‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬

‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ و ادﺑﻴﺎت ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ‬

‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻓﻬﺮﺱﺖ‬

‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر م‪ .‬رازی‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻓﺮﻳﺪرﻳﺶ اﻧﮕﻠﺲ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ اﻧﮕﻠﺲ ﺑﻪ ﺧﻮزﻩ ﻣﺰا )ﺑﻤﻨﺎﺱﺒﺖ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺘﺎب ﺑﺰﺑﺎن اﺱﭙﺎﻧﻴﺎﺋﯽ در ﺱﺎل ‪( ١٨٩١‬‬
‫»ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﭘﺎﺱﺦ ﺑﻪ« »ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻓﻘﺮ« ﭘﺮودون‬
‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻳﮏ ﮐﺸﻒ ﻋﻠﻤﯽ‬
‫‪ -١‬اﺧﺘﻼف ﻣﻴﺎن ارزش ﻣﺼﺮف و ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ‬
‫‪ -٢‬ارزش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ و ارزش اﺱﺘﻨﺘﺎﺟﯽ‬
‫‪ -٣‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدن ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻨﺎﺱﺐ ارزش‬
‫اﻝﻒ‪ :‬ﭘﻮل‬
‫ب‪ :‬ﮐﺎر اﺿﺎﻓﯽ‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮏ اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ‬
‫‪ -١‬ﻣﺘﺪ‬
‫ﺗﺬﮐﺮ اول‬
‫ﺗﺬﮐﺮ دوم‬
‫ﺗﺬﮐﺮ ﺱﻮم‬
‫ﺗﺬﮐﺮ ﭼﻬﺎرم‬
‫ﺗﺬﮐﺮ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫ﺗﺬﮐﺮ ﺵﺸﻢ‬
‫ﺗﺬﮐﺮ هﻔﺘﻢ‬

‫‪١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫‪ -٢‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر و ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ‬

‫‪ -٣‬رﻗﺎﺑﺖ و اﻧﺤﺼﺎر‬
‫‪ -٤‬ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ ارﺿﯽ و ﺑﻬﺮﻩ ی ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ‬
‫‪ -٥‬اﻋﺘﺼﺎﺑﺎت و اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﮐﺎرﮔﺮان‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﻪ ﺁﻧﻨﮑﻒ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﻪ ﺵﻮاﻳﺘﺰر‬
‫ﻓﻬﺮﺱﺖ اﺱﺎﻣﯽ‬

‫ﺑﺎزﻧﻮﻳﺲ‪ :‬ﻳﺎﺵﺎر ﺁذری‬

‫ﺁدرس اﻧﺘﺮﻧﺘﯽ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‪http://www.javaan.net/nashr.htm :‬‬
‫ﺁدرس ﭘﺴﺘﯽ‪BM Kargar, London WC١N ٣XX, UK :‬‬
‫اﻳﻤﻞ‪yasharazarri@yahoo.com :‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‪ :‬ﻳﺎﺵﺎر ﺁذری‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺎزﻧﻮﻳﺴﯽ‪١٣٨٤ :‬‬

‫‪٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬

‫»ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ« ﺑﺮای ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ١٨٤٧‬ﺑﺰﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺵﺪ‪ .‬اﺱﺎس‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮﺵﺘﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﮔﺮاﻳﺶ هﺎی رﻓﺮﻣﻴﺴﺘﯽ در ﺟﻨﺒﺶ ﮐﺎرﮔﺮی اﺱﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺛﺮ ﭘﺎﺱﺨﯽ اﺱ ﺖ‬
‫ﺑﻪ » ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻓﻘﺮ« ﭘﺮودون و ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﯽ ﭘﺮ از ﺗﻨﺎﻗﺾ و ﺧﻴﺎل ﭘﺮدازاﻧﻪ ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژواﺋﯽ‬
‫او ﮐﻪ ﻣﯽ ﮐﻮﺵﻴﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﺗﻮﺱﻌﻪ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داری –ﮐﻪ ﺑﺮای او ﻋﻮاﻗﺐ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻨﺪﻩ ای‬
‫دارد‪ -‬ﻣﻘﺎﺑﻠ ﻪ ﮐ ﺮدﻩ و در ﻋ ﻴﻦ ﺡ ﺎل ﺱ ﻌﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺵ ﺎﻝﻮدﻩ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺹﯽ ﺑ ﺮ وﺱ ﺎﻳﻞ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ و ﮐ ﺎر ﻣ ﺰدی را ﺡﻔ ﻆ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﮐ ﺎرل ﻣ ﺎرﮐﺲ در اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﻮﺵ ﺘﻪ ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﻧﻘﺸ ﻪ ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای از ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺮدن »ﺟﻨﺒ ﻪ ه ﺎی ﺑ ﺪ«‬
‫ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری در ﭼﻬ ﺎرﭼﻮب ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری‪ ،‬ﻃ ﺮح ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺎﻗ ﺪ هﺮﮔﻮﻧ ﻪ‬
‫ﭘﺎﻳﻪ ﺗﺌﻮرﻳ ﮏ اﺱ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺑ ﺎ اﻳ ﺪﺋﻮﻝﻮژی رﻓﺮﻣﻴﺴ ﺘﯽ –ﮐ ﻪ ﺡ ﺎﻣﻼن ﺁن‬
‫ﺱﻌﯽ دارﻧﺪ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺹﻼﺡﺎﺗﯽ ﺟﺮﺋﯽ‪ ،‬ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ را از ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺑ ﺮای اﻧﻘ ﻼب‬
‫ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ ﺑﺎز دارﻧﺪ‪ -‬ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪.‬‬
‫»ﻓﻘ ﺮ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ« ﻳﮑ ﯽ از ﻣﻬﻤﺘ ﺮﻳﻦ ﺁﺛ ﺎر ﺗﺌﻮرﻳ ﮏ ﺱﻮﺱ ﻴﺎﻝﻴﺰم ﻋﻠﻤ ﯽ اﺱ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﺎ‬
‫اﻧﺘﺸﺎر اﻳﻦ اﺛﺮ ﻓﻠﺴﻔﯽ‪ -‬اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﺑﺮای اوﻝﻴﻦ ﺑﺎر اﺹﻮل ﺗﻌﺎﻝﻴﻢ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻝﻴﺴﺘﯽ ﺧ ﻮد را در‬
‫ﻣ ﻮرد ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﻧﺘﺸ ﺎر ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬ﮐ ﺎرل ﻣ ﺎرﮐﺲ در اﻳ ﻦ اﺛ ﺮ‬
‫ﺑﺮﺧﯽ از اﻳﺪﻩ هﺎی اﺱﺎﺱ ﯽ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﺗﺎﮐﺘﻴ ﮏ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳ ﺎ را ﺗﮑﺎﻣ ﻞ‬
‫ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ در »ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ« ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﯽ اﻳ ﺪﻩ ﺁﻝﻴﺴ ﺘﯽ و ﻣﺘ ﺪهﺎی ﻣﺘ ﺎﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﭘ ﺮودون را‬
‫ﻣﻮرد اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ و ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﻧﻮﻳﻦ ﭘﺮوﻝﺘﺮی را ﺗﺸﺮﻳﺢ ﮐﺮدﻩ و از ﺁن‬
‫ﺑﻪ دﻓﺎع ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪.‬‬

‫‪٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻣ ﺎرﮐﺲ در ﻗﻴ ﺎس ﺑ ﺎ ﺁﺛ ﺎر ﻗﺒﻠ ﯽ اش‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﮐﺘ ﺎب اﺱ ﺘﺪﻻل ﮐﺎﻣ ﻞ ﺗ ﺮ و ﺗﻮﺱ ﻌﻪ‬

‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺗﺮی از روش دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ ﺧﻮد اراﺋﻪ دادﻩ و ﺑﺮﺧﻼف دﻳﺎﻝﮑﺘﻴ ﮏ اﻳ ﺪﻩ ﺁﻝﻴﺴ ﺘﯽ هﮕ ﻞ‬
‫ﮐﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﺡﻘﻴﻘﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺒﻠﻮر »اﻳﺪﻩ ﻣﻄﻠﻖ« ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ اﻳ ﺪﻩ ه ﺎ ﺗﺠﺮﻳ ﺪات و‬
‫ﻣﻘﻮﻻت ﻣﻨﻄﻘ ﯽ را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺑﺎزﺗ ﺎب ﻋﻴﻨ ﯽ روﻧ ﺪ دﻳ ﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ ای ﮐ ﻪ ﻣﺴ ﺘﻘﻞ از ارادﻩ و‬
‫ﺁﮔﺎهﯽ اﻧﺴﺎن هﺎ ﺑﻮدﻩ و در دﻧﻴﺎی واﻗﻌﯽ ﺹﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣ ﺎرﮐﺲ در »ﻓﻘ ﺮ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ« ﺑ ﻪ ﺗﺸ ﺮﻳﺢ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻋﻴﻨ ﯽ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻣ ﺎدی ﭘﺮداﺧﺘ ﻪ و‬
‫ﻣﻔﻬﻮم »ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝﺪﻩ« را ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮدﻩ و ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﻧ ﻪ ﻓﻘ ﻂ اﺑ ﺰار ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫ﺡﺘﯽ ﺧﻮد ﮐﺎرﮔﺮان‪ ،‬ﺟﺰﺋﯽ از ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ .‬او ﻣﺘ ﺬﮐﺮ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‬
‫ﮐ ﻪ »ﺑ ﺰرگ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ‪ ،‬ﺧ ﻮد ﻃﺒﻘ ﻪ اﻧﻘﻼﺑ ﯽ اﺱ ﺖ«‪ .‬ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﺶ‬
‫ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ در ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‪ ،‬اﺵ ﺎرﻩ ﮐ ﺮدﻩ و ارﺗﺒ ﺎط دﻳ ﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ و‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝﺪﻩ و ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴﺪی را ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣ ﯽ ده ﺪ و ﺛﺎﺑ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻀﺎدهﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﻣﺮﺡﻠﻪ ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ و‬
‫ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴﺪی ﺑﻮﺟﻮد ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮔﺮﻳﺰﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮی ﻣﻮﺟ ﺐ ﺗﺸ ﺪﻳﺪ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ‬
‫ﺵﺪﻩ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺵﻴﻮﻩ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻗﺪﻳﻢ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﺵﻴﻮﻩ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺘﺮﻗﯽ ﺗﺮی ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻣﯽ ﮔ ﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﺎرﮐﺲ ﻓﻘﻂ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ ﺑ ﺪون ﻃﺒﻘ ﻪ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺁن »ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺗ ﺪرﻳﺠﯽ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ اﻧﻘﻼب ﺱﻴﺎﺱﯽ ﻧﻴﺴﺖ«‪.‬‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ در »ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ« ﺵ ﺎﻝﻮدﻩ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴ ﺘﯽ را ﭘ ﯽ رﻳ ﺰی ﮐ ﺮدﻩ و‬
‫در ﺁﺛﺎر ﺑﻌﺪی ﺧﻮد ﻳﻌﻨﯽ در ﮐﺘ ﺎب »ﻧﻘ ﺪ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ« و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ در اﺛ ﺮ ﻣﻌ ﺮوﻓﺶ‬
‫»ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ« ﺑ ﻪ ﺗﻔﺼ ﻴﻞ ﺁن ه ﺎ را ﺗﺸ ﺮﻳﺢ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺗﺼ ﻮرات ﻣﺘ ﺎﻓﻴﺰﻳﮑﯽ اﻗﺘﺼ ﺎدداﻧﺎن‬
‫ﺑﻮرژوا‪ ،‬ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﺑﺪی و ﺧﻠﻞ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮدن ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻗﺘﺼﺎدی را از دﻳﺪﻩ دﻳﺎﻝﮑﺘﻴ ﮏ ﻣ ﺎدی‬
‫ﺗﺠﺰﻳ ﻪ و ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺧﺼ ﻠﺖ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﻧﺎﭘﺎﻳ ﺪار و ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴ ﺘﯽ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﻗﺘﺼ ﺎدی‬
‫ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داری را اﻓﺸﺎء ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ ﺵﺮاﻳﻂ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داری را از دﻳﺪﮔﺎﻩ ﻧﻮﻳﻦ و ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺮرﺱﯽ ﮐﺮدﻩ‬
‫و ﻧﻘ ﺶ ﺹ ﻨﻌﺖ ﺑ ﺰرگ را در ﺗﻮﺱ ﻌﻪ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری ﺗﺸ ﺮﻳﺢ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬او ﺟﻨﺒ ﻪ ه ﺎی‬

‫‪٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داری ﻳﻌﻨﯽ رﻗﺎﺑﺖ و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐ ﺎر ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری را ﺗﺠﺰﻳ ﻪ و ﺗﺤﻠﻴ ﻞ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ و ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺮﮐﺰ اﺑﺰار ﺗﻮﻝﻴﺪ و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ارﮐﺎﻧﻴﮏ ﺑﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ و هﺮ ﻧﻮع اﺧﺘﺮاع ﺟﺪﻳﺪی در زﻣﻴﻨ ﻪ ﺗﮑﻨﻴ ﮏ‪ ،‬ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر و ﺗﺨﺼﺼ ﯽ‬
‫ﺵ ﺪن ﺗﻮﻝﻴ ﺪ را ﺗﺸ ﺪﻳﺪ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺗﺄﮐﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر‬
‫اﺟﺘﻨ ﺎب ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮی ﻣﻮﺟ ﺐ ه ﺮج و ﻣ ﺮج در ﺗﻮﻝﻴ ﺪ و ﻓﻘ ﺮ ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬او ﺧﺼ ﻠﺖ‬
‫اﺱ ﺘﺜﻤﺎری ﺱﻴﺴ ﺘﻢ ﮐ ﺎرﻣﺰدی را اﻓﺸ ﺎء ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﻗ ﺎﻧﻮن ﻋ ﺎم اﻧﺒﺎﺵ ﺖ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ را‬
‫ﻓﺮﻣ ﻮل ﺑﻨ ﺪی ﮐ ﺮدﻩ و ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ در ﺱﻴﺴ ﺘﻢ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری »ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻧﺴ ﺒﺖ ﮐ ﻪ ﺛ ﺮوت‬
‫ﺱﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ ،‬ﻓﻘﺮ ﻧﻴﺰ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺵﻮد‪«.‬‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ‪ ،‬در »ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ« ﺵﺎﻝﻮدﻩ ﺁﻣﻮزش ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴ ﺘﯽ در ﻣ ﻮرد ارزش‪ ،‬ﭘ ﻮل‪ ،‬ﻣ ﺰد‬
‫ﮐ ﺎر‪ ،‬ﺱ ﻮد و ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ را رﻳﺨﺘ ﻪ و در ﻣ ﻮرد ﻣﻠ ﯽ ﮐ ﺮدن زﻣ ﻴﻦ ﮐ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ او در‬
‫ﺵ ﺮاﻳﻂ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻗﺎﻃﻌﺎﻧ ﻪ ﺗ ﺮﻳﻦ اﻗ ﺪاﻣﺎت ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﺗﻠﻘ ﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد‪ ،‬ﻣﻄﺎﻝﺐ ﺑﻨﻴﺎدی ای ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺱﺎزد‪.‬‬
‫ﻣ ﺎرﮐﺲ در »ﻓﻘ ﺮ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ« و در ﭼﻨ ﺪ اﺛ ﺮ دﻳﮕ ﺮ ﺧ ﻮد ﻣﻘ ﺪﻣﺎت ﺗ ﺪوﻳﻦ ﺗﺌ ﻮری ارزش‬
‫اﻓﺰوﻧ ﻪ را ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورد و اﻳ ﻦ ﺗﺌ ﻮری را در اواﺧ ﺮ ﺱ ﺎل ه ﺎی ه ﺰار و هﺸﺘﺼ ﺪ و‬
‫ﭘﻨﺠ ﺎﻩ ﮐﺎﻣ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬در ﺁﺛ ﺎری ﮐ ﻪ او ﻗﺒ ﻞ از اﻳ ﻦ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧﻮﺵ ﺘﻪ اﺱ ﺖ‪ ،‬هﻨ ﻮز از‬
‫اﺹ ﻄﻼﺡﺎت »ارزش ﮐ ﺎر« و »ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐ ﺎر« اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣ ﺎرﮐﺲ در‬
‫ﻧﻮﺵ ﺘﻪ ه ﺎی ﺑﻌ ﺪﻳﺶ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی »ﻓ ﺮوش ﮐ ﺎر« ﻳ ﺎ »ﻓ ﺮوش ﻧﻴ ﺮوی ﮐ ﺎر« از اﺹ ﻄﻼﺡﺎت‬
‫»ارزش ﻧﻴﺮوی ﮐﺎر« و »ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻴﺮوی ﮐﺎر« اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣ ﺎرﮐﺲ در »ﻓﻘ ﺮ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ« اﺱ ﺘﻨﺒﺎط ﺧ ﻮد را از اهﻤﻴ ﺖ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺟﻨ ﺒﺶ اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ﻃﺒﻘ ﻪ‬
‫ﮐ ﺎرﮔﺮ را دﻗﻴﻘ ًﺎ ﺗﺸ ﺮﻳﺢ ﮐ ﺮدﻩ و ﺑ ﻪ ﻧﻘﺸ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺒ ﺎرزات اﻗﺘﺼ ﺎدی‪ ،‬اﻋﺘﺼ ﺎﺑﺎت و‬
‫اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎی ﮐ ﺎرﮔﺮی در ﭘﺮوﺱ ﻪ ﺗﺸ ﮑﻞ و ﺗﻌﻠ ﻴﻢ اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎی ﭘﺮوﻝﺘ ﺮی اﻳﻔ ﺎ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬اﺵ ﺎرﻩ ﮐ ﺮدﻩ و اﻳ ﻦ اﻧﺪﻳﺸ ﻪ را ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ دارد ﮐ ﻪ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳ ﺎ‪ ،‬ﺁﮔ ﺎهﯽ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ و‬
‫ﺁﮔﺎهﯽ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ ﮐﺴﺐ ﮐﺮدﻩ و ﻧﻘﺶ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺧﻮد را در راﺑﻄﻪ ﺑ ﺎ ﺱ ﺎزﻣﺎن ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ‪-‬‬
‫اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری‪ ،‬درک ﺧﻮاه ﺪ ﮐ ﺮد و ﺑ ﺎ ﺵ ﻴﻮﻩ ﺑﻴ ﺎن ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‬

‫‪٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺗﻮدﻩ ای ﮐﻪ »ﻃﺒﻘﻪ ای در ﺑﺮاﺑﺮ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑ ﻮدﻩ وﻝ ﯽ هﻨ ﻮز ﺑ ﺮای ﺧ ﻮد ﻃﺒﻘ ﻪ ای ﻧﻴﺴ ﺖ«‬

‫ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت »ﻃﺒﻘ ﻪ ای ﺑ ﺮای ﺧ ﻮد« در ﺁﻳ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ اﺛ ﺮ‪ ،‬ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺗ ﺰ ﻣﻬ ﻢ وﺡ ﺪت‬
‫ﻣﺒﺎرزﻩ اﻗﺘﺼﺎدی و ﺱﻴﺎﺱﯽ را ﻓﺮﻣﻮل ﺑﻨ ﺪی ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﺗﺄﮐﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺱﻴﺎﺱ ﯽ‬
‫ﺑ ﺮای ﺱ ﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺱ ﻠﻄﻪ ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﺑ ﻮرژوازی از ﻧﻈ ﺮ ره ﺎﺋﯽ ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ واﺟ ﺪ اهﻤﻴ ﺖ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ ای ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻝﻌ ﻪ »ﻓﻘ ﺮ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ« اﺛ ﺮ ﮐ ﺎرل ﻣ ﺎرﮐﺲ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﮐ ﺎرﮔﺮان ﭘﻴﺸ ﺘﺎز اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ﺗﻮﺹ ﻴﻪ‬
‫ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬اﻣ ﺮوز در ﺁﺱ ﺘﺎﻧﻪ اول ﻣ ﺎﻩ ﻣ ﻪ ‪ ١٣٨٤‬در اﻳ ﺮان‪ ،‬هﻤﺎﻧﻨ ﺪ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ اﺛ ﺮ‬
‫ﻧﮕﺎﺵﺘﻪ ﺵﺪ؛ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ رﻓﺮﻣﻴﺰم و ﮔﺮاﻳﺸﺎت ﻣﻤﺎﺵﺎت ﺟﻮ در درون ﺟﻨ ﺒﺶ ﮐ ﺎرﮔﺮی؛ در‬
‫راﺱﺘﺎی ﺗﺪارک اﻧﻘ ﻼب ﮐ ﺎرﮔﺮی ﺁﺗ ﯽ اﻳ ﺮان‪ ،‬ﺡ ﺎﺋﺰ اهﻤﻴ ﺖ اﺱ ﺖ‪ .‬اﻣﻴ ﺪوارﻳﻢ اﻧﺘﺸ ﺎر اﻳ ﻦ‬
‫اﺛﺮ‪ ،‬ﮐﻤﮑﯽ ﺑﺎﺵﺪ ﺑﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﭘﻴﺸ ﺘﺎز اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ﺑ ﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠ ﻪ ﺑ ﺎ ﻧﻈﺮﻳ ﺎت رﻓﺮﻣﻴﺴ ﺘﯽ و در‬
‫راﺱﺘﺎی اﻳﺠﺎد ﺡﺰب ﭘﻴﺸﺘﺎز اﻧﻘﻼﺑﯽ و ﺗﺪارک ﺱﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺱﻠﻄﻪ ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری و‬
‫ﺗﺤﻘﻖ اﻧﻘﻼب ﮐﺎرﮔﺮی ﺑﺮای رهﺎﻳﯽ ﺧﻮد از ﺵﺮ ﻇﻠﻢ ﻧﻈﺎم ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داری و ﺑﻪ دﺱﺖ ﺧﻮد‪.‬‬

‫م‪ .‬رازی‬
‫اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪١٣٨٤‬‬

‫‪٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺑﺮ ﭼﺎپ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮐﺘﺎب ‪١٨٤٧‬‬

‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون اﻳﻦ ﺑﺪﺵﺎﻧﺴﯽ را دارد ﮐﻪ ﺑﻨﺤﻮ ﺧﺎﺹﯽ ﺑﻪ ﻏﻠﻂ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺵﻮد‪ .‬در ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ‬
‫او را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ اﻗﺘﺼﺎددان ﺑﺪ ﻣﯽ ﺵﻨﺎﺱﻨﺪ و در ﻋﻴﻦ ﺡﺎل او را ﻳﮏ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﭘﺮﮐﺎر‬
‫و ﮐﻮﺵﻨﺪﻩ ﺁﻝﻤﺎﻧﯽ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ .‬و در ﺁﻝﻤﺎن ﺑﺮﻋﮑﺲ او را ﻳﮏ ﻓﻴﻠﺴ ﻮف ﺑ ﺪ و در ﻋ ﻴﻦ ﺡ ﺎل‬
‫ﻳﮏ ﻳﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻤﺎرﻧﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ‪ ،‬در ﺧﺎﺹ ﻴﺖ دوﮔﺎﻧ ﻪ ﻣ ﺎن ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨ ﻮان ﺁﻝﻤ ﺎﻧﯽ و اﻗﺘﺼ ﺎددان ﺧ ﻮد را ﻣﻮﻇ ﻒ ﻣ ﯽ داﻧ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ اﺵ ﺘﺒﺎﻩ ﻣﻀ ﺎﻋﻒ‬
‫اﻋﺘﺮاض ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺿﻤﻦ اﻳﻦ ﮐﺎر ﻧﺎﮔﻮار ﻣﮑ ﺮرًا ﻣﺠﺒ ﻮر ﺧ ﻮاهﻴﻢ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎد ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون از ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺁﻝﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗ ﻮﺟﻬﯽ ﻣﻌﻄ ﻮف ﻧ ﺪارﻳﻢ و ﺑﺨ ﻮد اﺟ ﺎزﻩ ﺑ ﺪهﻴﻢ‬
‫ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗ ًﺎ ﺑﻪ ﺗﺬﮐﺮاﺗﯽ ﭼﻨﺪ در ﻣﻮرد اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪.‬‬

‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬
‫ﺑﺮوﮐﺴﻞ ‪ ١٥‬ژوﺋﻦ ‪١٨٤٧‬‬

‫‪٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻓﺮﻳﺪرﻳﺶ اﻧﮕﻠﺲ‬

‫ﭼﺎپ اول ﺁﻝﻤﺎﻧﯽ ﮐﺘﺎب ‪١٨٨٥‬‬

‫ﻧﻮﺵ ﺘﻪ ﺡﺎﺿ ﺮ در زﻣﺴ ﺘﺎن ‪ ،١٨٤٦-٤٧‬زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ در ﻣ ﻮرد اﺹ ﻮل ﻧﺤ ﻮﻩ‬

‫ﺑﻴ ﻨﺶ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ و اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺑ ﺎ ﺧ ﻮدش ﺗﻌﻴ ﻴﻦ و ﺗﮑﻠﻴ ﻒ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ ،‬ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪ‪ .‬ﮐﺘ ﺎب‬
‫ﭘﺮودون ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺱﻴﺴﺘﻢ ﺗﻀﺎدهﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻳﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻓﻘﺮ«‪ -‬ﮐﻪ در ﺁن اﻳﺎم ﻣﻨﺘﺸﺮ‬
‫ﺵﺪﻩ ﺑﻮد‪ -‬ﺑﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻓﺮﺹ ﺖ داد ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ اﺹ ﻮل را در ﺧ ﻼف ﺟﻬ ﺖ ﻧﻈﺮﻳ ﺎت ﻓ ﺮدی ﮐ ﻪ‬
‫ﻗﺮار ﺑﻮد از ﺁن ﭘﺲ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻧﻘﺶ را در ﻣﻴﺎن ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ هﺎی ﻣﻌﺎﺹﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻬ ﺪﻩ ﺑﮕﻴ ﺮد‪ ،‬ﺗﻮﺱ ﻌﻪ ده ﺪ‪ .‬از ﺁن زﻣ ﺎن ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ دو‪ ،‬در ﭘ ﺎرﻳﺲ‪ ،‬ﻏﺎﻝﺒ ًﺎ ﺗﻤ ﺎم ﺱ ﺎﻋﺎت‬
‫ﺵﺐ هﺎ را ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺡﺜﺎت اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬راﻩ هﺎی ﺵﺎن‪ ،‬هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از ه ﻢ ﺟ ﺪا‬
‫ﺵﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺘﺎب ﭘﺮودون ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ اﮐﻨ ﻮن دﻳﮕ ﺮ ﻳ ﮏ اﺧ ﺘﻼف ﻧﻈ ﺮ ﺑ ﺮ ﻃ ﺮف ﻧﺎﺵ ﺪﻧﯽ‬
‫ﻣﻴﺎن ﺁن هﺎ وﺟﻮد دارد و در ﺁﻧﺰﻣﺎن‪ ،‬دﻳﮕﺮ اﻏﻤﺎض و ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺵﯽ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺎرﮐﺲ ﺟﺪاﺋﯽ ﺑﻬﺒﻮد ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺧﻮد و ﭘﺮودون را ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺴ ﺠﻞ‬
‫ﺱﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﻗﻀ ﺎوت ﻣ ﺎرﮐﺲ در ﺑ ﺎرﻩ ﭘ ﺮودون در رﺱ ﺎﻝﻪ ای ﮐ ﻪ ﺑ ﺪﻧﺒﺎل اﻳ ﻦ ﻣﻘﺪﻣ ﻪ ﺧﻮاه ﺪ ﺁﻣ ﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮﺵﺘﻪ ﺑﻪ ﺱﺎل ‪ ١٨٦٥‬در ﺵﻤﺎرﻩ هﺎی ‪ ١٨ ،١٧ ،١٦‬روزﻧﺎﻣ ﻪ‬
‫»ﺱﻮﺱ ﻴﺎل دﻣﮑ ﺮات« ﻣﻨﺘﺸ ﺮ ﺵ ﺪ و اﻳ ﻦ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻘﺎﻝ ﻪ ای ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ در ﺁن ﻧﺸ ﺮﻳﻪ‬
‫ﻧﮕﺎﺵﺖ‪ .‬ﮐﻮﺵﺶ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﻓﻮن ﺵﻮاﻳﺘﺴﺮ ﺑﻌﻤ ﻞ ﺁورد ﺗ ﺎ اﻳ ﻦ روزﻧﺎﻣ ﻪ را ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﻴﺮ‬
‫ﻓﺌﻮداﻝﯽ و دوﻝﺘﯽ ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ ﺑﺰودی ﺑﺮ ﻣﻼء ﺵﺪ و ﻣﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ ﭘ ﺲ از ﭼﻨ ﺪ هﻔﺘ ﻪ‬
‫رﺱﻤ ًﺎ ﻋﺪم هﻤﮑﺎری ﻣﺎن را ﺑﺎ ﺁن اﻋﻼم دارﻳﻢ‪.‬‬
‫اﺗﻔﺎﻗ ًﺎ ﮐﺘﺎب ﺡﺎﺿﺮ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻝﺤﻈﻪ واﺟﺪ ﭼﻨﺎن اهﻤﻴﺘﯽ ﺑ ﺮای ﺁﻝﻤ ﺎن ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ هﻢ هﺮﮔﺰ ﺗﺼﻮر ﺁن را ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬و ﭼﮕﻮﻧﻪ او ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑ ﺎ ﺡﻤﻠ ﻪ ﺑ ﻪ‬

‫‪٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﭘﺮودون رودﺑﺮﺗﻮس ﮐﻮﺵﺎی اﻣﺮوزی را ﮐﻪ در ﺁن اﻳﺎم ﺡﺘﺎ ﻧ ﺎم او ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﮐﻮﺵ ﺶ ﺁﺵ ﻨﺎ‬

‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﻮرد هﺪف ﻗﺮار دادﻩ اﺱﺖ؟‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻓﺮﺹﺖ ﺁن ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ رواﺑﻂ ﻣﺎرﮐﺲ و رودﺑﺮﺗﻮس ﺑﭙﺮدازﻳﻢ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ‬
‫ﻣﺴ ﻠﻤ ًﺎ ﻓﺮﺹ ﺘﯽ ﺑ ﺮای ﻣ ﻦ در ﺁﻳﻨ ﺪﻩ ﭘ ﻴﺶ ﺧﻮاه ﺪ ﺁﻣ ﺪ‪ .‬ﻓﻘ ﻂ ﺗ ﺬﮐﺮ ﻣ ﯽ ده ﻴﻢ ﮐ ﻪ وﻗﺘ ﯽ‬
‫رودﺑﺮﺗ ﻮس‪ ،‬ﻣ ﺎرﮐﺲ را ﻣ ﺘﻬﻢ ﺑ ﻪ ﺁن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻮﺟ ﺐ »ﻣﺘﻼﺵ ﯽ ﺵ ﺪن او ﺵ ﺪﻩ« و‬
‫ﻧﻮﺵ ﺘﻪ اش »در ﺑ ﺎرﻩ ﺵ ﻨﺎﺧﺖ« را در ﮐﺘ ﺎب »ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ« ﺑ ﺪون ذﮐ ﺮ ﻣﺄﺧ ﺬ ﮐﺎﻣ ﻞ ﻣ ﻮرد‬
‫اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار دادﻩ اﺱ ﺖ«‪ ،‬دﺱ ﺖ ﺑ ﻪ اﻓﺘﺮاﺋ ﯽ زدﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ در اﺛ ﺮ ﮐ ﺞ ﺧﻠﻘ ﯽ ﻧﺎﺑﻐ ﻪ‬
‫ﻧﺎﺵﻨﺎس ﻣﺎﻧﺪﻩ و در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﯽ اﻃﻼﻋ ﯽ ﭼﺸ ﻢ ﮔﻴ ﺮ او از ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ در ﺧ ﺎرج از‬
‫ﭘ ﺮوس ﺟﺮﻳ ﺎن دارﻧ ﺪ‪ -‬ﻣﺨﺼﻮﺹ ًﺎ ادﺑﻴ ﺎت ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺘﯽ و اﻗﺘﺼ ﺎدی‪ -‬ﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﻮﺿ ﻴﺢ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ هﺮﮔﺰ ﺑﺎ اﻳﻦ اﺗﻬﺎﻣﺎت ﻧﻮﺵﺘﻪ رود ﺑﺮﺗﻮس‪ ،‬ﺱﺮ و ﮐﺎری ﻧﺪاﺵﺘﻪ اﺱ ﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻄﻠﺒﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ در ﺑ ﺎرﻩ رودﺑﺮﺗ ﻮس ﻣ ﯽ داﻧﺴ ﺖ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﺱ ﻪ‬
‫»ﻧﺎﻣﻪ هﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ« او ﺑﻮد و ﺗﺎزﻩ اﻳﻦ ﺁﺵﻨﺎﺋﯽ هﻢ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻗﺒﻞ از ﺱﺎل ‪ ١٨٥٨‬ﺗﺎ‬
‫‪ ١٨٥٩‬وﺟﻮد ﻧﺪاﺵﺖ‪.‬‬
‫رودﺑﺮﺗ ﻮس ﺑ ﺎ دﻝﻴ ﻞ ﻣﻮﺟ ﻪ ﺗ ﺮی ادﻋ ﺎ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ در اﻳ ﻦ ﻧﺎﻣ ﻪ ه ﺎ )ﻧﺎﻣ ﻪ ه ﺎی‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ(‪» ،‬ارزش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ ﭘﺮودون« را ﻗﺒﻞ از ﭘﺮودون ﮐﺸﻒ ﮐﺮدﻩ اﺱ ﺖ و ﺑ ﺪﻳﻬﯽ‬
‫اﺱﺖ ﮐﻪ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﻴﺰ اﺵﺘﺒﺎه ًﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺱﺘﺎﺋﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﻣﺪﻋﯽ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ اوﻝ ﻴﻦ‬
‫ﮐﺎﺵﻒ )ارزش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ(‪ ،‬ﺵﺨﺺ او ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺡﺎل ﻧﻘﺪ ﻧﻮﺵﺘﻪ ﻣﺎ‪ ،‬ﺵﺎﻣﻞ او ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺵ ﻮد و اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع ﻣ ﺮا ﻣﺠﺒ ﻮر ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ اﺛﺮ »اﺹﻮﻝﯽ« ﺑﯽ اهﻤﻴﺖ او »در ﺑﺎرﻩ ﺵ ﻨﺎﺧﺖ ﮐﻴﻔﻴ ﺎت اﻗﺘﺼ ﺎد دوﻝﺘ ﯽ ﻣ ﺎ«‪ -‬ﭼ ﺎپ‬
‫‪ -١٨٤٢‬ﺑ ﻪ اﺧﺘﺼ ﺎر اﺵ ﺎرﻩ ﮐ ﻨﻢ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺹ ًﺎ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع ﮐ ﻪ ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ‬
‫ﻶ ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪،‬‬
‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺰم واﻳﺖ ﻝﻴﻨﮓ‪) ،‬ﺑﺎز هﻢ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ( ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﯽ را ﮐﻪ ﭘﺮودون ﻗﺒ ً‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫او ﺗﺎ ﺡﺪی ﮐﻪ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺰم ﻣﺪرن‪ -‬ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﻬ ﺖ ﺁن‪ -‬از اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ‬
‫ﺑﻮرژوازی ﻣﻨﺸﺎء ﻣﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺑ ﺪون اﺱ ﺘﺜﻨﺎء از ﺗﺌ ﻮری ارزش رﻳﮑ ﺎردو‪ ،‬ﭘﻴ ﺮوی‬

‫‪٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬رﻳﮑ ﺎردو در ﺱ ﺎل ‪ ١٨١٧‬در ﺁﻏ ﺎز ﮐﺘ ﺎب »اﺹ ﻮل« ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ دو ﺟﻤﻠ ﻪ را‬

‫ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫‪ -١‬ارزش ﮐ ﺎﻻ ﻓﻘ ﻂ و ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺁن ﻣﺼ ﺮف ﺵ ﺪﻩ‬
‫اﺱﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﻣﺤﺼ ﻮل ﻣﺠﻤ ﻮع ﮐ ﺎر اﺟﺘﻤ ﺎع ﻣﻴ ﺎن ﺱ ﻪ ﻃﺒﻘ ﻪ‪ -‬ﻣ ﺎﻝﮑﻴﻦ زﻣ ﻴﻦ )ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ(‪،‬‬
‫ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داران )ﺱﻮد( و ﮐﺎرﮔﺮان )ﻣﺰد ﮐﺎر(‪ -‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫از ﺱﺎل ‪ ١٨٢١‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ اﻳﻦ دو ﺟﻤﻠﻪ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑ ﺎ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﻴ ﺮی ه ﺎی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺘﯽ‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدﻩ ﻣﯽ ﺵﺪﻧﺪ و ﺹﻼﺑﺖ و ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ ﺁن هﺎ در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮارد ﺑﻪ ﻗﺪری ﺑﻮد ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫اﺛﺮ‪ -‬ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺵﯽ ﮔﺮاﺋﻴﺪﻩ و ﺗﺎزﻩ ﻋﻤﺪﺗ ًﺎ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺎرﮐﺲ دو ﺑﺎرﻩ ﮐﺸﻒ ﺵ ﺪﻩ‬
‫ﺑ ﻮد‪ -‬ﺗ ﺎ زﻣ ﺎن اﻧﺘﺸ ﺎر ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬هﻤﭽﻨ ﺎن ﺑ ﯽ ﻧﻈﻴ ﺮ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺑ ﺎرﻩ در ﻓﺮﺹ ﺖ‬
‫دﻳﮕﺮی ﺱﺨﻦ ﺧﻮاهﻴﻢ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ رودﺑﺮﺗﻮس هﻢ ﺑﻨﻮﺑﻪ ﺧﻮد در ﺱﺎل ‪ ،١٨٤٢‬از‬
‫ﺟﻤﻼت ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی هﺎی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ ﻧﻤﻮدﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤ ًﺎ از ﻧﻈﺮ ﻳﮏ ﺁﻝﻤ ﺎﻧﯽ‪ ،‬در‬
‫ﺁن زﻣﺎن ﮔﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﺱﻮی ﭘﻴﺶ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺵﺪ وﻝﯽ ﺡﺪاﮐﺜﺮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ﺁﻝﻤﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﮐﺸﻒ ﺟﺪﻳﺪ اﻋﺘﺒﺎر داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ در ﭘﺎﺱﺦ ﺑﻪ ﭘﺮودون‪ -‬ﮐﻪ او ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺼﻮرات واهﯽ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ دﭼﺎر ﺵ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ -‬ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ ﺗﺌ ﻮری رﻳﮑ ﺎردو را ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﻨﮕﻮﻧ ﻪ ﻣ ﻮرد اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار دادن ﺗ ﺎ ﭼ ﻪ ﺡ ﺪ ﺟﺪﻳ ﺪ ﺑ ﻮدﻩ اﺱ ﺖ‪» :‬ه ﺮ ﮐ ﺲ ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺗ ﺎ‬
‫ﺡﺪودی ﺑﺎ رﺵﺪ اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺁﺵﻨﺎﺋﯽ داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ هﻤﻪ‬
‫ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ هﺎی اﻳﻦ ﮐﺸﻮر در زﻣﺎن هﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدن ﻣﺴﺎوات ﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ )ﻳﻌﻨﯽ‬
‫ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ( ﺗﺌﻮری رﻳﮑﺎردو را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑ ﺮای ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون‬
‫ﺑﺮ ﺵﻤﺎرﻳﻢ‪.‬‬
‫»اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ«‪ ،‬اﺛﺮ هﺎﭘﮑﻴﻨﺲ‪.١٨٢٢ ،‬‬
‫»ﺑﺮرﺱﯽ اﺹﻮل ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺛﺮوت ﮐﻪ ﺑ ﻴﺶ از ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ ﻣﻮﺟ ﺐ ه ﺪاﻳﺖ ﺑﺸ ﺮ ﺑ ﻪ‬
‫ﺱﻮی ﺧﻮﺵﺒﺨﺘﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد« اﺛﺮ وﻳﻠﻴﺎم ﺗﺎﻣﭙﺴﻮن‪.١٨٢٤ ،‬‬

‫‪١٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫»اﻗﺘﺼﺎد ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬اﺧﻼﻗﯽ و ﺱﻴﺎﺱﯽ«‪ ،‬اﺛ ﺮ ت‪ .‬ر‪ .‬ادﻣﻮﻧ ﺪس‪ .١٨٢٨ ،‬و ﻏﻴ ﺮﻩ و ﻏﻴ ﺮﻩ‬
‫و ﭼﻬﺎر ﺹﻔﺤﻪ ﻏﻴﺮﻩ و ﻏﻴﺮﻩ دﻳﮕﺮ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻳﮏ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ »ﺑﺮای« ﮐﻪ در اﺛ ﺮ ﺵ ﺎﻳﺎن ﺗﻮﺟ ﻪ او ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان‬
‫»ﻣﺼﺎﺋﺐ ﮐﺎرﮔﺮان و راﻩ ﻋﻼج ﺁن«‪ ،‬ﭼﺎپ ‪ ١٨٣٩‬ﻝﻴﺪز‪ ،‬ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬و ﻧﻘﻞ‬
‫ﻗﻮل هﺎﺋﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺟﺎ از »ﺑﺮای« ﺁوردﻩ ﺵﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎﺋﯽ ﺗ ﺎ ﺡ ﺪود زﻳ ﺎدی ادﻋ ﺎﻳﯽ‬
‫ﺗﻘﺪم رودﺑﺮﺗﻮس را ﻣﺮدود ﻣﯽ ﺱﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ ﺗﺎ ﺁن هﻨﮕﺎم هﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻗﺮاﺋﺖ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻮزﻩ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻗﺪم ﻧﮕﺬاﺵﺘﻪ ﺑﻮد و ﻓﻘﻂ ﮐﺘﺐ‬
‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ هﺎی ﭘ ﺎرﻳﺲ و ﺑﺮوﮐﺴ ﻞ و ﮐﺘ ﺎب ه ﺎ و ﻳﺎدداﺵ ﺖ ه ﺎی ﻣ ﺮا ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ ﺑ ﻮد و ﺗ ﺎزﻩ‬
‫ﺿﻤﻦ ﻳﮏ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺵﺶ هﻔﺘﻪ ای او و ﻣﻦ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ١٨٤٥‬ﺑﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﮐﺘﺎب هﺎی ﻗﺎﺑﻞ دﺱﺘﺮﺱﯽ‪ ،‬در ﻣﻨﭽﺴﺘﺮ ﺁﺵﻨﺎ ﺵﺪ‪ .‬در ﺱﺎل هﺎی ﭼﻬ ﻞ‪ ،‬ﻧﻮﺵ ﺘﻪ ه ﺎی ﻣ ﻮرد‬
‫ﺑﺤﺚ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟ ﻪ ﻣﺜ ﻞ اﻣ ﺮوز ﻏﻴ ﺮ ﻗﺎﺑ ﻞ دﺱﺘﺮﺱ ﯽ ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔ ﺮ رودﺑﺮﺗ ﻮس‬
‫هﺮﮔﺰ ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺁﺵ ﻨﺎﺋﯽ ﭘﻴ ﺪا ﻧﮑ ﺮدﻩ ﺗﻘﺼ ﻴﺮ ﺁن ﺹ ﺮﻓ ًﺎ ﻣﺘﻮﺟ ﻪ ﮐﻮﺗ ﻪ ﺑﻴﻨ ﯽ ﻣﺤﻠ ﯽ ﭘﺮوﺱ ﯽ‬
‫ﺧﻮد اوﺱﺖ‪ .‬او ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺬار واﻗﻌﯽ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﻢ وﻳ ﮋﻩ ﭘﺮوﺱ ﯽ اﺱ ﺖ و اﮐﻨ ﻮن ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻋﻨﻮان ﺵﻨﺎﺧﺘﻪ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ هﺮﺟﻬ ﺖ رودﺑﺮﺗ ﻮس‪ ،‬در ﭘ ﺮوس ﻣﺤﺒ ﻮب ﺧ ﻮد ﻧﻴ ﺰ ﻧﻤ ﯽ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ ﺑ ﺪون دردﺱ ﺮ‬
‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬در ‪ ١٨٥٩‬ﺟ ﺰوﻩ اول ﮐﺘ ﺎب »در ﺑ ﺎرﻩ ﻧﻘ ﺪ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ« اﺛ ﺮ ﻣ ﺎرﮐﺲ‪ ،‬در‬
‫ﺑﺮﻝﻦ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺵﺪ و در ﺁن ﺿﻤﻦ اﻋﺘﺮاﺿﺎﺗﯽ ﮐﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ رﻳﮑ ﺎردو داﺵ ﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫اﻋﺘ ﺮاض دوم )ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت( ﻣﻄ ﺮح ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪» :‬اﮔ ﺮ ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻳ ﮏ ﻣﺤﺼ ﻮل‪،‬‬
‫ﻣﺴﺎوی زﻣﺎن ﮐﺎری ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺁن ﻣﺼﺮف ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﭘ ﺲ ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻳ ﮏ‬
‫روز ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﺴﺎوی ﻣﺤﺼﻮل ﺁن )ﮐﺎر( اﺱﺖ و ﻳﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻣ ﺰد ﮐ ﺎر ﺑﺎﻳ ﺪ ﻣﺴ ﺎوی ﻣﺤﺼ ﻮل‬
‫ﮐﺎر ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬در ﺹﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻗﻀﻴﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ اﺱﺖ«‪ .‬در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑ ﻪ ﻳﺎدداﺵ ﺖ زﻳ ﺮ ﺗﻮﺟ ﻪ‬
‫ﮐﻨﻴ ﺪ‪» :‬اﻳ ﻦ اﻋﺘ ﺮاض ﮐ ﻪ از ﺟﺎﻧ ﺐ اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن )ﺑ ﻮرژواﺋﯽ( ﺑ ﻪ رﻳﮑ ﺎردو ﺵ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬از‬
‫ﻃ ﺮف ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ ه ﺎ ﻋﻨ ﻮان ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ ﻣﻔ ﺮوض ﻗ ﺮار دادن ﺹ ﺤﺖ ﺗﺌﻮرﻳ ﮏ ﻓﺮﻣ ﻮل‬
‫ﻣﺰﺑ ﻮر ﮔﻨ ﺎﻩ ﺗﻀ ﺎد ﺑ ﺎ ﺗﺌ ﻮری‪ ،‬ﺑ ﻪ ﮔ ﺮدن ﭘﺮاﺗﻴ ﮏ اﻧﺪاﺧﺘ ﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﺪ و ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ‬

‫‪١١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫دﻋﻮت ﻣﯽ ﺵﺪ ﮐﻪ در ﭘﺮاﺗﻴﮏ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻓﺮﺿﯽ را از اﺹ ﻞ ﺗﺌﻮرﻳ ﮏ ﺁن ﺑﮕﻴ ﺮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬

‫ﻃﺮﻳ ﻖ ﻻاﻗ ﻞ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ ه ﺎی اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻣ ﻮل ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ را ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎد‬
‫ﺱﻴﺎﺱﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدﻧﺪ‪ «.‬در هﻤﻴﻦ ﻳﺎدداﺵﺖ ﺑﻪ »ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ« ﻣﺎرﮐﺲ ﮐﻪ در ﺁن اﻳﺎم هﻨﻮز‬
‫در ﺗﻤﺎم ﮐﺘﺎب ﻓﺮوﺵﯽ هﺎ ﻗﺎﺑﻞ دﺱﺘﺮس ﺑﻮد‪ ،‬اﺵﺎرﻩ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ رودﺑﺮﺗ ﻮس ﺑ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﮐ ﺎﻓﯽ ﻓﺮﺹ ﺖ داﺵ ﺖ ﺗ ﺎ ﺧ ﻮد را ﻣﺘﻘﺎﻋ ﺪ ﺱ ﺎزد ﮐ ﻪ ﺁﻳ ﺎ‬
‫ﮐﺸﻔﻴﺎت ﺱﺎل ‪ ١٨٤٢‬او‪ ،‬واﻗﻌ ًﺎ ﺗﺎزﮔﯽ داﺵﺘﻪ اﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .‬ﺑﺠﺎی اﻳﻦ ﮐﺎر‪ ،‬او ﻣﺮﺗﺒ ًﺎ ﺑﻪ اﻋﻼم‬
‫اﻳﻦ ﮐﺸﻔﻴﺎت ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﻗ ﺪری ﻗﻴ ﺎس ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺡﺘ ﺎ ﻳﮑﺒ ﺎر ه ﻢ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻐﺰش ﺧﻄﻮر ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻪ اﺱ ﺖ‪ -‬هﻤﺎﻧﻨ ﺪ ﺧ ﻮد رودﺑﺮﺗ ﻮس‪-‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی هﺎﻳﺶ را ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ از رﻳﮑﺎردو ﮐﺴﺐ ﮐ ﺮدﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ )وﻝ ﯽ او ﻣﻌﺘﻘ ﺪ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ(‬
‫ﻧﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻏﻴﺮﻣﻤﮑﻦ اﺱﺖ! ﻣ ﺎرﮐﺲ او را »ﻝﮕ ﺪ ﻣ ﺎل« ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬او‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ هﻤ ﺎن ﮐﺴ ﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ‪ ،‬هﺮﮔﻮﻧﻪ ﻓﺮﺹﺖ را ﺑﻪ او دادﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻳﻘ ﻴﻦ ﺡﺎﺹ ﻞ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣ ﺪت ه ﺎ ﭘ ﻴﺶ از‬
‫ه ﺮ دوی ﺁن ه ﺎ )ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣ ﺎرﮐﺲ و رودﺑﺮﺗ ﻮس( اﻳ ﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﻴ ﺮی ه ﺎ‪ -‬ﻻاﻗ ﻞ ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن‬
‫ﻼ در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﺑﻴ ﺎن ﺵ ﺪﻩ‬
‫ﺡﺎﻝﺖ ﺧﺎﺹﯽ ﮐﻪ هﻨﻮز در ﻣﻮرد رودﺑﺮﺗﻮس ﻣﺼﺪاق دارد‪ -‬ﻗ ﺒ ً‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ!‬
‫ﺱﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﮐﺎرﺑﺮد ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺘﯽ ﺗﺌ ﻮری رﻳﮑ ﺎردو ﻣﻄﻠﺒ ﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺑ ﺎﻻ ذﮐ ﺮ ﺵ ﺪ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع در ﺑﺴ ﻴﺎری از ﻣ ﻮارد‪ -‬و از ﺟﻤﻠ ﻪ در ﻣ ﻮرد ﺧ ﻮد رودﺑﺮﺗ ﻮس‪ -‬ﻣﻨﺠ ﺮ ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﻈﺮﻳ ﺎﺗﯽ‪ -‬در ﺑ ﺎرﻩ ﻣﻨﺸ ﺎء و ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ارزش اﺿ ﺎﻓﯽ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ از ﺡ ﺪود‬
‫)ﻧﻈﺮﻳﺎت( رﻳﮑﺎردو ﭘﺎ ﻓﺮاﺗﺮ ﮔﺬاﺵﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺹﺮﻓﻨﻈﺮ از اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ او در اﻳ ﻦ راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ‬
‫وﺟﻪ ﭼﻴﺰی را‪ -‬ﮐﻪ ﭘﻴﺶ از وی ﻻاﻗﻞ ﺑﻪ هﻤﺎن ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻴﺎن ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ -‬اراﺋ ﻪ ﻧﻤ ﯽ ده ﺪ‪،‬‬
‫هﻤﺎﻧﻨﺪ ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ درد ﻣﺒﺘﻼﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﻮﻻت اﻗﺘﺼ ﺎدی ﻳﻌﻨ ﯽ ﮐ ﺎر‪ ،‬ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ‪،‬‬
‫ارزش و ﻏﻴﺮﻩ را‪ -‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺹﻮرت ﻧﺎﺧﺎﻝﺺ و ﮐﻠﯽ از اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﮐﺴﺐ ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ‪ -‬ﺑﺪون‬
‫ﺁن ﮐﻪ روﻳﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺹﻮرت واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺵ ﮑﻞ ﺗﺠﻠ ﯽ ﺵ ﺎن ﻣ ﯽ ﭘ ﺬﻳﺮد‪ ،‬ﺑ ﯽ ﺁن ﮐ ﻪ‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺁن هﺎ را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺱﯽ ﻗﺮار دادﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﺎرﮐﺲ ﮐﻪ ﺑ ﺮای‬
‫اوﻝﻴﻦ ﺑﺎر از اﻳﻦ ﺟﻤﻼت‪ -‬ﮐﻪ از ‪ ٦٤‬ﺱﺎل ﭘ ﻴﺶ ﺗ ﺎﮐﻨﻮن ﻣﺮﺗﺒ ًﺎ ﺗﮑ ﺮار ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ -‬ﭼﻴ ﺰی‬

‫‪١٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺱﺎﺧﺘﻪ اﺱﺖ‪ ،‬او ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ راﻩ هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﻌﺪی را ﺑﻪ روی ﺧﻮد ﻣﺴﺪود ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﻧﺸ ﺎن ﺧ ﻮاهﻴﻢ داد راﻩ ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ ﺑ ﻪ ﺱ ﻮی ﺧﻴ ﺎل ﭘ ﺮدازی را ﺑ ﻪ روی ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﮔﺸﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد ﻓﻮق اﻝﺬﮐﺮ ﺗﺌ ﻮری رﻳﮑ ﺎردو‪ -‬ﻣﺒﻨ ﯽ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن‬
‫واﻗﻌ ﯽ‪ ،‬ﺹ ﺎﺡﺐ ﮐ ﻞ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﺧﻮدﺵ ﺎن‪ -‬ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺰم ﻣﯽ اﻧﺠﺎﻣﺪ وﻝ ﯽ اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ در ﺑ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﺁن‬
‫اﺵﺎرﻩ ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﺡﺴﺐ ﻇﺎهﺮ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﻏﻠ ﻂ اﺱ ﺖ زﻳ ﺮا اﻳ ﻦ ﺹ ﺮﻓ ًﺎ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر‬
‫ﺑﺮدن اﺧﻼق در اﻗﺘﺼﺎد ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻮرژواﺋﯽ ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﻣﺤﺼﻮل‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺁن هﺎ را ﺑﻮﺟﻮد ﺁوردﻩ اﻧﺪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﺡﺎل اﮔﺮ ﺑﮕ ﻮﺋﻴﻢ‪ :‬اﻳ ﻦ ﻇﻠ ﻢ‬
‫اﺱ ﺖ و ﻧﺒﺎﻳ ﺪ وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت ﻣﻮﺿ ﻮع ﺑ ﺪوأ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎد‬
‫ﻧﻤﯽ ﺵﻮد و ﺑﻪ اﻳﻦ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﮔﻔﺘﻪ اﻳﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺡﻘﻴﻘﺖ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺑ ﺎ اﺡﺴﺎﺱ ﺎت ﺱ ﻨﺘﯽ‬
‫ﻣﺎ در ﺗﻀﺎد اﺱﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﻣﻄﺎﻝﺒ ﺎت ﮐﻤﻮﻧﻴﺴ ﺘﯽ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮ‬
‫اﻳﻦ اﺱﺎس ﻗﺮار ﻧﺪادﻩ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاﺱﺎس ﺱﻘﻮط اﻝﺰاﻣ ﯽ ﺵ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری‪ -‬ﮐ ﻪ ه ﺮ‬
‫روز ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﺑﻴﺸ ﺘﺮ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ دﻳ ﺪﮔﺎن ﻣ ﺎ ﺗﺤﻘ ﻖ ﻣ ﯽ ﭘ ﺬﻳﺮد‪ -‬ﺑﻨﻴ ﺎن ﮔﺬاﺵ ﺘﻪ اﺱ ﺖ‪ .‬اﻝﺒﺘ ﻪ‬
‫ﺁن ﭼ ﻪ از ﺡﻴ ﺚ ﻇ ﺎهﺮ از ﻧﻈ ﺮ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﻏﻠ ﻂ اﺱ ﺖ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺟﻬ ﺖ از ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﻼ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺹ ﺤﻴﺢ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬ه ﺮ ﺁﻳﻨ ﻪ ﺁﮔ ﺎهﯽ ﻋﺮﻓ ﯽ ﺗ ﻮدﻩ‪ ،‬ﻳ ﮏ واﻗﻌﻴ ﺖ اﻗﺘﺼ ﺎدی‪ -‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﺑ ﺮدﻩ داری ﻳ ﺎ ﮐ ﺎر ﻓﺮوﻧ ﯽ )ﺑﻴﮕ ﺎری( را در ﻋﺼ ﺮ ﺧ ﻮد‪ -‬ﻧﺎﺹ ﻮاب ﺗﻠﻘ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬در‬
‫اﻳﻦ ﺹﻮرت اﻳﻦ دﻝﻴﻠﯽ ﺑﺮای ﺁن ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ ﺁن زﻣ ﺎن وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺴ ﻮخ ﺵ ﺪﻩ‬
‫اﺱ ﺖ و ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ واﻗﻌﻴ ﺎت اﻗﺘﺼ ﺎدی دﻳﮕ ﺮی ﻣﻄ ﺮح ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ‬
‫ﺁن ه ﺎ‪) ،‬واﻗﻌﻴ ﺖ ﻗﺒﻠ ﯽ( ﺗﺤﻤ ﻞ ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ و ﺑ ﯽ اﻋﺘﺒ ﺎر ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در ﭘ ﺲ‬
‫ﻧﺎدرﺱﺘﯽ هﺎی ﻇﺎهﺮی اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻳ ﮏ ﻣﺤﺘ ﻮی ﺑﺴ ﻴﺎر واﻗﻌ ﯽ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﻧﻬﻔﺘ ﻪ‬
‫ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻓﺮﺹﺖ ﺁن ﻧﻴﺴﺖ ﮐ ﻪ وارد ﺟﺮﺋﻴ ﺎت‪ ،‬اهﻤﻴ ﺖ و ﺗﺎرﻳﺨﭽ ﻪ ﺗﺌ ﻮری ارزش‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺸﻮﻳﻢ‪.‬‬

