UNIVERZITET U TRAVNIKU

PRAVNI FAKULTET U KISELJAKU

OPE PRAVO

-------MIRNO RJEAVANJE SPOROVA -------seminarski rad-

Kandidat:
Jonji eljko

Mentor:
prof. dr Nuri aban

Broj indeksa: 569/09

Kiseljak, oktobar, 2011. godina

SADRAJ
1. UVOD.....................................................................................................................................3
2. ISTOROJSKI AKTI ZA MIRNO RJEAVANJE SPOROVA..............................................4
2.1. Hronologija donoenja akata za mirno rjeavanje sporova..................................................4
3. ELEMENTI MIRNOG RJEAVANJA SPOROVA..............................................................4
3.1. Instrumenti mirnog rjeavanja sporova................................................................................5
3.2. Diplomatija...........................................................................................................................5
3.3. Arbitraa...............................................................................................................................5
3.4. Medijacija.............................................................................................................................6
3.5. Pregovori..............................................................................................................................7
4. STALNA MEUNARODNA SUDSKA TIJELA.................................................................7
4.1. Sudovi za rjeavanje svih meunarodnih sporova...............................................................7
4.2. Sudovi sa specijalizovanom nadlenou............................................................................8
4.3. Meunarodni sud u Hagu.....................................................................................................8
4.3.1. Parnini postupak..............................................................................................................9
4.3.2. savjetodavni postupak.......................................................................................................9
5. RJEAVANJE SPOROVA U OKVIRU MEUNARODNUH ORGANIZACIJA..............9
5.1. Vijee sigurnosti................................................................................................................10
6. ZAKLJUAK.......................................................................................................................11
7. LITERATURA......................................................................................................................12

1. UVOD

Sve drave prema optem meunarodnom pravu imaju obavezu da odravaju normalne
odnose, odnose bez sukoba, ali esto izmeu drava dolazi do sporova pa i oruanih sukoba
to se u savremenom drutvu pokuava izbjei raznim odredbama meunarodnog prava i uz
pomo razliitih institucija.
U ovom seminarskom radu emo se osvrnuti na sporove do kojih dolazi kada se dvije zemlje
ne mogu dogovoriti oko nekoh pravnih normi, interesnih stavova ili zahtjeva koji jedna
drava postavi, a druga odbije.
Kada doe do spora izmeu dvije drave, one imaju obavezu da ih rjeavaju mirnim putem, a
instrumenti koji to omoguavaju su se razvijali u etapama uz donoenje konvencija i akata, a
sve u svrhu ouvanja meunarodnog mira i bezbjednosti.

2. ISTORIJSKI AKTI ZA MIRNO RJEAVANJE SPOROVA

Otkad postoje meunarodni odnosi, postoje i meunarodni sporovi izmeu meunarodnih

subjekata, tj. drava. Sporovi u meunarodnim odnosima se esto ne mogu izbjei, ali su
drave obavezne da te sporove rjeavaju mirnim putem kako bi se izbjegli tei konflikti.

2.1. Hronologija donoenja akata za mirno rjeavanje sporova

Jo 1899. godine u Hagu je donesena Konvencija o mirnom rjeavanju sporova, a 1907.

godine je, takoer u Hagu, donesena druga Konvencija o potrebi mirnog rjeavanja sporova.
Prva Konvencija je imala za cilj uspostavljanje saradnje meu dravama i mirno rjeavanje
sporova meu njima, a druga Konvencija ima teite na pravnom regulisanju rata i njegovoj
humanizaciji.
No, Prvi svjetski rat je zaustavio aktivnosti iz ciljeva ove dvije konvencije da bi se kasnije
ovim pozabavilo Drutvo naroda 1924. godine, a zatim Pakt o odricanju od rata ( Brijan
Kelogov pakt ) donesen u Parizu 1928. godine. Najzad OUN 1949. godine svojim aktom
donosi norme za regulisanje ovog problema.

3. ELEMENTI MIRNOG RJEAVANJA SPOROVA

Elementi mirnog rjeavanja sporova su sljedei:

- mirna sredstva ( pregovori, posredovanja, arbitraa, sud );
- rjeavanje sporova u okviru meunarodnih organizacija ( UN, EU, Islamska konferencija );
- primjena normi meunarodnog prava o zakljuivanju ugovora univerzalnog znaaja ime se
dovodi do prevazilaenja spora;
- primjena pravnog akta za rjeavanje spora uz aktivnost drave na uklanjanju uzroka spora.

