Professional Documents
Culture Documents
TIU LUN
C BN V CC H THNG
SN XUT NNG LNG IN
TPHCM - 2014
Li ni u
Hin nay in nng l mu ca nn cng nghip, ng vai tr quyt nh trong vic vn hnh
ca cc nh my, x nghip. in nng cn tc ng trc tip ti rt nhiu lnh vc khc trong
i sng hng ngy v cc qu trnh sn xut. Chnh v l do , vic sn xut, truyn ti v m
bo vic cung cp in mt cch lin tc l nhim v v cng quan trng v bc thit ca x hi,
m trc tip thc hin nhng nhim v ny l cc k s v cc cng nhn k thut trong ngnh
in.
Thng qua mn hc Sn xut nng lng in, sinh vin c cung cp nhng kin thc cn
thit v bao qut nht v h thng in v cc nh hng pht trin ca n. Hn na, bng cch
c gio trnh v tm ti nghin cu, t chc thuyt trnh, vit tiu lun, sinh vin hiu thm cch
thc hot ng ca mt s loi nh my in, truyn ti, cc tnh ton kinh t ca n. T c
th tip tc nghin cu su vo cc vn nh vn hnh cc nh my, cc trm bin p, cc trm
phn phi in, cc h thng iu quc gia m bo vic vn hnh in din ra bnh
thng, nm c cc bi ton v k thut v kinh t gim thiu vic hao ph trong sn xut v
c c s liu cn thit m bo cung cp , khng tha khng thiu.
Chng ti xin gi li cm n chn thnh nht n TS. Phm nh Anh Khi - ngi trc tip
ging dy v hng dn chng ti tn tnh v ni dung cng nh cch thc trnh by bi tiu
lun.
Trong qu trnh bin son, sai st l iu kh trnh khi, chng ti mong nhn c s gp n
t mi ngi ngy cng hon thin v cp nht kp thi ti liu ny.
a ch lin lc: Lp Vit Php 2011 Chuyn ngnh Nng lng v Vin Thng, Chng trnh
o to k s cht lng cao Vit Php, i hc Bch Khoa i hc Quc gia TP HCM, 268
L Thng Kit, Qun 10.
T:
41104351
2. Phan Vn Hong V
81104384
3. Phm Vn Tn
21103653
1-1
Gii thiu ch
phn u tin ca bi tiu lun, chng ti xin gii thiu v tng quan v cc vn lin quan
n cc nh hng pht trin h thng in Vit Nam v vn an ninh v tit kim nng
lng hin nay.
1.2
1.2.1
1.2.1.1
1-2
1.2.1.2
C cu u t
1.2.1.4
1-3
1-4
Bng 1.1: C cu ngun in theo cng sut v sn lng cho giai on 2010-2020 tm nhn
2030 [2]
1.2.2
1.2.2.1
H thng truyn ti in bao gm cc cp in p 500 kV, 220 kV v 110 kV. H thng truyn
ti in 500 kV vi tng chiu di 4670 km t Bc ti Nam to iu kin truyn ti trao i in
nng gia cc min Bc, Trung v Nam. Mch 1 ca ng dy 500 kV c a vo vn hnh
thng 9 nm 1994, mch 2 c a vo vn hnh vo cui nm 2005.
Nm 2012 li truyn ti 500 kV Bc Nam vn hnh tng i n nh v lun truyn ti cng
sut cao t Bc vo Nam, tn tht trn HT 500 kV t 2,76% gim 1,04% so vi nm 2011
(3,80%). Nhiu cng trnh ng dy v trm chnh thc a vo vn hnh gp phn ng k
trong vic m bo cung cp in, ci thin cht lng in p, gim tn tht, chng qu ti v
nng cao n nh vn hnh ca h thng.
V HT 500 kV ng mi: 05 my bin p vi tng dung lng 2734 MVA gm: MBA
AT5 Tn nh (450 MVA), AT1 Hip Ha (900 MVA), AT2 Mn (450 MVA), T5,T6 NM
Sn La (2x467 MVA); thay mi v nng cp 03 my bin p vi dung lng tng 1500 MVA
gm: AT1 Tn nh (600 MVA), AT1 k Nng (600 MVA), MBA T2 Ph M 3 (300 MVA);
ng mi 02 D 500 kV vi tng chiu di 524,4 km (mch kp Sn La - Hip Ha); nng cp
1-5
04 t b dc ln 2000 A (TBD 502 k Nng, TBD 504 Nng, TBD 505 Nng, TBD 505
Pleiku).
1.2.2.2
1-6
1.2.2.3
S phn phi in vo ma kh v ma ma
Ma kh
1-7
Ma ma
1-8
l nhng nguyn nhn chnh gy ra tn tht cao. EVN c mt s bin php quan trng gii
quyt nhng vn ny v hin nay gim ng k nhng tn tht trn li truyn ti v phn
phi. EVN c k hoch tip tc gim t l tn tht h thng xung di 8.8% vo nm 2013 v
cc nm tip theo.
1.2.2.4
c th m bo nhu cu v in ca quc gia trong tng lai, Vit Nam c k hoch pht
trin li quc gia ng thi cng vi pht trin cc nh my in nhm t c hiu qu tng
hp ca u t, p ng c k hoch cung cp in cho cc tnh, nng cao tin cy ca h
thng cung cp in v khai thc hiu qu cc ngun in pht trin, h tr chng trnh in
kh ho nng thn v thit thc chun b cho s pht trin h thng in trong tng lai.
Theo Tng s VII, cho giai on 2010 - 2020 tm nhn 2030 cc trm v ng dy truyn ti
in s c b sung ng k vo h thng (xem Bng 2 di y)
Tng quan v ph ti in
Thng tin chung
1-9
Trong nm 2012, in nng sn xut v nhp khu ton h thng in Quc Gia t 120,257 t
kWh (bao gm c sn lng in bn cho Campuchia), sn lng in tiu th ton quc l
119,033 t kWh, tng 10,61 % so vi nm 2011. Mc tng trng ny l tng i thp trong
vng 10 nm qua (tc tng trung bnh t nm 2001 n 2011 l 13,22%).
V nhu cu ph ti: sn lng ngy cao nht t 376,68 triu kWh (ngy 04/5, bao gm c bn
cho Campuchia), tng 9,22% so vi cng k 2011 (Amax2011 = 344,09 triu kWh), cng sut
cao nht t c l 18603 MW (ngy 22/11), tng 12,81% so vi nm 2011.
1.2.3.2
C cu tiu th in
Bng 1.3: Tiu th in theo ngnh trong khong thi gian 2006 2010 [2]
Tc tng ca tiu th in vt xa tc tng trng GDP trong cng k. V d trong thi
gian 1995 - 2005 tc tng tiu th in hng nm l hn 14.9% trong khi tc tng trng
GDP ch l 7.2%. Tc tng tiu th in cao nht thuc v ngnh cng nghip (16.1%) v sau
l h gia nh (14%).
Trong tng lai, theo Tng s pht trin in quc gia (Tng s VII), nhu cu in ca
Vit Nam tip tc tng t 14-16%/nm trong thi k 2011 - 2015 v sau gim dn xung
11.15%/nm trong thi k 2016 - 2020 v 7.4-8.4%/nm cho giai on 2021 - 2030.
1-10
1.2.3.3
1.3.1
1.3.1.1
H thng in l h thng ln, thi gian thc, chu nh hng ca cc yu t kh hu thi tit,
kinh t x hi v l ngun ng lc cho s pht trin ca nhn loi.
Do s pht trin mnh m ca k thut o lng, iu khin thng minh v h thng truyn
thng hin i da trn nn tng k thut s tch hp tt c cc lnh vc hot ng trong h thng
in to nn H thng in thng minh (Smart Grid) vi cc tnh nng ni tri nhm mc tiu:
+ Nng cao tin cy, an ton v m bo cung cp in.
+ Hiu qu cao trong sn xut, truyn ti, phn phi, tit kim in.
+ S dng rng ri cc ngun nng lng ti to.
+ Gim thiu cc tc ng nh hng ti mi trng.
1.3.1.2
1-11
T khi u cho n nhng nm 70 ca th k 20, trong h thng in, cng ngh in c hon
ton chim u th.
T nhng nm 80, vi s pht trin mnh m ca cc b vi x l, xu hng s ho trong o
lng, iu khin v bo v h thng in dn thng th.
T nm 2000, h thng truyn thng k thut s da trn truyn dn bng cp quang, truyn
thng qua mng Internet v h thng nh v ton cu GPS thm nhp vo h thng in.
Hon thnh nm 2005, d n Telegestore ca Italia l li in thng minh ra i sm nht, v
cng l ln nht hin nay. H thng ny c u t 2,1 t Euro nhng li c hiu qu rt cao
gip tit kim ti 500 triu Euro mt nm cho ngnh nng lng nc ny.
Telegestore khi u cho ng dng v pht trin ca mng li in thng minh trn quy m
ton cu.
1.3.1.3
1-12
1.3.1.5
1-13
1-14
+ Thun li [8]:
- Ti c lng cng sut ln i xa, truyn ti t tn hao hn so vi in xoay chiu
- H thng n nh hn
- Xy dng ng dy n gin hn, c vi khong tit kim hn hn so vi in xoay
chiu nh v vt liu cch in, din tch xy dng ng dy
- Cc vn lin quan n kt ni v iu khin h thng n gin hn
+ Khng thun li [8]:
- Chi ph cao do xy dng cc trm bin i phc tp v cc kh c t tin
- B bin i tiu th cng sut phn khng ng k
- Cng sut phn khng ca ph ti phi c cung cp ti ch do ng dy DC khng
truyn ti cng sut phn khng
- Pht sinh ha tn, i hi mch lc
- Vic thiu my ct DC c th gy tr ngi vn hnh ca mng in
- Khng c my bin p kiu DC thay i in p theo cch n gin
1.3.2.4
Vit Nam hin nay cha c h thng in cao p mt chiu, tuy nhin trong tng lai c th s
c.
Nhng d n truyn ti in cao p mt chiu tim nng [9]:
+ Truyn ti in khu vc Nam Trung B - ng Nam B
+ Truyn ti in lin kt Vit Nam - Trung Quc
1.3.3
Vit Nam c tim nng pht trin cc ngun Nng lng ti to sn c ca mnh. Nhng
ngun Nng lng ti to c th khai thc v s dng trong thc t c nhn din n nay
gm: thy in nh, nng lng gi, nng lng sinh khi, nng lng kh sinh hc (KSH),
nhin liu sinh hc, nng lng t ngun rc thi sinh hot, nng lng mt tri, v nng
lng a nhit.
1.3.3.1
1-15
Thy in nh
1-16
1.3.3.2
Nng lng gi
L mt nc nng nghip, Vit Nam c tim nng rt ln v ngun nng lng sinh khi. Cc
loi sinh khi chnh l: g nng lng, ph thi - ph phm t cy trng, cht thi chn nui, rc
thi th v cc cht thi hu c khc. Kh nng khai thc bn vng ngun sinh khi cho sn
xut nng lng Vit Nam t khong 150 triu tn mi nm. Mt s dng sinh khi c th
khai thc c ngay v mt k thut cho sn xut in hoc p dng cng ngh ng pht nng
lng (sn xut c in v nhit) l: tru ng bng Sng Cu long, b ma d tha cc
nh my ng, rc thi sinh hot cc th ln, cht thi chn nui t cc trang tri gia sc,
h gia nh v cht thi hu c khc t ch bin nng-lm-hi sn
1.3.3.4
1-17
Mc d ngun a nhit cha c iu tra v tnh ton k. Tuy nhin, vi s liu iu tra v
nh gi gn y nht cho thy tim nng in a nhit Vit Nam c th khai thc n trn
300MW. Khu vc c kh nng khai thc hiu qu l min Trung.Hin ti, s dng nng lng
ti to Vit Nam mi ch yu l nng lng sinh khi dng th cho un nu h gia nh.
Nm 2010, mc tiu th t khong gn 13 triu tn quy du.Ngoi vic s dng nng lng
sinh khi cho nhu cu nhit, th cn c mt lng Nng lng ti to khc ang c khai thc
cho sn xut in nng. Theo s liu mi nht n nm 2010, tng in nng sn xut t cc
dng Nng lng ti to cung cp ln li in quc gia t gn 2.000 triu kWh, chim
khong 2% tng sn lng in pht ln li ton h thng.
1.3.4
1.3.4.1
Hng Startup Sway ang th nghim nh my in ni kiu mi: turbin khng t trn nn b
tng m c th neo vng nc su rt xa b v khai thc nng lng gi ngoi bin khi
vi cng ngh hon ton mi. Theo tnh ton ca chuyn gia nng lng bin Jochen Bard thuc
1-18
1.3.4.2
i l mt tri
Doanh nghip Start-Up Solar Roadways ang mun lp thm cc m un nng lng Mt tri
trn ng v bin cc i l giao thng tr thnh nh my pht in tng lai. Cc m un ny
hnh vung, mi chiu 3 m v c che bng mt tm knh cng lc, xe ti c th chy qua m
khng gy s c. Nhng m un ny nm lin k vi nhau trn c tuyn ng. Theo tnh ton
ca cc chuyn gia ti Start-Up Solar Roadways, nu nh trn cc tuyn ng ca Hoa K u
ng dng cng ngh ny th sn lng in c to ra t cc tuyn ng gp ba ln lng in
m ngi dn Hoa K s dng hng nm. Tuy chi ph lp t mt tm ln ti 10.000 USD nhng
h vn tin rng ch sau 20 nm s hon vn. Ngoi ra, Start-Up Solar Roadways cn lp t h
thng n LED chiu sng cc bin bo giao thng. Ngay trong nm nay doanh nghip ny
c bc i u tin - xy dng ti bang Idaho nh my pht in u tin trn mt bi xe.
1.3.4.3
T bo nhin liu vi sinh vt c th gii quyt vn hin nay ca c quy l hiu sut thp v nhanh ht
in. Hng Toshiba a ra th trng t bo nhin liu c kch thc nh mt bn tay v c th np
in vo bnh c quy trn ng i. Methanol c to thnh t rc thi hay ph phm nng nghip. Vin
Fraunhof ch to mt t bo nhin liu to bng khuy o, khng lu na n c th ly hydro t mt
phn ng ha hc ca kim loi v nc.
1.3.4.4
T bo quang in hu c
1-19
Du to
Hng Startups Sapphire Energy ca M ang nhn ging v nui trng trn din rng mt loi
lc to c kh nng sn xut mt cht c th thay th du t. Cht du ny s c tch lc khi
nc v tinh luyn thnh du cng nghip. Khc vi du m khi b t chy s sn sinh ra mt
lng ln kh thi gy hiu ng nh knh CO2 v lm cho kh hu nng ln loi du to mi ny
li khng c tc ng ph . Loi to ny c th sinh si, ny n trong iu kin nui trng
nhn to, nh sng tri v kh CO2 l ngun phn bn ca chng. Hng Sapphire c k hoch
nhn rng din tch nui trng to t tng bc thay th ngun ti nguyn quan trng nht
hin nay l du m ang ngy cng khan him v t . Tp on t VW ca c bt u
th nghim loi nhin liu mi ny.
1.3.5
1.3.5.1
Khi nim
1-20
th k XX. Ni hm ca an ninh nng lng thay i theo pht trin ca kinh t x hi,
nhng thay i gia con ngi v thin nhin m c nhng iu chnh nht nh.
+ An ninh nng lng l mt khi nim rng v m. N bt u c cp n k t thp
nin 70 ca th k trc, c bit l giai on xy ra cuc khng hong du la nm 19731974. Thi k ny, an ninh nng lng c hiu theo ngha hp, ng ngha vi an ninh
du la, tc l m bo kh nng t cung cp du mc cao nht, ng thi gim mc
nhp khu du v kim sot c nhng nguy c i km vic nhp khu. Ngy nay, nhng
thay i trong th trng du v cc nng lng khc cng s xut hin nhiu nguy c nh:
tai nn, ch ngha khng b, u t km vo c s h tng v th trng hn ch... khin
khi nim ny khng cn ph hp. Tuy nhin, khi nim an ninh nng lng khng n
thun l cc ngun cung cp nng lng (ch yu l du la) c m bo nh nhng
thp k trc y, m cn c hiu mt cch ton din, bao qut hn l phi m bo
cng tc bo v mi trng, gi c hp l v kh nng ng ph vi cc tnh hung khn
cp pht sinh t cc nhn t kinh t, chnh tr bn trong v bn ngoi quc gia.
+ n nay, khi nim an ninh nng lng tri qua nhiu tranh lun v cch tip cn khc
nhau, tuy nhin thut ng ny hin nay c thng nht l s m bo y nng
lng di nhiu dng khc nhau, sch v r. C th ni trong bi cnh ton cu ho ngy
nay, an ninh v an ninh nng lng cng ang ni ln nh nhng vn ton cu ht sc
bc thit.
1.3.5.2
K t sau cuc khng hong nng lng 1970 n nay, c bit trong hn thp nin u th k
XXI, cu trc th trng nng lng th gii c nhiu bin ng ln. Lch s gi c nng lng
trn th trng th gii tng lin tc. Cuc khng hong nm 70 th k trc, vi gi du tng t
10-11USD/thng ln 37USD/thng, nm 2005 mc 70USD/thng, nm 2006 gn 80
USD/thng, nm 2007 dao ng di mc 100 USD/thng, nhng n thng 7/2008, gi du ln
u tin t k lc lch s vi mc gi 150 USD/thng. Theo B Nng lng M, nhu cu du
la th gii n nm 2025 tng ln 35%, theo IEA, n nm 2030 l 60% v nhu cu du la th
gii s tng n 116 triu thng/ngy so vi 86 triu thng/ngy nh hin nay. Than v kh
t cng tnh trng tng t.
Tuy nhin, trong tng lai, tr lng mt s ngun nng lng c xu hng gim. Theo vn
phng T chc kim sot nng lng Anh (EWG), di lng t hin cn khong 1.255 t thng
du, cho con ngi s dng trong 42 nm. Vi tc khai thc nh hin nay, th gii ch
sn xut c 39 triu thng/ngy vo nm 2030, so vi 81 triu thng/ngy nh hin nay v
trong vng 50-60 nm na, ngun du la di lng t s hon ton cn kit. Cn theo IEA,
n nm 2030, th gii ch c cung cp cha n 1/3 nhu cu du la, tr lng than v kh
t t nhin ch cn khong 909 t tn v s cn kit trong 155 nm na.
Vy nguyn nhn no dn n cu trc th trng nng lng thay i? Chng ta l gii ba gc
v kha cnh kinh t, kha cnh v an ninh v kha cnh bt ng quan im ca cc ch th
v gii php x l khng hong nng lng, nht l du m.
i vi kha cnh kinh t, do nhu cu v s dng nng lng v u t cc nc pht trin v
ang pht trin, nht l nhng trung tm tiu th mi xut hin nh Trung Quc, n , qu
trnh cng nghip ha cc nc ang pht trin trong khi hn ch ngun nng lng thay th,
dn s tng nhanh, lm cho nhu cu du la th gii tng nhanh chng.
1-21
1-22
1-23
nc d tha nng lng (Nga, Saudi Arabia, Venezuela) v tiu th nng lng ca cc quc
gia ang pht trin trong tng lng tiu th nng lng s tng ln v cc quc gia pht trin s
gim i. R rng vn an ninh nng lng buc cc quc gia phi iu chnh chin lc i
ngoi ca mnh, i tm kim nhng ngun cung cp nng lng n nh. Cng vi tng cng
quan h ngoi giao chnh tr, kinh t thng mi vi cc khu vc, cc nc nhiu d tr nng
lng, cc cng quc lun p dng cc bin php qun s nhm gia tng v th trong cuc
chin v nng lng nh: hnh ng ca M, Trung Quc, Nga, EU Trung ng, Bc Phi,
Trung , Bin ng nhng nm gn y.
Tt c nhng vn trn y lm cho trin vng pht trin nng lng ton cu lin quan ti
vic nng cao tnh minh bch, d bo c v tnh n nh ca th trng ton cu. Ci thin mi
trng u t v lnh vc nng lng, nng cao hiu qu s dng v tit kim nng lng, a
dng ha cc dng nng lng, bo m an ninh nng lng cng nh an ninh vn chuyn nng
lng, h tng nng lng, gim bt thiu ht nng lng qui m ln, gii quyt cc vn bin
i kh hu v pht trin bn vng.
i tm gii php cho cuc khng hong nng lng
Trong bi cnh cc ngun nng lng ngy cng khan him dn, e da trc tip n s n nh,
i sng kinh t-x hi ca tt c con ngi, mi quc gia trn hnh tinh. Ba gii php sau y
c cng ng th gii thng dng.
+ Th nht, tit kim ti a vic s dng nng lng.
+ Th hai, tm kim cc ngun nng lng thay th v gii php;
+ Th ba, ch mt s nc p dng, l dng cc bin php an ninh, qun s, kinh t nm
li cc ngun nguyn liu nng lng chin lc.
Tuy nhin, cc ngun nng lng thay th vn cn nhiu bt cp, cha ph hp v cha ph
bin. n nay, th gii v ang tp trung pht trin nng lng ht nhn, nng lng ti sinh
v nng lng sinh hc, c 32 quc gia v vng lnh th (dn s gn 4 t ngi) c my in
ht nhn, v cc nh my in ht nhn cung cp 16,4% sn lng ton cu, tuy nhin, kh khn
l nng lng ht nhn thng i km vi nguy c r r phng x, cc nc li dng sn xut v
kh ht nhn, hn ch v ti chnh trn th gii hin c 45 quc gia s dng nng lng ti
sinh, 60 nc c chng trnh quc gia pht trin nng lng ti sinh, 19 nc khuyn khch s
dng nng lng mt tri v si m, nhng nhc im ca n ph thuc vo thi tit, cng
trnh thy in d gy bin i a cht, khan him ngun nc, bn cnh , pht trin nng
lng sinh hc nh sn xut etanol, du diezen
i vi Vit Nam, vn nng lng v an ninh nng lng tc ng rt ln n nc ta, ng
thi cng t ra yu cu cp thit. Vit Nam a ra Chin lc Pht trin nng lng quc
gia n nm 2020, tm nhn 2050 (19/12/2007)], mc d vn thc hin cn nhiu hn ch do
ph thuc vo nhiu nhn t, nhng nhn chung vi chin lc k trn, tng lai Vit Nam c
nhiu c hi m rng hp tc trong lnh vc nng lng, khai thc, s dng v sn xut nng
lng vi cc quc gia, t chc khu vc v trn th gii.
Nhn tng quan, gii php u tin hng u hin nay l tit kim nng lng. Tuy nhin, gii php ny
cho n nay vn khng th lm gim c nhu cu s dng nng lng ngy mt tng ca th gii. c
bit ti nhng nc cng nghip ha, p ng nhu cu pht trin, ngi ta vn phi s dng nu khng
tm ra loi nng lng khc thay th du, than v kh t.
1-24
1.3.5.4
Kt lun
Nng lng v an ninh nng lng t lu tr thnh nhn t tc ng trc tip n s pht
trin kinh t, x hi hu ht cc quc gia trn th gii. S phn b, mt cn bng trong kt cu
nng lng th gii dn n s mt cn bng trong khai thc, s dng nng lng cc quc
gia. Hin ti, du m, than v kh t vn l ngun nng lng ch yu, tc ng n mi
sinh hot, i sng nhn loi. Tuy nhin, cc ngun ti nguyn ny c nguy c cn kit trong 50
nm ti. V vy, vn nan gii v trong mt vi thp nin ti l kh nng pht hin v a vo
s dng cc ngun nng lng mi ca th gii. Theo nh gi ca nhiu chuyn gia, vn ch
mc d n tin kh thi. Do vy, sc p v thiu ht nng lng li tip tc gia tng, d c nhiu
quan im lc quan, nhng vn an ninh nng lng i vi nhn loi vn l vn bc xc
ging nh th k trc, nu khng mun ni l cn cng thng t nht trong khong 3/4 u th
k XXI.
Bn cnh , vn nng lng v an ninh nng lng tip tc khng cn l vn chuyn mn
k thut thun ty m l vn chnh tr x hi, vn quan h quc t. Cc cuc xung t th k
XX u gn cht vi vn nng lng v an ninh nng lng, tnh trng ny cng r nt v
cng thng hn trong quan h quc t thp nin u th k XXI.
Cuc khng hong nng lng vn tip tc c d bo, thm ch mang tnh phc tp hn.
Trong bi cnh , Vit Nam cng cn phi xy dng mt chin lc hiu qu v an ninh nng
lng cho quc gia n 100 nm ti.
1.3.6
1.3.6.1
Vai tr quy hoch xy dng trong s dng tit kim nng lng [13]
Tng quan
1-25
+ Gii quyt tt vn chiu sng cng cng trong th cng nm trong mt nguyn tc
1-26
1.3.6.2
1-27
1-28
Ph lc: Hi v tr li
Hi: (Nhm 3, nhm 8) Ti sao Vit Nam phi mua in t Trung Quc m ng thi cng bn
in cho Campuchia?
Tr li [14, 15]: m bo cung cp in n nh v m bo cht lng in nng cho cc
tnh Ty Bc, EVN vn phi duy tr mua in Trung Quc vi mt sn lng ti thiu.
Chng ta mua in t Trung Quc trong giai on nc chng ta ang pht trin mnh, cn mt
lng in cn thit s dng trong giai on 2004-2008. Ngoi ra hp ng k kt mua in
vi Trung Quc ko di n nm 2015. Trong khi chng ta bt u bn in cho Campuchia
t nm 2009.
Hi: (Nhm 9) Ti sao th ph ti theo cc gi trong ngy mu h li bng phng hn ma
ng?
Tr li [4]: Theo mnh th trong ma h chng ta s dng nhiu thit b in v n tri di ra c
trong ngy, trong khi th vo ma ng th cc thit b in thng ch c s dng nhiu
nht vo nhng gi cao im chng hn, V vy m ti sao th ph ti ma h li bng phng
hn ma ng.
Hi: (Nhm 10) Cp quang ng vai tr g trong h thng Smart Grid?
Tr li [16]: Nh vo cp quang m h thng c th kt ni vi h thng in thoi v Internet,
t thu thp thng tin gip cho h thng vn hnh mt cch ti u. Mt v d c th l
thng qua h thng cp quang in thoi v Internet, ngi tiu dng c th la chn nhiu
ngun cung cp in, kim tra c cht lng in nng, lng in tiu th v ha n tin
in trc tuyn, thm ch iu khin cc thit b dng in t xa.
Hi: (Nhm 5) Ti sao truyn ti HVDC li t tn hao hn truyn ti AC? p truyn ti HVDC
l khong bao nhiu?
Tr li [17, 18]: Khi s dng dng DC th s khng xut hin in cm, in dung ging nh
AC gy ra s mt mt cng sut phn khng. ng thi s dng ng dy DC th s tn t
ng dy, t s c t s mt mt cng sut do ta nhit trn dy dn. Mc p HVDC tiu
chun l 500 kV (c s dng chu ).
Hi: (Nhm 4) Thy in nh c u im l chi ph thp, nhn lc thp, t gy tn hi mi
trng, ti sao khng xy nhiu?
Tr li [10]: Nh trnh by trong bi thuyt trnh th thy in nh c nhiu u im, tim
nng ln nhng Vit Nam cha c pht trin ng mc l v 2 nguyn nhn sau:
Xy dng: l qu trnh u thu v tin hnh xy dng Vit Nam cn nhiu tiu cc,
khin cho cht lng ca cc thy in xy ln khng cao, an ton thp v hiu sut in
nng khng t nh yu cu.
Vn hnh: mt nh my thy in no khi vn hnh th u c chi ph cho nhn lc v
duy tu bo dng cho my mc trong khi gi bn in hin nay th cc nh my
thy in cng sut nh phi bn cho EVN ri EVN mi bn in li cho dn, v th cc
1-29
51104358
2. L Anh V
41104292
41103614
2-1
2.1.1
M u
C s l thuyt
2.2.1
2.2.1.1
Xc nh cc n s
(
V tha mn m iu kin rng buc,
g1 x1 , x2 ,..., xn 0
g 2 x1 , x2 ,..., xn 0
...
g x , x ,..., x 0
n
m 1 2
Trong trng hp hm mc tiu F l gii tch, kh vi, h iu kin rng buc gm ton ng
thc v s nghim khng ln ta c th dng phng php trc tip gii bnh thng. Khi hm
mc tiu v h iu kin rng buc tuyn tnh v xi 0 ta c th dng thut ton quy hoch
tuyn tnh gii nh phng php phng php hnh hc, n hnh, vn ti, ...
2-2
2.2.1.2
Thnh lp hm Lagrange:
m
L x1 , x2 ,..., xn F x1 , x2 ,..., xn 1 i gi x1 , x2 ,..., xn
l nhng h s khng xc nh.
Trong
Nghim ti u ca hm mc tiu F cng chnh l nghim ti u ca hm Lagrange v ngc li.
V vy ta cn tm li gii ti u cho hm (
).
Xc nh (
) v
tha mn h phng trnh im dng:
L X F X
g X
m
1 i i
0
x j
x j
x j
Vi j=1..n
T h phng trnh ny ta tm c x j v j . xc nh hm L(X) t cc tiu hay cc i ta
xt thm o hm cp 2 ca hm L(X) ti cc im dng tm c trn.
d2L < 0, hm L(X) t cc i
d2L > 0, hm L(X) t cc tiu
V d 2.1:
Tm x1 , x2 sao cho hm F x1 , x2 x12 x22 min vi iu kin rng buc:
x x
g x1 , x2 1 2 1 0
2 3
Thit lp hm Lagrange
x x
L x1 , x2 x12 x22 1 2 1
2 3
2 x1 2 0
18
x1
13
2 x2 0
3
x 12
2
x1 x2
13
0
2 3
Ly o hm bc 2 ti im dng
2 L( x1 , x2 )
20
x12
2
L( x1 , x2 ) 2 0
x22
36
13
x1 , x2
18 12
,
13 13
2.2.2
2-3
2.2.2.1
t vn
Thc t cho thy c tnh gia chi ph sn xut v cng sut ca nh my nhit in c dng
ng cong Parabol:
Z aP2 bP c
Trong : Z l chi ph trong mt gi lm vic (triu ng/h)
P l cng sut ca t my pht (MW)
a, b, c l cc h s t cc s liu thng k theo phng php bnh phng cc tiu
2.2.2.2
P1
P2
P3
P4
Zn
Pn
3
2
a Pi b Pi c Pi Z i Pi
a Pi b Pi nc Z i
Zi
Pi2
Pi3 103
Pi4.103
Pizi .103
Pi2zi.103
20
8530
400
160
170,6
3412
30
12760
900
27
810
382,8
11484
40
17020
1600
64
2560
680,8
27232
60
26600
3600
216
12960
1596
95760
80
40920
6400
512
40960
3273,6
261888
100
55200
10000
1000
100000
5520
552000
330
161030
22900
1827
157450
11623,8
951776
2-4
Theo s liu bng 2.1 ta thit lp h phng trnh ( phng trnh khng b cng knh, ta chia
ca 2 v cho 103) :
a 2,93.103
157450a 1827b 22,9c 951, 776
c 2,895
Vy hm c tnh chi phi ca nh my in c dng:
Z 2,93.103 P 2 0, 233P 2,859
2.3
2.3.1
Xc nh b nghim ti u P* P1* , P2* ,..., Pn* sao cho hm mc tiu v chi ph nhin liu tng
n
t cc tiu:
Z F P1 , P2 ,..., Pn Z j P min
j 1
Thnh lp hm Lagrange L P Z P g P
Xt h phng trnh im dng:
g P
L P Z P
P
1
1
1
L P Z P
g P
P2
P2
P2
....