‫‪١٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫اﻝﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮازات ﺁن ﻣﯽ ﺗﻮان از ﺗﺌ ﻮری ارزش رﻳﮑ ﺎردو‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﻴ ﺮی ه ﺎی دﻳﮕ ﺮی‬
‫ﻧﻴﺰ ﮐﺮد‪ .‬و ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ‪ ،‬ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای اﻳﺠ ﺎد ﺁن ه ﺎ‬
‫ﺹﺮف ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺡﺎﻻ در اﻳﻦ دﻧﻴﺎی ﺑﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﺶ ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﮐﺎﻻه ﺎ‬
‫ﮔﺎهﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﮔﺎهﯽ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺗﺮ از ارزش ﺵﺎن ﺑﻪ ﻓﺮوش ﻣﯽ رﺱﻨﺪ و در واﻗ ﻊ ﻧ ﻪ ﻓﻘ ﻂ در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻮﺱﺎﻧﺎت رﻗﺎﺑﺖ‪ .‬ﻧﺮخ هﺎی ﺱﻮد دارای اﻳ ﻦ ﮔ ﺮاﻳﺶ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ ﮐ ﻪ در ﻣ ﻮرد هﻤ ﻪ‬
‫ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داران در ﻳ ﮏ ﺱ ﻄﺢ ﻣﺘﻌ ﺎدل ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐﺎﻻه ﺎ اﻳ ﻦ ﮔ ﺮاﻳﺶ را‬
‫دارﻧ ﺪ ﮐ ﻪ در اﺛ ﺮ ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ‪ ،‬ﺑ ﻪ )ﺱ ﻄﺢ( ارزش ﮐ ﺎر ﺗﻨ ﺰل ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬اﻝﺒﺘ ﻪ ﻧ ﺮخ ﺱ ﻮد‬
‫ﺑﺮﺡﺴ ﺐ ﻣﺠﻤ ﻮع ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری ﮐ ﻪ در ﻳ ﮏ رﺵ ﺘﻪ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ رود‪ ،‬ﻣﺤﺎﺱ ﺒﻪ‬
‫ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬ﺡ ﺎل از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ در دو رﺵ ﺘﻪ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺗﺠ ﺎرت‪ ،‬ﻣﺤﺼ ﻮل ﺱ ﺎﻻﻧﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﺡﺎوی ﻣﻘﺪار ﮐﺎر ﻣﺴﺎوی و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ ارزش ﻣﺴﺎوی ﺑﺎﺵ ﺪ و از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ ﻣ ﺰد‬
‫ﮐﺎر ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در هﺮ دو رﺵﺘﻪ ﻣﺴﺎوی ﺑﻮدﻩ وﻝﯽ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ در ﻳﮏ رﺵ ﺘﻪ‬
‫ﺗﺠﺎرت دو ﻳﺎ ﺱﻪ ﺑﺮاﺑﺮ رﺵﺘﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﺎﺵﺪ‪ -‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ اﮐﺜ ﺮًا ﻧﻴ ﺰ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ -‬ﭘ ﺲ‬
‫در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻗ ﺎﻧﻮن ارزش رﻳﮑ ﺎردو‪ -‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد رﻳﮑ ﺎردو ﮐﺸ ﻒ ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪ -‬ﺑ ﺎ‬
‫ﻗ ﺎﻧﻮن ﻧ ﺮخ ﺱ ﻮد ﻣﺴ ﺎوی‪ ،‬در ﺗﻀ ﺎد در ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت در دو رﺵ ﺘﻪ ﺗﺠ ﺎرﺗﯽ‬
‫ﻣﻄ ﺎﺑﻖ ارزش ﺧﻮدﺵ ﺎن ﺑ ﻪ ﻓ ﺮوش ﺑﺮﺱ ﻨﺪ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت ﻧ ﺮخ ﺱ ﻮدهﺎ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ‬
‫ﻣﺴﺎوی ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ .‬وﻝﯽ ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﻧﺮخ ﺱﻮدهﺎ ﻣﺴﺎوی ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻت دو رﺵ ﺘﻪ‬
‫ﻼ ﺑﻪ ارزش هﺎی ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻓﺮوش ﺑﺮﺱ ﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣ ﺎ در‬
‫ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮐﺎﻣ ً‬
‫اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﺎ ﻳﮏ ﺗﻀﺎد ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺵﻮﻳﻢ و ﺑﺎ دو ﻗ ﺎﻧﻮن اﻗﺘﺼ ﺎدی ﻣﺘﻨ ﺎﻗﺾ ﺱ ﺮ و ﮐ ﺎر ﭘﻴ ﺪا‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ رﻳﮑﺎردو »ﻓﺼﻞ ‪ ٤‬و ‪ «٥‬راﻩ ﺡﻞ ﻋﻤﻠ ﯽ ﻗﻀ ﻴﻪ‪ ،‬ﻗﺎﻋ ﺪﺗ ًﺎ ﺑ ﻪ ﻧﻔ ﻊ ﻧ ﺮخ‬
‫ﺱﻮد و ﺑﻪ زﺑﺎن ارزش‪ ،‬ﺑﺪﺱﺖ ﻣﯽ ﻳﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫وﻝﯽ ﺡﺎﻻ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ارزش ﺑﺮاﺱ ﺎس ﻧﻈﺮﻳ ﺎت رﻳﮑ ﺎردو ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد ﺧ ﻮاص ﺵ ﻮﻣﺶ دارای‬
‫ﺟﻨﺒﻪ ای ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ ﮐﻪ ﻓﺮد ﻣﻄﻴﻊ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺁن را ﺧﻮب و ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﭼﻴ ﺰی ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺹﻮرت ﻗﻬﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮی ﺑﻪ ﺡﺲ اﻧﺼﺎف و ﻋﺪاﻝﺖ او ﻧﻬﻴ ﺐ ﻣ ﯽ زﻧ ﺪ‪ .‬ﻋ ﺪاﻝﺖ و‬
‫ﺗﺴﺎوی ﺡﻘﻮق‪ ،‬اﻳﻦ هﺎ هﺴﺘﻨﺪ ﺱﺘﻮن هﺎی اﺹﻠﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻗ ﺮون ‪ ١٨‬و ‪ ١٩‬ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ‬

‫‪١٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺑﻨﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮاﺱﺎس ﺁن هﺎ و ﺑﺮ روی وﻳﺮاﻧﻪ هﺎی ﺑﯽ ﻋﺪاﻝﺘﯽ‪ ،‬ﻋﺪم ﻣﺴﺎوات‬
‫و اﻣﺘﻴﺎزات ﻓﺌﻮداﻝﯽ ﺑ ﺮ ﭘ ﺎ ﮐﻨ ﺪ و هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺛﺎﺑ ﺖ ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ارزش‬
‫ﮐﺎﻻ‪ -‬ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﮐﺎر و ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺁزاد ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﮐ ﺎر ﻣﻴ ﺎن ﺹ ﺎﺡﺒﺎن ﻣﺘﺴ ﺎوی اﻝﺤﻘ ﻮق اﻳ ﻦ‬
‫ﮐﺎﻻه ﺎ‪ -‬ﺑﺮاﺱ ﺎس اﻳ ﻦ ﻣﻌﻴ ﺎر ارزش‪ ،‬اﻳ ﻦ ه ﺎ هﺴ ﺘﻨﺪ ﺑﻨﻴﺎده ﺎی واﻗﻌ ﯽ ای ﮐ ﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻝﻮژی ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬ﻗﻀﺎﺋﯽ و ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺑﻮرژوازی ﻣﺪرن ﺑﺮاﺱﺎس ﺁن ﺑﻨﺎ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻌﺮﻓﺖ وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر‪ ،‬ﻣﻌﻴ ﺎر ارزش ﮐﺎﻻهﺎﺱ ﺖ‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ ﻣ ﯽ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ‬
‫اﺡﺴﺎس ﺧﻮب اﻓﺮاد ﺱﺮ ﺑﻪ راﻩ اﺟﺘﻤﺎع ﻧﻴﺰ در اﺛ ﺮ ﺑ ﺪی ﺟﻬ ﺎﻧﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن اﺱﺎﺱ ﯽ‬
‫ﻼ ﺁﻣ ﺎدﮔﯽ ﺁن را دارد ﮐ ﻪ ه ﺮ‬
‫ﻋ ﺪاﻝﺖ را در واﻗ ﻊ اﺱ ﻤ ًﺎ ﺑ ﻪ رﺱ ﻤﻴﺖ ﻣ ﯽ ﺵﻨﺎﺱ ﺪ وﻝ ﯽ ﻋﻤ ً‬
‫ﻝﺤﻈﻪ ﺑﺪون ﺵﺮم و ﺡﻴﺎء ﺁن را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارد‪ -‬ﺟﺮﻳﺤﻪ دار ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺹ ًﺎ ﮐ ﺎر ﺹ ﺎدﻗﺎﻧﻪ‬
‫ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژواهﺎ‪ -‬اﮔﺮ ﭼﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺗﻮﺱﻂ ﮐﺎرﺁﻣﻮزان و ﮐﺎرورزان اﻧﺠﺎم ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪-‬‬
‫در اﺛ ﺮ رﻗﺎﺑ ﺖ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺑ ﺰرگ و ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎ‪ ،‬ه ﺮ روزﻩ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ و ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ارزش ﺧ ﻮد را از‬
‫دﺱ ﺖ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﮐﻮﭼ ﮏ ﺑﺎﻳ ﺪ در ﺁرزوی ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای ﺑﺎﺵ ﺪ ﮐ ﻪ در ﺁن‬
‫ﺱ ﺮاﻧﺠﺎم روزی ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ ارزش ﮐﺎرﺵ ﺎن‪ ،‬ﻳ ﮏ ﺡﻘﻴﻘ ﺖ ﮐﺎﻣ ﻞ و‬
‫اﺱﺘﺜﻨﺎء ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﺸﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ :‬او ﺑﺎﻳﺪ ﺁرزوی ﺟﺎﻣﻌﻪ ای را داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ ﮐ ﻪ در‬
‫ﺁن ﻳﮏ ﻗﺎﻧﻮن واﺡﺪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺤﺼ ﺮًا و ﺑ ﯽ ﮐ ﻢ ﮐﺎﺱ ﺖ ﻣﻌﺘﺒ ﺮ ﺑﺎﺵ ﺪ و‬
‫ﺵﺮاﻳﻄﯽ وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺗﺤ ﺖ ﺁن ه ﺎ اﻋﺘﺒ ﺎر داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﺱﺎﻳﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﮐﺎﻻﺋﯽ و از اﻳﻦ ﮔﺬﺵﺘﻪ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داری ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺑﺎﺵﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺡﺪ اﻳﻦ ﺧﻴﺎل ﭘﺮدازی‪ ،‬در ﺵﻴﻮﻩ ﺗﻔﮑﺮ ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژوای واﻗﻌﯽ ﻳﺎ اﻳﺪﻩ ﺁﻝﯽ‬
‫ﻣ ﺪرن‪ ،‬رﺧﻨ ﻪ ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ اﻳ ﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ ﺑ ﻪ اﺛﺒ ﺎت ﻣ ﯽ رﺱ ﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫)ﺧﻴﺎل ﭘﺮدازی( ﮐﻪ در ‪ ١٨٣١‬ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺟ ﺎن ﮔ ﺮای ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﺱﻴﺴ ﺘﻤﺎﺗﻴﮏ ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﺵ ﺪﻩ‬
‫ﻼ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﻮرد ﺁزﻣﺎﻳﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و از ﻧﻈ ﺮ ﺗﺌﻮرﻳ ﮏ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬در ﺱﺎل هﺎی ‪ ٣٠‬ﻋﻤ ً‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر وﺱﻴﻌﯽ ﮔﺴ ﺘﺮش ﻳﺎﻓ ﺖ و در ‪ ١٨٤٢‬ﺗﻮﺱ ﻂ رودﺑﺮﺗ ﻮس در ﺁﻝﻤ ﺎن و در ‪١٨٤٦‬‬
‫ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﭘﺮودون در ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﺗ ﺎرﻩ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺡﻘﻴﻘ ﺖ اﻋ ﻼم ﺵ ﺪ و در ‪ ١٨٧١‬ﺑ ﺎر‬

‫‪١٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫دﻳﮕ ﺮ ﺗﻮﺱ ﻂ رودﺑﺮﺗ ﻮس ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان راﻩ ﺡ ﻞ ﻣﺴ ﺎﻳﻞ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و در ﺿ ﻤﻦ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬

‫وﺹ ﻴﺖ ﻧﺎﻣ ﻪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ او‪ ،‬اﻋ ﻼم ﮔﺮدﻳ ﺪ و ﺑ ﺎز در ﺱ ﺎل ‪ ،١٨٨٤‬در ﻣﻴ ﺎن ﮔ ﺮوﻩ‬
‫ﮐﻮﺵ ﻨﺪﻩ ای ﮐ ﻪ ﺗﺤ ﺖ ﻧ ﺎم رودﺑﺮﺗ ﻮس‪ ،‬ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ دوﻝﺘ ﯽ را ﻣﺴﺘﻤﺴ ﮏ ﻗ ﺮار دادﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻃﺮﻓﺪاراﻧﯽ ﭘﻴﺪا ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻧﺘﻘﺎد ﻣﺎرﮐﺲ از اﻳﻦ ﺧﻴ ﺎل ﭘ ﺮدازی‪ -‬ه ﻢ ﺑﺮﻋﻠﻴ ﻪ ﭘ ﺮودون و ه ﻢ ﺑﺮﻋﻠﻴ ﻪ ﮔ ﺮای )ﻧﮕ ﺎﻩ‬
‫ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺿﻤﻴﻤﻪ ﺁﺧﺮ ﮐﺘﺎب( ﺑﻪ ﻗﺪری ﺟ ﺎﻣﻊ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻻزم اﺱ ﺖ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ذﮐ ﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﻪ در ﺑﺎرﻩ ﺵﮑﻞ ﺧﺎص اﺱﺘﺪﻻل و ﻃﺮاﺡﯽ رودﺑﺮﺗﻮس ﻗﻨﺎﻋﺖ ﺵﻮد‪.‬‬
‫ﻶ ﺑﻬﻤﺎن ﺵﮑﻠﯽ ﮐﻪ‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺵﺪ‪ :‬رودﺑﺮﺗﻮس ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﺱﻨﺘﯽ اﻗﺘﺼﺎدی را ﮐﺎﻣ ً‬
‫از اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن ﺑ ﻪ او ﻣﻨﺘﻘ ﻞ ﺵ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺘ ﻪ و ﮐ ﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﮐﻮﺵﺸ ﯽ ﺑ ﺮای ﺑﺮرﺱ ﯽ‬
‫ﺁن هﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﻞ ﻧﻴ ﺎوردﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬از ﻧﻈ ﺮ او ارزش ﻋﺒ ﺎرت اﺱ ﺖ از »اﻋﺘﺒ ﺎر ﻳ ﮏ ﭼﻴ ﺰ در‬
‫ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺱ ﺎﻳﺮ ﭼﻴﺰه ﺎ ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ ﮐﻤﻴ ﺖ و اﻳ ﻦ اﻋﺘﺒ ﺎر ﻣﻌﻴ ﺎر ﺱ ﻨﺠﺶ ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪«.‬‬
‫)رودﺑﺮﺗﻮس »در ﺑﺎرﻩ ﺵﻨﺎﺧﺖ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﻗﺘﺼﺎدی دوﻝﺘﯽ ﻣﺎ« ﭼﺎپ ‪ ١٨٤٢‬ﺹﻔﺤﻪ ‪.(٦١‬‬
‫ﻼ ﺑ ﯽ ﺱ ﺮو ﺗ ﻪ‪ ،‬در ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ ﺡﺎﻝ ﺖ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺗﺠﺴ ﻢ را‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت ﺱﺎدﻩ ﺗﺮ‪ :‬اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﺑ ﺮای ﻣ ﺎ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورد ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ارزش ﺑ ﻪ ﭼ ﻪ ﺹ ﻮرﺗﯽ اﺱ ﺖ وﻝ ﯽ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺁن ﭼﻴﺴﺖ و از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰﻳﺴ ﺖ ﮐ ﻪ رودﺑﺮﺗ ﻮس ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ در‬
‫ﻣ ﻮرد ارزش ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺪﻳﻬﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ او در ﺟﺴ ﺘﺠﻮی ﻣﻌﻴ ﺎری ﺑ ﺮای ﺱ ﻨﺠﺶ‬
‫ارزش اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺧ ﺎرج از ﺧ ﻮد ارزش ﻗ ﺮار داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬و ﺑﻌ ﺪ از ﺁن ﮐ ﻪ در ‪٣٠‬‬
‫ﺹﻔﺤﻪ‪ ،‬ارزش ﻣﺼﺮف و ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ را ﺑﻪ ﻧﻴﺮوی اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ﺁﺑﺴ ﺘﺮﻩ )اﻧﺘﺰاﻋ ﯽ( ﺁﺵ ﻔﺘﻪ‬
‫و ﻣﺨﻠﻮط ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺱﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﯽ رﺱﺪ ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ ﻣﻌﻴ ﺎر ﺱ ﻨﺠﺶ واﻗﻌ ﯽ ﺑ ﺮای‬
‫ارزش وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﻌﻴﺎر ﺱﻨﺠﺶ ﮐﻤﮑﯽ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﮐ ﺮد و ﻓﻘ ﻂ ﮐ ﺎر اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ )ﻣﻌﻴ ﺎر ﺱﻨﺠﺸ ﯽ( را اراﺋ ﻪ ﺑﺪه ﺪ‪ ،‬اﻝﺒﺘ ﻪ ﻓﻘ ﻂ در ﺹ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت‬
‫ﻣﻘﺪار ﮐﺎر ﻣﺴﺎوی‪ ،‬هﻤﻮارﻩ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﯽ ﺑﺎ هﻤﺎن ﮐﻤﻴﺖ ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺵﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺡﺎل‬
‫ﭼﻪ اﻳﻦ ﺡﺎﻝ ﺖ ﻓ ﯽ ﻧﻔﺴ ﻪ وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ و ﭼ ﻪ ﺁن ﮐ ﻪ اﻗ ﺪاﻣﺎت ﻣﻘﺘﻀ ﯽ ای ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﻞ‬
‫ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺵﻨﺪ ﮐﻪ ﺁن را ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬و اﻳﻦ هﺎ هﺴﺘﻨﺪ ﻣﻄ ﺎﻝﺒﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﻮرد ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺑ ﯽ ﺡ ﺪ و‬

‫‪١٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺡﺼﺮ ﺁﻗﺎی ﺁدوﻝﻒ واﮔﻨﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺁن ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻓﺼ ﻞ اول )ﮐﺘ ﺎب‬
‫رودﺑﺮﺗ ﻮس( وﻗ ﻒ اﻳ ﻦ ﻣﺒﺎﺡﺜ ﻪ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ و ﭼ ﺮا ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ ﮐ ﺎر‪ ،‬ﺹ ﺮف‬
‫ﮐﺎﻻه ﺎ ﻧﻤ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﻣﻌﻬ ﺬا ارزش و ﮐ ﺎر هﻤﭽﻨ ﺎن ﺑ ﺪون ه ﺮ ﻧ ﻮع راﺑﻄ ﻪ ﻣﻨﻄﻘ ﯽ ﺑ ﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﺡﺎﻻ‪ ،‬ﺑﺎز هﻢ‪ ،‬ﮐﺎر ﺑﺪون ﺑﺮرﺱﯽ‪ -‬ﺑﻬﻤﺎن ﺵﮑﻠﯽ ﮐﻪ ﺑ ﺮای اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن ﻣﻄ ﺮح اﺱ ﺖ‪-‬‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺗﺎزﻩ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺹﻮرت هﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺡﺘﺎ وﻗﺘﯽ هﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻔ ﺎوت ه ﺎی‬
‫ﺵﺪت ﮐﺎر ﻓﻘﻂ در دو ﮐﻠﻤﻪ اﺵﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎزﻩ‪ ،‬ﮐﺎر ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان »ﭼﻴ ﺰی ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ارزد« ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻴﺎر ارزش‪ ،‬ﻣﻄ ﺮح ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺪون ﺁن ﮐ ﻪ در ﻧﻈ ﺮ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺵﺪﻩ ﺑﺎﺵﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﮐﺎرﺗﺤﺖ ﺵﺮاﻳﻂ ﻣﺘﻮﺱﻂ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺹﺮف ﺵﺪﻩ اﺱﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮای ﺱﺎﺧﺘﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ در ﻳ ﮏ روز ﺱ ﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺵﻮﻧﺪ دﻩ روز ﻣﺼﺮف ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﻳﮏ روز‪ ،‬اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺁﻳ ﺎ ﺁن ه ﺎ ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ ﻳ ﺎ ﺑ ﺪﺗﺮﻳﻦ اﺑ ﺰار‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺁﻳ ﺎ ﺁن ه ﺎ وﻗ ﺖ ﮐﺎرﺵ ﺎن را ﺑ ﺮای ﺱ ﺎﺧﺘﻦ اﺵ ﻴﺎء ﻻزم‬
‫اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و ﺑ ﻪ ﻣﻘ ﺪار ﻣ ﻮرد ﻧﻴ ﺎز ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺹ ﺮف ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ و اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺁﻳ ﺎ ﺁن ه ﺎ اﺵ ﻴﺎء‬
‫ﻏﻴﺮﻣﻄﻠﻮب ﻳﺎ ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻳﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ﺡﺪ اﺡﺘﻴﺎج ﻣﯽ ﺱﺎزﻧﺪ‪ -‬در ﺑ ﺎرﻩ ه ﻴﭻ ﻳ ﮏ از‬
‫اﻳﻦ هﺎ ﺱﺨﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺂﻣﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬ﮐ ﺎر‪ ،‬ﮐ ﺎر اﺱ ﺖ و ﻣﺤﺼ ﻮل ﻳ ﮏ ﮐ ﺎر ﺑﺎﻳ ﺪ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر ﻣﺴﺎوی ﺁن ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺵﻮد‪ .‬رودﺑﺮﺗﻮس ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ در هﺮ ﺡﺎل‪ -‬ﺑﺠ ﺎ ﻳ ﺎ ﻧﺎﺑﺠ ﺎ‪-‬‬
‫ﺁﻣﺎدﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد را در ﻣﻮﺿﻊ ﻣﻠﯽ ﻗﺮار ﺑﺪهﺪ و ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﻓ ﺮدی ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن را از‬
‫ﻓﺮاز رﺹﺪﺧﺎﻧﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻣﻮرد ﻧﻈﺎرﻩ ﻗ ﺮار ده ﺪ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻣﺤﺘﺎﻃﺎﻧ ﻪ از اﻳ ﻦ‬
‫ﮐﺎر ﭘﺮهﻴﺰ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در واﻗﻊ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﺖ‪ ،‬ﮐ ﻪ او از هﻤ ﺎن اﺑﺘ ﺪای ﮐﺘ ﺎﺑﺶ ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻤ ًﺎ‬
‫رهﺴﭙﺎر دﻳﺎر ﺗﺨﻴﻠﯽ ﭘﻮل ﮐﺎر ﻣﯽ ﺵ ﻮد و در اﻳ ﻦ راﻩ ه ﺮ ﻧ ﻮع ﺗﺤﻘﻴ ﻖ در ﻣ ﻮرد ﺧﺎﺹ ﻴﺖ‬
‫ارزش ﺁﻓﺮﻳﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﺮای او ﺑﺼﻮرت ﺹ ﺨﺮﻩ ه ﺎی ﻋﺒﻮرﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮی در ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ‬
‫ﻏﺮﻳ ﺰﻩ او ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﻗ ﻮی ﺗ ﺮ از ﻧﻴ ﺮوی ﺗﻔﮑ ﺮ اﻧﺘﺰاﻋ ﯽ اوﺱ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺿ ﻤﻦ در‬
‫رودﺑﺮﺗﻮس ﺑﺼﻮرت ﻓﻘﺪان ﺵﺪﻳﺪ اﻳﺪﻩ هﺎی دﻗﻴﻖ ﺁَﺵﮑﺎر ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪١٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫و ﺡﺎﻻ ﮔﺬار ﺑﻪ دﻳﺎر ﺗﺨﻴﻠﯽ در ﻳ ﮏ ﭼﺸ ﻢ ﺑ ﺮ ه ﻢ زدن‪ ،‬ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد و »اﻗ ﺪاﻣﺎت‬

‫ﻣﻘﺘﻀﯽ«ای ﮐ ﻪ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﮐﺎﻻه ﺎ را ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ ارزش ﮐ ﺎر‪ -‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﮏ ﻗ ﺎﻧﻮن اﺱ ﺘﺜﻨﺎء‬
‫ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ‪-‬ﺗﻀ ﻤﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ دردﺱ ﺮی ﺑ ﺮای او ﺑﻮﺟ ﻮد ﻧﻤ ﯽ ﺁورﻧ ﺪ‪ .‬ﺱ ﺎﻳﺮ‬
‫ﺧﻴﺎﻝﺒﺎﻓﺎن اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻓﮑﺮی‪ -‬از ﮔﺮای ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﭘﺮودن‪ -‬ﺧﻮد را ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ زﺡﻤ ﺖ و دردﺱ ﺮ‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﺎ ﺿ ﻮاﺑﻂ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ای را ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻨﻈ ﻮر ﺗﺤﻘ ﻖ ﺑﺨﺸ ﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺪوﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ﻻاﻗﻞ ﺱﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺄﻝﻪ اﻗﺘﺼﺎدی را ﺑﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ اﻗ ﺪاﻣﺎت ﺧ ﻮد‬
‫ﺹﺎﺡﺒﺎن ﮐﺎﻻهﺎی ﻣﻮرد ﻣﺒﺎدﻝﻪ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺡ ﻞ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ :‬رودﺑﺮﺗ ﻮس ﮐ ﺎر را ﺧﻴﻠ ﯽ‬
‫ﺱﺎدﻩ ﺗﺮ ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ و ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﮏ ﭘﺮوﺱ ﯽ ﺧ ﻮب از دوﻝ ﺖ اﺱ ﺘﻤﺪاد ﻣ ﯽ ﻃﻠﺒ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﻤﮏ ﻗﻬﺮ دوﻝﺘﯽ ﻃﺒﻖ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ دﺱﺘﻮر رﻓﻮرم را ﺹﺎدر ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺵ ﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ارزش »ﺗﻌﻴ ﻴﻦ« ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد وﻝ ﯽ ﺡ ﻖ ﺗﻘ ﺪم ﻣ ﻮرد ادﻋ ﺎی‬
‫رودﺑﺮﺗﻮس در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ )ارزش( ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﺑ ﻪ اﺛﺒ ﺎت ﻧﻤ ﯽ رﺱ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮﻋﮑﺲ‪،‬‬
‫ﮔﺮای و »ﺑﺮای« هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻋﺪﻩ زﻳﺎد دﻳﮕ ﺮی اﻳ ﻦ اﻧﺪﻳﺸ ﻪ را در ﺱ ﺮ ﻣ ﯽ ﭘﺮوراﻧﺪﻧ ﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﻣﺸﺘﺎﻗﺎﻧﻪ ﺁرزوی اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻘﺘﻀﯽ ای را داﺵﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺁﻧﻬ ﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﺗﺤ ﺖ ه ﺮ‬
‫ﺵﺮاﻳﻄﯽ هﻤﻮارﻩ و ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎرﺵﺎن ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﮐ ﺎر را ﻣ ﺪت ه ﺎ ﻗﺒ ﻞ از‬
‫رودﺑﺮﺗﻮس و ﺑﻪ دﻓﻌﺎت زﻳﺎد و ﺑﻴﺶ از ﺡﺪ ﻝﺰوم ﺗﮑﺮار ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫رودﺑﺮﺗ ﻮس ﻣﻌﻘ ﻮل اﺱ ﺖ و ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪ :‬ﭘ ﺲ از ﺁن ﮐ ﻪ دوﻝ ﺖ ﻻاﻗ ﻞ ارزش ﺑﺨﺸ ﯽ‬
‫از ﻣﺤﺼ ﻮﻻت را ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺤ ﻮ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐ ﺮد‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ اﺱ ﮑﻨﺎس ﻣﻨﺘﺸ ﺮ ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد و ﺑ ﻪ‬
‫ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﻣﺴ ﺎﻋﺪﻩ ﻣ ﯽ ده ﺪ ﺗ ﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨ ﺪ ﺑ ﺎ ﺁن اﺟ ﺮت ﮐ ﺎرﮔﺮان را ﺑﭙﺮدازﻧ ﺪ و ﺱ ﭙﺲ‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ اﺱﮑﻨﺎس هﺎی ﺵﺎﺧﺺ ارزش ﮐﺎر‪ -‬ﮐﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ -‬ﻣﺤﺼ ﻮﻻت‬
‫را ﺧﺮﻳﺪاری ﻣﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ و ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧ ﻪ ﻣﻮﺟ ﺐ ﺑﺎزﮔﺸ ﺖ اﺱ ﮑﻨﺎس ﺑ ﻪ ﻣﻨﺸ ﺎء ﺁن ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﺡﺎﻻ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﭼﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺹﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﻄﻠﺒﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ از زﺑ ﺎن ﺧ ﻮد‬
‫رودﺑﺮﺗﻮس ﺑﺸﻨﻮﻳﻢ‪:‬‬
‫»در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﺵ ﺮط دوم ﻳﻌﻨ ﯽ اﻗ ﺪام ﻣﻘﺘﻀ ﯽ در ﺑ ﺎرﻩ ﺁن ﮐ ﻪ ارزش ﮔ ﻮاهﯽ ﺵ ﺪﻩ در‬
‫ورﻗﻪ )اﺱﮑﻨﺎس( واﻗﻌ ًﺎ در دادوﺱ ﺘﺪ وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺟﺮﻳ ﺎن ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت اﻧﺠ ﺎم‬

‫‪١٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻓﺮدی ﮐﻪ واﻗﻌ ًﺎ ﻣﺤﺼﻮﻝﯽ را اراﺋﻪ دادﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ورﻗﻪ ای درﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫ﮐ ﻪ در ﺁن ﻣﻘ ﺪاری ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺱ ﺎﺧﺘﻦ ﺁن ﻣﺤﺼ ﻮل ﻣﺼ ﺮف ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬دﻗﻴﻘ ًﺎ ذﮐ ﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل دو روز ﮐﺎر را اراﺋﻪ ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬ورﻗﻪ ای درﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫روی ﺁن ﻧﻮﺵﺘﻪ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪» :‬دور روز« اﻳﻦ ﺵﺮط دوم در اﺛﺮ ﻧﻈﺎرت دﻗﻴﻖ ﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﻢ‬
‫ﺗﻮﺱﻂ ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اﻝﺰاﻣ ًﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﺧﻮاهﺪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻓﺮض ﻣ ﺎ‪،‬‬
‫ارزش واﻗﻌﯽ اﺟﻨﺎس هﻤﻮارﻩ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﮐﺎری ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺱ ﺎﺧﺘﻦ ﺁن ه ﺎ رﺱ ﻴﺪﻩ اﺱ ﺖ‬
‫ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ و اﻳﻦ ﮐﻤﻴﺖ ﮐﺎر ﺑﺎ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ زﻣ ﺎﻧﯽ ﻣﻌﻤ ﻮﻝﯽ ﺱ ﻨﺠﻴﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﻝ ﺬا ﭼﻨ ﺎن‬
‫ﭼﻪ ﻓﺮدی ﻣﺤﺼﻮﻝﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮای ﺱﺎﺧﺘﻦ ﺁن دو روز ﮐﺎر ﻣﺼ ﺮف ﺵ ﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬اراﺋ ﻪ ده ﺪ‬
‫ﮔ ﻮاهﯽ ﻧﺎﻣ ﻪ ای ﺑ ﺮای دو روز ﮐ ﺎر درﻳﺎﻓ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ در واﻗ ﻊ هﻤ ﺎن‬
‫ارزﺵﯽ را درﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اراﺋﻪ دادﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﮐﻤﺘﺮ و ﻧﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‪ .‬ﺑ ﺎز ه ﻢ ﭼ ﻮن ﻓﻘ ﻂ‬
‫ﮐﺴﯽ اﻳﻦ ﮔﻮاهﻴﻨﺎﻣﻪ را درﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ واﻗﻌ ًﺎ ﻣﺤﺼﻮﻝﯽ را ﺑ ﻪ ﺟﺮﻳ ﺎن دادوﺱ ﺘﺪ اراﺋ ﻪ‬
‫دادﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﻝﺬا ﺑﺪﻳﻬﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ارزش ذﮐ ﺮ ﺵ ﺪﻩ در ورﻗ ﻪ ﻣﺰﺑ ﻮر ﺑﺮاﺱ ﺎس رﻓ ﻊ ﺡ ﻮاﻳﺞ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﺡﺎﻻ اﮔﺮ در زﻣﻴﻨ ﻪ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﻧﻴ ﺰ ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧ ﻪ ﻋﻤ ﻞ ﮐﻨ ﻴﻢ و اﻳ ﻦ‬
‫ﻼ ﻣﺴ ﺎوی‬
‫ﻧﻈﻢ را ﻣﺮاﻋﺎت ﻧﻤ ﺎﺋﻴﻢ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت ﻣﺠﻤ ﻮع ارزش ﻣﻮﺟ ﻮد ﺑﺎﻳ ﺪ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻣﺠﻤ ﻮع ارزش ﮔ ﻮاهﯽ ﺵ ﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺎﺵ ﺪ و از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻘ ﺪار ارزش ﮔ ﻮاهﯽ ﺵ ﺪﻩ‪،‬‬
‫دﻗﻴﻘًﺎ ﻣﻌﺎدل ارزش ﺡﻮاﻝﻪ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ ﻝﺬا اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺿﺮورﺗًﺎ ﺑﺎ ارزش ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﺑﺎﺵﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺗﻤ ﺎم ﺗﻮﻗﻌ ﺎت ﺑ ﺮﺁوردﻩ ﺵ ﺪﻩ و ﺡﺴ ﺎب ه ﺎ درﺱ ﺖ از ﮐ ﺎر در‬
‫ﺧﻮاهﻨﺪ ﺁﻣﺪ«‪) .‬ص ‪(١٦٦-١٦٧‬‬
‫اﮔ ﺮ رودﺑﺮﺗ ﻮس ﺗ ﺎ ﺑﺤ ﺎل ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺑﺪﺵﺎﻧﺴ ﯽ دﺱ ﺖ ﺑ ﻪ ﮔﺮﻳﺒ ﺎن ﺑ ﻮدﻩ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﮐﺸ ﻔﻴﺎت‬
‫ﺗ ﺎزﻩ اش دﻳ ﺮ از راﻩ ﻣ ﯽ رﺱ ﻴﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻻاﻗ ﻞ اﻳ ﻦ ﺑ ﺎر از ﻳ ﮏ ﻧ ﻮع اﺹ ﺎﻝﺖ ﺑﺮﺧ ﻮردار‬
‫اﺱ ﺖ‪ ،‬زﻳ ﺮا ه ﻴﭻ ﻳ ﮏ از رﻗﺒ ﺎی او ﺟ ﺮأت ﺁن را ﻧﺪاﺵ ﺘﻪ اﻧ ﺪ ﮐ ﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧ ﻪ ﺑﭽﮕﺎﻧ ﻪ و‬
‫ﻧﺎﺑﺨﺮداﻧ ﻪ و ﺹ ﺮﻳﺢ‪ -‬و اﮔ ﺮ اﺟ ﺎزﻩ داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﻢ ﺑﮕ ﻮﻳﻢ‪ -‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺵ ﮑﻞ اﺹ ﻴﻞ ﭘ ﻮﻣﺮی‬
‫)اﺵﺎرﻩ ﺑﻪ زادﮔﺎﻩ و ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ رودﺑﺮﺗﻮس اﺱﺖ(‪ ،‬ﺟﻨ ﻮن ﺧﻴﺎﻝﺒﺎﻓﺎﻧ ﻪ ﭘ ﻮل ﮐ ﺎر را اﺑ ﺮاز‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ .‬از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﮔﻮاهﻴﻨﺎﻣ ﻪ )ﮐ ﺎر( ﺵ ﻴﺌﯽ ای ﺑ ﺎ ارزش ﻣﺮﺑﻮﻃ ﻪ اراﺋ ﻪ‬

‫‪١٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻣﯽ ﺵﻮد و هﻴﭻ ﺵ ﻴﺌﯽ ارزش داری ﺑ ﻪ ﺟ ﺰ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ اراﺋ ﻪ ﮔﻮاهﻴﻨﺎﻣ ﻪ ﻣﺮﺑﻮﻃ ﻪ ﺗﺤﻮﻳ ﻞ‬
‫دادﻩ ﻧﻤ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﻝ ﺬا ﻣﺠﻤ ﻮع اﻳ ﻦ ﮔﻮاهﻴﻨﺎﻣ ﻪ ه ﺎ ﻣ ﯽ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ هﻤ ﻮارﻩ ﻣﺴ ﺎوی ﻣﺠﻤ ﻮع‬
‫اﺵﻴﺎء ارزش دار ﺑﺎﺵﺪ و ﺡﺴﺎب ﺑﺪون ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﮐ ﻢ و ﮐﺎﺱ ﺘﯽ درﺱ ﺖ در ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ و ﺗ ﺎ‬
‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﮐﺎر ﻧﻴﺰ دﻗﻴﻘ ًﺎ ﻣﺤﺎﺱﺒﻪ ﺵﺪﻩ و ﺡﺘﺎ ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺄﻣﻮر ﺧﺰاﻧ ﻪ داری دوﻝ ﺖ‬
‫ه ﻢ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‪ ،‬ﮐ ﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ اﺵ ﺘﺒﺎﻩ ﻣﺤﺎﺱ ﺒﺎﺗﯽ را در ﺁن ﺑ ﻪ اﺛﺒ ﺎت ﺑﺮﺱ ﺎﻧﺪ‪ .‬دﻳﮕ ﺮ ﭼ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ؟‬
‫در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری اﻣ ﺮوزی‪ ،‬ه ﺮ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﻞ و ﺱ ﻠﻴﻘﻪ ﺧ ﻮد ه ﺮ ﭼ ﻪ‪،‬‬
‫هﺮﮔﻮﻧﻪ و هﺮ ﻗﺪر ﮐﻪ ﺧﻮد او ﻣﺎﻳﻞ ﺑﺎﺵﺪ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﻝﺒﺘﻪ ﻧ ﻪ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﮐﻴﻔﻴ ﺖ و‬
‫ﻧﻮع اﺵ ﻴﺎء ﻣ ﻮرد اﺡﺘﻴ ﺎج و ﻧ ﻪ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﮐﻤﻴ ﺖ ﺁن ه ﺎ او ﺑ ﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎی ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﺁن ﭼﻪ اﻣﺮوز ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﮐ ﺎﻓﯽ و ﺑ ﻪ ﺱ ﺮﻋﺖ ﺗﺤﻮﻳ ﻞ دادﻩ ﺵ ﻮد‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺱﺖ ﻓﺮدا ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺶ از ﺡﺪ ﻧﻴﺎز‪ ،‬ﻋﺮﺿﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻳﺎ ﺁن ﺹﻮرت‪ ،‬ﺧﻮب ﻳﺎ ﺑﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﺮ ﻃﺮف ﻣﯽ ﺵﻮد و در ﻣﺠﻤﻮع ﺱﺮاﻧﺠﺎم ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺑﻪ روﻧﺪ‬
‫اﺵﻴﺎء ﻣﻮرد اﺡﺘﻴﺎج ﻣﯽ اﻓﺘ ﺪ‪ .‬ﺡ ﻞ اﻳ ﻦ ﺗﻀ ﺎد ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺹ ﻮرت ﺧﻮاه ﺪ ﮔﺮﻓ ﺖ؟ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ‬
‫رﻗﺎﺑ ﺖ‪ .‬و ﭼﮕﻮﻧ ﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ ﻣﻮﻓ ﻖ ﺑ ﻪ اﻳﻨﮑ ﺎر ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد؟ ﺧﻴﻠ ﯽ ﺱ ﺎدﻩ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﮐ ﻪ‬
‫ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮ ﺡﺴﺐ ﻧﻮع و ﻣﻘﺪار ﺑﺮای ﻧﻴﺎز ﻣﻮﺟﻮد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪،‬‬
‫ﺑ ﻪ ﺑﻬ ﺎﺋﯽ ﮐﻤﺘ ﺮ از ارزش ﮐ ﺎر ﺁن ه ﺎ ﺗﻨ ﺰل ﻣ ﯽ ده ﺪ و ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ اﻳ ﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ ﺟﻨﺒ ﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﻼ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ای ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﯽ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺁن هﺎ ﻳﺎ اﺟﻨﺎس ﮐﺎﻣ ً‬
‫و ﻳ ﺎ ﺁن ﮐ ﻪ اﺟﻨ ﺎس ﻗﺎﺑ ﻞ اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ را ﺑ ﻪ ﻣﻘ ﺪار اﺿ ﺎﻓﯽ و ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ای ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ دو ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی ﻣﯽ ﺵﻮد‪:‬‬
‫اول اﻳﻦ ﮐ ﻪ ﻋ ﺪم اﻧﻄﺒ ﺎق ﻣ ﺪاوم ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑ ﺎ ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ ﺵ ﺮط ﻻزﻣ ﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﺗﺤﺖ ﺁن و ﺹ ﺮﻓ ًﺎ در اﺛ ﺮ ﺁن ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻳ ﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬ ﺎ در اﺛ ﺮ ﻧﻮﺱ ﺎﻧﺎت‬
‫رﻗﺎﺑﺖ و ﻧﻮﺱﺎﻧﺎت ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻهﺎﺱﺖ ﮐﻪ ﻗ ﺎﻧﻮن ارزش ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﺟ ﺎ ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ و ﺗﻌﻴ ﻴﻦ‬
‫ارزش ﮐﺎﻻ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺪت ﮐﺎر ﺿﺮوری اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺗﺤﻘ ﻖ ﻣ ﯽ ﭘ ﺬﻳﺮد‪ .‬ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ در اﻳ ﻦ‬
‫راﺑﻄﻪ ﺵﮑﻞ ﻇﺎهﺮی ارزش )ﻳﻌﻨﯽ( ﻗﻴﻤﺖ‪ ،‬ﻗﺎﻋﺪﺗ ًﺎ ﺗﺎ ﺡﺪودی ﻏﻴ ﺮ از ارزﺵ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺘﺠﻠ ﯽ‬

‫‪٢٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻣﯽ ﺱﺎزد ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺱﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‪ ،‬ﺱﺮﻧﻮﺵﺖ ﻣﺸﺘﺮک ارزش و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﻼ ﻃ ﻮر دﻳﮕ ﺮی ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ رﺱ ﺪ ﺗ ﺎ رژﻳ ﻢ‬
‫اﺱ ﺖ‪ .‬ﭘﺎدﺵ ﺎﻩ ﻧﻴ ﺰ در ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﻣ ﻮارد ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﺱ ﻠﻄﻨﺘﯽ ای ﮐ ﻪ او ﻣﻈﻬ ﺮ ﺁﻧﺴ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای ﮐ ﻪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎﻧﺶ‬
‫ﮐﺎﻻهﺎی ﺵﺎن را ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﺗﻌﻴﻴﻦ ارزش را ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺪت ﮐﺎر اﻧﺠﺎم‬
‫دهﻴﻢ‪ -‬ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﮐﻪ اﺟﺎزﻩ ﻧﺪهﻴﻢ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮاردادن ﻗﻴﻤﺖ هﺎ‪ ،‬ارزش هﺎ را‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﺪ‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﺗﻨﻬﺎ راهﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﺁن‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ارزش ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺹ ﻮرت ﮔﻴ ﺮد‪،‬‬
‫ﻣﻔﻬ ﻮم ﮐ ﺎر ﻣ ﺎ ﻓﻘ ﻂ اﻳ ﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺧﻮاﺱ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﻴﻢ ﺛﺎﺑ ﺖ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﻻاﻗ ﻞ در اﻳ ﻦ زﻣﻴﻨ ﻪ‪،‬‬
‫ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎﺋﯽ ﺧﻴﺎل ﭘﺮدازاﻧﻪ ﻣﻌﻤﻮﻝﯽ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻗﺘﺼﺎدی را ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﻩ اﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﮐ ﻪ ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﺁن ﮐﺎﻻه ﺎی ﺵ ﺎن را ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬رﻗﺎﺑ ﺖ ﺑ ﻪ‬
‫وﺱﻴﻠﻪ رواج ﻗﺎﻧﻮن ارزش ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮐﺎﻻﺋﯽ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺱﺎزﻣﺎن و ﻧﻈﺎم ﺗﻮﻝﻴﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻤﮑﻨ ﻪ در‬
‫اﻳﻦ ﺵﺮاﻳﻂ را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ در اﺛﺮ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻳﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ارزش ﻣﺤﺼﻮﻻت اﺱﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮐﺎﻻ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣ ﯽ رﺱ ﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﭼ ﻪ ﭼﻴ ﺰ و ﭼ ﻪ ﻣﻘ ﺪار از ﺁن ه ﺎ را‬
‫اﺡﺘﻴﺎج دارد ﻳﺎ ﻧﺪارد‪ .‬وﻝﯽ اﺗﻮﭘﯽ ای ﮐﻪ رودﺑﺮﺗﻮس ﻧﻴﺰ در ﺁن ﺵﺮﮐﺖ دارد‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ‬
‫درﺱ ﺖ هﻤ ﻴﻦ ﻋﺎﻣ ﻞ ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ را از ﻣﻴ ﺎن ﺑ ﺮدارد‪ .‬و وﻗﺘ ﯽ ﻣ ﺎ ﺱ ﺆال ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﺁﻳ ﺎ‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻨﯽ وﺟﻮد ﺧﻮاهﺪ داﺵﺖ ﮐﻪ از هﺮ ﻣﺤﺼﻮل هﻤﺎن ﻣﻘﺪاری ﮐﻪ ﺿﺮوری اﺱﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻝﻴﺪ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺵﺪ و ﻧﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ و در ﺡﺎﻝﯽ ﮐ ﻪ در اﻧﺒ ﻮﻩ ﭼﻐﻨ ﺪر ﻗﻨ ﺪ ﺧﻔ ﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻳﻢ و در درﻳ ﺎی‬
‫ﻋﺮق ﺱﻴﺐ زﻣﻴﻨﯽ ﻏﺮق ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻴﻢ ﺁﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﻤﺒﻮد ﮔﻮﺵ ﺖ و ﻏ ﻼت از ﮔﺮﺱ ﻨﮕﯽ ﺗﻠ ﻒ‬
‫ﻧﺨﻮاهﻴﻢ ﺵﺪ و در ﺡﺎﻝﯽ ﮐﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮن هﺎ دﮔﻤﻪ ﺵﻠﻮار در دﺱﺖ و ﭘﺎﻳﻤﺎن رﻳﺨﺘﻪ اﺱﺖ ﺁﻳﺎ ﺑﻪ‬
‫اﻧ ﺪازﻩ ﮐ ﺎﻓﯽ ﺵ ﻠﻮار ﺑ ﺮای ﺱ ﺘﺮﻋﻮرت ﺧ ﻮد ﺧ ﻮاهﻴﻢ داﺵ ﺖ؟ ﺁن وﻗ ﺖ رودﺑﺮﺗ ﻮس‬
‫ﭘﻴﺮوزﻣﻨﺪاﻧﻪ ﻣﺤﺎﺱﺒﻪ ﻣﻌﺮوف ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن ﺧﻮاهﺪ داد ﮐ ﻪ ﺑﺮاﺱ ﺎس ﺁن ﺑ ﺮای ه ﺮ‬
‫ﻧﻴﻢ ﮐﻴﻠﻮ ﺵﮑﺮ زاﺋﺪ‪ ،‬ﺑﺮای هﺮ ﺧﻤﺮﻩ ﻋﺮق ﺑﻪ ﻓﺮوش ﻧﺮﺱ ﻴﺪﻩ‪ ،‬ﺑ ﺮای ه ﺮ دﮔﻤ ﻪ ﺵ ﻠﻮاری‬
‫ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ دوﺧﺘﻦ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﮔﻮاهﻴﻨﺎﻣﻪ هﺎی درﺱﺖ و ﺡﺴ ﺎﺑﯽ ﺹ ﺎدر ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ و ﺑﻌ ﺪ از‬
‫ﺁن ﮐﻪ »ﺗﻤﺎم ﺗﻮﻗﻌﺎت ارﺿﺎء ﺵﺪﻧﺪ و ﺹﺤﺖ ﻣﺤﺎﺱﺒﺎت ﺗﺄﻳﻴﺪ ﮔﺮدﻳﺪ«‪ ،‬اﻳﻦ ﺹﻮرت ﺡﺴ ﺎب‬
‫درﺱ ﺖ از ﮐ ﺎر در ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ و ه ﺮ ﮐ ﺲ ﮐ ﻪ ﺁن را ﺑ ﺎور ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣ ﺄﻣﻮر‬

‫‪٢١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺧﺰاﻧﻪ داری دوﻝﺖ در ﭘ ﻮﻣﺮ‪ -‬ﮐ ﻪ ﻣﺤﺎﺱ ﺒﻪ را اﻣﺘﺤ ﺎن ﮐ ﺮدﻩ و ﺹ ﺤﺖ ﺁن را ﺗﺄﻳﻴ ﺪ ﻧﻤ ﻮدﻩ‬
‫ﻼ ﻣ ﻮرد ﻗﺒ ﻮل اﺱ ﺖ‪-‬‬
‫اﺱ ﺖ و ﺗ ﺎﮐﻨﻮن هﺮﮔ ﺰ ﺹ ﻨﺪوﻗﺶ ﮐﺴ ﺮی ﻧﻴ ﺎوردﻩ و ﺡ ﺮﻓﺶ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﺡﺎﻻ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻳﻢ ﺑﻪ ﺱﺎدﻩ ﻝﻮﺡﯽ ای ﮐﻪ رودﺑﺮﺗ ﻮس ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺁن و ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﻤ ﮏ اﺗ ﻮﭘﯽ ﺧ ﻮد ﺑﺤ ﺮان ه ﺎی ﺹ ﻨﻌﺘﯽ و ﺗﺠ ﺎری را از ﻣﻴ ﺎن ﺑ ﺮدارد‪ .‬ﺑ ﻪ ﻣﺠ ﺮد ﺁن ﮐ ﻪ‬
‫ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﺑ ﻪ اﺑﻌ ﺎد ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﺑﺮﺱ ﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻝ ﻪ ﻣﺤﺎﺱ ﺒﺎت ﺧﺼﻮﺹ ﯽ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن و‬
‫ﺑﺎزاری‪ -‬ﮐﻪ ﺑﺮای ﺁن ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ وﻝﯽ ﺑﺎ ﻧﻴﺎز ﮐﻤﯽ و ﮐﻴﻔﯽ ﺁن ﺁﺵ ﻨﺎﺋﯽ ﻧﺪارﻧ ﺪ‪ -‬در اﺛ ﺮ‬
‫ﻳﮏ رﻋﺪ و ﺑﺮق در ﺑﺎزار ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻳﻌﻨﯽ ﻳﮏ ﺑﺤﺮان ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﺑﺮ هﻢ ﺧﻮاهﺪ ﺧﻮرد‪.١‬‬
‫ﺡﺎل اﮔﺮ ﻣﺎﻧﻊ ﺁن ﺵﻮﻧﺪ ﮐﻪ رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬در اﺛﺮ ﺗﺮﻗﯽ و ﺗﻨﺰل ﻗﻴﻤﺖ ه ﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن را در‬
‫ﻼ ﺑﺴ ﺘﻪ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن وﺿﻊ ﺑﺎزار ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻗﺮار دهﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺁن اﺱﺖ ﮐﻪ ﭼﺸﻤﺎن ﺁن هﺎ را ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﺑﺎﺵﻨﺪ اﮔﺮ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﺁﻧﻄﻮر ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺵﻮد ﮐﻪ ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ از وﺿﻊ‬
‫ﺑﺎزاری ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁن ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺁﮔﺎﻩ ﺵﻮﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺹ ﻮرت درﻣ ﺎﻧﯽ ﺑ ﺮای ﺑﻴﻤ ﺎری‬
‫ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﺗﺠﻮﻳﺰ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻣﻮﺟ ﺐ رﺵ ﮏ دﮐﺘ ﺮ اﻳ ﺰن ﺑ ﺎرت ﺑ ﻪ رودﺑﺮﺗ ﻮس‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺡﺎﻻ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﻴﻢ ﭼﺮا رودﺑﺮﺗ ﻮس‪ ،‬ﺑﺴ ﺎدﮔﯽ‪ ،‬ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ را ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ »ﮐ ﺎر« ﺗﻌﻴ ﻴﻦ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺡﺪاﮐﺜﺮ‪ ،‬درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﺵﺪت ﮐﺎر را ﻗﺒﻮل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ او ﺑﺮرﺱﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‬
‫ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ ﭼ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ و ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ارزش ﻣ ﯽ ﺁﻓﺮﻳﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻋﻠ ﺖ ﻧﻴ ﺰ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ و‬
‫اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮی ﻣﯽ ﺵﻮد‪ ،‬ﺁن وﻗﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺿﺮوری اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﭘ ﯽ ﻣ ﯽ ﺑ ﺮد‪ ،‬ﺿ ﺮوری ﺑ ﺮای‬

‫‪ -١‬اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع ﻻاﻗ ﻞ ﺗ ﺎ هﻤ ﻴﻦ اواﺧ ﺮ ﻣﺼ ﺪاق داﺷ ﺖ‪ :‬از زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ اﻧﺤﺼ ﺎر ﺑ ﺎزار ﺟﻬ ﺎﻧﯽ‬
‫اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ﺷ ﺮﮐﺖ ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ‪ -‬ﺁﻝﻤ ﺎن و ﻣﺨﺼﻮﺹ ًﺎ ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎ در دادوﺱ ﺘﺪ ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﻣﺮﺗﺒ ًﺎ دره ﻢ‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ رﺱ ﺪ ﮐ ﻪ ﺷ ﮑﻞ ﺟﺪﻳ ﺪی از ﻣﻌﺎدﻝ ﻪ ﺟ ﺎ ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ‪ .‬دورﻩ ی ﺷ ﮑﻮﻓﺎﺋﯽ‬
‫ﻶ اﺗﻔ ﺎق ﻧﻴﻔﺘ ﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﺤﺮان‪ ،‬هﻨ ﻮز ه ﻢ ﻓ ﺮا ﻧﺮﺱ ﻴﺪﻩ اﺱ ﺖ در ﺹ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ اﺹ ً‬
‫رﮐﻮد ﻣﺰﻣﻦ‪ ،‬وﺿﻊ ﻋﺎدی ﺹﻨﻌﺖ ﻣﺪرن ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ و ﻓﻘﻂ ﻧﻮﺱﺎﻧﺎت ﮐﻮﭼﮑﯽ وﺟﻮد ﺧﻮاهﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪٢٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ه ﺮ ﻳ ﮏ از ﻣﺤﺼ ﻮﻻت‪ ،‬ﭼ ﻪ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت دﻳﮕ ﺮی از هﻤ ﺎن ﻧ ﻮع و ﭼ ﻪ در‬

‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﮐﻞ ﻧﻴﺎزهﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ .‬در اﻳﻦ ﺹ ﻮرت ﺑ ﺮای او اﻳ ﻦ ﺱ ﺆال ﻣﻄ ﺮح ﻣ ﯽ ﺵ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫اﻧﻄﺒﺎق ﺗﻮﻝﻴﺪ هﺮ ﻳﮏ از ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﮐﻞ ﻧﻴﺎزهﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻴﺎﺑﺪ و ﺑ ﻪ‬
‫ﻼ او اﻳ ﻦ ﺑ ﺎر ﺗ ﺮﺟﻴﺢ دادﻩ اﺱ ﺖ‬
‫اﻳﻦ وﺱﻴﻠﻪ ﮐﻠﻴﻪ ﺧﻴﺎﻝﺒﺎﻓﯽ هﺎی او ﻣﻨﺘﻔﯽ ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ .‬ﻋﻤ ً‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺵﻴﻮﻩ اﻧﺘﺰاﻋﯽ ﻣﺘﻮﺱﻞ ﮔﺮدد ﺁن هﻢ در ﻣﻮردی ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻮﺿﻮع درﺱﺖ ﺑﺮ ﺱﺮ ﺁن‬
‫اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺡﺎل ﺱﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﻧﮑﺘﻪ ای ﻣﯽ ﭘﺮدازﻳﻢ ﮐﻪ رودﺑﺮﺗﻮس ﺿﻤﻦ ﺁن واﻗﻌ ًﺎ ﭼﻴﺰ ﺗﺎزﻩ ای ﺑ ﻪ‬
‫ﻣ ﺎ اراﺋ ﻪ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ -‬ﭼﻴ ﺰی ﮐ ﻪ او را از ﺗﻤ ﺎم ه ﻢ ﻣﺴ ﻠﮑﺎن ﺑ ﯽ ﺵ ﻤﺎرش )ﮐ ﻪ ﻣﻌﺘﻘ ﺪ ﺑ ﻪ(‬
‫»اﻗﺘﺼﺎد ﭘﺎﻳﺎﭘﺎی‪ -‬ﭘﻮل ﮐﺎر« ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﯽ ﺱﺎزد‪ .‬هﻤﻪ ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺑﺮدن اﺱﺘﺜﻤﺎر ﮐﺎر اﺟﺮﺗﯽ ﺗﻮﺱﻂ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﺧﻮاﺱﺘﺎر اﻳﻦ ﺿ ﺎﺑﻄﻪ ﻣﺒ ﺎدﻻﺗﯽ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ ﮐ ﻪ‬
‫هﺮ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﺎﻳﺪ ارزش ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺎر ﻣﺤﺼﻮل ﺧﻮد را درﻳﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ای ﺱﺖ ﮐ ﻪ‬
‫هﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ‪ -‬از ﮔﺮای ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﭘﺮودون‪ -‬در ﺁن ﻣﺘﻔﻖ اﻝﻘﻮﻝﻨﺪ وﻝﯽ رودﺑﺮﺗﻮس ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺑ ﻪ‬
‫هﻴﭻ وﺟﻪ )ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ( و ﮐﺎر اﺟﺮﺗﯽ و اﺱﺘﺜﻤﺎر از ﺑﻴﻦ ﻧﻤﯽ رود‪.‬‬
‫او ًﻻ ﮐ ﺎرﮔﺮ در ه ﻴﭻ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﺼ ﻮری‪ ،‬ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ارزش ﮐﺎﻣ ﻞ‬
‫ﻣﺤﺼ ﻮﻝﺶ را درﻳﺎﻓ ﺖ ﮐﻨ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ هﻤ ﻮارﻩ ﻳ ﮏ ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ﻓﻮﻧﮑﺴ ﻴﻮن ه ﺎﺋﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ‬
‫اﻗﺘﺼ ﺎدی ﻣﻮﻝ ﺪ ﻧﺒ ﻮدﻩ وﻝ ﯽ ﻻزم ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ -‬وﺟ ﻮد دارﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺨ ﺎرج ﺁن ه ﺎ و اﻓ ﺮاد‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺎﻳﺪ از ﺹﻨﺪوق ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺵﺪﻩ‪ ،‬ﺗ ﺄﻣﻴﻦ ﮔ ﺮدد‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع ﺗ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﮐﻨﻮﻧﯽ وﺟﻮد داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ ﻣﻄﺮح اﺱﺖ وﻝ ﯽ در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای ﮐ ﻪ ﺗﻌﻬ ﺪ ﮐ ﺎر ﻣﻮﻝ ﺪ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ در ﺁن وﺟﻮد دارد و »اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ« هﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻨﺘﻔﯽ ﻣﯽ ﺵ ﻮد‪.‬‬
‫اﻝﺒﺘﻪ ﺿﺮورت ﻳﮏ ﺹﻨﺪوق ﭘﺲ اﻧﺪاز و ذﺧﻴﺮﻩ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ در‬
‫واﻗﻊ در ﭼﻨﻴﻦ ﺡﺎﻝﺘﯽ ﻧﻴﺰ ﮐﺎرﮔﺮان ﻳﻌﻨ ﯽ هﻤ ﻪ )ﻣ ﺮدم(‪ ،‬ﺹ ﺎﺡﺐ ﮐ ﻞ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت )ﺟﺎﻣﻌ ﻪ(‬
‫ﺑﻮدﻩ و از ﺗﻤﺎم )ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺎﻣﻌﻪ( ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺁن ﮐﻪ هﺮ ﮐ ﺲ ﻓﻘ ﻂ »از‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺎر« ﺧ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺮ ﻗ ﺮار ﻧﮕ ﺎﻩ داﺵ ﺘﻦ وﻇ ﺎﺋﻒ ﻋﻤﻠ ﯽ ﻏﻴ ﺮﺧﻼق اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﻤﮏ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر‪ ،‬از ﺟﺎﻧﺐ ﺱﺎﻳﺮ »ﺧﻴﺎﻝﺒﺎﻓﺎن‪ -‬ﭘﻮل ﮐﺎر« ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬اﻝﺒﺘ ﻪ‬

‫‪٢٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻨﻈ ﻮر ﮐ ﺎرﮔﺮان را وادار ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﮐ ﻪ از ﻃ ﺮق ﻣﺘ ﺪاول دﻣﻮﮐﺮاﺗﻴ ﮏ‪،‬‬

‫ﻣﺎﻝﻴ ﺎت ه ﺎﺋﯽ ﺑ ﺮای ﺧ ﻮد ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬و رودﺑﺮﺗ ﻮس ﮐ ﻪ از ‪ ١٨٤٢‬ﺗﻤ ﺎم رﻓ ﻮرم ه ﺎی‬
‫اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻴﺶ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ دوﻝ ﺖ ﭘ ﺮوس ﺁن زﻣ ﺎن اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎم ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت را ﻣ ﺪﻳﻮن‬
‫ﺑﻮروﮐﺮاﺱﯽ ای ﻣﯽ داﻧ ﺪ ﮐ ﻪ از ﺑ ﺎﻻ‪ ،‬ﺑﺨﺸ ﯽ از ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﺧ ﻮد ﮐ ﺎرﮔﺮان را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﺱﻬﻢ ﺁن هﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺹﺪﻗﻪ ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪.‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎً‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ و ﺱﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪون ﮐﻢ و ﮐﺎﺱﺖ اداﻣﻪ ﻳﺎﺑﻨ ﺪ زﻳ ﺮا ﻣ ﺎﻝﮑﻴﻦ زﻣ ﻴﻦ‬
‫و ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﺹ ﻨﻌﺘﯽ ﻧﻴ ﺰ ﺑﺮﺧ ﯽ ﻓﻮﻧﮑﺴ ﻴﻮن ه ﺎی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣﻔﻴ ﺪ و ﺡﺘ ﺎ ﻻزﻣ ﯽ را‬
‫اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ .‬وﻝ ﻮ ﺁن ﮐ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﻏﻴﺮﻣﻮﻝ ﺪ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ ﺑﻬ ﺮﻩ‬
‫ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ و ﺱﻮد‪ ،‬در ﺡﮑﻢ ﻣﺰدﻳﺴﺖ ﮐﻪ درﻳﺎﻓ ﺖ ﻣ ﯽ دارﻧ ﺪ و هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ داﻧ ﻴﻢ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺡﺘﺎ در ‪ ١٨٤٢‬هﻢ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ اﺱﺘﻨﺒﺎط ﺗﺎزﻩ ای ﻧﺒﻮد‪ .‬در واﻗﻊ در ﺡﺎل ﺡﺎﺿ ﺮ‬
‫اﻳ ﻦ ه ﺎ )ﻣ ﺎﻝﮑﻴﻦ زﻣ ﻴﻦ و ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﺹ ﻨﻌﺘﯽ( در ازای ﮐ ﺎر ﻧ ﺎﭼﻴﺰی ﮐ ﻪ ﻣﻀ ﺎﻓ ًﺎ ﺑ ﺎ‬
‫ﺑ ﯽ ﮐﻔ ﺎﻳﺘﯽ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ ،‬اﺟ ﺮت ﺑ ﯽ اﻧ ﺪازﻩ زﻳ ﺎدی درﻳﺎﻓ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ ﺡ ﺎﻻ‬
‫رودﺑﺮﺗﻮس ﻻاﻗﻞ ﺑﺮای ‪ ٥٠٠‬ﺱﺎل ﺁﻳﻨ ﺪﻩ ﻃﺒﻘ ﻪ اﻣﺘﻴ ﺎزداری ﻻزم دارد‪ .‬ﺑ ﻪ ﺑﻴ ﺎن دﻗﻴ ﻖ ﺗ ﺮ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ؛ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺮخ ارزش اﺿﺎﻓﯽ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ ﺛﺎﺑ ﺖ ﺑﻤﺎﻧ ﺪ و ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﺗﺮﻗ ﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬رودﺑﺮﺗﻮس ﻧﺮخ اﻳﻦ ﺱﻮد اﺿ ﺎﻓﯽ را ‪ ٢٠٠‬درﺹ ﺪ ﻓ ﺮض ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ ﻳﻌﻨ ﯽ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬
‫ﮐﺎرﮔﺮ هﺮﮔﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺮای ﻳﮏ ﮐﺎر ‪ ١٢‬ﺱ ﺎﻋﺘﻪ روزاﻧ ﻪ ﮔ ﻮاهﯽ ﻧﺎﻣ ﻪ ای ﺑ ﺮای ‪ ١٢‬ﺱ ﺎﻋﺖ‬
‫ﮐﺎر ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮای ‪ ٤‬ﺱﺎﻋﺖ ﮐﺎر‪ ،‬درﻳﺎﻓﺖ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬و ارزش ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺵ ﺪﻩ در ‪ ٨‬ﺱ ﺎﻋﺖ ﺑﻘﻴ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﺎﻝﮏ و ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﮔﻮاهﻴﻨﺎﻣﻪ ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی رودﺑﺮﺗ ﻮس‬
‫ﺑﺮای ﮐﺎر ﺹﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬دروغ ﻣﺤﺾ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ .‬اﻝﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﮏ ﻣﺎﻝ ﮏ اﺵ ﺮاﻓﯽ ﭘ ﻮﻣﺮی‬
‫ﺑﻮد )اﺵﺎرﻩ ﺑﻪ رودﺑﺮﺗﻮس اﺱﺖ‪ (.‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﭘﻴﺶ ﺧﻮد ﻣﺠﺴﻢ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ اﺟﺎزﻩ‬
‫ﺧﻮاه ﺪ داد ﺑ ﺮای دوازدﻩ ﺱ ﺎﻋﺖ ﮐ ﺎر‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ ﭼﻬ ﺎر ﺱ ﺎﻋﺖ ﮔ ﻮاهﯽ ﺑﮕﻴ ﺮد‪ .‬ه ﺮ ﺁﻳﻨ ﻪ‬
‫ﺵ ﻌﺒﺪﻩ ﺑ ﺎزی ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری را ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ زﺑ ﺎن ﺱ ﺎدﻩ ﻝﻮﺡﺎﻧ ﻪ‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت ﻳ ﮏ‬
‫ﻏﺎرت ﺁﺵﮑﺎر ﺗﺠﻠﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ -‬ﺑﻴﺎن ﮐﻨ ﻴﻢ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت ﺁن را ﻏﻴﺮﻣﻘ ﺪور ﺱ ﺎﺧﺘﻪ اﻳ ﻢ و‬
‫هﺮ ﮔﻮاهﻴﻨﺎﻣﻪ ای ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮان دادﻩ ﺵﻮد در ﺡﮑﻢ دﻋﻮت ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ ﺑ ﻪ ﻗﻴ ﺎم ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‬

‫‪٢٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﮐﻪ ﻣﺸﻤﻮل ﻣﺎدﻩ ‪ ١١٠‬ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺰای ﺁﻝﻤﺎن ﻣﯽ ﺵﻮد وﺑﺎﻳﺪ هﺮﮔ ﺰ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳ ﺎی دﻳﮕ ﺮی ﺑ ﻪ‬
‫ﺟﺰ ﮐﺎرﮔﺮان روزﻣﺰد ﭘﻮﻣﺮی ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﺎﺵﻴﻢ‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﮐﻪ هﻨ ﻮز ه ﻢ واﻗﻌ ًﺎ ﺑ ﻪ ﺡﺎﻝ ﺖ ﻧﻴﻤ ﻪ‬
‫ﺱﺮواژ در اﻣﻼک ﺧﺼﻮﺹﯽ‪ -‬ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﭼﻮب و ﺵﻼق ﺡﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ هﻤ ﻪ‬
‫زﻧﺎن زﻳﺒﺎی روﺱﺘﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺡﺮﻣﺴﺮای ارﺑﺎب ﻋﺎﻝﯽ ﺟﻨﺎب ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ -‬ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﺗ ﺎ‬
‫ﭘﻴﺶ ﺧﻮد ﻣﺠﺴﻢ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان اﻳﻦ ﺑﻴﺸﺮﻣﯽ هﺎ را ﺗﺤﻮﻳ ﻞ ﮐ ﺎرﮔﺮان داد‪ .‬ﻝﮑ ﻦ اﮐﻨ ﻮن‬
‫اﻳﻦ ﻃﻮر ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﮐﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎران ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن ﻣﺎ ﺵﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻝﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﻃﺒﻊ ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﺎ ﺑﻪ ﺁن اﻧﺪازﻩ ﺁرام و ﻣﻼﻳﻢ اﺱﺖ ﮐﻪ اﺟﺎزﻩ ﻣﯽ دهﻨﺪ ﺑﻪ ﺁن هﺎ‬
‫ﻗﺒﻮﻻﻧﺪﻩ ﺵﻮد ﮐﻪ در ﻣﺪت دوازدﻩ ﺱﺎﻋﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر دﺵﻮاری اﻧﺠﺎم دادﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ‪ ٤‬ﺱ ﺎﻋﺖ‬
‫ﮐﺎر ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ در اﻳﻦ ﺹﻮرت ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎداش‪ ،‬ﺑﺮای هﻤﻴﺸﻪ اﻳ ﻦ ﺗﻀ ﻤﻴﻦ ﺑ ﻪ ﺁن ه ﺎ‬
‫ﻼ‬
‫دادﻩ ﺵﻮد ﮐﻪ ﺱﻬﻢ ﺁن ه ﺎ از ﻣﺤﺼ ﻮل ﺧﻮدﺵ ﺎن‪ ،‬از ﻳ ﮏ ﺱ ﻮم ﮐﻤﺘ ﺮ ﻧﺨﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻋﻤ ً‬
‫اﻳﻦ ﺗﺮاﻧﻪ ای ﺱﺖ ﮐﻪ ﺵﻴﭙﻮر ﺑﭽﮕﺎﻧﻪ ای ﺑﺮای ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﻧ ﻮازد و ارزش ﺁن را ﻧ ﺪارد ﮐ ﻪ‬
‫ﺡﺘﺎ ﻳﮏ ﮐﻠﻤﻪ هﻢ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁن ﺗﻠﻒ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ وﻗﺘﯽ هﻢ رودﺑﺮﺗﻮس در »ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺗﺨﻴﻠﯽ‪-‬‬
‫ﭘﻮل ﮐﺎر« ﭼﻴﺰ ﺗﺎزﻩ ای هﻢ اراﺋﻪ ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﭼﻴﺰ ﻧﻮ ﻓﻘﻂ ﻳ ﮏ ﻣﻮﺿ ﻮع ﮐﻮدﮐﺎﻧ ﻪ اﺱ ﺖ‬
‫و ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺗﺮ از ﺱﻄﺤﯽ ﻗ ﺮار دارد ﮐ ﻪ ه ﻢ ﻣﺴ ﻠﮑﺎن ﺑﻴﺸ ﻤﺎرش ﻗﺒ ﻞ و ﺑﻌ ﺪ از او‬
‫اراﺋﻪ دادﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﺪون ﺵ ﮏ اﺛ ﺮ »در ﺑ ﺎرﻩ ﺵ ﻨﺎﺧﺖ‪ «...‬رودﺑﺮﺗ ﻮس در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ زﻣ ﺎن اﻧﺘﺸ ﺎر ﺧ ﻮد‪،‬‬
‫ﮐﺘﺎب ﻣﻌﺘﺒﺮی ﺑﻮد‪ .‬اداﻣﻪ ﺗﺌﻮری رﻳﮑﺎردو ﺗﻮﺱﻂ او از ﻳﮏ ﺟﻬﺖ ﺁﻏﺎز ﻧﻮﻳ ﺪ ﺑﺨﺸ ﯽ ﺑ ﻮد‬
‫و اﮔﺮ ﭼﻪ ﻓﻘﻂ ﺑ ﺮای او و ﺁﻝﻤ ﺎن ﺗ ﺎزﮔﯽ داﺵ ﺖ ﻣ ﻊ اﻝﻮﺹ ﻒ در ﻣﺠﻤ ﻮع در هﻤ ﺎن ﺱ ﻄﺢ‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد ﭘﻴﺸﮕﺎﻣﺎن ﺑﺮﺗﺮ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ او ﻗﺮار داﺵﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻳ ﻦ ﺹ ﺮﻓ ًﺎ ﺁﻏ ﺎزی ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ‬
‫وﺱﻴﻠﻪ اداﻣﻪ ﮐﺎر اﺹﻮﻝﯽ و اﻧﺘﻘﺎدی ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﻮﻓﻘﻴ ﺖ واﻗﻌ ﯽ در ﺗﺌ ﻮری ﻧﺎﻳ ﻞ‬
‫ﺁﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﻮد او اداﻣﻪ ی ﮐﺎرش را ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻗﻄ ﻊ ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ درﺱ ﺖ از هﻤ ﺎن ﺵ ﺮوع‬
‫اﻣﺮ‪ ،‬ﮐﺎر رﻳﮑﺎردو را در ﺟﻬﺖ دﻳﮕﺮی اداﻣﻪ داد‪ ،‬ﺟﻬﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او اﺗﻮﭘﯽ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣ ﯽ ﺵ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺹﻮرت او اوﻝﻴﻦ ﺵﺮط هﺮ ﻧﻮع اﻧﺘﻘﺎد‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﯽ ﻏﺮﺿﯽ را از دﺱﺖ داد و ﺑﻪ ﺱﻮی‬
‫هﺪﻓﯽ ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ ﺑﻮد ﮔﺎم ﺑﺮداﺵﺖ و اﻗﺘﺼ ﺎددان ﻣﻐﺮﺿ ﯽ ﺵ ﺪ و وﻗﺘ ﯽ ﺵ ﺮوع‬

‫‪٢٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺑﻪ ﺧﻴﺎل ﭘﺮدازی ﮐﺮد‪ ،‬هﻤﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ در ﻋﻠ ﻢ را ﺑ ﺮای ﺧ ﻮد از ﻣﻴ ﺎن ﺑ ﺮد‪ .‬او از‬
‫‪ ١٨٤٢‬ﺗ ﺎ زﻣ ﺎن ﻣ ﺮﮔﺶ در داﻳ ﺮﻩ ای دور ﻣ ﯽ زﻧ ﺪ و اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ه ﺎﺋﯽ را ﮐ ﻪ در ﺁﺛ ﺎر‬
‫اوﻝﻴ ﻪ اش ﺑﻴ ﺎن ﮐ ﺮدﻩ و ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﺁن ه ﺎ اﺵ ﺎرﻩ ﻧﻤ ﻮدﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬هﻤ ﻮارﻩ ﺗﮑ ﺮار ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ و‬
‫اﺡﺴ ﺎس ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ دﻳﮕ ﺮان او را ﻃ ﻮری ﻏﻴ ﺮ از ﺁن ﭼ ﻪ هﺴ ﺖ ﺵ ﻨﺎﺧﺘﻪ اﻧ ﺪ و در‬
‫ﻣﻮاردی ﮐﻪ ﭼﻴﺰی ﺑﺮای ﭘﺎﻳﻤﺎل ﮐﺮدن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺧﻮد را ﻝﮕﺪﮐﻮب ﺵﺪﻩ ﻣﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬و در‬
‫ﺁﺧﺮ ﮐﺎر ﻋﻤﺪًا دﻳﺪﮔﺎﻧﺶ را ﻓﺮو ﻣﯽ ﺑﻨﺪد ﺗﺎ ﻧﺒﻴﻨﺪ ﮐﻪ در واﻗﻊ ﭼﻴﺰی را ﮐﺸ ﻒ ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺪت هﺎ ﻗﺒﻞ ﮐﺸﻒ ﺵﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫***********************‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺘﺎب در ﭼﻨﺪ ﺟﺎ ﺑﺎ ﭼ ﺎپ اﺹ ﻠﯽ ﺁن ﺑ ﻪ زﺑ ﺎن ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﺑ ﻮد ﺗﻔ ﺎوت ه ﺎﺋﯽ دارد و‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ در دﺱ ﺖ ﻧ ﻮﻳﺲ اﺹ ﻠﯽ دادﻩ اﺱ ﺖ و در ﭼ ﺎپ‬
‫ﺑﻌﺪی ﮐﺘﺎب ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺮاﻋﺎت ﺵﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ﺗﺬﮐﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺵﻴﻮﻩ ﺑﻴ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ در اﻳ ﻦ اﺛ ﺮ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر رﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ ﺑ ﺎ ﺵ ﻴﻮﻩ ﺑﻴ ﺎن‬
‫ﻶ ﻳﮑﺴﺎن ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺎ هﻨﻮز از ﮐﺎر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺎﻻ و از ﺧﺮﻳ ﺪ و‬
‫»ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ« ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻓﺮوش ﮐﺎر ﺹﺤﺒﺖ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد در ﺡ ﺎﻝﯽ ﮐ ﻪ در ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ از اﺹ ﻄﻼح ﻧﻴ ﺮوی ﮐ ﺎر اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻝﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﻤﻢ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺟﺪﻳﺪ ﮐﺘﺎب اﻓﺰودﻩ ﺵﺪﻩ اﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﻗﺴ ﻤﺘﯽ از ﻣﻘﺎﻝ ﻪ ﻣ ﺎرﮐﺲ»در ﺑ ﺎرﻩ ﻧﻘ ﺪ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ« ﭼ ﺎپ ‪ ١٨٥٩‬ﺑ ﺮﻝﻦ‪ ،‬در‬
‫ﻣﻮرد اوﻝﻴﻦ »ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺗﺨﻴﻠﯽ‪ -‬ﭘﻮل ﮐﺎر« اﺛﺮ ﺟﻮن ﮔﺮای‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ای از ﺱ ﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻣ ﺎرﮐﺲ در ﺑﺮوﮐﺴ ﻞ )‪ (١٨٤٨‬در ﺑ ﺎرﻩ ﺗﺠ ﺎرت ﺁزاد ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ هﻤﺎن دوراﻧﯽ از ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﻮﻝﻒ اﺱﺖ ﮐﻪ »ﻓﻘﺮ« را ﻧﻮﺵﺘﻪ اﺱﺖ∗‪.‬‬

‫ﻓﺮدرﻳﺶ اﻧﮕﻠﺲ‬
‫ﻝﻨﺪن ‪ ٢٣‬اﮐﺘﺒﺮ ‪١٨٨٤‬‬

‫∗ )اﻳﻦ دو ﻧﻮﺷﺘﻪ در ﮐﺘﺎب ﺡﺎﺿﺮ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﻧﺪ(‪.‬‬

‫‪٢٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻧﺎﻣﻪ اﻧﮕﻠﺲ ﺑﻪ ﺧﻮزﻩ ﻣﺰا‬

‫ﻝﻨﺪن ‪ ٢٤‬ﻣﺎرس ‪١٨٩١‬‬

‫ﻣﺰاﻳﺎی ﻋﺰﻳﺰم!‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮﺵﻮﻗﺘﯽ زﻳﺎد ﺗﻮﺱﻂ ﻧﺎﻣﻪ ای ﮐﻪ ﺵﻤﺎ در دوم اﻳﻦ ﻣﺎﻩ ﻧﻮﺵﺘﻪ ﺑﻮدﻳﺪ‪ ،‬اﻃﻼع ﺡﺎﺹﻞ‬
‫ﮐ ﺮدﻳﻢ ﮐ ﻪ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ اﺱ ﭙﺎﻧﻴﺎﺋﯽ ﮐﺘ ﺎب »ﻓﻘ ﺮ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ« ﻣ ﺎرﮐﺲ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺵ ﻤﺎ ﺹ ﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪ -‬ﺑﺰودی ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺧﻮاهﺪ ﺵﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ اﻗ ﺪام ﻣ ﻮرد ﺗﺄﻳﻴ ﺪ ﮐﺎﻣ ﻞ ﻣ ﺎ‬
‫ﺑﻮدﻩ و ﺗﺄﺛﻴﺮ زﻳﺎدی ﺑﺮ روی اﺵﺎﻋﻪ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺰم در اﺱﭙﺎﻧﻴﺎ ﺧﻮاهﺪ داﺵﺖ‪.‬‬
‫ﺑ ﺪون ﺵ ﮏ ﺗﺌ ﻮری ﭘ ﺮودون ﮐ ﻪ ﮐﺘ ﺎب ﻣ ﺎرﮐﺲ ﺵ ﺎﻝﻮدﻩ ﺁن را از ه ﻢ ﭘﺎﺵ ﻴﺪ از‬
‫زﻣ ﺎن ﺵﮑﺴ ﺖ ﮐﻤ ﻮن ﭘ ﺎرﻳﺲ از ﺹ ﺤﻨﻪ روزﮔ ﺎر ﻣﺤ ﻮ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ وﻝ ﯽ هﻨ ﻮز ه ﻢ‬
‫ﺟﻤﻠ ﻪ ﭘ ﺮدازی ه ﺎی ﺁن ﺑ ﺮای ﺑﻮرژواه ﺎی رادﻳﮑ ﺎل و ﺵ ﺒﻪ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ ه ﺎی اروﭘ ﺎی‬
‫ﻏﺮﺑﯽ ﻣﻨﺒﻊ ﻋﻈﻴﻤ ﯽ ﺑ ﺮای ﺗﺨ ﺪﻳﺮ ﮐ ﺎرﮔﺮان اﺱ ﺖ و از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان اﻳ ﻦ ﮐﺸ ﻮرهﺎ‬
‫ﺟﻤﻠ ﻪ ﭘ ﺮدازی ه ﺎی ﭘﺮودوﻧ ﯽ ﻣﺸ ﺎﺑﻬﯽ را از ﭘﻴﺸ ﻴﻨﻴﺎن ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ ارث ﺑ ﺮدﻩ‪ ،‬ﻝ ﺬا‬
‫ﻝﻔﻆ ﺑﺎزی هﺎی رادﻳﮑﺎل هﺎ‪ ،‬هﻢ ﭼﻨﺎن ﺑﺮ روی اﻳﺸﺎن ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع‬
‫در ﻣﻮرد ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺹﺎدق اﺱﺖ و در ﺁﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺮودوﻧﻴﺴﺖ هﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ هﻨ ﻮز وﺟ ﻮد دارﻧ ﺪ‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻮرژواهﺎی رادﻳﮑﺎل ﻳ ﺎ ﺟﻤﻬ ﻮری ﺧﻮاه ﺎن ﺧ ﻮد را ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ ﻣ ﯽ ﻧﺎﻣﻨ ﺪ و اﮔ ﺮ‬
‫اﺵﺘﺒﺎﻩ ﻧﮑﻨﻢ‪ ،‬در ﻣﺠﻠﺲ و ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﺵﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻤﻬﻮری ﺧﻮاهﺎﻧﯽ وﺟﻮد دارﻧ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻼ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﯽ‬
‫ﺧ ﻮد را ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ ﻣ ﯽ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪ‪ .‬ﺁن ه ﺎ اﻳ ﺪﻩ ه ﺎی ﭘﺮودوﻧ ﯽ را وﺱ ﻴﻠﻪ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﺑﺮای ﺁن ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﻢ اﺹﻴﻞ ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻴﺎن ﻣﺨﺘﺼﺮ و ﻣﻔﻴﺪ ﺗﻼش ه ﺎی‬
‫ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳﺎ ﻳﮏ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﻢ ﺱﺎﺧﺘﮕﯽ ﺑﻮرژواﺋﯽ را ﻋﻠﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺱﻼم هﺎی ﺑﺮادراﻧﻪ‬

‫ف‪ -‬اﻧﮕﻠﺲ‬

‫‪٢٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫اﺛ ﺮ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺗﻨﻬ ﺎ ﻳ ﮏ ﺑﺮﺱ ﯽ ﺱ ﺎدﻩ از اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ و ﻳ ﮏ ﮐﺘ ﺎب ﻣﻌﻤ ﻮﻝﯽ‬

‫ﻧﻴﺴ ﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻳ ﮏ ﮐﺘ ﺎب ﻣﻘ ﺪس ﺁﺱ ﻤﺎﻧﯽ اﺱ ﺖ؛ »رﻣﻮزاﺱ ﺖ«‪» ،‬اﺱ ﺮار درون ﺱ ﻴﻨﻪ‬
‫ﭘﺮوردﮔ ﺎر اﺱ ﺖ«‪» ،‬وﺡ ﯽ ﻣﻨ ﺰل« اﺱ ﺖ‪ .‬هﻤ ﻪ اﻳ ﻦ هﺎﺱ ﺖ وﻝ ﯽ از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ اﻣ ﺮوز‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان را دﻗﻴﻖ ﺗﺮ از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن دﻧﻴﻮی ﻣﯽ ﺁزﻣﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻝﺬا ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺗﻦ‬
‫در دهﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﺑﭙﺎی ﺗﺤﺠﺮ ﺧﺸﮏ و ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ »ﻧﺎﺑﻐﻪ« ﺡﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ هﻤﺮاﻩ ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﺮودون ﺑﻪ ﺡﻴﻄﻪ ی ﺱﻤﺎواﺗﯽ و ﭘﺮ ﺑﺮﮐﺖ ﻣﺎﻓﻮق ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﻢ ﺑﺮﺱﺪ‪.‬‬

‫از ﻣﻘﺪﻣﻪ ﮐﺘﺎب »ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻓﻘﺮ« اﺛﺮ ﭘﺮودون ﺹﻔﺤﻪ ﺱﻮم‬

‫‪٢٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬

‫ﻳﮏ ﮐﺸﻒ ﻋﻠﻤﯽ‬

‫‪ -١‬اﺧﺘﻼف ﻣﻴﺎن ارزش ﻣﺼﺮف و ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ‬

‫»ﺧﺎﺹﻴﺖ ﮐﻠﻴﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت‪ -‬ﭼﻪ ﺹﻨﻌﺘﯽ و ﭼﻪ ﻃﺒﻴﻌﯽ‪ -‬ﻋﺒﺎرت از اﻳﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ در‬
‫ﺧﺪﻣﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻌﻴﺸﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر اﺧ ﺺ ارزش ﻣﺼ ﺮف ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ و‬
‫ﻼ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ ...‬ارزش ﻣﺼ ﺮف‬
‫ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ ﻣﺘﻘ ﺎﺑ ً‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻣﯽ ﺵﻮد؟‪ ...‬اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﺑﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﮐ ﺎﻓﯽ در ﺑ ﺎرﻩ ﻣﺸ ﺨﺺ ﻧﻤ ﻮدن‬
‫ﻧﺤﻮﻩ اﻳﺠﺎد اﻳﺪﻩ ارزش )ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ(‪ ٢‬اهﺘﻤ ﺎم ﻧﻮرزﻳ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ ﻣ ﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ در‬
‫اﻳﻦ ﺟﺎ ﺗﺄﻣﻞ ﮐﻨﻴﻢ؛ از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدی از ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﻮرد ﻧﻴ ﺎز ﻣ ﻦ هﺴ ﺘﻨﺪ ﻓﻘ ﻂ‬
‫ﻶ در ﻃﺒﻴﻌ ﺖ وﺟ ﻮد ﻧﺪارﻧ ﺪ ﻝ ﺬا‬
‫ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻧﺎﭼﻴﺰی در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﺵﻮد و ﻳ ﺎ ﺡﺘ ﺎ اﺹ ً‬
‫ﻣﺠﺒﻮرم ﺑﻪ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﺁن هﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑﭙﺮدازم و از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣ ﻦ ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﻢ ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﺗﻬﻴﻪ هﻤﻪ اﻳﻦ ﭼﻴﺰهﺎ دﺱﺖ ﺑﻴﺎزم ﻝﺬا ﺑﻪ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ی دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤﮑ ﺎراﻧﻢ در‬
‫رﺵﺘﻪ هﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻌﺎﻝﻴﺖ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣ ﯽ ﮐ ﻨﻢ ﮐ ﻪ ﺑﺨﺸ ﯽ از ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﺵ ﺎن را در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﻦ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪) «.‬ﭘﺮودون‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﻓﺼﻞ دوم ص ‪ ٣٣‬و ‪(٣٤‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﻗﺒ ﻞ از ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌ ﺖ دوﮔﺎﻧ ﻪ ارزش »اﺧ ﺘﻼف ارزش«‬
‫)ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪ ‪ ،(٣٤‬ﻳﻌﻨﯽ ﭘﺮوﺱﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺑﻪ ارزش ﻣﺼﺮف را ﺑﺮای ﻣﺎ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺪهﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺠﺒ ﻮرﻳﻢ هﻤ ﺮاﻩ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون در ﻣ ﻮرد اﻳ ﻦ ﻋﻤ ﻞ اﻧﺘﻘ ﺎل ذوات‬
‫‪ transsubstantiation‬ﺗﺄﻣﻞ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺡ ﺎل ﺑﺒﻴﻨ ﻴﻢ از ﻧﻈ ﺮ ﻣﺆﻝ ﻒ ﻣ ﺎ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻋﻤ ﻞ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ‬
‫ﺹﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪) -٢‬ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ( را ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﺮ ﻣﺘﻦ اﺹﻠﯽ اﻓﺰودﻩ اﺱﺖ‪.‬‬

‫‪٢٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﻴﺎر ﮐﺜﻴﺮی از ﻣﺤﺼ ﻮﻻت در ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﻳﺎﻓ ﺖ ﻧﻤ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ‬
‫ﺹ ﻨﻌﺖ ﺱ ﺎﺧﺘﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ ﺁن ﮐ ﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎی اﻧﺴ ﺎن از ﺡ ﺪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‬
‫ﺧﻮدﺑﺨ ﻮدی ﻃﺒﻴﻌ ﺖ )ﻣﻨﻈ ﻮر ﻣﺤﺼ ﻮﻻﺗﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺪون دﺧﺎﻝ ﺖ ﮐ ﺎر اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﺑﺪﺱ ﺖ‬
‫ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ( ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑ ﻪ ﺁن ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ ﻣﺘﻮﺱ ﻞ ﮔ ﺮدد‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﺹﻨﻌﺖ از ﻧﻈﺮ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻣﻨﺸﺎء ﺁن ﮐﺪام اﺱﺖ؟ ﻳﮏ ﻓﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻌ ﺪاد زﻳ ﺎدی‬
‫از ﭼﻴﺰهﺎ اﺡﺴ ﺎس ﻧﻴ ﺎز ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪» ،‬ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﺗﻬﻴ ﻪ هﻤ ﻪ اﻳ ﻦ ﭼﻴﺰه ﺎ دﺱ ﺖ ﺑﻴ ﺎزد«‪.‬‬
‫ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪی هﺎی زﻳﺎدی ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺁوردﻩ ﺵﻮﻧﺪ ﻣﻨﻮط ﺑﻪ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﭼﻴﺰهﺎی زﻳ ﺎدی ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪون ﺗﻮﻝﻴﺪ‪ ،‬هﻴﭻ ﻣﺤﺼﻮﻝﯽ ﺑﺪﺱﺖ ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬اﻝﺒﺘ ﻪ ﭼﻴﺰه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺵ ﻮﻧﺪ ﻋ ﻼوﻩ‬
‫ﺑﺮ دﺱﺖ هﺎی ﻳﺎری دهﻨﺪﻩ ﻳﮏ ﻓﺮد‪ ،‬ﻣﻨ ﻮط ﺑ ﻪ ﭘ ﻴﺶ ﺵ ﺮط ه ﺎی دﻳﮕ ﺮی ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻝﯽ از ﻝﺤﻈﻪ ای ﮐ ﻪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‪ ،‬ﻣﻨ ﻮط ﺑ ﻪ ﺵ ﺮﮐﺖ ﺑ ﻴﺶ از ﻳ ﮏ ﻓ ﺮد ﺑﺸ ﻮد‪ ،‬ﻣﺸ ﺮوط ﺑ ﻪ ﮐ ﻞ‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪی ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاﺱﺎس ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻃﺒ ﻖ ﺗﺼ ﻮر‬
‫ﻼ ﻣﻮﺟ ﺐ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد و ﻣ ﺎ ﺑ ﺎ ﻓ ﺮض ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر‪،‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪی‪ ،‬ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ و ﻧﺘﻴﺠﺘ ًﺎ ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﺧ ﻮاهﻴﻢ داﺵ ﺖ‪ .‬درﺱ ﺖ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺱ ﺎدﮔﯽ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﻴﻢ از‬
‫اﺑﺘﺪای اﻣﺮ‪ ،‬ﻓﺮض را ﺑﺮ ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻗﺮار دهﻴﻢ‪.‬‬
‫وﻝﯽ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ در داﻳﺮﻩ ﮔﺮدش ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺪﻧﺒﺎل‬
‫او ﺑﻪ ﺑﻴﺮاهﻪ هﺎﺋﯽ ﻣﯽ روﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﭘﻴﻮﺱﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺒﺪأ ﺡﺮﮐﺖ او ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﺮای ﺑﻴ ﺮون ﺁﻣ ﺪن از وﺿ ﻌﻴﺘﯽ ﮐ ﻪ در ﺁن ه ﺮ ﻓ ﺮد ﺑ ﺮای ﺧ ﻮد ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ی ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺑ ﻪ هﻤﮑ ﺎراﻧﻢ در رﺵ ﺘﻪ ه ﺎی ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‬
‫ﻓﻌﺎﻝﻴﺖ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯽ ﮐ ﻨﻢ« ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ -‬ﺑ ﺎز ه ﻢ ﺑﺮاﺱ ﺎس ﻣﻔﺮوﺿ ﺎت ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون‪ -‬ﻣ ﻦ و‬
‫هﻤﻪ اﻓﺮاد دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺪون ﺁن ﮐﻪ از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺠﺮد و ﻏﻴﺮاﺟﺘﻤﺎﻋﯽ روﺑﻴﻨﺴﻮن‪ ،‬ﺧﺎرج ﺵ ﺪﻩ‬
‫ﺑﺎﺵﻴﻢ‪ ،‬هﻤﮑﺎراﻧﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ داﺵﺖ ﮐﻪ هﻤﻪ ﺁن هﺎ ﻓﻌﺎﻝﻴ ﺖ ه ﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔ ﯽ دارﻧ ﺪ‪ .‬هﻤﮑ ﺎراﻧﯽ‬
‫در رﺵ ﺘﻪ ه ﺎی ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻓﻌﺎﻝﻴ ﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر و ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ای ﮐ ﻪ در ﺁن ﻧﻬﻔﺘ ﻪ اﺱ ﺖ‪ -‬هﻤ ﻪ‬
‫اﻳﻦ هﺎ در اﻳﻦ ﺟﺎ از ﺁﺱﻤﺎن ﻧ ﺎزل ﺵ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺧﻼﺹ ﻪ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ :‬ﻣ ﻦ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎﺋﯽ دارم ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ .‬ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﺎ ﻓﺮض ﮐﺮدن اﻳﻦ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪی هﺎ‪ ،‬ﻣﺒﺎدﻝﻪ و‬

‫‪٣٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ را ﻧﻴﺰ از ﻗﺒﻞ ﻣﻔﺮوض داﺵﺘﻪ و در ﺹﺪد اﺱﺖ ﮐﻪ اﺗﻔﺎﻗ ًﺎ ﺑﺎ اهﺘﻤﺎﻣﯽ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‬
‫از ﺱﺎﻳﺮ اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﻋﻠﻞ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪن ﺁن هﺎ را ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺱ ﺎدﮔﯽ ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ روﻳ ﺪادهﺎ را در ﺟﻬ ﺖ‬
‫ﻋﮑ ﺲ ﺁن ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺑﺪه ﺪ ﺑ ﺪون ﺁن ﮐ ﻪ ﻝﻄﻤ ﻪ ای ﺑ ﻪ ﺹ ﺤﺖ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﻴ ﺮی ه ﺎی ﺧ ﻮد وارد‬
‫ﺁوردﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﺑﺮای روﺵﻦ ﺵﺪن ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺒﺎدﻝﻪ را ﺗﻮﺿﻴﺢ داد‪ .‬ﺑ ﺮای اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺒﺎدﻝﻪ روﺵﻦ ﺵﻮد‪ ،‬ﻻزم اﺱﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ ﺵﻮد‪ ،‬ﺑﺮای ﺁن ﮐﻪ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر‬
‫روﺵﻦ ﺵﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪی ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر را ﺿ ﺮوری ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺿ ﻴﺢ دادﻩ‬
‫ﺵﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای اﻳﻦ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪی هﺎ روﺵﻦ ﺵﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺴﺎدﮔﯽ ﺁن هﺎ را »ﻓﺮض ﮐﺮد«‬
‫و اﻳﻦ ﺑﺮﺧﻼف ﺁن ﭼﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون در اوﻝﻴﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﺎر ﺧﻮد ﺁوردﻩ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪:‬‬
‫»ﺧﺪا را ﻓﺮض ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﻧﮑﺎر اوﺱﺖ« )ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﺎر ﺹﻔﺤﻪ اول(‪ ،‬ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﯽ اﻧﮑﺎر ﺁن هﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻮب‪ ،‬ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر‪ -‬ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ او ﻓﺮض ﻣﻌﻠ ﻮﻣﯽ ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ -‬ﭼ ﻪ‬
‫ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺗ ﺎ ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ را ﮐ ﻪ هﻤ ﻮارﻩ ﺑ ﺮای او ﻣﺠﻬ ﻮل ﻣﺎﻧ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬روﺵ ﻦ ﺱ ﺎزد؟‬
‫»ﻳﮏ اﻧﺴﺎن« ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد »ﺑﻪ اﻧﺴﺎن هﺎ ی دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﮑﺎران ﺧﻮد در رﺵﺘﻪ هﺎی‬
‫ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻓﻌﺎﻝﻴ ﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﺑﭙﺮدازﻧ ﺪ و ارزش ﻣﺼ ﺮف و ارزش‬
‫ﻣﺒﺎدﻝﻪ را از هﻢ ﺗﻤﻴ ﺰ ﺑﺪهﻨ ﺪ‪ «.‬هﻤﮑ ﺎران ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﺎ ﭘ ﺬﻳﺮﻓﺘﻦ اﻳ ﻦ ﺗﻤ ﺎﻳﺰ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد‬
‫ﺵﺪﻩ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺗﻮﻗﻊ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ »اهﺘﻤﺎم« دﻳﮕﺮی را از او ﻧﺪارﻧﺪ ﺟﺰ ﺁن ﮐﻪ از اﻳ ﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ‬
‫ﻳﺎدداﺵﺖ هﺎﺋﯽ ﺑﺮ دارد و در رﺱﺎﻝﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ ﺧﻮد »ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣ ﺪن اﻳ ﺪﻩ ارزش« را‬
‫ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺵﻮد و ﺁن را ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬وﻝﯽ او ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻠﺖ »ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪن« اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد را ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺑﺮای ﻣﺎ روﺵﻦ ﺱﺎزد و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻳﮑﺒﺎر ﺑﻤﺎ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ اﻳ ﻦ اﻧﺴ ﺎن‪ ،‬اﻳ ﻦ روﺑﻴﻨﺴ ﻮن‪،‬‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﮑﺮ اﻓﺘﺎدﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ هﻤﮑﺎران ﺧﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻌﺮوﻓ ﯽ را در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺑﮕﺬارد و ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻦ هﻤﮑﺎران ﺑﺪون هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﺁن را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ؟‬
‫ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون وارد اﻳ ﻦ ﺟﺰﺋﻴ ﺎت ژﻧﺌ ﺄﻝﻮژی )ﻋﻠ ﻢ ﻣﻨﺸ ﺎء ﺵﻨﺎﺱ ﯽ( ﻧﻤ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬او ﺑ ﻪ‬
‫ﺱ ﺎدﮔﯽ ﺑ ﻪ واﻗﻌﻴ ﺖ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪ ،‬ﻣﻬ ﺮ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﻣ ﯽ زﻧ ﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﮐ ﻪ ﺁن را ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت‬

‫‪٣١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﺵ ﺨﺺ ﺛ ﺎﻝﺜﯽ ﮐ ﻪ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﺑﺮﻗ ﺮاری ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻣﻄ ﺮح ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ -‬ﻋﻨ ﻮان‬

‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ﮐ ﻮﭼﮑﯽ از »ﻣﺘ ﺪ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ و ﺗﻮﺹ ﻴﻔﯽ« ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫»ﻣﺘ ﺪ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ و ﺗﻮﺹ ﻴﻔﯽ« ﺁدام اﺱ ﻤﻴﺖ و رﻳﮑ ﺎردو را اﻳ ﻦ ﭼﻨ ﻴﻦ اﺱ ﺘﺎداﻧﻪ ﺑ ﻪ ﻝﺠ ﻦ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺒﺎدﻝﻪ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮد را دارد و ﻣﺮاﺡﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را ﻃﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮون وﺱﻂ ﻓﻘﻂ ﻣﺤﺼﻮل اﺿﺎﻓﯽ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺎزاد ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺑ ﺮ ﻣﺼ ﺮف‪،‬‬
‫ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻣﯽ ﺵﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎز هﻢ زﻣﺎﻧﯽ وﺟﻮد داﺵﺖ ﮐﻪ در ﺁن ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﺤﺼﻮل اﺿ ﺎﻓﯽ ﺑﻠﮑ ﻪ هﻤ ﻪ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت‪،‬‬
‫ﮐﻠﻴﻪ داروﻧﺪار ﺹﻨﻌﺘﯽ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ دادوﺱﺘﺪ ﺵﺪﻩ ﺑﻮد ﻳﻌﻨ ﯽ وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﺗﻮﻝﻴ ﺪ واﺑﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﻴﻢ اﻳ ﻦ ﻣﺮﺡﻠ ﻪ دوم ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻳﻌﻨ ﯽ ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﺑ ﻪ ﻗ ﻮﻩ‬
‫ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ اش را ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺪهﻴﻢ؟‬
‫ﺟﻮاب ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻓﻮرًا ﺡﺎﺿ ﺮ و ﺁﻣ ﺎدﻩ اﺱ ﺖ؛ ﻓ ﺮض ﻣ ﯽ ﮐ ﻨﻢ ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ اﻧﺴ ﺎن »ﺑ ﻪ‬
‫ﺱﺎﻳﺮ اﻧﺴﺎن هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﮑﺎران ﺧﻮد در رﺵﺘﻪ هﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻌﺎﻝﻴﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ«‬
‫ﮐﻪ ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ را ﺑﻪ ﻗﻮﻩ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ اش ارﺗﻘ ﺎ ﺑﺪهﻨ ﺪ‪ .‬و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ زﻣ ﺎﻧﯽ ﻓ ﺮا رﺱ ﻴﺪ ﮐ ﻪ در‬
‫ﺁن‪ ،‬هﻤ ﻪ ﭼﻴﺰه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ ﺁن زﻣ ﺎن از ﻧﻈ ﺮ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ ﻓ ﺮوش ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﺵ ﺪﻧﺪ‬
‫ﻣﻮرد ﻣﺒﺎدﻝﻪ و در ﻣﻌﺮض دادوﺱﺘﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻓﺮوش رﺱﻴﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺼﺮی اﺱ ﺖ‬
‫ﮐﻪ در ﺁن‪ ،‬ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁن وﻗﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﺵﺪﻧﺪ وﻝﯽ هﺮﮔﺰ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻧﻤﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬اهﺪاء‬
‫ﻣﯽ ﺵﺪﻧﺪ وﻝﯽ هﺮﮔﺰ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺵﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﺱﺖ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ وﻝ ﯽ هﺮﮔ ﺰ ﺧﺮﻳ ﺪﻩ ﻧﻤ ﯽ ﺵ ﺪﻧﺪ‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﻋﻔﺎف‪ ،‬ﻋﺸﻖ‪ ،‬اﻋﺘﻤ ﺎد‪ ،‬داﻧ ﺶ‪ ،‬وﺟ ﺪان و ﻏﻴ ﺮﻩ‪ ...‬و در ﻳ ﮏ ﮐ ﻼم زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ هﻤ ﻪ‬
‫ﭼﻴﺰ ﻣﻮرد دادوﺱﺘﺪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺼﺮ ﻓﺴﺎد ﻋﻤ ﻮﻣﯽ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻋﺼ ﺮ اﺑﺘﻴ ﺎع ﭘ ﺬﻳﺮی‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽ اﺱﺖ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ از ﺵﻴﻮﻩ ﺑﻴﺎن اﻗﺘﺼﺎدی اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ ،‬ﻋﺼ ﺮی اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ در‬
‫ﺁن هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ‪ -‬ﭼ ﻪ ﻣ ﺎدی و ﭼ ﻪ اﺧﻼﻗ ﯽ‪ -‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ارزش ﺗﺠ ﺎری ﺑ ﻪ ﺑ ﺎزار ﺁوردﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد ﺗﺎ واﻗﻌﯽ ﺗﺮﻳﻦ ارزش ﺁن ارزﻳﺎﺑﯽ ﺑﺸﻮد‪.‬‬

‫‪٣٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫و ﺡﺎﻻ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻳ ﻦ ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ﻧ ﻮﻳﻦ و اﺧﻴ ﺮ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ را ﺑ ﻪ ﻗ ﻮﻩ‬
‫ﺱﻮم ﺁن ﺗﻮﺿﻴﺢ داد؟‬
‫ﺑ ﺎز ه ﻢ ﺟ ﻮاب ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺡﺎﺿ ﺮ و ﺁﻣ ﺎدﻩ اﺱ ﺖ؛ ﻓ ﺮض ﮐﻨﻴ ﺪ ﻳ ﮏ اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﻪ‬
‫»اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ی دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤﮑ ﺎراﻧﺶ در رﺵ ﺘﻪ ه ﺎی ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻓﻌﺎﻝﻴ ﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﮐ ﺮدﻩ‬
‫اﺱ ﺖ« ﮐ ﻪ از ﻋﻔ ﺖ‪ ،‬ﻋﺸ ﻖ و ﻏﻴ ﺮﻩ ﻳ ﮏ ارزش ﺗﺠ ﺎری ﺑﺴ ﺎزﻧﺪ و ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ را ﺑ ﻪ‬
‫ﺱﻮﻣﻴﻦ و ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻗﻮﻩ ﺁن ﺗﺮﻗﯽ ﺑﺪهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ »ﻣﺘﺪ ﺗﺎرﻳﺨﯽ و ﺗﻮﺹﻴﻔﯽ« ﺁﻗﺎدی ﭘﺮودون ﺑﺪرد هﻤﻪ ﭼﻴ ﺰ ﻣ ﯽ ﺧ ﻮرد‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﭘﺎﺱﺦ ﻣ ﯽ ده ﺪ و هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ را ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﻣﻮﺿ ﻮع ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﺁن‬
‫ﺑﺎﺵﺪ ﮐﻪ »ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪن ﻳﮏ اﻳﺪﻩ اﻗﺘﺼﺎدی« از ﻧﻈﺮ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺗﻮﺿ ﻴﺢ دادﻩ ﺵ ﻮد‪ ،‬در اﻳ ﻦ‬
‫ﺹ ﻮرت او اﻧﺴ ﺎﻧﯽ را ﻓ ﺮض ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ اﻧﺴ ﺎﻧﻬﺎی دﻳﮕ ﺮ‪» ،‬ﺑ ﻪ هﻤﮑ ﺎران ﺧ ﻮد در‬
‫رﺵﺘﻪ هﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻌﺎﻝﻴ ﺖ« ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺁن ه ﺎ اﻳ ﻦ ﻋﻤ ﻞ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁوردن را‬
‫اﻧﺠﺎم دهﻨﺪ‪ .‬ﺁن وﻗﺖ ﮐﺎر ﺗﻤﺎم اﺱﺖ‪.‬‬
‫از اﻳ ﻦ ﭘ ﺲ ﻣ ﺎ »ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪن« ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ را ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﻋﻤ ﻞ اﻧﺠ ﺎم ﺵ ﺪﻩ‬
‫ﻣﯽ ﭘ ﺬﻳﺮﻳﻢ و ﺡ ﺎﻻ ﻓﻘ ﻂ اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ ﮐ ﻪ راﺑﻄ ﻪ ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﺑ ﺎ ارزش‬
‫ﻣﺼﺮف را ﺑﺮرﺱﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫از زﺑﺎن ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﺸﻨﻮﻳﻢ‪:‬‬
‫»اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﺧﺼﻠﺖ دوﮔﺎﻧﻪ ارزش را ﺑﺴﻴﺎر ﺧ ﻮب ﺗﺸ ﺮﻳﺢ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ وﻝ ﯽ ﭼﻴ ﺰی ﮐ ﻪ‬
‫ﺗ ﺎﮐﻨﻮن ﺑ ﻪ وﺿ ﻮح ﺑﻴ ﺎن ﻧﮑ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﻣﺘﻀ ﺎد ﺁن اﺱ ﺖ و اﻧﺘﻘ ﺎد ﻣ ﺎ از هﻤ ﻴﻦ ﺟ ﺎ‬
‫ﺵﺮوع ﻣﯽ ﺵﻮد‪ ...‬ﺑﯽ ﻣﻌﻨﺎ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ارزش ﻣﺼ ﺮف و ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺮﻗﺒﻪ ﺁن هﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺒﺬول دارﻳﻢ و اﻳﻦ اﻣﺮﻳﺴﺖ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﺑﻪ ﺱ ﺎدﻩ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺁن ﻋﺎدت ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮ ﺱﺮ اﻳﻦ اﺱﺖ ﮐﻪ ﻧﺸ ﺎن ﺑ ﺪهﻴﻢ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﺑ ﻪ ﻇ ﺎهﺮ‬
‫ﺱﺎدﻩ‪ ،‬در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪﻩ رﻣﺰ ژرﻓﻨﺎﮐﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ ﻧﻔﻮذ ﺑ ﻪ اﻋﻤ ﺎق ﺁن وﻇﻴﻔ ﻪ ﻣﺎﺱ ﺖ‪ ...‬ﺑ ﻪ ﺑﻴ ﺎن‬
‫ﺗﮑﻨﻴﮑ ﯽ‪ ،‬ارزش ﻣﺼ ﺮف و ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻧﺴ ﺒﺖ ﻣﻌﮑ ﻮس دارﻧ ﺪ«‬
‫)ﺟﻠﺪ اول ص ‪٣٦‬و ‪(٣٨‬‬