3.1. Instrumenti mirnog rjeavanja spora

Da bi se mirnim putem rijeili sporovi na meunarodnom planu, meunarodno pravo namee

naela slobodnog i obostranog izbora prikladnih naina rjeavanja sporova. Strane se mogu i
unaprijed obvezati, putem ugovora ili jednostranim izjavama, da e neke vrste sporova
podvrgnuti posebnim nainima rjeavanja.1
Tako se dolo do razliitih instrumenata za rjeavanje spora, a oni su:
- diplomatija;
- arbitraa;
- medijacija;
- sud.

3.2. Diplomatija

Diplomatska sredstva kao jedan od naina za rjeavanje sporova se esto koriste da bi dvije
drave izbjegle konflikt o nekom politikom, pravnom, teritorijalnom ili drugom pitanju.
Naziv diplomatija ima svoje korijene u grkom jeziku i potie od grke rijei DIPLOMA to
znai isprava, a svaki diplomatski predstavnik jedne zemlje posjeduje ispravu zemlje iz koje
potie ( akreditiv ) i ispravu zemlje koja ga prihvata (agreman).
Mnogi meunarodni sporovi se rjeavaju bilateralnom diplomatijom bilo da je ona javna ili
tajna, a rezultati se zakljuuju ugovorom ili sporazumom.

3.3. Arbitraa

Arbitraa je sud u kome strankeu sporu utiu na definisanje predmeta spora, izvore prava,
izbor sudija i obavezuju se na provoenje arbitrane odluke.2
Moderna arbitraa poinje 1794. godine britansko amerikim ugovorom za rjeavanje
sporova nastalih iz rata za ameriku nezavisnost. Prilikom arbitrae same stranke biraju
1
2

V..Degan, Meunarodno pravo, II dio knjige, Pravni fakultet Rijeka, Rijeka, 2000. str. 726.
aban Nuri, Meunarodno javno pravo I i II, Pravni fakultet Kiseljak, Kiseljak, 2010. str.327.

sudije, a predsjednik je trea neutralna strana. Stranke takoer odreuju izvore prava na
osnovu kojih se donosi arbitrana odluka. Hakom konvencijom je 1899. godine osnovan
Stalni arbitrani sud, a Stalni sud meunarodne pravde, osnovan 1921. godine je nastavio rad
kao Meunarodni sud pravde i njegov je pravni sukcesor. Ovaj sud je jedan od glavnih organa
Organizacije ujedinjenih nacij, a prema Deklaraciji UN iz 1970. godine sve drave treba da
trae blagovremeno i pravino rjeavanje svojih sporova. One su slobodne da biraju naine
kako e da mirno rijee sporove. Mogu da izaberu razliite vrste pregovora, ankete,
posredovanja, mirenja i arbitrau.3 Dakle, meunarodna arbitraa je iskljuivo bazirana na
dobrovoljnom pristanku strana u sukobu, a taj pristanak podlijee izvrenju presude arbitrae.
Kompromis koji proizilazi iz arbitrae je zasnovan na Bekoj konvenciji iz 1969. godine
prema kojoj strane odreuju predmet spora, imenovanje arbitra iili arbitranog suda. Sam
kompromis upuuje arbitra na primjenu meunarodnog prava, upuuje na naela pravinosti i
propisuje pravno ureenje odnosa meu stranama. Sam postupak, koji se moe sastojati od
pismenog i usmenog dijela, moe biti propisan od strana u sporu ili od strane samog arbitra. U
pismenom dijelu postupka strane preciziraju i formuliu svoj zahtjev i protuzahtjev, a u
usmenom dijelu agenti, savjetnici i advokati obrazleu zahtjeve strana i daju objanjenja.
Presuda se donosi veinom lanova arbitranog suda, a izrie se na javnoj sjednici uz
prisustvo strana u sporu.4

3.4. Medijacija ( posredovanje )

Posredovanje, tj. medijacija je nain rjeavanja spora u kojem se aktivno ukljuuje trea
strana, a ona moe biti neka drava ili vie njih ili neko meunarodno tijelo. Medijatori
pomau stranama u sporu da pristanu na rjeenje prihvatljivo za obe strane. Nain rjeenja
spora dolazi od strane medijatora, a vrlo rijetko zahtjevom jedne ili obje strane s tim da tijelo
koje pomae stranama, tj. medijator mola u toku medijacije imati puno povjerenje obje strane.
3.5. Pregovori

Vitomir Popovi, Filip Turinivi, Meunarodno javno pravo, Pravni fakultet Banja Luka, Banja Luka, 2007.
str.230.
Opirnije: V..Degan, Meunarodno pravo, II dio knjige, Pravni fakultet Rijeka, Rijeka, 2000. str. 739.

