v d CVC 65% cotton v 35% PE. Vi si pha ny mang tnh cht ca c hai loi si cu thnh nn n l si cotton v PE. Si TR (Tetron Rayon) L si vi thnh phn bao gm PE v Viscose; v d TR 65 % PE v 35 % Viscose. Vi si pha ny mang tnh cht ca c hai loi si cu thnh nn n l si PE v si Viscose. Si c Bit L si pha gia hai hoc nhiu thnh phn nguyn liu acrylic, cotton, viscose, nylon (St v chnh sa by c