‫‪٣٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫اﮔﺮ ﻣﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون را درﺱﺖ درک ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺵ ﻴﻢ ﻣ ﯽ ﺑﻴﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ او ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ‬
‫ﭼﻬﺎر ﻧﮑﺘﻪ زﻳﺮ را ﻣﺸﺨﺺ ﺱﺎزد‪:‬‬
‫‪ -١‬ارزش ﻣﺼﺮف و ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ »ﻳﮏ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ« را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ و‬
‫ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ اﺧﺘﻼف دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ارزش ﻣﺼﺮف و ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﮑﻮس دارﻧﺪ و ﺑﺎ هﻢ در ﺗﻀﺎد‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -٣‬اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﻧﻪ اﺧﺘﻼف را دﻳﺪﻩ ﻳﺎ ﺵﻨﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ و ﻧﻪ ﺗﻀﺎد را‪.‬‬
‫‪ -٤‬اﻧﺘﻘﺎد ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون از ﭘﺎﻳﺎن ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﻧﻴﺰ از ﺁﺧﺮ ﺵﺮوع ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ و ﺑﺮای ﺁن ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن را از اﺗﻬﺎﻣﺎت ﺁﻗﺎی ﭘ ﺮودون‬
‫ﺗﺒﺮﺋﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺵﻴﻢ‪ ،‬رﺵﺘﻪ ﺱﺨﻦ را ﺑﺪﺱﺖ دو ﺗﻦ از اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﻧﺴﺒﺘ ًﺎ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﯽ ﺱﭙﺎرﻳﻢ‪:‬‬
‫ﺱﻴﺴﻤﻮﻧﺪی ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»دادوﺱ ﺘﺪ‪ ،‬هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ را در اﺧ ﺘﻼف ﻣﻴ ﺎن ارزش ﻣﺼ ﺮف و ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﺧﻼﺹ ﻪ‬
‫ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ‪) «.‬ﻣﻄﺎﻝﻌﺎت ﺟﻠﺪ دوم ﺹﻔﺤﻪ ‪ ١٦٢‬ﭼﺎپ ﭘﺮوﮐﺴﻞ(‬
‫ﻻودردﻳﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺛﺮوت ﻣﻠﯽ )ارزش ﻣﺼﺮف( ﺑﻪ هﻤﺎن ﻧﺴﺒﺘﯽ ﮐﺎهﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ ﮐ ﻪ ﺛ ﺮوت‬
‫ﻓ ﺮدی در اﺛ ﺮ اﻓ ﺰاﻳﺶ ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ رﺵ ﺪ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ و ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻧﺴ ﺒﺖ ﮐ ﻪ ﺡﺠ ﻢ‬
‫ﺛ ﺮوت ه ﺎی ﻓ ﺮدی ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ﺗﻨ ﺰل ارزش ﮐﺎﻻه ﺎ‪ ،‬ﮐ ﺎهﺶ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ ،‬ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﻠ ﯽ ﻗﺎﻋ ﺪﺗ ًﺎ‬
‫اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪) «.‬ﺑﺮرﺱ ﯽ ه ﺎﻳﯽ درﺑ ﺎرﻩ ﻣﺎهﻴ ﺖ و ﻣﻨﺸ ﺎء ﺛ ﺮوت ﻋﻤ ﻮﻣﯽ‪ ،‬ﭘ ﺎرﻳﺲ‬
‫‪ ١٨٠٨‬ﺹﻔﺤﻪ ‪(٢٣‬‬
‫ﺱﻴﺴﻤﻮﻧﺪی‪ ،‬ﺗﺌﻮری اﺹ ﻠﯽ ﺧ ﻮد را ﺑﺮاﺱ ﺎس اﺧ ﺘﻼف ﻣﻴ ﺎن ارزش ﻣﺼ ﺮف و ارزش‬
‫ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺬاردﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺁن ﺑﻪ هﻤﺎن ﻧﺴﺒﺘﯽ ﮐﻪ درﺁﻣﺪ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪٣٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻻودردﻳ ﻞ ﺱﻴﺴ ﺘﻢ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﻣﻌﮑ ﻮس اﻧ ﻮاع دوﮔﺎﻧ ﻪ ارزش ﺑﻨ ﺎ ﮐ ﺮدﻩ‬
‫اﺱﺖ و ﺗﺌﻮری او در زﻣﺎن رﻳﮑﺎردو ﺁﻧﻘﺪر ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل هﻤﮕﺎن ﺑﻮد ﮐ ﻪ او )رﻳﮑ ﺎردو( از‬
‫ﺁن ﺗﺌﻮری ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻌﺮوف ﺱﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺁﺵﻔﺘﮕﯽ ﻣﻔﺎهﻴﻢ ارزش ﻣﺒﺪﻝﻪ و ﺛﺮوت )ارزش ﻣﺼﺮف( ﻣﺪﻋﯽ ﺵ ﺪﻧﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﺗﻘﻠﻴ ﻞ دادن ﻣﻘ ﺪار ﭼﻴﺰه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺡﻴ ﺎت ﺿ ﺮوری‪ ،‬ﻣﻔﻴ ﺪ و ﻳ ﺎ ﻣﻄﺒ ﻮع ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﺛ ﺮوت را اﻓ ﺰاﻳﺶ داد‪) «.‬رﻳﮑ ﺎردو‪ ،‬اﺹ ﻮل ﮐﻠ ﯽ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ‪ ،‬ﭘ ﺎرﻳﺲ‬
‫‪ ،١٨٣٥‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺼﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ »ارزش و ﺛﺮوت«‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪ ‪(٦٥‬‬
‫ﻣﺸ ﺎهﺪﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن ﭘ ﻴﺶ از ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﻪ راز ژرﻓﻨ ﺎک اﺧ ﺘﻼف و‬
‫ﺗﻀﺎد »اﺵﺎرﻩ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ«‪ .‬اﻳﻨﮏ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﭘﺲ از اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﺑﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ‬
‫ﺧﻮد اﻳﻦ راز را اﻓﺸﺎء ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺹﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﺛﺎﺑ ﺖ ﺑﻤﺎﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻧﺴ ﺒﺖ ﮐ ﻪ ﻋﺮﺿ ﻪ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ ،‬ارزش‬
‫ﻳﮏ ﻣﺤﺼ ﻮل ﺗﻨ ﺰل ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ ه ﺮ ﻗ ﺪر ﻳ ﮏ ﻣﺤﺼ ﻮل ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ‬
‫ﻓ ﺮاوان ﺗ ﺮ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻳ ﺎ ﻗﻴﻤ ﺖ ﺁن ﻧ ﺎزﻝﺘﺮ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ :‬هﺮ ﻗﺪر ﻋﺮﺿﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻳ ﺎ‬
‫ﻗﻴﻤ ﺖ ﻣﺤﺼ ﻮل ﺗﺮﻗ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﮐ ﻼم دﻳﮕ ﺮ‪ :‬ه ﺮ ﻗ ﺪر ﮐﻤﻴ ﺎﺑﯽ ﻣﺤﺼ ﻮل ﻋﺮﺿ ﻪ ﺵ ﺪﻩ‬
‫ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻗﻴﻤ ﺖ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻳ ﮏ‬
‫ﻣﺤﺼ ﻮل‪ ،‬واﺑﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻪ ﻓﺮاواﻧ ﯽ ﻳ ﺎ ﮐﻤﻴ ﺎﺑﯽ ﺁن اﺱ ﺖ‪ ،‬اﻝﺒﺘ ﻪ هﻤ ﻮارﻩ ﺑ ﻪ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺼ ﻮﻝﯽ را ﮐ ﻪ ﺧﻴﻠ ﯽ ﮐﻤﻴ ﺎب اﺱ ﺖ‪ ،‬و ﻓﺮﺿ ًﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﺤﺼ ﻮل ﻧ ﻮع ﺧ ﻮد اﺱ ﺖ‪ ،‬در ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻳﻢ؛ اﮔ ﺮ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﺑ ﺮای ﺁن وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ ﺑ ﻪ وﻓ ﻮر ﻳﺎﻓ ﺖ ﺧﻮاه ﺪ ﺵ ﺪ و زاﺋ ﺪ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ اﮔﺮ ﻣﺤﺼ ﻮﻝﯽ را ﮐ ﻪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺁن ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ه ﺎ ﺑﺮاﺑ ﺮ اﺱ ﺖ‪ ،‬در ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﺑﮕﻴ ﺮﻳﻢ ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ ﮐﻔ ﺎف ﺗﻘﺎﺿ ﺎ را ﻧﺪه ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ وﻗﺘ ﯽ ﺗﻘﺎﺿ ﺎی ﻓﺮاواﻧ ﯽ ﺑ ﺮای ﺁن وﺟ ﻮد‬
‫داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬هﻤﻮارﻩ ﮐﻤﻴﺎب ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪٣٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ اﻳﻦ هﺎ ﺡﻘﺎﻳﻘﯽ هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ هﻤ ﻪ از ﺁن اﻃ ﻼع دارﻧ ﺪ وﻝ ﯽ ﻣﺠﺒ ﻮرﻳﻢ‬

‫ﺁن ه ﺎ را دوﺑ ﺎرﻩ در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ذﮐ ﺮ ﮐﻨ ﻴﻢ ﺗ ﺎ رﻣ ﻮز ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون را ﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﻔﻬ ﻴﻢ ﺱ ﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺵﻴﻢ‪.‬‬
‫»‪ ..‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ اﮔ ﺮ ﺑﺨ ﻮاهﻴﻢ اﻳ ﻦ اﺹ ﻞ را ﺗ ﺎ ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﻧﺘ ﺎﻳﺞ ﺁن ﺗﻌﻘﻴ ﺐ ﮐﻨ ﻴﻢ‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ‪ -‬ﮐﻪ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺗﺮﻳﻦ هﻤﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی هﺎﺱﺖ‪ -‬ﺑﺮﺱﻴﻢ ﮐﻪ ﭼﻴﺰه ﺎﺋﯽ‬
‫ﮐ ﻪ ﻣﺼ ﺮف ﺁن ه ﺎ ﺿ ﺮوری و ﻣﻘﺪارﺵ ﺎن ﻧﺎﻣﺤ ﺪود اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ راﻳﮕ ﺎن ﺑﺎﺵ ﻨﺪ و‬
‫ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ارزش اﺱﺘﻔﺎدﻩ از ﺁن هﺎ ﺹﻔﺮ و ﮐﻤﻴﺎﺑﯽ ﺵﺎن ﻓﻮق اﻝﻌﺎدﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎﻻﺋﯽ داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﺁﺵﻔﺘﮕﯽ و ﺱ ﺮدرﮔﻤﯽ را ﺑ ﻪ ﻧﻘﻄ ﻪ اوج ﺁن ﻣ ﯽ رﺱ ﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ در ﻋﻤ ﻞ‬
‫اﻳﻦ دو ﺡﺎﻝﺖ اﻓﺮاﻃﯽ ﻏﻴﺮ ﻋﺎدی ﭘﻴﺶ ﻧﻤ ﯽ ﺁﻳﻨ ﺪ‪ :‬از ﻳ ﮏ ﺱ ﻮ ه ﻴﭻ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ هﺮﮔ ﺰ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﯽ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺮﺱﺪ‪ ،‬از ﺱﻮی دﻳﮕﺮ ﮐﻤﻴﺎب ﺗ ﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰه ﺎ ﻣ ﯽ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ ﺗ ﺎ‬
‫ﺡ ﺪودی ﺱ ﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ واﻻ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ه ﻴﭻ ارزﺵ ﯽ داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ارزش‬
‫ﻣﺼﺮف و ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺿﺮورﺗ ًﺎ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ ،‬وﻝ ﻮ ﺁن ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ اﻗﺘﻀ ﺎی‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺵﺎن داﺋﻤ ًﺎ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ در ﺗﻨﺎﻗﺾ هﺴﺘﻨﺪ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٣٩‬‬
‫ﭼﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﻮﺟﺐ ﺵﺪﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺁﺵ ﻔﺘﮕﯽ و ﺱ ﺮدرﮔﻤﯽ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﻪ ﻧﻘﻄ ﻪ اوﺟ ﺶ‬
‫ﺑﺮﺱﺪ؟‬
‫ﺧﻴﻠﯽ ﺱﺎدﻩ‪ ،‬اﻳﻦ ﮐﻪ او ﺗﻘﺎﺿﺎ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ و دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ وﻓ ﻮر ﻳ ﺎ ﮐﻤﻴ ﺎﺑﯽ‬
‫ﻳﮏ ﭼﻴﺰ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻣﻨ ﻮط ﺑ ﻪ ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬او ﺑ ﺎ ﮐﻨ ﺎر ﮔﺬاﺵ ﺘﻦ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ‪ ،‬ارزش‬
‫ﻣﺒﺎدﻝﻪ را ﺑﺎ ﮐﻤﻴﺎﺑﯽ و ارزش ﻣﺼﺮف را ﺑﺎ وﻓﻮر‪ ،‬ﻣﺘﺮادف ﻣ ﯽ ﺵ ﻤﺎرد و در واﻗ ﻊ وﻗﺘ ﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ ﮐﻪ »ارزش اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﺵﺎن ﺹﻔﺮ و ﮐﻤﻴﺎﺑﻴﺸﺎن ﻓﻮق اﻝﻌﺎدﻩ اﺱﺖ‪ ،‬دارای‬
‫ﻗﻴﻤ ﺖ ﺑ ﯽ ﻧﻬﺎﻳ ﺖ زﻳ ﺎدی ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ« ﺧﻴﻠ ﯽ ﺱ ﺎدﻩ ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‬
‫ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻤﻴﺎﺑﯽ اﺱﺖ‪» .‬ﮐﻤﻴﺎﺑﯽ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬و ﺱ ﻮدﻣﻨﺪی ﺹ ﻔﺮ« ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﮐﻤﻴ ﺎﺑﯽ‬
‫ﻣﺤﺾ اﺱﺖ‪» .‬ﻗﻴﻤﺖ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎﻻ« ﺡﺪاﮐﺜﺮ ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ اﺱ ﺖ‪ ،‬ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻣﺤ ﺾ‬
‫اﺱﺖ‪ .‬او اﻳﻦ دو ﺑﻴﺎن را در ﻣﻌﺎدﻝﻪ ﻣ ﯽ ﮔ ﺬارد و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ و ﮐﻤﻴ ﺎﺑﯽ‬

‫‪٣٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻣﺘ ﺮادف ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮﺹ ﻮرت ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻇ ﺎهﺮًا ﺑ ﺎ رﺱ ﻴﺪن ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ »ﺵ ﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴ ﺮی ه ﺎ« ﺑ ﺎزی ﺑ ﺎ اﻝﻔ ﺎظ را ﺑ ﻪ ﻣﻨﺘﻬ ﺎی درﺟ ﻪ ﻣ ﯽ رﺱ ﺎﻧﺪ وﻝ ﯽ ﺑ ﺎ ﻣﺤﺘ ﻮاﺋﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺁن هﺎﺱ ﺖ‪ ،‬ﮐ ﺎری ﻧ ﺪارد‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ او ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺑ ﻪ ﺱ ﺨﻦ ﺱ ﺮاﺋﯽ ﻣ ﯽ ﭘ ﺮدازد ﺗ ﺎ‬
‫ﻣﻨﻄﻖ‪ ،‬از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ او ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺟﺪﻳﺪی رﺱﻴﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺵﺮط هﺎی‬
‫اوﻝﻴﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻋﺮﻳﺎﻧﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎز ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ و ﺑﻪ ﮐﻤﮏ هﻤ ﻴﻦ ﻃ ﺮز ﻋﻤ ﻞ ﻣﻮﻓ ﻖ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‬
‫ﮐﻪ ارزش ﻣﺼﺮف و وﻓﻮر ﻣﺤﺾ را ﻣﺘﺮادف ﻗﻠﻤﺪاد ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﻌﺪ از ﺁن ﮐﻪ ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ و ﮐﻤﻴﺎﺑﯽ را ﻣﺘﺮادف ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ و ارزش‬
‫ﻣﺼﺮف و وﻓﻮر را ﺑﺮاﺑﺮ هﻢ ﻣﯽ داﻧﺪ از اﻳﻦ ﮐﻪ ﻧﻪ ارزش را در ﮐﻤﻴﺎﺑﯽ و ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ‬
‫ﻼ ﻣﺘﻌﺠ ﺐ‬
‫ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ و ﻧﻪ ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻣﺒﺎدﻝﻪ را در وﻓﻮر و ارزش ﻣﺼﺮف ﻣ ﯽ ﺑﻴﻨ ﺪ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﺵﺪﻩ و از اﻳﻦ » ﮔﺬﺵﺘﻪ وﻗﺘﯽ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﻋﻤﻞ اﻳﻦ ﺡﺎﻻت اﻓﺮاﻃ ﯽ ﻏﻴﺮﻋ ﺎدی‬
‫ﭘ ﻴﺶ ﻧﻤ ﯽ ﺁﻳﻨ ﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ ﺑ ﺮاﻳﺶ راه ﯽ ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻧﻤ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﻣ ﺎﺟﺮای‬
‫اﺱﺮارﺁﻣﻴﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺵﻮد‪ .‬او ﻗﻴﻤﺘﯽ را ﻣﯽ ﺵﻨﺎﺱﺪ ﮐﻪ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎﻻﺱ ﺖ‪ ،‬درﺱ ﺖ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ‬
‫ﺁن ﮐﻪ ﺧﺮﻳﺪاری ﺑﺮای ﺁن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ او ﺗﻘﺎﺿﺎ را ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد هﺮﮔﺰ‬
‫ﺧﺮﻳﺪاری ﭘﻴﺪا ﻧﺨﻮاهﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ رﺱ ﺪ ﮐ ﻪ وﻓ ﻮر ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر‬
‫ﻼ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺴ ﺎﻧﯽ وﺟ ﻮد دارﻧ ﺪ‬
‫ﺧﻮدﺑﺨﻮدی ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬او ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﮐﻪ ﺁن هﺎ را ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و در ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺁﻧﻬﺎﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ را ه ﻴﭻ وﻗ ﺖ از ﻧﻈ ﺮ دور‬
‫ﻧﺪارﻧ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻤ ﯽ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻣ ﯽ رﺱ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣ ﺪﻋﯽ‬
‫ﺵﻮد هﻤﻪ ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ارزش اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﺑﺴ ﻴﺎر زﻳ ﺎدی دارﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ ﺧﻴﻠ ﯽ ارزان و‬
‫ﺡﺘﺎ راﻳﮕﺎن ﺑﺎﺵ ﻨﺪ؟ ﺑ ﺮﻋﮑﺲ او ﻣ ﯽ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻣ ﯽ رﺱ ﻴﺪ ﮐ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ وﻓ ﻮر و‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪ ﭼﻴﺰهﺎی ﺑﺴﻴﺎر ﺱﻮدﻣﻨﺪ را ﻣﺤﺪود ﮐ ﺮد ﺗ ﺎ ﻗﻴﻤ ﺖ ﺁن ه ﺎ و ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﺵ ﺎن ﺑ ﺎﻻ‬
‫ﺑﺮود‪.‬‬
‫اﮔﺮ در ﮔﺬﺵﺘﻪ‪ ،‬ﺹﺎﺡﺒﺎن ﺗﺎﮐﺴﺘﺎن هﺎی ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ را ﻣﻄﺎﻝﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﺡ ﺪاث‬
‫ﺗﺎﮐﺴﺘﺎن هﺎی ﺟﺪﻳﺪ را ﻣﻤﻨ ﻮع ﺱ ﺎزد‪ ،‬اﮔ ﺮ هﻠﻨ ﺪی ه ﺎ ادوﻳ ﻪ ﺁﺱ ﻴﺎﺋﯽ را ﻣ ﯽ ﺱ ﻮزاﻧﺪﻧﺪ و‬

‫‪٣٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺑﻮﺗﻪ هﺎی ﻣﻴﺨﮏ را در ﺟﺰاﻳﺮ ﻣﻠﻮک ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺧﻴﻠ ﯽ ﺱ ﺎدﻩ ﻓﻘ ﻂ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﺁن ﺑ ﻮد‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺱﺘﻨﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﻓﺮاواﻧﯽ ﺁن هﺎ ﺑﺸﻮﻧﺪ ﺗﺎ ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ را ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﻤﺎم ﻗﺮون وﺱﻄﯽ ﻃﺒﻖ هﻤﻴﻦ اﺹﻞ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﺵﺪ وﺗﻌﺪاد ﮐﺎر ﺁﻣ ﻮزاﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ اﺱ ﺘﺎد‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮔﻤﺎﺵﺖ و اﺑﺰار ﮐﺎری ﮐﻪ او ﺡ ﻖ داﺵ ﺖ ﻣ ﻮرد اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ده ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﻮﺟ ﺐ‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺤﺪود ﻧﮕﺎﻩ داﺵﺘﻪ ﻣﯽ ﺵﺪﻧﺪ‪) .‬ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ« ﺁﻧﺪرﺱﻮن(‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﻌﺪ از ﺁن ﮐﻪ وﻓﻮر را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺼﺮف و ﮐﻤﻴﺎﺑﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ارزش‬
‫ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐ ﺮد‪ -‬و ﭼﻴ ﺰی ﺱ ﺎدﻩ ﺗ ﺮ از اﻳ ﻦ ﻧﻴﺴ ﺖ ﮐ ﻪ ﺛﺎﺑ ﺖ ﮐﻨ ﻴﻢ وﻓ ﻮر و ﮐﻤﻴ ﺎﺑﯽ در‬
‫ﺟﻬ ﺖ ﻋﮑ ﺲ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ -‬ﺁن وﻗ ﺖ ارزش ﻣﺼ ﺮف را ﺑ ﺎ ﻋﺮﺿ ﻪ و ارزش‬
‫ﻣﺒﺎدﻝﻪ را ﺑﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮای ﺁن ﮐ ﻪ ﺁﻧﺘ ﯽ ﺗ ﺰ را ﺑ ﺎز ه ﻢ ﭼﺸ ﻢ ﮔﻴﺮﺗ ﺮ‬
‫ﺟﻠ ﻮﻩ ﮔ ﺮ ﺱ ﺎزد اﺹ ﻄﻼح دﻳﮕ ﺮی را ﺑ ﻪ ﺁن ﻧﺴ ﺒﺖ ﻣ ﯽ ده ﺪ و ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪،‬‬
‫»ارزش ﻧﻈ ﺮی« را ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﺪ »ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺑﺤ ﺚ و ﺟ ﺪل ﺑ ﻪ ﻣﻮﺿ ﻮع دﻳﮕ ﺮی‬
‫ﮐﺸ ﺎﻧﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد و ﻣ ﺎ از ﻃﺮﻓ ﯽ ﺑ ﺎ ﺱ ﻮدﻣﻨﺪی )ارزش ﻣﺼ ﺮف‪ ،‬ﻋﺮﺿ ﻪ( و از ﻃ ﺮف‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﻧﻈﺮ )ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎ( ﺱﺮوﮐﺎر ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان اﻳﻦ ﻋﻮاﻣ ﻞ ﻣﺘﻀ ﺎد را ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﺱ ﺎزﮔﺎر ﺱ ﺎﺧﺖ؟ ﭼ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﮐ ﺮد ﺗ ﺎ‬
‫ﺁن هﺎ را هﻤﺎهﻨﮓ ﻧﻤﻮد؟ ﺁﻳﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻻاﻗﻞ ﻳﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺸﺘﺮک ﻣﻴﺎن ﺁن هﺎ ﭘﻴﺪا ﮐﺮد؟‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون اﻋ ﻼم ﻣ ﯽ دارد‪ :‬ﻣﻄﻤﺌﻨ ًﺎ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻘﻄ ﻪ ﻣﺸ ﺘﺮﮐﯽ وﺟ ﻮد دارد‪ :‬ارادﻩ ﺁزاد‪.‬‬
‫ﻗﻴﻤﺘ ﯽ ﮐ ﻪ در اﺛ ﺮ اﻳ ﻦ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻣﻴ ﺎن ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ‪ ،‬ﻣﻴ ﺎن ﺱ ﻮدﻣﻨﺪی و ﻧﻈ ﺮ‪ ،‬ﺑﻮﺟ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ -‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻋﺪاﻝﺖ اﺑﺪی ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون اﻳﻦ ﺁﻧﺘﯽ ﺗﺰ را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻮﺹﻴﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫» ﻣﻦ در ﺧﺼﻠﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺮﻳﺪار ﺁزاد‪ ،‬داور ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪی هﺎی ﺧ ﻮد هﺴ ﺘﻢ‪ ،‬داور‬
‫ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻮدن ﺵﻴﺌﯽ هﺴﺘﻢ‪ ،‬داور ﻗﻴﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﻣ ﯽ ﺧ ﻮاهﻢ ﺑ ﺮای ﺁن ﺑﭙ ﺮدازم‪ ،‬هﺴ ﺘﻢ‪ .‬از ﻃ ﺮف‬
‫دﻳﮕ ﺮ ﺗ ﻮ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﺁزاد‪ ،‬ﺹ ﺎﺡﺐ اﺧﺘﻴ ﺎر وﺱ ﺎﻳﻞ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‪ ،‬هﺴ ﺘﯽ و ﻧﺘﻴﺠﺘ ًﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯽ ﻣﺨﺎرج ﺧﻮد را ﺗﻘﻠﻴﻞ ﺑﺪهﯽ‪) «.‬ﺟﻠﺪ ﺹﻔﺤﻪ ‪(٤١‬‬

‫‪٣٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫و از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻳﺎ ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﻳﮑﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ ﻝﺬا ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺧ ﻮد‬
‫را ﻣﻠﺰم ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺱﻴﺪﻩ اﺱﺖ ﮐ ﻪ ارادﻩ ﺁزاد اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻋﻠ ﺖ اﺧ ﺘﻼف ﻣﻴ ﺎن ارزش ﻣﺼ ﺮف و‬
‫ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ارادﻩ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان اﻳﻦ اﺧ ﺘﻼف را‬
‫ﺡ ﻞ ﮐ ﺮد؟ و ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ارادﻩ ﺁزاد را ﻓ ﺪا ﮐ ﺮد ﺑ ﺪون ﺁن ﮐ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﻓ ﺪا ﺵ ﺪﻩ‬
‫ﺑﺎﺵﻨﺪ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٤١‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﻴﺴﺖ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮﺱﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﺒﺎرزﻩ ﻣﻴﺎن دو ﻗﺪرت ﺑﻪ‬
‫اﺹ ﻄﻼح ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮ و ﻏﻴ ﺮ ﻗﺎﺑ ﻞ ﻗﻴ ﺎس‪ ،‬ﻣﻴ ﺎن ﺱ ﻮدﻣﻨﺪی و ﻧﻈ ﺮ‪ ،‬ﻣﻴ ﺎن ﺧﺮﻳ ﺪار ﺁزاد و‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨﺪﻩ ی ﺁزاد ﺱﺮوﮐﺎر دارﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺎﻳﻞ را ﮐﻤﯽ دﻗﻴﻖ ﺗﺮ ﺑﺮرﺱﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫ﻋﺮﺿﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺤﺼﺮًا ﺱﻮدﻣﻨﺪی را ﺑﻴﺎن ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﺹ ﺮﻓ ًﺎ ﺑﻴ ﺎﻧﮕﺮ ﻧﻈ ﺮ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﺁﻳ ﺎ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺧ ﻮد ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻣﻨ ﻮال ﻳ ﮏ ﻧ ﻮع ﻣﺤﺼ ﻮل ﻳ ﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ هﻤ ﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻳﻌﻨﯽ ﭘﻮل را ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ؟ و ﺁﻳﺎ او‪ -‬از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون‪ -‬ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ‬
‫ﺱ ﻮدﻣﻨﺪی ﻳ ﺎ ارزش ﻣﺼ ﺮف ﻧﻤ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ؟ ﺁﻳ ﺎ از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﻋﺮﺿ ﻪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر‬
‫هﻤﺰﻣﺎن ﺗﻘﺎﺿﺎی ﻳﮏ ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮل ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ هﻤﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻳﻌﻨﯽ ﭘﻮل را ﻧﻤﯽ ﮐﻨ ﺪ؟ و‬
‫ﺁﻳ ﺎ او ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻋﺮﺿ ﻪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ی ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ‬
‫ﺱﻮدﻣﻨﺪی و ﻳﺎ ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺵﺪ؟‬
‫از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ ﺁﻳ ﺎ ﻋﺮﺿ ﻪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ در ﻋ ﻴﻦ ﺡ ﺎل ﻣﺤﺼ ﻮل ﺧﺎﺹ ﯽ و ﻳ ﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ هﻤ ﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻳﻌﻨﯽ ﭘﻮل را ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ؟ و ﺁﻳﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﻧﻈﺮ‪ ،‬ارزش ﻧﻈ ﺮی‬
‫و ﻳﺎ ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻧﻤﯽ ﺵﻮد؟‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎ در ﻋﻴﻦ ﺡ ﺎل ﻋﺮﺿ ﻪ اﺱ ﺖ و ﻋﺮﺿ ﻪ در ﻋ ﻴﻦ ﺡ ﺎل ﺗﻘﺎﺿﺎﺱ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‬
‫ﺁﻧﺘﯽ ﺗﺰ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون‪ -‬ﮐ ﻪ ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ را ﺑ ﻪ ﺱ ﺎدﮔﯽ ﺑ ﺎ ﺱ ﻮدﻣﻨﺪی و ﻧﻈ ﺮ ﻣﺸ ﺎﺑﻪ‬
‫ﻣﯽ داﻧﺪ‪ -‬ﺹﺮﻓ ًﺎ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻳﮏ اﻧﺘﺰاع ﻣﻴﺎن ﺗﻬﯽ اﺱﺖ‪.‬‬

‫‪٣٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺁن ﭼ ﻪ را ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ارزش ﻣﺼ ﺮف ﻣ ﯽ ﻧﺎﻣ ﺪ‪ ،‬ﺱ ﺎﻳﺮ اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن ﺑ ﺎ هﻤ ﻴﻦ ﺡ ﻖ‪،‬‬

‫ارزش ﻧﻈﺮی ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﺵﺘﻮرش )ﮐ ﻮرس اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﭘ ﺎرﻳﺲ ‪١٨٢٣‬‬
‫ﺹﻔﺤﻪ ‪ ٤٧‬و ‪ (٤٩‬اﺵﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫از ﻧﻈ ﺮ او ﭼﻴﺰه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺁن ه ﺎ اﺡﺴ ﺎس ﻧﻴ ﺎز ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ و ارزش هﺎ ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑ ﺮای ﺁن ه ﺎ ارزﺵ ﯽ ﻗﺎﺋ ﻞ هﺴ ﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭼﻴﺰه ﺎ ﻓﻘ ﻂ از ﺁن ﺟﻬ ﺖ دارای ارزش هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎﺋﯽ را‪ -‬ﮐ ﻪ در اﺛ ﺮ‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ -‬ﺑﺮ ﻃﺮف ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮ در ﺑﺎرﻩ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪی هﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ و‬
‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻧﻴ ﺰ ﺱ ﻮدﻣﻨﺪی ﭼﻴﺰه ﺎ ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺑﻴ ﺎﻧﮕﺮ راﺑﻄ ﻪ ﺁن ه ﺎ ﺑ ﺎ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎی‬
‫ﻣﺎﺱﺖ )ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ(‪ ،‬ﺡﺘﺎ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪی هﺎی ﻃﺒﻴﻌ ﯽ داﺋﻤ ًﺎ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬در واﻗ ﻊ‬
‫ﻼ ﻣﻴﺎن ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد اﻗﻮام ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻏﺬای اﺹﻠﯽ ﻣﻄﺮح هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼ ﻪ ﺑﺴ ﺎ‬
‫ﻣﺜ ً‬
‫ﺗﻔﺎوت هﺎﺋﯽ وﺟﻮد دارد!‬
‫اﻳﻦ ﻣﺒﺎرزﻩ ﻣﻴﺎن ﺱﻮدﻣﻨﺪی و ﻧﻈﺮ ﺹﻮرت ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮد ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻴﺎن ارزش ﺗﺠﺎری ای ﮐﻪ‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻣﻄﺎﻝﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ارزش ﺗﺠﺎری ای ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﻨﻨﺪﻩ اراﺋﻪ ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬ﺟﺮﻳ ﺎن‬
‫دارد‪ .‬ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻣﺤﺼﻮل هﻤﻮارﻩ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﺑﺮﺁوردهﺎی ﻣﺘﻀﺎد اﺱﺖ‪.‬‬
‫در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻬﺎﺋﯽ‪ ،‬ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻝﻴﺪ و ﻣﺼﺮف را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﮑﺪﮔﺮ ﻗﺮار ﻣﯽ ده ﺪ‪.‬‬
‫اﻝﺒﺘﻪ ﺗﻮﻝﻴﺪ و ﻣﺼﺮف ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺗﺒﺎدل ﻣﻴﺎن ﻳﮑﺎﻳﮏ اﻓﺮاد اﺱﺘﻮار اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻝﯽ ﮐﻪ ﻋﺮﺿ ﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﻓ ﯽ ﻧﻔﺴ ﻪ ﭼﻴ ﺰ ﺱ ﻮدﻣﻨﺪی ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣﺼ ﺮف ﮐﻨﻨ ﺪﻩ‬
‫اﺱﺖ ﮐﻪ ﺱﻮدﻣﻨﺪ ﺑ ﻮدن ﺁن را ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺡﺘ ﺎ اﮔ ﺮ ﺧﺼ ﻠﺖ ﺱ ﻮدﻣﻨﺪی را ﺑ ﺮای ﺁن‬
‫ﻗﺎﺋﻞ ﺑﺸ ﻮﻳﻢ ﺑ ﺎز ه ﻢ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ واﻗﻌ ﯽ ﮐﻠﻤ ﻪ ﺑﻴ ﺎﻧﮕﺮ ﺱ ﻮدﻣﻨﺪی ﺁن ﻧﻤ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬در ﺟﺮﻳ ﺎن‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺑﻪ ازای هﻤﻪ ﻣﺨﺎرج ﺗﻮﻝﻴﺪ‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ ازای ﻣﻮاد ﺧﺎم‪ ،‬دﺱﺘﻤﺰدهﺎ و ﻏﻴﺮﻩ و‬
‫ﺑﻄﻮرﮐﻠﯽ هﻤﻪ ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ ﮐﻪ دارای ارزش ﺗﺠﺎری ﻣﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ -‬ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬از دﻳﺪﮔﺎﻩ ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨﺪﻩ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ارزش ه ﺎی ﺗﺠ ﺎری اﺱ ﺖ و ﺁن‬
‫ﭼﻪ او ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﺵﻴﺌﯽ ﺱﻮدﻣﻨﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ هﻤﭽﻨ ﻴﻦ و در واﻗ ﻊ ﺑ ﻴﺶ از‬
‫هﺮ ﭼﻴﺰ ﻳﮏ ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ اﺱﺖ‪.‬‬

‫‪٤٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎ )ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔ ﺖ( ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ ﺗ ﺎ ﺡ ﺪی ﮐ ﻪ واﺟ ﺪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺆﺛﺮ اﺱﺖ و اﻳﻦ وﺱﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻮدﻩ و ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧ ﻪ‪ ،‬در ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ از ﻳ ﮏ ﺱ ﻮ ﺑ ﺎ ﻣﺤﺼ ﻮﻝﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ ارزش ه ﺎی‬
‫ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺗﻤﺎم ﺵﺪﻩ اﺱﺖ و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻓﺮوش ﺁن‪ ،‬ﺱﺮوﮐﺎر دارﻳﻢ و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﺎ وﺱﺎﻳﻠﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ ارزش ه ﺎی ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎم ﺵ ﺪﻩ اﻧ ﺪ و هﻤﭽﻨ ﻴﻦ ﺑ ﺎ ﺁرزوی ﺧﺮﻳ ﺪ‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘ ﺮودون ﺧﺮﻳ ﺪار ﺁزاد را در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﺁزاد ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬او ﺑ ﻪ ه ﺮ دو‬
‫ﺁن ه ﺎ ﺧﺼ ﻠﺖ ه ﺎی ﻣﺘ ﺎﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﻣ ﯽ ﺑﺨﺸ ﺪ و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ‪» :‬ﺑ ﻪ‬
‫اﺛﺒﺎت رﺱﻴﺪﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ ارادﻩ ﺁزاد اﻧﺴﺎن اﺱﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﺧ ﺘﻼف ﻣﻴ ﺎن ارزش ﻣﺼ ﺮف و‬
‫ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻣﯽ ﺵﻮد« ) ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪.(٤١‬‬
‫ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨﺪﻩ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﮐﻪ ﺑﺮاﺱﺎس ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر و ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻓﺮدی ﺑﻨﺎ ﺵﺪﻩ‬
‫اﺱﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ -‬و اﻳﻦ ﭘﻴﺶ ﺵﺮط ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون اﺱﺖ‪ -‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻓﺮوش ﻣﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨﺪﻩ را ﺹﺎﺡﺐ وﺱﺎﻳﻞ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻣﯽ ﺵ ﻤﺎرد‪ .‬اﻣ ﺎ ﻣﺠﺒ ﻮر اﺱ ﺖ اﻋﺘ ﺮاف‬
‫ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑ ﻪ ﮐﻤ ﮏ اﻳ ﻦ وﺱ ﺎﻳﻞ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ارادﻩ ﺁزاد ﮐ ﺎری ﻧ ﺪارد‪ .‬ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ‪ ،‬وﺱ ﺎﻳﻞ‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻋﻤﺪﺗ ًﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻت هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ او از ﺧ ﺎرج ﺗﻬﻴ ﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و در ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻣ ﺪرن‪ ،‬او ﺡﺘ ﺎ‬
‫ﺁزاد ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار دل ﺧﻮاهﺶ‪ ،‬ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺱﻄﺢ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ ﻣﺮﺑﻮﻃ ﻪ‪،‬‬
‫او را ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻳﺎ ﺁن ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺼ ﺮف ﮐﻨﻨ ﺪﻩ‪ ،‬ﺁزادﺗ ﺮ از ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﻧﻈ ﺮ او واﺑﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻪ وﺱ ﺎﻳﻞ و‬
‫ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎی اوﺱ ﺖ و ه ﺮ دو ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ وﺿ ﻊ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ او‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑﻨﻮﺑ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺱﺎزﻣﺎن ﻋﻤ ﻮﻣﯽ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﺱ ﺖ‪ -‬ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ هﺮﺡ ﺎل ﮐ ﺎرﮔﺮی ﮐ ﻪ‬
‫ﺱﻴﺐ زﻣﻴﻨﯽ ﻣﯽ ﺧﻮرد و ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﮑﻔﻠﯽ ﮐﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﻠﻴﻞ دوزی ﺧﺮﻳﺪاری ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪،‬‬
‫هﺮ دو از ﻧﻈﺮ ﻣﻄﻠﻮب ﺧﻮد ﭘﻴﺮوی ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬اﻝﺒﺘ ﻪ ﺗﻔ ﺎوت ﻧﻈ ﺮات ﺁن ه ﺎ در اﺛ ﺮ ﺗﻔ ﺎوت‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﯽ ﮐﻪ در دﻧﻴﺎ دارﻧﺪ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ ﻣﯽ ﺵﻮد و اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻨﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺤﺼﻮل ﺱ ﺎزﻣﺎن‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺱﺖ‪.‬‬

‫‪٤١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺁﻳﺎ ﺱﻴﺴﺘﻢ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪی هﺎ در ﮐﻞ‪ ،‬ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻳ ﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﺱ ﺎزﻣﺎن ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ؟‬
‫در اﮐﺜﺮ ﻣﻮارد ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪی ه ﺎ‪ ،‬از ﺗﻮﻝﻴ ﺪ و ﻳ ﺎ از ک ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻣﺘﮑ ﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺸﺎء ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬دادوﺱ ﺘﺪ ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﻣﻨﺤﺼ ﺮًا ﺑ ﺮ ﻣﺤ ﻮر ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎی ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‬
‫ﻣﯽ ﭼﺮﺧﺪ و ﻧﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪی هﺎی ﻣﺼ ﺮف ﻓ ﺮدی‪ .‬ﻣﺜ ﺎل دﻳﮕ ﺮی ذﮐ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ :‬ﺁﻳ ﺎ اﺡﺘﻴ ﺎج‬
‫داﺵﺘﻦ ﺑﻪ ﺹﺎﺡﺒﺎن دﻓﺎﺗﺮ اﺱﻨﺎد رﺱﻤﯽ‪ ،‬ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ وﺟ ﻮد ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺡﻘ ﻮﻗﯽ ای ﻧﻴﺴ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﺗﻮﻝﻴﺪ‪ -‬ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ؟‬
‫ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻗﻨﺎﻋ ﺖ ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻋﻨﺎﺹ ﺮی را ﮐ ﻪ از ﺁن ﺱ ﺨﻦ ﮔﻔﺘ ﻴﻢ‪ ،‬از‬
‫ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺡﺬف ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﻮش دادن ﺗﻤﺎم ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﺑ ﻪ‬
‫ﻳﮏ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ واﺡﺪ و ﺗﻤﺎم ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﻩ واﺡﺪ‪ ،‬اﻧﺘ ﺰاع را ﺑ ﻪ‬
‫ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﺡ ﺪ ﻣ ﯽ رﺱ ﺎﻧﺪ و ﻣﺒ ﺎرزﻩ را ﻣﻴ ﺎن اﻳ ﻦ دو ﻣﻮﺟ ﻮد ﻧ ﺎﻣﻌﻠﻮم ﺗﺨﻴﻠ ﯽ ﺑ ﻪ ﺟﺮﻳ ﺎن‬
‫ﻣ ﯽ اﻧ ﺪازد‪ .‬ﻝ ﻴﮑﻦ در دﻧﻴ ﺎی واﻗﻌ ﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت ﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮ دﻳﮕ ﺮی ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪.‬‬
‫رﻗﺎﺑ ﺖ ﻣﻴ ﺎن ﻋﺮﺿ ﻪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻳ ﮏ ﻋﺎﻣ ﻞ ﺿ ﺮوری ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺧﺮﻳﺪاران و ﻓﺮوﺵﻨﺪﮔﺎن را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد ﮐﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺁن ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﻌﺪ از ﺡﺬف ﻣﺨﺎرج ﺗﻮﻝﻴﺪ و رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﺮﻣ ﻮل ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ‬
‫را ﺑﻪ دﻝﺨﻮاﻩ ﺧﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﺹﻮرت ﭘﻮچ و ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ ﺧﻼﺹﻪ ﮐﻨﺪ و ﺑﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ دو ﺵ ﮑﻞ ﺗﺸ ﺮﻳﻔﺎﺗﯽ ﺑ ﻴﺶ ﻧﻴﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ در ﺧ ﺪﻣﺖ ﺁن ﻗ ﺮار دارﻧ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫‪٣‬‬
‫ارزش ﻣﺼ ﺮف و ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ را در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻗ ﺮار دهﻨ ﺪ و ﻣﻮﺟ ﺐ ﺱ ﺎزﮔﺎری‬
‫ﺁن هﺎ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﺎ دو ﻗﻄﺐ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﯽ هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ ﺑﻬ ﻢ ﻣﺘﺼ ﻞ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺪﻳ ﺪﻩ ﻣﻮﻝ ﺪ‬
‫ﻣﻴﻞ ﺗﺮﮐﻴﺒﯽ ای را ﮐﻪ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﺑﻮﺟ ﻮد ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺁورد‪) .‬ﺟﻠ ﺪ اول ﺹ ﻔﺤﻪ‬
‫‪(٤٩‬‬
‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺱﺎدﮔﯽ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺗ ﻮان ﮔﻔ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﻳ ﮏ »ﺵ ﮑﻞ ﺗﺸ ﺮﻳﻔﺎﺗﯽ« اﺱ ﺖ ﺗ ﺎ‬
‫ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﻩ و ﺵﻴﯽ را ﺑﻪ هﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺱﺎزد و ﺑﺎز هﻢ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺱ ﺎدﮔﯽ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﮔﻔ ﺖ‬

‫‪ -٣‬در ﭼﺎپ اول ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ )‪ (١٨٤٧‬ﺑﻪ ﺟﺎی ﮐﻠﻤ ﻪ ‪ Conciliation‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺱ ﺎزﮔﺎری‪ ،‬واژﻩ‬
‫‪ Circulation‬ﻳﻌﻨﯽ ﮔﺮدش‪ ،‬ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬

‫‪٤٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﮐ ﻪ هﻤ ﻪ رواﺑ ﻂ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﻓﻘ ﻂ »اﺵ ﮑﺎل ﺗﺸ ﺮﻳﻔﺎﺗﯽ« ای هﺴ ﺘﻨﺪ ﺗ ﺎ رواﺑ ﻂ ﻣﺼ ﺮف‬

‫ﺑﻼواﺱ ﻄﻪ ﺑﺸ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻣﺮﺑﻮﻃ ﻪ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ ،‬ﻧ ﻪ‬
‫ﮐﻤﺘﺮ و ﻧﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﺒﺎدﻻت ﻓﺮدی‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﻞ دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮏ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻋﺒﺎرت از ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻋﺒﺎرت از اﻳﻨﺴﺖ ﮐ ﻪ او‬
‫ﺑ ﺮای ارزش ﻣﺼ ﺮف و ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﺮای ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ‪ ،‬ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ اﻧﺘﺰاﻋ ﯽ‬
‫و ﻣﺘﻀ ﺎدی را از ﻗﺒﻴ ﻞ ﮐﻤﻴ ﺎﺑﯽ و وﻓ ﻮر‪ ،‬ﺱ ﻮدﻣﻨﺪی و ﻧﻈ ﺮ‪ ،‬ﻳ ﮏ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ و ﻳ ﮏ‬
‫ﻣﺼ ﺮف ﮐﻨﻨ ﺪﻩ‪ ،‬ﮐ ﻪ ه ﺮ دوی ﺁن ه ﺎ ﺵ ﻮاﻝﻴﻪ ه ﺎﺋﯽ ﺑ ﺎ ارادﻩ ﺁزاد ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ -‬ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮد‪.‬‬

‫‪ -٢‬ارزش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ و ارزش اﺱﺘﻨﺘﺎﺟﯽ‬

‫ارزش )ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ(‪ ٤‬ﺱﺘﻮن اﺹﻠﯽ ﺑﻨﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﺱﺖ‪) .‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٣٢‬‬
‫ارزش »ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ« ﺱﺘﻮن اﺹﻠﯽ ﺗﻀﺎدهﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺴ ﻴﺎر ﺧ ﻮب‪ ،‬اﻳ ﻦ »ارزش ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺵ ﺪﻩ« ﮐ ﻪ هﻤ ﻪ ﮐﺸ ﻔﻴﺎت ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون در اﻗﺘﺼ ﺎد‬
‫ﺱﻴﺎﺱﯽ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫هﺮ ﺁﻳﻨﻪ ﻓﺮض را ﺑﺮ ﺱﻮدﻣﻨﺪی ﺑﮕﺬارﻳﻢ‪ ،‬ﮐﺎر ﻣﻨﺒﻊ ارزش ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬زﻣ ﺎن ﻣﻌﻴ ﺎر ﮐ ﺎر‬
‫اﺱﺖ و ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت‪ ،‬ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ زﻣﺎن ﮐﺎری ﮐﻪ ﺑﺮای ﺱﺎﺧﺘﻦ ﺁن ﺹﺮف ﺵﺪﻩ‬
‫اﺱﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻗﻴﻤﺖ‪ ،‬ارزﺵﯽ ﻧﺴﺒﯽ ﻳﮏ ﻣﺤﺼﻮل اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺹﻮرت ﭘﻮل ﺑﻴ ﺎن‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﻪ ﮐﻼم ﺱﺎدﻩ ﺗﺮ ارزش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ ﻳ ﮏ ﻣﺤﺼ ﻮل ارزﺵ ﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺹﻮرت ﻣﺪت ﮐﺎری ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف رﺱﻴﺪﻩ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻣ ﺪﻋﯽ اﺱ ﺖ هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﺁدام اﺱ ﻤﻴﺖ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر را ﮐﺸ ﻒ ﮐ ﺮدﻩ‬
‫اﺱ ﺖ‪ ،‬او ﻧﻴ ﺰ ارزش ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺵ ﺪﻩ را ﮐﺸ ﻒ ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗ ًﺎ اﻳ ﻦ »ﻣﻮﺿ ﻮع‬
‫ﺑ ﯽ ﺱ ﺎﺑﻘﻪ ای« ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳ ﺪ اﻋﺘ ﺮاف ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ در ه ﻴﭻ ﻳ ﮏ از اﮐﺘﺸ ﺎﻓﺎت ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘﺼ ﺎد‬

‫‪ -٤‬ﻗﺴﻤﺖ داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰ ﺗﻮﺱﻂ ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﺮ ﻣﺘﻦ اﺹﻠﯽ اﻓﺰودﻩ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬

‫‪٤٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫»ﻣﻮﺿﻮع ﺑﯽ ﺱﺎﺑﻘﻪ ای« وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺎ وﺟ ﻮد اﻳ ﻦ‪ ،‬ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای اﮐﺘﺸ ﺎف‬
‫ﺧﻮد اهﻤﻴﺖ زﻳﺎدی ﻗﺎﺋﻞ اﺱﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ اهﻤﻴﺖ ﺁن هﺎ را ﻧﺎﭼﻴﺰ ﻗﻠﻤ ﺪاد ﮐﻨ ﺪ ﺗ ﺎ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﻩ‬
‫را در ﻣ ﻮرد اﺹ ﺎﻝﺖ ادﻋﺎه ﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻣﻄﻤ ﺌﻦ ﺱ ﺎزد و ﻣﺨﻴﻠ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎﺋﯽ را ﮐ ﻪ ﺟ ﺒﻦ ﺵ ﺎن ﺑ ﺎ‬
‫اﻳﺪﻩ هﺎی ﻧﻮﻳﻦ ﺱﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴ ﺖ ﺗﺴ ﮑﻴﻦ ﺑﺪه ﺪ‪ .‬اﻝﺒﺘ ﻪ در ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺱ ﻬﻢ ه ﺮ ﻳ ﮏ از ﭘﻴﺸ ﻨﻴﺎن‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬در ﮐﻤﮏ ﺑﻪ درک »ارزش«‪ ،‬اﻝﺰاﻣ ًﺎ ﮐﺎرش ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺹ ﺪای‬
‫ﺑﻠﻨﺪ اﻋﻼم دارد ﮐﻪ ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﺱﻬﻢ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﻮد او ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫»ﺁدام اﺱﻤﻴﺖ اﻳﺪﻩ ارزش ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ را ﺑﻪ ﻃ ﻮر ﻧﺎروﺵ ﻨﯽ درک ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪ ..‬اﻝﺒﺘ ﻪ از‬
‫ﻼ ﻏﺮﻳ ﺰی ﺑ ﻮدﻩ اﺱ ﺖ ﺡ ﺎل ﺁن ﮐ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﺁدام اﺱﻤﻴﺖ اﻳﻦ اﻳﺪﻩ ارزش ﻳ ﮏ ﻇ ﻦ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺑﺮاﺱﺎس ﻇﻦ هﺎی ﻏﺮﻳﺰی‪ ،‬رﺱﻮم ﺧ ﻮد را ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻧﻤ ﯽ ده ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺗﺼ ﻤﻴﻢ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﺮاﺱﺎس ﻗﺪرت واﻗﻌﻴﺖ هﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬ﺗﻀ ﺎد ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑﻄ ﺮز ﻣﺠ ﺎب ﮐﻨﻨ ﺪﻩ و ﺵ ﻴﻮﻩ‬
‫دﻗﻴﻘ ﯽ ﻣﺸ ﺨﺺ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺟ ﯽ‪ .‬ﺱ ﯽ‪ .‬ﺱ ﺎی‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤ ﺎن ﮐﻠ ﯽ اﻳ ﻦ ﻣﻄﻠ ﺐ ﺑ ﻮدﻩ اﺱ ﺖ‪«.‬‬
‫)ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٦٦‬‬
‫ﺧ ﻮب‪ ،‬ﺡ ﺎﻻ ﻣ ﺎ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﮐﺸ ﻒ ارزش ﻗﻴﺎﺱ ﯽ را ﺡﺎﺿ ﺮ و ﺁﻣ ﺎدﻩ در اﺧﺘﻴ ﺎر دارﻳ ﻢ‪.‬‬
‫ﻇ ﻦ ﻣ ﺒﻬﻢ را ﻣ ﺪﻳﻮن ﺁدام اﺱ ﻤﻴﺖ و ﺗﻀ ﺎد را ﻣ ﺪﻳﻮن ﺟ ﯽ‪ .‬ﺱ ﯽ‪ .‬ﺱ ﺎی هﺴ ﺘﻴﻢ و ﺡﻘﻴﻘ ﺖ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ و »ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ« را ﻣﺪﻳﻮن ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻴﻢ و ﺧﻄﺎ ﻧﺨﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد اﮔ ﺮ‬
‫ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﮐﻪ‪ :‬هﻤﻪ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن دﻳﮕﺮ‪ -‬از ﺱﺎی ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﭘﺮودون‪ -‬در ﺱﻴﺮ ﺗﻀﺎدهﺎ ﺡﺮﮐ ﺖ‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫»ﺡﻴﺮت اﻧﮕﻴﺰ اﺱﺖ ﮐﻪ اﻳ ﻦ هﻤ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ی ﻣﺘﻔﮑ ﺮ از ﭼﻬ ﻞ ﺱ ﺎل ﭘ ﻴﺶ ﺗ ﺎﮐﻨﻮن در‬
‫ﻣﻮرد ﭼﻨﻴﻦ اﻳﺪﻩ ﺱ ﺎدﻩ ای دﭼ ﺎر ﻣﺨﻤﺼ ﻪ ﺵ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬وﻝ ﯽ ﻧ ﻪ‪ .‬اﻗﺘﺼ ﺎدداﻧﺎن ﻗ ﺮن ﻧ ﻮزدهﻢ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎی ﺁن ﮐﻪ ﺗﺌﻮری اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻣﺴﺎوات را درک ﮐﺮدﻩ و در هﻤﻪ ﺟﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ هﺮ ﮐﺲ از‬
‫ﺁن ﺑﻪ دﻓﺎع ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺪون ﺁن ﮐﻪ وﺟﻪ ﻗﻴ ﺎس و ﻳ ﺎ ﻣﻌﻴ ﺎر ﺱﻨﺠﺸ ﯽ ﺑ ﺮای‬
‫ارزش هﺎ وﺟﻮد داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ ﺁن هﺎ را ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫دﻳﻨﺎی ﺑﻌﺪ از ﻣﺎ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﭼﻪ ﺧﻮاهﺪ ﮔﻔﺖ؟« )ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٦٨‬‬

‫‪٤٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫دﻧﻴ ﺎی ﺁﻳﻨ ﺪﻩ ای ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﻧﮕﺮاﻧ ﯽ ﻣ ﻮرد ﺧﻄ ﺎب ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ اﺑﺘ ﺪا در ﺑ ﺎرﻩ‬

‫ﮐﺮوﻧﻮﻝﻮژی‪ ،‬دﭼﺎر ﺗﺮدﻳﺪ ﺧﻮاهﺪ ﺵﺪ و ﺿﺮورﺗ ًﺎ ﻣﺠﺒﻮر اﺱﺖ از ﺧﻮد ﺱﺆال ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ‪ :‬ﺁﻳ ﺎ‬
‫رﻳﮑﺎردو و ﺵﺎﮔﺮدان ﻣﮑﺘﺐ او اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﻗﺮن ‪ ١٩‬ﻧﺒﻮدﻧﺪ؟ اﻳﻦ اﺹﻞ ﺱﻴﺴﺘﻢ رﻳﮑﺎردو‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ »ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﮐﺎﻻهﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺤﺼﺮًا ﻣﻨ ﻮط ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻻزﻣ ﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‬
‫ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف رﺱﻴﺪﻩ ﺑﺎﺵﺪ« ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ ١٨١٧‬اﺱﺖ‪ .‬رﻳﮑﺎردو در رأس ﻣﮑﺘﺒﯽ ﻗﺮار‬
‫دارد ﮐﻪ از زﻣﺎن اﺡﻴﺎی ﺱﻠﻄﻨﺖ )ﺵﮑﺴ ﺖ ﻗﻄﻌ ﯽ ﻧ ﺎﭘﻠﺌﻮن اول در ‪ (١٨١٥‬ﺑ ﺮ اﻧﮑﻠﺴ ﺘﺎن‬
‫ﺡ ﺎﮐﻢ اﺱ ﺖ‪ .‬ﻣﮑﺘ ﺐ رﻳﮑ ﺎردو ﺑﻄ ﺮز ﺵ ﺪﻳﺪ و ﺑﻴﺮﺡﻤﺎﻧ ﻪ ای ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﯽ ﺗﻤ ﺎم ﺑ ﻮرژوازی‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن را‪ -‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮐﺎﻣﻠﯽ از ﺑ ﻮرژوازی ﻣ ﺪرن اﺱ ﺖ‪ -‬ﺑ ﻪ ﻋﻬ ﺪﻩ دارد‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﺪاﻧ ﺪ دﻧﻴ ﺎی ﺁﻳﻨ ﺪﻩ در اﻳ ﻦ ﺑ ﺎرﻩ ﭼ ﻪ ﺧﻮاه ﺪ ﮔﻔ ﺖ؟ دﻧﻴ ﺎی ﺁﻳﻨ ﺪﻩ‬
‫ﻧﺨﻮاهﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﺎ رﻳﮑ ﺎردو ﺁﺵ ﻨﺎﺋﯽ ﻧﺪاﺵ ﺘﻪ اﺱ ﺖ زﻳ ﺮا او در هﻤ ﻪ ﺟ ﺎ و‬
‫هﻤﻴﺸﻪ از وی ﺹﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒ ًﺎ ﺑ ﻪ او اﺱ ﺘﻨﺎد ﻣ ﯽ ورزد و ﺱ ﺮاﻧﺠﺎم ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﺱﻴﺴ ﺘﻢ او »ﻣﺰﺧ ﺮف« اﺱ ﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ روزی دﻧﻴ ﺎی ﺁﻳﻨ ﺪﻩ در اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر ﻣﺪاﺧﻠ ﻪ ﮐﻨ ﺪ ﺁن وﻗ ﺖ‬
‫اﺡﺘﻤ ﺎ ًﻻ ﺧﻮاه ﺪ ﮔﻔ ﺖ ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون از ﺑ ﻴﻢ ﺁن ﮐ ﻪ ﻣﺒ ﺎدا وﺡﺸ ﺖ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﮔﺎﻧﺶ را در‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰد‪ ،‬ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻧﺎﺵ ﺮ‪ ،‬ﻣﺴ ﺌﻮل اﻳ ﺪﻩ ه ﺎی‬
‫رﻳﮑﺎردو ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﺮ ﺗﻘﺪﻳﺮ دﻧﻴﺎی ﺁﻳﻨﺪﻩ اﻳﻦ را ﺑﺴﻴﺎر اﺡﻤﻘﺎﻧﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺵ ﻤﺮد ﮐ ﻪ‬
‫ﺁن ﭼ ﻪ را رﻳﮑ ﺎردو ﺑﻄ ﺮز ﻋﻠﻤ ﯽ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺗﺌ ﻮری ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﻓﻌﻠ ﯽ ﺑ ﻪ اﺛﺒ ﺎت‬
‫رﺱﺎﻧﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون »ﺗﺌﻮری اﻧﻘﻼب ﺁﻳﻨ ﺪﻩ« ﻣﻌﺮﻓ ﯽ ﮐ ﺮدﻩ و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺡ ﻞ‬
‫ﺗﻀﺎد ﻣﻴﺎن ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ و ارزش ﻣﺼﺮف را در ﭼﻴﺰی ﺗﺼ ﻮر ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ رﻳﮑ ﺎردو و‬
‫ﻣﮑﺘﺐ او ﻣﺪت هﺎ ﭘﻴﺶ از وی ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻓﺮﻣ ﻮل ﻋﻠﻤ ﯽ ﻳ ﮏ ﻃ ﺮف ﺗﻀ ﺎد‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ ارزش‬
‫ﻣﺒﺎدﻝﻪ‪ -‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫وﻝﯽ اﻳﻨﮏ ﺑﺮای هﻤﻴﺸﻪ ﻣﻮﺿﻮع دﻧﻴﺎی ﺁﻳﻨﺪﻩ را ﮐﻨ ﺎر ﻣ ﯽ ﮔ ﺬارﻳﻢ و ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون را‬
‫ﺑﺎ ﭘﻴﺸﮕﺎﻣﺶ رﻳﮑﺎردو ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺗﺌﻮری ارزش رﻳﮑﺎردو در ﺟﻤﻼت زﻳﺮ ﺧﻼﺹﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد‪:‬‬
‫»ﺱﻮدﻣﻨﺪی ﻣﻌﻴﺎر ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻧﻴﺴﺖ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻳﮏ ﻋﺎﻣﻞ ﺿﺮوری ﺁن ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ«‬

