Projekt : Matematike

Matematika dhe Mjekesia

Pergatiti:#MesueseAurela

T dy, mjekt dhe infermieret prdorin matematik do dit , duke i siguruar kujdes
shndetsor njerzve n mbar botn . Mjekt dhe infermieret prdorin
matematik , kur ata shkruajn receta apo administrojne ilae . Mjekt prdorin
matematik gjat hartimit t grafikve statistikore t epidemive ose ne normat e
suksesit t trajtimeve . Matematika vlen pr rrezet- x dhe skanimin CAT . Numrat
ofrojn nj bollk t informacionit pr profesionistt mjeksor . Ajo sht nje siguri
pr publikun e gjer q t din se mjekt dhe infermieret tone jan t trajnuar si
duhet duke studiuar matematik dhe te dine prdorimin saj n mjeksi .

Njetrajtesimi i matematikes me mjekesine:

Recetat dhe ilacet

Rregullisht , mjekt shkruajn receta pr pacientt e tyre pr
smundjet te ndryshme . Recetat tregojn nj mjekim specifik
dhe dozen e caktuar . Shumica e medikamente kan udhzime
pr sasine e dozes n miligram (mg) pr kilogram ( kg) .
Mjekt duhet t kuptojne se sa shum miligram ilae do t
duhet per do pacient , n varsi t peshs s tyre . Nse pesha
e nj pacienti sht e njohur vetm n paund , mjekt duhet ta
kthejne at matje ne kilogram dhe pastaj te gjejne dozen e
miligrameve pr recet .Ka nj dallim shum te madh ndrmjet
mg / kg dhe mg / , kshtu q sht e domosdoshme q mjekt
t kuptojn se si kthehet nje matje e peshs me saktsi . Mjekt
duhet t prcaktojn se sa koh do t zgjas nj recet.

Pr shembull , nse nj pacient duhet t marr nje ila , mjeku thot se duhet te pihet nj
kokerr , tri her n dit . Si rrjedhoje ne nj muaj numri I kokrrave sht rreth 90 te tilla .
Megjithat , shumica e pacientve preferojn dy ose tre muaj receta pr qllime komoditeti
dhe sigurie . Mjekt duhet t jen n gjendje ti bjn kto llogaritje mendore me shpejtsi
dhe saktsi . Mjekt duhet t llogarisin se sa koh do t qndrojn ilacet n trupin e
pacientit . Kjo do t prcaktoj se sa shpesh pacienti duhet t marr ilaet , n mnyr qe t
mbaje nj sasi t mjaftueshme t medikamentit n trup . Pr shembull , nj pacient pin nj
pilule n mngjes q ka 50 mg t nj ilai te caktuar . Kur pacienti zgjohet t nesrmen ,
trupi i tij ka perdorur 40% t ilait . Kjo do t thot se 20 mg jan prdorur dhe vetm 30mg
kane mbetur n trup . Pacienti vazhdon t marr piluln e tij t 50 mg-eve do mngjes . Kjo
do t thot se n mngjesin e dits se dyte , pacienti ka depozituar 30mg mbi normen e
sakte nga dita e par , si dhe nj tjetr sasi 50 mg nga mngjesi i dits s dyt , e cila sht
nj total prej 80mg acid . Sikunder kjo sasi rritet , mjekt duhet t prcaktojn se sa shpesh
nj pacient duhet t marr ilaet e tij , dhe pr sa koh , n mnyr q t depozitoje sasine e
duhur te ilaeve n trupin e pacientit dhe pr t funskionuar n mnyr efektive , por pa e
shtuar dozen .

Sasia e medikamenteve n trup ,pas marrjes se nj mjekimi ulet me nj prqindje t

caktuar gjat nj kohe t caktuar ( ndoshta 10 % do or , pr shembull ) . Kjo
prqindje e rne mund t shprehet si nj numr racional , 1/10 . Kjo rnie konstante
racionale krijon nj rend gjeometrik . Pra , nse nj pacient merr nj pilul q ka 200
mg te nj droge t caktuar , ulja e barnave n trupin e tij do or mund t shprehet
si m posht :
200 , 20 , 2 , 1/ 5, 1/50 , ...
Si mund ta vini re , sasia e barnave n trup pas 5 orsh sht mjaft e vogl ,
pothuajse zero . Sekuenca e numrave te treguar m lart sht gjeometrike , sepse ka
nj raport t prbashkt mes marrdhnie , n kt rast 1/10 . Kjo do t thot se ne
secilen or ,sasia e ilaeve zvoglohet me 1 /10. Mjekt mund ta prdorin kt
menyre pr t llogaritur shpejt se sa shpesh nj pacient duhet t marr ilain tij
specifik.

Raportet dhe Proporcionet

Infermieret prdorin gjithashtu raportet dhe
proporcionet kur administrojne ilaet . Infermieret
duhet t dini se per sa ila kane nevoje pacientet
n varsi t peshs s tyre . Infermieret duhet t
jen n gjendje t kuptojn urdhrat e mjekut .Nj
urdhr i till mund t jepet si : 25 mcg / kg / min .
Nse pacienti peshon 52 kg , sa miligram duhet t
marr pacienti n nj or ? Per te zgjidhur kt ,
infermieret duhet t konvertojne mikrogramt
(MCG ) ne miligrame (mg) . Nse 1mcg = 0.001mg,
ne mund t gjejme shumn (n mg ) t 25mcg duke
krijuar nj raport .