L P Z P
g P
Pn
Pn
Pn
Ta c:
Z j
Z P Z1 Z 2
Z
... n
j
Pj
Pj Pj
Pj Pj
Z k
0, k j do chi ph nguyn liu nh my th k khng ph thuc vo cng sut
Pj
pht ra ca nh my th j.
Z j
j
Ta t
l sut tng tiu hao nhin liu ca nh my th j.
Pj
2.3.2.1
Khi P const ta c
g P
Pj
1, j 1..n
2-5
...
1 2 ... n
P1
P2
Pn
y l nguyn l phn b ti u cng sut gia cc nh my nhit in trong h thng in.
Vi c tnh sut tiu hao nhin liu ca cc t my pht l hm khng gim khi tng cng
sut pht (thc t nh vy) ta c th thy:
2 L P
0
Pj2
Nh vy hm mc tiu t cc tiu ti cc im dng tm c h phng trnh trn.
2.3.2.2
1 1
0
P1
P1
P1
P1
L P Z P
g P
P
2 1
0
P2
P2
P2
P2
....
L P Z P
g P
P
n 1
0
Pn
Pn
Pn
Pn
j
P
1
Pj
P
1
P1
P
1
P2
...
1
P
Pn
2-6
P1 P2 270
Gii h phng trnh trn ta tm c:
P1 = 122,564 MW v P2 = 147,436 MW
2.4
2.4.1
Vic phn phi ti u cng sut gia cc nh my nhit in c tun theo nguyn l cn bng
v sut tng tiu hao nhin liu . Sut tng th hin
nhp tiu tn nhin liu khi tng cng sut P pht
ra. V vy theo nguyn l phn phi t cc tiu
nhin liu tiu hao trong ton h thng, nh my c
ln ( tc l lm vic khng kinh t) s phi pht t
cng sut v nh my c nh s nhn pht nhiu
cng sut. Nguyn l ny th hin tnh cng bng
trong phn phi ti u.
2.4.1.1
sut :
Sut
tng
tiu
hao
nhin
liu:
[kg nh.liu/kWh]
Gi s t my ang lm vic ti im A:
A Z A / PA v A dZ A / dPA
Theo nh hnh 2.1a th
(x l
ng thng tip tuyn ca th ti A).
Nh vy th vn t ra l v c ngha g?
T gc O ca h trc ta ta k tip tuyn vi th
ti B nh hnh 2.1b. Lc ny im B gi l
im lm vic kinh t, ti im lm vic ny cng sut
pht l
ng vi chi ph nhin liu l
.
Khi
th theo c tnh ta thy sut tng tiu hao
nhin liu tng nhanh, cng tiu hao nhin liu.
2-7
2500
2600
5000
5100
Bng 2.2: Thng s h thng
1050
1070
2000
2070
0,420
0,412
0,400
0,406
0,200
0,700
Theo bng trn, thi im P= 2500 MW, cc gi tr sut tiu hao v sut tng tiu hao
Z 1050
0, 42kg / kWh
P 2500
Z Z 1070 1050
0, 2kg / kWh
P P 2600 2500
0, 700kg / kWh
P P 5100 5000
2.4.1.2
.
L . T
P Q P
Trong : -
B
gi l sut tng tiu hao nhin liu ca l hi [Kg nh.lieu/Kcal]
Q
2-8
Q
P
Xt trng hp tn tht cng sut l hng s. Ta cn phn phi cng sut Ppt cho n nh my.
Cc bc thc hin nh sau:
Bc 1: Vi mi nh my, ta xy dng ng c tuyn sut tng tiu hao nhin liu
theo cng sut pht j j Pj bng dng gii tch hoc bng s cho trong bng.
Bc 2: Da trn cc ng cong i ta xy dng ng cong (P) ca ton h thng n
nh my bng cch gi nguyn tr s trn trc tung v cng n gi tr cng sut trn trc
honh.
Bc 3: Da trn ph ti tng cng Ppt v tn tht cng sut P (khong 0,07 0,12Ppt
[1]) xc nh gi tr = i
Bc 4: Da trn i xc nh gi tr ti u cng sut ca cc nh my P*i
2-9
Mt s lu :
Khi gi nguyn liu nh my th i no , khc gi nguyn liu tiu chun th ta cn
hiu chnh:
a
i, i . i
a0
Vi ai l gi nhin liu nh my th i
a0 l gi nhin liu chun
C th xy ra trng hp tm ra nh hn ng vi cng sut cc tiu Pmin hoc ln hn
ng vi cng sut cc i Pmax th khi ch cho nh my nhn cng sut Pmin hoc
Pmax.
Trong thc t vn hnh nh my, khi ph ti tng ln ta s nh my c nh nhn
thm cng sut trc, sau m bo i bng nhau vi mi nh my.
2-10
2-11
2-12
2-13
41104033
41102905
41102145
51101541
Bng thut ng
Cc t vit tt
IEO
OECD
EWG
IEA
EIP
TTP
SR
HR
Cc k hiu
W
Q
Cng c hc (kJ)
Nhit lng (kJ)
Hiu sut (%)
Hiu sut on nhit turbine (%)
Hiu sut on nhit bm (%)
n nhit (J/kg)
Entropy (J/K)
p sut (bar)
Nhit trung bnh ca nhit lng thm vo (oC)
T l sn xut hi (%)
T l t chy nhin liu (%)
Nhit dung ca nhin liu
h
s
p
Tm1
3-1
Tng quan
Nhu cu s dng in ngy cng cao trong x hi hin nay, con ngi lun t ra nhng vn
trong lnh vc sn xut v phn phi in nng. Mc tng quan s trnh by tnh hnh s dng
cc ngun nhin liu trong sn xut in nng trn ton th cng nh Vit Nam.
3.1.1
Nhu cu s dng nng lng in trn ton th gii ngy cng tng cao do qu trnh pht trin
ca x hi, khoa hc v k thut. Nhng vn v tr lng cng nh vic khai thc v s dng
cc ngun nhin liu c xem l v cng quan trng i vi con ngi bi v cc ngun nhin
liu khng th ti to nh than , du ang dn cn kit theo nm thng trong khi nhu cu s
dng in ngy cng tng cao v thm na l cc vn v nh hng mi trng do cc qu
trnh sn xut in. Do , tt c cc quc gia trn ton th gii u ang hng ti mc tiu
gim pht thi, tm kim cc ngun nhin liu thay th, c kh nng ti to.
3.1.1.1 Ngun nng lng trn th gii
T l phn trm ca cc loi nhin liu s dng
cho qu trnh sn xut in dn thay i qua
tng thi k. Biu trong hnh 3.1.1 th hin
lch s, tng lai c d on ca cc ngun
nng lng trn th gii. Trong , nhng nm
1900, than chim t trng cao nht khong
45%, sau gim dn cn khong 20% vo
nm 2013 do cc vn v tr lng v mi
trng. Thay vo cc loi du v kh t
nhin ang chim t l cao khong 43% . Trong
tng lai, nhin liu ha thch c d bo s
dn b thay th bi cc ngun nhin liu sch
cho mi trng, c tr lng cao hay v hn
nh nng lng ht nhn v nng lng ti to.
D on vo nm 2100, t l phn trm s dng
Hnh 3.1.1: Lch s tng lai c d on cc loi nhin liu ny trong sn xut in vo
ca cc ngun nng lng trn th
khong chim khong 47% trn ton th gii.
gii nay [1]
Bn cnh , ngun nng lng c tr lng
cao nh nng lng sinh khi cng ang dn c ng dng bi tnh tit kim, bo v mi
trng, tuy nhin ngun nng lng ny phi ph thuc nhiu vo ngun cung cp.
3.1.1.2 Tnh hnh sn xut nng lng in trn th gii
Nm 2010, theo mt bo co ca t chc Trin vng nng lng quc t (International Energy
Outlook (IEO)), tng nhu cu in nng ca ton th gii s tng 87%, t 18,8 nghn t kWh
nm 2007 ln 25,0 nghn t kWh vo nm 2020 v 35,3 nghn t kWh vo nm 2035. Mc d
suy thoi kinh t lm gim tc gia tng ca nhu cu s dng in vo nm 2008 v nm
2009 nhng s pht trin s y nhanh tc tr li mc trc khng hong vo nm 2015.
3-2
Thc t, nhng quc gia trong T chc Hp tc v Pht trin Kinh t (Organization for
Economic Cooperation and Development (OECD)) ni c th trng in nng v m hnh tiu
th pht trin n nh th s gia tng nhu cu s dng in li din ra chm hn so vi nhng
quc gia khng thuc khi OECD, ni nhu cu s dng in nng rt ln vn cha c p ng
. Theo bo co , tng lng nhu cu s dng in ca cc quc gia khng thuc khi OECD
tng trung bnh khong 3,3% mi nm, so vi mc 1,1% cc quc qua thuc khi OECD.
Theo biu hnh 3.1.2 t nm 2007 n
nm 2035, mc s dng nng lng ti
to trn th gii sn xut in tng
trung bnh khong 3,0% mi nm v phn
trm s dng nng lng ti to trong sn
xut nng lng in th gii s tng t
18% vo nm 2007 n 23% vo nm
2035. Bn cnh , sn xut in bng
than d bo s tng hng nm vo khong
2,3% v than s vn l ngun nhin liu
c mc tng trng nhanh th 2 trong
vic sn xut in. Tuy nhin, vic s
dng than c th s thay i mt cch
Hnh 3.1.2: D bo mc sn xut nng lng ng k do cc lut v vic gim thiu v
in trn th gii theo nhin liu t nm
gii hn cc cht pht thi gy hiu ng
2007-2030 [2]
nh knh. S pht trin ca kh t nhin v
nng lng ht nhn trong sn xut inpht ra mt lng tng i t cc cht pht thi gy hin tng nh knh i vi kh t nhin v
khng c i vi nng lng ht nhn- s tng tng ng khong 2,1% v 2,0% mi nm.
Hu ht in nng ca th gii c sn xut bi cc nh my nhit in (Thermal power plants
(TPP)) s dng cc nhin liu truyn thng nh than , du, kh t.
Theo d bo vo nm 2035, sn xut in bng than chim khong 42% tng lng cung cp
in ca th gii. Vic gi xng du v kh t nhin mc cao khin cho vic s dng than
trong sn xut in vn hp dn hn v mt kinh t.
3.1.1.3 Sn xut nng lng in bng ngun nhin liu than , du v kh trn th gii
Nng lng in t cc nhin liu ha thch nh than , du m v kh ha lng l ba loi hnh
quan trong nht c nh hng ln n i sng ca mi ngi v qu trnh sn xut in nng.
Trn bo mng nangluongvietnam.vn, ngy 26/06/2014, trong bi Th trng nng lng Vit
Nam [18], ng Nguyn Ch Quang, Ph trng ban Khoa hc, Cng ngh v Chin lc Pht
trin Tp on Cng nghip Than- Khong sn Vit Nam, cho bit tnh hnh v cu trc th
trng than trn th gii. Sau y l trch dn t bi bo:
...Thc t ang cho thy tr lng cc ngun nng lng chnh c xu hng gim. Theo vn
phng T chc kim sot nng lng Anh (EWG) v IEA a ra nh gi d bo khong
41,4 nm na th gii s cn kit ngun du m, 60,3 nm na s cn kit ngun kh t nhin v
117 nm na s cn kit ngun than. Nm 2015, th gii s c khong 550 thnh ph c quy m
3-3
hn 1 triu ngi. Nm 2030, s c thm khong 2 t ngi (chim 60% dn s th gii) sinh
sng ti cc thnh ph ln. Cng vi vic tng dn s, cc thnh ph ln s tiu tn 75% ngun
nng lng, ng thi sn sinh 70% lng pht thi nh knh, ch yu l kh CO2. Th gii s
phi cn 10,5 nghn t euro u t cho ngnh nng lng. Trong bi cnh , nhiu quc gia trn
th gii ang hnh ng khn cp tng cng an ninh nng lng m bo an ninh quc
gia.
Ngun nng lng Than (than) ng vai tr sng cn vi sn xut in v vai tr ny s cn
c duy tr v tng ln trong tng lai. Khong 39% lng in sn xut ra trn ton th gii l
t ngun than (d bo cho n nm 2030). Lng tiu th than cng c d bo s tng mc
t 0.9% n 1.5% t nay cho n nm 2030. Th trng than ln nht l chu (ch yu l
Trung Quc, n ), chim khong 54% lng than tiu th trn ton th gii. Mt s nc
khc khng c than phi nhp khu than cho cc nhu cu v nng lng nh: Nht Bn, i
Loan v Hn Quc. Hng nm c khong hn 4,03 t tn than c khai thc, con s ny tng
38% trong vng 20 nm qua. Sn lng khai thc tng nhanh nht chu , trong khi chu
u khai thc vi tc gim dn. Cc nc khai thc than ln nht hin nay l: Trung Quc,
M, n , c v Nam Phi. Hu ht cc nc khai thc than cho nhu cu tiu dng ni a, ch
c khong 18% than dnh cho th trng xut khu. Lng than khai thc c d bo ti nm
2030 vo khong 7 t tn, vi Trung Quc chim khong hn mt na sn lng (3,5-4,0 t tn),
cc nc khng thuc khi OECD l 1,6% nm, ngc li c s suy gim trong OECD l -0,9%
/nm, vi n l 13% s vt qua M chim v tr th hai trong nm 2024, vo cui th k
21, n thay th Trung Quc nh l quc gia hng u v tng trng nhu cu than.
Hin Australia l nh sn xut than ng th 4 th gii (trn 400 triu tn nm 2013), sau Trung
Quc, M v n ; l nc xut khu than ln nht th gii (xp x 200 triu tn nm 2013).
Nht Bn chim 39,3% kim ngch xut khu than ca Australia - phn ln nht, vi tng
cng 115.300.000 tn nm 2013. K n l Trung Quc v Hn Quc vi hn 40 triu tn. Mc
d lng than xut khu ca c vo th trng chu , tuy nhin phn than cn li ca nc
ny c tiu th trn ton th gii trong chu u, chu M v chu Phi.
T trng s dng than trong sn xut in trn th gii ang c xu hng gim t 43% nm 2012
n 37% vo nm 2035. Tuy nhin, Trung Quc vn l nc c t trng s dng than sn xut
in cao nht l 68% nm 2012 v gim xung 52% nm 2035.
Theo kt qu nh gi mi y ca WEC cho thy, ngun ti nguyn than trn th gii khong
860 t tn, trong c 405 t tn (47%) than bituminous (bao gm c than anthracite), v 260 t
tn (30%) than sub-bituminous v 195 t tn (23%) than nu (lignite). Ch yu tp trung M,
Nga, Trung Quc, n , c v mt s nc chu u, nhng li l cc quc gia c nhu cu tiu
th nng lng ngy cng gia tng trong khi ngun ti nguyn than li ngy cng cn kit. Ti
Hi ngh thng nh EU (22/5/2013), d kin n nm 2035, EU phi nhp ti 70% nhu cu
than v n s sm tr thnh nc tiu th nng lng ln th 4 th gii sau Hoa K, Trung
Quc, Nht Bn. Do , iu ny s tc ng n c cu quyn lc ca th gii, vn an ninh
nng lng ngy cng tr nn cp bch...
3-4
Vit Nam nm trong top nhng nc tiu th nng lng tng i ln so vi khu vc v trn
th gii. Tng trng kinh t lin tc vi tc kh cao ca Vit Nam gip ci thin mc sng
ca ngi dn v lm tng nhu cu s dng nng lng. D bo nhu cu in ca Quy hoch
in VII, tng trng nhu cu nng lng ca Vit Nam l 8,1-8,7% giai on (2001-2020),
trong nm 2010 trn 100 t kWh, nm 2020 l 330-362 t kWh, nm 2030 l 695-834 t
kWh. Phn ny s trnh by v tnh hnh s dng ngun nhin liu than v du, nhng vn
cp bch trong an ninh nng lng Vit Nam v mt s hng gii quyt trong tng lai. Sau
cng trnh by mt s nh my nhit in s dng nhin liu ha thch Vit Nam.
3.1.2.1 Vn v nng lng than , du v kh t nhin Vit Nam
Cng trong bi bo phn trn, ng Nguyn Ch Quang cp n tnh hnh khai thc v s
dng nhin liu ha thch, c bit l than ca Vit Nam.
Nhu cu in ngy cng ln, kh nng cn i ti chnh khai thc v ch bin 55-58 triu tn
than sau nm 2015 l rt kh khn. Nhu cu than ring cho ngnh in vo nm 2020 vi cng
sut cc nh my in than l 36 nghn MW sn xut 154,44 t kWh, s tiu th 67,3 triu tn
than. Nm 2030, cng sut cc nh my nhit in than l 75.748,8 MW sn xut 391,980 t
kWh, tiu th ti 171 triu tn than.
Vit Nam s tr thnh nc nhp khu than trc nm 2020. Nu khng m bo c k hoch
khai thc hp l v tit kim ngun ti nguyn than, tnh hung phi nhp khu than s xut hin
sm hn vo khong nm 2015-2018. iu cho thy vn m bo ngun than cho sn xut
in ca Vit Nam s chuyn t gii hn trong phm vi mt quc gia thnh mt phn ca th
trng quc t v chu s tc ng thay i ca n.
Vit Nam l nc c tim nng v ti nguyn than, bao gm: than anthracite phn b ch yu
cc b than Qung Ninh, Thi Nguyn, sng , Nng Sn, vi tng ti nguyn t trn 18 t
tn. B than Qung Ninh l ln nht vi ti nguyn tr lng t trn 9 t tn, trong hn 4 t
tn than c thm d v nh gi m bo tin cy. B than Qung Ninh c khai thc
t hn 100 nm nay phc v tt cho cc nhu cu trong nc v xut khu. Than bitum phn
lc a trong b than sng Hng tnh n chiu su -1700m (di mc nc bin) c ti nguyn
tr lng t 36,960 t tn. Nu tnh n su -3500m th d bo tng ti nguyn than t n
210 t tn. Than bn (peat coal) vi tr lng khong 7 t m3, ch yu tp trung ng bng
sng Cu Long (khong 5 t tn).
3-5
Vic tin hnh khai thc than m bo cho nhu cu sn xut in hin nay ch yu tp trung
B than ng Bc (trn a bn tnh Qung Ninh), ngoi ra c mt s m than cc tnh Thi
Nguyn, Lng Sn, Nng Sn vi sn lng 46,98 triu tn; 48,28 triu tn v 44,33 triu tn,
42,85 triu tn than nguyn khai tng ng vi cc nm 2010, 2011 v 2012, 2013. K hoch di
hn ca ngnh than phn u n nm 2015 sn lng than thng phm t 55 triu tn (thc t
iu chnh ch t 46 triu tn) v khong 65-60 triu tn than vo nm 2020, v 66 - 70 triu tn
vo nm 2025, trn 75 triu tn vo nm 2030, tng i ph hp vi mc tiu pht trin khai
thc than c Chnh ph ph duyt theo Quy Hoch Pht Trin Ngnh Than (Quy hoch 60)
v k hoch sn xut kinh doanh v u t pht trin 5 nm 2011-2015 ca VINACOMIN nhm
p ng ti a nhu cu s dng than trong nc, gp phn bo m an ninh nng lng quc gia.
Tuy nhin trong giai on 2025-2030 cho thy kh nng khai thc v ch bin than ca
VINACOMIN cng ch p ng c 40-50% nhu cu than cho sn xut in, thc cht sn
lng than s ch cung cp cho khong 12.000 MW, ngha l sn xut c khng qu 72 t
kWh mi nm, k c n nhng nm 2025-2030, do cho thy Vit Nam s sm tr thnh
quc gia nhp khu than trong giai on sau 2020.
3.1.2.2 Nhng vn i vi vic m bo ngun nhin liu than cho Vit Nam
Nhng thch thc trong vic pht trin ca ngnh than m bo an ninh nng lng giai on
2015-2030:
3-6
Khai thc v s dng than mt cch tit kim v hiu qu, trong qun l cng nh ng
dng cng ngh, v s dng than
u t pht trin v i mi cng ngh trong ngnh than ph hp vi su khai thc
ln v c tnh an ton cao cho ngi v thit b
Hnh thnh th trng ti chnh nng lng, vi ngun vn l cc ti nguyn nng lng
(than) c nh gi v huy ng u t nh l mt ngun vn chnh, lin kt cht ch
vi cc th trng ti chnh m trn th gii, nh ASX (c), TSX (Canada)
i mi quy trnh lm quy hoch nng lng t quy hoch ring r tng ngnh (in, du
kh v than) sang lp quy hoch tng th v ng b nng lng bao gm than, du kh
v in trong mt h thng ti u v c tin cy cao trn thc t
Sa i, b sung v hon thin h thng php lut, v cc vn bn di lut lin quan n
qun l ti nguyn nng lng (than) theo tiu chun quc t (JOCR-c; NI43-101Canada) v c ch th trng, c nh gi v qun l nh mt ngun vn huy
ng u t v pht trin cc d n m t cc th trng ti chnh trong nc v quc t
Hnh thnh v pht trin chnh sch ngoi giao nng lng, trong c ni dung v ti
nguyn than, vi cc ni dung c bn sau y:
Tng cng v a dng ho quan h vi cc nc xut khu than (c, Indonesia,
Nga)
Pht trin hp tc song phng vi a phng trn lnh vc than, nh hp tc xy
dng kho d tr than chin lc, bo v cc tuyn ng vn chuyn than trn bin
Hp tc trong lnh vc mi trng m v bin i kh hu
Hp tc trong lnh vc cng ngh than sch, nh kh ha than ngm, cng ngh thu
hi v chon lp carbon (CCT)
Th t, y mnh chin lc tng trng xanh
3-7
3-8
3.2
3.2.1
Than
Than l nhin liu c tr lng ln. Than c hnh
thnh t hng triu nm trc, do cy ci phn hy
to thnh. Cc hot ng a cht (a nhit, p sut
trong lng t, s dch chuyn ca b mt Tri
t, ) gip lm tng cht lng ca than.
(2.1)
3-9
S lng ln
D chy, to ra c lng nhit ln
Khng i hi cng ngh qu cao khi xy dng nh my in
Cc nhc im ca than
t than to ra CO2 (gy hiu ng nh knh) v nhiu cht gy hi cho mi trng khc
Than l ngun nhin liu khng ti to c
Vic khai thc than cng gy nh hng n mi trng
3.2.2
Du
Kh t nhin
3-10
Cc u im ca kh t nhin
t kh t nhin t gy hi n mi trng
hn so vi than hay du
S lng ln
An ton khi t hn so vi du v than
Cc nhc im ca kh t nhin
R r kh s gy nguy hi n sc khe con
ngi
Chi ph u t cho cc nh my kh t nhin
s cao hn du hay than
Kh vn chuyn
Da vo chu trnh hot ng, ngi ta phn nh my nhit in ra lm hai loi c bn, l nh
my nhit in hi nc v nh my nhit in kh.
S khc bit chnh nm cht lu hot ng trong chu trnh nhit v cc loi turbine tng ng.
Vi mi loi nh my, nhin liu m chng s dng cng khc nhau, nu nh nh my nhit in
hi nc s dng than, du t nng nc lm quay turbine th nh my nhit in kh li
dng kh t nhin t nng v dng chnh lng kh ny lm quay turbine.
Chng ta s tp trung lm r loi hnh nh my nhit in hi nc, t ch ra cc im khc
nhau gia hai loi hnh rt ngn qu trnh phn tch ng thi c mt ci nhn c th hn v
c hai loi nh my ny.
3.3.1
Than s c a t ni cha nhin liu vo, qua my nghin nghin nh ra, sau c a
vo bung t. Nc s c bm ln t ngun nc, i qua ng dn vo l hi. Nhit lng ta
ra khi t than lm nc bay hi.
Lng hi nc ny c nhit v
p sut cao, s c a i lm
quay turbine. Turbine c kt ni
vi mt my pht in. Turbine
quay lm my pht in quay theo
v to ra in, lng in ny s
c truyn i. Hi nc sau khi i
qua turbine xong s c ngng t
c th s dng li lng nc
ny, ng thi lm tng hiu sut
ca chu trnh nhit.
Hnh 3.3.1: S nh my nhit in than [7]
3.3.2
3-11
3-12
3-13
3-14
Kh s c a vo thng qua
l kh (inlet section) v s c
nn li n p sut khong 15-20
bar
nh
thit
b
nn
(compressor). Thit b nn bao
gm nhiu hng, mi hng cha
nhiu cnh dng nn kh theo
nh lut Bernoulli. Cc hng
cnh ny c t lin tip nhau
kh c nn hng trc c
th c nn tip hng sau.
Nhng cnh ny s quay cng
vi turbine.
Hnh 3.3.11: Hnh nh mt turbin kh sn xut bi Siemens
Kh sau khi nn s c a vo
[15]
bung
t
(combustion
chamber). Bung t gm cc
vi phun nhin liu vo ha ln vi kh, v s c t vi nhit khong 1400-1500oC. Kh ra
khi bung t s c p sut v nhit cao, s c a vo turbin.
Phn turbine hot ng tng t nh turbine hi. Kh ra khi turbine s c thi ra nh h
thng thi (exhaust system).
3.4
3.4.1
Trong thc t hot ng, hiu sut ny b chi phi bi rt nhiu cc yu t khc nhau, c th
hin qua tng qu trnh hot ng ca nh my, trong quan trng nht l hiu sut chu trnh
nhit- thng rt thp v l yu t gy nh hng ln nht n hiu sut tng th.
Ta c th phn tch hiu sut nh my nh sau:
(4.1)
Trong bao gm hiu sut l hi, chu trnh nhit, turbine, my pht in v t l in nng cn
li sau khi cung cp ngc li cho cc thit b trong nh my.
3.4.1.1 Hiu sut l hi
L hi lm nhim v hp th nhit t nhit lng ta ra bung t lm qu nhit nc,
chuyn nc lng thnh hi nhit lm vic ca turbine. Do , hiu sut ca n c nh
ngha:
3-15
3.4.2
3-16
Vi:
3-17
3-18
Gi Tm1 l nhit trung bnh cho giai on l hi, Tm1 c nh ngha da trn biu thc sau:
3-19
Suy ra :
(4.7)
Hon ton tng t cho nhit lng ta ra trong qu trnh lm ngng (2-3), ta c:
3-20
3-21
Hnh 3.4.7: (a) Chu trnh nhit c thm cc giai on gia nhit. (b) Gin T-s. (c) Gin th
hin quan h gia mc tng hiu sut nhit v t l pth/p1 [16]
Hnh 4.7.c l th biu din s thay i ca hiu sut chu trnh theo t l p sut gia nhit v p
sut ban u prh/p1. Trong hnh, i vi p1 bng 172 bar, t1 l 538 oC v nhit gia nhit cng l
538 oC, nu prh/p1 = 1, th hiu sut chu trnh khng i. Do nu prh qu gn p1 th khng thu
c hiu qu. Hiu sut tng nhiu nht khi prh/p1 nm gia 0,2 v 0,25.
Thng thng, trong cc nh my nhit in hi, ch c t 1 n 2 khu gia nhit do mc
phc tp ca nh my tng ln rt nhiu ph thuc vo s lng khu gia nhit v khng c mt
s tng xng gia gi thnh hot ng vi hiu sut.
3.4.4.2 Qu trnh hi tip nc
tng nhit trung bnh Tm1 v gim qu trnh nhit khng thun nghch, ngoi vic ch
n nhit c cung cp nhit cao nh tng qu trnh qu nhit, dng p sut, nhit cao
hn hay lm nng li, ngi ta cn c th gim t l cp nhit nhit thp (pha lng) trong
qu trnh hm nc bng qu trnh hi tip nc.
Trn hnh 4.8 th hin mt quy trnh gm hai bc hi tip nc. Gi s c 1 kg hi nc ti u
vo turbine, th m1 kg hi s c gii phng ra ti p sut p2 (thay v ton b 1 kg nh trong qu
trnh lm nng li). Sau lng hi ny c ha trn on nhit vi (1 m1) kg nc hi tip
trong b gia nhit 1 (heater 1). (1 m1) kg hi cn li gin thun nghch tip n p sut p3, m2
kg hi tip tc c gii phng ra v ha trn on nhit vi (1 m1 m2) kg nc hi tip
trong b gia nhit 2. Phn hi (1 m1 m2) kg cn li gin thun nghch n p sut p4.
Qua tnh ton, ta xc nh c nhit trung bnh ca nhit lng thm vo Tm1 l:
3-22
Hnh 3.4.8: (a) Quy trnh nhit c thm cc giai on hi tip nc. (b) Gin T-s [16]
Ta chng minh c rng, sau khi thm mt b gia nhit, tng ca hiu sut ch cn li mt
na so vi trc . Do cp s nhn li ny, n mt s lng b gia nhit no th hiu sut
quy trnh s khng i. C th, trong cc
nh my, thng thng ngi ta dng t
nm n by b gia nhit.