‫‪٤٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫)ﺹﻔﺤﻪ ‪ ،٣‬ﺟﻠﺪ اول اﺹﻮل اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ و ﻏﻴﺮﻩ‪ ....‬ﺗﺮﺟﻤﻪ از اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺑﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ‬
‫ف‪ .‬س‪ .‬ﮐﻮﻧﺴﺘﺎﺱﻴﻮ‪ ،‬ﭘﺎرﻳﺲ ‪» (١٨٣٥‬اﺵﻴﺎء ﺗﺎ ﺁن ﺡﺪ ﮐﻪ ﻓ ﯽ ﻧﻔﺴ ﻪ ﺱ ﻮدﻣﻨﺪ ﺗﺸ ﺨﻴﺺ‬
‫دادﻩ ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ‪ ،‬ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺵﺎن را از دو ﻣﻨﺒﻊ ﮐﺴﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻳﻌﻨﯽ از ﺧﺎﺹﻴﺖ ﮐﻤﻴﺎب‬
‫ﺑﻮدﻧﺸ ﺎن و ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺱ ﺎﺧﺘﻦ ﺁن ه ﺎ ﺿ ﺮوری ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬ﭼﻴﺰه ﺎﺋﯽ وﺟ ﻮد‬
‫دارﻧﺪ ﮐﻪ ارزش ﺵﺎن ﻓﻘﻂ ﻣﻨﻮط ﺑﻪ ﮐﻤﻴ ﺎب ﺑﻮدﻧﺸ ﺎن اﺱ ﺖ‪ .‬و از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر‪ ،‬ﻣﻮﺟ ﺐ‬
‫اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺗﻌ ﺪاد ﺁن ه ﺎ ﻧﻤ ﯽ ﺵ ﻮد ﻝ ﺬا ﻓﺮاواﻧ ﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮﺵ ﺎن از ارزش ﺁن ه ﺎ ﻧﻤ ﯽ ﮐﺎه ﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺴﻤﻪ هﺎ و ﻧﻘﺎﺵﯽ هﺎﺋﯽ ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ و ﻏﻴﺮﻩ از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ارزش ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺑ ﻪ ﺛ ﺮوت‪،‬‬
‫ﺱﻠﻴﻘﻪ و هﻮس ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﺎق ﺗﺼﺎﺡﺐ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ اﺵﻴﺎء ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪«.‬‬
‫)ﺹﻔﺤﻪ ‪ ٤‬و‪ ٥‬ﺟﻠﺪ اول هﻤﺎن ﮐﺘﺎب(‬
‫»وﻝﯽ اﻳﻦ هﺎ ﻓﻘ ﻂ ﺑﺨ ﺶ ﮐ ﻮﭼﮑﯽ از اﻧﺒ ﻮﻩ ﮐﺎﻻه ﺎﺋﯽ را ﮐ ﻪ روزاﻧ ﻪ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ ،‬ﺡﺎل ﺁن ﮐﻪ اﮐﺜﺮ اﺵ ﻴﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺗﻤﺎﻳ ﻞ ﺑ ﻪ ﺗﺼ ﺎﺡﺐ ﺁن ه ﺎ وﺟ ﻮد دارد‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫وﺱﻴﻠﻪ ﻧﻴ ﺮوی ﮐ ﺎر ﺗﻬﻴ ﻪ ﺵ ﺪﻩ اﻧ ﺪ و ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ ﺁن ﮐ ﻪ ﺗﻤﺎﻳ ﻞ ﺑ ﻪ ﺹ ﺮف ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر ﻻزم‬
‫ﺑﺮای ﺗﻬﻴﻪ ﺁن هﺎ وﺟﻮد داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺁن هﺎ را ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻳ ﮏ ﮐﺸ ﻮر ﺑﻠﮑ ﻪ در‬
‫ﮐﺸﻮرهﺎی زﻳﺎدی ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺑﯽ ﺡﺪ و ﺡﺼ ﺮی اﻓ ﺰاﻳﺶ داد‪) «.‬ﺹ ﻔﺤﻪ ‪ ٥‬ﺟﻠ ﺪ اول‬
‫هﻤﺎن ﮐﺘﺎب(‬
‫»ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ وﻗﺘ ﯽ ﻣ ﺎ از ﮐﺎﻻه ﺎ و ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﺁن ه ﺎ و اﺹ ﻮﻝﯽ ﮐ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐﺎﻻه ﺎ‬
‫ﺑﺮاﺱ ﺎس ﺁن ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ ،‬ﺹ ﺤﺒﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت ﻣﻨﻈﻮرﻣ ﺎن ﺁن‬
‫ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون هﻴﭻ اﺵﮑﺎﻝﯽ ﻣﻘﺪارﺵﺎن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﮐﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫دل ﺧﻮاﻩ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ و ﺗﻮﻝﻴﺪﺵﺎن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺵ ﻮد‪) «.‬ﺟﻠ ﺪ اول‬
‫ﺹﻔﺤﻪ ‪(٥‬‬
‫رﻳﮑ ﺎردو ﻣﻌﺘﻘ ﺪ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺁدام اﺱ ﻤﻴﺖ )در ﻓﺼ ﻞ ‪ ٥‬ﺟﻠ ﺪ اول »ﺛ ﺮوت ﻣﻠ ﯽ«( »اوﻝ ﻴﻦ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ را دﻗﻴﻘ ًﺎ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﮐﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪ «.‬در اﻳ ﻦ راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﻪ اواﺱ ﺘﻨﺎد ورزﻳ ﺪﻩ و‬
‫ﻣﯽ اﻓﺰاﻳﺪ‪:‬‬

‫‪٤٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫»اﻳﻦ‪) ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺪت ﮐ ﺎر( در ﺡﻘﻴﻘ ﺖ‪ ،‬اﺱ ﺎس ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ هﻤ ﻪ ﭼﻴﺰه ﺎ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ -‬ﺑ ﻪ‬
‫اﺱﺘﺜﻨﺎی ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﮐ ﺎر اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر دﻝﺨ ﻮاﻩ اﻓ ﺰاﻳﺶ دادﻩ‬
‫ﺵﻮﻧﺪ‪ -‬و اﻳﻦ ﻳﮏ اﺹﻞ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬ ﻢ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ اﺱ ﺖ زﻳ ﺮا اﻳ ﻦ ﻗ ﺪر اﺵ ﺘﺒﺎﻩ از ه ﻴﭻ‬
‫ﻣﻨﺒﻌ ﯽ ﺱﺮﭼﺸ ﻤﻪ ﻧﮕﺮﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ و اﺧ ﺘﻼف ﻧﻈﺮه ﺎی زﻳ ﺎدی ﮐ ﻪ در اﻳ ﻦ ﻋﻠ ﻢ وﺟ ﻮد دارد‬
‫ﻧﺎﺵﯽ از ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺱﻄﺤﯽ و ﻧﺎروﺵﻦ واژﻩ ارزش ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪) «.‬ﺹﻔﺤﻪ ‪ ٨‬ﺟﻠﺪ اول(‬
‫»اﮔ ﺮ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺼ ﺮف ﺱ ﺎﺧﺘﻦ ﻳ ﮏ ﺵ ﻴﺌﯽ رﺱ ﻴﺪﻩ اﺱ ﺖ ﻣﺸ ﺨﺺ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ‬
‫ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺁن ﺑﺎﺵﺪ در اﻳﻦ ﺹﻮرت ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐ ﻪ ه ﺮ ﻧ ﻮع اﻓ ﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﻘﺪار ﮐﺎری ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺱﺎﺧﺘﻦ ﺁن ﺵﻴﺌﯽ ﻣﯽ رﺱﺪ ﺑﺎﻳﺪ اﻝﺰاﻣ ًﺎ ارزش ﺁن ﺵﻴﺌﯽ را ﺑﺎﻻ‬
‫ﺑﺒﺮد و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﻮال ﻧﻴﺰ هﺮ ﻧﻮع ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﻘﺪار ﮐ ﺎر‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ ﻣﻮﺟ ﺐ ﮐ ﺎهﺶ ارزش‬
‫ﺁن ﺵﻴﺌﯽ ﮔﺮدد‪) «.‬ﺹﻔﺤﻪ ‪ ٩‬ﺟﻠﺪ اول(‬
‫ﺱﭙﺲ رﻳﮑﺎردو ﺑﻪ ﺁدام اﺱﻤﻴﺖ ﺧﺮدﻩ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﮐﻪ او‪:‬‬
‫‪» -١‬ﺑﺮای ارزش‪ ،‬ﻣﻌﻴﺎر ﺱﻨﺠﺶ دﻳﮕﺮی ﺱﻮای ﮐﺎر را ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﮔﺎهﯽ ﻏﻠﻪ و‬
‫ﮔﺎهﯽ ﮐﺎر را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻴﺎر ﺱﻨﺠﺶ ﻣﻮرد اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﺪ و ﻗ ﺪرت ﺧﺮﻳ ﺪ ﺁن را‬
‫در ﺑﺎزار ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻧﻪ ﻣﻘﺪار ﮐﺎری را ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ه ﺮ ﺵ ﻴﺌﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺼ ﺮف رﺱ ﻴﺪﻩ‬
‫اﺱﺖ‪) «.‬ﺹﻔﺤﺎت ‪ ٩‬و ‪ ١٠‬ﺟﻠﺪ اول(‬
‫‪» -٢‬اﺹﻞ را ﺑﺪون ﭼﻮن و ﭼﺮا ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد و در ﻋﻴﻦ ﺡﺎل ﮐﺎرﺑﺮد ﺁن را ﺑﻪ ﻣﺮﺡﻠﻪ ﺧﺎم‬
‫اﺑﺘ ﺪاﺋﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‪ -‬ﮐ ﻪ ﭘ ﻴﺶ درﺁﻣ ﺪ اﻧﺒﺎﺵ ﺖ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ه ﺎ و ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺹ ﯽ ﺑ ﺮ ﻣﻠ ﮏ و‬
‫زﻣﻴﻦ اﺱﺖ‪ -‬ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﺱﺎزد‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٢١‬‬
‫رﻳﮑﺎردو در ﺟﺴﺘﺠﻮی دﻝﻴﻠ ﯽ ﺑ ﺮای اﺛﺒ ﺎت اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ارﺿ ﯽ‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ‪ -‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑ ﺮ روی ارزش ﻣﺎﻳﺤﺘ ﺎج اوﻝﻴ ﻪ زﻧ ﺪﮔﯽ ﺗ ﺄﺛﻴﺮی داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ و‬
‫اﻧﺒﺎﺵﺖ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ هﺎ ﻓﻘﻂ ﺗﺄﺛﻴﺮی ﻣﻮﻗﺘﯽ و ﻧﻮﺱﺎﻧﯽ ﺑﺮ روی ﻧﺴﺒﺖ ارزش هﺎ ﻣ ﯽ ﮔ ﺬارد و‬
‫اﻳﻦ )ارزش هﺎ( ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻘﺪار ﮐﺎری ﮐﻪ ﺑﺮای اﻳﺠﺎد ﺁن ه ﺎ ﻣﺼ ﺮف ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻴ ﻴﻦ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬او ﺑﺮای ﺁن ﮐﻪ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﺑﺮﺱﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺌ ﻮری ﻣﻌ ﺮوف ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﺧ ﻮد‬
‫را ﻣﻄ ﺮح ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد‪ ،‬ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ را ﺗﺠﺰﻳ ﻪ و ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺱ ﺮاﻧﺠﺎم ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬

‫‪٤٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻣﯽ رﺱﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺁن را )ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ را( ﺹﺮﻓ ًﺎ اﻧﺒﺎﺵﺖ ﮐ ﺎر ﺗﻠﻘ ﯽ ﮐ ﺮد‪ .‬ﺁن وﻗ ﺖ ﻳ ﮏ ﺗﺌ ﻮری‬
‫ﮐﺎﻣﻞ در ﺑﺎرﻩ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﻣﺰد ﮐﺎر و ﺱﻮد اراﺋﻪ ﻣﯽ دهﺪ و ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺰد و ﺱ ﻮد ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﮑﻮس‪ ،‬ﺗﺮﻗﯽ و ﺗﻨﺰل ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺪون ﺁن ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ روی ارزش ﻣﺤﺼ ﻮل ﺗ ﺄﺛﻴﺮی‬
‫داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ .‬او در اﻳ ﻦ راﺑﻄ ﻪ‪ ،‬ﺗ ﺄﺛﻴﺮی را ﮐ ﻪ ﮐ ﻪ اﻧﺒﺎﺵ ﺖ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ه ﺎ و ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ه ﺎی‬
‫ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن ﺁن ه ﺎ )ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺛﺎﺑ ﺖ و ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ در ﮔ ﺮدش(‪ ،‬و هﻤﭽﻨ ﻴﻦ ﺱ ﻄﺢ ﻣﺰده ﺎ‪،‬‬
‫ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﺑ ﺮ روی ارزش ﻧﺴ ﺒﯽ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﺑﮕﺬارﻧ ﺪ‪ ،‬ﻧﺎدﻳ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬اﻳ ﻦ ه ﺎ ﺡﺘ ﺎ‬
‫ﻋﻤﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺎﻳﻠﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ رﻳﮑﺎردو را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯽ دارﻧﺪ‪) .‬او ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪(:‬‬
‫»هﺮ ﻧﻮع ﺹﺮﻓﻪ ﺟﻮﺋﯽ در ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻨﺰل ارزش‪ ٥‬ﻧﺴﺒﯽ ﻳﮏ ﮐﺎﻻ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺧﻮاﻩ‬
‫اﻳﻦ ﺹﺮﻓﻪ ﺟﻮﺋﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﺎری ﺑﺎﺵﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﻬﻴﻪ ﺧﻮد ﺵﻴﺌﯽ ﻻزم اﺱ ﺖ و ﺧ ﻮاﻩ در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺁﻣﺪن ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ای ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﻬﻴﻪ ﺁن ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑﺎﺵ ﺪ‪) ،‬ﺟﻠ ﺪ اول‬
‫ﺹﻔﺤﻪ ‪» (٢٨‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻳ ﮏ ﻓ ﺮد هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ﻣ ﺎهﯽ در روز ﺹ ﻴﺪ ﻣ ﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮد دﻳﮕﺮی )ﺡﻴﻮان( ﺵﮑﺎر ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﻃﺒﻴﻌﯽ ارزش هﺎی ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‬
‫ﺁن هﺎ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗ ﯽ ه ﻢ ﮐ ﻪ در دﺱ ﺘﻤﺰدهﺎ و ﺱ ﻮدهﺎ ﺹ ﻮرت ﮔﻴ ﺮد و ﺑ ﺪون‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﺄﺛﻴﺮات اﻧﺒﺎﺵﺖ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ‪ -‬هﻤﻮارﻩ ﺑﻪ ﻳﮏ اﻧ ﺪازﻩ ﺧﻮاه ﺪ ﻣﺎﻧ ﺪ‪) «.‬ﺟﻠ ﺪ اول‬
‫ﺹﻔﺤﻪ ‪(٣٢‬‬
‫»ﻣﺎ ﮐﺎر را ﺵﺎﻝﻮدﻩ ارزش ﭼﻴﺰهﺎ ﻣﯽ داﻧﻴﻢ و ﻣﻘﺪار ﮐﺎر ﻻزم ﺑﺮای ﺗﻬﻴﻪ ﺁن ه ﺎ را ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻴﺎر ﺱﻨﺠﺶ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ را‪ -‬ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻻهﺎی‬
‫دﻳﮕ ﺮی اراﺋ ﻪ دادﻩ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ -‬ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬وﻝ ﯽ ﻣ ﺎ ﻗﺼ ﺪ ﺁن را ﻧ ﺪارﻳﻢ ﮐ ﻪ ﻣﻨﮑ ﺮ اﻳ ﻦ‬

‫‪ -٥‬هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ داﻧ ﻴﻢ رﻳﮑ ﺎردو ارزش ﮐ ﺎﻻ را »ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺑﺪﺱ ﺖ‬
‫ﺁوردن ﺁن ﺿﺮوری ﺑﺎﺷﺪ« ﻣﻌﻴﻦ ﻣﯽ ﺱﺎزد‪) .‬رﻳﮑﺎردو ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪ .(٤‬اﻝﺒﺘ ﻪ در ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ هﺮ ﺷﻴﻮﻩ ﺗﻮﻝﻴﺪی‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ هﻢ ﭼﻨﻴﻦ در ﺷﻴﻮﻩ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری‪ -‬ﺷ ﮑﻞ ﻣﺴ ﻠﻂ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺟ ﺐ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ ارزش ﻧﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻤًﺎ ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت ﮐ ﺎﻻی دﻳﮕ ﺮی‬
‫)ﭘ ﻮل ﻳ ﺎ ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ دﻳﮕ ﺮ(‪ ،‬ﺑﻴ ﺎن ﮔ ﺮدد‪ .‬و رﻳﮑ ﺎردو اﻳ ﻦ را ارزش ﻧﺴ ﺒﯽ ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ‪.‬‬
‫»ﻓﺮﻳﺪرﻳﺶ اﻧﮕﻠﺲ«‬

‫‪٤٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺸﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﮔﺎهﯽ‪ -‬ﺑﺮ ﺡﺴﺐ ﺗﺼﺎدف و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﻗﺘﯽ‪ -‬ارزش ﮐﺎﻻهﺎی ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﻴﻤﺖ هﺎی ﻃﺒﻴﻌﯽ اوﻝﻴﻪ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(١٠٥‬‬
‫»ﻣﺨ ﺎرج ﺗﻮﻝﻴ ﺪ هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ در ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻧﻬ ﺎﺋﯽ ﻗﻴﻤ ﺖ ﭼﻴﺰه ﺎ را ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ و ﻧ ﻪ‬
‫ادﻋﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﻣﻴ ﺎن ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﮐ ﻪ ﺑﺎره ﺎ ﻣﻄ ﺮح ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪) «.‬ﺟﻠ ﺪ‬
‫دوم ﺹﻔﺤﻪ ‪(٢٥٣‬‬
‫ﻝﺮدﻻودرﻳ ﻞ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴ ﺮات ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ را ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ و ﻳ ﺎ در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﻴﺎﺑﯽ و وﻓ ﻮر در ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﻣﻄ ﺮح ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬ﻃﺒ ﻖ ﻧﻈ ﺮ او‪ ،‬ارزش‬
‫ﻳﮏ ﭼﻴﺰ وﻗﺘﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﺪار ﺁن ﮐ ﺎهﺶ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ وﻝ ﯽ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﺑ ﺮای ﺁن‬
‫زﻳﺎد ﺵﺪﻩ ﺑﺎﺵﺪ و ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﻣﻘ ﺪار ﺁن اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑ ﺪ و ﻳ ﺎ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﺑ ﺮای ﺁن ﮐ ﻢ ﺑﺸ ﻮد‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫)ارزش( ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺗﻨ ﺰل ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ارزش ﻳ ﮏ ﺵ ﻴﺌﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ‬
‫هﺸﺖ ﻋﻠﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﺑﺪ ﻳﻌﻨﯽ ﭼﻬﺎر ﻋﻠﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮد ﺁن و ﭼﻬ ﺎر ﻋﻠ ﺖ ﻣﺮﺑ ﻮط‬
‫ﺑﻪ ﭘﻮل ﻳﺎ هﺮ ﮐﺎﻻی دﻳﮕﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻴﺎر ﺱ ﻨﺠﺶ ﺁن ﻣﻄ ﺮح ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬رﻳﮑ ﺎردو‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ را ﺑﻪ ﺵﺮح زﻳﺮ رد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﯽ ﮐﻪ در اﻧﺤﺼﺎر ﻳﮏ ﻓﺮد ﻳﺎ ﻳ ﮏ ﺵ ﺮﮐﺖ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ارزﺵﺸ ﺎن‪ -‬ﺑﺮاﺱ ﺎس‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﻝﺮدﻻودرﻳﻞ ﻋﻨﻮان ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ‪ -‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ رﺵ ﺪ ﻋﺮﺿ ﻪ ﺗﻨ ﺰل‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺗﻤﺎﻳﻠﯽ ﮐﻪ ﺧﺮﻳﺪاران ﺑﺮای ﺑﺪﺱﺖ ﺁوردن ﺁن ه ﺎ اﺑ ﺮاز ﻣ ﯽ دارﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗﺮﻗ ﯽ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻗﻴﻤﺖ ﺁن هﺎ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ اﻝﺰاﻣﯽ ﺑ ﺎ ارزش ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺵ ﺎن ﻧ ﺪارد‪ .‬اﻝﺒﺘ ﻪ در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻴﺎن ﻓﺮوﺵﻨﺪﮔﺎن ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد و ﻣﻘﺪارﺵﺎن را ﻣﯽ ﺗﻮان‬
‫ﺗﺎ ﺡﺪود زﻳﺎدی اﻓﺰاﻳﺶ داد‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ هﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻌﯽ واﺑﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺰان و ﻋﺮﺿ ﻪ ﻧﺒ ﻮدﻩ‬
‫ﺑﻠﮑﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﮐﻢ و زﻳﺎد ﺵﺪن هﺰﻳﻨﻪ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪) «.‬ﺹﻔﺤﻪ ‪ ٢٥٩‬ﺟﻠﺪ دوم(‬
‫ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﻩ ﻣﺤ ﻮل ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ زﺑ ﺎن دﻗﻴ ﻖ‪ ،‬واﺿ ﻊ و ﺱ ﺎدﻩ رﻳﮑ ﺎردو را ﺑ ﺎ‬
‫ﺗﻼش هﺎی ﺱﺨﻨﻮراﻧﻪ ای ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﺁورد‪ -‬ﺗﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ را‬
‫ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺪت ﮐﺎر اﻧﺠﺎم دهﺪ‪ -‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٤٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫رﻳﮑﺎردو ﺡﺮﮐﺖ واﻗﻌﯽ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺑﻮرژواﺋﯽ را‪ -‬ﮐﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ ارزش اﺱﺖ‪ -‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸ ﺎن‬
‫ﻣﯽ دهﺪ و ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﺎ اﻳﻦ ﺡﺮﮐﺖ واﻗﻌﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر اﻧﺘﺰاﻋ ﯽ ﺑﺮﺧ ﻮرد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺧ ﻮد‬
‫را ﺑﻪ دردﺱﺮ ﻣﯽ اﻧﺪازد ﺗﺎ ﭘﺮوﺱﻪ ﺟﺪﻳﺪی را ﮐﺸ ﻒ ﮐﻨ ﺪ و دﻧﻴ ﺎ را ﺑﺮاﺱ ﺎس ﻓﺮﻣ ﻮﻝﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺹ ﺮﻓ ًﺎ ﺑﻴ ﺎن ﺗﺌﻮرﻳ ﮏ ﺡﺮﮐ ﺖ واﻗﻌ ﯽ ای ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ -‬و رﻳﮑ ﺎردو ﺑ ﻪ ﺁن ﺧ ﻮﺑﯽ اراﺋ ﻪ دادﻩ‬
‫اﺱﺖ‪ -‬اﺱﺘﻮار ﺱﺎزد‪ .‬رﻳﮑﺎردو از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺡﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣ ﺎ ﻧﺸ ﺎن ﺑﺪه ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧ ﻪ اﻳ ﻦ )ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﻮﺟ ﻮد( ارزش را ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون از ارزش‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ ﺡﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ اﻳﻦ ارزش‪ ،‬دﻧﻴﺎی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺟﺪﻳ ﺪی ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨ ﺪ‪ .‬از‬
‫ﻧﻈ ﺮ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ارزش ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺵ ﺪﻩ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻳ ﮏ ﺡﺮﮐ ﺖ دوراﻧ ﯽ داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ و از ﻧ ﻮ‪-‬‬
‫ﻼ ﻣﻌﻴﻦ ﺵﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ -‬ﻋﺎﻣ ﻞ‬
‫ﺑﺮای دﻧﻴﺎﺋﯽ ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ ﺑﺮاﺱﺎس اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎر ﺱﻨﺠﺶ ارزش ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﮔﺮدد‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ رﻳﮑﺎردو‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ارزش ﺑﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣ ﺪت‬
‫ﮐ ﺎر اﺱ ﺖ و از ﻧﻈ ﺮ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺱ ﻨﺘﺰی اﺱ ﺖ از ارزش ﻣﺼ ﺮف و ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪،‬‬
‫ﺗﺌ ﻮری ارزش رﻳﮑ ﺎردو ﺡﻴ ﺎت واﻗﻌ ﯽ اﻗﺘﺼ ﺎدی اﺱ ﺖ و ﺗﺌ ﻮری ارزش ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺧﻴﺎﻝﺒﺎﻓﺎﻧﻪ ﺗﺌﻮری رﻳﮑﺎردو اﺱﺖ‪ .‬رﻳﮑﺎردو ﺡﻘﻴﻘﺖ ﻓﺮﻣﻮل ﺧﻮد را ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ وﺱ ﻴﻠﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺁن را در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ روﻳ ﺪادهﺎی اﻗﺘﺼ ﺎدی داﻧﺴ ﺘﻪ و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﺤﻮ ﺗﻤﺎم ﭘﺪﻳﺪﻩ هﺎ ﺡﺘﺎ ﺁﻧﻬﺎﺋﯽ را ﮐﻪ در اوﻝﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺁن در ﺗﻀﺎد ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣ ﯽ رﺱ ﻨﺪ‬
‫از ﻗﺒﻴﻞ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ‪ ،‬اﻧﺒﺎﺵﺖ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ه ﺎ و ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﺱ ﻮد و ﻣ ﺰد ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﻣ ﯽ ده ﺪ و‬
‫اﻳ ﻦ درﺱ ﺖ هﻤ ﺎن ﭼﻴ ﺰی اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﮑﺘ ﺐ او را ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت ﻳ ﮏ ﺱﻴﺴ ﺘﻢ ﻋﻠﻤ ﯽ در‬
‫ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗ ﺎزﮔﯽ اﻳ ﻦ ﻓﺮﻣ ﻮل رﻳﮑ ﺎردو را ﺑ ﻪ ﮐﻤ ﮏ‬
‫ﻼ اﺧﺘﻴ ﺎری دوﺑ ﺎرﻩ ﮐﺸ ﻒ ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻣﺠﺒ ﻮر ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ در ﺟﺴ ﺘﺠﻮی‬
‫ﻓﺮﺿﻴﺎت ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫واﻗﻌﻴﺎت اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ای ﮐﻪ ﺗﺤﺮﻳﻒ و ﻣﺴﺦ ﮐﺮدﻩ اﺱ ﺖ ﺑ ﺮ ﺁﻳ ﺪ ﺗ ﺎ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺁن ه ﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ه ﺎﺋﯽ از ﮐﺎرﺑﺮده ﺎی ﻣﻮﺟ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻧﻄﻔ ﻪ ﺗﺤﻘ ﻖ اﻳ ﺪﻩ ﻧ ﻮ ﺁﻓﺮﻳﻨﻨ ﺪﻩ‬
‫ﺧ ﻮد‪ ،‬اراﺋ ﻪ ﺑﺪه ﺪ‪) .‬ﻧﮕ ﺎﻩ ﮐﻨﻴ ﺪ ﺑ ﻪ ﻗﺴ ﻤﺖ ﺑﻌ ﺪ‪ ،‬ﺑﺨ ﺶ ‪» ٣‬ﻃﺮﻳﻘ ﻪ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺮدن ارزش‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ‪(«.‬‬

‫‪٥٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺡﺎﻻ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﻴ ﺮی ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون از ارزش ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺵ ﺪﻩ )ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣ ﺪت‬

‫ﮐﺎر( ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻳﻢ‪:‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﻧﻴﺮوی ﮐﺎر‪ ،‬هﻢ ارزش ﻣﺤﺼﻮﻝﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ارزش ﻳﮏ روز ﮐﺎر ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ روزهﺎی دﻳﮕﺮ ﮐ ﺎر اﺱ ﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﻘ ﺪار ﻣﺴ ﺎوی از ﮐ ﺎر‬
‫ﻳ ﮏ ﻓ ﺮد ﺑ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﮐ ﺎر ﻓ ﺮد دﻳﮕ ﺮی ارزش دارد‪ :‬ه ﻴﭻ ﺗﻔ ﺎوت ﮐﻴﻔ ﯽ وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد و‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻘﺪاری از ﮐﺎر ﻳﮏ ﻓ ﺮد ﺑ ﺎ ﻣﺤﺼ ﻮل ﻣﻘ ﺪار ﺑﺮاﺑ ﺮی از ﮐ ﺎر ﻓ ﺮد دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‬
‫ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬ﺗﻤ ﺎم اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ‪ ،‬ﮐ ﺎرﮔﺮان اﺟﺮﺗ ﯽ هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﻣ ﺪت ﻣﺴ ﺎوی ﮐ ﺎر‪ ،‬ﻣ ﺰد‬
‫ﻣﺴﺎوی درﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺑﺮاﺑﺮی ﮐﺎﻣﻞ ﺡﮑﻤﻔﺮﻣﺎﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی هﺎ‪ ،‬ﻋﻮاﻗﺐ اﻝﺰاﻣﯽ و ﻃﺒﻴﻌ ﯽ »ارزش ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺵ ﺪﻩ« ﻳﻌﻨ ﯽ ارزﺵ ﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺪت ﮐﺎر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ؟‬
‫اﮔ ﺮ ارزش ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺱ ﺎﺧﺘﻦ ﺁن ﻻزم اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻴ ﻴﻦ‬
‫ﮔﺮدد‪ ،‬در اﻳﻦ ﺹﻮرت اﻝﺰاﻣ ًﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴ ﺮی ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ ارزش ﮐ ﺎر ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣ ﺰد ﮐ ﺎر‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﻣﻨ ﻮال ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎری ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺱ ﺎﺧﺘﻦ ﺁن ﻻزم‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺱﺎس ﻣ ﺰد‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ ارزش ﻧﺴ ﺒﯽ ﻳ ﺎ ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐ ﺎر‪ -‬ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣ ﺪت ﮐ ﺎری‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای ﺱﺎﺧﺘﻦ ﮐﻠﻴﻪ ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺑ ﺮای اﻣ ﺮار ﻣﻌ ﺎش ﺧ ﻮد ﻻزم‬
‫دارد‪ ،‬ﺿﺮوری ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫»ﻣﺨﺎرج ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮐﻼﻩ هﺎ را ﺗﻘﻠﻴﻞ ﺑﺪهﻴﺪ ﺁن وﻗﺖ ﻗﻴﻤﺖ ﺁن هﺎ ﺱﺮاﻧﺠﺎم ﺑ ﻪ ﺑﻬ ﺎی ﻃﺒﻴﻌ ﯽ‬
‫ﺟﺪﻳ ﺪ ﺁن ه ﺎ ﺗﻨ ﺰل ﺧﻮاه ﺪ ﮐ ﺮد‪ ،‬وﻝ ﻮ ﺁن ﮐ ﻪ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ دو‪ ،‬ﺱ ﻪ و ﻳ ﺎ ﭼﻬ ﺎر ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺑﺸ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺎ‬
‫ﺗﺨﻔﻴﻒ دادن ﻗﻴﻤﺖ ﻃﺒﻴﻌﯽ اﻏﺬﻳﻪ و ﭘﻮﺵﺎک ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﻣﺨﺎرج ﻣﻌﻴﺸﺖ اﻧﺴﺎن هﺎ‬
‫را ﺗﻘﻠﻴﻞ ﺑﺪهﻴﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗﺖ ﺧﻮاهﻴﺪ دﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺰدهﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺡﺘﺎ اﮔﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎ‬
‫ﺑﺮای ﻧﻴﺮوی ﮐﺎر ﻧﻴﺰ ﺑﺸﺪت اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ‪) «.‬رﻳﮑﺎردو ﺟﻠﺪ دوم ﺹﻔﺤﻪ ‪(٢٥٣‬‬
‫ﺑﺪون ﺵﮏ ﺑﻴﺎن رﻳﮑ ﺎردو ﺑ ﻴﺶ از ﺡ ﺪ ﻣ ﻮهﻦ اﺱ ﺖ‪ .‬هﺰﻳﻨ ﻪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐ ﻼﻩ ه ﺎ و ﻣﺨ ﺎرج‬
‫ﻣﻌﻴﺸ ﺖ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ را در ﻳ ﮏ ردﻳ ﻒ ﻗ ﺮار دادن‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﻪ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﮐ ﺮدن اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﺑ ﻪ‬

‫‪٥١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﮐﻼﻩ هﺎﺱﺖ‪ .‬اﻝﺒﺘﻪ ﻧﺒﺎﻳ ﺪ راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ اهﺎﻧ ﺖ ﺱ ﺮ و ﺹ ﺪای زﻳ ﺎدی ﺑ ﻪ راﻩ اﻧ ﺪاﺧﺖ زﻳ ﺮا‬
‫وه ﻦ در ﺧ ﻮد ﻣﻮﺿ ﻮع ﻧﻬﻔﺘ ﻪ اﺱ ﺖ و ﻧ ﻪ در ﮐﻠﻤ ﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻮﺿ ﻮع را ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﮔﺎن ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی ﻧﻈﻴ ﺮ ﺁﻗﺎﻳ ﺎن دروز‪ ،‬ﺑﻼﻧﮑ ﯽ‪ ،‬رﺱ ﯽ و دﻳﮕ ﺮان ﻣ ﯽ ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺑ ﺎ‬
‫ﺧﺮﺱﻨﺪی ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻌﺼﻮﻣﺎﻧﻪ ای‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮی ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدداﻧﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ را ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫وﺱﻴﻠﻪ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﺑﺮﺱﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﺸﺎن ﺑﺪهﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﺎﻧﺖ ﮐﻼم »اﻧﺴ ﺎﻧﯽ« را ﻣﺮاﻋ ﺎت ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪.‬‬
‫و اﮔ ﺮ رﻳﮑ ﺎردو و ﻣﮑﺘ ﺐ او را ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﺵ ﻴﻮﻩ ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﻮهﻨﺶ ﻣ ﻮرد ﺱ ﺮزﻧﺶ ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ ،‬ﺹﺮﻓ ًﺎ از ﺁن ﺟﻬﺖ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺁن هﺎ از اﻳﻦ ﮐﻪ رواﺑﻂ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑ ﺎ ﻋﺮﻳ ﺎﻧﯽ ﮐﺎﻣ ﻞ‬
‫ﺑﺮﻣﻼ ﺵﺪﻩ و ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺑﻮرژواﺋﯽ ﺁﺵﮑﺎر ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﺁزردﻩ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺹﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ؛ ﮐﺎر‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﮐﺎﻻ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺪت ﮐﺎری ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‬
‫ﮐﺎﻻی ﮐﺎر ﻻزم اﺱﺖ‪ -‬ﺱﻨﺠﻴﺪﻩ ﺵﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺮای ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮐﺎﻻی ﮐﺎر ﭼ ﻪ ﭼﻴ ﺰ ﻻزﻣﺴ ﺖ؟ ﻓﻘ ﻂ‬
‫ﻣﺪت ﮐﺎر ﻻزم ﺑﺮای ﺗﻮﻝﻴﺪ اﺵﻴﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣ ﺪاوم ﮐ ﺎر ﺿ ﺮوری اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﮐﺎرﮔﺮ را در وﺿﻌﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ زﻧ ﺪﮔﯽ ﺧ ﻮد را اداﻣ ﻪ دادﻩ و ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ ﺑﻘ ﺎی‬
‫ﻧﺴﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﺑﻬﺎی ﻃﺒﻴﻌﯽ ﮐﺎر ﭼﻴﺰی ﺟﺰ ﺡﺪاﻗﻞ دﺱ ﺘﻤﺰد ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .٦‬اﮔ ﺮ ﻗﻴﻤ ﺖ راﻳ ﺞ‬

‫‪-٦‬اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﻪ ﻗﻴﻤﺖ »ﻃﺒﻴﻌﯽ« ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻬﺎی ﻣﻌﻤﻮﻝﯽ ﻧﻴﺮوی ﮐ ﺎر ﻣﻄ ﺎﺑﻖ ﺑ ﺎ ﺡ ﺪاﻗﻞ دﺱ ﺘﻤﺰد ﺑ ﻮدﻩ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ارزش ﻣﺎﻳﺤﺘﺎﺟﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻘًﺎ ﺑﺮای اداﻣﻪ ﺡﻴﺎت و ﺑﻘﺎی ﻧﺴﻞ ﮐﺎرﮔﺮ ﺿ ﺮوری ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‪،‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺱﻂ ﻣﻦ در ﻣﻘﺎﻝﻪ »ﻣﺨﺘﺼﺮی در ﺑﺎرﻩ ﻧﻘﺪ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻠ ﯽ« )ﺱ ﺎﻝﻨﺎﻣﻪ ه ﺎی ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی‪ -‬ﺁﻝﻤ ﺎﻧﯽ‪،‬‬
‫ﭘﺎرﻳﺲ ‪ (١٨٤٤‬و در ﻣﻘﺎﻝﻪ »وﺿﻊ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن«‪ ،‬ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ .‬هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در اﻳﻦ‬
‫ﺟﺎ ﻣﻼﺡﻈﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد در ﺁن اﻳﺎم ﻣﺎرﮐﺲ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﻗﺒﻮل ﮐﺮد و ﻻﺱﺎل ﺁن را از هﺮ دوی ﻣﺎ اﺧﺬ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﺡﺎﻻ اﮔﺮ در واﻗﻊ اﺟﺮت ﮐﺎر‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﺮاﻳﺶ داﺋﻤﯽ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺡ ﺪاﻗﻞ ﺧ ﻮد ﻧﺰدﻳ ﮏ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬در اﻳﻦ ﺹﻮرت ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎﻻ ﻧﺎﺹﺤﻴﺢ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﻴﺮوی ﮐ ﺎر ﻗﺎﻋ ﺪﺗًﺎ و‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺱﻂ ﮐﻤﺘ ﺮ از ارزﺷ ﯽ ﮐ ﻪ دارا ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﭘﺮداﺧ ﺖ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ارزش ﺁن را‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﺪهﺪ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ‪ ،‬در ﮐﺘﺎب »ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ«‪ ،‬هﻢ ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻮق را ﺑﺪرﺱﺘﯽ ﻣﻄ ﺮح ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ )ﻗﺴ ﻤﺖ‬
‫»ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﻧﻴﺮوی ﮐﺎر«( و ه ﻢ ﻣ ﻮﻗﻌﻴﺘﯽ را ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری اﺟ ﺎزﻩ ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻗﻴﻤ ﺖ ﻧﻴ ﺮوی ﮐ ﺎر را ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺑ ﻪ ﺱ ﻄﺤﯽ ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺗ ﺮ از ارزش ﺁن ﺗﻨ ﺰل ده ﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺿ ﻴﺢ دادﻩ‬
‫اﺱﺖ‪) .‬ﻓﺼﻞ ﺑﻴﺴﺖ و ﺱﻮم‪» ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﮐﻠﯽ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داری«‪ .‬ﻓﺮﻳﺪرﻳﺶ اﻧﮕﻠﺲ(‬

‫‪٥٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻣﺰد از ﻗﻴﻤﺖ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺁن ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺮود‪ ،‬دﻗﻴﻘ ًﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺁن اﺱﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮن ارزﺵ ﯽ ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﺮودون ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ اﺹﻞ ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﻣﺘﻐﻴ ﺮ ﻣﻴ ﺎن ﻋﺮﺿ ﻪ‬
‫ﻼ ﺗ ﻮازون ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ وﻝ ﯽ ﺡ ﺪاﻗﻞ دﺱ ﺖ ﻣ ﺰد هﻤﭽﻨ ﺎن ﻣﺮﮐ ﺰ ﺗﻘﻠ ﯽ ﺑ ﺎﻗﯽ‬
‫و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﻣﺘﻘ ﺎﺑ ً‬
‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﻴﻤﺖ راﻳﺞ ﻣﺰد ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﺁن ﻣﯽ ﭼﺮﺧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺪت ﮐﺎر ﺱﻨﺠﻴﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی ﺁن ﮐ ﻪ‬
‫ﻃﺒﻖ ادﻋﺎی ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻳﮏ »ﺗﺌ ﻮری اﻧﻘﻼﺑ ﯽ« ﺑ ﺮای ره ﺎﺋﯽ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳ ﺎ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬اﻝﺰاﻣ ًﺎ‬
‫ﻓﺮﻣﻮل ﺑﺮدﻩ داری ﻣﺪرن ﮐﺎرﮔﺮان اﺱﺖ‪.‬‬
‫و ﺡﺎﻻ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ در ﭼﻪ ﻣﻮاردی ﻣﺪت ﮐﺎر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻴﺎر ﺱ ﻨﺠﺶ ارزش ﺑ ﺎ ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴ ﻢ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻴﺎن ﻃﺒﻘﺎت و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر ﻣﻴﺎن ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﺑﻼواﺱ ﻄﻪ )ﮐ ﺎرﮔﺮ(‬
‫و ﺗﺼﺎﺡﺐ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﻣﻐﺎﻳﺮت دارد‪.‬‬
‫ﻼ ﮐﺘ ﺎن را در ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮﻳﻢ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣﺤﺼ ﻮل‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﺧﺎﺹ ﻴﺖ در‬
‫ﻳ ﮏ ﻣﺤﺼ ﻮل‪ ،‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻨﯽ ﮐﺎر اﺱﺖ و اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﮐﺎر‪ -‬ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺿﻊ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑ ﺮای‬
‫ﺱﺎﺧﺘﻦ ﺁن ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ هﻤﮑﺎری ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ -‬هﻤﻮارﻩ ﻳﮑﺴﺎن ﺧﻮاهﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺼﻮل دﻳﮕﺮی را ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ؛ ﻣﺎهﻮت‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﭼﻴﺰی ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺱﺖ هﻤﺎن ﻣﻘﺪار‬
‫ﮐﺎر را ﻻزم داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ ﮐﻪ ﮐﺘﺎن ﻻزم دارد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ اﻳ ﻦ دو ﻓﺼ ﻞ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻣﻘ ﺪار ﻳﮑﺴ ﺎﻧﯽ از ﮐ ﺎر‬
‫ﺹﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺱﺖ و ﭼﻨﺎن ﭼﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺴ ﺎوی ﮐ ﺎر ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت‬
‫ﻼ ﻋ ﻮض ﻧﺸ ﺪﻩ و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑ ً‬
‫هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮی در وﺿﻊ ﮐﺎرﮔﺮان و ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ داران ﺡﺎﺹﻞ ﻧﺸ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ادﻋ ﺎ ﮐ ﻪ‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺒﺎدﻝﻪ اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت‪ -‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻌﻴﺎر زﻣ ﺎن ﮐ ﺎر ﺱ ﻨﺠﻴﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ -‬ﮐﻠﻴ ﻪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‬
‫ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﺟﺮت ﻣﺴﺎوی درﻳﺎﻓﺖ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻗﺒ ﻮل اﻳ ﻦ ﻓ ﺮض اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻗﺒ ﻞ از‬
‫ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪ ،‬ﺱ ﻬﻢ ﻣﺴ ﺎوی در ﻣﺤﺼ ﻮل وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ اﺱ ﺖ‪ .‬وﻗﺘ ﯽ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻣ ﺎهﻮت در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‬
‫ﮐﺘ ﺎن اﻧﺠ ﺎم ﺑﮕﻴ ﺮد‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﻣ ﺎهﻮت هﻤ ﺎن ﺱ ﻬﻤﯽ را از ﮐﺘ ﺎن ﺧﻮاهﻨ ﺪ‬
‫داﺵﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﺱﻬﻢ ﺱﺎﺑﻖ ﺁن هﺎ از ﻣﺎهﻮت ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬

‫‪٥٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺗﻮهﻢ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون از ﺁن ﺟﺎ ﻧﺎﺵﯽ ﻣﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ او ﭼﻴ ﺰی را ﮐ ﻪ در ﺡ ﺪ اﻋ ﻼی ﺧ ﻮد‬

‫ﻳﮏ ﻓﺮض ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻧﺮﺱﻴﺪﻩ ﺑﻪ ﺵﻤﺎر ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎز هﻢ اداﻣﻪ ﻣﯽ دهﻴﻢ‪:‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﻣﺪت ﮐﺎر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻴﺎر ﺱﻨﺠﺶ ارزش‪ ،‬ﻻاﻗﻞ اﻳﺠﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐ ﻪ روزه ﺎی )ﮐ ﺎر(‬
‫هﻢ ارزش ﺑﺎﺵﻨﺪ ﻳﻌﻨﯽ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﻳﮏ روز ﮐﺎر ﻳﮏ ﻓ ﺮد‪ ،‬دارای هﻤ ﺎن ارزﺵ ﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﻳﮏ روز ﮐﺎر ﻓﺮد دﻳﮕﺮی دارا ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ؟ ﻧﻪ‪.‬‬
‫ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻳ ﮏ روز ﮐ ﺎر ﻳ ﮏ ﻃ ﻼ ﺱ ﺎز‪ ،‬ه ﻢ ارزش ﺱ ﻪ روز ﮐ ﺎر ﻳ ﮏ ﺑﺎﻓﻨ ﺪﻩ‬
‫ﺑﺎﺵﺪ؟ در اﻳﻦ ﺹﻮرت هﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮی در ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﮐﺎﻻهﺎی زﻳﻨﺘﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺎرﭼﻪ‪ -‬ﺗ ﺎ ﺡ ﺪی‬
‫ﮐﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻮﺱﺎﻧﺎت ﻣﻮﻗﺘﯽ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻧﺒﺎﺵﺪ‪ -‬ﻣﻮﺟ ﺐ ﮐ ﻢ ﻳ ﺎ زﻳ ﺎد ﺵ ﺪن ﻣ ﺪت ﮐ ﺎری‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮای ﺱﺎﺧﺘﻦ اﻳﻦ ﻳﺎ ﺁن ﻣﺤﺼﻮل ﺑﻪ ﻣﺼﺮف رﺱﻴﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﺧﻮاهﺪ ﺵ ﺪ‪ .‬ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ ﺱ ﻪ‬
‫روز ﮐ ﺎر ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ‪ ٣-٢-١‬ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت ه ﺮ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮی در ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺁن ه ﺎ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﻣﻮﺟ ﺐ ﺗﻐﻴﻴ ﺮی ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ هﻤ ﻴﻦ ﻧﺴ ﺒﺖ‬
‫‪ ٣-٢-١‬ﺧﻮاه ﺪ ﺵ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺤ ﻮ ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی ارزش روز ﮐ ﺎر ﮐﺎره ﺎی ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‪،‬‬
‫ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ارزش را ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣ ﺪت ﮐ ﺎر ﺱ ﻨﺠﻴﺪ ﺑ ﺮای ﺁن ﮐ ﻪ ﺑﺘ ﻮاﻧﻴﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﻌﻴ ﺎری را‬
‫ﻣﻮرد اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار دهﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﮏ ﻣﻌﻴﺎر ﺱﻨﺠﺶ ﻗﻴﺎﺱ ﯽ ﺑ ﺮای ﻳ ﮏ روز ﮐ ﺎر از ﮐﺎره ﺎی‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬در دﺱﺖ داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﻴﻢ؛ اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎر ﺱﻨﺠﺶ را رﻗﺎﺑﺖ اراﺋﻪ ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﻳﮏ ﺱﺎﻋﺖ ﮐﺎر ﺗﻮ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﻳﮏ ﺱﺎﻋﺖ ﮐﺎر ﻣﻦ ارزش دارد؟ ﺟﻮاب اﻳﻦ ﺱﺆال ﺑ ﻪ‬
‫وﺱﻴﻠﻪ رﻗﺎﺑﺖ دادﻩ ﻣﯽ ﺵﻮد‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ ﻳﮏ اﻗﺘﺼﺎددان ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﯽ‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ روز ﮐﺎر ﺱﺎدﻩ )ﮐﺎر‬
‫ﻏﻴﺮ ﺗﺨﺼﺼ ﯽ(‪ ،‬ﻣﻌ ﺎدل ﻳ ﮏ روز ﮐ ﺎر ﻣﺮﮐ ﺐ )ﮐ ﺎر ﺗﺨﺼﺼ ﯽ( ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ ﺁﻳ ﺎ اﻳ ﻦ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫روزهﺎی ﮐﺎر ﻣﺮﮐﺐ ﺑﻪ روزهﺎی ﮐﺎر ﺱﺎدﻩ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺁن ﻧﻤﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ ﺧﻮد ﮐﺎر ﺱﺎدﻩ را ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻴﺎر ارزش ﻗﺒﻮل ﮐﻨ ﻴﻢ‪ .‬اﮔ ﺮ ﮐﻤﻴ ﺖ ﮐ ﺎر ﻓ ﯽ ﻧﻔﺴ ﻪ‪ -‬ﺑ ﺪون ﺗﻮﺟ ﻪ ﺑ ﻪ ﮐﻴﻔﻴ ﺖ‪ ٠‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨ ﻮان ﻣﻌﻴ ﺎر ﺱ ﻨﺠﺶ ارزش‪ ،‬ﻣ ﻮرد ﻗﺒ ﻮل ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬ﻣﻮﺟ ﺐ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر ﺱ ﺎدﻩ‬
‫ﻣﺤﻮر ﺹﻨﻌﺖ ﮔﺮدد و اﻳﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﮐﺎرهﺎ در اﺛﺮ ﺱﻴﺎدت ﻣﺎﺵﻴﻦ ﺑﺮ اﻧﺴﺎن و ﻳ ﺎ‬