Duke shumzuar kryq dhe duke pjesetuar , ne shohim se 25mcg = 0.025mg .

Nse pacienti peshon 52 kg , ather pacienti merr 0.025 * ( 52 ) = 1.3mg pr
minut . Nj or ka 60 minuta , kshtu q n nj or pacienti duhet q t
marr 1.3 * ( 60 ) = 78mg . Infermieret prdorin raportet dhe proporcionet ne jeten e
prditshme , si dhe ne konvertimin e njsive te rndsishme . Ata kan " rruge qe i bie
shkurt " t veanta q i prdorin per te bere veprime matematikore me saktsi dhe n
mnyr efikase n nj periudh t shkurtr kohe . Numrat i japin mjekve m shum
informacion n lidhje me gjendjen e nj pacienti . Njehsimi i qelizave te bardha t gjakut
eshte trajtuar ne prgjithsi si nj vler numerike n mes 4 dhe 10 . Megjithat, nj vlere
prej 7.2 n t vrtet do t thot se ka 7,200 qeliza te bardha t gjakut n do pik gjaku (
rreth nj mikroliter ) . N t njjtn mnyr , masa e kreatinins ( nj mas ne funksionimin
e veshkave ), n nj mostr t gjakut sht marre parasysh si X mg pr decilitr t gjakut .
Mjekt duhet t dine q nj mas prej 1.3 mund t nenkuptoje disa zona te dshtimit t
veshkave . Ata ofrojn matje per gjendjen e shndetit , t cilat mund t paralajmrojne
shenja t infeksionit , nje gjendje te keqe shendetesore , ose smundje .

Indeksi i Mases Trupore (BMI)

N terma t mjeksis dhe shndetit, Indeksi I
Mases Trupore i nj personi (BMI) sht nj
permase me rendesi. BMI-ja juaj sht e
barabart me peshn tuaj n paund shumezuar
me 704,7, e gjitha e pjesetuar me katrorin e
gjatesise suaj (trupore) n in. Kjo metod nuk
sht gjithmon e sakt pr njerzit me mas
t muskujve shum t madhe. Pr shkak se
Pesha e muskujve sht m e madhe se Pesha
e dhjamit. N kt rast, matja e BMI-se se
llogaritur mund t jet jokorrekte.Ka makina t
posame pr t gjetur BMI-ne e nje personi. Ne
mund t gjejme BMI-ne e nj gruaje qe peshon
145 paund dhe sht 5'6 (kembe) e gjat .

S pari, ne duhet t kthejme lartsin e matur qe eshte 5'6

n in, dhe nese bejme veprimet numri i kerkuar sht 66
(inc). Pastaj, BMI-ja e gruas do t ishte:
Ky sht nj Indeks i Mases Trupore (BMI) normale.
Nj BMI normale sht m pak se 25 dhe me shume
se 18.5. Nj BMI midis 25 dhe 29.9 konsiderohet t
jet mbipesh dhe nj BMI m e madhe se 30
konsiderohet t jet klinikisht obeze. Matjet e BMI-se
i japin mjekve informacion n lidhje me shndetin e
pacientit. Mjeku mund t prdor kt informacion
pr t sugjeruar kshilla shndetsore pr pacientt.
Imazhi n te djatht sht nj tabel me e detajuar ne
lidhje me BMI-ne:

Skanimi CAT
Nj nga mnyrat me te avancuara q mjeksia
profesioniste prdor matematikn sht n
prdorimin e skanimeve CAT . Nj skanim CAT
sht nj lloj i veant i x-ray i quajtur
Computerized Axial Tomography Scan.
Nj skanim x-ray normal mund te siguroje
vetm nje pamje dy-dimensionale t nj pjes
t veant t trupit.Dhe,ne qofte se nj kock
m e vogl sht fshehur midis makinerise x-ray
dhe nj kocke me t madhe, kocka m e vogl
nuk mund t shihet. Ajo sht si nj hije.

Ajo sht shum m e efektshme pr t par nj paraqitje tre

dimensionale t organeve t trupit , veanrisht t trurit .
Skanimet CAT lejojn mjekt q t shohin brenda trurit , ose
nj organi tjetr t trupit , me nj imazh tre dimensional . N
nj skanim CAT , makineria e x - ray lviz rreth trurit (ose
cilado pjes e trupit sht duke u skanuar ) nga qindra
kndveshtrime t ndryshme . Pastaj , nj kompjuter merr t
gjitha skanimet s bashku dhe krijon nj imazh tre dimensional .
do here qe makineria e x - ray bn nj cikel t plot rreth trurit,
ajo sht duke krijuar nj imazh t holl te trurit , duke filluar n
majen e koks dhe lviz posht n drejtim t qafs . Pamja tredimensionale e krijuar nga skanimet CAT ofron m shum
informacione pr mjekt se sa skanimet e thjeshta dydimensionale x - ray . Matematika luan nj rol vendimtar n
mjeksi ,sepse , ajo sht shum e rndsishme pr infermieret
dhe mjekt qe t jen shum te sakt n llogaritjet e tyre
matematikore . Numrat sigurojne informacion pr mjekt,
infermieret , madje edhe per pacientt . Numrat jan nj
mnyr e komunikimit t informatave , q sht shum e
rndsishme n fushn e mjeksis .

FALEMINDERIT PER
VEMENDJEN
DURRES 2014