3.4.5
Mt s thng k v nh my
nhit hi nc
3-23
ng c nh
my in hi
nc 30 MW
ng c nh
my in hi
nc 660 MW
35
44
40
160
450
540
40
540
0.045
0.045
0.9, kh
0.9, kh
3-24
3.4.6
V d tnh ton
T suy ra
Vy
3-25
(4s)
a. Cht lng hi u ra turbine
Ta c
b. Hiu sut chu trnh nhit
T cu a, suy ra
3.5
3-26
3-27
3.5.2
u im v nhc im
3.5.2.1
3-28
Hng
Nh my s
dng
du 1
Diesel
Hng
Thp hn so vi nh
my nng lng ht 3
nhn v thy in
Cao nht bi nhng yu
cu k thut ca phn 2
ng ht nhn
Cao bi qu trnh xy
1
dng cc p
Nh my nhit
2
in
Nh my nng
4
lng ht nhn
Nh my thy
3
in
Chi ph vn hnh
Cao hn so vi nh my nng
lng ht nhn v nh my thy
in
Chi ph thp th 2
Thng thng khng cn nhin
liu
Hng
Hiu sut
Hng
Mt mt ch ch
Nh my nhit in
25%
Nh my thy in
85%
Khng c s mt mt no
Nh my s dng
3
du Diesel
35%
C rt t s mt mt khi ch ch
Nh my nng
2
lng ht nhn
55%
C t s mt mt khi ch ng ch
Khu vc
Hng
Khu vc c ngun nc 2
Khu vc c ngun nc
3
v than
Khu vc c ngun nc
di do v phi xa khu 1
vc dn c
Khng gian ln
4
xy dng cc p
3-29
Hng
Nh my nhit in
Nh my thy in
Nh my s dng du
3
Diesel
Nh my nng lng ht
1
nhn
Gi nhin liu
Hng Lng pht thi sch
Ln nht v chi ph vn
4
C lng pht thi nhim nht
chuyn
Nh my s
4
dng du Diesel
Cao hn nhit in v
2
in ht nhn
Nh my nng
2
lng ht nhn
Nh nht v cn mt
3
lng nh nhin liu
Thc t l khng c
Hng
Chi ph bo tr
Nh my nhit in
Nh my thy in
Thp nht
Nh my s dng du Diesel
Thp
3-30
Hng
2
4
1
3
Hng
4
1
2
3
3-31
nhng ngnh cng nghip nng nhm gim thiu nhng nguy hi cho mi trng lin quan n
vn .
Nm 2008, C quan nng lng Chu u ( European Environment Agency (EEA)) a ra
mt bo co cho thy lng pht thi nh hng n mi trng ca cc nh my nhit in s
dng than , du v kh t. Bng 4.1 cho thy s liu lng pht thi ny cc cht ny.
Bng 3.5.9: Lng pht thi cc cht gy nhim mi trng ca cc nh my nhit in s
dng nhin liu than, du v kh t
Cht thi
CO2 (g/GJ)
SO2 (g/GJ)
NOx (g/GJ)
CO (g/GJ)
Cc hp cht hu c khng ch metal (g/GJ)
Bi (g/GJ)
Tng lng kh thi (m3/GJ)
Than
94,60
0
765
292
89.1
4.92
1,203
360
Than
nu
101,0
00
1,361
183
89.1
7.78
3,254
444
Du
77,400
1,350
195
15.7
3.70
16
279
Cc loi Kh
du khc ga
74,100
56,1
00
228
0.68
129
93.3
15.7
14.5
3.24
1.58
1.91
0.1
276
272
3-32
3-33
Ph lc: Hi v tr li
Hi: (Nhm 1) H thng lm mt c ngha g?
Tr li: B ngng t dng ngng t hi nc u ra ca turbine c th s dng li lng
nc ny ng thi lm tng hiu sut chu trnh. Thp lm mt dng loi b lng nhit d
tha trong nc ca b ngng t.
Hi: (Nhm 1) H thng iu khin bo v c vn hnh ra sao? Nu c s c th h thng ny
c lm vic c khng, ngun in no m bo cho n hot ng
Tr li: Bnh thng nh my in c vn hnh t ng nhng khi h thng iu khin bo
v nhn c tnh hiu s c th s chuyn sang iu khin bng tay cc k s a ra quyt
nh gii quyt s c, h thng m bo lm vic tt trong mi iu kin, ngun in d phng
m bo duy tr s vn hnh ca h thng iu khin khi xy ra s c
Hi: (Nhm 2) Nh my nhit in vn hnh c nhng ri ro no xy ra?
Tr li: C th xy ra chy n. t nhin liu c th gy hi n sc khe ca nhn vin nh
my in. Nh my s dng kh t nhin c ri ro r r kh, rt nguy him
Hi: (Nhm 4) Than, du, gas u c u nhc im ring, vy trong iu kin no th s dng
loi no cho hiu qu?
Tr li: u tin s dng loi nhin liu c sn nhiu nht. V d nh Vit Nam c tr lng
than ln, nn ch yu dng than cho nh my nhit in. Nu yu cu cn s n gin, khng
i hi cng ngh cao th nn dng than (do du cn qua qu trnh tinh ch, kh t nhin th yu
cu cng ngh cao trong xy dng nh my)
Hi: (Nhm 5) Than du tuy nhiu nhng nu khng c chnh sch hp l th ti 2020 phi nhp
khu, nu vy chnh sch cn phi nh th no, c th thay th bng ngun nhim liu khc
khng?
Tr li: Theo ng Nguyn Ch Quang, Ph trng ban Khoa hc, Cng ngh v Chin lc Pht
trin Tp on Cng nghip Thang-Khong sn Vit Nam a ra nhng bin php nhm m
bo ngun nhin liu than cho an ninh nng lng Vit Nam trong giai on ti:
Khai thc v s dng than mt cch tit kim v hiu qu, trong qun l cng nh ng
dng cng ngh, v s dng than.
u t pht trin v i mi cng ngh trong ngnh than ph hp vi su khai thc
ln v c tnh an ton cao cho ngi v thit b.
Hnh thnh th trng ti chnh nng lng, vi ngun vn l cc ti nguyn nng lng
(than) c nh gi v huy ng u t nh l mt ngun vn chnh, lin kt cht ch
vi cc th trng ti chnh m trn th gii, nh ASX (c), TSX (Canada).
i mi quy trnh lm quy hoch nng lng t quy hoch ring r tng ngnh (in, du
kh v than) sang lp quy hoch tng th v ng b nng lng bao gm than, du kh
v in trong mt h thng ti u v c tin cy cao trn thc t.
Sa i, b sung v hon thin h thng php lut, v cc vn bn di lut lin quan n
qun l ti nguyn nng lng (than) theo tiu chun quc t (JOCR-c; NI43-101-
3-34
3-35
4 Nh my in ht nhn ............................................................................................................4-1
4.1 S lc nng lng ht nhn............................................................................................ 4-1
4.1.1 Nguyn liu............................................................................................................ 4-1
4.1.2 Nguyn l c bn ................................................................................................... 4-2
4.2 Nh my in nguyn t ...................................................................................................4-3
4.2.1 Tng quan nh my in nguyn t ....................................................................... 4-3
4.2.2 Cc b phn nh my ............................................................................................. 4-4
4.3 Hot ng ca nh my .....................................................................................................4-5
4.3.1 Nh my s dng l PWR...................................................................................... 4-5
4.3.2 Nh my s dng l BWR ..................................................................................... 4-8
4.3.3 Kt lun chung ..................................................................................................... 4-10
4.4 Vn hnh thc t .............................................................................................................4-10
4.4.1 u im ca nng lng ht nhn ....................................................................... 4-10
4.4.2 Nhc im ca nng lng ht nhn ................................................................. 4-11
4.4.3 Nguyn nhn dn n s c Fukushima .............................................................. 4-12
4.4.4 Nguyn nhn dn n s c Chernobyl ............................................................... 4-14
4.5 Bin php an ton ............................................................................................................4-16
4.6 p dng Vit Nam .......................................................................................................4-17
4.6.1 Ngun Vn ........................................................................................................... 4-18
4.6.2 i tc cng ngh ................................................................................................ 4-18
4.6.3 a Cht ............................................................................................................... 4-18
4.6.4 o to nhn lc .................................................................................................. 4-19
Ngun tham kho ....................................................................................................................... 4-20
Ph lc: Hi v tr li.............................................................................................................. .. 4-22
Danh sch thnh vin nhm:
1. T Vnh Khim
81101616
2. Nguyn V Bo Huy
21101370
3. L Phc c
41100859
Bng thut ng
PWR
BWR
Containment building
Turbine building
Cooling tower
Transformer
Pressurized water reactor
Boiling water reactor
khu b cha
khu turbine
thp lm mt
h thng li in phn phi
l phn ng nc p lc
l phn ng hi nc
Fuel rods
Control rods
Steam generator
Turbine v generator
Condenser
Reactor core
Reactor pressure vessel
Containing radioactive materials
Fuel cladding
Reactor vessel
Containment vessel
Reactor shield wall
RBMK
EVN
Tp on in lc Vit Nam
4 Nh my in nguyn t
4-1
4 Nh my in ht nhn
Trong thi i ngy nay, in ng vai tr cc k quan trng trong s pht trin, thc o vn
minh ca mt t nc. Dn dn, khoa hc k thut pht trin, con ngi tm ra c ngun
nguyn liu l Uranium, cho php chy cc nh my in (nh my ht nhn) cho cng sut cao,
n nh. Tuy nhin, i cng vi l an ton khng cao, d gy cc thm hot ht nhn, cng
vi chi ph. Phn ny s trnh by r v cc vn ny.
4.1 S lc nng lng ht nhn
Nng lng ht nhn l nng lng c ly t nguyn t nn cn c gi l nng lng
nguyn t. Trong mi nguyn t u c nhng ht nng lng. Nng lng lm cho cc b phn
ca nguyn t kt hp li vi nhau. Do ht nhn ca nguyn t l ngun nng lng nguyn
t. Khi phn t c tan r, nng lng s c gii phng ra.
V vy nng lng ht nhn l mt loi cng ngh ht nhn c thit k tch nng lng hu
ch t ht nhn nguyn t thng qua cc l phn ng ht nhn c kim sot. Phng php duy
nht c s dng hin nay l phn hch ht nhn, mc d cc phng php khc c th bao
gm tng hp ht nhn v phn r phng x.
4.1.1
Nguyn liu
Nguyn liu thng dung ph bin trong cc phn ng ht nhn l Uranium. Uranium ph bin
trong nhu loi (2-4 phn triu) v ngay c trong nc bin. Chnh v vy n kh v tn nhu
chi ph khai thc. c l nc cung cp ngun uranium nhu nht 1.6mil/tonnes vi gi
130$/kg [1] .
Khng phi tt c cc nguyn t Uranium u
ging nhau. Khi khai thc Uranium, n cha
khong 99.3% Uranium-238 (U-238), 0.7%
Uranium-235 (U-235), v di 0.01%
Uranium-234 (U-234)[1]. Trong , U-235 l
loi thng c dng trong cc phn ng ht
nhn. N l ng v khng bn ca Uranium.
ng v U235 rt quan trng v di mt vi
iu kin nht nh n sn sng b phn r,
to ra nhiu nng lng.
Uranium sau khi khai thc thng c lu
tr di dng nhng vin rn, hnh tr v
c xp vi nhau, to thnh thanh nhin
liu dng trong li cc l phn ng.
4 Nh my in nguyn t
4-2
4.1.2
Nguyn l c bn
Qu trnh phn r ht nhn to ra 2 hoc nhu phn t cng vi n l gii phng ra 1 lng nng
lng ln.
Ht nhn U235 b bn bi 1 nng lng neutrons ln khong 8MeV (1ev=1.6x10-19 J)
U235+0n1 56Ba137+36Kr97+20n1+200 MeV energy
U235 tch thnh 2 phn t (Ba137 v Kr97 gn nh kch thc bng nhau).
proton
neutron
U-235 nucleus
4 Nh my in nguyn t
4-3
235.8446
E=
()
4.2 Nh my in nguyn t
4.2.1
4 Nh my in nguyn t
4-4
4.2.2
Cc b phn nh my
Containment building
y l khu quan trng nht ca nh my, cha h thng l phn ng gm l phn ng
v bnh to hi nc. Mi b phn ca h thng ny nm hon ton trong cng trnh
ny, c tch bit hon ton vi mi trng ngoi, nn khu b cha ny cn c gi
l b cch ly. Thit k ny nhm nng cao tnh an ton, ngn chn s r r cht phng x
cng nh cc tc ng ca mi trng, tc ng vt l gy s c
Turbine building
Khu vc cha turbine, my pht in v bnh ngng. Nh mi nh my pht in hin
nay, da trn nguyn l quay turbine chy my pht in, bin i nng lng c
thnh nng lng in, th y l h thng khng th thiu. Hi nc sau khi c to ra
dn qua v kch hot hot ng h thng ny, t chy my pht in. Khu vc ny
nm bn cnh v c lp vi khu b cha, ni vi nhau bng h thng ng dn (hi v
nc).
Cooling tower
Thp lm lnh, dng dn nc t mi trng bn ngoi (nc bin hoc sng, h)
ngng t v lm lnh hi nc nng trong bnh ngng. Nc c dn trong mt h
thng ng dn ring bit, khng nhim phng x.
Transformer
H thng li in v phn phi n ni tiu th.
4 Nh my in nguyn t
4-5
4.3 Hot ng ca nh my
Hin nay ph bin c hai loi nh my s dng hai loi l tiu biu l PWR v BWR. Ni
dung ch yu phn tch nh my s dng l PWR (l loi l s dng ph bin nht, v hu
nh p dng cho mi nh my hin nay).
4.3.1
Nh my s dng l PWR
Fuel rods
Uranium dioxide (UO2) sau khi lm giu ( U-235 chim khong 4,2 n 4,6 %), c
nung nhit cao v to hnh thnh nhng vin rn hnh tr nh nh trnh by
phn nguyn liu. Nhng vin nhin liu ny c xp li vi nhau, thnh tng b
thanh nhin liu v sau dng lm li ca l phn ng. Li ca mt l PWR tiu
chunn vi tng thanh c t 200 n 300 vin nhin liu, v mt l phn ng ln c
khong 150 n 250 thanh nh vy, tng tr lng uranium ln n 80 n 100 tn
trong mt b. Thng thng, mt b thanh nhin liu c kch thc t 14x14 n 17x17
v di khong 4m, nh vy mt l PWR hot ng tt s sn xut c t 900 n
1600MW.
4 Nh my in nguyn t
4-6
Control rods
Nhng thanh iu khin ny c lm t boron hoc cadmium, l nhng cht hp th
c neutron. Tc dng ca nhng thanh ny l iu khin tc ca phn ng ht nhn
bng cch tng hay gim s lng thanh:
o Di chuyn cc thanh iu khin vo li (tng s lng thanh): tc phn ng gim.
o Rt cc thanh iu khin ra khi li (gim s lng thanh): tc phn ng tng.
o Tt c thanh di chuyn vo li (tng s lng thanh ti a): l phn ng ngng hot
ng. y l mt trong cc bin php an ton c dng trong trng hp khn cp
tt l phn ng, trnh s c.
Steam generator
y l ni cha nc to hi nc p sut cao, dn qua lm quay turbine, t
chy my pht in.
Condenser
Bnh ngng, lm lnh hi nc sau khi c dn qua turbine thnh nc ngui v
bm tr li steam generator, to thnh chu trnh th cp khp kn.
4 Nh my in nguyn t
4-7
thp hn trong chu trnh th cp, c t bn cnh h thng trao i nhit, lm bay hi nc
p sut. Qu trnh truyn nhit xy ra nhng c s tch bit hon ton ca hai chu trnh nc
s cp v th cp, trnh s nhim x nc chu trnh th cp. Vic ny lm tng an ton
ca h thng, trnh r r phng x, trnh gy h hi cho turbine (mt vi turbine hin nay
khng c thit k chu c qu trnh phng x trong mt khong thi gian).
Hi nc p sut cao ny c dn qua turbine hi nc, lm quay turbine ny, v chy my
pht in cung cp cho li in phn phi. Hi nc sau khi i qua turbine c dn vo
bnh ngng lm lnh thnh nc ngui p sut thp, v bm tr li vo h thng to hi
nc. Nh vy, qu trnh ny din ra lin tc v m bo c cng sut cao, khng tn hao.
Nh vy i vi l phn ng nc p sut PWR, c hai chu trnh hot ng tch bit hon
ton: s cp v th cp. Chu trnh nc th cp hon ton khng nhim x. p sut c gi
chu trnh s cp khong 150-160 bar, gn gp i so vi l phn ng nc si BWR.
4.3.1.3 Nhn xt
u im
o L PWR hot ng rt n nh nh vo khuynh hng sn xut ra t nng lng khi
nhit tng ln, iu ny lm cho phn ng d dng hot ng n nh.
o Chu trnh turbine (chu trnh th cp) c lp vi chu trnh s cp, do nc (cng
nh hi nc) trong chu trnh ny khng b nhim x.
o L PWR c thit k sao cho c th tt l phn ng mt cch th ng trong
trng hp khn cp , ngun in mt t ngt. Do cc thanh iu khin c iu
khin bng nam chm in, khi ngun in mt, tt c thanh ny s t ng rt
vo l phn ng do trng lc, dng li qu trnh phn ng ht nhn.
o Cng ngh ca l PWR c pht trin theo hng ph hp vi cc tu ht nhn
qun s, do kch thc ca l khng qu ln, c th t trong tu ngm ht nhn
hoc cc loi tu ht nhn khc.
Nhc im
o Nc dng cho h thng ny phi p sut cao gi c nhit cao n nh trong
sut qu trnh. Dn n yu cu h thng ng dn bn cao, bnh chu p sut cao, v
vy gi thnh s cao. p sut cng cao, nguy c dn n s c loss-of-coolant accident
(LOCA), l nguyn nhn chnh dn n cc thm ha ht nhn. Hn na, bnh cha li
c ch to t thp do, nhng khi hot ng, s bn ph ca neutron t phn ng
phn hch lm gim tnh cht do ca thp i. Cui cng, khi t n gii hn, bnh s
d b t nng, khi s phi sa cha hoc thay th. Vic ny th khng c li v tn
km, nh hng n tui th hot ng ca nh my.
o Tt c cc thit b, h thng phi c tnh chu c p sut cao, dn n vic xy
dng nh my s dng l PWR c chi ph cao v phc tp.
4 Nh my in nguyn t
4-8
o
4.3.2
Nh my s dng l BWR
4.3.2.1 Cu to
Cu to ca nh my phn ng BWR n gin hn nh my PWR ,bao gm:
Reactor core
Turbine
Condenser
Cooling tower
4 Nh my in nguyn t
4-9
4.3.2.2 Hot ng
L BWR khc vi PWR ch dng hi chy qua turbine c to ra t trong li phn ng.
Hi c tch bit v lm kh bng thit b c c t phn trn ca Reactor pressure
vessel (bnh p sut phn ng). Dng hi kh chy thng n turbine p sut cao v vy loi b
c b phn steam generator (b sn xut hi nc). B lm mt v vy m nhn 3 vai tr:
lm mt, iu tit, v lu chuyn cht lu. p sut trong l nh hn PWR, n mc khong 70
bar v nhit khong 2850C. Tuy nhin, s tng dung tch hi nc lm gim lng nc
trong l v gim kh nng iu
tit nhit ha neutrons, khin
gim mc nh my ht nhn.
Hi nc sau khi qua turbine
c lm mt v ngng t li v
c my bm bm tip tc vo
l phn ng. y chnh l chu
trnh kn ca nc sau trong l
phn ng ht nhn. Nc c
ly lm mt s c ly trc
tip t song h nhit
khong 250C v u ra sau khi Hnh 4.8: Dresden (USA) dual-pressure direct cycle BWR
system (power plant engineering) [8]
hp thu nhit ngng t hi
nc khong 350C c a vo Cooling Tower mt s nh my ht nhn s dng h thng
gp i p sut v d: Dresden 1 (USA), y c 2 b phn lm nc bc hi p sut cao v
c dn trc tip c hai vo turbine lm tng hiu sut ca nh my.
4.3.2.3 Nhn xt
u im
o Hot ng mc nhit nng lng ht nhn thp.
o t b phn hn bi v khng c steam generator( b to hi nc) va pressurizer
vessel (bnh p sut).
o Gim nguy c nghim trng nh v ng nc bi v BWR s dng t ng nc hn,
ng knh ng nh hn, v khng c steam generator tubes (ng to hi nc).
o BWR c thit k vn hnh vng lu thng nc 1 cch t nhin v vy cc my
bm c th loi b hon ton (l ESBWR).
Khuyt im
o Vic tnh ton nhin liu ht nhn vn hnh phc tp do c 2 pha dng chy: nc v
hi phn trn ca l.
4 Nh my in nguyn t
4-10
4 Nh my in nguyn t
4-11
4 Nh my in nguyn t
4-12
4.4.2.4 Vn chuyn nhin liu v cht thi
Vic vn chuyn nhin liu uranium v cc cht thi phng x l rt kh khn. Uranium pht ra
mt s bc x, do , n cn phi c x l cn thn. Cht thi ca qu trnh sn xut ht nhn
cn nguy him hn v cn c bo v tt hn. Tt c cc phng tin vn chuyn chng m
bo cc tiu chun an ton quc t. Mc d cha c tai nn hoc s c trn no c thng k,
nhng qu trnh vn chuyn vn cn l thch thc.
4 Nh my in nguyn t
4-13
lng nhit d, khin cho nc lm mt b bay hi n ht dn n nhit trong bnh tng ln.
Bn cnh , v bc ng dn nng lng cng gin n v xut hin cc vt nt
T , cc cht phng x d bay hi , dng kh nh ( Xenon , Cesium, Krypton) thot ra ngoi
(tnh cht to cc mt li gi nc li hi nc ly t vic ha hi ca nc lm mt). iu
ny sinh ra phn ng Zr v Nc cho ra 2 qu trnh oxy ha v hydrogen. Nh bit, bnh phn
ng l h kn , nn kh H2 trn y t ng theo cc ng thot kh ra ngoi , khi ln n nc l
phn ng, dn nn lng kh ln v pht n.
Tip , t sng thn ko di 45 pht sau trn ng t, mang theo t sng tn cng vo cc
l phn ng, lm ngp cc h thng lm mt, cc h thng ti nhit d, v cc pin d tr, c lp
hon ton cc l phn ng.
Ring l phn ng 2 th chc nng lm mt ti l phn ng s 2 b hng. C th l thit b
dng bm nc tun hon vo l phn ng s 2 b hng khin cho p sut bn trong l tip
tc tng cao. L 3-4 c ni vi nhau bng 1 ng dn nn l 1 3 4 b n hidro.
4.4.3.2 S ch quan ca TEPCO (Cng ty in lc Tokyo- Fukushima I - Fukushima Daiichi)
Cn c theo Ngh vin quc gia ca y ban iu tra c lp tai nn Fukushima Nht Bn, qu
trnh xy dng ban u ca nh my Fukushima da vo thng tin a chn hc, do ta nh
ca Fukushima Daiichi ti mt v tr a th thp hn ban u khong 10 m. Khi cc nghin cu
su hn c thc hin, cc nh nghin cu chuyn nghip xc nh rng cc c s an ton
ca cc l phn ng c xy dng chng li sng thn l khng ng mc v cha .
Theo The Wall Street Journal, 12 thng 7, 2011, thun tin cho qu trnh vn chuyn thit b
v tit kim chi ph xy dng, nh my Daiichi t cao 35m xung 25 m so vi mc nc bin
v xy dng cc ta nh l thp hn 10 m.[15]
Bn cnh , bi v s c quyn trong nn cng nghip in nng trong khu vc ca TEPCO,
nn bn trong cng ty ny tn ti mt suy ngh rng s chim u th ca h trn th trng l
mt minh chng cho tnh hon m ca h. ng Hasuike Tooru, nguyn ch tch ca TEPCO,
tng m t quan im ca ng v mc tiu kinh t trong qun l v hot ng c tp trung cho
li nhun ca h.
Nh mt h qu, khi cc nh qun l quyt nh ko di thi gian hot ng ca nh my in
ht nhn trong iu kin c bit l th hin s thiu quan tm ti cc hu qu nghim trng
lin quan ti an ton.
C nhiu minh chng cho thy rng mt s chnh sch an ton c TEPCO b qua khi h
a ra cc quyt nh, v bi v TEPCO ang c quyn trn th trng, hu ht mi ngi c
tm l phng tng rng s khng c iu ti t no xy ra, do vy h s dng rt t thi gian
vo vic xem xt vn an ton. Vic ny c th d nhn thy trong vn ha lm vic ti
TEPCO trong sut giai on xy dng nh my Fukushima Daiichi.
4 Nh my in nguyn t
4-14
4.4.4
4 Nh my in nguyn t
4-15
Trong vi giy u tin khi vn hnh, cc thanh iu khin "lm tng" tc phn ng, ch
khng phi lm gim nh mong mun. Nhng ngi iu hnh nh my in khng h bit ti
iu . Nhng ngi iu hnh thiu cn trng v vi phm cc quy trnh qun l nh my,
mt phn v h thiu thng tin v nhng im yu trong thit k ca l. Nhiu hnh ng tri
quy tc khc cng gp phn vo nguyn nhn gy ra tai nn. Mt nguyn nhn l s thiu trao
i thng tin gia nhng nhn vin ph trch an ton v nhng ngi iu hnh l vo ti hm
.
4 Nh my in nguyn t
4-16
4.5 Bin php an ton
Steam system
4 Nh my in nguyn t
4-17
2 hoc 3 my pht in ch
Pin khn cp
V 1 trong nhng bin php an ton vn c l kh nng lm mt l phn ng thng qua vng lu
thng t nhin.
4.5.1.3 Containing radioactive materials
Bao gm 5 lp bo v: Pellets, Fuel cladding, Reactor vessel, Containment vessel, Reactor shield
wall. H thng ny nhm ngn nga ri ro, hn ch cc cht phng x nh hng ra mi trng.
4 Nh my in nguyn t
4-18
4.6.2
Ngun Vn
Nga ng cho VN vay 10.5 t USD, Nht cng ng cho vay ngun vn ODA lm in ht
nhn.
4.6.3
4.6.4
a Cht
Ninh Thun c cc nh a cht xc nh l vng ng t cp 5 hoc 6. Ti vng B Ra Vng Tu, Bnh Thun (gip Ninh Thun, thuc tuyn t gy 109 110 ) hng nm u c
ng t, cng t 4,7 n 5,2 Richter. y l hot ng kin to bnh thng khng gy
nguy him. Theo cc trng Cc An ton bc x v ht nhn, khu vc xy dng nh my tng
i n nh v nhng trn ng t thng thng s khng nh hng n khu vc nh my.
4 Nh my in nguyn t
4-19
o to nhn lc
Trong thi gian qua, Vit Nam c gn 300 sinh vin sang Lin bang Nga theo hc cc chuyn
ngnh lin quan n HN; nhiu lt cn b c o to ngn hn ti mt s nc. T nm
2005 n nay, c 246 lt ngi c c i hc cc chng trnh o to ngn hn ti Nht
Bn. EVN phi hp vi Cng ty Pht trin nng lng nguyn t quc t Nht Bn (JINED) v
Trng i hc Tokai o to 15 thnh vin nng ct cho d n Nh my HN Ninh Thun
2. Kha o to ko di 2 nm t thng 9-2012 n 9-2014. Cc nhm cn b nng ct c
EVN tuyn chn t s k s c kinh nghim lm vic ti cc nh my in ca EVN v cn b
BQL d n HN Ninh Thun.
4-20
4 Nh my in nguyn t
4 Nh my in nguyn t
4-21
http://tuoitre.vn/tin/the-gioi/20110312/nhat-ban-no-tai-nha-may-dien-hat-nhan-ro-ri-phongxa/428597.html
[15] B phn Thng tin, Vin Nng lng nguyn t Vit Nam, lc dch v Tng hp, NH
MY IN HT NHN ONAGAWA V FUKUSHIMA DAIICHI, KHC BIT L U,
http://www.vinatom.gov.vn/tin-tuc-su-kien/tin-tong-hop/onagawa-Fukushimadaiichi.aspx
[16] Gio s Nguyn Khc Nhn , Gi cho BBC Vit ng t Php Suy ngm bi hc Chernobyl
sau 26 nm, cp nht 08:16 - ch nht, 29 thng 4, 2012
http://www.bbc.co.uk/vietnamese/forum/2012/04/120428_forum_chernobyl_lesson.shtml
[17] Bch khoa ton th m Wikipedia, RBMK, http://vi.wikipedia.org/wiki/RBMK
[18] Chm nh v tai nn ht nhn Chernobyl, cp nht th hai , 24/4/2006 , lc 14h32
http://vietbao.vn/The-gioi/Chum-anh-vu-tai-nan-hat-nhan-o-Chernobyl/10954546/162/
[19] slide ppt ca Gio S ITO Toshihiko Kansai Electric Power Co.,Inc
[20] http://nuclearsafety.gc.ca
[21] Bch khoa ton th m Wikipedia, Nh my in ht nhn Ninh Thun
http://vi.wikipedia.org/wiki/Nh_my_in_ht_nhn_Ninh_Thun
4-22
4 Nh my in nguyn t
Ph lc: Hi v tr li
Hi: Ti sao li chn U-235 lm nguyn liu
Tr li: V U-235 l ng v duy nht c kh nng phn hch t nhin, tit din hiu dng phn
hch cao, khi t nng , U-235 s cho kh nng duy tr c chui phn ng ht nhn n
nh.
Hi: Khi s dng ht cc thanh nhin liu, cc thanh ny c x l nh th no.
Tr li: Khi s dng ht, nhng thanh ny s c tng hp li v c a vo khu vc cha
cht thi ht nhn (thng l su trong lng ni, xa khu dn c).
Hi: Ti sao phi ngng t hi nc, c m bo c h s cng sut ca nh my?
Tr li: Sau khi hi nc nng i qua turbine lm quay turbine, chy my pht in, hi ny
s c dn vo mt bnh ngng ngng t thnh nc nhm m bo chu trnh khp kn,
khng b tht thot, m bo h s cng sut, nc sau khi ngng t s tr li chu trnh hot
ng. Hi ny khc vi hi trong l lm lnh. Hi trong l lm lnh l hi nc t nhin sinh ra
do qu trnh trao i nhit, cn hi trong chu trnh quay turbine l hi nng p sut cao, sinh ra
do h thng sinh hi (steam generator).