‫‪٥٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺵﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺮدﻧﺪ و ﻣﻮﺟ ﺐ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‬
‫ﮐ ﺎر‪ ،‬ﻧﻴﺴ ﺖ و ﻧ ﺎﺑﻮد ﺵ ﻮﻧﺪ و ﻋﻘﺮﺑ ﻪ ﺱ ﺎﻋﺖ ﻣﻌﻴ ﺎر ﺱ ﻨﺠﺶ دﻗﻴ ﻖ ﻧﺴ ﺒﺖ ﻓﻌﺎﻝﻴ ﺖ دو‬
‫ﮐ ﺎرﮔﺮ ﮔ ﺮدد‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ در ﻣ ﻮرد اﻧ ﺪازﻩ ﮔﻴ ﺮی ﺱ ﺮﻋﺖ دو ﻝﮑﻮﻣﻮﺗﻴ ﻮ ﺹ ﻮرت‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺱﺎﻋﺖ )ﮐﺎر( ﻳﮏ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻣﺴﺎوی‬
‫ﻳﮏ ﺱﺎﻋﺖ )ﮐﺎر( اﻧﺴﺎن دﻳﮕﺮﻳﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ اﻧﺴ ﺎن در ﻣ ﺪت ﻳ ﮏ‬
‫ﺱﺎﻋﺖ دارای هﻤﺎن ارزﺵﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ اﻧﺴ ﺎن دﻳﮕ ﺮی در ﻣ ﺪت ﻳ ﮏ ﺱ ﺎﻋﺖ دارد‪ .‬زﻣ ﺎن‪،‬‬
‫هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ و اﻧﺴﺎن دﻳﮕﺮ هﻴﭻ ﭼﻴ ﺰ ﻧﻴﺴ ﺖ و ﺡ ﺪاﮐﺜﺮ ﻣﻈﻬ ﺮ زﻣ ﺎن ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪.‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻴﻔﻴﺖ در ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﮐﻤﻴﺖ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ :‬ﻳ ﮏ‬
‫ﺱﺎﻋﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﮏ ﺱﺎﻋﺖ و ﻳﮏ روز در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﮏ روز‪ .‬اﻝﺒﺘﻪ اﻳ ﻦ ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺱ ﺎزی ﮐ ﺎر‬
‫ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻣﻌﻠﻮل ﻋﺪاﻝﺖ اﺑﺪی ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺧﻴﻠ ﯽ ﺱ ﺎدﻩ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺹ ﻨﻌﺖ‬
‫ﻣﺪرن اﺱﺖ‪.‬‬
‫در ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ای ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎﺵﻴﻦ ﺧﻮدﮐﺎر ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﺎر ﻳ ﮏ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ه ﻴﭻ ﺗﻤ ﺎﻳﺰی‬
‫ﺑ ﺎ ﮐ ﺎر ﻳ ﮏ ﮐ ﺎرﮔﺮ دﻳﮕ ﺮ ﻧ ﺪارد‪ :‬ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﮐﻤﻴ ﺖ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺹﺮف ﮐﺎر ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬از ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻤ ﺎﻳﺰ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ ،‬ﻣ ﻊ اﻝﻮﺹ ﻒ اﻳ ﻦ ﺗﻔ ﺎوت ﮐﻤ ﯽ از ﻧﻘﻄ ﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﺸﺨﺼﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺹ ﻮرت ﮐﻴﻔﻴ ﺖ ﻣﻄ ﺮح ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗ ﺎ ﺡ ﺪی ﮐ ﻪ ﻣ ﺪت زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺹﺮف ﮐﺎر ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬از ﻳﮑﺴﻮ ﺑﻪ ﺵﺮاﻳﻂ ﺹ ﺮﻓ ًﺎ ﻣ ﺎدی‪ -‬ﻣﺜ ﻞ ﺱ ﺎﺧﺘﻤﺎن ﺟﺴ ﻤﯽ‪ ،‬ﺱ ﻦ و‬
‫ﺟﻨﺴ ﻴﺖ )اﻧ ﺎث و ذﮐ ﻮر( و از ﺱ ﻮی دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻪ ﮐﻴﻔﻴ ﺎت اﺧﻼﻗ ﯽ ﺹ ﺮﻓ ًﺎ ﻣﻨﻔ ﯽ از ﻗﺒﻴ ﻞ‬
‫ﺑﺮدﺑ ﺎری‪ ،‬ﻋ ﺪم ﺡﺴﺎﺱ ﻴﺖ و ﺧﺮﮐ ﺎری‪ -‬ﺑﺴ ﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﻣﺨﺘﺼ ﺮ ﮐ ﻼم‪ :‬ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ از ﻝﺤ ﺎظ‬
‫ﮐﻴﻔﯽ‪ ،‬ﺗﻔﺎوﺗﯽ در ﮐﺎر ﮐﺎرﮔﺮان وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت در ﺡ ﺪ اﻋ ﻼی ﺧ ﻮد‬
‫ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺑ ﻮدﻩ و ﺑﺴ ﻴﺎر ﺑﻌﻴ ﺪ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ وﺟ ﻪ ﺗﻤ ﺎﻳﺰ ﻳ ﮏ ﮐ ﺎر ﺗﺨﺼﺼ ﯽ‬
‫ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻬﺎﺋﯽ اﻳﻦ وﺿﻌﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ در ﺹﻨﻌﺖ ﻣﺪرن وﺟﻮد دارد و ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون‬
‫ﻋ ﺰم ﺁن را دارد ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﺄﺱ ﯽ ﺑ ﻪ ﺑﺮاﺑ ﺮی ای ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ اﻳ ﻦ زﻣ ﺎن در ﻣ ﻮرد ﮐ ﺎر ﻣﺎﺵ ﻴﻨﯽ‬
‫ﺹ ﻮرت ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ‪) ،‬ﺑ ﻪ ﻗ ﻮل ﺧ ﻮدش( »در ﻋﺼ ﺮی ﮐ ﻪ ﻓ ﺮا ﺧﻮاه ﺪ رﺱ ﻴﺪ« ﺑ ﺮ در و‬
‫دﻳﻮار ﺟﻬﺎن رﻧﮓ و روﻏﻦ »ﻣﺴﺎوات« ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٥٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫هﻤﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی هﺎی »ﻣﺴﺎوات ﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ« ای ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون از ﺗﺌ ﻮری رﻳﮑ ﺎردو‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻳﮏ اﺵﺘﺒﺎﻩ ﺑﻨﻴﺎﻧﯽ ﻣﺘﮑﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ او ارزش ﮐﺎﻻ را‪ -‬ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﻘﺪار ﮐﺎر ﻣﺼﺮف ﺵﺪﻩ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ -‬ﺑ ﺎ ﺁن ارزش ﮐ ﺎﻻ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ‬
‫»ارزش ﮐﺎر« ﻣﻌﻴﻦ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ ،‬ﻋﻮﺿﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ دو ﻧﺤ ﻮﻩ ﺱ ﻨﺠﺶ ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻳﮏ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻴﻢ ﺑ ﻪ ﺱ ﺎدﮔﯽ ﺑﮕ ﻮﺋﻴﻢ‪ :‬ارزش ه ﺮ ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ‬
‫وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر ﻣﺘﺒﻠ ﻮر ﺵ ﺪﻩ در ﺁن ﺱ ﻨﺠﻴﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد و ﻳ ﺎ ﺁن ﮐ ﻪ‪ :‬ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣﻘ ﺪار‬
‫ﮐﺎری ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗ ﻮان در ازای ﺁن ﺧﺮﻳ ﺪاری ﮐ ﺮد و ﻳ ﺎ ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺁن را ﺧﺮﻳﺪاری ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺱﻨﺠﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬اﻝﺒﺘﻪ ﺑﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ اﻳ ﻦ ﻃ ﻮر ﻧﻴﺴ ﺖ‪.‬‬
‫ارزش ﮐﺎر ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻴ ﺎر ارزش ﻣ ﻮرد اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد‬
‫ﮐﻪ ارزش ﮐﺎﻻهﺎی دﻳﮕﺮ‪.‬‬
‫ﺑﺮای درک ﺑﻬﺘﺮ ﺁن ﭼﻪ ذﮐﺮ ﺵﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ ﻳ ﮏ ﺗﻨﺒﻮﺵ ﻪ ﮔﻨ ﺪم ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی ﻳ ﮏ روز ﮐ ﺎر دو روز ﮐ ﺎر ﺑ ﯽ ارزد‪ ،‬در اﻳ ﻦ‬
‫ﺹﻮرت دو ﺑﺮاﺑﺮ ارزش اﺹ ﻠﯽ ﺧ ﻮد را دارا ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد وﻝ ﯽ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎری را ﮐ ﻪ اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﻣﯽ دهﺪ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻤﯽ ﺵﻮد زﻳ ﺮا ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از ﻗﺒ ﻞ ﺡ ﺎوی ﻣ ﻮاد ﻏ ﺬاﺋﯽ ﻧﻤ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ارزش ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﺑﺮ ﺡﺴﺐ ﻣﻘﺪار ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺗﻬﻴ ﻪ اش ﺑ ﻪ ﻣﺼ ﺮف رﺱ ﻴﺪﻩ اﺱ ﺖ‬
‫دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺵﺪﻩ وﻝﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻌﻴﺪ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺡﺴﺐ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ در ازای ﺁن ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان‬
‫ﺧﺮﻳﺪ و ﻳﺎ ﻣﻘﺪار ﮐﺎری ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺁن را ﺑﺨ ﺮد‪ ،‬دو ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺵ ﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ‬
‫اﮔ ﺮ هﻤ ﺎن )ﻣﻘ ﺪار( ﮐ ﺎر‪ ،‬دو ﺑﺮاﺑ ﺮ )ﻣﻘ ﺪار( ﻗﺒﻠ ﯽ ﭘﻮﺵ ﺎک ﻣ ﯽ ﺱ ﺎﺧﺖ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت‬
‫ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﺁن )ﭘﻮﺵﺎک( ﺑﻪ ﻧﺼﻒ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ وﻝﯽ ﻣﻌﻬﺬا ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻳﻦ ﻣﻘ ﺪار‬
‫ﻣﻀﺎﻋﻒ ﭘﻮﺵﺎک ﻧﻪ ﺑﻪ ﺁن اﻧﺪازﻩ ﺗﻨﺰل ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮان ﺑﺎ ﺁن ﻓﻘﻂ ﻧﺼﻒ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر را‬
‫ﺧﺮﻳﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺁن اﻧﺪازﻩ ﮐﻪ هﻤﺎن ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر ﻗ ﺎدر ﺑﺎﺵ ﺪ دو ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻣﻘ ﺪار ﭘﻮﺵ ﺎک را ﺑﺨ ﺮد‬
‫ﭼﻮن ﺑﺎز هﻢ ﻧﺼﻒ ﭘﻮﺵﺎک ﮐﻤ ﺎﻓﯽ اﻝﺴ ﺎﺑﻖ ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ﻣ ﻮرد ﻣﺼ ﺮف ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻗ ﺮار‬
‫ﺧﻮاهﺪ داﺵﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺱﻨﺠﻴﺪن ارزش ﻣﺎﻳﺤﺘ ﺎج زﻧ ﺪﮔﯽ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ارزش ﮐ ﺎر‪ ،‬ﺑ ﺎ‬
‫واﻗﻌﻴﺎت اﻗﺘﺼﺎدی در ﺗﻀﺎد ﺑﻮدﻩ و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺡﺮﮐﺖ ﮐﺮدن در ﻳﮏ ﺟﺮﻳﺎن دوراﻧﯽ ﻣﻌﻴﻮب‬

‫‪٥٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫و ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ارزش ﻧﺴ ﺒﯽ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ارزش ﻧﺴ ﺒﯽ دﻳﮕ ﺮی ﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺗ ﺎزﻩ‪،‬‬

‫ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺵ ﮏ ﻧﻴﺴ ﺖ ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون اﻳ ﻦ دو ﻣﻌﻴ ﺎر ﺱ ﻨﺠﺶ؛ ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر ﻻزم ﺑ ﺮای‬
‫ﺱﺎﺧﺘﻦ ﻳﮏ ﮐﺎﻻ و ارزش ﮐﺎر را ﻗﺎﻃﯽ ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﮐ ﺎر ه ﺮ ﻓ ﺮد ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ارزﺵ ﯽ را ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﺡ ﺎوی ﺁن اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺧﺮﻳ ﺪاری ﮐﻨﻨ ﺪ‪«....‬‬
‫)ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٨١‬‬
‫ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬ﻃﺒ ﻖ ﻧﻈ ﺮ او ﻣﻘ ﺪار ﻣﺸﺨﺼ ﯽ از ﮐ ﺎر ﮐ ﻪ در ﻳ ﮏ ﻣﺤﺼ ﻮل ﻣﺘﺒﻠ ﻮر‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺟﺮت‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ی ارزش ﮐﺎر اﺱﺖ و اﻳﻦ هﻤﺎن ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی ای ﺱﺖ ﮐ ﻪ او ﺑﺮاﺱ ﺎس ﺁن ﺧ ﻮد‬
‫را ﻣﺠﺎز ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺨﺎرج ﺗﻮﻝﻴﺪ و دﺱﺘﻤﺰدهﺎ را ﻣﺴﺎوی ﻗﻠﻤﺪاد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫»ﻣ ﺰد ﭼﻴﺴ ﺖ؟ ﺑﻬ ﺎی ﻏ ﻼت و ﻏﻴ ﺮﻩ‪ ،‬ﺑﻬ ﺎی ﮐﺎﻣ ﻞ ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ‪ .‬از اﻳ ﻦ ﮔﺬﺵ ﺘﻪ‪ ،‬ﻣ ﺰد در‬
‫ﺗﻨﺎﺱﺐ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺹﺮﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺛﺮوت را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪ ‪(١١٠‬‬
‫ﻣﺰد ﭼﻴﺴﺖ؟ ارزش ﮐﺎر اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺁدام اﺱ ﻤﻴﺖ ﮔ ﺎهﯽ ﻣ ﺪت ﮐ ﺎر ﻻزم ﺑ ﺮای ﺱ ﺎﺧﺘﻦ ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ و ﮔ ﺎهﯽ ارزش ﮐ ﺎر را ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺱﻨﺠﺶ ارزش ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدﻩ اﺱﺖ‪ .‬رﻳﮑﺎردو اﻳ ﻦ اﺵ ﺘﺒﺎﻩ را ﮐﺸ ﻒ ﮐ ﺮد و اﺧ ﺘﻼف‬
‫اﻳﻦ دو ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺱﻨﺠﺶ را ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺱﺎﻧﺪ‪ .‬ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺗﻠﻘﯽ ﮐﺮدن‬
‫دو ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﮐﻪ ﺁدام اﺱﻤﻴﺖ ﻓﻘﻂ در ﮐﻨﺎر هﻢ ﻗﺮار دادﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ اﺵﺘﺒﺎﻩ ﺑﺰرﮔﺘ ﺮی‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد‪.‬‬
‫ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﺮای ﭘﻴ ﺪا ﮐ ﺮدن ﻧﺴ ﺒﺖ ﺹ ﺤﻴﺤﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ ﺁن ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫در ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﺵ ﺮﻳﮏ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ و ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﺁن ﮐ ﻪ ارزش ﻧﺴ ﺒﯽ ﮐ ﺎر‬
‫را ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬در ﺟﺴ ﺘﺠﻮی ﻣﻌﻴ ﺎر ﺱﻨﺠﺸ ﯽ ﺑ ﺮای ارزش ﻧﺴ ﺒﯽ ﮐﺎﻻهﺎﺱ ﺖ و ﺑ ﺮای ﺁن‬
‫ﮐ ﻪ ﻣﻌﻴ ﺎر ﺱﻨﺠﺸ ﯽ ﺑ ﺮای ارزش ﻧﺴ ﺒﯽ ﮐﺎﻻه ﺎ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬اﺑﺘﮑ ﺎری ﺑﻬﺘ ﺮ از اﻳ ﻦ ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﻈ ﺮش ﻧﺮﺱ ﻴﺪﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﺪار ﻣﺸﺨﺼ ﯽ از ﮐ ﺎر را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ه ﻢ ﻇﺮﻓﻴ ﺖ ﻣﺠﻤ ﻮع‬
‫ﻣﺤﺼ ﻮﻻﺗﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺁن ﺱ ﺎﺧﺘﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ ﺑﻨﻤﺎﻳﺎﻧ ﺪ و اﻳ ﻦ ﺗﺼ ﻮر ﺑﻮﺟ ﻮد‬

‫‪٥٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﮐ ﻞ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻓﻘ ﻂ از ﮐ ﺎرﮔﺮاﻧﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان دﺱ ﺘﻤﺰد‬

‫درﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ دارﻧﺪ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪ .‬در درﺟﻪ دوم او ﻣﺪﻋﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ه ﻢ ارزش ﺑ ﻮدن‬
‫روزهﺎی ﮐﺎر ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻝﻪ ﻳ ﮏ واﻗﻌﻴ ﺖ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت ﺱ ﺎدﻩ ﺗ ﺮ او در‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮی ﻣﻌﻴ ﺎر ﺱﻨﺠﺸ ﯽ ﺑ ﺮای ارزش ﻧﺴ ﺒﯽ ﮐﺎﻻهﺎﺱ ﺖ ﺗ ﺎ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﺗﺴ ﺎوی دﺱ ﺘﻤﺰد‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان ﻧﺎﻳﻞ ﺁﻳﺪ و ﺑﺮاﺑﺮی دﺱﺘﻤﺰدهﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﻗﻌﻴﺘﯽ ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﺡ ﺎل ﺗﺤﻘ ﻖ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫اﺱﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﺟﺴ ﺘﺠﻮی ارزش ﻧﺴ ﺒﯽ ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑﭙ ﺮدازد‪ .‬ﻋﺠ ﺐ دﻳﺎﻝﮑﺘﻴ ﮏ‬
‫ﺵﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴﺰی!‬
‫»ﺱ ﯽ« و اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮﻧﯽ ﮐ ﻪ از او ﭘﻴ ﺮوی ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣﺘ ﺬﮐﺮ ﺵ ﺪﻩ اﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﭼ ﻮن ﺗﻌﻴ ﻴﻦ‬
‫ارزش ﻣﺸﻤﻮل ﺧﻮد ﮐﺎر ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺵﻮد و ﺑﻪ ﮐﻼم ﺱﺎدﻩ ﺗﺮ؛ از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﮐﺎر‪ ،‬ﮐﺎﻻﺋﯽ اﺱ ﺖ‬
‫ﻣﺜﻞ هﺮ ﮐﺎﻻی دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻝﺬا ﻗﺒﻮل ﺁن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺹﻞ و ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ ارزش‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﻪ‬
‫ﺡﺮﮐ ﺖ در ﻳ ﮏ ﮔ ﺮدش دوراﻧ ﯽ ﻣﻌﻴ ﻮب اﺱ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺎ ﻋ ﺮض ﻣﻌ ﺬرت ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑﮕ ﻮﺋﻴﻢ ﮐ ﻪ‬
‫اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن ﻣﺰﺑ ﻮر ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ دﭼ ﺎر ﺑ ﯽ ﺗ ﻮﺟﻬﯽ ﻋﻈﻴﻤ ﯽ ﺵ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬در ﻣ ﻮرد ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎر دارای ارزش ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ وﻝ ﯽ ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻی ﺡﻘﻴﻘ ﯽ و ﻧ ﻪ از‬
‫ﻝﺤﺎظ ارزﺵﯽ ﮐﻪ ﻓﺮض ﻣﯽ ﺵﻮد در ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺁن ﻧﻬﻔﺘ ﻪ اﺱ ﺖ‪ .‬ارزش ﮐ ﺎر‪ ،‬ﻳ ﮏ اﺹ ﻄﻼح‬
‫ﻣﺠ ﺎزی اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻓ ﺮض ﺗﻘ ﺪم ﻋﻠ ﺖ ﺑ ﺮ ﻣﻌﻠ ﻮل اﺱ ﺖ و ﺧﻴ ﺎل ﭘ ﺮدازی ای ﺱ ﺖ از ﻗﻤ ﺎش‬
‫ﺑﺎرﺁوری ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ‪ .‬ﮐﺎر‪ ،‬ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬و ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ دارای ارزش اﺱﺖ‪ ...‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻳﮏ‬
‫ﺵ ﻴﻮﻩ ﻧﮕ ﺎرش ﺧ ﺎص )ارﺗﺒ ﺎط ﺟﻤ ﻼت ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ )‪ ( (-،-‬از ارزش ﮐ ﺎر‪ ،‬ﺱ ﺨﻦ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ‪ ...‬ﮐ ﺎر ه ﻢ ﻣﺜ ﻞ ﺁزادی ﺑ ﻪ اﻗﺘﻀ ﺎی ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﺧ ﻮد ﭼﻴﺰﻳﺴ ﺖ ﻣ ﺒﻬﻢ و ﻧﺎﻣﺸ ﺨﺺ‬
‫وﻝ ﯽ ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ ﺗﺒﻠ ﻮر ﻣ ﺎدﻳﺶ‪ ،‬ﺵ ﮑﻞ ﺧﺎﺹ ﯽ ﺑﺨ ﻮد ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﭼﻴ ﺰی ﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬واﻗﻌﻴﺖ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٦١‬‬
‫»اﻣﺎ ﭼﺮا وﻗﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺱﺮ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ه ﺪر ﺑ ﺪهﻴﻢ؟ اﻗﺘﺼ ﺎددان )ﺑﺨ ﻮان ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﺮودون( )ﺗﻮﺿﻴﺢ داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰ از ﻣﺎرﮐﺲ اﺱﺖ( ﺑﻪ ﻣﺠﺮد ﺁن ﮐ ﻪ اﺱ ﻢ ﻣﻮﺿ ﻮع را‪ ،‬ﻧ ﺎم‬
‫واﻗﻌﯽ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت را ﻋﻮض ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃ ﻮر ﺿ ﻤﻨﯽ ﺑ ﻪ ﺑ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﯽ ﺧ ﻮد اﻋﺘ ﺮاف ﻧﻤ ﻮدﻩ و‬
‫اﺱﻠﺤﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﮔﺬاﺵﺘﻪ اﺱﺖ‪) «.‬ﭘﺮودون ﺟﻠﺪ اول‪(١٨٨ ،‬‬

‫‪٥٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﭼﮕﻮﻧﻪ ارزش ﮐﺎر را ﺑﻪ ﺹﻮرت »ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ« ارزش‬
‫ﻣﺤﺼﻮل در ﻣﯽ ﺁورد ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺤ ﻮ ﮐ ﻪ ﻣ ﺰد‪ -‬ﮐ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ او ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮐﻠ ﯽ »ارزش ﮐ ﺎر«‬
‫ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ -‬ﺑﻬﺎی ﮐﺎﻣﻞ هﺮ ﭼﻴﺰ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬ ﺖ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ اﻳ ﺮاد‬
‫»ﺱﯽ« او را ﺑﺮ ﺁﺵﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬او ﮐﺎﻻی ﮐﺎر را‪ -‬ﮐﻪ ﻳ ﮏ واﻗﻌﻴ ﺖ وﺡﺸ ﺖ اﻧﮕﻴ ﺰ اﺱ ﺖ‪-‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﺵﻴﻮﻩ ﻧﮕ ﺎرش ﮔﺮاﻣ ﺮی ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ اﺱ ﺎس ﺗﻤ ﺎم ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﻣ ﺮوزی ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ‬
‫ﺑﻨﻴﺎد ﺧﺼ ﻠﺖ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ ﮐ ﺎر‪ ،‬اﺱ ﺘﻮار ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬از اﻳ ﻦ ﺑ ﻪ ﺑﻌ ﺪ ﻝﻮﺡ ﻪ ﺵ ﺎﻋﺮاﻧﻪ ای ﺧﻮاه ﺪ‬
‫ﺑﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ روی ﻳ ﮏ ﺑﻴ ﺎن ﻣﺠ ﺎزی ﺑﻨ ﺎ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻗﺼ ﺪ »رﻳﺸ ﻪ ﮐ ﻦ ﮐ ﺮدن‬
‫ﺗﻤﺎم ﻧﺎﮔﻮاری هﺎﺋﯽ را« )ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪ (٩٧‬ﮐﻪ از ﺁن هﺎ رﻧﺞ ﻣ ﯽ ﺑ ﺮد‪ ،‬داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪،‬‬
‫در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت ﺑﺎﻳ ﺪ اﺹ ﻄﻼﺡﺎت زﻧﻨ ﺪﻩ را از ﻣﻴ ﺎن ﺑﺒ ﺮد‪ .‬ﻝﺴ ﺎن ﺧ ﻮد را ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺑﺪه ﺪ و‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﻘﻂ اﺡﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﺁن دارد ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻓﺮهﻨﮕﺴ ﺘﺎن ﻣﺮاﺟﻌ ﻪ ﮐﻨ ﺪ و از ﺁن ﺑﺨﻮاه ﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻝﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺟﺪﻳﺪی ﭼﺎپ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺱﺎس ﺁن ﭼﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻣﻼﺡﻈﻪ ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺱ ﺎدﮔﯽ درک‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺟﻬﺖ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻣﺠﺒ ﻮر ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ در رﺱ ﺎﻝﻪ ای ﮐ ﻪ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ‬
‫اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ ﺑ ﻪ دﻓﺎﻋﻴ ﺎت ﻃ ﻮﻻﻧﯽ ای در ﺑ ﺎرﻩ رﻳﺸ ﻪ ﻝﻐ ﺎت و ﻗﺴ ﻤﺖ ه ﺎی‬
‫دﻳﮕ ﺮ دﺱ ﺘﻮر زﺑ ﺎن ﺑﭙ ﺮدازد و از ﺟﻤﻠ ﻪ ﻓﺎﺿ ﻞ ﻣﺂﺑﺎﻧ ﻪ در ﺑ ﺎرﻩ ﻣﺸ ﺘﻖ ﺵ ﺪن ﮐﻠﻤ ﻪ ی‬
‫»ﺱﺮوس« از »ﺱﺮوار« ﺑﺤﺚ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ دﻓﺎﻋﻴ ﺎت زﺑ ﺎن ﺵﻨﺎﺱ ﺎﻧﻪ‪ ،‬دارای ﻳ ﮏ ﻣﻌﻨ ﯽ‬
‫ﻋﻤﻴﻖ و ﻳﮏ ﻣﻔﻬﻮم رﻣﺰی ﺑﻮدﻩ و ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪﻩ ای از اﺱﺘﺪﻻل ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ‬
‫ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻴﺮوی ﮐﺎر‪ ،‬ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﻣﯽ ﺵ ﻮد‪ -‬ﮐ ﺎﻻﺋﯽ اﺱ ﺖ ﻣﺜ ﻞ ه ﺮ ﮐ ﺎﻻی دﻳﮕ ﺮ‬
‫و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ دارای ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬اﻝﺒﺘﻪ ارزش ﮐﺎر و ﻳ ﺎ ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ﮐ ﻢ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ارزش ﻏﻠ ﻪ و ﻳ ﺎ ﻏﻠ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﮐ ﺎﻻ در ﺧ ﺪﻣﺖ‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ‪.‬‬
‫ﮐ ﺎر ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ ﺗﻨ ﺰل ﻳ ﺎ ﺗﺮﻗ ﯽ ﻗﻴﻤ ﺖ ﻣﺎﻳﺤﺘ ﺎج زﻧ ﺪﮔﯽ و ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎی‬
‫ﻧﻴﺮوی ﮐﺎر در اﻳﻦ ﻳﺎ ﺁن زﻣﻴﻨﻪ و ﻏﻴﺮﻩ »ﻣﻌﺘﺒﺮ« ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬

‫‪٥٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﮐﺎر‪ ،‬ﭼﻴﺰ »ﻣﺒﻬﻤﯽ« ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮐﺎری ﮐﻪ ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﻣﯽ ﺵﻮد‪ ،‬ﻧﻮع ﻣﺸﺨﺼ ﯽ از ﮐ ﺎر‬
‫اﺱﺖ و ﻧﻪ ﮐﺎر ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﻋ ﺎم‪ .‬اﻳ ﻦ ﻓﻘ ﻂ ﮐ ﺎر ﻧﻴﺴ ﺖ ﮐ ﻪ ﮐﻴﻔﻴ ﺘﺶ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺵ ﻴﺌﯽ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺑﻠﮑﻪ ﺵﻴﺌﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺧﺎص ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺵﻮد‪.‬‬
‫ﮐﺎر ﺗﺎ ﺡﺪی ﮐﻪ ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﻣﯽ ﺵﻮد‪ ،‬ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻳﮏ ﮐﺎﻻﺱﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﺁن را ﻣﯽ ﺧﺮﻧ ﺪ؟‬
‫»از ﻝﺤﺎظ ارزش هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻓﺮض ﻣﯽ ﺵﻮد در ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺁن ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺱﺖ‪ «.‬اﻝﺒﺘﻪ وﻗﺘﯽ ﮔﻔﺘ ﻪ‬
‫ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ ﭼﻴ ﺰی ﻳ ﮏ ﮐﺎﻻﺱ ﺖ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت دﻳﮕ ﺮ ﻣﻨﻈ ﻮری ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﺁن‬
‫ﺧﺮﻳﺪاری ﻣﯽ ﺵﻮد‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﻓﺎﻳﺪﻩ ای ﮐ ﻪ از ﺁن ﺑ ﺮدﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد و اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ای ﮐ ﻪ از ﺁن ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﻣﻄﺮح ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﮐﺎﻻﺋﯽ اﺱﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﻮرد داد و ﺱ ﺘﺪ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺗﻤ ﺎم‬
‫هﻨﺮ ﻧﻤﺎﺋﯽ هﺎی ﺁﻗﺎی ﭘ ﺮودون در اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ ﺧﻼﺹ ﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ‪ :‬ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﮏ‬
‫ﺵ ﻴﺌﯽ ﺑﻼواﺱ ﻄﻪ ﻣﺼ ﺮی‪ ،‬ﺧﺮﻳ ﺪاری ﻧﻤ ﯽ ﺵ ﻮد ﺑﻠﮑ ﻪ ﺁن را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان اﺑ ﺰار ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‬
‫ﺧﺮﻳﺪاری ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻳﮏ ﻣﺎﺵ ﻴﻦ را ﺧﺮﻳ ﺪاری ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﺗ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر‪،‬‬
‫ﮐﺎﻻﺱﺖ‪ ،‬دارای ارزش ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ وﻝﯽ ﭼﻴﺰی را ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﺱ ﺎدﮔﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻄﻠﻘ ًﺎ ه ﻴﭻ ﮐ ﺎﻻﺋﯽ وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد‪ ،‬زﻳ ﺮا ه ﺮ ﮐ ﺎﻻ ﺹ ﺮﻓ ًﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻳﮏ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺼﺮﻓﯽ ﻣﺸ ﺨﺺ‪ ،‬ﺧﺮﻳ ﺪاری ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد و ﻧ ﻪ ﻓ ﯽ ﻧﻔﺴ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﮐﺎﻻ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ارزش ﮐﺎﻻهﺎ را ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﮐﺎر ﻣ ﯽ ﺱ ﻨﺠﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ اﻳ ﻦ اﺡﺴ ﺎس‬
‫ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﺑﺮ او ﻣﺴﺘﻮﻝﯽ ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺱﺖ ﺑﺘﻮان ﮐﺎر را‪ -‬ﺗﺎ ﺡﺪی ﮐﻪ دارای‬
‫ارزش ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ و ﺗﺎ ﺡﺪی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﮐﺎﻻﺱﺖ‪ -‬ﻣﺸﻤﻮل اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎر ﺱ ﻨﺠﺶ ﻧﺪاﻧﺴ ﺖ‪ .‬او‬
‫ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺡ ﺪاﻗﻞ ﻣ ﺰد را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺑﻬ ﺎی ﻃﺒﻴﻌ ﯽ و ﻣﻌﻤ ﻮﻝﯽ ﮐ ﺎر‬
‫ﺑﻼواﺱ ﻄﻪ ﻗﻠﻤ ﺪاد ﮐ ﺮدﻩ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ وﺿ ﻊ ﻣﻮﺟ ﻮد ﺟﺎﻣﻌ ﻪ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮای ﺁن ﮐﻪ ﺧﻮد را از اﻳﻦ ﻋﻮاﻗﺐ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﺮ ﺡﺬر دارد‪ ،‬ﻋﻘﺐ ﮔﺮد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و‬
‫ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ ﮐﺎر ﮐﺎﻻ ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ دارای ارزﺵﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬او ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫ﮐ ﻪ ﺧ ﻮدش ارزش ﮐ ﺎر را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻌﻴ ﺎر ﺱ ﻨﺠﺶ اﻧﺘﺨ ﺎب ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ و ﻓﺮاﻣ ﻮش‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺱﻴﺴﺘﻢ او ﺑﺮاﺱﺎس ﮐﺎﻻی ﮐﺎر و ﺑﺮاﺱﺎس ﮐﺎری ﮐﻪ در ﻣﻌﺮض دادوﺱ ﺘﺪ‬

‫‪٦٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﺑﻪ ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﻣﯽ رﺱﺪ و در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و‬
‫ﻏﻴﺮﻩ و ﻏﻴﺮﻩ و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﺮاﺱﺎس ﮐﺎری ﮐﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺑﻼواﺱﻄﻪ درﺁﻣ ﺪ ﮐ ﺎرﮔﺮ اﺱ ﺖ‪ ،‬اﺱ ﺘﻮار‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬او هﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑ ﺮای ﺁن ﮐ ﻪ ﺱﻴﺴ ﺘﻢ ﺧ ﻮد را ﻧﺠ ﺎت ﺑﺪه ﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺼ ﻤﻴﻢ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد ﮐ ﻪ ﺑﻨﻴ ﺎد ﺁن را ﻓ ﺪا ﮐﻨ ﺪ )و هﻤ ﺮاﻩ ﺟﻮﻧﻴ ﻮس ﺟﻮوﻧ ﺎﻝﻴﺲ ﺵ ﺎﻋﺮ‬
‫هﺠﻮﺱﺮای روم ﻗﺪﻳﻢ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪(:‬‬
‫»و ﺑﺨﺎﻃﺮ زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺒﺎت زﻧﺪﮔﯽ را ﻓﺪا ﮐﺮدن«‬
‫و ﺡﺎﻻ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺟﺪﻳﺪ راﺟﻊ ﺑﻪ »ارزش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ« ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﻮرﻳﻢ‪:‬‬
‫»ارزش‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﺗﻨﺎﺱ ﺐ )ﺵ ﺮح ﻧﺴ ﺒﺖ ه ﺎ( ی ﻣﺤﺼ ﻮﻻﺗﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺛ ﺮوت را ﺑﻮﺟ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٦٢‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺟﻪ داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﻴﻢ ﮐﻪ اﺹﻄﻼح ﺱﺎدﻩ »ارزش ﻧﺴ ﺒﯽ ﻳ ﺎ ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ« ﻣﺸ ﻤﻮل‬
‫ﻼ‬
‫اﻳﺪﻩ ای ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑ ﻪ ﻧ ﻮﻋﯽ از ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺁن‪ ،‬ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﻣﺘﻘ ﺎﺑ ً‬
‫ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ و ﭼﻨﺎن ﭼﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت را »راﺑﻄ ﻪ ﻣﺘﻨﺎﺱ ﺐ« ﺑﻨ ﺎﻣﻴﻢ در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت‬
‫ه ﻴﭻ ﺗﻐﻴﻴ ﺮی در ارزش ﻧﺴ ﺒﯽ ﻧ ﺪادﻩ اﻳ ﻢ ﺟ ﺰ ﻧ ﺎم ﺁن‪ .‬ﻧ ﻪ ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺁوردن و ﻧ ﻪ ﺑ ﺎﻻ ﺑ ﺮدن‬
‫ارزش ﻳ ﮏ ﻣﺤﺼ ﻮل‪ ،‬ه ﻴﭻ ﮐ ﺪام ﺧﺎﺹ ﻴﺖ ﺁن را ﻣﺒﻨ ﯽ ﺑ ﺮ داﺵ ﺘﻦ ﻳ ﮏ ﻧ ﻮع »راﺑﻄ ﻪ‬
‫ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ« ﺑﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻت دﻳﮕﺮی‪ -‬ﮐﻪ ﺛﺮوت را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ ﻣﻨﺘﻔ ﯽ ﻧﻤ ﯽ ﺱ ﺎزد‪ .‬ﭘ ﺲ‬
‫اﻳﻦ اﺹﻄﻼح ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﮐﻪ هﻴﭻ اﻳﺪﻩ ﺗﺎزﻩ ای را ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻤﯽ ﺁورد‪ ،‬ﭼﻪ ﻝﺰوﻣﯽ دارد؟‬
‫»راﺑﻄﻪ ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ« ﻣﻮﺟﺐ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﺑﺴﻴﺎری از ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت اﻗﺘﺼ ﺎدی دﻳﮕ ﺮ‪ -‬از ﻗﺒﻴ ﻞ‬
‫ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ ﺑﻮدن ﺗﻮﻝﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺎﺱﺐ ﻣﻴﺎن ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ و ﻏﻴﺮﻩ ﻣﯽ ﺵﻮد و ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑ ﻪ‬
‫هﻨﮕ ﺎم ﻓﺮﻣﻮﻝ ﻪ ﮐ ﺮدن اﻳ ﻦ ﻻﻃ ﺎﺋﻼت دﻳ ﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻓﮑ ﺮ هﻤ ﻪ‬
‫اﻳﻦ هﺎ ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت‪ ،‬ﺑﺪوًا ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﻘﺪار ﮐﺎری ﮐﻪ ﺑ ﻪ اﻗﺘﻀ ﺎی ه ﺮ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﺹﺮف ﺱﺎﺧﺘﻦ هﺮ ﻳﮏ از ﺁن هﺎ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮔ ﺮدد‪ ،‬ﻝ ﺬا ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺮدن‬
‫راﺑﻄﻪ ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺧﺎص ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺁن اﺱﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﮐ ﻪ‬
‫ﻼ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺪت ﻣﻌﻴﻨﯽ ﺱﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺱﺎس‪ ،‬ﻣﺘﻘﺎﺑ ً‬

‫‪٦١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺡﺎﻻ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون از اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ ﭼﻪ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ای ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫ﺗﻤﺎم دﻧﻴﺎ ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ ﻣﻴ ﺎن ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ‪ ،‬ﺗ ﻮازن وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ارزش‬
‫ﻧﺴ ﺒﯽ ﻳ ﮏ ﻣﺤﺼ ﻮل دﻗﻴﻘ ًﺎ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ در ﺁن ﻣﺘﺒﻠ ﻮر ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺵﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺁن ﮐﻪ اﻳﻦ ارزش ﻧﺴﺒﯽ راﺑﻄﻪ ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ‪ ،‬دﻗﻴﻘ ًﺎ ﺑﻪ هﻤ ﺎن ﻣﻔﻬ ﻮﻣﯽ ﺑﻴ ﺎن‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐ ﻪ در ﺑ ﺎﻻ ﺵ ﺮح دادﻳ ﻢ‪ .‬ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت را واروﻧ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺱﺎزد‪ .‬او ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺱﻨﺠﺶ ارزش ﻧﺴﺒﯽ ﻳﮏ ﮐﺎﻻ‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ از ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ‬
‫در ﺁن ﻣﺘﺒﻠ ﻮر ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺵ ﺮوع ﮐ ﺮد‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﺑ ﺪون ﭼ ﻮن و ﭼ ﺮا‪،‬‬
‫ﺗﻮازن ﺧﻮاهﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﻣﺼ ﺮف ﺧﻮاه ﺪ ﺵ ﺪ و ﻣﺤﺼ ﻮل ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ هﻤ ﻮارﻩ‬
‫ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﮔ ﺮدد و ﻗﻴﻤ ﺖ راﻳ ﺞ ﺁن در ﺑ ﺎزار دﻗﻴﻘ ًﺎ ﺑﻴ ﺎﻧﮕﺮ ارزش واﻗﻌ ﯽ ﺁن ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ‬
‫ﺟﺎی ﺁن ﮐ ﻪ ﻣﺜ ﻞ هﻤ ﻪ ﻣ ﺮدم ﮔﻔﺘ ﻪ ﺵ ﻮد‪ :‬وﻗﺘ ﯽ ه ﻮا ﺧ ﻮب اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺑﻴﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﻋ ﺪﻩ ای‬
‫زﻳﺎدی ﺑﻪ ﮔﺮدش ﻣﯽ روﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون اﺑﺘﺪا ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﮔ ﺮدش ﻣ ﯽ ﻓﺮﺱ ﺘﺪ ﺗ ﺎ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ‬
‫هﻮای ﺧﻮب را ﺑﺮای ﺁن هﺎ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ را ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺗﻘ ﺪم ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ای ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣ ﺪت‬
‫ﮐﺎر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺱﺎزد‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ‬
‫ﻣﻀﻤﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﺵﺮح زﻳﺮ داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮔ ﺮدد‪ :‬در ﺁﻳﻨ ﺪﻩ‪ ،‬ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﺑ ﻪ ﻧﺴ ﺒﺖ دﻗﻴ ﻖ‬
‫ﻣﺪت ﮐﺎری ﮐﻪ ﺧﺮج ﺁن هﺎ ﺵﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺵ ﺪ‪ .‬ﻧﺴ ﺒﺖ ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ه ﺮ‬
‫ﭼﻪ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﮐﺎﻻهﺎ هﻤﻮارﻩ ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺹﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﮐﻪ ﮔﻮﻳ ﺎ ﺁن ه ﺎ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺵﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻓﺮﻣﻮﻝﻪ ﮐﺮدن و ﺗﺮوﻳﺞ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ را ﺑﻪ‬
‫ﻋﻬﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮد و ﻣﺎ از او ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ ﮐﻪ دﻻﻳﻠﯽ اراﺋﻪ ﺑﺪهﺪ‪ .‬اﻝﺒﺘﻪ اﮔﺮ او ﻣﺎﻳﻞ ﺑﺎﺵﺪ ﮐ ﻪ ﻧ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺿﻊ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻗﺘﺼﺎددان‪ ،‬ﺗﺌﻮری ﺧ ﻮد را ﺗﻮﺟﻴ ﻪ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪،‬‬
‫در اﻳﻦ ﺹﻮرت ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﺑﺮﺱﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻣ ﺪت ﻻزم ﺑ ﺮای ﺱ ﺎﺧﺘﻦ ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻻ دﻗﻴﻘ ًﺎ ﺑﻴ ﺎﻧﮕﺮ‬
‫ﻣﻔﻴﺪﻳﺖ ﺁﻧﺴﺖ و ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺗﻨﺎﺱ ﺐ ﺁن در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ‪ ،‬و ﻧﺘﻴﺠﺘ ًﺎ در‬
‫راﺑﻄﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﺛﺮوت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬در ﭼﻨ ﻴﻦ ﺡ ﺎﻝﺘﯽ اﮔ ﺮ ﻳ ﮏ ﻣﺤﺼ ﻮل ﺑ ﻪ ﺑﻬ ﺎﺋﯽ‬

‫‪٦٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻣﺴﺎوی ﻣﺨﺎرج ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺧﻮدش ﺑﻪ ﻓﺮوش ﺑﺮﺱﺪ‪ ،‬ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ هﻤﻮارﻩ ﺗ ﻮازن ﺧﻮاهﻨ ﺪ‬
‫داﺵﺖ زﻳﺮا ﻣﺨﺎرج ﺗﻮﻝﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت واﻗﻌﯽ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫در ﻋﻤﻞ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون در اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﮐﻪ ﭼﻴﺰهﺎی ﻣﻔﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻤﺘ ﺮﻳﻦ ﻣ ﺪت را از ﻧﻈ ﺮ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‬
‫ﻻزم دارﻧﺪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎ ﺱﺒﮏ ﺗﺮﻳﻦ ﺹﻨﺎﻳﻊ ﺵﺮوع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و »ﺗﺪرﻳﺠ ًﺎ ﺑﻪ ﺗﻮﻝﻴﺪ اﺵﻴﺎﺋﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺪت ﮐﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮی ﻻزم دارﻧﺪ و ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ ﺑﺎ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪی هﺎی ﻋﺎﻝﯽ ﺗﺮی ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ« ‪ ،‬دﻻﻳﻠﯽ‬
‫ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ادﻋﺎی ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪) .‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٥٧‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺹﻨﺎﻳﻊ اﺱﺘﺨﺮاﺟﯽ‪ ،‬ﭼﻤﻦ ﺱﺎزی‪ ،‬ﺹﻴﺎدی و ﻣﺎهﯽ ﮔﻴ ﺮی و ﻏﻴ ﺮﻩ‬
‫را ﮐ ﻪ ﺱ ﺎدﻩ ﺗ ﺮﻳﻦ و ﮐ ﻢ ﺧ ﺮج ﺗ ﺮﻳﻦ ﺹ ﻨﺎﻳﻊ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ و اﻧﺴ ﺎن »اوﻝ ﻴﻦ روز ﺧﻠﻘ ﺖ‬
‫ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ« ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺁن ﺵﺮوع ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ )ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪ (٧٨‬از »دوﻧﻮﻳﺮ« ﺑﻪ ﻋﺎرﻳ ﺖ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ روز ﺧﻠﻘﺖ اوﻝﻴﻪ او‪ -‬ﮐﻪ ﺧﺪا را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻝ ﻴﻦ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ دار دﻧﻴ ﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ -‬در ﺗﻮرات ﺗﻮﺹﻴﻒ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﻼ ﻏﻴ ﺮ از ﺁن ﭼ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻓﮑ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺹ ﻮرت‬
‫ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت ﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮی ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬از ﻝﺤﻈﻪ ای ﮐﻪ ﺗﻤﺪن ﺁﻏ ﺎز ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ ،‬ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺑﺮاﺱ ﺎس ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴ ﻢ ﻣﻴ ﺎن ﮐ ﺎر‬
‫اﻧﺒﺎﺵ ﺖ ﺵ ﺪﻩ و ﮐ ﺎر ﺑﻼواﺱ ﻄﻪ‪ ،‬ﺵ ﺮوع ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺑ ﺪون وﺟ ﻮد ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴ ﻢ ﺡﺮﻓ ﻪ ه ﺎ‪،‬‬
‫رﺱ ﺘﻪ ه ﺎ و ﻃﺒﻘ ﺎت و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﺮاﺱ ﺎس ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴ ﻢ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ ﺹ ﻮرت ﻧﻤ ﯽ ﮔﻴ ﺮد و اﻳ ﻦ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺪن ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز از ﺁن ﺗﺒﻌﻴﺖ ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝﺪﻩ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز‬
‫ﺑﺮاﺱﺎس اﻳﻦ ﺱﻠﻄﻪ ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﻢ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ رﺵ ﺪ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ اﻣ ﺮوز ادﻋ ﺎ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ ﭼ ﻮن‬
‫هﻤ ﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎی ﺗﻤ ﺎم ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑ ﺮ ﻃ ﺮف ﺵ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﭘ ﺲ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺱﺎﺧﺘﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻋﺎﻝﯽ ﺗﺮ و ﺹﻨﺎﻳﻊ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺗﺮی ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﺑﺮﺧ ﻮرد‬
‫اﻧﺘﺰاﻋﯽ ﺑﺎ ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﻢ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ و واروﻧﻪ ﺟﻠﻮﻩ دادن ﺗﻤﺎم ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫درﺱ ﺖ ﻣﺜ ﻞ ﺁن اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺧﻮاﺱ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﻴﻢ ﺑﮕ ﻮﺋﻴﻢ ﭼ ﻮن در زﻣ ﺎن اﻣﭙﺮاﻃ ﻮری روم‪،‬‬
‫ﻧﻬﻨﮓ هﺎی درﻳﺎﺋﯽ را در ﺡﻮﺿﭽﻪ هﺎی ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘ ﺲ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﻴﺶ از ﺡﺪ ﻝﺰوم ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ در اﺧﺘﻴ ﺎر ﻣ ﺮدم ﻗ ﺮار ﺑﺪهﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮ ﻋﮑ ﺲ‪ ،‬ﻣ ﺮدم ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ‬

‫‪٦٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺧﺮﻳﺪ ﻧﺎن ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧﺪ از ﺿﺮوری ﺗﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰهﺎ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺵﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﺡﺎﻝﯽ ﮐ ﻪ اﺵ ﺮاف‬
‫روم از ﺑﺮدﮔﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻏﺬای ﻧﻬﻨﮓ هﺎﻳﺸﺎن اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻴﻤ ﺖ ﻣ ﻮاد ﻏ ﺬاﺋﯽ ﻣﺮﺗﺒ ًﺎ رو ﺑ ﻪ اﻓ ﺰاﻳﺶ اﺱ ﺖ در ﺡ ﺎﻝﯽ ﮐ ﻪ ﺑﻬ ﺎی اﺟﻨ ﺎس‬
‫ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮری و ﺗﺠﻤﻠ ﯽ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ هﻤ ﻮارﻩ ﺗﻨ ﺰل ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬ﺧ ﻮد ﮐﺸ ﺎورزی را در ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻳﻢ؛ ﻗﻴﻤ ﺖ ﺿ ﺮوری ﺗ ﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰه ﺎ ﻣﺜ ﻞ ﻏ ﻼت‪ ،‬ﮔﻮﺵ ﺖ و ﻏﻴ ﺮﻩ ﺗﺮﻗ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ در‬
‫ﺡﺎﻝﯽ ﮐﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺵﮑﺮ‪ ،‬ﻗﻬﻮﻩ و ﻏﻴﺮﻩ ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺰان ﻏﻴ ﺮ ﻣﻨﺘﻈ ﺮﻩ ای داﺋﻤ ًﺎ رو ﺑ ﻪ ﺗﻨ ﺰل‬
‫اﺱ ﺖ و ﺡﺘ ﺎ اﻣ ﺮوزﻩ در ﻣﻴ ﺎن ﮐﺎﻻه ﺎی ﺧ ﻮراﮐﯽ اﺹ ﻠﯽ‪ ،‬اﺟﻨ ﺎس ﺗﺠﻤﻠ ﯽ ﻣﺜ ﻞ ﮐﻨﮕ ﺮ و‬
‫ﻣﺎرﭼﻮﺑﻪ و ﻏﻴﺮﻩ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺴﺒﯽ‪ ،‬از ﻻزم ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ ارزان ﺗﺮ ﺵﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬در ﻋﺼ ﺮ‬
‫ﻣﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻝﻴﺪ اﺟﻨﺎس زاﺋﺪ ﺱﺎدﻩ ﺗﺮ از ﺗﻮﻝﻴﺪ اﺟﻨﺎس ﻻزم اﺱﺖ و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ در اﻋﺼ ﺎر ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‬
‫ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ‪ ،‬ﻧﺴ ﺒﺖ ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﺘﻔ ﺎوت ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣﻌﮑ ﻮس ﺑ ﻮدﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬در ﺗﻤ ﺎم‬
‫ﻗﺮون وﺱﻄﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزی ﻧﺴﺒﺘ ًﺎ ارزان ﺗﺮ از ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮری ﺑﻮدﻧ ﺪ‪.‬‬
‫در ﻋﺼﺮ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ در ﺟﻬﺖ ﻣﻌﮑﻮس ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺱﺒﺖ ﺑﻌﺪ از ﻗ ﺮون‬
‫وﺱﻄﺎ از ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻮدن ﻣﺤﻮﻻت ﮐﺸﺎورزی ﮐﺎﺱﺘﻪ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ؟‬
‫اﺱ ﺘﻌﻤﺎل ﻣﺤﺼ ﻮﻻت‪ ،‬ﺗﻮﺱ ﻂ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ای ﮐ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﻣﺼ ﺮف ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﺑ ﺮ‬
‫ﻗ ﺮار اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد و اﻳ ﻦ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ اﺧﺘﻼﻓ ﺎت ﻃﺒﻘ ﺎت‬
‫اﺱﺘﻮار ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻨﺒ ﻪ‪ ،‬ﺱ ﻴﺐ زﻣﻴﻨ ﯽ و ﻣﺸ ﺮوﺑﺎت اﻝﮑﻠ ﯽ ﺗﻘﻄﻴ ﺮ ﺵ ﺪﻩ‪ ،‬ﻋ ﺎم ﺗ ﺮﻳﻦ اﺟﻨ ﺎس ﻣﺼ ﺮﻓﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ .‬ﺱﻴﺐ زﻣﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺧﻨﺎزﻳﺮ را ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد‪ .‬ﭘﻨﺒﻪ ﺗﺎ ﺡﺪود زﻳﺎدی ﺟﺎی ﭘﺸﻢ ﮔﻮﺱ ﻔﻨﺪ‬
‫و ﻝﻴﻒ ﮐﺘﺎن را ﮔﺮﻓﺖ اﮔﺮ ﭼﻪ ﮐﺘﺎن و ﭘﺸﻢ ﮔﻮﺱﻔﻨﺪ در ﺑﺴ ﻴﺎری از ﻣ ﻮارد‪ -‬وﻝ ﻮ ﺹ ﺮﻓ ًﺎ از‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﻬﺪاﺵﺘﯽ‪ -‬ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﻔﻴﺪﺗﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ .‬و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻣﺸ ﺮوﺑﺎت اﻝﮑﻠ ﯽ ﺗﻘﻄﻴ ﺮ ﺵ ﺪﻩ ﺑ ﺮ‬
‫ﺁﺑﺠﻮ و ﺵﺮاب ﻓﺎﺋﻖ ﺁﻣﺪﻧﺪ وﻝﻮ ﺁن ﮐﻪ ﻋﻤ ﺪﺗ ًﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺱ ﻢ ﺵ ﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻳ ﮏ‬
‫ﻗﺮن ﺗﻤﺎم‪ ،‬دوﻝﺖ هﺎ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺑ ﯽ ﺛﻤ ﺮی ﻋﻠﻴ ﻪ اﻳ ﻦ اﻓﻴ ﻮن اروﭘ ﺎ اﻧﺠ ﺎم دادﻧ ﺪ وﻝ ﯽ اﻗﺘﺼ ﺎد‬
‫ﻧﻘﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ را داﺵﺖ و دﺱﺘﻮرات ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﻩ دﻳﮑﺘﻪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪٦٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫وﻝ ﯽ ﭼ ﺮا ﭘﻨﺒ ﻪ و ﺱ ﻴﺐ زﻣﻴﻨ ﯽ و ﻣﺸ ﺮوﺑﺎت اﻝﮑﻠ ﯽ ﺗﻘﻄﻴ ﺮ ﺵ ﺪﻩ‪ ،‬ﺱ ﺘﻮن ه ﺎی ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﺑﻮرژواﺋﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ؟ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺁن ﮐﻪ وﻗﺖ ﮐﻤﺘﺮی ﺑﺮای ﺱ ﺎﺧﺘﻦ ﺁن ه ﺎ ﻻزم اﺱ ﺖ و ﺑ ﻪ‬
‫اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ ارزان ﺗ ﺮﻳﻦ ﻗﻴﻤ ﺖ را دارﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﭼ ﻪ ﺟﻬ ﺖ ﮐﻤﺘ ﺮﻳﻦ ﻗﻴﻤ ﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺟ ﺐ ﺑﻴﺸ ﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﺼﺮف ﻣﯽ ﺵﻮد؟ ﺁﻳﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻮدن ﻣﻄﻠ ﻖ اﻳ ﻦ اﺟﻨ ﺎس اﺱ ﺖ؟ ﺁﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﺱ ﻮد‬
‫ﺑﺨﺸﯽ ای ﺱﺖ ﮐﻪ در ﺁن هﺎ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ؟ و ﺁﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﺁن اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺱ ﻮد ﺑﺨﺸ ﯽ‬
‫ﺁن هﺎ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﺁن درﺟ ﻪ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻔﻴ ﺪﺗﺮﻳﻦ ﻧﺤ ﻮ ﺑ ﺎ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎی ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫اﻧﺴﺎن و ﻧﻪ اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﮐ ﺎرﮔﺮ‪ ،‬ﺟ ﻮر در ﻣ ﯽ ﺁﻳﻨ ﺪ؟ ﻧ ﻪ‪ .‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﺁن ﮐ ﻪ در‬
‫ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای ﮐ ﻪ ﺑﺮاﺱ ﺎس ﻓﻘ ﺮ اﺱ ﺘﻮار ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ ،‬ﻧ ﺎﻣﺮﻏﻮب ﺗ ﺮﻳﻦ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ اﻝﺰاﻣ ًﺎ از اﻳ ﻦ اﻣﺘﻴ ﺎز ﺑﺮﺧ ﻮردار ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ ﮐ ﻪ در ﺧ ﺪﻣﺖ ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎی ﻋﻈ ﻴﻢ ﻗ ﺮار‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﻣ ﺪﻋﯽ ﺵ ﻮﻳﻢ ﮐ ﻪ ﭼ ﻮن ارزان ﺗ ﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰه ﺎ‪ ،‬ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﻣ ﻮرد اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﭘﺲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﺱﻮدﻣﻨﺪی هﺎ را دارا ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ اﻳ ﻦ‬
‫اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺪﻋﯽ ﺵ ﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﻢ ﮐ ﻪ ﻣﺼ ﺮف زﻳ ﺎد ﻣﺸ ﺮوﺑﺎت اﻝﮑﻠ ﯽ ﺗﻘﻄﻴ ﺮ ﺵ ﺪﻩ‪ -،‬ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ‬
‫ﻣﺨ ﺎرج ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻧﺎﭼﻴﺰﺵ ﺎن‪ -‬ﻣﺘﻌ ﻴﻦ ﺗ ﺮﻳﻦ دﻝﻴ ﻞ ﻣﻔﻴ ﺪ ﺑﻮدﻧﺸ ﺎن اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺁن ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳﺎ ﺗﻠﻘﻴﻦ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺱﻴﺐ زﻣﻴﻨ ﯽ ﺑ ﺮای ﺱ ﻼﻣﺘﯽ ﺁن ه ﺎ ﺑﻬﺘ ﺮ از ﮔﻮﺵ ﺖ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺁن ﮐ ﻪ وﺿ ﻊ ﻣﻮﺟ ﻮد ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت را ﻗﺒ ﻮل ﮐﻨ ﻴﻢ و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺁن ﮐ ﻪ ﺑ ﺪون اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ای را ﺑﺸﻨﺎﺱﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﻪ دﻓﺎع از ﺁن ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ ی ﺁﻳﻨﺪﻩ ای ﮐﻪ در ﺁن اﺧﺘﻼف ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ و دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪ ای وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪاﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﻣﺼﺮف واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺡﺪاﻗﻞ ﻣﺪت ﺑﺮای ﺗﻮﻝﻴﺪ‪ ،‬ﻧﺨﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣ ﺪﺗﯽ ﮐ ﻪ‬
‫وﻗﺖ ﺗﻮﻝﻴﺪ اﺵﻴﺎء ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺱﻂ ﻣﻔﻴﺪﻳﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺁن هﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻮاهﺪ ﺵﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﻢ ﺑﻪ ادﻋﺎی ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون‪ .‬ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺑ ﻪ ﻣﺠ ﺮد ﺁن ﮐ ﻪ ﻣ ﺪت ﮐ ﺎر ﻻزم‬
‫ﺑﺮای ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻳﮏ ﺵﻴﺌﯽ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﮐﻨﻨ ﺪﻩ درﺟ ﻪ ﻣﻔﻴ ﺪ ﺑ ﻮدن ﻧﺒﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ای‬
‫اﻳ ﻦ ﺵ ﻴﺌﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ از ﻗﺒ ﻞ ﺑﺮاﺱ ﺎس ﻣ ﺪت ﮐ ﺎر ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ هﺮﮔ ﺰ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﺮای‬