Prije nego se pribjegne drugim nainima rjeavanja spora, kao obavezan postupak nameu se
pregovori izmeu strana u sporu to predviaju i monogi ugovori o mirnom rjeavanju
sporova. Pregovori su vrsta dijaloga kojima je cilj rijeiti nesporazume, dogovoriti se. 5 No,
ako ne postoji obaveza iz nekog ugovora, po optem meunarodnom pravu pregovori nisu
obavezan nain rjeavanja spora, tj. jedna strana ih ne moe nametnuti drugoj. Najvei broj
sporova se ipak rjeava pregovorima kojima se esto izbjegnu i vrlo teke posljedice koje bi
ak mogle ugroziti mir na lokalnom pa i meunarodnom nivou.

4. STALNA MEUNARODNA SUDSKA TIJELA

Meunarodni sudovi sa razliitim ovlatenjima i razliitimfunkcijama su se naroito u

velikom broju formirali krajem dvadesetog vijeka, a danas se dijele u dvije velike grupe i to:
- sudovi za rjeavanje svih meunarodnih sporova;
- sudovi sa specijalizovanom nadlenou.

4.1. Sudovi za rjeavanje svih meunarodnih sporova

Prvi sud za rjeavanje svih meunarodnih sporova je bio Centralnoameriki sud, osnovan
Konvencijom iz 1907. godine. Sud je bio regionalnog karaktera i rjeavao je sporove izmeu
drava Srednje Amerike. Djelovao je izmeu 1908. i 1917. godine, a zatim je njegovo
djelovanje prestalo.
Pakt Lige naroda je 1920. godine osnovao Stalni sud meunarodne pravde koji je do 1939.
godine imao pedeset drava stranaka, no kada je Liga naroda, 1946. godine bila rasputena i
Sud je prestao sa radom.
Poveljom Ujedinjenih nacija iz 1945. godine formiran je Meunarodni sud u Hagu koji
predstavlja glavni sudski organ te Organizacije, a ujedno je i najvanije meunarodno sudsko
tijelo.

http://hr.wikipedia.org/wiki/Pregovori

4.2. Sudovi sa specijalizovanom nadlenou

Sudovi sa specijalnom nadlenou su osnivani poslije Drugog svjetskog rata na osnovu

meunarodnih ugovora, odnose se na drave stranke tih ugovora, a glavni izvor prava tih
sudova proistie upravo iz ugovora kojima su osnovani.
Evropski sud za ljudska prava je osnovan 1950. godine Evropskom konvencijom za ljudska
prava i temeljne slobode, a sjedite mu je u francuskom gradu Strazburu.
Amerikom konvencijom za ljudska prava 1969. godine je osnovan Meuameriki sud za
ljudska prava sa sjeditem u San Hozeu, Kostarika.
Glavno sudsko tijelo dananje Evropske unije je Sud Evropske zajednice osnovan jo 1951.
godine kao Sud evropske zajednice za ugalj i elik. Sjedite ovog suda je u Luksemburgu, a
nadlenost mu je da rjeava sporove lanica Unije.

4.3. Meunarodni sud u Hagu

Ve smo rekli da je Meunarodni sud u Hagu osnivan 1945. godine i da je glavni sudski organ
Ujedinjenih nacija. Sudije ovog suda kojih ima petnest, se biraju na period od devet godina, a
izbor se vri paralelno u Optoj skuptini i u Vijeu sigirnosti. U toku svog mandata sudije
imaju diplomatske povlastice i imunitet. Ako meu sudijama nema sudije koji je dravljanin
jedne ili obje strane u sporu, tada drava u sporu moe izabrati AD HOC sudiju samo za taj
spor. Isto se primjenjuje u sluaju savjetodavnog postupka ako se on odnosi na neki
meunarodni spor. Sud bi trebalo da svoj posao obavlja u punom sastavu, ali je dovoljan i
kvorum od devet sudija.6 Ovaj sud ima dvije funkcije, tj. nadlean je za dvije vrste postupaka,
a to su:
- parnini postupak;
- savjetodavni postupak.

4.3.1. Parnini postupak

Vidi: V..Degan, Meunarodno pravo, Pravni fakultet Rijeka, Rijeka, 2000. str. 753.