5 Nh my in a nhit ................................................................................................................. 5-1
5.1 Gii thiu nng lng a nhit ........................................................................................... 5-1
5.1.1 Ngun nng lng a nhit ................................................................................... 5-1
5.1.2 Lch s pht trin ca nng lng a nhit ........................................................... 5-1
5.2 Cc loi nh my in a nhit ........................................................................................... 5-2
5.2.1 Dry steam power plant ........................................................................................... 5-2
5.2.2 Flash steam power plant ......................................................................................... 5-2
5.2.3 Binary cycle power plant ........................................................................................ 5-4
5.2.4 H thng a nhit ci tin (Enhanced geothermal systems).................................. 5-5
5.3 Cch to ra in t dng hi ................................................................................................ 5-7
5.3.1 Turbine hi ............................................................................................................. 5-7
5.3.2 Hiu sut ................................................................................................................. 5-9
5.4 Cc dng h thng pht in .............................................................................................. 5-10
5.4.1 Phn loi theo chu trnh hi.................................................................................. 5-10
5.4.2 Phn loi theo p sut dng hi ............................................................................ 5-11
5.5 Tnh hnh pht trin v tim nng a nhit ....................................................................... 5-12
5.5.1 Tnh hnh pht trin .............................................................................................. 5-12
5.5.2 Tim nng a nhit .............................................................................................. 5-13
5.5.3 Thun li v kh khn ca vn pht trin a nhit ......................................... 5-13
5.5.4 Tim nng v pht trin a nhit Vit Nam .................................................... 5-14
Ngun tham kho........................................................................................................................ 5-15
Ph lc: Hi v tr li ........................ ........................................................................................ 5-16
41100764
2. Trng Minh c
81100889
41101906
5 Nh my in a nhit
5-1
5 Nh my in a nhit
Trong hon cnh cuc khng hong nhin liu v nhim mi trng ang xy ra trn ton th
gii, cuc sng b e da bi s cn kit cc ngun nhin liu ha thch s xy ra vo mt ngy
khng xa, th gii ngy cng ch trng n vic pht trin cc ngun nng lng ti to.
T lu con ngi bit trong li tri t l mt ngun nhit v tn sn sinh ra nh phn ng
nhit hch. y l mt ngun nng lng khng l v gn nh khng gy hi cho mi trng (t
ra l rt sch nu so vi cc ngun nhin liu ha thch). tng s dng ngun nhit ca lng
t phc v cho nhu cu ca con ngi c hin thc ha t rt lu trc y, tuy nhin vic
bin i nhit nng ny thnh in nng d dng s dng hn th mi ch c pht trin t
th k th XX. Sau y s l tng quan v lch s pht trin, nguyn l v cu trc ca nh my
in a nhit hin nay.
5.1
5.1.1
5 Nh my in a nhit
5-2
Nm 1973, cuc khng hong du din ra, v nhiu quc gia bt u tm kim nhng ngun
nng lng ti to cho ti nhng nm 1980, h thng bm a nhit GHP (Geothermal Heat
Pump) bt u c bit n nhiu hn, dng gim chi ph un nu v si m.
Cc hin tng bit i kh hu bt u r rang hn, nhiu quc gia nhn ra tm quan trng ca
ngun nng lng thay th. Mt hip nh c k kt Nht Bn mang tn Kyoto, a ra
mc tiu cho cc nc pht trin l phi h tr cc nc ang pht trin v ngun vn v cng
ngh. 184 quc gia chp nhn hip nh ny. Hin ti a nhit ch p ng 1% nhu cu in
ca th gii (nm 2009) tuy nhin cc chuyn gia k vng vo nm 2050, n s cung ng 1020% nhu cu in. Cc nh my in a nhit ln nht hin ny hot ng cc quc gia c
nhiu ni la v ng t hot ng.
5.2 Cc loi nh my in a nhit
Trn th gii hin nay c ba loi nh my in a nhit ch yu:
Dry steam power plant
Flash steam power plant
Binary circle power plant
5.2.1
L m hnh nh my in a nhit ph bin nht hin nay, chim 58% tng s lng nh my
in a nhit trn ton th gii. Nh my u tin xy dng theo m hnh ny l nh my
Wairakei New Zealand, xy dng nm 1958.
5 Nh my in a nhit
5-3
to ra in, cht lu s dng trong m hnh ny phi trn 182oC. Nguyn l hot ng chung
ca nh my ny l cht lu c dn vo b cha, ni ny c p sut thp hn nhiu so vi p
sut ca cht lu, v vy phn ln cht lu s nhanh chng b ha hi, y l l do ngi ta gi
m hnh ny l flash steam. Hi ny sau s c a n turbine lm quay pht. Nu trong b
cha ban u vn cn li cht lng, ngi c th s tn dng nhit lng cha trong khi cht
lng ny bng cch ha hn chng ln th hai mt b cha khc.
Trong m hnh flash steam c hai loi ph bin: single-flash steam v double-flash steam.
5.2.2.1
Single-flash steam
Loi nh my ny c vn hnh nh
Hnh 2.2: cht lu a nhit c bm t
ging s c dn vo bnh phn chia
(Separator), ti y, p sut thp cng vi
s quay ly tm ca mnh s tch cht lu
thnh hai pha lng v kh. Cht kh c
dn qua turbine lm quay my pht, sau
i qua h thng bnh ngng ri c bm
tr v lng t. Cn cht lng s c a
trc tip xung ging x.
Hnh 2.2: S m t hot ng ca m
hnh Single-flash steam [2]
5 Nh my in a nhit
5-4
5.2.2.2
Double-flash steam
5 Nh my in a nhit
5-5
Hnh 2.7:
5.2.4
Tuy y khng phi l loi m hnh nh my chnh thc theo cch phn chia thng thng,
nhng vi s pht trin ngy cng mnh ca khoa hc k thut, cc nh khoa hc pht minh
h thng ny tn dng ti a ngun nng lng ny.
C nhiu ni dung trong h thng a nhit ci tin, y l tn gi ph bin ca nhiu m hnh
c pht minh nhm ci thin vic s dng ngun nhit nng trong li tri t sinh ra in.
Tuy nhin, m hnh ni bt v quan trng nht trong h thng ny l vic s dng ngun nhit t
kh nng (hot dry rock). y l loi tn ti trong lp trm tch ca v tri t vi c tnh
l c nhit cao v m cc thp.
Nguyn tc hot ng chung ca m hnh l mt ging s c khoan n su thch hp ti v
c lp . Sau , nc s c a xung ging ny vi p sut cao to ra hoc m rng cc
ng nt trn lp , gii phng ngun nhit tch tr bn trong . Nc lc ny nhn
5 Nh my in a nhit
5-6
5 Nh my in a nhit
5.3.1
5-7
Turbine hi
Cu to
5.3.1.2
Nguyn l
5 Nh my in a nhit
5-8
Phn loi
5.3.1.3
Theo s pht trin ca nn cng nghip th gii ko theo nhu cu s dng in nng tng ln, s
lng nh my nhit in c xy dng tng ln chng mt, turbine hi l mt b phn quan
trng bc nht trong cc nh my nhit in v vy n c nghin cu v ci tin lin tc
nng cao hiu sut. iu dn n s lng v cch phn loi turbine l cc k phong ph ty
theo hng ci tin, trong bo co ny ch trnh by mt s cch phn loi ph bin nht hin
nay.
5.3.1.3.1
Turbine mt tng (Single stage turbine): cng sut t c thng nh, dng cho cc
my nn ly tm, bm, qut (t c dng trong nh my a nhit).
Turbine nhiu tng (Multi stage turbine): c nhiu tng hot ng ni tip nhau, cng
sut ln
5.3.1.3.2
Hnh 3.3: M hnh, gin p sut, tc theo thi gian ca tua bin phn lc v tua
bin xung lc
So snh gin tc (mu xanh) v p sut (gch t) theo thi gian ca hai loi
turbine Hnh 3.3, ta thy tc v p sut ca dng hi i qua turbine xung lc gim
rt nhanh, sau khi qua mt lp cnh quay th nng lng dng hi cn li rt thp nn
turbine xung lc thng ch gm mt n hai tng. Tc v p sut ca dng hi i qua
turbine phn lc gim chm hn v c gia tc li sau khi i qua mt lp cnh quay nn
nhit nng chuyn thnh ng nng mt cch t t v gim c tn hao ng k, turbine
phn lc thng gm nhiu tng v c s dng rng ri hn trong nh my in a
nhit.
5 Nh my in a nhit
5-9
5.3.2
h3 h4
h3 h4s
Trong :
: hiu sut ng enthalpy
Hnh 3.4: M hnh chu trnh hi
3 : enthalpy u vo
4 : enthalpy u ra thc t
4 : enthalpy u ra l tng
V d: Mt turbine mt tng c = 0.85, enthalpy u ra 3 = 2748 /, enthalpy u ra l
tng 4 = 2160 /, lu lng khi lng 4 = 230 /. Tnh enthalpy u ra thc t v
cng sut u ra ca turbine.
Li gii:
T cng thc:
3 4
4 = 3 (3 4 )
3 4
= 2248,2 (/)
5 Nh my in a nhit
5-10
5.4.1
5.4.1.1
H thng i p hay cn gi l h thng khng ngng t, h thng ny cho hi sau khi i qua
turbine thi thng ra khi chu trnh pht in, hi thi ra ny thng vn c p sut cao hn kh
quyn nn hiu sut ca nh my in s dng h thng ny l khng cao (khong t 15 30%).
Cc nh my in a nhit s dng h thng ny thng l cc nh my va v nh xy dng
tch hp trong cc khu cng, hi thi ra c th s dng y cc ti (dng nh ng c hi
nc) nn mc d hiu sut sn xut in km nhng h thng vn c s dng rng ri. Chi
ph xy dng h thng ny l thp nht.
5.4.1.2
H thng i p
15-30%
Cao hn p sut kh quyn
H thng ngng t
30-40%
Thp hn p sut kh quyn
20-100
7-10
300-400
500-700
5 Nh my in a nhit
5-11
Cng sut lp t
Ngun nng lng a nhit phn b khng ng u trn b mt tri t, biu hin r nhng
t gy lc a, c th l tp trung cc vnh ai ni la trn th gii. C th nh M,
Philippines, New Zealand, Nht Bn.
Nh my in a nhit ln nht th gii l The Gaysers M vi t hp hn 13 nh my v vn
dng cc cng ngh khc nhau.
Cng sut lp t ca m hnh nh my in a nhit mt vi quc gia pht trin v lnh vc
ny c th hin bng 5.1.
5 Nh my in a nhit
5-12
901
New Zealand
895
Nht Bn
537
5.5.1.2 Gi c
so snh cc loi cng ngh to ra in vi nhau, ta a ra mt cng thc chung tnh ton.
Gi c tnh trn ton b thi gian vn hnh ca nh my s c tnh bng tng chi ph nhin
liu, nguyn liu, bo hnh bo dng, hot ng...chia cho tng lng in nng to ra.
Bng 5.2: Gi c tnh theo loi nh my [9] (S liu nm 2010)
Ngun nng lng
Than thng thng
Nguyn t
a nhit
Biomass
Gi
Gi-ngoi bin
Nhit mt tri
Thu in
Ti thiu
(USD/MWh)
87
92.6
46.2
92.3
71.3
168.7
176.8
61.6
Trung Bnh
(USD/MWh)
95.6
96.1
47.9
102.6
80.3
204.1
243.1
84.5
Ti a (USD/MWh)
114.4
102
50.3
122.9
90.3
271
388
137.7
Nh vy, so vi hu ht cc loi nng lng khc (k c nhng loi khng c lit k trong
bng), in a nhit c gi thnh tt hn c. Tuy nhin ngun nng lng ny khng qu ph
bin, chim t trng thp trong vic cung cp nng lng so vi cc loi nh my nng lng
ti to khc. L do s c cp mc 5.3.
5.5.2
Trn ton th gii, cc ngun a nhit phn b ri rc tp trung vo khu vc vnh ai ni la.
Tu vo iu kin kinh t v cng ngh cng nh cht lng ngun nhit, cc quc gia c th
chn cho mnh mt hng pht trin ngun nng lng ny pht trin cho ph hp.
Bng di y cho thy tim nng a nhit ca cc vng trn th gii.
5 Nh my in a nhit
5-13
Bng 5.3: Thng k cc ngun a nhit trn th gii [Ti liu [10] 2001]
Ngun nhit nng cung cp to ra in
(TWh/nm)
Tnh c nh my dng
Khng tnh dng nh
cng ngh binary
my binary
Chu u
Chu
Chu Phi
Bc M
Chu M La-tinh
Chu i Dng
Ton th gii
1830
2970
1220
1330
2800
1050
11200
3700
5900
2400
2700
5600
2100
22400
Ngun nhit
dng trc tip
TJ/nm
>370
>320
>240
>120
>240
>110
>1400
5.5.3.2 Kh khn
Hin nay, tm ra ngun a nhit l mt vn kh khn cho cc nh u t, cho cc quc gia.
Ngn hng Thu S lm mt phn tch v vn ny, tuy khng a ra con s c th nhng
tm thy mt ging nhit c th tiu tn hng trm nghn USD. Cc ging nhit ny kh c th
nhn thy trn mt t, nu n khng biu hin c th bng hi nc, ngi ta ch c th tm n
bng cch khoan th xung nhng ni nghi vn. Cng ngh trong lnh vc a nhit vn cn mi
m, cha c nhng t ph cn thit a ngun nng lng ny ph bin i tr nh nhit
5 Nh my in a nhit
5-14
Ty Bc
B
36
39
ng
Bc B
5
2
ng Bng
Bc
Bc B
Trung B
6
7
4
12
Nam
Trung B
28
22
ng
Nam B
5
1
Ty
Nam B
48
2
25
Ngun a nhit Vit Nam nhit khng cao nhng c phn b rng khp, a dng. V vy
khuynh hng pht trin in a nhit ca Vit Nam a dng. Tu tng a phng m c th
pht trin theo cc hng khc nhau:
Vng xa vi ngun nhit m nng c th dng cho sinh hot, pht in vi trm kilowatts
phc v nhu cu sinh sng ca dn c.
Cc ngun nhit gn khu vc nng nghip c th c s dng phc v sn xut.
Cc ngun nhit nng dng pht in.
Chnh ph Vit Nam c nhng chnh sch pht trin ngun nng lng ti to.
5.5.4.2 Kh khn hin ti
Nm 2013, nh my in a nhit u tin Vit Nam c khi chnh ph cp php xy dng.
Nhng cho ti hin ti, v cha tho thun c vn gi in, do nh u t yu cu mc gi
co hn cng ty EVN quy nh.
5 Nh my in a nhit
5-15
5-16
5 Nh my in a nhit
Ph lc: Hi v tr li
Hi: (Nhm 1) Nhm bn c ni l gi in s dng a nhit l thp nht th sao li c s
chnh lch gi vi EVN?
Tr li: V Vit Nam cha c t chc no mnh u t v xy dng mt nh my in
a nhit m khng cn thu hi vn nhanh, v vn u t ban u ca nh my in a nhit l
kh ln.
Hi: (Nhm 2) Ti sao Philippines li c th pht trin a a nhit? (ng th 2 sau M).
Tr li: V Philippines c ngun a nhit di do, ngay trn vnh ai ni la Thi Bnh
Dng, cng nh cc chnh sch ca chnh ph nc ny l ch trng pht trin ngun in
a nhit.
Hi: (Nhm 2) Hin nay c th pht hin c vng c th xy dng nh my in a nhit
bng nhng phng php no?
Tr li: Theo chng ti c bit th ch c phng php khoan thm d v nh gi s liu.
Hi: (Nhm 3) Lm th no d tm c ngun a nhit ph hp? Hot ng ca nh my
in a nhit c nh hng g n mi trng hay khng?
Tr li: u tin cc chuyn gia s kho st cc ngun a nhit c du hiu trn mt t, sau
tin hnh khoan thm d xc nh nhit v an ton ca ngun a nhit. Cng nh
cc cng trnh khc th xy dng nh my a nhit u s ph hy h sinh thi , tuy
nhin qu trnh hot ng ca nh my in a nhit l an ton v sch.
Hi: (Nhm 3) Cho mnh hi mt s thng s v hiu sut chu trnh nhit, n b nh hng
bi nhng yu t no v trong tng th hiu sut sn xut th ngoi hiu sut chu trnh nhit th
cn cc hiu sut no na? (Tc l cc qu trnh no c nh hng n hiu sut tng th)
Tr li: Cc qu trnh nh hng n hiu sut tng th l: qu trnh trao i nhit l hi
(ly ngun nhit trong lng t un dung dch bay hi), qu trnh truyn dn, hiu sut chuyn
i nng lng ca tua bin, hiu sut ngng t.
Hi: (Nhm 3) Kh khn ln nht cho vic trin khai nh my in a nhit?
Tr li: Tm kim ngun a nhit ph hp.
Hi: (Nhm 4) Trong cc loi nh my a nhit, loi no c hiu sut cao nht?
Tr li: Nh my in a nhit dng khng kh kh c hiu sut cao nht.
Hi: (Nhm 4) Vic o su xung lng t c gy nguy him g?
Tr li: C th gy nt gy v thay i cu trc b mt tri t, gy phun tro ni la v ng
t.
Hi: (Nhm 4) Bin php an ton? Khc phc s c nh th no?
5 Nh my in a nhit
5-17
6 Nh my thy in...................................................................................................................6-1
6.1 Lch s............................................................................................................................6-1
6.2 Cu trc nh my thy in ...........................................................................................6-4
6.2.1 Kch thc ca nh my thy in.....................................................................6-4
6.2.2 Cc dng nh my thy in ..............................................................................6-4
6.2.3 Cc thnh phn chnh trong mt nh my thy in..........................................6-6
6.3 Nguyn l hot ng ca nh my thy in...............................................................6-12
6.3.1 Nguyn l hot ng ........................................................................................6-12
6.3.2 Phn loi v cu to tua-bin thy lc ...............................................................6-12
6.3.3 V d.................................................................................................................6-20
6.4 Tc ng ca thy in i vi mi trng.................................................................6-23
6.3.1 u im v nhc im ca nh my thy in..............................................6-23
6.3.2 Tc ng ca nh my......................................................................................6-23
6.3.3 Gii php ..........................................................................................................6-25
6.5 Tnh hnh pht trin Vit Nam ..................................................................................6-26
6.3.1 Tnh hnh cung cp in ...................................................................................6-26
6.3.2 Tim nng thy in.........................................................................................6-26
6.3.3 Li th v nguy c............................................................................................6-28
6.3.4 Mt s s c Vit Nam .................................................................................6-30
6.3.5 Nguy c v thch thc sng Mekong............................................................6-31
1JXQWKDPNKR ...................................................................................................... 6-33
3KOF+LYjWUOL.................................................................................................. 6-3
%BOITDIUIOIWJOOIN
-)POH"OI
5SO/IU)PJ#P
-5PO
6 Nh my thy in
6-1
Nh my thy in
Trong phn ny chng ta s cng tm hiu v nhng vn lin quan n nh my thy in bao
gm: lch s, cu trc nh my thy in, nguyn l hot ng, tc ng ca thy in i vi
mi trng v tnh hnh pht trin ca thy in Vit Nam.
6.1 Lch s
Cch y hng ngn nm, con ngi bit tn dng sc nc lm gim i sc lao ng ca
con ngi. Ngi Hi Lp dng bnh xe nc xay bt cch y hn 2000 nm. Ngoi xay bt,
ngi ta cn dng sc nc ca g v phc v cc hot ng nng nghip khc.
Mt s loi bnh xe nc thng dng:
Undershot Wheel c l l loi bnh xe lu i nht,
c pht trin cch y khong 2000 nm. N c
gn theo chiu dc trn mt trc n m ngang, gm cc
bng phng c gn ta trn xung quanh. Di tc
ng ca nc vo cc bng phng s lm cho bnh xe
quay.
Undershot Wheel c hiu sut thp nhng kh d lm,
c th t cc con sui c tc dng chy
nhanh. Ngi ta s d ng loi ny trong cc nh my
ca M.
Hnh 6.1: Undershot Wheel
6-2
6 Nh my thy in
6 Nh my thy in
6-3
6-4
6 Nh my thy in
6 Nh my thy in
6.2.2.2
6-5
Diversion hay cn c gi l run-of-river, n chuyn hng mt phn ca dng chy thng qua
knh o hoc penstocak (ng dn anc). m hnh ny khng cn phi xy dng p cha
nc.
6-6
6 Nh my thy in
Hnh 6.9: Pumped storage: Reusing water for peak electricity demand.[3]
6 Nh my thy in
6-7
Dam (p nc)
H cha nm pha sau con p v dng tch tr nc. Do , mc nc trn h cha cng cao
th th nng ca nc s cng ln. Cng ging nh vai tr ca p nc, vic kt hp gia p
nc v h cha nhm lm tng hiu sut ca nh my.
6-8
6 Nh my thy in
Hnh 14: Germany, 7 radial gates each with two jack cylinders integrated position measuring
system Temposonics.[7]
6.2.3.4
6 Nh my thy in
6-9
Hnh 6.16: Workers inspect the penstocks structural integrity at the Blue Ridge Dam.[9]
6.2.3.5
Nc chy qua tua-bin thng qua penstock p vo cc cnh qut ca tua-bin nc lm quay tuabin t lm quay trc ca my pht in. Thng thng trong mt nh my c rt nhiu tuabin c ni ng trc vi s lng my pht tng ng tn dng ti ta cng sut ca nc.
C 3 dng tua-bin c s dng l: Francis, Kaplan v Pelton, trong phn sau chng ta s tm
hiu k hn v cc loi tua-bin ny.
6-10
6 Nh my thy in
Hnh 6.19: The plant is based on one Francis turbine with horizontal shaft.[12]
6 Nh my thy in
6.2.3.6
6-11
6-12
6 Nh my thy in
l
tc
c
trng
ca
turbine
Ns
(vng/pht)
trong :
6 Nh my thy in
6-13
Trong qu trnh u tranh sinh tn v ci to th gii t nhin, loi ngi sm bit s dng
cc ng c thu lc: t nhng bnh xe nc dung vo vic ko my xay xt nng sn n vic
pht trin v ng dng chng thnh nhng turbine thu lc hin i ko my pht in sn
xut in nng nh ngy nay. s dng mt cch c hiu qu nng lng dng nc c
trng bi t hp ct nc v lu lng khc nhau cn phi c nhng loi turbine khc nhau
v cu to, kch thc cng nh qu trnh lm vic ca chng. Da vo vic s d ng dng nng
lng trong c c u bnh xe cng tc (BXCT) ca turbine, ngi ta chia turbine thu lc ra lm
hai loi: turbn xung kch v turbine phn kch. Trong mi loi li chia ra cc h v cc kiu
turbine khc nhau.
T vic phn chia cc dng nng lng tc ng ch yu vo turbine, ta c nhng loi turbine
sau:
6-14
6 Nh my thy in
6 Nh my thy in
6-15
6-16
6 Nh my thy in
6 Nh my thy in
6-17
Turbine cnh quay- turbine Kaplan thuc h turbine hng trc. Ra i trc loi turbine ny,
cng thuc h turbine hng trc l turbine cnh qut. im ni bt ca turbine cnh quay so vi
ngi anh em ca mnh l thay v cnh qut c nh th cnh c th quay c. Nm 1924
gio s ngi Tip Kaplan ci tin thnh cng turbine cnh c nh thnh cnh quay, nn
turbine ny cn c gi theo tn ca ng. Nh c im c ci tin ny m turbine Kaplan
thch ng c vi nhiu ch lm vic khc nhau dn n vng lm vic ca turbine vi hiu
sut cao c m rng. Do vy turbine Kaplan c kh nng lm vic vi cng sut v ct nc
thay i nhiu.
V cu to, BXCT ca turbine Kaplan gm c bu, cnh, chp thot nc v b phn quay cnh
xung quanh BXCT. Bu ca BXCT phi c hnh cu gim bt khe h gia cnh vi bu khi
cnh quay. Chp thot nc c tc dng lm cho nc chy khi BXCT thun dng hn v gim
c tc dng mch ng. Khi lm vic, cc cnh BXCT hng trc chu tc dng p lc nc,
nn ti ni tip gip cnh vi bu chu momen un rt ln. p lc nc tc dng ln mt cnh
qut ti ni tip xc vi bu c th ln n 240 tn. Do vy quay cnh qut, turbine phi s
dng ng c tip lc du cao p.
6-18
6 Nh my thy in
6 Nh my thy in
6-19
6-20
6 Nh my thy in
6.3.3 V d
V d 1 (Example 10.2, p.703 - Power Plant Engineering)
Mt bnh xe Pelton phi c thit k kh c bit. Cng sut thit k l 6000kW. cao ct
nc 300m. Tc quay ca bnh xe cng tc 550 vng/pht. T s ng knh ng phun vi
ng knh bnh xe l 0.1. Hiu sut ca qu trnh l 0,85. Gi s h s vn tc Cv l 0,98 v t
s tc = 0,46. Xc nh:
(a) S lng ng phun
(b) ng knh ca mi ng phun
(c) ng knh ca bnh xe
(d) Lu lng nc cn thit
Gii:
P= 6000kW
H= 300m
Z = 550
J = 0.85
6 Nh my thy in
6-21
6-22
6 Nh my thy in
6 Nh my thy in
6-23
u im
x Thy in l loi nng lng sch, khng gy nhim mi trng. (khng gy hiu ng nh
knh)
x Nguyn liu di do, sn c, khng mt tin mua, nc sau khi s dng sn xut in c th
dng cho cc hot ng khc.
x Thy in l loi nng lng ti to (renewable).
x T sut sn xut in kh n nh.
x p nc v nh my c th tn ti qua nhiu thp k. (chu k sng ca nh my kh di).
x Chi ph duy tr v vn hnh cho nh my thp.
6.4.1.2
Nhc im
x Chi ph u t kh cao.
x Chu nh hng bi lng ma khu vc.
x Gy ra ngp lt nhn to v nh hng n i sng ca cc loi ng vt c bit l loi c.
x Lm thay i dng chy v cu trc t nhin ca con sng.
x Thay i mi trng sng ca c dn xung quanh nh my, thm ch buc h phi i ni .
6.4.2 Tc ng ca nh my
T nhng u im v nhc im trn ta rt ra c mt s tc ng ca nh my thy in
i vi trng:
6.4.2.1
Tc ng n mi trng t nhin
6-24
6 Nh my thy in
6 Nh my thy in
6.4.2.2
6-25
Tc ng n con ngi
Gii php
6-26
6 Nh my thy in
6 Nh my thy in
6-27
x H thng sng Thi Bnh gm sng Thi Bnh cng cc ph lu v chi lu ca n,cc ph
lu gm sng Cu, sng Thng v sng Lc Nam thng ngun.Tng chiu di ca h
thng khong 1.650 km v din tch lu vc khong 10.000 km. Ngoi ra, h thng sng
ny cn nhn mt phn dng chy ca sng Hng, ra bin ng.
x H thng sng Hng l h thng sng ln nht Vit Nam.H thng sng hng c rt nhiu
ph lu, hai ph lu quan trng nht l Sng v Sng L.Hai ph lu chnh ny cng
vi cc ph lu khc to thnh mng li sng hnh r qut v hi t ti vit tr. Chnh dng
mng li sng ny t hp l cc ph lu vi l ca dng chnh gy nn nhng trn l
ln ng bng bc b.
x H thng sng M gm dng chnh l sng M v 2 ph lu ln l sng Chu, sng Bi. H
thng sng ny c tng chiu di l 881 km, tng din tch lu vc l 39.756 km, trong
c 17.520 km nm trong lnh th Vit Nam..
x H thng sng Lam (sng C): c 2 ngun chnh: nm nn t dy Pu Li v nm m t cao
nguyn Trn Ninh. Chiu di ca sng tnh theo nm nn l 530km, tnh theo nm m di
432km. sng Lam theo nm m qua ca ro- lng-vinh v ra bin ca hi. h thng
sng Lam c cc ph lu quan trng: sng con bn t ngn, sng ngn ph, sng ngn su
bn hu ngn.
x H thng sng Thu Bn c cc chi lu ln: sng Ci, sng Bung, chy vo sng Vu Gia,
nhp vi sng Thu Bn chy ra ca i v mt phn chy vo sng Hn ra vnh Nng.
6-28
6 Nh my thy in
x H thng sng Ba (Sng Rng): Dng sng chnh ca h thng Sng Ba di 388km. bt
ngun t cc ni cng ca kinh. Cng plong. Chy ra bin ca giang tuy ha. Mt ca
sng kh rng, ti y c cu ng b i qua, mt trong nhng cy cu di Vit Nam.
x H thng Sng ng Nai gm cc sng: ng Nai, Vm C, Si Gnhp thnh ,c chiu
di ln nht nc ta. Dng chnh di khong 635 km. sng bt ngun t cao nguyn lm
vin cao 1.770km, lu vc sng nm gn nh trn ven trn lnh th Vit Nam. Din
tch lu vc Sng ng Nai khong 23.252 km2, nu tnh c ph lu sng Si Gn l
29.520km2.
x H thng sng Mekong: Mekong l mt trong mi con sng ln nht th gii, c chiu di
hn 4.800 km, bt ngun t cao nguyn Ty Tng. Din tch lu vc 795.000 km2 rng gn
bng nc Php v c cng li.Sng MKng chy qua lnh th ca 6 quc gia l Trung
Quc, Myanmar, Thi Lan, Lo, Campuchia v Vit Nam. y l ni sinh sng ca trn 65
triu ngi v c ngun ti nguyn phong ph, a dng, rt thun li cho pht trin kinh t
ca cc nc ven sng.
a hnh i ni chim 3/4 din tch to nn th nc ln thun li cho sn xut thy in.
Tng nghin cu v quy hoch thy in cho thy tng tr nng l thuyt ca cc con sng l
300 t kWh, cng sut lp my l 34467 kWh/nm.