‫‪٦٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﺹ ﺤﻴﺢ ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﺮای راﺑﻄ ﻪ ﻣﺘﻨﺎﺱ ﺐ ﺑ ﻪ ﻣﻔﻬ ﻮﻣﯽ ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﺮودون در ﺡﺎل ﺡﺎﺿﺮ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻝﻐﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺱﺎزد‪ -‬اﻋﺘﺒﺎر داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ‪ ،‬ﻓﺮوش ﻳﮏ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺨﺎرﺟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺁن ﺗﻌﻠﻖ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ »راﺑﻄﻪ‬
‫ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ« ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺱ ﻬﻢ ﻧﺴ ﺒﯽ اﻳ ﻦ ﻣﺤﺼ ﻮل در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ را‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻤﺪﺗ ًﺎ ﻧﻮﺱﺎﻧﺎت ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ هﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ رهﻨﻤ ﻮد‬
‫ﻣﯽ دهﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎﻻی ﻣﺮﺑ ﻮط ﭼ ﻪ ﻣﻘ ﺪار ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺵ ﻮد ﺗ ﺎ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ در ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪ ،‬دﺱ ﺖ ﮐ ﻢ‪،‬‬
‫ﻣﺨﺎرﺟﯽ را ﮐﻪ ﺹﺮف ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺁن ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑﺪﺱ ﺖ ﺁورد و از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﻮﺱ ﺎﻧﺎت‬
‫ﻣﺮﺗﺒ ًﺎ ﺹﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻝﺬا ﻳﮏ ﺡﺮﮐﺖ داﺋﻤﯽ در ﺟﻬﺖ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاری و ﺑﻴﺮون ﮐﺸ ﻴﺪن‬
‫ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ از رﺵﺘﻪ هﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺹﻨﻌﺘﯽ ﺡﮑﻢ ﻓﺮﻣﺎﺱﺖ‪.‬‬
‫»ﻓﻘﻂ ﺑﺮ ﺡﺴﺐ ﻧﺴﺒﺖ اﻳﻦ ﻧﻮﺱﺎﻧﺎت اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ه ﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ اﺗﻔﺎﻗ ًﺎ ﺑ ﻪ ﻧﺴ ﺒﺖ‬
‫ﻻزﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﻄﺒ ﻖ ﺑ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ -‬و ﻧ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از ﺁن‪ -‬ﺑ ﺮای ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐﺎﻻه ﺎی ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‬
‫ﻣﻮرد اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ﺗﺮﻗ ﯽ و ﺗﻨ ﺰل ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ‪ ،‬ﺱ ﻮدهﺎ از ﺱ ﻄﺢ ﻣﻌﻤ ﻮﻝﯽ‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﻳﺎ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺗﺮ ﻣﯽ روﻧﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ وﺱﻴﻠﻪ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ هﺎ ﺑﻪ رﺵﺘﻪ هﺎی ﺧﺎص ﮐﻪ دﺱ ﺖ‬
‫ﺧﻮش اﻳﻦ ﻳﺎ ﺁن ﻧﻮﺱﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻠﺐ ﺵﺪﻩ و ﻳ ﺎ از ﺁن روی ﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﺗﺎﺑﻨ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﻣ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﺑﺎزارهﺎی ﺵﻬﺮهﺎی ﺑﺰرگ ﻧﻈﺮ ﺑﻴﻔﮑﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺁن هﺎ ﺑﺎ ﭼﻪ ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﻴﺒﯽ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم‬
‫اﻧﻮاع ﮐﺎﻻهﺎی ﺑ ﻮﻣﯽ و ﺧ ﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻘ ﺪار ﻻزم ﺁراﺱ ﺘﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ و ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫اﻗﺘﻀ ﺎدی وﺿ ﻌﻴﺖ روﺡ ﯽ و ﺱ ﻠﻴﻘﻪ ﻣ ﺮدم و ﻳ ﺎ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺱ ﮑﻨﻪ‪ ،‬ﺡ ﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻔ ﯽ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﺪون ﺁن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺮﺿﻪ ﺑﻴﺶ از ﺡ ﺪ ﻝ ﺰوم‪ ،‬رﮐ ﻮدی ﺡﺎﺹ ﻞ ﮔ ﺮدد و ﻳ ﺎ در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﻤﺒﻮد ﺗﺪارﮐﺎت‪ ،‬ﮔﺮاﻧﯽ ﻏﻴﺮﻋﺎدی ﭘﻴﺶ ﺑﻴﺎﺑﺪ‪ .‬و ﺑﺎﻳﺪ اﻋﺘﺮاف ﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﺮﻧﺴ ﻴﭙﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ را دﻗﻴﻘ ًﺎ ﺑ ﻪ ﻧﺴ ﺒﺖ ﻻزم در اﺧﺘﻴ ﺎر رﺵ ﺘﻪ ه ﺎی ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺶ از ﺁن ﭼﻪ ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ ﻓﺮض ﻣﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﻣ ﺆﺛﺮ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪) .‬رﻳﮑ ﺎردو ﺟﻠ ﺪ اول ﺹ ﻔﺤﺎت‬
‫‪ ١٠٥‬و ‪(١٠٨‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون اذﻋﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ارزش ﮐﺎﻻ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺪت ﮐﺎر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﺵ ﻮد‪،‬‬
‫ﺁن وﻗﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺡﺮﮐﺖ ﻧﻮﺱﺎﻧﯽ ﻣﻨﻈﻤﯽ را‪ -‬ﮐﻪ ﺑ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎﺋﯽ )در ﺟ ﻮاﻣﻌﯽ ﮐ ﻪ‬

‫‪٦٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺑﺮاﺱ ﺎس ﻣﺒ ﺎدﻻت ﻓ ﺮدی ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ ﺑﻨ ﺎ ﺵ ﺪﻩ اﻧ ﺪ( ]ﻗﺴ ﻤﺖ داﺧ ﻞ ﭘﺮاﻧﺘ ﺰ ﺗﻮﺱ ﻂ اﻧﮕﻠ ﺲ ﺑ ﺮ‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ زﺑﺎن ﺁﻝﻤ ﺎﻧﯽ اﻓ ﺰودﻩ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ[ ﻣ ﺪت ﮐ ﺎر را ﻣﻌﻴ ﺎر ارزش ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد‪-‬‬
‫ﻗﺒﻮل داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ »راﺑﻄ ﻪ ﻣﺘﻨﺎﺱ ﺐ« ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺵ ﺪﻩ ﺡﺎﺿ ﺮ و ﺁﻣ ﺎدﻩ ای وﺟ ﻮد‬
‫ﻧﺪارد ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﺡﺮﮐﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫دﻳﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺹﺤﻴﺢ اﺱﺖ ﮐﻪ از »ﺗﻨﺎﺱ ﺐ« ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ارزﺵ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫وﺱﻴﻠﻪ ﻣ ﺪت ﮐ ﺎر ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺱ ﺨﻦ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺵ ﻮد و ﺡ ﺎﻻ ﻣ ﯽ ﺑﻴﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺱﻨﺠﺶ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺪت ]ﮐﺎر[‪ -‬ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺁن را »ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻨﺎﺱﺐ« ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ اﺱﺖ‪ -‬ﺑﻪ‬
‫ﻳﮏ ﻗﺎﻧﻮن ﻋﺪم ﺗﻨﺎﺱﺐ‪ ،‬ﻣﺒﺪل ﻣﯽ ﺵﻮد‪.‬‬
‫هﺮ اﺧﺘﺮاع ﺟﺪﻳﺪی ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ اﻣﮑ ﺎن را ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورد ﮐ ﻪ ﺁن ﭼ ﻪ در ﻣ ﺪت دوﺱ ﺎﻋﺖ‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻣﯽ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬در ﻣﺪت ﻳﮏ ﺱﺎﻋﺖ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮔ ﺮدد‪ ،‬ﺑﻬ ﺎی ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﻣﺸ ﺎﺑﻪ ﻋﺮﺿ ﻪ‬
‫ﺵﺪﻩ در ﺑﺎزار را ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬رﻗﺎﺑ ﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن را ﻣﺠﺒ ﻮر ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺤﺼ ﻮل‬
‫دو ﺱ ﺎﻋﺖ ﮐ ﺎر را ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ارزاﻧ ﯽ ﻣﺤﺼ ﻮل ﻳ ﮏ ﺱ ﺎﻋﺖ ]ﮐ ﺎر[ ﺑ ﻪ ﻓ ﺮوش ﺑﺮﺱ ﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ وﺿ ﻊ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻮﺟ ﺐ ﺁن ارزش ﻳ ﮏ ﻣﺤﺼ ﻮل‪ ،‬ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣ ﺪت‬
‫ﮐﺎری ﮐﻪ ﺑﺮای ﺱﺎﺧﺘﻦ ﺁن ﻻزم اﺱﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ اﻳ ﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ‪ -‬ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺪت ﮐﺎر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻴﺎر ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻣﻮرد اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ -‬ﻗ ﺎﻧﻮن ﺗﻨ ﺰل داﺋ ﻢ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻨﺰل ﻗﻴﻤﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑ ﻪ ﺑ ﺎزار اراﺋ ﻪ ﻣ ﯽ‬
‫ﺵ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤ ﺪود ﻧﻤ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣﺸ ﻤﻮل اﺑ ﺰار ﺗﻮﻝﻴ ﺪ و ﮐ ﻞ ﮐﺎرﮔ ﺎﻩ ه ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪.‬‬
‫ﻼ ﻳﺎدﺁوری ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫رﻳﮑﺎردو اﻳﻦ ﺡﻘﻴﻘﺖ را ﻗﺒ ً‬
‫ﻼ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺵ ﺪﻩ اﻧ ﺪ داﺋﻤ ًﺎ‬
‫»ﺑﺮ اﺛﺮ رﺵﺪ ﻣﺪاوم ﺑﺎرﺁوری‪ ،‬ارزش ﭼﻴﺰه ﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔ ﯽ ﮐ ﻪ ﻗ ﺒ ً‬
‫ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪) «.‬ﺟﻠﺪ دوم ص ‪(٥٩‬‬
‫ﺱﻴﺴﻤﻮﻧﺪی از اﻳﻦ هﻢ ﭘﺎﻓﺮاﺗﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬او »ارزش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ« ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺪت ﮐﺎر‬
‫را ﻣﻨﺸﺎء ﮐﻠﻴﻪ ﺗﻀﺎدهﺎی اﻣﺮوزی ﻣﻴﺎن ﺗﺠﺎرت و ﺹﻨﻌﺖ داﻧﺴﺘﻪ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»در ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻧﻬ ﺎﺋﯽ‪ ،‬ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ هﻤ ﻮارﻩ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺑﻮﺟ ﻮد‬
‫ﺁوردن ﺵ ﯽء ﻻزم ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣﺨ ﺎرﺟﯽ ﮐ ﻪ در ﻣﻮﻗ ﻊ ﺧ ﻮد‬

‫‪٦٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺹ ﺮف ﺁن ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ اﺡﺘﻤ ﺎ ًﻻ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ وﺱ ﺎﻳﻞ ﮐﻤﮑ ﯽ‬

‫ﺑﻬﺒﻮد ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺹﺮف ﺁن ﺧﻮاهﺪ ﺵ ﺪ‪ .‬وﮔﺮﭼ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻘ ﺪار را ﺑ ﻪ زﺡﻤ ﺖ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان‬
‫ﺡﺪس زد وﻝﯽ ﺑﺎ وﺹﻒ اﻳﻦ‪ ،‬هﻤﻮارﻩ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ ...‬اﻳﻦ ﺵﺎﻝﻮدﻩ ای‬
‫اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ه ﻢ ﻣﻄﺎﻝﺒ ﻪ ﻓﺮوﺵ ﻨﺪﻩ و ه ﻢ ﻋﺮﺿ ﻪ ﺧﺮﻳ ﺪار‪ ،‬ﺑﺮاﺱ ﺎس ﺁن ﻣﺤﺎﺱ ﺒﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪.‬‬
‫ﺵﺎﻳﺪ ﻓﺮوﺵﻨﺪﻩ ادﻋﺎ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺵﯽء ﻣﺰﺑ ﻮر ﺑ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ دﻩ روز ﮐ ﺎر او ﺗﻤ ﺎم ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ وﻝ ﯽ‬
‫ﭼﻨﺎن ﭼ ﻪ ﺧﺮﻳ ﺪار ﻣﻌﺘﻘ ﺪ ﺑﺎﺵ ﺪ ﮐ ﻪ هﻤ ﺎن ﺵ ﯽء ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ در ﺁﻳﻨ ﺪﻩ در ﻣ ﺪت هﺸ ﺖ روز‬
‫ﺱ ﺎﺧﺘﻪ ﺵ ﻮد و رﻗﺎﺑ ﺖ اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع را ﺑ ﻪ ﻃ ﺮﻓﻴﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ ﺛﺎﺑ ﺖ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت‬
‫ارزش ﺵ ﯽء ﻣﺰﺑ ﻮر ﺑ ﻪ هﺸ ﺖ روز ﮐ ﺎر ﺗﻨ ﺰل ﻳﺎﻓﺘ ﻪ و دادوﺱ ﺘﺪ ﺑﺮاﺱ ﺎس اﻳ ﻦ ﻗﻴﻤ ﺖ‬
‫ﺹﻮرت ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻝﺒﺘﻪ ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﮐﺎﻣﻞ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺵﯽء ﻣﺰﺑﻮر ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻮدﻩ‬
‫و ﻃﻠﺐ ﻣﯽ ﺵﻮد و ﺑﺪون وﺟﻮد ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﺁن‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﻓﺮوش ﺁن وﺟﻮد ﻧﺨﻮاهﺪ داﺵﺖ‪،‬‬
‫ﻝﮑﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻗﻴﻤﺖ در هﻴﭻ راﺑﻄﻪ ای واﺑﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻔﻴ ﺪ ﺑ ﻮدن ﺁن ﻧﻴﺴ ﺖ‪») «.‬ﻣﻄﺎﻝﺒ ﺎت و‬
‫ﻏﻴﺮﻩ« ﺟﻠﺪ دوم ﺹﻔﺤﻪ ‪ ٢٦٧‬ﭼﺎپ ﺑﺮوﮐﺴﻞ‪(.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ اﻳﻦ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﻣ ﺪت زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺹ ﺮف‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪ ﭼﻴﺰی ﻣﯽ ﺵﻮد‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ ارزش ﺁن ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺡ ﺪاﻗﻞ ﻣ ﺪت زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺵ ﯽء‬
‫ﻣﺰﺑﻮر ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻃﯽ ﺁن ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ ارزش اﺱﺖ و اﻳﻦ ﺡ ﺪاﻗﻞ‪ ،‬ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ‬
‫رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻘﺮر ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮای ﻳﮏ ﻝﺤﻈﻪ ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐ ﻪ دﻳﮕ ﺮ رﻗ ﺎﺑﺘﯽ وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد و‬
‫ﻧﺘﻴﺠﺘ ًﺎ وﺱﻴﻠﻪ ای ﺑﺮای ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺡﺪاﻗﻞ ﻣﺪت ﮐﺎری ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮐﺎﻻ‪ ،‬ﻻزم اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺟ ﻮد‬
‫ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺹﻮرت ﭼﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ای ﺑﻪ ﺑﺎر ﻣﯽ ﺁﻳﺪ؟ ﮐﺎﻓﯽ اﺱﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻳ ﮏ‬
‫ﺵﯽء ﺵﺶ ﺱﺎﻋﺖ ﮐﺎر ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺡﻖ داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﻴﻢ ﮐ ﻪ در‬
‫هﻨﮕﺎم ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺵﺶ ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﻮﻝﻴﺪ هﻤﺎن ﺵ ﯽء ﻓﻘ ﻂ ﻳ ﮏ ﺱ ﺎﻋﺖ ﮐ ﺎر ﺹ ﺮف‬
‫ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻝﺒﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﺧﻮب ﻳ ﺎ ﺑ ﺪ را ﻣ ﻼک ﻗ ﺮار ﺑ ﺪهﻴﻢ‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎی »راﺑﻄﻪ ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ« راﺑﻄﻪ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺱﺐ ﺧﻮاهﻴﻢ داﺵﺖ‪.‬‬

‫‪٦٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺗﻨﺰل داﺋﻤﯽ ارزش ﮐﺎر‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﺟﻨﺒﻪ ﻗﻀﻴﻪ اﺱﺖ ﻳﻌﻨﯽ ﻓﻘﻂ ﻧﺘﻴﺠﻪ ارزﻳﺎﺑﯽ ﮐﺎﻻهﺎ ﺑ ﻪ‬
‫وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣ ﺪت ﮐ ﺎر اﺱ ﺖ و اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺑ ﻴﺶ از ﺡ ﺪﻗﻴﻤﺖ ه ﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻝﻴ ﺪ اﺿ ﺎﻓﯽ و ﺑﺴ ﻴﺎری از‬
‫ﭘﺪﻳﺪﻩ هﺎی دﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﻧﺎﺵ ﯽ از ه ﺮج و ﻣ ﺮج ﺹ ﻨﻌﺘﯽ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ ،‬در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﻧﺤ ﻮﻩ‬
‫ارزﻳﺎﺑﯽ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻝ ﯽ ﺁﻳ ﺎ ﻣ ﺪت ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻌﻴ ﺎر ارزش ﻣﻄ ﺮح اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻻاﻗ ﻞ اﺵ ﮑﺎل ﻧﺴ ﺒﺘ ًﺎ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺗﺎ اﻳﻦ ﺡﺪ ﺵﻴﻔﺘﻪ ﺁن ﺵﺪﻩ اﺱﺖ؟‬
‫درﺱﺖ ﺑﺮ ﻋﮑﺲ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻧﺤﺼﺎر‪ ،‬ﻳﮏ ﻧﻮاﺧﺘﯽ ﺁن ﺑﺮ دﻧﻴﺎی ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻣﺴﺘﻮﻝﯽ ﻣﯽ ﺵﻮد‬
‫و هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺗﻤﺎم دﻧﻴﺎ ﻣﯽ داﻧﺪ و ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺤﺼﺎر ﺑﺮ دﻧﻴﺎی وﺱ ﺎﻳﻞ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺡﮑ ﻢ ﻓﺮﻣ ﺎ‬
‫ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬و ﻓﻘﻂ ﭼﻨﺪ رﺵﺘﻪ ﺹﻨﻌﺘﯽ‪ -‬از ﻗﺒﻴﻞ ﺹﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴ ﺎﺟﯽ‪ -‬وﺟ ﻮد دارﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ‬
‫ﻼ ﺗﻨﺰل ﺱ ﺮﻳﻊ ﻗﻴﻤ ﺖ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺱﺮﻳﻊ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻃﺒﻴﻌﯽ اﻳﻦ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﺜ ً‬
‫ﻧﺴﺎﺟﯽ ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮر اﺱﺖ‪ ،‬ﻝﻴﮑﻦ ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﮐﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ ﭘﻨﺒ ﻪ ﺗﻨ ﺰل ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن‬
‫ﻧﺴﺒﺖ هﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺘﺎن ﺗﺮﻗﯽ ﮐﻨﺪ و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺁن ﭼﻪ ﻣﯽ ﺵ ﻮد؟ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﮐﺘ ﺎن ﺗﻮﺱ ﻂ ﭘﻨﺒ ﻪ‬
‫ﮐﻨﺎر زدﻩ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺤ ﻮ‪ ،‬ﮐﺘ ﺎن ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ از ﺗﻤ ﺎم ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎی ﺵ ﻤﺎﻝﯽ از ﻣﻴ ﺪان راﻧ ﺪﻩ‬
‫ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬و ﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﺎی اﺵﮑﺎل ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺑﺎ ﺱﻴﻄﺮﻩ ﭘﻨﺒﻪ ﺱﺮ و ﮐﺎر دارﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬از اﻳﻦ »راﺑﻄﻪ ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ« ﭼﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ؟ هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺟﺰ ﺁرزوی ﻣ ﺮد‬
‫ﺧﻴﺮاﻧﺪﻳﺸﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﺎق ﺁن اﺱﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﻪ ﺁن ﻧﺴﺒﺘﯽ ﺱﺎﺧﺘﻪ ﺵﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺘ ﻮان ﺁن ه ﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﻳﮏ ﻗﻴﻤﺖ ﺧﻴﺮاﻧﺪﻳﺸﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻓ ﺮوش رﺱ ﺎﻧﺪ‪ .‬در ﺗﻤ ﺎم دوران ه ﺎ‪ ،‬اﻓ ﺮاد ﺧ ﻮب ﺟﺎﻣﻌ ﻪ و‬
‫اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن ﺑﺸ ﺮ دوﺱ ﺖ ﺑ ﻪ ﺁن دﻝﺨ ﻮش ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺁرزوی ﻣﻌﺼ ﻮﻣﺎﻧﻪ را اﺑ ﺮاز‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫رﺵﺘﻪ ﺱﺨﻦ را ﺑﻪ ﺑﻮاژﻳﻠﺒﺮ ﺱﺎﻝﺨﻮردﻩ ﻣﯽ ﺱﭙﺎرﻳﻢ‪ .‬او ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎﻻهﺎ ﺑﺎﻳﺪ هﻤﻮارﻩ ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ ﺑﺎﺵﺪ زﻳﺮا ﺗﻨﻬﺎ اﻳ ﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺗﻮاﻓ ﻖ ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺁن هﺎ را ﻣﻘﺪور ﺱ ﺎزد و ﺹ ﺮﻓ ًﺎ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ وﺱ ﻴﻠﻪ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺁن ه ﺎ ه ﺮ‬
‫ﻝﺤﻈﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را از ﻧﻮ ﺑﻮﺟﻮد ﻣ ﯽ ﺁورﻧ ﺪ‪) «.‬در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﺑ ﺎ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﭘ ﺬﻳﺮی داﺋﻤ ﯽ ﻣ ﻮرد‬
‫ﻧﻈ ﺮ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون‪ ،‬ﺱ ﺮوﮐﺎر دارﻳ ﻢ( »‪ ...‬از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ ﺛ ﺮوت‪ ،‬ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ دادوﺱ ﺘﺪ‬

‫‪٦٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺗﻬ ﺎﺗﺮی‪ intercourse‬ﻣ ﺪاوم ﻣﻴ ﺎن اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﺎ اﻧﺴ ﺎن و ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ ،‬ﻝ ﺬا‬
‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﻋﻠﺖ ﻓﻘﺮ را در ﻋﺎﻣﻞ دﻳﮕﺮی ﻏﻴﺮ از اﺧﻼل در ﭼﻨﻴﻦ دادوﺱ ﺘﺪی‪ -‬ﮐ ﻪ‬
‫ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ در ﺗﻨﺎﺱ ﺐ ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ‪ ،‬ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ -‬ﺟﺴ ﺘﺠﻮ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ ،‬دﭼ ﺎر ﻓﺮﻳ ﺐ‬
‫وﺡﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ﺵﺪﻩ اﻳﻢ‪«.‬‬
‫)»رﺱ ﺎﻝﻪ در ﺑ ﺎرﻩ‪ ،‬ﻣﺎهﻴ ﺖ ﺛ ﺮوت ه ﺎ«‪ ،‬ﻣﻨﺘﺸ ﺮ ﺵ ﺪﻩ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ درﻩ ﺹ ﻔﺤﻪ ‪ ٤٠٥‬و‬
‫‪ (٤٠٨‬هﻢ ﭼﻨﻴﻦ از ﻳﮏ اﻗﺘﺼﺎدان ﻣﺪرن ﺑﺸﻨﻮﻳﻢ‪:‬‬
‫»ﻗ ﺎﻧﻮن ﺑﺰرﮔ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ در ﻣ ﻮرد ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر رود‪ ،‬ﻗ ﺎﻧﻮن ﻧﺴ ﺒﻴﺖ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗ ﺪاوم ارزش را ﺡﻔ ﻆ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ...‬ه ﻢ ﻇﺮﻓﻴﺘ ﯽ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻀ ﻤﻴﻦ ﮔ ﺮدد‪ ....‬هﻤ ﻪ‬
‫ﻣﻠﺖ هﺎ در دوران هﺎی ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺱ ﻌﯽ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﮐﻤ ﮏ ﺿ ﻮاﺑﻂ و ﻣﺤ ﺪودﻳﺖ ه ﺎی‬
‫ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﺑﯽ ﺵﻤﺎری اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﺴﺒﻴﺖ را ﺗﺎ ﺡ ﺪ ﻣﺸﺨﺼ ﯽ اﺟ ﺮا ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ ﻝﮑ ﻦ ﺧﻮدﺧ ﻮاهﯽ‬
‫ﻧﻬﻔﺘ ﻪ در ﻃﺒﻴﻌ ﺖ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐ ﺎر ﺁن ه ﺎ را ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﺋﯽ ﮐﺸ ﺎﻧﺪﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﻤ ﺎم اﻳ ﻦ ﺱﻴﺴ ﺘﻢ‬
‫ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ را ﮐﻨ ﺎر ﺑﮕﺬارﻧ ﺪ‪ .‬ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻣﺘﻨﺎﺱ ﺐ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ اﺟ ﺮای ﻋﻠ ﻢ واﻗﻌ ﯽ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪-‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی اﺱﺖ‪) «.‬اﺹﻮل اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬ﭼﺎپ ‪ ١٨٣٠‬ﻝﻨﺪن‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪ ‪(١٩٥ -١٧٠‬‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺮوﻳﺎﺋﯽ وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد! اﻳ ﻦ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺹ ﺤﻴﺢ ﻣﻴ ﺎن ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ‬
‫ﺧ ﻮد ﺱ ﺒﺐ هﻤ ﻪ اﻳ ﻦ ﺁرزوه ﺎ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ -‬ﻣ ﺪت ه ﺎ ﻗﺒ ﻞ از ﻣﻴ ﺎن رﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ و از ﺱ ﻨﻴﻦ‬
‫ﻓﺮﺗ ﻮﺗﯽ ﭘ ﺎ ﻓﺮاﺗ ﺮ ﻧﻬ ﺎدﻩ و ﻓﻘ ﻂ در اﻳ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ وﺱ ﺎﻳﻞ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻣﺤ ﺪود ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ در‬
‫ﭼﺎرﭼﻮب ﺑﯽ اﻧﺪازﻩ ﺗﻨﮕﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ -‬اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﺑ ﻮد‪ .‬وﻗﺘ ﯽ ﺹ ﻨﻌﺖ ﺑ ﺰرگ ﭘ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﺮﺹ ﻪ وﺟ ﻮد ﮔﺬاﺵ ﺖ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺗﻨﺎﺱ ﺐ ﺹ ﺤﻴﺢ‪ ،‬ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑ ﻮد از ﺹ ﺤﻨﻪ ﻣﺤ ﻮ ﺵ ﻮد و ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد ﺑﻪ اﻗﺘﻀﺎدی ﻳﮏ اﻝﺰام ﻃﺒﻴﻌﯽ در ﺱﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﻣ ﺪاوﻣﯽ‪ ،‬روﻧ ﻖ و ﮐﺴ ﺎدی‪،‬‬
‫ﺑﺤﺮان‪ ،‬رﮐﻮد و ﺑﺎر دﻳﮕﺮ روﻧﻘﯽ ﺗﺎزﻩ و ‪ ...‬را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻨﺎوب ﻃﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺱﻴﺴﻤﻮﻧﺪی ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺱﺐ ﺹﺤﻴﺢ ﺗﻮﻝﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﭘﺲ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ و در ﺿ ﻤﻦ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﻪ اﺹﻮل ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺡﻔ ﻆ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ ،‬ارﺗﺠ ﺎﻋﯽ هﺴ ﺘﻨﺪ زﻳ ﺮا اﻳ ﻦ ه ﺎ اﮔ ﺮ‬
‫ﺑﺨﻮاهﻨ ﺪ ﻗﺎﻃﻌﻴ ﺖ داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ ﻣﺠﺒﻮرﻧ ﺪ ﺱ ﻌﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﺵ ﺮاﻳﻂ دﻳﮕ ﺮ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ‬
‫زﻣﺎن هﺎی ﮔﺬﺵﺘﻪ را ﻧﻴﺰ ﺑﻮﺟﻮد ﺁورﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٧٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﭼﻪ ﭼﻴﺰ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ را در ﻧﺴ ﺒﺖ ﺹ ﺤﻴﺢ ﻳ ﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺹ ﺤﻴﺢ ﻧﮕ ﺎﻩ داﺵ ﺘﻪ ﺑ ﻮد؟ ﺗﻘﺎﺿ ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺡﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﻋﺮﺿﻪ ﺑﻮد و ﻣﻘﺪم ﺑﺮ ﺁن ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻗﺪم ﺑﻪ ﻗﺪم ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﺼ ﺮف ﮔ ﺎم ﺑﺮداﺵ ﺘﻪ‬
‫اﺱﺖ‪ .‬ﺹﻨﻌﺖ ﺑﺰرگ ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺑﺰاری ﮐﻪ در اﺧﺘﻴﺎر دارد و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺁن ﮐﻪ ﻣﺠﺒ ﻮر‬
‫اﺱﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﻴﺎس داﺋﻢ اﻝﺘﺰاﻳﺪی ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در اﻧﺘﻈﺎر ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﺑﻨﺸ ﻴﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﻝﻴ ﺪ از‬
‫ﻣﺼﺮف ﺟﻠﻮ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و ﻋﺮﺿﻪ از ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺱﺒﻘﺖ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻣﺮوزی‪ ،‬در ﺹ ﻨﻌﺘﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻓ ﺮدی اﺱ ﺘﻮار اﺱ ﺖ‪ ،‬ه ﺮج و ﻣ ﺮج در‬
‫ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺸ ﺎء هﻤ ﻪ ﺑ ﺪﺑﺨﺘﯽ ه ﺎی ﻓ ﺮاوان و در ﻋ ﻴﻦ ﺡ ﺎل ﻋﻠ ﺖ هﻤ ﻪ ﺗﺮﻗﻴ ﺎت اﺱ ﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﮑﯽ از دو ﻣﻮرد زﻳﺮ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪:‬‬
‫ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮاﺱﺘﺎر ﻧﺴﺒﺖ هﺎی ﺹﺤﻴﺢ ﻗﺮون ﮔﺬﺵﺘﻪ ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ وﺱﺎﻳﻞ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻋﺼﺮ ﺡﺎﺿﺮ‬
‫ﺑﺎﺵﻴﻢ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺹﻮرت هﻢ ارﺗﺠﺎﻋﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ ﺑﻮد و هﻢ ﺧﻴﺎﻝﺒﺎف‪.‬‬
‫و ﻳﺎ ﺁن ﮐﻪ ﺧﻮاﺱﺘﺎر ﺗﺮﻗﯽ ِﻣﻨﻬ ﺎی ه ﺮج و ﻣ ﺮج ﺑﺎﺵ ﻴﻢ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت ﺑ ﺮای ﺁن ﮐ ﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝﺪﻩ را ﺡﻔﻆ ﮐﻨﻴﻢ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ از ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻓﺮدی ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺵﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻓﺮدی ﻓﻘﻂ‪ ،‬ﺑﺎ ﺹﻨﻌﺖ ﮐﻮﭼﮏ ﻗﺮون ﮔﺬﺵ ﺘﻪ و »ﻧﺴ ﺒﺖ ﺹ ﺤﻴﺢ« ﻣﺨﺼ ﻮص ﺁن‬
‫ﺱﺎزﮔﺎر اﺱﺖ‪ ،‬ﺡ ﺎل ﺁن ﮐ ﻪ در ﺹ ﻨﻌﺖ ﺑ ﺰرگ ﺗﻤ ﺎم ﺑ ﺪﺑﺨﺘﯽ ه ﺎ و ه ﺮج و ﻣ ﺮج ه ﺎ را ﺑ ﻪ‬
‫هﻤﺮاﻩ ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺱ ﺮاﻧﺠﺎم ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﻴ ﺮی ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ :‬ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ارزش ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣ ﺪت ﮐ ﺎر‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﺁن ﭼﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮﻣﻮﻝﯽ‪ -‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ ﺁﻳﻨ ﺪﻩ را دوﺑ ﺎرﻩ ﺱ ﺎزی و‬
‫ﻣﺮﻣﺖ ﮐﻨﺪ‪ -‬ﺑﻪ ﻣﺎ اراﺋﻪ ﻣﯽ دهﺪ و اﻳﻦ ﻓﻘﻂ ﺑﻴﺎن ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰی ﮐﻪ رﻳﮑﺎردو ﻣﺪت هﺎ ﻗﺒ ﻞ از ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﺎ ﺹ ﺮاﺡﺖ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ اﺛﺒ ﺎت‬
‫رﺱﺎﻧﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫وﻝ ﯽ ﺁﻳ ﺎ ﻻاﻗ ﻞ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺮدن و »ﻣﺴ ﺎوات ﮔﺮاﻧ ﻪ« اﻳ ﻦ ﻓﺮﻣ ﻮل را ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﺑ ﺎ ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘ ﺮودون ﻧﺴ ﺒﺖ داد؟ ﺁﻳ ﺎ او اوﻝ ﻴﻦ ﮐﺴ ﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﭘ ﻴﺶ ﺧ ﻮد ﺗﺼ ﻮر ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ هﻤ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑﻼواﺱ ﻄﻪ ای‪ -‬ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﺪار ﻳﮑﺴ ﺎﻧﯽ از ﮐ ﺎر را‬
‫ﻣﺒﺪﻝﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ -‬رﻓﺮﻣ ﯽ در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁوردﻩ اﺱ ﺖ؟ ﺁﻳ ﺎ او ﺹ ﻼﺡﻴﺖ ﺁن را دارد ﮐ ﻪ‬

‫‪٧١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ اﻧﺴﺎن هﺎ ﺋﯽ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ هﻤﻪ ﺵﻨﺎﺧﺖ هﺎی اﻗﺘﺼﺎدﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ!‪،‬‬
‫اﻳﻦ »اﻧﺴﺎن هﺎ ی ﺱﻤﺞ ﮐﻮدن« اﻳ ﻦ »ﺧ ﻮش ﺧﻴ ﺎﻻن« را ﻣ ﻮرد ﺱ ﺮزﻧﺶ ﻗ ﺮار ده ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﭼﺮا اﻳﻦ »راﻩ ﺡﻞ ﻣﺸﮑﻞ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳﺎ« را ﻗﺒﻞ از او ﭘﻴﺪا ﻧﮑﺮدﻩ اﻧﺪ؟‬
‫هﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ َﺁﺵﻨﺎﺋﯽ ﻣﺨﺘﺼﺮی ﺑﺎ ﺗﮑﺎﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ در اﻧﮕﺴﺘﺎن داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪،‬‬
‫ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺗﻤ ﺎم ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ ه ﺎی اﻳ ﻦ ﮐﺸ ﻮر در ادوار ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‪ ،‬ﺑﮑ ﺎرﺑﺮدن‬
‫ﻣﺴﺎوات ﮔﺮاﻧﻪ ﺗﺌﻮری رﻳﮑﺎردو را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺁن هﺎ را ﺑ ﺮای ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘ ﺮودون ﺑﺮﺵ ﻤﺎرﻳﻢ‪» :‬اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ اﺛ ﺮ ه ﻮﭘﮑﻴﻦ« ‪» ،١٨٢٢‬ﺑﺮرﺱ ﯽ اﺹ ﻮل ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ‪ -‬ﺁن ﭼﻪ ﺑﻴﺶ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻮﺵﺒﺨﺘﯽ ﺑﺸﺮ ﻣﯽ ﺵ ﻮد«‪ ١٨٢٤ ،‬اﺛ ﺮ وﻳﻠﻴ ﺎم‬
‫ﺗﻮﻣﭙﺴﻮن‪» ،‬اﺧﻼق ﻋﻤﻠﯽ و اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ« اﺛﺮ ت‪.‬ر‪ .‬ادﻣﻮﻧﺪ‪ ١٨٢٨ -‬و ﻏﻴﺮﻩ و ﻏﻴﺮﻩ‬
‫و ﭼﻬﺎر ﺹﻔﺤﻪ دﻳﮕﺮ ﻏﻴﺮﻩ و ﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﺑﺴ ﻨﺪﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ رﺵ ﺘﻪ ﺱ ﺨﻦ را ﺑﺪﺱ ﺖ ﻳ ﮏ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴ ﺖ اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ﺁﻗ ﺎی‬
‫ِﺑ ﺮای‪ -‬ﺑ ﺪهﻴﻢ‪ .‬ﻣ ﺎ ﺑ ﻪ ﻧﮑ ﺎت ﻣﻬ ﻢ اﺛ ﺮ ﺵ ﺎﻳﺎن ﺗﻮﺟ ﻪ او‪» -‬ﻣﺼ ﺎﺋﺐ ﮐ ﺎرﮔﺮان و راﻩ ﻋ ﻼج‬
‫ﺁن«‪ -‬ﭼ ﺎپ ﻝﻴ ﺪر‪ ،١٨٣٩ ،‬اﺵ ﺎرﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ و ﺗ ﺎ ﺡ ﺪود زﻳ ﺎدی در اﻳ ﻦ ﻗﺴ ﻤﺖ ﻣﮑ ﺚ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ‪ ،‬از ﻳﮏ ﺱﻮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺁن ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ِﺑﺮای در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﺎﺵ ﻨﺎس ﻣﺎﻧ ﺪﻩ اﺱ ﺖ و از‬
‫ﺱﻮی دﻳﮕﺮ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁن ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﻢ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب او رﻣﺰ ﻧﻮﺵﺘﻪ ه ﺎی ﮔﺬﺵ ﺘﻪ‪ ،‬ﮐﻨ ﻮﻧﯽ و‬
‫ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون را ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻳﻢ‪:‬‬
‫»ﺗﻨﻬﺎ وﺱﻴﻠﻪ ﺑﺮای رﺱﻴﺪن ﺑﻪ ﺡﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺱﺖ ﮐﻪ ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﺱﺎﺱﯽ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﺑﺮای ﻣ ﺎن‬
‫روﺵ ﻦ ﺵ ﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬اﺑﺘ ﺪا ﺑ ﻪ ﺱﺮﭼﺸ ﻤﻪ ای ﮐ ﻪ ﺡﮑﻮﻣ ﺖ ه ﺎ از ﺁن ﻣﻨﺸ ﺎء ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﻣ ﯽ ﭘ ﺮدازﻳﻢ‪ .‬ﺑ ﺎ ﭘﺮداﺧﺘ ﯽ ﺑ ﻪ ﮐﻨ ﻪ ﻣﻄﻠ ﺐ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟ ﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻳﻢ ﮐ ﻪ ه ﺮ ﻳ ﮏ از اﺵ ﮑﺎل‬
‫ﺡﮑﻮﻣﺘﯽ‪ ،‬هﺮ ﺑﯽ ﻋﺪاﻝﺘﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ اﺱﺘﻘﺮار ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ ﺑﻪ ﺹ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ در‬
‫ﺡﺎل ﺡﺎﺿﺮ وﺟﻮد دارد‪ ،‬از ﺱﻴﺴﺘﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺡﺎﮐﻢ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ ﺱﺮﭼﺸ ﻤﻪ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺑﺮای ﺁن ﮐﻪ ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﺮای هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﺑ ﯽ ﻋ ﺪاﻝﺘﯽ و ﻓﻘ ﺮ ﻋﺼ ﺮ ﺧ ﻮد ﭘﺎﻳ ﺎن ﺑ ﺪهﻴﻢ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺟﺎﻣﻌﻪ را از ﺑﻴﺦ و ﺑﻦ رﻳﺸﻪ ﮐ ﻦ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ ...‬ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن را در‬
‫ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮدﺵﺎن و ﺑﺎ ﺱ ﻼح ه ﺎی ﺧﻮدﺵ ﺎن ﻣ ﻮرد ﺡﻤﻠ ﻪ ﻗ ﺮار ده ﻴﻢ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻣ ﺎﻧﻊ‬

‫‪٧٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻳﺎوﻩ ﺱﺮاﺋﯽ اﺡﻤﻘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺧﻴﺎل ﭘﺮدازاﻧ ﻪ و ﺗﻌﺼ ﺐ ﺁﻣﻴ ﺰی ﮐ ﻪ ﺁن ه ﺎ هﻤ ﻮارﻩ ﻣﺎﻳﻠﻨ ﺪ ﺑ ﻪ راﻩ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﺪازﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮاهﻴﻢ ﺵﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﭼﻪ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﺡﻘﺎﻳﻖ ﻣﺴ ﻠﻢ و اﺹ ﻮﻝﯽ را ﮐ ﻪ اﺱﺘﺪﻻﺵ ﺎن‬
‫ﺑﺮاﺱﺎس ﺁن ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬اﻧﮑﺎر ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﻳﺎ ﻣﺮدود ﻧﺸﻤﺎرﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺹ ﻮرت ﻗ ﺎدر ﻧﺨﻮاهﻨ ﺪ‬
‫ﺑﻮد ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی هﺎﺋﯽ را ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ اﻳﻦ ﻣﺘﺪ ﺑﻪ ﺁن ﻧﺎﻳ ﻞ ﺁﻣ ﺪﻩ اﻳ ﻢ‪ ،‬اﻧﮑ ﺎر ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪«.‬‬
‫) ِﺑﺮای‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪ ‪ ١٧‬و ‪(٤١‬‬
‫»ﻓﻘﻂ ﮐﺎر اﺱﺖ ﮐﻪ ارزش ﻣﯽ ﺁﻓﺮﻳﻨﺪ‪....‬هﺮ اﻧﺴﺎن‪ ،‬واﺟﺪ ﺡﻖ ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﻠﻴﻪ ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺵﺮاﻓﺖ ﻣﻨﺪ او ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد‪ .‬اﮔﺮ او ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺹﻮرت ﺛﻤﺮات ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺑﺪﺱﺖ ﺁورد‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺑ ﯽ ﻋ ﺪاﻝﺘﯽ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺱ ﺎﻳﺮ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ‬
‫ﻧﺸﺪﻩ اﺱ ﺖ زﻳ ﺮا او ﺑ ﻪ ﺡ ﻖ ﻓ ﺮد دﻳﮕ ﺮی ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﻣﻨ ﻮال رﻓﺘ ﺎر ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻝﻄﻤ ﻪ ای‬
‫ﻧﻤﯽ زﻧﺪ‪ ...‬هﻤﻪ ﻣﻔﺎهﻴﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﺎﻓﻮق و ﻣ ﺎدون و ﺁﻗ ﺎ و ﻧ ﻮﮐﺮ‪ ،‬از ﺁن ﺟ ﺎ ﻧﺎﺵ ﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ ﮐﻪ اﺑﺘ ﺪاﺋﯽ ﺗ ﺮﻳﻦ اﺹ ﻮل ﻣﺮاﻋ ﺎت ﻧﺸ ﺪﻩ و ﻧﺘﻴﺠﺘ ًﺎ ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی در ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﻧﻀ ﺞ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪ .‬ﺗ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی ﺑﺮﻗ ﺮار ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬رﻳﺸ ﻪ ﮐ ﻦ ﮐ ﺮدن اﻳ ﻦ ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ و‬
‫اﻝﻐﺎی ﺿﻮاﺑﻂ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اﻣﮑﺎن ﻧﺨﻮاهﺪ داﺵ ﺖ‪ .‬هﻨ ﻮز ه ﻢ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ اﻣﻴ ﺪ ﺑﻴﻬ ﻮدﻩ دل ﺧ ﻮش‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ وﺿﻌﻴﺖ ﻏﻴﺮﻃﺒﻴﻌﯽ را‪ -‬ﻧﻈﻴﺮ وﺿﻌﯽ ﮐﻪ در ﺡ ﺎل ﺡﺎﺿ ﺮ ﺑﺮﻗ ﺮار اﺱ ﺖ‪-‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺹﻼح ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی ﻣﻮﺟﻮد را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدارﻧ ﺪ و ﻋﻠ ﺖ ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی را‬
‫ﺑﻪ ﺡﺎل ﺧﻮد ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬وﻝﯽ ﻣﺎ ﺑﻪ زودی ﺛﺎﺑﺖ ﺧﻮاهﻴﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺡﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﻣﻌﻠﻮل اﺱﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺁﻓﺮﻳﻨﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺁﻓﺮﻳ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد و ﻣﺨﺘﺼ ﺮ ﮐ ﻼم ﺁن ﮐ ﻪ ﺡﮑﻮﻣ ﺖ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬
‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی در ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ اﺱ ﺖ و ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی در ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﺟ ﺪاﺋﯽ ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮی ﺑ ﺎ ﺱﻴﺴ ﺘﻢ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ« )ﺑﺮاﺑﺮی‪ ،‬ص‪٣٦ ،٣٣‬و ‪(٣٧‬‬
‫ﺱﻴﺴﺘﻢ ﻣﺴﺎوات ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺤﺎﺱﻦ را دارد ﺑﻠﮑ ﻪ ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ در ﺑ ﺮ‬
‫ﮔﻴﺮﻧ ﺪﻩ ﻋ ﺎﻝﯽ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻋ ﺪاﻝﺖ اﺱ ﺖ‪ ...‬ه ﺮ اﻧﺴ ﺎن در واﻗ ﻊ ﻳ ﮏ ﺡﻠﻘ ﻪ ﻻزم و ﺿ ﺮوری از‬
‫زﻧﺠﻴﺮﻩ ﻣﻌﻠﻮل هﺎﺋﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ از ﻳﮏ اﻳﺪﻩ ﻣﻨﺸﺎء ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﺗﺎ اﺡﺘﻤﺎ ًﻻ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻳ ﮏ‬
‫ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﮔﺮدد‪ ،‬در اﻳﻦ ﺹﻮرت ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑ ﺮ ﺑﻨ ﺎی اﻳ ﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ ﮐ ﻪ ﮔ ﺮاﻳﺶ ه ﺎی ﻣ ﺎ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺡﺮﻓﻪ هﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﮑﺴﺎن ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴ ﺮی ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر ﻳ ﮏ ﻓ ﺮد ﺑﺎﻳ ﺪ‬

‫‪٧٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از دﻳﮕﺮی ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﻣﺨﺘﺮع‪ ،‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﭘﺎداش ﻧﻘﺪی ﻋﺎدﻻﻧﻪ ای ﮐﻪ درﻳﺎﻓ ﺖ ﻣ ﯽ دارد‬
‫هﻤﻮارﻩ از ﻃﺮف ﻣﺎ ﻣﻮرد ﺗﺤﺴﻴﻦ و ﺗﻤﺠﻴﺪی ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﻧﺎﺑﻐﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫از ﺁن ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺵﺪ‪...‬‬
‫ﺑﻪ اﻗﺘﻀﺎی ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺧﻮد ﮐﺎر و ﻣﺒﺎدﻝﻪ‪ ،‬ﻋﺎﻝﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﻋﺪاﻝﺖ ﻋﺒﺎرت از ﺁن ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻧﻪ ﻓﻘﻂ از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻠﮑﻪ از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺴﺎوی ﺑﺮﺧﻮردار ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ دو‬
‫ﭼﻴﺰ‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﮐﺎر و ﻣﺤﺼﻮل ﮐ ﺎر‪ -‬وﺟ ﻮد دارد ﮐ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﺑ ﻴﻦ ﺧ ﻮد ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻃﺒﻖ ﻳﮏ ﺱﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺹﻮرت ﻣﯽ ﮔﺮﻓ ﺖ ﺁن وﻗ ﺖ ارزش هﻤ ﻪ‬
‫اﺵ ﻴﺎء ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣﺠﻤ ﻮع ﻣﺨ ﺎرج ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺁن ه ﺎ‪ ،‬ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺵ ﺪ و ارزش ه ﺎی ﻣﺴ ﺎوی‬
‫ﻼ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻣﯽ ﺵ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻼ ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ ﻳ ﮏ ﮐﻼه ﺪوز ﺑ ﺮای ﺱ ﺎﺧﺘﻦ ﻳ ﮏ ﮐ ﻼﻩ‬ ‫هﻤﻮارﻩ ﻣﺘﻘﺎﺑ ً‬
‫اﺡﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﻳﮏ روز وﻗﺖ داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ و ﻳ ﮏ ﮐﻔ ﺎش هﻤ ﻴﻦ اﻧ ﺪازﻩ وﻗ ﺖ را ﺑ ﺮای دوﺧ ﺘﻦ‬
‫ﻳ ﮏ ﺟﻔ ﺖ ﮐﻔ ﺶ ﻻزم داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ )ﻣﺸ ﺮوط ﺑ ﻪ ﺁن ﮐ ﻪ ﻣ ﻮاد ﺧ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﺁن ه ﺎ ﻣﺼ ﺮف‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ دارای ارزش ﻣﺴﺎوی ﺑﺎﺵﻨﺪ( و ﺁن هﺎ اﻳﻦ اﺵﻴﺎء را ﻣﻴﺎن ﺧ ﻮد ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬در‬
‫اﻳﻦ ﺹﻮرت ﻧﻔﻌﯽ ﮐ ﻪ از اﻳ ﻦ ﺑﺎﺑ ﺖ ﺑ ﻪ ﺁن ه ﺎ ﻣ ﯽ رﺱ ﺪ ﻳ ﮏ ﻧﻔ ﻊ ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ و در ﻋ ﻴﻦ ﺡ ﺎل‬
‫ﻣﺴﺎوی ﺧﻮاهﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻧﻔﻌ ﯽ ﮐ ﻪ از اﻳ ﻦ ﺑﺎﺑ ﺖ ﻋﺎﻳ ﺪ ﻳﮑ ﯽ از ﻃ ﺮﻓﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﺿ ﺮری ﺑ ﺮای ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ زﻳ ﺮا ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر ه ﺮ دوی ﺁن ه ﺎ ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺑ ﻮدﻩ و‬
‫اﺟﻨﺎﺱﯽ ﮐﻪ ﻣﺼﺮف ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬هﻢ ارزش ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬وﻝﯽ ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ ﺗﺤ ﺖ ﻣﻔﺮوﺵ ﺎت ﻓ ﻮق‬
‫ﮐﻼه ﺪوز دو ﺟﻔ ﺖ ﮐﻔ ﺶ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻳ ﮏ ﮐ ﻼﻩ درﻳﺎﻓ ﺖ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺪﻳﻬﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‬
‫ﻏﻴﺮﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﻮدﻩ و ﮐﻼهﺪوز ﻳﮏ روز ﮐﺎر ﮐﻔﺎش را از ﭼﻨﮓ او در ﺁوردﻩ اﺱ ﺖ و ﭼﻨ ﺎن‬
‫ﭼ ﻪ او در ﺗﻤ ﺎم دادوﺱ ﺘﺪهﺎی ﺗﻬ ﺎﺗﺮﻳﺶ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﻣﻨ ﻮال رﻓﺘ ﺎر ﮐﻨ ﺪ در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت در‬
‫ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻣﺤﺼ ﻮل ﺵ ﺶ ﻣ ﺎﻩ ﮐ ﺎر ﺧ ﻮد ﻣﺤﺼ ﻮل ﻳ ﮏ ﺱ ﺎل ﮐ ﺎر دﻳﮕ ﺮان را درﻳﺎﻓ ﺖ داﺵ ﺘﻪ‬
‫اﺱ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺎ ﺗ ﺎﮐﻨﻮن هﻤ ﻮارﻩ از اﻳ ﻦ ﺑ ﺎﻻﺗﺮﻳﻦ درﺟ ﻪ ﺑ ﯽ ﻋ ﺪاﻝﺘﯽ در ﺱﻴﺴ ﺘﻢ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﺗﺒﻌﻴ ﺖ‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻳﻢ‪ :‬ﮐﺎرﮔﺮان‪ ،‬ﮐﺎر ﺗﻤﺎم ﻳﮏ ﺱﺎل را در ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺑﺎ ارزش ﺵﺶ ﻣﺎﻩ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮدﻩ اﻧ ﺪ‬
‫و ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی در ﺛ ﺮوت و ﻗ ﺪرت از اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻧﺎﺵ ﯽ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ و ﻧ ﻪ از ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی ﻓﺮﺿ ﯽ‬
‫ﻧﻴ ﺮوی ﺟﺴ ﻤﯽ و ﻣﻌﻨ ﻮی اﻓ ﺮاد‪ .‬ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی در ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ و اﺧ ﺘﻼف ﻗﻴﻤ ﺖ ﺧﺮﻳ ﺪ و ﻓ ﺮوش‬

‫‪٧٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﻘﻂ ﺗﺤﺖ ﺵﺮاﻳﻄﯽ وﺟﻮد داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ ﮐﻪ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﺑﺮای اﺑ ﺪ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار‬
‫و ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﺮای اﺑﺪ ﮐﺎرﮔﺮ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ﻳﻌﻨﯽ ﺁن هﺎ ﻃﺒﻘﻪ ای از ﺱﺘﻤﮕﺮان و اﻳ ﻦ ه ﺎ ﻃﺒﻘ ﻪ ای‬
‫از ﺑﺮدﮔﺎن‪ ..‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳﻦ روﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داران و ﻣ ﺎﻝﮑﻴﻦ در‬
‫ازای ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﮐﺎر ﻳﮏ ﮐﺎرﮔﺮ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺟﺰﺋﯽ از ﺛﺮوﺗﯽ را ﮐﻪ در ﻣﺪت ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﺑﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ‬
‫او ﮐﺴ ﺐ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻮی ﻣ ﯽ ﭘﺮدازﻧ ﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨ ﯽ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﭼﻴ ﺰی ه ﻴﭻ ﭼﻴ ﺰ ﺑ ﻪ او‬
‫ﻧﻤﯽ دهﻨﺪ‪ ...‬ﺗﻮاﻓﻖ ﻣﻴﺎن ﮐﺎرﮔﺮان و ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﺹ ﺮﻓ ًﺎ ﻳ ﮏ ﮐﻤ ﺪی اﺱ ﺖ و در واﻗ ﻊ‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ در هﺰاران ﻣ ﻮرد ﻓﻘ ﻂ ﻳ ﮏ ﺱ ﺮﻗﺖ ﺑﻴﺸ ﺮﻣﺎﻧﻪ اﺱ ﺖ وﻝ ﻮ ﺁن ﮐ ﻪ ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ«‪.‬‬
‫) ِﺑﺮای ﺹﻔﺤﻪ ‪ ٤٩ ،٤٨ ،٤٥‬و ‪(٥٠‬‬
‫ﺗﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﮐ ﺎرﮔﺮ و ﮐﺎرﻓﺮﻣ ﺎ ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻧﺒﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺱ ﻮد ﮐﺎرﻓﺮﻣ ﺎ ﻣﺘ ﺮادف ﺑ ﺎ‬
‫ﺿ ﺮر ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد و ﺗ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ از ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داران و ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن‬
‫]ﮐ ﺎرﮔﺮان[ ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﺵ ﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ و ﺗ ﺎ وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ه ﺎ از ﮐ ﺎر ﺧﻮدﺵ ﺎن اﻣ ﺮار ﻣﻌ ﺎش‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺁن هﺎ از ﺱﻮد ﮐﺎر ﺁﻧﺎن ]ﮐﺎرﮔﺮان[ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻣﺴ ﺎوی‬
‫ﺑﺎﺵﺪ«‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ِﺑﺮای اداﻣﻪ ﻣﯽ دهﺪ‪:‬‬
‫»واﺿﺢ اﺱﺖ ﮐ ﻪ ﺵ ﻤﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻴ ﺪ ﺧﻴﻠ ﯽ ﺱ ﺎدﻩ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻳ ﺎ ﺁن ﺵ ﮑﻞ ﺡﮑ ﻮﻣﺘﯽ را ﺑﻮﺟ ﻮد‬
‫ﺑﻴﺎورﻳ ﺪ و ﺧﻴﻠ ﯽ ﺱ ﺎدﻩ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم اﺧ ﻼق و ﻧ ﻮع دوﺱ ﺘﯽ ﻣﻮﻋﻈ ﻪ ﺧ ﻮاﻧﯽ ﮐﻨﻴ ﺪ‪ ....‬ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ‬
‫ﺗﻬ ﺎﺗﺮی ﺑ ﺎ ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی در ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﺟ ﻮر در ﻧﻤ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی در ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﻋﻠ ﺖ‬
‫ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی در ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ‪ ،‬اﻳ ﻦ اﺱ ﺖ دﺵ ﻤﻦ ﻣﺮﻣ ﻮزی ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ را ﻓ ﺮو ﻣ ﯽ ﺑﻠﻌ ﺪ« ) ِﺑ ﺮای‪،‬‬
‫ﺹﻔﺤﻪ ‪(٥٢ ،٥١‬‬
‫»ﺑﺮرﺱﯽ ﻣﻨﻈﻮر و هﺪف ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺡﻖ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﮕﻴﺮم ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫هﻤﻪ اﻧﺴﺎن هﺎ ‪ -‬ﺑﺮای ﺁن ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ -‬ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ ﮐ ﺎر ﮐﻨﻨ ﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ ارزش ه ﺎی‬
‫ﻣﺴﺎوی ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ارزش ه ﺎی ﻣﺴ ﺎوی ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ ﮔﺬﺵ ﺘﻪ‪ ،‬از ﺁن ﺟ ﺎ‬
‫ﮐ ﻪ ﻧﻔ ﻊ ﻳ ﮏ ﻓ ﺮد‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﺿ ﺮر دﻳﮕ ﺮان ﺗﻤ ﺎم ﺑﺸ ﻮد‪ .‬ﭘ ﺲ از ارزش ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ‬
‫ﻣﺨﺎرج ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدد‪ .‬ﻝﮑﻦ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ رژﻳﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺡﺎﺿ ﺮ‪ ،‬ﺱ ﻮد ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار‬