Samo suverene drave mogu biti strane u parnici, a Sud nema nadlenost u sporu bez
pristanka svih strana. Propisi o parninom postupku su precizirani u Statutu Suda, a svaka od
strana mora imenovati agenta kojem sud upuuje sve spise o sporu. Agent moe imati pomo
od strane savjetnika i advokata koje imenuje drava koju agent predstavlja. Presuda se donosi
na tajnom vijeanju veinom glasova sudija koji su uestvovali u parnici, ona mora biti
obrazloena, a izrie se na javnoj sjednici nakon to su agenti strana u sporu bili obavjeteni.

4.3.2. Savjetodavni postupak

Savjetodavi postupak, tj savjetodavno miljenje Suda, prema Povelji UN, ne mogu traiti
drave ve iskljuivo Opta skuptina i Vijee sigurnosti. Statut i Poslovnik Suda iz parninog
postupka su dokumenti kojima se Sud takoe moe voditi i u savjetodavnom postupku u onoj
mjeri koliko smatra da je potrebno. Savjetodavno miljenje se usvaja tajnim vijeanjem, a
izrie se na javnoj sjednici.

5. RJEAVANE SPOROVA U OKVIRU MEUNARODNIH ORGANIZACIJA

U dananjem vremenu organizacija koja je najvie angaovana na mirno rjeavanje

meunarodnih sporava je svakako Organizacija ujedinjenih nacija ij i je prvi cilj odravanje
meunarodnog mira i sigurnosti. lan 33. Povelje UN predvia prije svega da strane u sporu
moraju same nai rjeenje spora putem pregovora, posredovanja, mirenja, arbitrae ili nekim
drugim putem po vlastitom izboru ime se potuje naelo opteg meunarodnog prava.7

5.1. Vijee sigurnosti

Opirnije: V..DEGAN, Meunarodno pravo, Pravni fakultet Rijeka, Rijeka, 2000. str. 768.

Prema Povelji UN nadlenost u rjeavanju sporova ima prije svega Vijee sigurnosti, a zatim
Opta skuptina. Ako neki spor predstavlja opasnost po meunarodni mir pred Vijee
sigurnosti ga mogu iznijeti:
- svaka drava lanica UN;
- drava koja je strana u sporu i ako nije lanica UN;
- Opta skuptina ako smatra da neki spor moe ugroziti meunarodni mir;
- Glavni sekretar UN ako neki spor smatra opasnim po meunarodnu sigurnost.
Vijee sigurnosti je vie od pedeset godina pribjegavalo razliitim nainima rjeavanja
sporova, a najee zahtjevomda strane spor rijee pregovorima uz redovno obavjetavanje
Vijea sigurnosti o toku pregovora. Ako pregovori uspiju samo djelimin, u nekom
sluajevima ak i potpuno, Vijee sigurnosti moe zatim uputiti posmatrake misije sa
mandatom nadgledanja rezultata pregovora.8

6. ZAKLJUAK

Kroz istoriju razvoja drutva, drava i politikih prilika dolazilo je esto do meunarodnih
sporova koji su bili prijetnja za mir i poredak na irem meunarodnom planu. Iz tih razloga se
jo vrlo rano traio nain kako te sporove rijeiti mirnim putem i izbjei opasnost na
globalnom planu.

Opirnije: V..Degan, Meunarodno pravo, Pravni fakultet Rijeka, Rijeka 2000. str. 771.

10

Iz tih razloga se potreba, naroito poslije svjetskih ratova i drugih veih sukoba, za
pronalaenjem

instrumenata mirnog rjeavanja sporova nametnula kao primarni zadatak

cjelokupne svjetske zajednice.

Pored mnogih konvencija nastalih jo u devetnestom vijeku, a ije se stvaranje nastavlja i u
dvadesetom vijeku, Organizacija ujedinjenih nacija, formirana nakon Drugog svjetskog rata
svojom Poveljom od lanica Organizacije trae da se u svojim meunarodnim odnosima
uzdravaju od prijetnje silom i ratnih sukoba. To je opte pravilo koje vai i danas.

7. LITERATURA

1. aban Nuri, Meunarodno javno pravo I i II, drugo preraeno i dopunjeno izdanje,
Pravni fakultet Kiseljak, Kiseljak, 2010.
2. V..Degan, Meunarodno pravo, Pravni fakultet Rijeka, Rijeka, 2000.

11

3. Vitomir Popovi,Filip Turinovi, Meunarodno javno pravo, Pravni fakultet Banja Luka,
Banja Luka, 2007.
4. http://hr.wikipedia.org/wiki/Pregovori, 05.11.2011., 12:45.

12