6.5.3 Li th v nguy c
6.5.3.1
Li th
Thy in xut xut hin t rt sm v tr thnh nim hy vng ca nhn loi trn nhiu phng
din, c bit l nng lng ti to v tng i sch.
x Thc y cc kh nng kinh t
Thng thng cc nh my thy in c vn u t ln, thi gian xy dng ko di, song hiu
qu cao v hiu qu cao, tui th n 100 nm hoc hn. V lu di th c th ni khng c cng
ngh nng lng no r bng thy in. Cc chi ph vn hnh v bo dng hng nm l rt thp
so vi vn u t v thp hn nhiu cc nh my thy in khc.
x Bo tn h sinh thi
Thy in s dng nng lng dng nc pht in, m khng lm cn kit cc ngun thin
nhin, cng khng lm bin i c tnh ca nc khi chy qua tuabin.
x Linh hot
Trong cung cp in nng, thy in l ngun cung cp linh hot bi kh nng iu chnh cng
sut. Mt u im na l nh my thy in c th khi ng v pht cng sut ti a trong
vng vi pht.
x Tng i sch
So vi cc nh my sn xut in khc, thy in cung cp mt ngun nng lng sch v hu
nh khng pht thi kh gy hiu ng nh knh.
x Gp phn pht trin bn vng
6 Nh my thy in
6-29
Nguy c
x Ph hy rng u ngun
Theo cc chuyn gia to 1MW cng sut thy in phi mt i t 10-30 ha rng v c
1000 ha h cha nc cng cn sang phng 1000-2000 ha t pha thng ngun. Ta cng bit
rng chc nng quan trng ca rng u ngun l iu ha kh hu, gi v iu
tit ngun nc, bo v t. Vic ph rng xy dng nh my thy in v cc cng trnh khc
gy ra nhng hu qu sinh thi nghim trng trn ton cu. Biu hin r nht l s nng
ln ton cu, hot ng ca bo lt, hn hn, chy rng, dch bnhBn cnh, din tch rng
ngy cng suy gim dn n a dng sinh hc gim, cc laoif ng thc vt qu him c nguy c
b tuyt chng.
x Dng chy cn kit
V phi h lu do dng chy cn kit nn nhiu vng b xm thc, nc bin dng cao lm
nh hng tiu cc n sn xut v i sng.
x Thay i dng chy
Vic xy dng p lm thay i dng chy n cc ca sng c coi l nguyn nhn lm st
gim nghim trng ngun c.
x Ngn dng trm tch
Ngoi gy st gim sinh vt, p chn cn ngn tm tch chy xung h lu, khin b sng suy
yu v st y sng.
x Hn ch cp nc cho cc mc tiu khc
Vo ma kh, do ch n sn lng in, nhiu h cha thy in tng cng vic tch nc
d tr pht in, nn lng nc x xung h lu khng ng k. T gy nh hng n
i sng sinh hot v sn xut ca ngi dn.
x Thay i xu cht lng nc
Vic s dng nc ca thy in lm bin i nhiu cht lng ca nc trong thi gian u tch
nc vo lng h do qu trnh phn hy thc vt trong h. Do ch dng chy thay i nn
lng cht hu c trong nc ca cc cng trnh thy in b gim.
x Nguyn nhn gy ra l lt, hn hn
Vo ma l, nu h mc nc trong h cha khi l v tr trong h ri mi x dn xung h
lu. Tuy nhin, ngi vn hnh ch ngh v sn xut in, vic gim m nc trong h s lm
gim sn lng in dn n vic cc h cha u gi nc mc c li cho mnh nhng khng
6-30
6 Nh my thy in
T u thng 2/2012, khi thy xut hin thm nc trong cc hnh lang thu nc v thm ra h
lu p ca thy in sng Tranh 2, cc n v trn cng trng tin hnh x l thm nhng
cha c hiu qu.
Mc d dn v thi cng n lc khc phc s c nhng nc vn tun nh ma ti cc vt nt
trn thn p. Tng lu lng thm o c l 30l/s. Chng ta phi mi cc chuyn gia nc
ngoi khc phc s c ny.
6 Nh my thy in
6-31
6-32
6 Nh my thy in
1KjPi\WK\LQ
1KjPi\WK\LQ
>@7QJTXDQOLtFKYjQKKQJFDF{QJWUuQKWK\LQ.
KWWSQDQJOXRQJYLHWQDPYQQHZVYQDQQLQKQDQJOXRQJYDPRLWUXRQJWRQJTXDQORLLFKYD
DQKKXRQJFXDFRQJWULQKWKX\GLHQN\KWPO
>@7QJTXDQOLtFKYjQKKQJFDF{QJWUuQKWK\LQ.
KWWSQDQJOXRQJYLHWQDPYQQHZVYQDQQLQKQDQJOXRQJYDPRLWUXRQJWRQJTXDQORLLFKYD
DQKKXRQJFXDFRQJWULQKWKX\GLHQN\KWPO
>@(QYLURQPHQWDO,PSDFWVRI+\GURHOHFWULF3RZHUKWWSZZZXFVXVDRUJFOHDQBHQHUJ\RXU
HQHUJ\FKRLFHVUHQHZDEOHHQHUJ\HQYLURQPHQWDOLPSDFWVK\GURHOHFWULF
SRZHUKWPO9&/JL291M=
>@+RZ+\GURHOHFWULF(QHUJ\:RUNVKWWSZZZXFVXVDRUJFOHDQBHQHUJ\RXUHQHUJ\
FKRLFHVUHQHZDEOHHQHUJ\KRZK\GURHOHFWULFHQHUJ\KWPO9&/[&291M<
>@+\GURHOHFWULFSRZHUZDWHUXVHKWWSZDWHUXVJVJRYHGXZXK\KWPO
>@+\GURHOHFWULFLW\KWWSZZZHSDJRYFOHDQHQHUJ\HQHUJ\DQG\RXDIIHFWK\GURKWPO
>@1HJDWLYH,PSDFWVRI+\GURHOHFWULF'DPV
KWWSZZZEULJKWKXEHQJLQHHULQJFRPJHRWHFKQLFDOHQJLQHHULQJQHJDWLYHLPSDFWVRI
K\GURHOHFWULFGDPV
>@3XPSHGVWRUDJH5HXVLQJZDWHUIRUSHDNHOHFWULFLW\GHPDQG
KWWSZDWHUXVJVJRYHGXK\KRZZRUNVKWPO
>@6L[,PSRUWDQW&RPSRQHQWVRI+\GURHOHFWULF3RZHU3ODQWV
KWWSZZZEULJKWKXEHQJLQHHULQJFRPIOXLGPHFKDQLFVK\GUDXOLFVFRPSRQHQWVRI
K\GURHOHFWULFSRZHUSODQWVSDUWRQH
>@7\SHVRISODQWKWWSHQHUJ\JRYHHUHZDWHUW\SHVK\GURSRZHUSODQWV
[@0LQKjWKXQFQJRjL[OWKPWLWK\LQ6{QJ7UDQK
KWWSGDQWULFRPYQ[DKRLPRLQKDWKDXQXRFQJRDL[XO\WKDPWDLWKX\GLHQVRQJWUDQK
KWP
>@+\GURHOHFWULFSRZHUDQGZDWHUKWWSZDWHUXVJVJRYHGXZXK\KWPO
1KjPi\WK\LQ
Ph lc: Hi v tr li
Hi: 1KyP X QF Oj Ju" 7URQJFiFORLWXUELQHWKuWLVDR)UDQFLVOLFyKLXVXW FDR
QKW"
Tr li:XQFFDRFWQFOjVFKrQKOFKPFQFJLDWKQOXYjKOXFD
QKjPi\WKXLQ6FKrQKOFKQj\FyWtQKFKWTXDQWUQJWURQJYLFVGQJORLWXUELQH
SKKSYLQKjPi\WKXLQWKLXVXWFDR
7URQJORLWXUELQH.DSODQ3HOWRQYj)UDQFLV)UDQFLVFyKLXVXWFDRQKWGRORLWXUELQHQj\
FyWKLWNQJLQQKQJOLVGQJFWLDQQJOQJWKXQQJEDRJPFWKQQJ
YjQJQQJFDGzQJQFWURQJyVGQJWKQQJOjFK\XTXD\EiQK[HF{QJWiF
'RY\)UDQFLVOjORLWXUELQHFyKLXVXWWLDFDRQKWWURQJORLWXUELQH
Hi: 1KyP%PQJFQFOrQWKuF{QJQQJWLrXWKEQJF{QJQQJWRUD+LXTX"
Tr li:'RLQQQJVQ[XWUDEDRQKLrXWKuSKLVGQJKWE\QKLrXYjYjREDQrPQKX
FXVGQJLQQQJNKiWKSWURQJNKLEDQQJj\QKXFXVGQJLQQQJOLTXiFDRGRy
EDQQJj\VVGQJOQJLQQQJGWKDKRFWFiFQJXQNKiFQKQQJOQJPWWUL
WtFK WU YjR DFTXL Q WL NKL QKX FX WLrX WK LQ JLP [XQJ QKj Pi\ GQJ 3XPSHG
6WRUDJH V QJQJ SKiW LQ Yj O\ LQ QQJ W DFTXL FXQJ FS FKR Pi\ EP EP QF
QJFYjRKFKDQKPGX\WUuPFWKQQJFDRFDQFSKFYFKRYLFVQ[XWLQYjR
VDQJQJj\K{PVDX
Hi: 1KyP7KHRPuQKELWFyORLQKjPi\WK\LQOjSFKQYjQJGQWLVDROL
SKkQORLQKEQ"
Tr li:,PSRXQGPHQWOjQKjPi\SFKQFzQ'LYHUVLRQFKtQKOjQKjPi\QJGQ
Hi: 1KyP7KHRPuQKELWQJGQWUFNKLYjRWXDELQWKuSKLFyYDQDQWRjQYjLX
WLWQFFKDWK\QKyPEQJLLWKLX"
Tr li:9DQDQWRjQYjLXWLWQFOj&RQWURO*DWHmJLLWKLXWURQJEjLWKX\WWUuQK
Hi: 1KyP7URQJPWNK~FV{QJFyWK[k\GQJFQKjPi\WK\LQNK{QJ"%iQ
NtQKWLWKLXJLDQKjPi\WUrQFQJPWGzQJV{QJOjEDRQKLrX"
Tr li:7UrQPWGzQJV{QJFyWKFyQKLXWUPWKXLQNKiFQKDX7X\QKLrQYLFkXKL
WUrQNK~FV{QJWKHRWuPKLXFDQKyPNK{QJQrQ[k\GQJQKLXKQWUPWKXLQ/
GRDUDOjYLF[k\GQJF{QJWUuQKWKXLQPWQKLXWKLJLDQWjLQJX\rQYjVWKD\L
FWtQKFDNK~FV{QJyQX[k\GQJTXiQKLXFyWKJk\QKKQJQKVLQKWKiL[XQJ
TXDQK
Hi: 1KyP&iFKKQJGzQJFKRQJYWWK\VLQKQKWKQjR"
Tr li:1Kj Pi\WK\ LQWK{QJWKQJF[k\GQJWUrQQKQJFRQV{QJOQKQJ
GzQJFKRQJYWWK\VLQKWURQJTXiWUuQK[k\GQJFQWUQJPWNKRQNK{QJFQTXi
1KjPi\WK\LQ
1KjPi\WK\LQ
Tr li:&iFFiQKTXWWXUELQHFOjPDSKQEQJWKpSNK{QJJLYLYLFERWUuFiF
QKjPi\WKXLQFK~QJWDFK[pWQYLFERGQJFiFFiQKTXWWXUELQHGRk\OjSKQG
EWQKLWURQJTXiWUuQKYQKjQKYuOX{QFKXiSOFOQ&iFQKjPi\WKXLQKQJQPX
FyF{QJWiFEmRWUuERGQJLYLFiFWXUELQHWKXOF
Hi: 1KyP7LVDRWXUELQH)UDQFLVOLKRWQJOXOQJPjWXUELQHFzQOLWKuNK{QJ"
9jQJFOLWXUELQH3HOWRQKRWQJFFDRXQFFDRWURQJNKLWXUELQHFzQOL
QKWKQjR"
Tr li: 7XUELQH )UDQFLV KRW QJ OX OQJ WUXQJ EuQK Yj FDR SKP YL KRW QJ FD
WXUELQH Qj\ EDR JP PW SKQ FD WXUELQH .DSODQ Yj WXUELQH 3HOWRQ &iF WXUELQH 3HOWRQ Yj
.DSODQYQFyWKWKD\WKWXUELQH)UDQFLVWURQJFiFQKjPi\WKXLQFyOXOQJYjFDR
FWQFNK{QJWKtFKKSQKQJF{QJVXWYjKLXVXWOjPYLFFDQKjPi\VNK{QJFDRYj
P
ER
Y
YQ
WQ
KDR
WURQJ
QKj
Pi\
7QJWYLWXUELQH3HOWRQYQFyWKVGQJORLWXUELQHFzQOLSKFYFKRQKjPi\
WKXLQQKQJVNK{QJWFKLXVXWYjF{QJVXWWKLWNFKRQKjPi\
Hi: 1KyP7URQJKWKQJ3XPSHG6WURUDJHQXEPQFQJFOrQWKuPFWLrXKDR
QQJ OQJ FKR YLF EP QF Fy FDR KQ OQJ LQ QQJ F WR UD NK{QJ NKRQJ EDR
QKLrX"
Hi: 1KyP1QJOQJEPQFOrQEXLWLO\kX"9uQXEPQFOrQWKuWXD
ELQNK{QJVQ[XWUDLQ
Tr li:'RLQQQJVQ[XWUDEDRQKLrXWKuSKLVGQJKWE\QKLrXYjYjREDQrPQKX
FXVGQJLQQQJNKiWKSWURQJNKLEDQQJj\QKXFXVGQJLQQQJOLTXiFDRGRy
EDQQJj\VVGQJOQJLQQQJGWKDKRFWFiFQJXQNKiFQKQQJOQJPWWUL
WtFK WU YjR DFTXL Q WL NKL QKX FX WLrX WK LQ JLP [XQJ QKj Pi\ GQJ 3XPSHG
6WRUDJH V QJQJ SKiW LQ Yj O\ LQ QQJ W DFTXL FXQJ FS FKR Pi\ EP EP QF
QJFYjRKFKDQKPGX\WUuPFWKQQJFDRFDQFSKFYFKRYLFVQ[XWLQYjR
VDQJQJj\K{PVDX
Hi: 1KyP&D[OULrQJKD\FKXQJYLQJQJGQQF"
Tr li:&D[OFKFFKQSKLWiFKULrQJYLQJQJGQQF
Hi: 1KyP9LFEPQJFQFFyJuWWKQVRYLYLFGXQJWKLWEOXWUQKSLQDF
TXLF{QJVXW"
Tr li:9uDFTXLF{QJVXWOjQJXQLQPWFKLXPXQKzDYjROLLQSKLFKX\QVDQJ
[RD\FKLXVDXNKLFKX\QW'&VDQJ$&SKLLXWQVDRFKRSKKSYLOLLQTXFJLD
WKD\YjRyWDGQJQJXQ'&FXQJFSFKRPi\EPEPQFVKLXTXKQ
1KjPi\GQJ3XPSHG6WRUDJHVQJQJSKiWLQYjO\LQQQJWDFTXLFXQJFSFKRPi\
EPEPQFQJFYjRKFKDQKPGX\WUuPFWKQQJFDRFDQFSKFYFKRYLF
VQ[XWLQYjRVDQJQJj\K{PVDX
1KjPi\WK\LQ
1KjPi\WK\LQ
7 in Mt Tri ...............................................................................................................................7-1
7.1 Tng quan v tnh hnh nng lng v in Mt Tri ..........................................................7-1
7.1.1 Mt tri ......................................................................................................................... 7-1
7.1.2 Tnh hnh s dng v nhu cu nng lng hin nay trn th gii ................................ 7-3
7.1.3 Tnh hnh s dng v iu kin pht trin in mt tri Vit Nam. ......................... 7-4
7.2 Photovoltaics (Quang in Mt Tri) ..................................................................................7-6
7.2.1 Khi qut ......................................................................................................................7-6
7.2.2 Cu to v nguyn l hot ng ...................................................................................7-6
7.2.3 H thng Pin quang in (Photovoltaic System) .........................................................7-8
7.2.4 Cc dng h thng quang in .....................................................................................7-9
7.2.5 Hiu sut ca Pin quang in .....................................................................................7-11
7.2.6 Bi tp ........................................................................................................................7-11
7.2.7 V d hiu qu kinh t ca vic ng dng PV vo h gia nh. .................................7-13
7.3 Concentrated Solar Power (CSP) ........................................................................................ 7-13
7.3.1 Khi qut ....................................................................................................................7-13
7.3.2 Lch s pht trin........................................................................................................7-14
7.3.3 Pht trin trn ton th gii ........................................................................................7-15
7.3.4 Cng ngh hin ti .....................................................................................................7-15
7.3.5 Bi ton hiu sut nhit ca CSP ...............................................................................7-18
7.3.6 Gi thnh ....................................................................................................................7-19
7.3.7 Vit Nam v iu kin s dng CSP ..........................................................................7-20
7.3.8 Gii thiu nh my Ivanpah Nh my in CSP ln nht th gii .........................7-20
7.3.9 Tng lai ca in mt tri CSP ................................................................................7-22
Ngun tham kho ............................................................................................................................7-24
Ph lc: Hi v tr li .....................................................................................................................7-25
41101331
41101360
41102685
7 - Nh my in mt tri
7-1
7 in Mt Tri
Trc nguy c ngy cng khan him v cn kit cc ngun nhin liu ha thch trong khi nhu cu
v nng lng ca con ngi ngy cng tng th vic tm kim v khai thc cc ngun nng lng
mi nh nng lng a nhit, nng lng gi, nng lng mt tri, l hng quan trng v cp
bch trong k hoch pht trin nng lng hin nay.
Nng lng mt tri l ngun nng lng c xem nh v tn v siu sch m to ha ban tng
min ph cho chng ta. Vic nghin cu v a vo s dng ngun nng lng mt tri ngy cng
c quan tm v pht trin mnh m. Ngay ti Vit Nam chng ta, vic p dng ngun nng lng
kh mi m ny vo phc v i sng sinh hot ca chng ta l iu v cng cn thit. Ngun nng
lng ny c th tho g c mt phn no bi ton thiu ht nng lng trm trng hin nay,
c bit y li l ngun nng lng thn thin vi mi trng.
Vit Nam l mt nc nhit i, nm vnh ai ni ch tuyn nn tng s gi nng trong nm ln,
khu vc Min Trung c khong 2900 gi nng v vi cng bc x tng i cao ln n
950W/ . Do rt thun li cho vic trin khai ng dng cc thit b s dng nng lng mt
tri. [7]
Vi mc tiu chnh l nghin cu v ngun nng lng mt tri v hiu v h thng nh my nhit
in mt tri nn nhm chn ti sn xut nng lng in mt tri (Solar Power) lm
ti nghin cu.
7.1
7.1.1
Mt tri
Cu trc mt tri
7 Nh my in mt tri
7-2
Bc x mt tri n tri t
7 - Nh my in mt tri
7-3
Tnh hnh s dng v nhu cu nng lng hin nay trn th gii
Thc trng
in mt tri ngy nay ch chim mt phn nh trong tng sn lng in ca ton th gii. S liu
nm 2011 (s liu ca IEA) th in nng sn xut t nng lng mt tri ch chim cha y
0.01% tng sn lng in ton th gii.
T l nh ny vn l h qu ca nhiu nguyn nhn. Trong phi k n gi thnh lp t cng
nh gi thnh 1 n v in cn cao so vi cc ngun nng lng khc.
Ha hn s pht trin
Mc cho nhng kh khn hin ti, nng lng mt tri ha hn s pht trin nhanh chng trong
tng lai gn, nh vo tim nng to ln v mi trng nh ch s pht thi cc kh c hi bng
khng, chi ph bo tr v vn hnh khng cao
Bn cnh vic ngy cng nhiu nh my nng lng mt tri c xy dng v ha vo cc li
in. S tin b vt bc ca khoa hc k thut thi gian gn y lm gi thnh in mt tri
gim nhanh, ha hn s c th cnh tranh vi cc ngun nng lng c nh than , du m, vn
ang dn cng kit.
7.1.2.3
Xu hng ca th gii
T lu, nhiu ni trn th gii s dng nng lng mt tri nh mt gii php thay th nhng
ngun ti nguyn truyn thng. Ti an Mch, nm 2000, hn 30% h dn s dng tm thu nng
lng mt tri, c tc dng lm nng nc. Brazil, nhng vng xa xi him tr nh Amazon,
in nng lng mt tri lun chim v tr hng u. Ngay ti ng Nam , in mt tri
Philipines cng m bo nhu cu sinh hot cho 400.000 h dn. [8]
7 Nh my in mt tri
7-4
7.1.3
7.1.3.1
V tr a l u i cho Vit Nam mt ngun nng lng ti to v cng ln, c bit l nng
lng mt tri. Tri di t v 23023 Bc n 8027 Bc, Vit Nam nm trong khu vc c cng
bc x mt tri tng i cao. Trong , nhiu nht phi k n thnh ph H Ch Minh, tip
n l cc vng Ty Bc (Lai Chu, Sn La, Lo Cai) v vng Bc Trung B (Thanh Ha, Ngh
An, H Tnh)
7.1.3.2
Nng lng mt tri c nhng u im nh: Sch, chi ph nhin liu v bo dng thp, an ton
cho ngi s dng ng thi, pht trin ngnh cng nghip sn xut pin mt tri s gp phn
thay th cc ngun nng lng ha thch, gim pht kh thi nh knh, bo v mi trng. V th,
y c coi l ngun nng lng qu gi, c th thay th nhng dng nng lng c ang ngy
cng cn kit. y l ngun nng lng cn c khai thc nc ta nhm phc v cho mc tiu
pht trin bn vng.
7.1.3.3
Nng lng mt tri l s chuyn ha nh sng mt tri thnh in: trc tip bng cch s dng pin
quang in (Photovoltaics - PV), hoc gin tip bng cch s dng nng lng mt tri tp trung,
cn gi l nhit mt tri (Concentrated Solar Power - CSP). H thng CSP s dng ng knh, gng
v cc h thng theo di tp trung mt khu vc rng ln ca nh sng mt tri vo mt chm
nh. PV chuyn i nh sng thnh dng in bng cch s dng hiu ng quang in.
Thi k u nhng pin quang in vn cn s dng nng lng dng va v nh, t cc my tnh
c h tr bi mt t bo nng lng mt tri duy nht c cung cp bi mt tm quang in.
Chng l mt ngun nng lng in quan trng v tng i r tin khi m s dng h thng in
li khng thun tin, bt hp l, qu trnh kt ni tn km, hoc n gin l khng c trang b
sn sng. Tuy nhin, khi chi ph cho in mt tri ang gim, nng lng mt tri cng ngy cng
c s dng k c trong nhng tnh hung cp in vo li in nh mt cch cp d liu
nng lng carbon thp vo li in.
Cc nh my CSP thng mi c pht trin u tin vo nhng nm 1980, v lp t CSP SEGS
392 MW l nh my in mt tri ln nht trn th gii v nm sa mc Mojave ca California.
Cc nh my CSP ln khc bao gm nh my in mt tri (354MW) sa mc Mojave California, nh my in mt tri Solnova (150 MW) v nh my in mt tri Andasol (150 MW),
c hai Ty Ban Nha. Bn cnh , d n nng lng mt tri Agua Caliente (290 MW) M v
trm nng lng mt tri Charanka (221 MW) n cng l nhng nh my quang in ln nht
th gii.
7.1.3.4
Pin quang in, cn gi l pin mt tri l t bo quang in hay t bo nng lng mt tri l mt
thit b chuyn i nh sng thnh dng in bng cch s dng hiu ng quang in. Cc t bo
nng lng mt tri u tin c xy dng bi Charles Fritts trong nhng nm 1880. Nh cng
nghip c, Ernst Werner von Siemens l mt trong s nhng ngi nhn ra tm quan trng ca
7 - Nh my in mt tri
7-5
pht hin ny. Nm 1931, mt k s ngi c, tin s Bruno Lange, pht trin mt t bo hnh nh
bng cch s dng selenua bc v tr ca oxit ng, mc d t bo selenium nguyn mu chuyn
i t hn 1% nh sng ti thnh in nng, c hai Ernst Werner von Siemens v James Clerk
Maxwell u nhn ra tm quan trng ca pht hin ny. Sau cng trnh ca Russell Ohl trong nhng
nm 1940, cc nh nghin cu Gerald Pearson, Calvin Fuller v Daryl Chapin to ra t bo nng
lng mt tri silicon vo nm 1954. Nhng t bo nng lng mt tri ban u c gi 286 USD
mi watt v t hiu sut 4.5-6%.
Cc h thng CSP s dng ng knh, gng v cc h thng theo di tp trung mt khu vc rng
ln ca nh sng mt tri vo mt chm nh. Nhit tp trung sau c s dng nh mt ngun
nng lng cho mt nh my in thng thng. Mt lot cc cng ngh tp trung tn ti, pht trin
nht l mng parabol tp trung phn x tuyn tnh Fresnel, a Stirling v cc thp in mt tri. K
thut khc nhau c s dng theo di Mt tri v tp trung nh sng. Trong tt c cc h thng
7 Nh my in mt tri
7-6
Khi qut
PV (Photovoltaic) hay cn gi l solar cell c kh nng chuyn i nng lng nh sng Mt Tri
sang nng lng in (DC).Thut ng PV xut pht t 2 gc Photon v Voltage. Ngun in
to ra t solar cell c xem nh mt ngun nng lng sch v gn nh v tn.
Pin quang in hot ng da trn hiu ng quang in c pht hin u tin bi nh khoa hc
Alexandre-Edmond Becquerel vo nm 1839. Cung cp nng lng cho v tinh v mt s phi
thuyn l ng dng thc t u tin ca PV. Ngy nay phn ln cc tm PV c dng cung cp
in dn dng v sn xut.
Vi nm tr li y, Pin quang in c s tng trng mnh m. Nm 2013, Pin quang in tng
trng 38% so vi nm 2012 vi lng c lp t l 139 gigawatts (GW).
Cu to v nguyn l hot ng
7 - Nh my in mt tri
7-7
7 Nh my in mt tri
7-8
electron s di chuyn trong mch in ny, to ra dng in mt chiu c th c s dng trc tip
hoc c d tr dng sau. Cng dng in sinh ra ph thuc vo s lng v phng
thc ni cc t bo Mt Tri trong pin Mt Tri.
7.2.3
Cc pin Mt Tri thng thng c lp thnh mt module khong 40 phin pin, v 10 module s
c lp gp li thnh chui Quang in c th di vi mt. Cc chui Pin Mt Tri dng phng
ny c lp mt gc c nh hng v pha Nam, hoc c lp trn mt h thng hiu chnh
hng nng lun bt c nng theo s thay i qu o ca nng Mt Tri. Qui m h thng
quang in c th t mc 10-20 chui quang in cho cc ng dng dn s, cho n h thng ln
bao gm hng trm chui quang in kt ni vi nhau cung cp cho cc c s sn xut in hay
trong cc ng dng cng nghip...
Module v cc chui quang in thng c nh gi da vo cng sut ti a ca chng iu
kin th nghim tiu chun (Standard Test Conditions, vit tt l STC). STC c qui nh l
module vn hnh nhit 250C vi tng lng bc x chiu ln module l 1000 W/m2 v di
phn b ph ca khi kh 1,5 (Air Mass 1,5, gc nng chiu nghing 370). Do cc iu kin th
nghim trong phng th nghim l tng i l tng so vi iu kin thc t ca cc khu vc lp
t MT, cc module ch t hiu sut c 85-90% hiu sut th nghim iu kin chun (STC).
Cc module quang in ngy ny rt an ton, bn v ng tin cy, vi tui th s dng dao ng t
20-30 nm.
Hnh 7.6: T tri sang phi: Pin quang in, Module quang in v Chui quang in[3]
7 - Nh my in mt tri
7.2.4
7.2.4.1
7-9
C hai dng h thng quang in kt mng: trc tip v tr c qui. Module quang in v b chuyn
AC/DC l 2 thnh phn thit yu trong c 2 dng h thng ha mng. Module quang in c vai tr
chuyn i nh sng Mt Tri thnh dng in mt chiu, v b chuyn AC/DC chuyn dng in
mt chiu ny thnh in 2 chiu.
H thng quang in ni mng trc tip tng i n gin hn v hiu qu hn trong vi trng
hp. H thng ny chuyn i tc thi dng in mt chiu thnh in xoay chiu v kt ni vo
ng h in trung tm. Ti y, quang in chia ti vi h thng in li v quay ngc ng h
in bt c khi no c thng d in. y l dng thit k gi thnh thp, tit kim. H thng ny
khng c bin php d phng v n khng s dng bt c thit b tr in no. Nu ngun in
trung tm b ct, th s xy ra hin tng cp in u ti.
H thng quang in s dng bnh tr in c qui th khc phc c trng hp mt in khi
ngun in trung tm b ct. H thng bao gm mt b c qui v cc thit b iu khin in t
phc tp. Mt khi ngun in trung tm b ct vo ban ti, in d tr t c qui s c s dng
thay th cho n khi cn ngun d tr. Nu ngun in b ct vo ban ngy, h thng pin quang
in s lin tc np c qui, t ko di kh nng d tr in cho ban ti.
7.2.4.2
7 Nh my in mt tri
7-10
STT
Tn thit b
c im
Bo hnh
5 nm
1 nm
Thit b ti
12 n compact: 11W
3 tivi: 100W
1 t lnh 180l: 110W
2 qut cy: 60W
1 my vi tnh: 300W
1 nm
7 - Nh my in mt tri
7.2.5
7-11
Hiu sut ti a ca phn ln pin MT hin nay trn th trng l 15%, tc l ch c 15% nh nng
Mt Tri c Pin Mt Tri chuyn thnh in. Mc d trn l thuyt, hiu sut ti a ca pin Mt
Tri c th t n 32,3% (tc l c gi tr kinh t rt ln), trn thc t hiu sut thp hn hn mt
na gi tr l thuyt, v con s 15% khng c cc ngnh cng nghip nng lng xem l mang li
li ch kinh t ... Cc tin b k thut gn y cho php to ra trong phng th nghim cc t bo
quang in t hiu sut ti 28.2%.
Mc d t c hiu sut cao nht nhng vn ch yu l gi thnh sn xut. To nn silicon
tinh th ln v ct chng thanh nhng ming nh v mng (0.1-0.3 mm) l rt tn thi gian v chi
ph cao. Do l do ny, gim gi thnh sn xut, ngi ta pht trin nghin cu cc vt liu thay
th cho t bo silicon n tinh th, v d nh t bo silicon a tinh th, cc pin quang in cng
ngh mng mng, v cc t hp tp trung.
Mt gii php khc tn dng ti a nng lng nh sng Mt Tri vo ban ngy l s dng b xoay
Solar Panel[5].
B xoay solar panel (tm thu nng nng lng mt tri) l mt h thng trc v mm xoay c kh
c dng lp dn khung solar panel nhm thu c ti a nng lng mt tri trn mi tm
solar panel.Ton b h thng c kh trc v mm xoay ny c iu khin bi b Solar Position
Tracking Controller.
B xoay solar panel ny bao gm hai trc quay. Mt trc quay theo phng nm ngang iu
khin nghing ca dn solar (t -65 n +65 ). Mt trc xoay theo phng thng ng
dn solar panel c th thay i c phng v ( t 0 n 180 ).
B xoay solar panel c iu khin bi b Solar Position Tracking Controller v cc mt, bnh
rng m bo cc tm solar lun vung gc vi tia sng mt tri trong mi thi im trong nm
(ngy, gi, thng) nhm thu c ti a nng lng mt tri trn mi tm solar panel. Trn c s
, nng cao ti a in nng thu c ca h thng in mt tri.
Solar Position Tracking Controller ngoi vic iu khin cc tm solar panel lun vung gc vi
mt tri cn c c tnh l khi khng c nng (ban m) hoc khi gi ln s t ng a dn solar
panel v v tr nm ngang (song song vi mt t) gim tc ng ca gi tng tnh an ton ca h
thng..
7.2.6
V d v bi ton k thut
Cc bc tnh ton :
a) Tnh tng lng tiu th in ca tt c cc thit b m h thng solar phi cung cp.
b) Tnh s Watt-hour cc tm pin mt tri phi cung cp cho ton ti mi ngy.
Do tn hao nn s Watt-hour ca tm pin tri cung cp phi cao hn tng s Watt-hour ca
ton ti.
Thng thng h s : 1.3
c) Tnh ton kch c tm pin mt tri cn s dng.
Tm lng Wp(Watt peak) cn c ca tm pin Mt Tri.
H s PGF (panel generation factor) : Vit Nam khong 4.58 kWh/m2/ngy.
Wp = Tng s Watt-hour cc tm pin Mt Tri chia cho PGF.
7 Nh my in mt tri
7-12
Thng s vn
hnh
S
lng
Gi
(VND)
Bo
hnh
180W
02
5 nm
100Ah
20A
02
01
1 nm
1 nm
850VA/600W
01
1 nm
01
24.269.500
7 - Nh my in mt tri
7.2.7
7-13
GI TR
150.000.000 VND
8%
2662 VND
10%
150.000.000 VND
8.5 nm
2.2 t VND
150.000.000 VND
12 nm
3.5 t VND
Concentrated solar power (nhit in mt tri, vit tt l CSP) l h thng s dng cc gng v cc
knh tp trung mt lng ln nng lng mt tri, m y ch yu l bc x nhit, vo mt
im nh. in nng c to ra khi nng lng bc x nh sng mt tri c tp trung li v lm
nng mt ng c nhit (thng thng l turbine) c kt ni vi mt my pht hoc mt l phn
ng nhit.
C 2 chu trnh nhit ch yu din ra trong mt h thng CSP, chu trnh nhit s cp, cht lu
(thng thng l cc dung dch mui c bit) c un nng bng bc x mt tri tp trung v chu
trnh th cp, thng thng l hi nc c un nng bng cht lu nng chu trnh s cp.
7 Nh my in mt tri
7-14
T thi c i, con ngi bit tp trung nh sng mt tri t. C nhiu truyn thuyt k rng
Archimedes dng ha knh tp trung nng lng mt tri, t chy chin hm ca qun La
M. Nm 1973, Dr. Ioannis Sakkas, nh vt l hc ngi Hy Lp, chng minh truyn thuyt ny
hon ton c th thc hin c.
1866,Auguste Mouchout s dng ng c dng hi nc c nung t mt gng parabol. y
c xem l mt ng c nhit mt tri u tin trn th gii.
1913, Frank Shuman cho ra i trm in nhit mt tri s dng gng parabol, cng sut 55HP.
Trm c xy dng Maadi, Ai Cp.
1929, H thng sn xut in dng gng a u tin c xy dng bi Dr. R.H. Goddard. H
thng ny da trn nghin cu ni ting khc ca ng l nhin liu lng cho tn la.
1968, Gio s Giovanni Francia (1911 - 1980) thit k v xy dng nh my CSP u tin, c
a vo hot ng SantIlario, gn Genoa, Italy. Nh my ny c nhiu nt tng ng vi cc
nh my CSP hin nay, khi t mt ct thu bc x gia mt cnh ng cc gng nh nht. Nh
my c tim nng sn xut 1MW in nng, cht lu nng c th c gia nhit ln ti 500o C v
p sut 100 bar.
1981, nh my Solar One (cng sut t 10MW) c xy dng pha nam California.
1984, vic xy dng Solar Energy Generating Systems (SEGS) l mt im ng ch , nh my s
dng cng ngh gng parabol, cng sut 354MW. V thi im lc by gi, y l nh my
CSP ln nht th gii. V SEGS duy tr danh hiu ny cho n nm 2014.
2014, nh my Ivanpah (390MW) i vo hot ng ti vng sa mc Mojave, Nevada. V t y,
Ivanpah chnh thc tr thnh nh my sn xut in nng CSP ln nht th gii.
7 - Nh my in mt tri
7.3.3
7-15
Fresnel Reflectors
7 Nh my in mt tri
7-16
Enclosed trough
Enclosed trough l h thng CSP hot ng theo nguyn l gn ging vi hiu ng nh knh. Mt
vng cung ng kn (ng trong sut) c gia nhit nh vo nguyn l nh kn. Cht lu s c
un nng nh bc x nhit tp trung v s ung hi nc, lm quay turbine, to ra nng lng in.
Dng CSP c mt li im c th d dng nhn thy nht l s t chiu nh hng ca nhng cn
gi ln sa mc, ni m cc nh my CSP thng thng c xy dng. Cc tm gng nh nht
ln thng thng s phi chu mt sc gi rt mnh, Enclosed trough th chuyn cc dng gng
ny thnh cc ng, s chng chi vi gi tt hn.
7.3.4.4
Parabolic trough
7 - Nh my in mt tri
7-17
H thng CSP gng parabol c pht trin rt nhiu hin nay. H thng Solar Energy Generating
Systems (SEGS) California l nh my CSP theo dng gng parabol ln nht th gii hin nay.
Bn cnh cng c rt nhiu nh my ln khc nh Nevada Solar One gn Boulder City,
Nevada, hay nh my Andasol, nh my CSP gng parabol u tin chu u, ng ch l nh
my Plataforma Solar de Almerias SSPS-DCS Ty Ban Nha.
7.3.4.5
7 Nh my in mt tri
7-18
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
392 MW
354 MW
280 MW
200 MW
150 MW
150 MW
150 MW
100 MW
100 MW
100 MW
receiver .carnot
Trong :
receiver
Q
Qlost
absorbed
Qsolar
carnot
T0
1
TH
Qabsorbed Qsolar
Qlost A TH4
n gin ha ta cho (optics) = 1, = alpha = 1
Suy ra :
TH4
1
IC
Trong I
C
TH
T0
T0
1
TH
7 - Nh my in mt tri
7-19
Hnh 7.11: Biu tng quan gia hiu sut chuyn i v mc tp trung C (ln)
V d minh ha:
Tnh hiu sut chuyn i nng lng mt tri vi cc thng s sau :
Hng s Stefan-Boltzmann
Nhit ngun nng l 9000K
Thng lng mt tri l 1000 W/m2
Mc tp trung nng lng mt tri l 50 ln
Kho st nhit phng T0 = 2980K
Hng dn gii :
Ta c :
TH4
T0
1
1
IC
TH
5, 68.108.9004
1
1000.50
17,12%
7.3.6
298
1
900
Gi thnh
S liu thng k vo nm 2009, chi ph xy dng mt trm pht CSP ri vo khong US$2.50 n
US$4 cho mi Watt, trong khi ngun nhin liu cn (bc x mt tri) l hon ton min ph. iu
ny dn ti mt php tnh nh, th mt nh my CSP cng sut 250MW c gi thnh xy dng
khong US$600 triu n US$1 t. Gi quy i thnh 0.12 n 0.18 USD/kWh. Xu hng cng
ngy gi thnh ca in sn xut t CSP s c kh nng cnh tranh vi cc ngun nng lng khc.
7 Nh my in mt tri
7-20
Tuy nhin hin nay ang c nhiu bn khon v kha cnh kinh t ca CSP, cu hi c t ra l
c li nhun hay khng khi u t vo CSP? Mc cho cc bo co gn y ca nhiu trang ti chnh
ln nh Bloomberg New Energy Finance l gi in c sn xut t nh my Ivanpah r hn so
vi cc nh my PV hoc gn nh ngang bng vi gi in sn xut t than , th nm 2011,
Google tuyn b rng h khng u t vo Ivanpah na v n khng sinh ra li nhun.
7.3.7
Thng thng cc nh my CSP c quy m ln hoc rt ln. Vic xy dng yu cu ngun ti lc,
cng nh din tch t ln. Cha thy m hnh CSP h gia nh.
Trong bi cnh , mc d Vit Nam l vng c kh nng p ng v kha cnh bc x mt tri
nhng vn cha c mt nh my CSP no c khi cng xy dng ti nc ta.
7.3.8
Sau 3 nm thi cng, H Thng Sn Xut in Mt Tri Ivanpah (Ivanpah Solar Electric Generating
System - ISEGS) i vo hot ng. Nh my c cng sut 392 MW, c u t bi NRG,
Google v BrightSource Energy, d tnh s sn xut in cung cp cho 140,000 h gia nh
mi nm. NGR thng bo vo tun trc rng c 3 n v ca nh my u ang cung cp in
vo mng li ca California.
Nh my in Ivanpah tiu tn 2.2 t la xy dng v tri rng trn din tch 1400 ha. ISEGS
chnh nh nh my nhit in mt tri ln nht hin nay, chim gn 30% sn lng in mt tri
sn xut ti M. Nh my s dng 173,500 tm heliostats, nhng tm gng ny s c iu khin
bng phn mm, hng theo mt tri, phn x nh sng v lm si 3 thp nc. Hi nc s c
a ln n nhit 5500C n 10000C, xoay tua bin tiu chun v to ra in.
Lu cht c s dng un nng trn thp mt tri ca Ivanpah l mui molten, cng ging nh
cc lu cht nh my khc, mui molten c cc c tnh nh gi nhit tt, lu nhit lu.
im c bit ca Ivanpah l c xut hin thm 1 b lu nng v 1 b lu lnh nm ngay di chn
thp mt tri. B lu nng c s dng lu tr nng lng nhit t h thng. Nh my nhit
in ny s gip: ko di thi gian sn xut in (c bit vo nhng thi im mun trong ngy
khi khng cn nh sng mt tri), gim tn tht v nng hiu sut hot ng ca ton h thng cao
hn so vi cc gii php nng lng mt tri khc, m rng kh nng ty bin ca mng li
in B lu lnh tuy c tn l lnh nhng thc t nhit lu cht y cng ri vo khong
2000C, bn cnh b lu nng, c 2 thit b gip cho chu trnh nhit ca lu cht mui Molten c
n nh v sn lng in tt hn.
chu trnh cht lu th 2, hi nc t nh my cng c th c s dng trong cc ng dng cng
nghip nh trong qu trnh tng cng thu hi du bng nhit ( thermal enhanced oil recovery- gi
tt EOR). Hnh di m t ng i ca hi nc trong trng hp ng dng vo cng ngh lc
du. (nh ca brightsourceenergy)
7 - Nh my in mt tri
7-21
7 Nh my in mt tri
7-22
US Wildlife ang tch cc tm hiu thm thng tin v tnh ton chnh xc v s lng sinh vt cht
quanh y to thm mt loi giy php mi dnh cho cc cng ty nhit in mt tri. Hin ti,
cc nh my nhit in mt tri li t gia California/Arizona y cng l nhng ni nm di
ng bay ca cc loi chim qu nh Golden Eagle v Peregrine Falcon. V nu khng tin hnh
nhanh chng vic iu tra, rt c th kh nng tuyt chng ca cc loi chim qu s cn tng cao
na.
S Nng Lng California li kt lun rng mc d Ivanpah s gy nh hng n mi trng a
phng nhng li ch n mang li hon ton c th b li nhng thit hi.
7.3.9
7 - Nh my in mt tri
7-23
Cc t chc khc mong i CSP mc chi ph $ 0,06/kWh vo nm 2015 do nhng ci tin hiu qu
v sn xut hng lot thit b. iu s lm CSP r nh in thng thng. Nh u t nh nh
u t mo him Vinod Khosla mong i CSP lin tc gim chi ph v thc s l r hn so vi in
than sau nm 2015.
Trong nm 2009, cc nh khoa hc ti Phng th nghim quc gia nng lng ti to (NREL) v
SkyFuel cng hp tc pht trin cc tm cong kim loi ln c tim nng l t tn km hn 30%
so vi th tt nht hin nay l nng lng mt tri tp trung bng cch thay th m hnh thy tinh
da trn vi mt bc t polymer c hiu nng ging nh cc tm gng thy tinh ln, nhng vi
chi ph thp hn rt nhiu v nh hn. N cng d dng hn trin khai v lp t. B phim bng
s dng nhiu lp polyme, vi mt lp bn trong l bc tinh khit.
Roger Angel (Univ. Of Arizona) ngi thit k knh vin vng chuyn s ch ca mnh vo
CPV, v l mt i tc trong mt cng ty gi l Rehnu. Angel s dng mt ng knh tp trung cu
vi cng ngh knh thin vn ln, nhng vt liu r hn nhiu v tinh vi hn, to ra cc h thng
hiu qu hn.
C mt s xut v kch thc gigawatt, nh my in mt tri quy m rt ln. Chng bao gm
cc ngh Euro-a Trung Hi Desertec, d n Helios Hy Lp (10 gigawatt), v Ordos (2
gigawatt) ti Trung Quc. Mt nghin cu nm 2003 kt lun rng th gii c th to ra 2.357.840
TWh mi nm t cc nh my in mt tri quy m rt ln s dng 1% mi sa mc ca th gii.
Tng tiu th trn ton th gii c 15.223 TWh / nm (nm 2003). Cc d n quy m gigawatt l
ca cc nh my n. Cc nh my ln nht trong hot ng l 80 MW (SEGS VIII v SEGS IX)
v cc nh my ln nht trong xy dng l 370 MW (Ivanpah). Trong nm 2012, BLMmade c
97.921.069 mu t thesouthwestern M cho cc d n nng lng mt tri, cho t 10.000 n
20.000 gigawatt (GW).
7-24
7 Nh my in mt tri
7 - Nh my in mt tri
7-25
Ph lc: Hi v tr li
Hi: (Nhm 1) C cng ngh no lm gim gi thnh ca cc tm pin Mt Tri ?
Tr li: Trong phn trnh by ca nhm mnh th vt liu t c hiu sut Quang in cao nht l
silicon n tinh th. To nn silicon tinh th ln v ct chng thanh nhng ming nh v mng
(0.1-0.3 mm) l rt tn thi gian v chi ph cao. Do l do ny, gim gi thnh sn xut, ngi ta
pht trin nghin cu cc vt liu thay th cho t bo silicon n tinh th, v d nh t bo silicon
a tinh th, cc pin quang in cng ngh mng mng, v cc t hp tp trung.
Hi: (Nhm 1) VN c mt s trung tm nghin cu sn xut PV, ti sao PV vn khng ph bin
lm?
Tr li: Qua nghin cu cho thy in Mt Tri Vit Nam c tim nng rt ln: Vit Nam c bc
x Mt Tri vo loi cao trn th gii, vi s gi nng dao ng t 1.600-2.600 gi/nm, c bit l
khu vc pha Nam. Gi thnh chnh l tr ngi ln nht trong vic khai trin in Mt Tri, cho d
trong 20 nm qua, gi thnh ca in Mt Tri gim hn 40 ln, trung bnh l 4% mi nm. l
ch yu nh vo s ci thin v hiu sut chuyn i nng lng v qui m sn xut v lp t ngy
cnh c m rng. Mt v d v h gia nh ch s dng 3 thit b in nhng phi lp t mt b
h thng in Mt Tri gi l 24.269.500 VND. Mt b h thng in Mt Tri khc cng sut ln
hn th c gi l 61.278.150 VND.
Hi: ( Nhm 1) Thit k nh my no ph hp vi VN?
Tr li: nh sng Mt Tri chiu xung Tri t mang theo c nng lng photon v bc x nhit.
Cho nn Vit Nam thch hp cho c 2 m hnh: Quang in v Nhit in.
Hi: ( Nhm 4) Nhm trnh by gi thnh ca nng lng mt tri c gim v c th cnh tranh
vi nguyn liu ha thch, vy ta c th honh ton s dng nng lng mt tri c khng? c
bit Vit Nam, thay th cc nh my nhit in?
Tr li: Gi thnh cnh tranh y l hiu theo ngha li ch tnh trn mt ng di. Bn cnh
vic xy dng cc nh my ln rt tn km, cng nh v mc s lng th hin ti cc nh my
nng lng mt tri khng cung cho nhu cu nng lng ca ton th gii. Nh nhm
trnh by, nng lng mt tri s ha hn nhiu trong tng lai. Ring Vit Nam, th cha yu
cu v ti chnh cng nh cng ngh nn hin nay, nc ta ch yu s dng cc nh my nng
lng ha thch v n n gin trong xy dng, tng i r tin, ph hp vi tnh hnh trc mt
ca nc ta
Hi: ( Nhm 4) Vic lp t cc tm pin mt tri ti h dn c kh nng sinh li v lu di vy ti
sao li khng c lp t ph bin trn th gii ni chung v Vit Nam ni ring?
Tr li: Tng t nh cu tr li trn, pin mt tri cho gia nh c kh nng sinh li nhng l lu
di, ty vo yu cu kinh t ca h dn m ngi ta s la chn, v th bn cnh li v khoa hc,
kha cnh kinh t cng nh chnh tr cng nh hng n vic s dng ngun nng lng mt tri
rt nhiu.
Hi: ( Nhm 5) Ti sao nh sng li gii phng electron ca tm bn dn? Lp li gia dng
lm g?
7 Nh my in mt tri
7-26
Tr li: Khi tm Pin quang in hp th nng lng nh sng Mt Tri th nng lng c
truyn n cc ht electron trong mng tinh th to thnh cc electron t do di chuyn trong bn
dn. Lp li gia gi l lp chn c chc nng phn cch lp p v lp n. Nu khng c lp chn
th khng c s chnh lch in p gia 2 lp bn dn ny v khng th to ra dng in.
Hi: ( Nhm 6) Thng d in l g? Cch thc bn in cho nh cung cp nh th no?
Tr li: Trong khun kh bi thuyt trnh ca nhm, thng d in y c hiu l lng in
nng sn xut ra cho nhu cu tiu dng, lng in nng d ra qui i ra li nhun chnh l
thng d ca in nng.
Trnh t, th tc mua bn in ca cc d n nh my in c lp ( Vit Nam) bao gm cc bc
sau:
-
Hi: ( Nhm 6) Nhng con chim bay ngang qua nh my s b thiu t v nhit xung quanh
nh my l kh cao, vy con ngi trong nh my s chng nng nh th no ? Cch thc di chuyn
t ngoi nh my vo nh my nh th no hn ch lng nhit bc x vo ngi ( nh my
Ivanpah).
Tr li: Nh my Ivanpah trong qu trnh hot ng c nhit rt cao, tuy nhin cc cng nhn v
k s khng trc tip lm vic vi cc tm pin mt tri, tt c h thng pin mt tri u c h thng
iu khin thng t ng, ngha l khng cn con ngi phi vn hnh trc tip. Cc k s c th
iu khin hng quay ca gng hng theo mt tri phng iu khin, nn h khng b nh
hng bi nhit cao ca nh my.
Hi: ( Nhm 8) Cc thp nng lng mt tri vn chuyn cht lng bn trong n bng thit b g?
Tr li: Cc thp vn chuyn cht lu (dung dch mui c bit) bng 2 ng dn ring bit, mt
ng dn lu cht nng xung b nng v mt ng dn lu cht ngui t b ngui ln nh thp.
Hi: ( Nhm 8) Cc u nhc im khi p dng ti Vit Nam?
Tr li: Nh my theo cng ngh CSP c u im v nhc im u l quy m ca n. Vic c
quy m qu ln i hi phi c s pht trin v k thut, vn, nhn lc cng nh a hnh sa mc,
m cc yu t trn nc ta cha p ng c. Tuy nhin nu xy dng thnh cng th nh my
in mt tri s mang n ngun li v kinh t lu di cho t nc.
Hi: ( Nhm 9) 1. Nh my CSP dng gng tp trung nhit, gng th d v, vy y dng
vt liu g? Sa mc th thng c bo ct, vy n c nh hng g n h thng gng hay ko?
Tr li: Tt nhin khi thit k nh my, ngi k s tnh ton bn ca thit b, gng y
c gia cng rt k lng v lm bng vt liu chu lc tt v th gi thnh rt cao. Gi mnh ca
bo ct th chc chn s tc ng n h thng gng v vy ty vo iu kin s dng ta s phi
chn hy sinh mt trong 2 yu cu, l hiu nng hoc bn. V d nh trong bi, nhm c
7 - Nh my in mt tri
7-27
81101187
81103663
3. L Vnh Hong Sn
21102927
8 Nh my in nng lng gi
8-1
8 Nh my in nng lng gi
8.1
8.1.1
Gii thiu
8-2
8.1.2.2
8 Nh my in nng lng gi
Ngy nay
Hnh 8.4: So snh cao gia tuabin gi, ci xay gi v mc n ca tuabin gi [3]
8.1.3
Thng 7 nm 1887, gio s ngi Scotland, James Blyth ch to ra chic tuabin gi cung cp
in cho mt ngi nh ca ng Marykirk, Scotland. Chic tuabin ny c dn trc thng ng,
chiu cao khong 5m v cng sut ch thp sng cc bng n trong mt ngi nh.
8 Nh my in nng lng gi
8-3
Cui nm 1887 u nm 1888, nh sng ch ngi M, Charles Fracis Brush hon thnh xong chic
tuabin gi sn xut in ca mnh ti Cleveland, Ohio. Chic tuabin ny c dng trc ngang, chiu
cao khong 18m, ng knh cnh qut 17m, cng sut t gn 12kW.
Hnh 8.5: Cc tuabin gi u tin trn th gii: ti Scotland (tri) v ti M (phi) [4]
8.1.4
8-4
8 Nh my in nng lng gi
Hnh 8.8: Tng nng lng in gi tiu th ca th gii t nm 1989 n nm 2011 [7]
8 Nh my in nng lng gi
8-5
u im v hn ch
Nng lng gi l ngun nng lng sch, khng gy nhim mi trng khng kh nh nhit
in, hay ph hy sinh thi ti ni lp t nh thy in. Th gii ang ngy cng pht trin v i
i vi n l nhu cu v nng lng tng ln lin tc. Nng lng gi ang p ng mt phn nhu
cu cp thit ny.
Song song vi nhng th mnh, khai thc ngun nng lng xanh ny ngi ta phi i mt vi
nhiu vn ln. Gi thnh lp t mt h thng tuabin gi tn km hn nhiu so vi thy in v
nhit in, nn vn u t ban u cao hn nhiu so vi cc nh my in s dng nguyn liu ha
thch hay thy in. Khi hot ng, tuabin c th gy nguy him cho mt s loi chim sinh sng
gn . Ngoi ra n cn to ra ting n, gy nhiu cc tn hiu khng dy. Nu tnh ton khng k
s gy nh hng n cht lng cuc sng ca dn c gn . V vy, vic khai thc nng lng
gi ph thuc nhiu vo yu t mi trng, dn c. Bn cnh , cc tuabin gi ph thuc nhiu
vo ch gi nn sn lng in cung cp trong nm khng ng u, khng th tng cng sut
theo mun trong cc gi cao im. Ngoi ra, cc tuabin gi thng c kch thc ln hn rt
nhiu so vi cc loi cy ci thng thng. Khi lp t xong, h thng tuabin gi s tr nn ni bt,
nh hng trc tip n cnh quan t nhin ca khu vc .
8.2
8.2.1
C hai loi tuabin gi chnh hin nay l tua bin trc quay dc (Vertical-axis Wind Turbine) v
tuabin trc quay ngang (Horizontal-axis Wind Turbine). Mi loi tuabin gi u c nhng u v
nhc im ring.
8-6
8 Nh my in nng lng gi
8 Nh my in nng lng gi
8.2.1.2
8-7
Hnh 8.13: Phn loi tua bin trc quay ngang theo s cnh [11]
V phn loi theo a im t th thng s c hai im t chnh ca tuabin gi trc ngang. Hai
a im ny l hai a im tha mn hai yu cu l c lu lng gi cao v khng c gn
khu dn c: ngoi bin (Onshore) v trn cc bi t trng c lu lng gi cao (Offshore).
8-8
8 Nh my in nng lng gi
Loi tuabin trc quay ngang ny thng c chiu cao t 90m n c lng gi ln. ng
knh cnh qut ca tuabin l dao ng vo khong t 100m n 150m. Khi gi thi cnh qut quay,
nh vo trc quay c gn trc tip vo cnh qut v ng thi kt ni gin tip vi my pht
in, lm cho my pht in quay v to ra ngun in. Tc ti thiu ca gi lm quay mt
tuabin loi trc ngang l vo c 10 12 km/h v thng th tuabin s c thit b t ng ngt khi tc
gi t ti 90 km/h. Tc quay ca gi v cng sut tuabin pht ra s t t l theo hm m.
Hai loi tuabin ngang Onshore c cng sut 2-3MW v Offshore 6MW. C hai loi my ny u
t hiu sut l t 20 n 50% nng lng gi thu vo.
T , c th rt ra kt lun: h s cng sut ca tuabin trc ngang l cao nht trong cc loi tuabin,
c bit l loi ba cnh qut. Song song l nhng nhc im c th d dng nhn thy: cn mt b
iu chnh cc cnh qut c th quay theo hng gi v nh , c th hng c nhiu gi
nht. y l nhc im kh quan trng vo khi thit b cm bin cha pht trin. Ngy nay, cng
vic ny tr nn kh d dng. Bn cnh , chi ph lp t kh cao l mt tr ngi pht trin. Tuy
nhin chng c tui th ln ti trn 20 nm nn ta c th coi y l mt khon u t cho mt my
cng sut kh cao phc v c mt thi gian di. V v mi thit b u t trn trc ngang c
cao khong 90m nn vic bo tr, sa cha kh kh khn.
8.2.2
Cu to ca tuabin gi
Nhn chung, mt tuabin gi s c cc b phn chnh : b phn tip nhn trc tip nng lng gi,
b phn truyn lc, my pht in, b phn iu chnh tc , b thng, b iu khin v thit b
iu chnh hng.
8.2.2.1
8 Nh my in nng lng gi
8-9
gc vi cnh qut.
8.2.2.2
B phn truyn lc
B iu chnh tc
8-10
8.2.3
8.2.3.1
8 Nh my in nng lng gi
Hiu sut
Hiu sut ca mt tuabin gi s tun theo nh lun BETZ. Trong mt on phim ngn, ta thy
c rng nh lut BETZ ny c tnh theo l thuyt. S dng mt s cng thc v ng lc hc
ta tnh c lu lng gi qua tuabin
Vi l vn tc vo v vn tc ra ca gi i vi tuabin; A l din tch mt phng quay ca 3
cnh qut.
V 2 Ve2
m& i
2
8 Nh my in nng lng gi
8-11
T khi ly o hm ta tm c
Pmax l Ve
Vi
3
V gi tr
Pmax
8
U AVi 3
27
Vi gi tr nng lng vo
Pin
1
U AVi 3
2
Ta suy ra c:
K%
Pmax
100% 59.2%
Pin
Hay cn c gi l hiu sut BETZ. Nhng y ch l hiu sut trn l thuyt. Trn thc t hiu
sut ny cn b nh hng b tc ng ca nhiu yu t khc nh l thit b, ng c, lc cn ca
cnh qut... Thng th hiu sut thc t s bng khong 75% hiu sut thc.
44.4%
T y, ta s c ci nhn tng quan li hiu sut ca tt c cc loi thit b tuabin gi qua hnh bn
di.
ZR
: Tip-speed ratio
v
: tc gc ca cnh
qut
R : bn knh cnh qut
: tc gi p vo cnh
qut.
8-12
8 Nh my in nng lng gi
T hnh 8.20 ta thy c rng khng mt loi tuabin no c th t c hiu sut theo nh lut
BETZ (ng thng nt t).
Ngoi ra, trong ci loi tuabin gi kho st trn th tuabin gi 3 cnh qut t hiu sut cao
nht ti thp nht. Gi tr hiu sut ny c th t c bng tuabin gi 2 cnh qut nhng ti
cao hn. Nhng vi cng cao th ting n do ng c pht ra cng ln, km theo cc s c
chy n hay chp mch c kh nng xy ra cao hn.
8.2.4
V d
Cho mt tuabin gi trc ngang Onshore 3 cnh qut c t ti Phng Mai, Bnh nh. Ti y,
nm 2007, EVN c tnh c vn tc gi trung bnh l 7,3m/s. Bit tuabin gi ny c ng c c
hiu sut l 80% v 90% nng lng gi c dng quay cnh qut. Cnh qut c chiu di l
45m v mt khng kh l 1.225kg/m3. Tnh cng sut cc i ca tuabin gi ny.
Gii:
T cng thc BETZ ta c hiu sut cc i ca tuabin trn l thuyt l:
KBETZ % 59.2%
Thc t, vi hiu sut ng c 80% v 90% nng lng gi c dng quay cnh qut th:
72% uKBETZ
42.6%
Pin
1
U AVi 3
2
1
u1, 225 u 3.14 u 452 u 7,33 1.515 MW
2
8 Nh my in nng lng gi
8.3
8-13
a hnh
8.3.1.2
Kh hu
EVN (m/s)
WB (m/s)
5,80
7,35
Vn L, Nam nh
6,88
6,39
Sm Sn, Thanh Ha
5,82
6,61
K Anh, H Tnh
6,48
7,02
6,73
7,03
6,53
6,52
7,30
6,56
Tu Bong, Khnh Ha
5,14
6,81
7,02
8,33
Lt, Lm ng
6,88
7,57
6,89
7,79
8-14
8.3.2
8 Nh my in nng lng gi
Nhng khu vc c tim nng trong vic pht trin nng lng gi nc ta
Ninh Thun, Bnh Thun
Nm ti khu vc min trung, gip bin nhng li rt him khi chu s nh hng ca thin tai. Chu
s nh hng ca gi Ty Nam (gi Lo) kh nng v gi ng Nam t bin ng thi vo. a
hnh ch yu l cc i ni thp, cc i ct tri di, tha tht dn c thun li cho vic xy dng
cc tuabin gi (khng c nhiu vt chn gi, d xy dng v lp t, trnh c nhim ting n
i vi vng dn c).
a im ph hp: vng Sn Hi (Ninh Thun), v vng i ct cao 60 100m t Hm Tin n
Mi N (Bnh Thun)
8.3.3.2
ng b bin kh di, thun li cho vic xy dng cc tuabin gi ngoi bin v dn vo t lin.
Chu s nh hng ca gi ng Nam v gi Ty Nam vi thi lng gi khc ln, t khi chu cc
thin tai ln.
8.3.3.3
Thun li cho vic xy dng cc tuabin gi ngoi bin v cung cp nng lng cho dn c a
phng tuy nhin khu vc ny thng chu s nh hng ca thin tai nn cn cn nhc trong thit
k v xy dng.
Ngoi ra cn c th xy dng cc vng cao nh i ni pha bc hay khu vc Ty Nguyn tuy
nhin a hnh tng i phc tp gy kh khn trong vic xy dng v truyn ti in.
8 Nh my in nng lng gi
8.3.4
8.3.4.1
8-15
8-16
8 Nh my in nng lng gi
8 Nh my in nng lng gi
8-17
Ph lc:Hi v tr li
Hi: (Nhm 1) Ti sao hin nay khng dng tuabin 4 cnh?
Tr li: Tuabin 4 cnh c hiu sut cao hn tuabin 3 cnh, nhng s chnh lch ny khng ng k
so vi s tin u t lp thm cnh th 4.
Hi: (Nhm 1) Cnh qut t quay quanh trc c tc dng g?
Tr li: Cnh qut t quay quanh trc n c nhiu gi nht, tng nng sut cho tuabin gi.
Hi: (Nhm 1) Ti sao cng nhiu cnh hiu sut cng cao?
Tr li: V cng nhiu cnh th gi hng c cng nhiu nn hiu sut cng cao.
Hi: (Nhm 1) Ti sao tuabin trc dc c hiu sut thp?
Tr li: V cu trc ca tuabin trc dc s tr nn thiu kin c khi lm vi kch thc ln. Mt
tuabin trc dc c sn lng in ln tng ng vi tuabin trc ngang c cng cao gi , s
c kch thc tr cng knh hn nhm m bo an ton cho thit b, dn n tn km rt
nhiu so vi tuabin trc ngang. V vy a phn tuabin trc dc c lp t kh thp, nn kh nng
n gi km, hiu sut thp.
Hi: (Nhm 1) Mt nh my in gi cn bao nhiu nhn lc?
Tr li: Ty vo quy m, nhng ch cn di 10 ngi vn hnh v sa cha.
Hi: (Nhm 1) Chiu cao ca mt my pht in gi ph thuc nhng yu t no?
Tr li: a hnh, sc gi, ch gi l nhng yu t ch yu quyt nh n chiu cao ca mt
my pht in.
Hi: (Nhm 1) Hy gii thch thm v cch hot ng ca b cm ng xc nh hng gi c hnh
dng bn ngoi ging nh tuabin trc ng.
Hi: (Nhm 2) Trc xoay dc ca tubin gi dng lm g?
Tr li: Cnh qut t quay quanh trc n c nhiu gi nht, tng nng sut cho tuabin gi.
Hi: (Nhm 2) Nh my in gi bn o Phng Mai, tnh Bnh nh c nng sut ln nht Vit
Nam c ng khng?
Tr li: Nh my in gi ln nht Vit Nam hin nay l nh my in gi c lp t ti tnh
Bc Liu v nh my ny ha li in quc gia.
Hi: (Nhm 2) Chnh sch ca Nh nc Vit Nam to ra nhng thun li hay kh khn g trong
pht trin khai thc nng lng in gi?
8-18
8 Nh my in nng lng gi
8 Nh my in nng lng gi
8-19
khung php l cho in gi ni li v quy trnh quy hoch in gi, chng trnh thc y tin b
khoa hc v in gi v t vn cc d n in gi ti Vit Nam. xut cc c ch h tr ph hp
nh min thu thu nhp doanh nghip; min thu nhp khu thit b cho cc d n in gi; c
chnh sch tr gi cho in sn xut t gi v cc ngun nng lng ti to khc.
Cng vo nm 2011, Ph Th tng Hong Trung Hi ch o B Cng Thng sm hon thin
c ch trnh Chnh ph ban hnh quy nh h tr, to iu kin, khuyn khch cc d n u t in
gi ti Vit Nam c thun li, hiu qu. Ph Th tng yu cu lm r nhng c ch u i c
th, gip nh u t tnh ton, trin khai cc d n in gi ti Vit Nam c tnh kh thi cao. a ra
cc chnh sch h tr gi in thu mua, thu, t ai v c bit l vic to Qu h tr nng
lng ti to, bo v mi trng mt trong nhng ngun thu quan trng h tr sn phm nng
lng ti to nh in gi ni li. c bit, to hnh lang php l thng nht v c ch, chnh sch
h tr u t in gi ni ring cng nh cc d n nng lng ti to ni chung, to c s cc
a phng, cc khu vc quy hoch c cc ngun nng lng mi, ng b trong h thng quy
hoch in lc, minh bch ha th tc u t pht trin in gi ti Vit Nam, to iu kin thun
li cho cc cp, cc ngnh v ch u t cc d n in gi; Thc y cc hot ng u t pht
trin ngun in gi nhm b sung, thay th ngun nhin liu ho thch ang dn cn kit. [27]
Hi: (Nhm 5) V sao tuabin trc ng khng b ph thuc vo hng gi nhng li c cng sut
thp hn loi trc ngang?
Tr li: V tuabin trc ng thng c lp t vi kch thc nh, nn cng sut thp. Do cu
trc ca gi khng ph hp khi lp t qu cao.
Hi: (Nhm 5) Tuabin gi c th t quay quanh trc 180o n gi ngc c khng?
Tr li: c.
Hi: (Nhm 5) Nh my in bin truyn vo t lin c gp kh khn g khng?
Tr li: Lp t nh my in gi bin kh khn hn trong t lin cng on lp t v sa
cha tuabin, ng dy dn in.
Hi: (Nhm 10) Hy gii thch nguyn l hot ng ca cnh qut? Ti sao cnh qut c b rng
nh c th lm quay trc tuabin?
Tr li: Cnh qut ca tubin gi c thit k gn ging vi cnh my bay, tc l s dng nh lut
Bernoulli. Gi thi qua cnh qut s lm mt bn c dng kh chuyn ng nhanh hn bn cn li,
p sut bn dng kh chuyn ng nhanh hn s nh hn, lm cnh qut quay.
Hi: (Nhm 10) Ngun s liu v nng lng gi trn th gii c ng tin cy khng?
Tr li: Ngun s liu v cng sut lp t c ly t gwec.net, l trang web chnh thng ca t
ch Global Wind Energy Council, l t chc chuyn thng k v phn tch tnh hnh v sn xut
nng lng gi trn ton th gii. Cc thng k v phn tch ny c thc hin hng nm v cng
b cng khai. Nn cc s liu thng k trong phn tng quan do nhm trnh by hon ton ng tin
cy.
8-20
8 Nh my in nng lng gi
Hi: (Nhm 7) Tuabin gi c s cnh qut bng bao nhiu th cho hiu sut cao nht? C phi s
cnh cng nhiu th hiu sut cng cao hay khng?
Tr li: S cnh qut cng nhiu s cho hiu sut cng ln, tuy nhin khi ti lng cnh nht nh
th hiu sut s khng tng them na khi tng s cnh qut.
Hi: (Nhm 7) Khi vn tc qu ln th b phn hm phanh lm cho cnh dng hot ng, nh c
ung ph ngun gi ln nh vy khng? Ti sao khng hm va phi tuabin hot ng mt vn
tc gii hn?
Tr li: Phi hm hon ton li trnh sinh nhit do ma st gy ra. Nu tuabin hot ng mt
vn tc gii hn khi c gi ln th phi u t thm b phn kim sot vic sinh nhit ny, nhm
m bo an ton. V ngi ta thy rng gi to nh vy ch xy ra trong thi gian ngn, vic u t
thm s dn n tn km khng cn thit.
9 Biomass
9.1 Tng quan v Biomass..........................................................................................................9-1
9.1.1 Biomass l g ...............................................................................................................9-1
9.1.2 S khc bit gia biomass v nhin liu ha thch ....................................................9-2
9.1.3 Phn loi Biomass .......................................................................................................9-2
9.1.4 Cng ngh chuyn i.................................................................................................9-2
9.1.5 Ti sao phi s dng Biomass? ...................................................................................9-2
9.2 Ngun nguyn liu Biomass .................................................................................................9-3
9.2.1 Cy ly g ...................................................................................................................9-3
9.2.2 Cy trng nng lng ..................................................................................................9-6
9.2.3 Ph thi nng nghip ...................................................................................................9-7
9.2.4 Ph thi cng nghip v sinh hot ...............................................................................9-7
9.3 Qu trnh sn xut biomass ...................................................................................................9-8
9.3.1 Cc loi h thng sn xut ..........................................................................................9-8
9.3.2 Ci t h thng biomass ............................................................................................9-9
9.3.3 Cung cp nhin liu...................................................................................................9-11
9.4 ng dng ca Biomass trn ton th gii...........................................................................9-11
9.5 nh hng ca biomass n mi trng ............................................................................9-14
9.5.1 Tch cc .....................................................................................................................9-14
9.5.2 Tiu cc .....................................................................................................................9-14
9.6 Biomass Vit Nam ...........................................................................................................9-15
Ti liu tham kho ......................................................................................................................9-17
Ph lc: Hi v tr li ................................................................................................................9-17
41102138
2. Nguyn Hu nh
41200138
21102551
Nhm 9 Biomass
9.1
9.1.1
9-1
Thnh phn ha hc
9-2
Nhm 9 Biomass
Nhin liu ha thch nh than, du v kh t cng c ngun gc t nhin liu sinh hc, tuy
nhin nhin liu hp th CO2 t kh quyn hng triu nm trc y.
Nhin liu cung cp mt ng nng lng cao, nhng s dng nng lng lin quan n vic t
chy nhin liu, vi qu trnh oxi ha carbon to thnh carbon dioxide v hydro to thnh nc (
hi nc ). Tr khi chng c gi v lu tr, cc sn phm chy ny thng c gii phng ra
bu kh quyn, tr carbon c c lp hng triu nm trc v do gp phn lm tng nng
carbon trong kh quyn.
9.1.2
S khc bit gia biomass v nhin liu ha thch
S khc bit c bn gia biomass v nhin liu ha thch l khong thi gian tch ly v s
dng.
Biomass ly carbon t bu kh quyn khi n ang pht trin, v tr carbon v khi n c t
chy. Nu qu trnh c qun l trn mt c s bn vng, biomass c khai thc nh l mt
phn ca mt loi thc vt b sung. iu ny cng ging nh trong qun l rng hoc qun l
nng nghip nh l mt phn ca chng trnh trng li rng vi s tng trng mi ly CO2 t
kh quyn cng lc vi vic thi n ra khng kh bng cch t chy sn phm ca k trc.
iu ny duy mt mt chu k carbon kn vi vic khng c s gia tng mc CO2 trong kh
quyn.
9.1.3
Vi cc nh ngha nh vy, nng lng biomass bao gm nhiu loi nhin liu.
S a dng v nhin liu trn thc t l mt th trng thay th rt hiu qu, v d nh nhng
khi g ln, cht lng tt rt kh c th tr thnh ngun nng lng c sn. Tuy nhin c mt
ngun rt ln cc sn phm d tha, cht thi tn ti Anh c tim nng tr thnh ngun nng
lng sn c, vi chi ph thp; nhng ni thm ch ngi ta cn phi b tin ra tiu hy
cc cht thi ny.
C nm loi c bn ca nhin liu biomass:
G nguyn gc: c ly t lm nghip, cc hot ng nng-lm nghip hoc
t ch bin g.
Cy trng cho nng lng: cc loi cy trng nng sut cao pht trin c bit
cho cc ng dng nng lng.
Cht thi nng nghip: d tha t thu hoch, ch bin nng nghip.
Cht thi nng nghip: t vic sn xut, chun b v ch bin thc phm v
ung, v cht thi sau tiu dng.
Cht thi cng nghip: cc cht thi t qu trnh sn xut cng nghip.
9.1.4
Vi vic c s a dng trong cc c im v tnh cht ca nhng loi vt liu khc nhau, v
nhng nhm con ca chng, yu cu phi c mt s a dng trong cng ngh chuyn i tn
dng c cc loi nhin liu mt cch ti u, trong bao gm c hai cng ngh chuyn i
l nhit v ha hc.
9.1.5
Nhm 9 Biomass
9-3
Biomass l mt nhin liu ti to, cha hm lng carbon tng i thp v ang c s dng
rng ri ti Anh. Sn phm v vic s dng n cng mang li li ch cho mi trng v x hi.
Qun l ng cch, biomass s l mt loi nhin liu bn vng em li mt lng gim ng k
lng carbon thi ra bu khng kh so vi nhin liu ha thch.
Li ch ca vic s dng biomass nh l mt nhin liu bn vng
Qun l ng cch, biomass c th em li rt nhiu li ch:
Biomass l mt nhin liu carbon lean, ch thi mt phn nh lng kh thi carbon
so vi nhin liu ha thch.
Biomass c th c c ti a phng, v d nh ti vng quc Anh, trn mt c s
xc nh, gp phn m bo an ninh ca ngun cung cp.
Ngun biomass Anh c th cung cp c hi kinh doanh v h tr nn kinh t a
phng.
Vic thnh lp cc mng li a phng ca vic cung cp v s dng, cho php ch
ph ti chnh v mi trng ca phng tin giao thng c gim thiu. Khng c khu
vc no Anh l khng th sn xut biomass.
Vic s dng nhin liu biomass cung cp mt ng lc kinh t qun l rng km
theo vic ci thin a dng sinh hc.
Nhiu loi nhin liu biomass ch to ra mt mc nh cc cht nhim trong khng
kh nh sulfur dioxide, cht gy ra ma axit. H thng t biomass hin i rt phc tp,
cung cp hiu sut chy v mc pht thi c th so snh vi cc l t nhin liu ha
thch tt nht.
D lng sinh khi, cht thi sinh hot hay cng nghip khng c dng cho nng
lng hoc mc ch khc thng s b phn hy. iu ny s to ra kh CO2 trong mi
trng hp, ng thi cng sn sinh ra kh methan (CH4), mt loi kh nh knh mnh
hn 21 ln so vi CO2.
9.2
Nh trnh by phn trc, cc ngun nguyn liu cho biomass trong t nhin rt phong ph v
a dng. Nguyn liu c th c s dng sn xut biomass ph bin rng ri khp mi ni,
t nhiu ngun, di a dng cc hnh thc. Tt c cc hnh thc u c th c s dng cho mc
ch sn xut nhin liu, tuy nhin khng phi tt c cc cng
ngh chuyn i nng lng u ph hp cho tt c cc hnh
thc sinh khi.
tm hiu r thm v cc ngun nguyn liu ny, chng ta
cng i su vo chi tit, c im ca tng loi nguyn liu.
9.2.1
Cy ly g
Hnh 2.1: Cy ly g
9-4
Nhm 9 Biomass
Hnh 2.2: V cy
Nhm 9 Biomass
9-5
Hnh 2.4: Mt ca
9-6
Nhm 9 Biomass
Nhm 9 Biomass
9-7
Mt xem xt nh hng n chnh sch v nng lng l vic s dng din tch t lm
nghip cho vic trng cc loi cy nng lng.
nhng nc c din tch rng ln nhng li t c xu hng quan tm n vic xy dng cy
nng lng chuyn dng, vic thay i li chnh sch v cc loi cy trng c th tn dng ti a
c din tch t lm nghip cho sn xut cy nng lng cho nng sut cao.
9.2.3
Hnh 2.8: n rm
Cht thi kh: bao gm nhng b phn ca cy trng canh tc khng c s dng cho mc ch
chnh ca sn xut thc phm, thc n hoc cht x, cht thi ng vt: rm, tru kh, rc thi
gia cm,..
Cht thi t: y l nhng cht thi c hm lng nc cao, iu ny lm cho chng khng
c s dng trong qu trnh t chy hoc kh ha. Do , ngi ta thng x l ti ch v
dng vo cc qu trnh s dng thy canh. Cc cht thi t: phn chung v phn ng vt, c
c chua.
Xem xt li ch thay th ca cht thi nng nghip
Cht thi nng nghip hin nay c dng rng ri cho mc ch ti ch v ci thin dinh dng
t v do c th thay th mt lng ln phn bn tng hp hoc cc sn phm khc.
9.2.4
9-8
Nhm 9 Biomass
Nhiu quy trnh cng nghip v hot ng sn xut to ra cht thi, cht d tha hoc ph phm
c tim nng c s dng trc tip hoc chuyn qua dng nhin liu biomass. Chng c th
chia thnh vt liu g v vt liu khng phi g.
- Ph thi g v cht d tha: v mt k thut, vic chuyn i ph thi g cng tng
t nh c dng cho g gc. Cht thi g c th c s dng bi mt lot cc cng
ngh chuyn i nhit. N c th c t chy trong h thng t nh mt ni hi
si m cho khng gian hoc qu trnh to nhit, hoc dng sn xut in hay dng
trong mt h thng ring kt hp nhit v in. Mt s loi cht thi g tiu biu: g
cha qua x l, vt liu tng hp g v cn mng, g tha c qua x l,
- Cht thi khng phi g: mt s ngnh cng nghip cng to ra cht thi, ph phm
hay d lng m khng phi l g trong t nhin, nhng vn c kh nng ph hp sn
sinh ra nhin liu biomass, nh l bt giy v cht thi, ph phm dt may, bn thi,
Bp v ni hi
Cc n gin nht cho vic s dng nhiu loi
hnh ca sinh khi cho vic to ra nng lng
l t chy n. Thc hin qu trnh ny trong
mt mi trng kn s nng cao hiu sut ln
rt nhiu. Mi trng kn ny c th c s
dng cung cp nhit cho mt cn phng ( v
d thng qua l si ) hoc bng cch un nng
Hnh 3.1: L si bng g t
nc v bm n qua ng ng. iu ny thm
ch cn c th c m rng cho mt ta nh vi quy m ln hn.
- Khi g l mt loi nguyn liu truyn thng cho cc l v bp hi, chng c th c
t chy trong bp l thng thng hoc trong ni hi phc tp hn.
Nhm 9 Biomass
9-9
Phn hy ym kh
Phn hy ym kh l qu trnh m vi khun phn hy
cht hu c m khng c s c mt ca khng kh, to
ra kh sinh hc cha methan.
Cc sn phm ca qu trnh ny l:
Kh sinh hc ( ch yu l kh methan CH4 v carbon
dioxide CO2).
Mt d lng rn ( cht x ) tng t, nhng khng
ging ht nhau, dng chng ct.
Mt loi cht lng c th s dng nh phn bn.
Ci t h thng biomass
H thng ph hp, nhin liu cung cp, lu tr v truyn dn l nhng vn quan trng cn
c xem xt. Ngoi ra cn mt s quy nh lin quan n vic lp t h thng si m nhin
liu rn p dng cho cc h thng sinh hc.
Cc vn cn xem xt:
Trc khi ci t mt h thng nng lng sinh khi, c mt s cn nhc m lun phi thc
hin:
Mt h thng sinh khi c ph hp cho ng dng ny? Nhu cu nhit c ph hp?
Nhin liu c ly t u, v c im ca n l g?
Nhin liu c th c lu tr u v lm th no chuyn n ti ni lu tr?
9-10
Nhm 9 Biomass
Cc quy nh:
C mt s quy nh lin quan n vic lp t h thng si m nhin liu rn p dng cho cc
h thng biomass. Nhiu quy nh c ngun gc t nhng quy nh ban u c p dng cho
cc h thng than v nhin liu khng khi c th hon ton ph hp cho cc h thng
biomass hin i. Nhng quy nh ny bao gm:
BS EN 303 phn 5: 1999
Building Regulations
Clean Air Act
Chn la h thng
H thng thch hp nht cho mt ng dng ph thuc vo nhiu yu t, bao gm c nhin liu
sn c, mc ch s dng v c im ca ngi s dng, ng dng v khu vc s dng.
Cu trc h thng
Mt h thng biomass hiu qu yu cu phi c cu trc c thit k m bo nhin liu c
vn chuyn v lu tr mt cch d dng v thun tin
Lu tr v vn chuyn nhin liu biomass: i vi nhng nhin liu da trn kh thin nhin, s
khc bit l sinh khi c a vo ta nh theo yu cu khng thng qua trc tip ng
ng.
Hai khc bit c bn gia cch cung cp biomass so vi ng ng dn kh l nhin liu sinh
khi c lu tr ngay ti thi im s dng v vic vn chuyn phi c sp xp v ln k
hoch.
Vi mt mt cao nh , vic c mt khng gian lu tr nhin liu l khng d dng. Vic
vn chuyn phi c m bo lu thng d dng, iu ny thng i hi c phng tin v
cc tuyn ng c thng sut.
Kh thi
Nhm 9 Biomass
9.3.3
9-11
9-12
Nhm 9 Biomass
Nhm 9 Biomass
9-13
Di y l v tr ca M vo
nm 2000: gn nh tt c cc
nng lng ti to n t thy
in v biomass. Biomass
cung cp 49,2%, trong khi
thy in cung cp 46%.
Trong c cung cp bi
sinh khi 76% l t g, 17% l
t cht thi v ch c 7,8% l
t nhin liu sinh hc lng. S
lng khng ng k c ly
t nng lng a nhit, nng
lng mt tri, v gi.
Tuy nhin nhng nm u th
Hnh 4.4: Nng lng ti to M nm 2000[3]
k 21 chng kin s tng
trng ca thnh phn cy trng
nng lng v ngy nay hu nh mt na s nng lng sinh hc n t nhin liu sinh hc cht
lng. Vic chuyn i cy lng thc thnh nhin liu l khng c g mi. Tuy nhin, quy m ca
vic chuyn i ng thnh nhin liu ti M 1,5 thp k qua l mt ci g mi. Trong nm 1980
ch c 0,7% ngi M tiu th ng c s dng sn xut nhin liu. n nm 2000 t l ny
ln ti 8%, nhng nm ngoi n t c con s kinh ngc l 43%.
S pht trin ca nng
lng ti to ca M
trong th k 21 c bn
gii hn trong ba ngun:
nhin liu sinh hc cht
lng, nng lng gi v
nng lng mt tri.
Nh chu u, nng
lng thy in v a
nhit rt kh lm
mi.
n thi im kho st,
biomass vn tip tc
cung cp hn gn hai
ln so vi cc ngun
nng lng ti to.
Nh chu u din tch
t cn sn xut
nhin liu sinh hc cht lng l ng k. Tng s 95 triu mu Anh c s dng sn xut
ng vo nm 2012. iu ny mang n 14 t li ng, trong 5 t c s dng sn xut
ethanol.
V vy, khong 140.000 km vung ca M hin nay c s dng sn xut ethanol, l
1,4% din tch t M. Tuy nhin, da trn s liu thng k chnh thc ca chnh ph ch c
1,1% ngi M tiu th nng lng s cp n t ethanol ng.
Hnh 4.5: Nng lng ti to M nm 2013[3]
9-14
Nhm 9 Biomass
Gim cc kh nh knh
Carbon dioxide (CO2), methane, nito oxide v mt s kh khc c gi l kh nh knh v chng
gp phn lm tng nhit bu kh quyn ca Tri t. Nng CO2 ton cu v cc kh nh
knh ngy cng tng. Cy ci loi b carbon t kh quyn qua qu trnh quang hp, to thnh
sinh khi mi khi chng ln ln. Carbon c lu tr trong sinh khi. Khi sinh khi c t
chy, tr n vo khng kh di dng CO2. Chu k ny lm cho nng lng biomass trnh c
vic tng lng CO2 trong kh quyn.
Ngc li, qu trnh t chy kh t nhin, than, du b sung thm CO2 vo kh quyn m khng
c bt k chu trnh cn bng no loi b n. S dng nhin liu biomass thay v nhin liu ha
thch c th lm gim nguy c ca bin i kh hu bt li t pht thi kh nh knh.
Bo v ngun nc sch
Vic ny n t vic s dng cc nhin liu c th trc tip gy nhim ngun nc a vo
qu trnh to ra nhin liu biomass. Phn gia sc to ra ti tri chn nui v sn xut sa t ra
mt nguy c b mt v nc ngm b nhim t dng chy. Vi sinh vt nh salmonella, brucella
v coliforms trong phn c th truyn bnh cho ngi v ng vt. Phn hy ym kh hy dit
hu ht cc vi sinh vt. Qu trnh sn xut cht lng n nh mi trng v d lng cht x.
Gi cht thi ca bi rc
S dng cht thi t g ca th lm nhin liu s gim khi lng cht thi b chn vi trong
cc bi chn lp. D lng tro cn li sau khi t g cht thi t hn 1 phn tram khi lng cc
cht thi g tiu th. Tro khng b nhim c th dng lm phn bn hoc iu chnh chua
ca t.
Khi thi t cc m chy rng hoc t nng nh hng xu n cht lng khng kh. oi b
sinh khi t cc khu vc rng ni d tha g cht tch ly lm gim nguy c chy rng. So
vi khi thi ra t cc v chy rng, kh thi ra t vic s dng nhin liu g cho nng lng l t
c hi. Ni hi t cng nghip vi thit b kim sot nhim ti ch t chy hiu qu hn v
sch hn t trong khng gian m.
Bo v rng
i vi nhng khu vc rng pht trin qu mc, sinh khi d tha c th c cung cp t
nhng khu vc rng mc um tm l mt ngun ti nguyn nng lng ti to ln. Hot ng ta
tha c k hoch c th bo tn mi trng sng hoang d v gim thiu xi mn t s dng
sinh khi rng c th c thc hin mt cch bn vng.
9.5.2
Tiu cc
Nhm 9 Biomass
9-15
9-16
Nhm 9 Biomass
Nhm 9 Biomass
9-17
9-18
Nhm 9 Biomass
Ph lc: Hi v tr li
Hi: (Nhm 7) Biomass c nng sut cao, iu kin d pht trin. Ti sao Vit Nam khng ph
bin? Bn c ni l do iu kin Vit Nam khng ph hp, mnh ngh Vit nam l nc nng
nghip? Bn c gii thch g thm khng?
Tr li: iu kin c bn sn xut nng lng biomass Vit Nam l c, nhng kh khn
y l vic xy dng cc m hnh bn vng, v iu ny da mt phn vo thc ca ngi s
dng nng lng biomass. Nh mnh trnh by, vi thc s dng ng n, nng lng
biomass mi thc s pht huy th mnh ca n, Vit Nam ch mi c th ng dng vi cc m
hnh nh l, cn nu pht trin trn quy m ln th cn nng cao thc ngi s dng hn na.
Hi: (Nhm 7) Nng lng ti to th thn thin vi thin nhin. Vy s dng biomass nh trong
video phi cht ph rng th c hp l khng? Rng t trng th t vy lm sao tng nng sut ca
biomass.
Tr li: Vic cht rng trong video sn xut biomass l hon ton hp l, bi v iu
c tnh ton v sp xp c k hoch ch khng phi cht mt cch v ti v. Rng t trng s
p ng c nhu cu nht nh biomass, bi v ngoi rng biomass cn c rt nhiu ngun
ly nguyn liu.
Hi: (Nhm 6) V sao dng biomass sn xut ethanol, mc ch sn xut ethanol c lin quan
g n vic sn xut ra in nng?
Tr li: Vic sn xut ethanol m mnh trnh by nm trong phn cc sn phm khc ca
biomass, n b sung thm kin thc l tim nng ca biomass khng ch dng li vic sn xut
in nng.
Hi: (Nhm 6) Biomass s dng g t vic khai thc rng, thi kh thi ra mi trng, vy nh
hng ca nhng vic c tc ng ln n mi trng hay khng? Da trn tiu ch g
nh gi biomass l mt nng lng xanh?
Tr li: Nh mnh trnh by th vic thi kh thi ra mi trng ca vic t nhin liu
biomass to thnh mt chu trnh khp kn, v chu trnh khp kn ny gim i lng kh thi rt
nhiu so vi vic t nhin liu ha thch. Da trn s so snh gia biomass v nhin liu ha
thch nh gi rng biomass c th thay th hon ton than hoc kh t.
Hi: (Nhm 2) Chu trnh Biomass nh bn trnh by c phi l hon ton khp kn khng?
Tr li: Chu trnh mnh trnh by l khp kn, nhng khng phi 100%, vn c nhng lng nh
kh thi thot ra, nhng t hn nhiu so vi nhin liu ha thch.
Hi: (Nhm 2) Ngun nhin liu cho biomass l thc vt, liu n c p ng cho nhu cu
hin nay khng?
Tr li: Ngun nhin liu cho biomass rt a dng, n t nhiu ngun ca thc vt, thm ch c
ng vt, cho nn n c th p ng cho tng lai t 20-30 nm ca nng lng biomass.
Nhm 9 Biomass
9-19
9-20
Nhm 9 Biomass
61104161
2. Nguyn Vn Dng
51100674
3. Hunh Hu Trng
51103837
II
Bng thut ng
Cc t vit tt
EIA
IEA
WEC
Cc k hiu
SWL
h
C
L
A
H
Edensity
water
g
Pwave=front
10-1
Nng lng i dng l khi nim dng ch cc ngun nng lng t sng bin, thy triu,
mui bin, s chnh lch nhit i dng.
Trong phm vi ca bi tiu lun, nhm ch tp trung vo tm hiu hai ngun nng lng i
dng chnh l nng lng t sng bin v nng lng thy triu.
10.1.2
Nhu cu s dng nng lng ca th gii ngy cng tng. Tuy nhin ngun nng lng truyn
thng - nng lng ha thch ang dn cn kit. Theo thng k ca EIA (Energy Information
Administration), n nm 2013, tr lng du trn th gii cn khong 1646 t thng, s dng
c trong vng 50 nm; tr lng kh t nhin l 6846 nghn t feet khi, s dng trong vng
hn 100 nm; tr lng than l 978 triu tn, s dng trong vng 100 nm [1, 2]. Ngun cung
khng n nh, gi du liu tc tng, iu t ra nhu cu cp bch, cn phi tm kim ngun
nng lng mi nhm m bo an ninh nng lng.
ng thi, th gii ang phi i mt vi nhng nh hng to ln v trc tip ca nhim mi
trng v bin i kh hu, m vic khai thc v s dng cc ngun nng lng truyn thng l
mt trong nhng nguyn nhn trc tip gy ra. Chnh v th, vic u t nghin cu, s dng cc
ngun nng lng xanh, nng lng ti to, trong c nng lng i dng ngy cng c
ch trng.
Theo c tnh ca C quan nng lng th gii IEA (International Energy Agency) nm 2007,
tim nng nng lng i dng khong 4 n 18 triu ToE [1, 2].
Bng 1: Mt s ngun nng lng i dng [3]
Loi nng lng
Nng lng dng hi lu
Nng lng thm thu
Nng lng nhit i dng
Nng lng thy triu
Nng lng sng bin
Tim nng
(GW)
5000
20
1000
90
1000 9000
2000
10000
800
8000 - 80000
Khai thc ngun nng lng to ln t i dng sn xut in l mt gii php cho vn an
ninh nng lng hin nay ca th gii.
10-2
10.1.3
10-3
10-4
Li ch v tn ti
f) Li ch
Ngun nng lng v tn: nng lng i dng chuyn ha cc ngun nng lng nh c
nng, nhit nng... t i dng thnh in nng. Ngun nng lng ny gn nh l v tn.
Theo c tnh ca Hip hi nng lng th gii IEA, tim nng ca nng lng i dng
vo c hn 14.000 GW.
Ngun nng lng xanh: nng lng i dng khng thi ra kh nh knh, khng lm
nhim mi trng.
n nh: hot ng ca i dng (dng hi lu, thy triu...) l lin tc v tng i n
nh. Khng ging nh nng lng mt tri (ph thuc vo ngy nng, ngy ma, ban
ngy, ban m) v nng lng gi (ngy c gi v ngy khng gi), nng lng i dng
c th hot ng 24/24 v n nh quanh nm.
Chi ph vn hnh thp: Nng lng i dng ch tn chi ph lp t ban u. Trong khi
vn hnh, loi nng lng ny khng tn chi ph nhin liu nh than , du m... Chi ph
vn hnh duy nht ca nng lng i dng l bo tr, thay th cc thit b b n mn.
Linh ng trong quy m: Cc nh my nng lng i dng c th iu chnh quy m d
dng bng cch thm vo hay loi b i mt vi t my. iu ny rt c li cho vic m
rng quy m nh my v sau.
10-5
Khng ph hy cc h sinh thi trn t lin: nhit in, nng lng gi, nng lng mt
tri, c bit l thy in, cn mt din tch t ln xy dng nh my. Vic xy dng
cc nh my ny c th ph hy cnh quan, h sinh thi ni y. Cc nh my nng lng
i dng c t ngoi i dng, do khng nh hng n t lin.
g) Tn ti
Gi thnh vn cn cao: chi ph nghin cu, u t cho nng lng i dng hin nay vn
cn cao, khng c tnh cnh tranh v kinh t so vi cc ngun nng lng truyn thng.
y chnh l mt trong nhng l do quan trng khin nng lng i dng vn cha c
ng dng rng ri.
nh hng n h sinh thi bin: nhng ni t cc nh my nng lng i dng, h
sinh thi s b ph hy, bao gm mi trng sng, cc loi sinh vt bin. ng thi cc nh
my ny s lm mt m quan bin.
Ch c th khai thc c mt s vng bin nht nh: khng phi ni no c bin cng
c th xy dng cc nh my nng lng i dng. Ngun nng lng ny ch c th
c khai thc khi vng bin y t mt s iu kin nht nh nh mc chnh lch
thy triu, mc chnh lch nhit gia b mt v lng i dng, di sng... c bit,
nng lng i dng khng th c p dng nhng vng bin c kh hu khc nghit,
bin thng xuyn bin ng mnh nh vng thng xy ra bo....
Cng ngh khai thc nng lng i dng vn cha pht trin: s gii hn v mt cng
ngh vn ang l ro cn tip cn nng lng i dng. Vic lp t, khai thc ngun
nng lng ny vn cn gp nhiu hn ch.
10.2 Gii thiu mt s m hnh nh my nng lng i dng
10.2.1
Bnh thng, s chnh lch mc nc gia triu dng v triu h khong 0,5m. Tuy nhin, mt
s vng b bin vi vnh hp c s chnh lch rt ln gia hai mc nc triu. V d nh, vnh
Fundy Nova Scota (ng Nam Canada), c mc triu ln nht th gii, chnh lch c th
ln n 16m. Bng cch xy p bc ngang qua vnh, ta c th iu khin c ngun nng
lng ny to ra in nng. Nh my in thy triu ln nht trn th gii hin nay l p
thy triu Sihwa Hn Quc, vi chi ph xy dng gn 300 triu USD. Nh my ny bt u i
vo hot ng t nm 2011, vi cng sut ti a c th ln n 254 MW.
Mt lng cho thy triu (tidal basin) l mt h cha y khi thy triu ln v cn khi thy triu
xung. Khi nc qua cc ca m ca p, n chy trc tip vo cc cnh turbine nc v pht ra
in (h thng in thu triu to in nng t thy triu ln). Ti nh im thy triu, ca ng
v nc c gi li trong basin. Thy triu h dn, ca m ra v nc li chy qua cc turbine
tr v i dng, quay turbine v pht in (h thng thu triu xung).
10-6
10-7
Sau khong 4-5 gi, lc ny mc nc trong lng cho tng ln, chnh lch mc nc bn ngoi
v trong lng cho thp, lu lng dng chy theo hng p 2 - p dc - p 4 gim. Lc ny,
ca p dc ng, 4 ca p ngang 1, 2, 3, 4 cng m, dng thy triu chy qua cc p ny lm
quay turbine my pht.
10-8
10-9
10-10
10-11
Lwavelength [m]
A wave amplitude [m]
H wave height [m]
10-12
[J]
8
2
(1)
Cng sut mt sng: y l i lng c trng cho nng lng ca sng bin, c tnh bng
tch ca vn tc sng bin v nng lng qua mt ct ng sng:
Pwavefront c.Edensity
[W / m]
16
4
(2)
c : vn tc sng [s]
: tc c gc ca dao ng sng [rad/s]
Cng sut trn ch l cng sut ca sng bin. Cng sut ca nh my pht in cn ph thuc
vo hiu sut ca qu trnh chuyn ha ng nng thnh in nng.
V d: Cho sng bin c bin l 35cm, chu k 1s, ng knh ca piston l 29cm. Tnh ton
ng nng ti a c th thu c piston, bit khi lng ring ca nc bin l 1025kg/m3.
Gii:
= 1025kg/m3
L = 29cm
A = 0.35m
w = 2
Cng sut mt sng:
Pwavefront
water gA 2 1025x9.81x0.35
481W / m
4
4x2
Vit Nam c nh gi l quc gia c nhiu tim nng pht trin cc ngun nng lng t
bin. Nhu cu in Vit Nam gia tng khong 20% nm, trong khi gi du, than, kh t
tng cao v ch yu s phi nhp khu nn s gy kh khn cho an ninh nng lng quc gia.
Vic b sung, a dng ha ngun nng lng t bin l cn thit phc v pht trin bn vng.
Chin lc bin Vit Nam n nm 2020 coi bin c v tr quan trng trong pht trin kinh t.
Hi ng Khoa hc ngnh bin v Cng ngh bin nc ta ang trin khai xy dng d n iu
tra c bn nh gi ngun nng lng bin. Nc ta c b bin di vi hng ngn o ln nh
nn c th ni ngun nng lng t sng bin rt ln, c bit min Trung v cc hi o.
Theo PGS.TSKH Nguyn Tc An, nguyn vin trng vin Hi dng hc Nha Trang: nu
10-13
sng c cao 1m, trn di khong 1,8km b bin, th c th to ra mt ngun nng lng
bng 35.000 m lc; khi sng cao 3m th c th to ra p lc khong 29 tn/m2 mt bin[11].
Cc chuyn gia tnh ton, vi iu kin sng, gi, a l nh Vit Nam th nng lng to ra
t sng bin c xp vo loi ln trn th gii.
10.4.2
Thng 12/2009, ti H Ni, Hi tho khoa hc ton quc v iu tra, kho st tim nng nng
lng bin Vit Nam c t chc. C nhiu bo co cp n tt c cc dng nng lng
bin nhm iu tra, kho st xy dng nhng n xy dng nh my pht in ti ch, cho
vng bin, hi o. Vit Nam c c nghn hn o kh c th ko in li n c.
Mt vi nh gi cho thy c hai vng c th p dng c in thy triu l Qung Ninh v Tr
Vinh.
Tuy nhin, hin ti vn cha c d n nng lng i dng no c u t Vit Nam,
nguyn nhn s c trnh by phn tip theo.
10.4.3
Nguyn nhn nng lng i dng cha c pht trin Vit Nam
10-14
10-15
Ph lc: Hi v tr li
Hi: (Nhm 3 Nguyn Nht Nam) So snh kh nng p dng nng lng i dng so vi cc
loi nng lng ti to khc Vit Nam?
Tr li: Nhn chung, nng lng i dng kh c kh nng p dng ti Vit Nam hn cc loi
nng lng ti to khc v chi ph tn km, ngun nhn lc nghin cu v loi nng lng ny
cha nhiu v kh nng khai thc vn cn km. Vit Nam hin nay, cc ngun nng lng ti
to ang c khai thc gm:
Thy in: c tnh kh thi v kinh t cao, tng cng sut c th t trn 4.000MW, c th
c p dng rng ri nhiu khu vc nh vng ni pha Bc, Nam Trung B v Ty
Nguyn.
Nng lng gi: c nh gi l c tim nng rt cao, tng cng sut c th ln ti
100.000MW, tuy nhin vn cha c ng dng rng ri. Nng lng gi tp trung nhiu
duyn hi min Trung, min Nam v trn cc o.
Nng lng mt tri: Vit Nam c tim nng ln v nng lng mt tri vi tng s gi
nng t n 2.000-2500 gi/nm. Ngun nng lng ny ch yu ang c khai thc
dng nhit nng, un nng nc cho cc h gia nh.
Nng lng a nhit: tng cng sut c th khai thc c c tnh 200-340MW, tp
trung ch yu min Trung, tuy nhin loi nng lng ny vn cha c tp trung
nghin cu v khai thc.
Nng lng i dng: ngun nng lng ny cha c tp trung nghin cu Vit
Nam, vn cha c nh gi c th tim nng v cha c d n khai thc no.
Hi: (Nhm 1) Nu d on ca nhm v kh nng pht trin nng lng i dng Vit
Nam.
Tr li: nh trnh by trn, nng lng i dng kh c kh nng p dng ti Vit Nam.
Hin ti nng lng thy in v nng lng mt tri ang c khai thc rng ri, theo kin
ca nhm, nng lng gi s l ngun nng lng ti to tip theo c tp trung khai thc.
Hi: (Nhm 11) Vit Nam l quc gia bin, vy c nhiu vng bin ph hp xy dng cc
nh my in i dng khng, cc kh khn khi trin khai cc nh my ny Vit Nam bn
cnh vn kinh ph?
Tr li: Vit Nam l mt quc gia bin vi b bin di hn 3.600km, tuy nhin khng phi vng
no cng c th xy dng nh my in i dng c. Mt s ni c iu kin thun khai
thc nng lng i dng nh: nng lng lng thy triu c th c khai thc Bnh
Thun, mt s bi bin t Ba Kim n mi C Mau... nng lng sng c th c khai thc
cc o Trng Sa, Ph Qu, C Lao Chm, Cn C, Hn M...
Bn cnh vn chi ph, vic khai thc nng lng i dng Vit Nam cn gp nhng kh
khn v ngun nhn lc, chnh sch i ng ca nh nc.
Hi: (Nhm 4) Bin php an ton ca nhng nh my in i dng l g? Lm th no
trnh c nhng ri ro n t thin tai nh bo, sng thn?
10-16
(Nhm 2): Nhng vng bin sng cng mnh th nng lng thu c cng nhiu nhng ri ro
li cng cao v ngc li, nhng vng bin sng n nh tuy thu c t nng lng hn nhng
ri ro thp. Nu c k hoch khai thc th nhm bn s chn phng n no? Ti sao?
Tr li: Mt trong nhng u im ca nng lng i dng l i dng hot ng tng i
n nh v c quy lut. Do vy ch nhng vng bin c iu kin thch hp, t xy ra thin tai
mi c xy dng nh my nng lng i dng.
Chi ph xy dng nh my in sng i dng kh tn km, do vy cn tnh ton tht chi tit
mc sng thun li, nhng tc nhn c th gy nh hng trc v bin php an ton, tuy nhin
trong gii hn bi tiu lun, nhm cha tm hiu c cc bin php an ton ca nh my in
i dng. V kin ch quan, nhm s cn i gia li nhun thu li v chi ph ri ro, t
chn ra phng n ti u.
Hi: (Nhm 5) Nh my nng lng thy triu c th kt hp vi cc cng trnh trn bin khc
(v d dn khoan) cung cp in cho cc cng trnh ny ko, nu c th s gim c kinh ph
lp t. Cho kin ca nhm bn v vn ny?
Tr li: Trn thc t, mt s nh my in i dng c xy dng vi mc ch cung cp
in cho cc cng trnh bin. M hinh piston sng bin Wisconsin c ch to dng cung
cp in cho cc my kh tng nh hot ng ngoi i ng trnh by phn 3 ca bi bo
co l mt v d. Tuy nhin c im ca cc nh my ny l cng sut khng ln, do vic c
nn lp t nhng nh my ny hay khng ph thuc vo nhu cu s dng v kh nng s dng
ngun in t t lin truyn ti ra. Nu cng sut nh v kh khn trong vic truyn ti in t
t lin ra th nn lp t my khai thc in i dng.
Hi: (Nhm 8 Trn Vit Tnh) i vi piston sng bin dng trc dc nh nhm trnh by, khi
thy triu dng qu cao lm piston b kt pha trn, khi sng bin c th lm piston i xung
nhng khng to lung kh lm quay turbine, lc ny cn lm th no nh my c th tip
tc hot ng?
Tr li: Thy triu hot ng c quy lut, do trong qu trnh xy dng ngi ta phi tnh ton
trc khng xy ra s c ny. Tuy nhin nu c xy ra s c ngoi mun th lc phi c
con ngi can thip sa cha.
Hi: (Nhm 7) Sng bin hnh thnh t gi, nhng vng c sng bin th s c gi, vy ti sao
li khng khai thc nng lng gi m li khai thc nng lng sng bin?
Tr li: Nhm vn cha tm hiu c vn ny c cu tr li chnh xc, tuy nhin gi phi
t mt s iu kin th mi c th khai thc nng lng gi c, ng thi mt nng lng
ca sng bin cao hn ca gi, c th y chnh l nguyn nhn.
Cm n cc bn t cu hi hon thin ni dung bi tiu lun ca nhm.
51102429
2. o L Hong
41101208
3. Bi Tun Anh
21100046
11-1
11 Lu tr nng lng
11 Lu tr nng lng
11.1 Tng quan v lu tr nng lng
11.1.1 Lu tr nng lng l g?
11-2
11 Lu tr nng lng
11 Lu tr nng lng
11-3
11-4
11 Lu tr nng lng
11-
11 Lu tr nng lng
11-
11 Lu tr nng lng
Nc c a vo h thng runner theo hng xuyn tm v thot ra theo hng song song vi
trc ca runner.
11-
11 Lu tr nng lng
11-
11 Lu tr nng lng
Khi lng in nng cn s dng nhiu, guide vans c m rng ra, lng nc c a vo
runner nhiu hn gip runner quay nhanh hn, to c nhiu ng nng chuyn ha thnh in
nng.
Kaplan turbine
Kaplan turbine c th hot ng ngay c khi b cha nng nhng lu lng dng chy phi kh
cao. Kaplan turbine hot ng tt khi b cha trn cao hn b cha di t 2-25 m v lu lng
dng chy vo khong 70-800 m3/s.
Kaplan tpurbin c kch thc ln v l turbine c kch thc ln nht trong cc loi turbine c s
dng trong h thng pumped hydro.
11-
11 Lu tr nng lng
11-
11 Lu tr nng lng
11-
11 Lu tr nng lng
11-
11 Lu tr nng lng
11 Lu tr nng lng
11-
11-4
11 Lu tr nng lng
11-
11 Lu tr nng lng
11-
11 Lu tr nng lng
Khi vo gi thp im, in nng c s dng vn hnh thit b nn kh iu khin bng in.
Khng kh xung quanh c a vo y nn n p sut khang 70 bar v c lm nng ln n
nhit 600 C.
11 Lu tr nng lng
11-
11-
11 Lu tr nng lng
11 Lu tr nng lng
11-
11-
11 Lu tr nng lng
11 Lu tr nng lng
11-
11-
11 Lu tr nng lng
11 Lu tr nng lng
11-
Khi ng dng trong cc trm pht in th pin nhin liu cn tui th ti thiu 4000h. Mt ngng
khng d g vt qua vi cng ngh hin nay.
e) Phn loi:
C nhiu loi t bo nhin liu:
AFC
PEMFC (Proton Exchange Membrane Fuel Cell t bo nhin liu trao i ht nhn qua mng
lc).
PAFC
MCFC
SOFC
DMFC
f) ng dng:
Cc loi t bo nhin liu trn c ng dng trong:
Ch to ng c t: PEMFC, SOFC v APU.
t ph trong lnh vc thit b di ng: DMFC.
Ngnh hng khng v tr: AFC.
e) Nh my in kh Hydro:
Tp on nng lng Enel ca Italy khnh thnh nh my sn xut in bng kh hydro u tin
trn th gii ti khu vc Fusina, pha ng Bc Venice.
Hot ng vi cng sut 16MW v sn lng in 60 kWh/nm.
Nh my s cung cp in cho khong 20.000 h gia nh v hn ch c lng kh thi CO2
mc 17.000 tn.
11-4
11 Lu tr nng lng
11.3.2.2 c quy:
Lch s pht trin:
Nm 1859, Pin sc xut hin t khi nh vt l Php Gaston Plante pht minh ra pin ch - axit, pin
Plante l mt tin thn ca c quy trn xe hi ngy nay.
b) Cu to:
Anode: Ch kim loi Pb
Cathode: Ch (IV) oxit (PbO2)
Dung dch in phn: Axit sunfuric (H2SO4)
11-
11 Lu tr nng lng
Qu trnh phng in din ra nu nh gia hai cc c quy c mt thit b tiu th in, khi ny xy
ra phn ng ha hc sau:
Ti cc dng:
Ti cc m:
Phn ng ton bnh l:
Qu trnh phng in kt thc khi m PbO2 cc dng v Pb cc m hon ton chuyn thnh
PbSO4.
Qu trnh np in cho c quy, do tc dng ca dng in np m bn trong c quy s c phn ng
ngc li so vi chiu phn ng trn, phn ng chung gp li trong ton bnh s l:
2PbSO4 + 2H2O Pb+PbO2+2H2SO4.
Kt thc qu trnh np th c quy tr li trng thi ban u: Cc dng gm: PbO2, cc m l Pb.
d) u, nhc im:
u im: c kh nng tch tr c v chu dng xung ln.
Nhc im: vn hnh phc tp,ha cht c hi,gi thnh cao.
e) ng dng trong cc nh my in, trm bin p:
ng chc nng v cng quan trng duy tr ngun 1 chiu cho cc nh my in v trm bin p.
m bo cung cp dng DC cho cc ph ti quan trng v yu cu c tin cy v in rt cao
nh:
Kch t my pht in, cc ng c mt chiu.
Bo v r le t ng.
iu khin t xa, m bo cc ph ti ny hot ng bnh thng.
Sn xut in t kh CO2:
11-
11 Lu tr nng lng
Mc ch:
Tn dng v gim bt c ngun kh thi CO2 khng l t nh my,x nghip c bit l cc
nh my nhit in.
Nguyn l hot ng:
Cc nh my nhit in hin nay hot ng theo nguyn tc: bm nc qua nhng vin nng
di lng t chng hp th nhit ri dn chng vo b cha.T y, hi nc c a vo cc
ng dn ti v lm quay turbine ca my pht in.
Phng php s dng kh CO2 thay cho H2O gip lng in u ra tng 50% l do:
Mc d CO2 khng hp thu c nhiu nhit lng nh nc, song loi kh ny i qua
nng, ng dn v nhng ni khc trong my pht in vi tc nhanh hn nhiu. iu ny
lm cho cng sut ca my pht in tng ln.
Kh CO2 l thot lun long hn (do nng hn) kh CO2 l vo. S khc bit v mc
long s dn ti chnh lch p sut, khin cho CO2 di chuyn d dng hn nn nng lng b
ra bm n s gim i.
Nh my in kh u tin ang c a vo s dng ti Venice,Italia.
11 Lu tr nng lng
11-
Hnh 11-3.3 Biu phn loi phng php lu tr nng lng nhit
11.3.3.1 Sensible heat energy storage
11-
11 Lu tr nng lng
Sensible heat storage l lng nhit lu tr c trong vt cht m khng lm thay i pha ca vt
cht . Ly v d qu trnh un nc. Khi nc ang trng thi rn (nc ) ta tng dn nhit
, khi nhit vt qua im chuyn pha rn lng (melting point) th nc s tan chy thnh
nc. Ta gi nhit lu tr c pha rn trc khi xy ra qu trnh chuyn pha rn-lng l sensible heat. Nhit c lu tr theo phng php ny ph thuc vo kh nng lu tr nhit ca vt
liu. Thng thng vt liu c s dng l nc.
tnh ton lng nhit c lu tr trong vt liu, ta c cng thc sau:
Lng nhit lu tr (kJ/m3) = Nhit (oC) x Nhit dung ring (kJ/kgoC) x Khi lng ring
(kg/m3)
= .cp.
11 Lu tr nng lng
11-
Hnh 11-3.3.1b S hot ng nh my in ht nhn c s dng phng php Pressurized water storage
[power plant engineering, PK Nag]
11-
11 Lu tr nng lng
C ba loi acquy chnh c th c s dng trong phng php ny nh sau: Variable pressure
accumulator, expansion accumulator v displacement accumulator.
a. Variable pressure accumulator:
Hnh 11-3.3.1d S Acquy hi variable pressure accumulator [power plant engineering, PK Nag]
Acquy ny cn c gi l acquy Ruths. ch np, khi hi nc c sc y, hi c trn
vi nc bn trong acquy to thnh nc nng bo ha, nhit c lu tr trong nc. Khi x,
hi nc bn trong thot ra lm p sut trong acquy gim nc nng bo ha ha hi v thot ra
ngoi, i n turbine, lm quay turbine to ra in.
11 Lu tr nng lng
11-3
b. Expansion accumulator
11-
11 Lu tr nng lng
Tng t nh hai b acquy k trn, bn trong Displacement accumulator, bn trong b acquy lun
cha y nc. Khi acquy c sc y hi, hi s trn nc bn trong acquy v lu tr nhit to
thnh nc nng bo ha cho n khi trong bnh cha y nc nng. Khi ch x, nc nng
s c rt ra ngoi t phn u ca acquy, sau i qua b ha hi v dn n tuebine lm quay
my pht in. Phn hi nc d tha s qua b ngng t, to thnh nc v np tr li vo acquy
cng vi ng np nc lnh.
ng dng lu tr nhit ny c thit k v tnh ton trn l thuyt nhng t c s dng trong
nh my in do tn km v lng nhit lu tr thp.
3.3.2 Latent heat energy storage
11 Lu tr nng lng
11-3
Nng lng lu tr c theo phng php ny c th c tnh ton theo cng thc sau:
11-4
11 Lu tr nng lng
Hnh 11-3.3.2c th so snh nng lng lu tr c bng phng php latent heat ener gy storage s dng cht TH29 so vi phng php sensible heat energy storage dung nc v b tng
[www.pcpaustralia.com.au]
th trn cho thy rng trong khong nhit t 26 32oC th 1 lt nc c th lu tr c
lng nng lng vo khong 25kJ, 1 lt hn hp b tng c th lu tr c 12kJ trong khi , 1
lt TH29 ang thay i t pha rn sang pha lng c th lu tr c 300kJ nhit lng.
V ng dng, phng php latent heat energy storage c ng dng nhiu trong cc ngnh nhit
lnh nh iu ha khng kh, kim sot nhit , kho lnh,vic p dng phng php ny trong
cc h thng nhit lnh hin nay gip tit kim ng k lng in nng tiu th.
Mt ng dng dung phng php latent heat energy storage hin nay l h thng iu ha khng
kh Ice Bear ca cng ty Ice Energy. H thng ny lu tr nng lng vo ban m, khi lng in
nng tiu th t v pht nng lng vo ban ngy duy tr hot ng ca h thng iu ha, va
tit kim in, tit kim tin bc ng thi c tnh hiu qu cao.
Hnh 11-3.3.2d H thng iu ha khng kh Ice Bear ca cng ty Ice Energy, Hoa K
[www.ice-energy.com]
11 Lu tr nng lng
11-3
11 Lu tr nng lng
11-36
11.4 Bi tp
11.4.1 Bi tp
1. Cho h thng CAES, lu lng kh trung bnh i vo trong cavern ca 64000 m3 l
8300m3/h. Khng kh i vo my nn 1 bar, 20oC v i ra 100bar, c hiu sut nn
l 70%. Hiu sut ca turbine l 60% v kh c lu tr trong cavern ti 100 bar,
20oC. Tnh :
a. Nhit kh nn
b. Thi gian lu tr
c. Tng nng lng lu tr (MWh)
d. Tng nng lng cung cp bi turbine.
Cho :
, cp = 1.005kJ/kg, R = 0.287 kJ/kgK
Gii
(
/XWUQQJOQJ
11-
11.5 Kt lun
7URQJNKX{QNKJLLKQEjLWLXOXQFKDUDQKQJQKQJKDNKiLQLPFEQYOXWU
QQJOQJ%jLWLXOXQQj\FyWKFzQQKLXWKLXVyWQKQJK\YQJFyWKJL~SSKQQjRFKR
FiFVLQKYLrQQyLFKXQJYjVLQKYLrQQJKjQKQQJOQJQyLULrQJFyPWWOLXWWYjEtFK
WKDPNKR
Ngun tham kho:
>@ 3RZHUSODQWHQJLQHHULQJ3.1DJ
>@KWWSVZZZ\RXWXEHFRPZDWFK"Y ';.;V]3[Z
>@KWWSVZZZ\RXWXEHFRPZDWFK"Y N%/2.(=.8
>@KWWSVZZZ\RXWXEHFRPZDWFK"Y %&L)H\N5]R
>@KWWSVZZZ\RXWXEHFRPZDWFK"Y S87JSQ'8
>@KWWSVZZZ\RXWXEHFRPZDWFK"Y UIPHTZ64$
>@KWWSVZZZ\RXWXEHFRPZDWFK"Y G*G3,&$0
>@ZZZ\RXWXEHFRPZDWFK"Y *$M=(%S7R
>@ZZZ\RXWXEHFRPZDWFK"Y E:%4Q[9FZ0
>@KWWSVZZZ\RXWXEHFRPZDWFK"Y X,O.WIS/4
>@KWWSYLZLNLSHGLDRUJZLNL7(%$%)BE&$RBQKL&$$QBOL(%%X
>@KWWSGRFHGXYQWDLOLHXQJXRQGLHQPRWFKLHXWURQJQKDPD\GLHQYDWUDPELHQDS
>@KWWSDFTX\KRDQJDQKFRPGHWDLOQHZV3KDQ/RDL9D1JX\HQ/\+RDW'RQJ&XD$F
4X\KWPO
>@KWWSYQH[SUHVVQHWWLQWXFNKRDKRFVDQ[XDWGLHQWXNKLFRKWPO
>@KWWSZZZFOHDQWHNWYFRPFRPSDQLHVVKRZFDVHBGHWDLOSKS"NH\ LWHP1XPEHU
>@KWWSZZZLFHHQHUJ\FRPWHFKQRORJ\LFHEHDUHQHUJ\VWRUDJHV\VWHP
>@ KWWSYQH[SUHVVQHWWLQWXFQDQJOXRQJ[DQKFKRFXRFVRQJWLFKWUXQDQJOXRQJWXKHWKRQJ
GLHXKRDNKRQJNKLKWPO
>@KWWSZZZSFSDXVWUDOLDFRPDXFKDUVJUDSKKWPO
>@KWWSZZZFOLPDWHWHFKZLNLRUJWHFKQRORJ\MLTZHESFP
>@KWWSZZZGEKLFRNUHQJEXVLQHVVEXVLQHVVBKWP
>@KWWSZZZVOLGHVKDUHQHWVXVWHQHUJ\FRPSDFWWKHUPDOHQHUJ\VWRUDJHSUHVHQWDWLRQ
11-3
11 Lu tr nng lng
Ph lc: Hi v tr li
Hi: (Nhm 1) Lm sao xy dng b ch c su ln nh vy?
Tr li: y l mt nhc im ln ca phng php pumped hydro. Nh mnh gii thiu, y
l phng php i hi v iu kin a hnh (t rng, c b cha di, c b cha trn cao
hn b cha di t nht l 2m) v kinh ph u t cho phng php ny l h cao th mi c th
xy dng b cha nh vy.
Hi: (Nhm 2) Lm sao a lng in d tha lu tr?
Tr li: Nh my in s c h thng kim sot nhu cu dng in, nu i65n pht ra ln hn in
cn thit s dng th phn in khng s dng s c a vo h thng lu tr.
Hi: (Nhm 3) Ti sao cc loi pin, c quy u c mc in p c nh (vd: pin Lion 3.7V). N c
lin quan g n tnh cht ha hc ca cc cht to nn n hay khng hay ch n gin l mc in
p chun lm vic vi cc thit b?
Tr li: in p ca pin ph thuc vo tnh cht ha hc ca cc cht to nn anode v catode
cng nh cht in phn. Mt b c quy bao gm nhiu lp anode, catode v dung dch in phn
c in p ph hp vi yu cu s dng.
Hi: (Nhm 4) Bnh nh th hiu sut s thp, lm sao nng cao hiu sut bnh ?
Tr li: H thng ny c tn hao quay rt thp do s dng cc vng bi t (magnetc bearing) gip
hn ch ti a s tip xc gia cc b phn ng yn v b phn chuyn ng. Ngoi ra do h
thng c hot ng mi trng gn nh chn khng nn s cn kh ng hc cng c gim
ng k. Nh nhng iu ny gip h thng c th t c hiu sut cao n 80%.
Hi: (Nhm 5) Hiu sut lu tr v s dng nng lng c bng nhau khng? Nu khng l do
u?
Tr li: Hiu sut lu tr v s dng khng bng nhau do tn hao trong qu trnh vn chuyn v
hot ng ca h thng.
Hi: (Nhm 6) Lm sao np hi d tha vo c quy trong phng php thermal energy?
Tr li: Trong h thng s c ng dn hi d tha t turbine vo c quy ch sc. Khi c quy
y v khng sc na, ton b hi d tha s i qua b ngng t, ngng t thnh nc v tr li
qu trnh ca nh my in.
Hi: (Nhm 10) Hin nay to c pin dung lng cao cha (vi chc vn, vi trm vn)?
Tr li: Dung lng ca pin o bng n v mAh ch khng phi n v vn (n v o in p
ca pin).