‫‪٧٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫و ﺛﺮوت ﻣﻨﺪ هﻤﻮارﻩ ﺑﻪ زﻳﺎن ﮐﺎرﮔﺮ اﺱﺖ و دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻝﺰاﻣ ًﺎ ﺡﺎﺹ ﻞ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‬
‫و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی در ﻣﺒﺎدﻝﻪ اداﻣﻪ داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﻣﺴ ﺘﻤﻨﺪان در ه ﺮ ﻳ ﮏ از اﺵ ﮑﺎل‬
‫ﺡﮑﻮﻣﺘﯽ‪ ،‬دﺱﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ اﻣﻴﺎل اﻏﻨﻴﺎء ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺑ ﺮی در ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺱﻴﺴ ﺘﻢ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ای ﮐ ﻪ هﻤﮕ ﺎﻧﯽ ﺵ ﺪن ﮐ ﺎر را ﻗﺒ ﻮل داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺗﻀ ﻤﻴﻦ‬
‫ﮔﺮدد‪ ...‬ﺑﺮاﺑﺮی در ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪ ،‬رﻓﺘ ﻪ رﻓﺘ ﻪ ﺛ ﺮوت را از دﺱ ﺖ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﮐﻨ ﻮﻧﯽ ﺑﻴ ﺮون‬
‫ﺁوردﻩ و ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎت زﺡﻤﺘﮑﺶ ﺑﺎز ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮداﻧﺪ‪) «.‬ﺑﺮای‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪ ‪ ٥٣‬و ‪(٥٥‬‬
‫ﺗ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺱﻴﺴ ﺘﻢ ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی در ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪ ،‬اداﻣ ﻪ داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن‬
‫]ﮐﺎرﮔﺮان[ ﭘﻴﻮﺱﺘﻪ ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﺗﻬ ﯽ دﺱ ﺖ‪ ،‬ﻧﺎﺁﮔ ﺎﻩ و از ﺵ ﺪت ﮐ ﺎر ﻓﺮﺱ ﻮدﻩ ﺧﻮاهﻨ ﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ اﻣﺮوز هﺴﺘﻨﺪ ﺡﺘﺎ اﮔﺮ هﻤﻪ ﻋﻮارض و ﻣﺎﻝﻴﺎت ه ﺎ ه ﻢ ﻣﻠﻐ ﯽ ﺑﺸ ﻮﻧﺪ‪ ...‬ﻓﻘ ﻂ ﻳ ﮏ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺱﻴﺴﺘﻢ ﮐﺎﻣﻞ و ﻣﺘﺪاول ﺱﺎﺧﺘﻦ ﺑﺮاﺑ ﺮی در ﮐ ﺎر و ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ اﻳ ﻦ وﺿ ﻊ را‬
‫اﺹ ﻼح ﮐﻨ ﺪ و ﺑﺮاﺑ ﺮی واﻗﻌ ﯽ ﺡﻘ ﻮق اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ را ﺗﻀ ﻤﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ...‬ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن‬
‫]ﮐﺎرﮔﺮان[ ﻓﻘﻂ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺁﻳﻨﺪ و هﺮ ﻧﻮع ﺗﻼش ﺑﺮای ﺑﻬﺒﻮد وﺿﻊ ﺵﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ‬
‫ﺧ ﻮد ﺁن ه ﺎ ﺹ ﻮرت ﺑﮕﻴ ﺮد‪ .‬ﺁن وﻗ ﺖ زﻧﺠﻴﺮه ﺎی ﺁن ه ﺎ ﺑ ﺮای هﻤﻴﺸ ﻪ از ه ﻢ ﺧﻮاه ﺪ‬
‫ﮔﺴﺴ ﺖ‪ ...‬ﺑﺮاﺑ ﺮی ﺱﻴﺎﺱ ﯽ را ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ه ﺪف داﻧﺴ ﺘﻦ‪ ،‬ﺧﻄ ﺎﺋﯽ ﺑ ﻴﺶ ﻧﻴﺴ ﺖ و ﺡﺘ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان وﺱﻴﻠﻪ ﻧﻴﺰ ﺧﻄﺎﺱﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺑﺮاﺑﺮی ﻣﺒﺎدﻝﻪ وﺟﻮد داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﻧﻔﻊ ﻳﮏ ﻓﺮد ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺿ ﺮر دﻳﮕ ﺮی‬
‫ﺗﻤﺎم ﺵﻮد زﻳﺮا ه ﺮ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﻳ ﮏ اﻧﺘﻘ ﺎل ﺱ ﺎدﻩ ﮐ ﺎر و ﺛ ﺮوت اﺱ ﺖ و ه ﻴﭻ ﻗﺮﺑ ﺎﻧﯽ ای‬
‫ﻻزم ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﺱﻴﺴﺘﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﺱﺎس ﺑﺮاﺑﺮی در ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺑﻨﻴﺎن ﮔ ﺬاری ﺵ ﺪﻩ‬
‫ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨﺪﻩ ]ﮐﺎرﮔﺮ[ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ هﻨﻮز هﻢ از ﻃﺮﻳﻖ ﭘ ﺲ اﻧ ﺪاز ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﺛ ﺮوت ﺑﺮﺱ ﺪ‬
‫وﻝﯽ ﺛﺮوت او ﻓﻘﻂ ﻣﺤﺼﻮل اﻧﺒﺎﺵﺘﻪ ﺵ ﺪﻩ ﮐ ﺎر ﺧ ﻮد اوﺱ ﺖ‪ .‬او ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺛ ﺮوت ﺧ ﻮد را‬
‫ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﮐﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ دﻳﮕﺮی ﺑﺪهﺪ وﻝﯽ ﭼﻨﺎن ﭼﻪ دﺱﺖ از ﮐ ﺎر ﮐ ﺮدن ﺑﮑﺸ ﺪ‪ ،‬ﻗ ﺎدر ﻧﺨﻮاه ﺪ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺪت ﻣﺪﻳ ﺪی ﺛ ﺮوت ﻣﻨ ﺪ ﺑ ﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧ ﺪ‪ -‬ﺑ ﺮ اﺛ ﺮ ﺑﺮاﺑ ﺮی در ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪ ،‬ﺛ ﺮوت ﺗﻮاﻧ ﺎﺋﯽ‬
‫اﻣﺮوزی اش را‪ -‬ﮐﻪ ﺑﻪ اﺹﻄﻼح ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد از ﻧﻮﺱﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺵﻮد و اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪-‬‬
‫از دﺱﺖ ﺧﻮاهﺪ داد و ﺿﺮری را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺼﺮف ﺁن ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ ،‬ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﺮ‬

‫‪٧٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻃﺮف ﻧﻤﺎﻳﺪ زﻳﺮا ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺛ ﺮوت‪ ،‬ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﮐ ﺎر از ﻧ ﻮ ﺁﻓﺮﻳ ﺪﻩ ﻧﺸ ﻮد‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت‬
‫وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺑﺮﺱﺪ ﺑﺮای هﻤﻴﺸ ﻪ از دﺱ ﺖ رﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺁن ﭼ ﻪ اﻣ ﺮوز ﺱ ﻮد و ﺑﻬ ﺮﻩ‬
‫ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﺗﺤ ﺖ ﺱﻴﺴ ﺘﻢ ﺑﺮاﺑ ﺮی در ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪ ،‬ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨﺪﻩ ]ﮐﺎرﮔﺮ[ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮر ﺗﻮزﻳﻊ اﺱﺖ ﺑﻪ ﻳﮏ اﻧﺪازﻩ اﺟﺮت ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﺮﻓ ﺖ و‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﮐ ﺎر ﺁﻧﻬ ﺎ‪ ،‬ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ارزش‪ -‬ه ﺮ ﺵ ﻴﺌﯽ ﮐ ﻪ ﺱ ﺎﺧﺘﻪ ﺵ ﺪﻩ و در اﺧﺘﻴ ﺎر‬
‫ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ -‬ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ ...‬اﺹﻞ ﺑﺮاﺑﺮی در ﻣﺒﺎدﻝﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻗﺘﻀ ﺎی ﻃﺒﻴﻌ ﺖ‬
‫ﺧﻮد ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺎر هﻤﮕﺎﻧﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺵﺪ«‪ِ ) .‬ﺑﺮای‪ :‬ﺹﻔﺤﻪ ‪(١٠٩ ،٩٤ ،٨٩ ،٨٨ ،٦٧‬‬
‫ﺁﻗﺎی ِﺑﺮای ﺑﻌﺪ از رد اﻧﺘﻘﺎدات اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﻋﻠﻴﻪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺰم ﭼﻨﻴﻦ اداﻣﻪ ﻣﯽ دهﺪ‪:‬‬
‫»وﻗﺘﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﺼﻠﺖ هﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮔﺮﻳﺰ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮی اﻝﺰام ﺁور ﺑﺎﺵﺪ ﺗﺎ ﺱﻴﺴﺘﻢ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ای‬
‫را‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ اﺵ ﺘﺮاک اﺱ ﺘﻮار ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ -‬در ﺵ ﮑﻞ ﮐﺎﻣ ﻞ ﺁن اﻣﮑ ﺎن ﭘ ﺬﻳﺮ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ و‬
‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ وﻗﺘﯽ ﻧ ﻪ اﻣﮑ ﺎن و ﻧ ﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ ﺁن وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﻣﻮﺟ ﺐ‬
‫اﻳ ﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺧﺼ ﻠﺖ ه ﺎ ﮔ ﺮدد ﺗ ﺎ هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ هﻤ ﻪ ﻣ ﺎ ﺁرزو ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ وﺿ ﻊ ﺑﻬﺘ ﺮی را‬
‫ﺑ ﺮای اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﻓ ﺮاهﻢ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ -‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت واﺿ ﺢ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت اﻝﺰاﻣ ًﺎ ﺑ ﻪ‬
‫هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ هﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻳﮏ ﺵﻴﻮﻩ ﺗﺪارﮐﯽ ﺑﺮای ﺗﮑﺎﻣﻞ‪ ،‬ﮐﺸ ﻒ و‬
‫اﺟ ﺮا ﻧﺸ ﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﭘﺮوﺱ ﻪ ای ﮐ ﻪ ه ﻢ ﺑ ﻪ ﺱﻴﺴ ﺘﻢ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ و ه ﻢ ﺑ ﻪ ﺱﻴﺴ ﺘﻢ ﺁﻳﻨ ﺪﻩ‬
‫)ﺱﻴﺴﺘﻢ اﺵﺘﺮاﮐﯽ( ]ﺗﻮﺿﻴﺢ داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰ از ﻣﺎرﮐﺲ اﺱﺖ‪ [.‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻳ ﮏ‬
‫ﻧﻮع دوران ﮔﺬار ﺑﺎ هﻤﻪ ﺗﺠﺎوزات و ﺑﺎ هﻤﻪ دﻳﻮاﻧﮕﯽ هﺎﻳﺶ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﭘ ﺲ از ﺁن ﮐ ﻪ‬
‫از ﺧﺼﺎﻳﺺ و ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ هﺎﺋﯽ‪ -‬ﮐﻪ ﺵﺮط ﺡﻴﺎﺗﯽ ﺱﻴﺴﺘﻢ اﺵﺘﺮاﮐﯽ هﺴ ﺘﻨﺪ‪ -‬ﺱﺮﺵ ﺎر ﺵ ﺪ‪ ،‬از‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮﺡﻠﻪ ﺑﻴﺮون ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ِ ) «.‬ﺑﺮای ص ‪(١٣٤‬‬
‫»ﮐﻞ اﻳﻦ ﭘﺮوﺱﻪ ﭼﻴﺰی ﺟﺰ ﺱﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺵﮑﻞ ﺗﺸﺮﻳﮏ ﻣﺴﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻻزم ﻧﺨﻮاه ﺪ داﺵ ﺖ‪...‬‬
‫ﻣﺨ ﺎرج ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‪ ،‬ﺗﺤ ﺖ ه ﺮ ﻧ ﻮع ﺵ ﺮاﻳﻄﯽ‪ ،‬ارزش ﻣﺤﺼ ﻮل را ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐ ﺮدﻩ و هﻤ ﻮارﻩ‬
‫ارزش هﺎی ﺑﺮاﺑﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ارزش هﺎی ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺵ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ از دو ﻧﻔ ﺮ‪ ،‬ﻳﮑ ﯽ‬
‫ﺗﻤﺎم هﻔﺘﻪ و دﻳﮕ ﺮی ﻧﻴﻤ ﯽ از هﻔﺘ ﻪ را ﮐ ﺎر ﮐ ﺮدﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت اوﻝ ﯽ دو ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫دﻳﮕﺮی اﺟﺮت درﻳﺎﻓﺖ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد وﻝﯽ ﭘﺮداﺧﺖ اﺟﺮت ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ زﻳﺎن‬

‫‪٧٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫دﻳﮕﺮی ﺗﻤﺎم ﻧﺨﻮاهﺪ ﺵﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺿﺮری ﮐﻪ ﺑﻪ دوﻣﯽ ﻣﯽ رﺱﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ اوﻝﯽ‬
‫ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬هﺮ ﻳﮏ از ﺁن هﺎ‪ ،‬اﺟﺮت ﻓﺮدﻳﺶ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ دارای ارزﺵ ﯽ‬
‫ﻣﺜﻞ اﺟﺮت ﺧﻮد او ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ -‬ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در هﻴﭻ ﻣﻮرد ﻧﻔﻌﯽ ﮐ ﻪ ﻧﺼ ﻴﺐ ﻳ ﮏ ﻓ ﺮد‬
‫ﻳﺎ ﻳﮏ رﺵﺘﻪ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻣﺘﻀ ﻤﻦ ﺿ ﺮر ﻓ ﺮد دﻳﮕ ﺮ ﻳ ﺎ رﺵ ﺘﻪ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ‬
‫دﻳﮕﺮی ﺑﺎﺵﺪ و ﮐﺎر هﺮ ﻓﺮد ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻌﻴﺎر ﻧﻔﻊ ﻳﺎ ﺿﺮر او ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪....‬‬
‫ﻣﻘﺪار اﺵﻴﺎء ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺼﺮف ﺿﺮوری ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ و ارزش ﻧﺴﺒﯽ هﺮ ﻳ ﮏ از‬
‫ﺁن ه ﺎ در ﻣﻘﺎﻳﺴ ﻪ ﺑ ﺎ اﺵ ﻴﺎء دﻳﮕ ﺮ )ﺗﻌ ﺪاد ﮐ ﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ه ﺮ ﻳ ﮏ از رﺵ ﺘﻪ ه ﺎی‬
‫ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﮐ ﺎر‪ ،‬ﻻزم ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ(‪ ،‬در ﻳ ﮏ ﮐ ﻼم هﻤ ﻪ ﭼﻴﺰه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ و ﺱﻴﺴ ﺘﻢ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺱﻂ هﻴﺌﺖ هﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﻣﺤﻠﯽ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺵ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺒﺎت ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮای ﻳﮏ ﻣﻠﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ هﻤﺎن ﺱﺎدﮔﯽ و در هﻤﺎن ﻣﺪت ﮐﻮﺗ ﺎهﯽ ﺹ ﻮرت‬
‫ﺑﮕﻴ ﺮد ﮐ ﻪ اﻣ ﺮوزﻩ در ﻣ ﻮرد ﻳ ﮏ ﻣﺆﺱﺴ ﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﯽ ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ ...‬اﻓ ﺮاد در‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ و ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ در ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻣﺤﻠﯽ ﮔﺮدهﻢ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺁﻣﺪ‪ .‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﺗﺤ ﺖ رژﻳ ﻢ‬
‫ﺡﺎﺿﺮ ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ -‬و ﺡﺘ ﺎ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﺟﻤﻌﻴ ﺖ ﻣﻴ ﺎن ﺵ ﻬﺮودﻩ‪ -‬ه ﺮ ﻗ ﺪر ه ﻢ ﮐ ﻪ ﻣﻀ ﺮ‬
‫ﺑﺎﺵ ﺪ‪ -‬ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﻣﻠﻐ ﯽ ﻧﺨﻮاه ﺪ ﺵ ﺪ‪ ...‬در اﻳ ﻦ ﺱ ﺎزﻣﺎن‪ ،‬ه ﺮ ﻓ ﺮد ﮐﻤ ﺎﻓﯽ اﻝﺴ ﺎﺑﻖ از‬
‫ﺁزادی ای ﮐ ﻪ اﻣ ﺮوزﻩ دارا ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد ﺗ ﺎ ه ﺮ ﭼ ﻪ را ﮐ ﻪ ﺹ ﻼح‬
‫ﻣﯽ داﻧﺪ ﭘ ﺲ اﻧ ﺪاز ﮐﻨ ﺪ و اﻧﺪوﺧﺘ ﻪ اش را ه ﺮ ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ ﻣﺼ ﻠﺤﺖ ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺼ ﺮف‬
‫ﺑﺮﺱ ﺎﻧﺪ‪ ...‬اﻳ ﻦ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻪ اﺹ ﻄﻼح ﺵ ﺮﮐﺖ ه ﺎی ﺑﺰرﮔ ﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ از ﺗﻌ ﺪاد ﺑ ﯽ ﺵ ﻤﺎری‬
‫ﺵ ﺮﮐﺖ ه ﺎی ﺱ ﻬﺎﻣﯽ ﮐﻮﭼ ﮏ ﺗ ﺮ‪ ،‬ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ‪ -‬ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ هﻤ ﻪ ﺁن ه ﺎ ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺧﻮد را ﺑﺮاﺱﺎس ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺎوات‪ ،‬ﺗﻮﻝﻴﺪ و ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪...‬‬
‫ﺱﻴﺴﺘﻢ ﻧﻮﻳﻦ ﻣﺎ‪» ،‬ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ ﻧﻴ ﻞ ﺑ ﻪ ﮐﻤ ﻮﻧﻴﺰم‪ ،‬ﻣﺼ ﺎﻝﺤﻪ ای ﺑ ﺎ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد«‬
‫ﺑﺮاﺱﺎس ﺵﺮﮐﺖ هﺎی ﺱﻬﺎﻣﯽ ﺑﻮدﻩ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺹﻮرت اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ دﺱ ﺘﻪ‬
‫ﺟﻤﻌ ﯽ ﺑ ﺮ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ‪ ،‬ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﻓ ﺮدی ﺑ ﺮ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﻧﻴ ﺰ اداﻣ ﻪ داﺵ ﺘﻪ‪ ،‬اﺟ ﺎزﻩ‬
‫ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺱﺮﻧﻮﺵﺖ هﺮ ﻓﺮد‪ ،‬واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻝﻴﺖ ﺵﺨﺼﯽ او ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬و ﺱﻬﻢ ﻳﮑﺴ ﺎﻧﯽ را‪-‬‬
‫از ﮐﻠﻴﻪ ﻣﻨﺎﻓﻌﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺱﻂ ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﮑﻨﻴﮏ ﺡﺎﺹﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ -‬ﺑ ﺮای او ﺗﻀ ﻤﻴﻦ‬

‫‪٧٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻧﺘﻴﺠﺘ ًﺎ اﻳﻦ ﺱﻴﺴﺘﻢ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻮرد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻴﺰ‪ -‬ﺑﻪ هﻤﺎن ﮔﻮﻧ ﻪ ﮐ ﻪ هﺴ ﺖ‪-‬‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎر رود و ﺁن را ﺑﺮای ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺁﻣﺎدﻩ ﺱﺎزد‪ِ ) «.‬ﺑ ﺮای ﺹ ﻔﺤﻪ ‪،١٦٠ ،١٥٨‬‬
‫‪(١٩٨ ،١٧٠ ،١٦٨ ،١٦٢‬‬
‫در ﭘﺎﺱﺦ ﺁﻗﺎی ِﺑﺮای‪ -‬ﮐﻪ ﺑﺪون ﻣﺎ و ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻣﻴ ﻞ ﻣ ﺎ ﺡﺴ ﺎب ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون را رﺱ ﻴﺪﻩ‬
‫اﺱﺖ‪ ،‬ﭼﻴﺰ زﻳﺎدی ﺑﺮای ﮔﻔﺘﻦ ﻧ ﺪارﻳﻢ ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ِﺑ ﺮای‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ادﻋ ﺎی‬
‫ﺑﻴﺎن ﺁﺧﺮﻳﻦ ﮐﻼم ﺑﺸﺮﻳﺖ را ﻧﺪارد‪ -‬ﺹﺮﻓ ًﺎ ﻣﻌﻴﺎرهﺎﺋﯽ را اراﺋﻪ دادﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺮﺡﻠ ﻪ‬
‫ﮔﺬار از ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻣﺮوزی ﺑﻪ ﺱﻴﺴﺘﻢ اﺵﺘﺮاﮐﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺱﺐ ﻣﯽ داﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳ ﮏ ﺱ ﺎﻋﺖ ﮐ ﺎر ﭘﺘ ﺮ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻳ ﮏ ﺱ ﺎﻋﺖ ﮐ ﺎر ﭘ ﺎول ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﻓﺮﺿ ﻴﻪ‬
‫اﺹﻠﯽ ﺁﻗﺎی ِﺑﺮای اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﭘﺘﺮ دوازدﻩ ﺱﺎﻋﺖ ﮐﺎر و ﭘ ﺎول ﻓﻘ ﻂ ﺵ ﺶ ﺱ ﺎﻋﺖ ﮐ ﺎر در ﭘ ﻴﺶ دارﻧ ﺪ‪،‬‬
‫در اﻳﻦ ﺹﻮرت ﭘﺘﺮ ﻓﻘﻂ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺵﺶ ﺱ ﺎﻋﺖ از ﮐ ﺎرش را در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺵ ﺶ ﺱ ﺎﻋﺖ ﮐ ﺎر‬
‫ﭘﺎول ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﺘ ﺮ ﺵ ﺶ ﺱ ﺎﻋﺖ ﮐ ﺎر اﺿ ﺎﻓﻪ ﻣ ﯽ ﺁورد‪ .‬او ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﺵ ﺶ‬
‫ﺱﺎﻋﺖ ﮐﺎر ]اﺿﺎﻓﯽ[ ﭼﻪ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد؟‬
‫هﻴﭻ ﮐﺎری ﺑﺎ ﺁن ﻧﺨﻮاهﺪ ﮐﺮد ﻳﻌﻨﯽ ﺁن ﮐﻪ او ﺵﺶ ﺱ ﺎﻋﺖ ﺑﻴﻬ ﻮدﻩ ﮐ ﺎر ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬ﻳ ﺎ‬
‫ﺁن ﮐﻪ او ﺵﺶ ﺱﺎﻋﺖ ﮐﺎر ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﻌﺎدل ﺑﺮﻗﺮار ﺵﻮد و ﻳﺎ ﺁن ﮐ ﻪ‪ -‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺁﺧ ﺮﻳﻦ‬
‫راﻩ ﭼﺎرﻩ‪ -‬اﻳﻦ ﺵﺶ ﺱﺎﻋﺘﯽ را ﮐﻪ ﻧﻤﯽ داﻧﺪ ﺑﺎ ﺁن ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑ ﻪ ﭘ ﺎول‬
‫ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﺘﺮ ﺱﺮاﻧﺠﺎم ﭼﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﭘﺎول ﻋﺎﻳ ﺪش ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ؟ ﺱ ﺎﻋﺎت ﮐ ﺎر؟‬
‫ﻧﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﺱﺎﻋﺎت اﺱﺘﺮاﺡﺖ ﻋﺎﻳﺪ او ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬او ﻣﺠﺒﻮر اﺱ ﺖ اﻳ ﻦ ﺵ ﺶ ﺱ ﺎﻋﺖ را‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎهﻠﯽ ﺑﮕﺬراﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺮای ﺁن ﮐﻪ اﻳﻦ ﺡﻖ ﺟﺪﻳ ﺪ ﮐ ﺎهﻠﯽ‪ ،‬از ﻃ ﺮف ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻧ ﻮﻳﻦ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﺵﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻮرد اﺡﺘﺮام ﻧﻴﺰ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد اﻳﻦ ]ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻮﻳﻦ[ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻤ ﺎل ﻣﻄﻠ ﻮب ﺧ ﻮد‬
‫را در ﮐ ﺎهﻠﯽ ﺑﺪاﻧ ﺪ و ﮐ ﺎر ﺑ ﺮاﻳﺶ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻏ ﻞ و زﻧﺠﻴ ﺮ ﺧﺮدﮐﻨﻨ ﺪﻩ ای ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺠﺒﻮر اﺱﺖ ﺑﻪ هﺮ ﻗﻴﻤﺘﯽ از ﺵﺮ ﺁن ﺧﻼص ﺵ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺮای ﺁن ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺜ ﺎل ﻣ ﺎن ﺑﺮﮔ ﺮدﻳﻢ‪:‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺱﺎﻋﺎت ﮐﺎهﻠﯽ ﮐﻪ ﭘﺘﺮ از ﭘﺎول ﻋﺎﻳﺪش ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﻻاﻗ ﻞ ﻳ ﮏ ﺱ ﻮد واﻗﻌ ﯽ اﺱ ﺖ! ﻧ ﻪ‪،‬‬

‫‪٧٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ‪ .‬ﭘﺎول ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺵﺮوع ﺑﻪ ﺁن ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺵ ﺶ ﺱ ﺎﻋﺖ ﮐ ﺎر‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬در اﺛﺮ ﮐﺎر ﻣﺮﺗﺐ و ﻣﻨﻈﻢ ﺑﻪ هﻤﺎن دﺱﺖ ﺁوردی ﻣﯽ رﺱﺪ ﮐﻪ ﭘﺘﺮ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ دوﻣﯽ ﮐﺎر‬
‫ﺑﻴﺸ ﺘﺮی اﻧﺠ ﺎم دادﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬هﻤ ﻪ ﻣ ﯽ ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﭘ ﺎول ﺑﺎﺵ ﻨﺪ و ﺑ ﺮای رﺱ ﻴﺪن ﺑ ﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ‬
‫ﭘﺎول‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ ﺹﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ در ﮐﺎهﻠﯽ‪.‬‬
‫ﺧﻮب‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺴﺎوی ﮐﺎر‪ ،‬ﭼﻪ ﭼﻴﺰ ﻋﺎﻳﺪ ﻣﺎ ﺱﺎﺧﺘﻪ اﺱﺖ؟ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‬
‫اﺿ ﺎﻓﯽ‪ ،‬ﺗﻨ ﺰل ﻗﻴﻤ ﺖ‪ ،‬ﮐ ﺎر اﺿ ﺎﻓﯽ و در ﺗﻌﻘﻴ ﺐ ﺁن رﮐ ﻮد و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ هﻤ ﺎن ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ای ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺑﺮ ﻗﺮار ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻬﺎی رﻗﺎﺑﺖ در ﮐﺎر‪.‬‬
‫وﻝﯽ ﻧﻪ‪ .‬ﻣﺎ اﺵﺘﺒﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﻓﻘﻂ ﻳﮏ راﻩ ﭼﺎرﻩ وﺟ ﻮد دارد ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺟﺪﻳ ﺪ‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺘﺮ و ﭘﺎول را ﻧﺠﺎت ﺑﺪهﺪ‪ .‬ﭘﺘ ﺮ ﻣﺤﺼ ﻮل ﺵ ﺶ ﺱ ﺎﻋﺖ ﮐ ﺎری را ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﻳﺶ‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎﺋﯽ ﻣﺼ ﺮف ﺧﻮاه ﺪ ﮐ ﺮد‪ ،‬وﻝ ﯽ ﭼ ﻮن ﭼﻴ ﺰی ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬از‬
‫ﻝﺤﻈﻪ ای ﮐﻪ دﻳﮕﺮ اﺡﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻧﺪاﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﺮای ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ اﺡﺘﻴ ﺎج ﺑ ﻪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‬
‫ﮐﺮدن ﻧﺨﻮاهﺪ داﺵﺖ و ﺗﻤﺎم ﻓﺮﺿﻴﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﮑ ﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ و ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‪ ،‬از ه ﻢ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﭘﺎﺵﻴﺪ‪ .‬و ﺑﺮاﺑﺮی در ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺡﻔﻆ ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺵ ﺪ‪ ،‬ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪ ،‬از‬
‫ﻣﻴﺎن ﺑﺮود ﻳﻌﻨﯽ ﭘﺎول و ﭘﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻊ روﺑﻴﻨﺴﻮن ﺧﻮاهﻨﺪ رﺱﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﻓ ﺮض ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ ﺗﻤ ﺎم اﻋﻀ ﺎی ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣﺴ ﺘﻘﻠﯽ هﺴ ﺘﻨﺪ‪ ،‬در اﻳ ﻦ‬
‫ﺹﻮرت ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺱﺎﻋﺎت ﮐ ﺎر ﻣﺴ ﺎوی‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺵ ﺮط اﻣﮑ ﺎن ﭘ ﺬﻳﺮ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ از‬
‫هﻤﺎن ﺁﻏﺎز ﮐﺎر در ﺑﺎرﻩ ﺗﻌﺪاد ﺱﺎﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻣﺎدی ﺿ ﺮوری هﺴ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮاﻓ ﻖ ﺑ ﺮ‬
‫ﻗﺮار ﺵﺪﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬وﻝﯽ اﻳﻦ ﺗﻮاﻓﻖ ﺵﺎﻣﻞ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻓﺮدی ﻧﻤﯽ ﺵﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺎ ﻧﻔﺲ ﺗﻮﻝﻴﺪ را ﻧﻘﻄﻪ ﺡﺮﮐﺖ ﻣﺎن ﻗﺮار دهﻴﻢ و ﻧ ﻪ ﺗﻮزﻳ ﻊ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺵ ﺪﻩ‬
‫را‪ ،‬ﺑ ﺎز ه ﻢ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺧ ﻮاهﻴﻢ رﺱ ﻴﺪ‪ .‬در ﺹ ﻨﻌﺖ ﺑ ﺰرگ‪ ،‬ﭘﺘ ﺮ از اﻳ ﻦ ﺁزادی‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻴﺴﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺪت ﮐ ﺎرش را ﺧ ﻮدش ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮا ﮐ ﺎر ﭘﺘ ﺮ ﺑ ﺪون هﻤﮑ ﺎری‬
‫ﺗﻤﺎم ﭘﺘﺮهﺎ و ﭘﺎول هﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﻳﮏ ﮐﺎرﮔ ﺎﻩ ﮔ ﺮدهﻢ ﺁﻣ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ه ﻴﭻ ﭼﻴ ﺰ ﻧﺨﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬از‬
‫اﻳ ﻦ ﺟﺎﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ﻣﻘﺎوﻣ ﺖ ﺱﺮﺱ ﺨﺘﺎﻧﻪ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ داران اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻻﻳﺤ ﻪ دﻩ‬
‫ﺱ ﺎﻋﺖ ]ﮐ ﺎر[‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺧ ﻮﺑﯽ روﺵ ﻦ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬ﺁن ه ﺎ ﺧ ﻮب ﻣ ﯽ داﻧﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ ﺗﻘﻠﻴ ﻞ دو‬

‫‪٨٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺱﺎﻋﺖ ﻣﺪت ﮐﺎر در ﻣﻮرد زﻧﺎن و اﻃﻔﺎل ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺑﺮﺱ ﺪ‪ ،‬ﺗﻘﻠﻴ ﻞ ﻣ ﺪت ﮐ ﺎر ﻣ ﺮدان ﺑ ﺎﻝﻎ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﻣﺘﻌﺎﻗ ﺐ ﺁن ﻓ ﺮا ﺧﻮاه ﺪ رﺱ ﻴﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ در ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﺹ ﻨﻌﺖ ﺑ ﺰرگ ﻧﻬﻔﺘ ﻪ‬
‫اﺱﺖ ﮐﻪ ﻣﺪت ﮐﺎر ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﺑﺮای هﻤﻪ ﻳﮑﺴﺎن ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﺁن ﭼﻪ اﻣﺮوز ﻣﻌﻠ ﻮل وﺟ ﻮد ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫و رﻗﺎﺑ ﺖ ﻣﻴ ﺎن ﮐ ﺎرﮔﺮان اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻓ ﺮدا‪ -‬ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﮐ ﺎر و ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﻠﻐ ﯽ ﺵ ﻮد‪-‬‬
‫ﻣﻌﻠ ﻮل ﺗﻮاﻓ ﻖ ﺡﻘﻴﻘ ﯽ ای ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑﺮاﺱ ﺎس ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﻣﻴ ﺎن ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﻧﻴﺮوه ﺎی‬
‫ﻣﻮﻝﺪﻩ و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪی هﺎی ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬اﻝﺒﺘ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺗ ﻮاﻓﻘﯽ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﻃ ﺮد‬
‫ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻓ ﺮدی اﺱ ﺖ و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻣ ﺎ ﺑ ﺎر دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻪ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻧ ﺎﻣﺒﺮدﻩ در ﺑ ﺎﻻ‪ ،‬ﺧ ﻮاهﻴﻢ‬
‫رﺱﻴﺪ‪.‬‬
‫در اﺹ ﻞ‪ ،‬ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﻧﻴﺴ ﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﮐﺎرهﺎﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻮﺟ ﺐ هﻤﮑ ﺎری در‬
‫اﻣﺮ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻣﯽ ﺵﻮد و ﻧﺤﻮﻩ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝﺪﻩ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻧ ﻮع ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت‬
‫اﺱﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮرﮐﻠﯽ ﻧﺤ ﻮﻩ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﻣﻨﻄﺒ ﻖ ﺑ ﺎ ﺵ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ اﺱ ﺖ ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ ﺵ ﻴﻮﻩ‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪ را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺪهﻴﻢ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺁن‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻧﺤ ﻮﻩ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﻧﺤﻮﻩ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺮ ﺡﺴﺐ ﺵﻴﻮﻩ‬
‫ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺁن ه ﺎ ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻓ ﺮدی ﻣﻨﻄﺒ ﻖ ﺑ ﺎ ﺵ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻝﻴ ﺪی‬
‫ﻣﺸﺨﺼﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺁن هﻢ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ اﺧﺘﻼف ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ اﺱ ﺖ و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‬
‫ﺑﺪون اﺧﺘﻼف ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ‪ ،‬هﻴﭻ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻓﺮدی وﺟﻮد ﻧﺨﻮاهﺪ داﺵﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ وﺟﺪان ﻣﺮد ﺧﻴﺮﺧﻮاﻩ‪ ،‬اﻳﻦ ﺡﻘﻴﻘﺖ ﻣﺒ ﺮهﻦ را ﻧﺎدﻳ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺗ ﺎ وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﮐﺴ ﯽ‬
‫ﺑ ﻮرژوا ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ در اﻳ ﻦ اﺧ ﺘﻼف‪ ،‬ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ راﺑﻄ ﻪ ای هﻤﺎهﻨ ﮓ و ﻋ ﺪاﻝﺘﯽ‬
‫اﺑﺪی‪ -‬ﮐﻪ ﺑﻪ هﻴﭻ ﮐﺲ اﺟﺎزﻩ ﻧﻤﯽ دهﺪ ﺗﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ زﻳﺎن دﻳﮕﺮان ﻣﺘﻨﻔﻊ ﺱﺎزد‪ -‬ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ .‬از‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﻮرژوا‪ ،‬ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻓﺮدی ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون اﺧﺘﻼف ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ اداﻣﻪ داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ او‬
‫ﻼ ﺟﺪاﮔﺎﻧ ﻪ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ .‬ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻓ ﺮدی ای ﮐ ﻪ ﺑ ﻮرژوا ﭘ ﻴﺶ ﺧ ﻮد‬
‫اﻳﻦ هﺎ دو ﻣﻮﺿ ﻮع ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻣﺠﺴﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑ ﺎ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻓ ﺮدی ای ﮐ ﻪ واﻗﻌ ًﺎ ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﺵ ﺒﺎهﺘﯽ‬
‫ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪٨١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺁﻗﺎی ﺑﺮای‪ ،‬ﺗﻮهﻢ ﻓﺮد ﺧﻴﺮﺧﻮاﻩ را ﺑﻪ ﺱﻄﺢ اﻳﺪﻩ ﺁﻝﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ او ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻪ ﺁن ﺗﺤﻘ ﻖ‬
‫ﺑﺨﺸﺪ‪ -‬ارﺗﻘﺎء ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬او ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﭘﺎﻻﻳﺶ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻓ ﺮدی و ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ره ﺎ ﺱ ﺎﺧﺘﻦ ﺁن‬
‫از هﻤﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻀﺎدی ﮐﻪ در ﺁن ﺱﺮاغ دارد‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت »ﻣﺴ ﺎوات‬
‫ﮔﺮاﻧﻪ«ای را ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﻴﺎدﻩ ﺵﻮد‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﺑﺮای ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﻣﺴﺎوات ﮔﺮاﻧ ﻪ‪ ،‬اﻳ ﻦ اﺹ ﻼح اﻳ ﺪﻩ ﺁل ﮐ ﻪ او‬
‫ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ در ﺟﻬ ﺎن ﭘﻴ ﺎدﻩ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺧ ﻮد ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ ﺑﺎزﺗ ﺎﺑﯽ از ﺟﻬ ﺎن واﻗﻌ ﯽ ﻧﻴﺴ ﺖ و‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻄﻮرﮐﻠﯽ اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد ﮐ ﻪ ﺑﺘ ﻮاﻧﻴﻢ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ را ﺑ ﺮ ﺵ ﺎﻝﻮدﻩ ای ﮐ ﻪ در واﻗ ﻊ ﺱ ﺎﻳﻪ‬
‫ﺁراﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺱﺖ‪ ،‬ﻧﻮﺱﺎزی ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ هﻤ ﺎن ﻧﺴ ﺒﺖ ﮐ ﻪ ﺱ ﺎﻳﻪ ﺵ ﮑﻞ ﻣ ﺎدی ﺑ ﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺵﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﺵﮑﻞ ﻣ ﺎدی‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺵ ﮑﻞ ﻣﺘﺼ ﻮر ﺁن ﻓﺎﺹ ﻠﻪ‬
‫‪٧‬‬
‫زﻳﺎدی دارد‪ -‬درﺱﺖ ﺗﺒﻠﻮرﮐﻨﻮﻧﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺱﺖ‪.‬‬

‫‪ -٧‬ﺗﺌﻮری ﺁﻗﺎی ﺑﺮای ﻣﺜﻞ هﺮ ﺗﺌ ﻮری دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﻃﺮﻓ ﺪاراﻧﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ ﻓﺮﻳ ﺐ ﻇ ﺎهﺮ را ﻣ ﯽ ﺧﻮرﻧ ﺪ‪ -‬ﭘﻴ ﺪا‬
‫ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ه ﺎ در ﻝﻨ ﺪن‪ ،‬ﺷ ﻔﻴﻠﺪ‪ ،‬ﻝﻴ ﺪز و ﺑﺴ ﻴﺎری دﻳﮕ ﺮ از ﺷ ﻬﺮهﺎی اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﺑﺎﻧ ﮏ ه ﺎی‬
‫ﻋﺎدﻻﻧﻪ ای ﺑﺮای ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﮐﺎر‪ ،‬ﺗﺄﺱﻴﺲ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ ﺁن هﺎ ﭘﺲ از ﺟﺬب ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ هﺎی ﻣﻌﺘﻨﺎﺑﻬﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﻃﺮز اﻓﺘﻀﺎح ﺁﻣﻴﺰی ورﺷﮑﺴﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺮای هﻤﻴﺸﻪ هﻮس ﺁن از ﺱﺮﺷﺎن ﭘﺮﻳﺪ‪ .‬هﺸ ﺪار ﺑ ﻪ ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﺮودون! ]ﺗﻮﺿﻴﺢ از ﻣﺎرﮐﺲ[ )ﻣﯽ داﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون اﻳﻦ هﺸ ﺪار را ﺟ ﺪی ﺗﻠﻘ ﯽ ﻧﮑ ﺮد و در‬
‫ﺱﺎل ‪ ١٨٤٩‬ﺧﻮد او ﻳﮏ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺒﺎدﻻﺗﯽ ﺟﺪﻳ ﺪ در ﭘ ﺎرﻳﺲ ﺗﺄﺱ ﻴﺲ ﮐ ﺮد وﻝ ﯽ ﻗﺒ ﻞ از ﺁن ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ راﻩ‬
‫ﺑﻴﻔﺘﺪ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ و در ﺟﺮﻳﺎن ﻳ ﮏ ﭘﻴﮕ ﺮد ﻗﻀ ﺎﺋﯽ ورﺷﮑﺴ ﺘﮕﯽ ﺑﺎﻧ ﮏ ﻣﺰﺑ ﻮر ﺑ ﺮﻣﻼء ﺷ ﺪ(‬
‫]ﺗﻮﺿﻴﺢ داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰ از اﻧﮕﻠﻴﺲ اﺱﺖ‪[.‬‬
‫]در ﺑﺮﺧﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ هﺎی ﻓﺎرﺱﯽ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺎﻧﮏ ﮐﻪ ﭘﺮودون در ﭘﺎرﻳﺲ ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺬاری ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪» ،‬ﺑﺎﻧ ﮏ‬
‫ﺧﻠﻖ« ذﮐﺮ ﺷ ﺪﻩ اﺱ ﺖ و اﻳ ﻦ ﻇ ﺎهﺮًا ﻋﻨ ﻮاﻧﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﭘ ﺮودون ﺑ ﺮای ﺁن ﺑﺮﮔﺰﻳ ﺪﻩ ﺑ ﻮد وﻝ ﯽ‬
‫هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻓﻮق دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد اﻧﮕﻠﺲ ﺁن را ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺒﺎدﻻﺗﯽ ذﮐﺮ ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ[‪.‬‬

‫‪٨٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫‪ -٣‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدن ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻨﺎﺱﺐ ارزش‬

‫اﻝﻒ‪ :‬ﭘﻮل‬
‫»ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ارزش ﺵﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪«.‬‬
‫)ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٦٩‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ از ﻧﻈﺮ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ اوﻝ ﻴﻦ ﻣ ﻮارد ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺮدن »ارزش‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ« ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ .‬و از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ارزش ﻣﺤﺼ ﻮﻻت را ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ‬
‫ﻣﻘﺪار ﮐﺎری ﮐﻪ در ﺁن ﻣﺘﺒﻠﻮر ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﭘ ﺲ ﺗﻨﻬ ﺎ ﭼﻴ ﺰی ﮐ ﻪ او ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫اﺛﺒﺎت ﺑﺮﺱﺎﻧﺪ اﻳ ﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﻐﻴﻴ ﺮات ﺡﺎﺹ ﻠﻪ در ﻗﻴﻤ ﺖ ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ هﻤ ﻮارﻩ ﺑ ﺎ ﺗﻐﻴﻴ ﺮات‬
‫ﻣﺪت ﮐﺎر ﻻزم ﺑﺮای ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺁن هﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬وﻝﯽ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﻪ ﻓﮑ ﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﭼﻴﺰه ﺎ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬او از ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﮐ ﺎﻻ ﺹ ﺤﺒﺖ ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻠﮑ ﻪ از ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﭘﻮل ﺱﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﻨﻄﻖ او‪ -‬اﻝﺒﺘ ﻪ ﺗ ﺎ ﺡ ﺪی ﮐ ﻪ ﺑﺘ ﻮان در ﻣ ﻮرد او از ﻣﻨﻄ ﻖ ﺹ ﺤﺒﺖ ﮐ ﺮد‪ -‬ﻋﺒ ﺎرت‬
‫اﺱ ﺖ از ﻧﺴ ﺒﺖ دادن ﺧﺎﺹ ﻴﺖ ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ‪ -‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﭘ ﻮل‪ -‬ﺑ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﮐﺎﻻه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺧﺎﺹﻴﺖ ﺵﺎن اﻳﻦ اﺱﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻴﺎر ارزش ﺵﺎن‪ ،‬ﻣﺪت ﮐﺎر ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬ﺵ ﮏ ﻧﻴﺴ ﺖ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺵﻌﺒﺪﻩ ﺑﺎزی ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻌﻠﻮل ﺱﺎدﻩ ﻝﻮﺡﯽ اﺱﺖ ﺗﺎ ﺵﺮارت‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻔﻴﺪی ﺑﺮ ﺡﺴﺐ ﻣﺪت ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ ﺹ ﺮف اﻳﺠ ﺎد ﺁن ﺵ ﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ارزﻳ ﺎﺑﯽ‬
‫ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺮای هﻤﻴﺸﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون اﻋﻼم ﻣﯽ دارد ﮐﻪ دﻝﻴﻞ ﻣ ﻦ ﻃ ﻼ‬
‫و ﻧﻘﺮﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ ﮐﻴﻔﻴﺖ »ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﭘﺬﻳﺮی« دل ﺧﻮاﻩ ﻣﺮا دارا ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ! ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻃ ﻼ‬
‫و ﻧﻘﺮﻩ ارزش هﺎﺋﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺡﻠﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﮔﯽ رﺱﻴﺪﻩ و ﺗﺒﻠﻮر اﻳﺪﻩ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ .‬او از اﻧﺘﺨﺎب اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﺑﯽ اﻧﺪازﻩ ﺧﻮش وﻗﺖ اﺱﺖ‪ .‬ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺎﻻ دارای اﻳﻦ ﺧﺎﺹﻴﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ه ﺮ ﮐ ﺎﻻی دﻳﮕ ﺮ‪] ،‬ارزش ﺵ ﺎن[‬
‫ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺪت ﮐﺎر ﺗﺨﻤﻴﻦ زدﻩ ﻣﯽ ﺵ ﻮد اﻳ ﻦ ﺧﺎﺹ ﻴﺖ را ﻧﻴ ﺰ دارﻧ ﺪ ﮐ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ‬

‫‪٨٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻳﻌﻨﯽ ﭘﻮل ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ .‬ﺡﺎﻻ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮارد اﺱ ﺘﻌﻤﺎﻝﯽ از‬
‫»ارزش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ« ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺪت ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺵﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰی ﺱ ﺎدﻩ ﺗ ﺮ از اﻳ ﻦ دﻝﻴ ﻞ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ هﺮ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﮐﻪ ارزش ﺁن ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﮐﺎر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵ ﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬هﻤ ﻮارﻩ ﻗﺎﺑ ﻞ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‬
‫]ﻳﻌﻨﯽ[ ﭘﻮل ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻳﮏ ﺱﺆال ﺑﯽ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺱﺎدﻩ ﺑﺮای ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﺟﻬ ﺖ ﻃ ﻼ و‬
‫ﻧﻘﺮﻩ از اﻳﻦ اﻣﺘﻴﺎز ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ »ارزش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ« ﺑﺎﺵﻨﺪ؟‬
‫»ﻓﻮﻧﮑﺴﻴﻮن ﺧﺎﺹﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ ﻓﻠﺰات ﮔ ﺮان ﻗﻴﻤ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ای‬
‫دادوﺱﺘﺪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺟﻨﺒﻪ ﻗﺮاردادی دارد‪ ،‬هﺮ ﮐﺎﻻی دﻳﮕ ﺮی ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﻘﺶ را اﺡﺘﻤﺎ ًﻻ ﻧﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ راﺡﺘﯽ ﻝﮑﻦ ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﺵﺎﻳﺴﺘﻪ‪ -‬ﺑﺎزی ﮐﻨﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن اﺱﺖ و ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ه ﺎی ﻓﺮاواﻧ ﯽ ﺑ ﺮای ﺁن ذﮐ ﺮ ﮐ ﺮد‪ .‬ﭘ ﺲ‬
‫ﻋﻠﺖ ﻣﺰﻳﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻄﻮرﮐﻠﯽ ﺑﺮای ﻓﻠﺰات ﮔﺮان ﻗﻴﻤﺖ ﻗﺎﺋﻞ ﺵﺪﻩ اﻧﺪ‪ -‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﻮل ﻣ ﻮرد‬
‫اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ -‬ﭼﻴﺴﺖ؟ و اﻳﻦ وﻳﮋﮔﯽ هﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﻮﻧﮑﺴﻴﻮن هﺎی ﭘﻮل‪ -‬ﮐ ﻪ در‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ ﻣﻮرد ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﺑﺮای ﺁن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ -‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮﺿ ﻴﺢ دادﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد؟‪...‬‬
‫ﺧﻮب‪ ،‬ﭘﺲ ﺁﻳﺎ اﻣﮑﺎن ﺁن وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺱﻠﺴﻠﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ را‪ -‬ﮐﻪ ﭘﻮل ﻇ ﺎهﺮًا از ﺁن ﺧ ﺎرج‬
‫ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑﺘ ﻮان ﺑ ﺎر دﻳﮕ ﺮ ﺑﺮﻗ ﺮار ﮐ ﺮد و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺁن را ﺑ ﻪ اﺹ ﻞ واﻗﻌ ﻴﺶ‬
‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ؟« )ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٦٨ -٦٩‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮﻝﻪ ﮐ ﺮدن ﻣﺴ ﺄﻝﻪ در اﻳ ﻦ اﺹ ﻄﻼﺡﺎت‪ ،‬ﭘ ﻮل را ﭘ ﻴﺶ ﻓ ﺮض ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬اوﻝﻴﻦ ﺱﺆاﻝﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﺑﺮای او ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ از ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﭘﺮﺱﻴﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﭼ ﻪ ﺟﻬ ﺖ در دادوﺱ ﺘﺪ ﻣﺒ ﺎدﻻﺗﯽ‪ -‬ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ اﻣ ﺮوز ﻣﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ‬
‫ﺑﺎﺵ ﺪ‪ -‬ﺑﺎﻳ ﺪ ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ را از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁوردن ﻳ ﮏ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺧ ﺎص ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫اﺹﻄﻼح ﺑﻪ ﺹﻮرت ﻓﺮدی در ﺁورد؟ ﭘﻮل ﻳﮏ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻳﮏ راﺑﻄﻪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫اﺱﺖ‪ .‬ﭼ ﺮا راﺑﻄ ﻪ ﭘ ﻮل‪ -‬ﻣﺜ ﻞ ه ﺮ ﻳ ﮏ از رواﺑ ﻂ اﻗﺘﺼ ﺎدی دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬از ﻗﺒﻴ ﻞ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر و‬
‫ﻏﻴﺮﻩ‪ ...‬ﻳﮏ راﺑﻄﻪ ﺗﻮﻝﻴﺪی اﺱﺖ؟ اﮔ ﺮ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون اﻳ ﻦ راﺑﻄ ﻪ را ﺑ ﻪ درﺱ ﺘﯽ ﺑﺮرﺱ ﯽ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺁن وﻗﺖ ﭘﻮل را ﻳﮏ اﺱﺘﺜﻨﺎء ﺗﻠﻘﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد و ﺁن را ﺟﺰء ﺟﺪا ﺵﺪﻩ ای از ﻳﮏ‬

‫‪٨٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺱﻠﺴﻠﻪ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم و ﻳﺎ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﮐﻪ ﺗ ﺎزﻩ ﻣﺠ ﺪدًا ﺑ ﺮ ﻗ ﺮار ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻧﻤ ﯽ داﻧﺴ ﺖ‬

‫ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﺮﻋﮑﺲ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻣ ﯽ رﺱ ﻴﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ راﺑﻄ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺡﻠﻘ ﻪ ای از ﺗﻤ ﺎم زﻧﺠﻴ ﺮﻩ‬
‫رواﺑﻂ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ و در اﻳﻦ ﺧﺎﺹﻴﺖ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮﻳﻦ ارﺗﺒﺎط را ﺑﺎ ﺁن دارد و ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺵﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ راﺑﻄ ﻪ در ﻳ ﮏ ﺵ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻝﻴ ﺪی ﻣﺸ ﺨﺺ درﺱ ﺖ ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ﺑﺮﻗ ﺮار‬
‫ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ ﮐ ﻪ در ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻓ ﺮدی‪ .‬وﻝ ﯽ او ﭼ ﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ؟ او ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺵ ﺮوع ﺑ ﻪ ﺁن‬
‫ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﭘ ﻮل را از ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ارﺗﺒ ﺎﻃﯽ ﺵ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻝﻴ ﺪی ﮐﻨ ﻮﻧﯽ ﺟ ﺪا ﻧﻤﺎﻳ ﺪ ﺗ ﺎ ﺑﻌ ﺪًا ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﺁن را ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت اوﻝ ﻴﻦ ﺡﻠﻘ ﻪ ﺗﺨﻴﻠ ﯽ ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ارﺗﺒ ﺎﻃﯽ ای ﮐ ﻪ هﻨ ﻮز ﻣﺠﻬ ﻮل اﺱ ﺖ‪ ،‬در‬
‫ﺁورد‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺿﺮورت ﻳﮏ وﺱﻴﻠﻪ ﺧﺎص ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺿﺮورت ﭘﻮل ﭘ ﯽ ﺑ ﺮدﻩ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﺁن‬
‫وﻗﺖ دﻳﮕﺮ ﻗﻀﻴﻪ ﺑﺮ ﺱﺮ اﻳﻦ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﭼ ﻪ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺖ از ﻣﻴ ﺎن ﺗﻤ ﺎم ﮐﺎﻻه ﺎ‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻓﻮﻧﮑﺴﻴﻮن ﻓﻘﻂ ﺵﺎﻣﻞ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣﺴ ﺄﻝﻪ ای اﺱ ﺖ ﻓﺮﻋ ﯽ ﮐ ﻪ در راﺑﻄ ﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮاص ﻣﺎدی ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد و ﻧ ﻪ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴ ﺪی‬
‫و اﮔﺮ در اﻳ ﻦ راﺑﻄ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدداﻧﺎن ﻣ ﻮرد اﻳ ﻦ ﻣﻼﻣ ﺖ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫»از ﺡﻮزﻩ داﻧﺶ ﺧﻮد ﭘﺎﻓﺮاﺗﺮ ﻧﻬﺎدﻩ ﺑﻪ ﻓﻴﺰﻳﮏ‪ ،‬ﻣﮑﺎﻧﻴﮏ‪ ،‬ﺗ ﺎرﻳﺦ و ﻏﻴ ﺮﻩ ﭘﺮداﺧﺘ ﻪ اﻧ ﺪ«‬
‫)ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪ ،(٦٩‬ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺁن هﺎ ﮐﺎری را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دهﻨﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑ ﻪ اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﺁن هﺴﺘﻨﺪ ﭼﻮن ﺡﺎﻻ دﻳﮕﺮ ﻣﺴﺄﻝﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﭼﻴﺰی ﮐﻪ هﻴﭻ ﻳﮏ از اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﻧﻪ ﺑﻪ ﺁن ﭘﯽ ﺑ ﺮدﻩ و ﻧ ﻪ ﺁن را درک ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪،‬‬
‫ﻋﻠﺖ اﻗﺘﺼﺎدی ای ﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧﻘ ﺶ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ را در ﻣﺰﻳﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﻓﻠ ﺰات ﮔ ﺮان ﻗﻴﻤ ﺖ دارا‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ -‬ﺑﺎزی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٦٩‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻋﻠﺖ اﻗﺘﺼ ﺎدی ای را ﮐ ﻪ ه ﻴﭻ ﻓ ﺮد دﻳﮕ ﺮی ﺑ ﻪ دﻻﻳ ﻞ ﻣﻨﻄﻘ ﯽ ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﺁن‬
‫ﭘﯽ ﺑﺮدﻩ و ﻧﻪ درک ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ ﺵﺨﺼ ًﺎ ﺵﻨﺎﺧﺘﻪ و درک ﮐﺮدﻩ و ﺑ ﻪ ﺁﻳﻨ ﺪﮔﺎن ﻣﻨﺘﻘ ﻞ ﻧﻤ ﻮدﻩ‬
‫اﺱﺖ‪:‬‬

‫‪٨٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫»در ﺡﻘﻴﻘﺖ ﭼﻴﺰی ﮐﻪ هﻴﭻ ﮐﺲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺁن ﻧﺸ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬اﻳ ﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻃ ﻼ و‬

‫ﻧﻘﺮﻩ اوﻝﻴﻦ ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ارزش ﺁن هﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬در دوران ﭘﺪرﺵ ﺎهﯽ ﻃ ﻼ‬
‫و ﻧﻘﺮﻩ ﺑﻪ ﺹﻮرت ﺵﻤﺶ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ و ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﺪﻧﺪ ﮐ ﻪ اﻝﺒﺘ ﻪ از هﻤ ﺎن دوران‪ ،‬ﮔ ﺮاﻳﺶ‬
‫ﺁﺵﮑﺎری ﺑﺮای ﺱ ﻠﻄﻪ و ﺗﻔ ﻮﻗﯽ ﭼﺸ ﻢ ﮔﻴ ﺮ در ﺁن ه ﺎ دﻳ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﺪ‪ .‬رﻓﺘ ﻪ رﻓﺘ ﻪ ﺹ ﺎﺡﺒﺎن‬
‫ﻗﺪرت ﺁن هﺎ را ﺗﺤ ﺖ اﺧﺘﻴ ﺎر ﺧ ﻮد در ﺁوردﻧ ﺪ‪ .‬و ﻣﻬﺮه ﺎی ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮ روی ﺁن ه ﺎ ﺡ ﮏ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﻏﺴﻞ ﺗﻌﻤﻴﺪ ﺡﺎﮐﻤﺎﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﻮل ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﮐﺎﻻی ﻣﻤﺘﺎزی‬
‫ﮐﻪ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ هﻤﻪ هﻴﺠﺎﻧﺎت ﺑﺎزار‪ ،‬ارزش ﻣﻌﻴﻦ ﻣﺘﻨﺎﺱ ﺒﯽ را ﺡﻔ ﻆ ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ و در‬
‫هﻤﻪ ﺟﺎ از اﻋﺘﺒﺎر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ...‬ﺗﮑ ﺮار ﻣ ﯽ ﮐ ﻨﻢ‪ :‬وﺿ ﻊ ﺧﺎﺹ ﯽ ﮐ ﻪ ﻃ ﻼ و‬
‫ﻧﻘﺮﻩ دارﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺁن هﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ﺧ ﻮاص ﻓﻠ ﺰی ﺵ ﺎن‪ ،‬دﺵ ﻮاری‬
‫ﺗﻬﻴ ﻪ ﺵ ﺎن و ﻣﺨﺼﻮﺹ ًﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ دﺧﺎﻝ ﺖ اﺗﻮرﻳﺘ ﻪ دوﻝﺘ ﯽ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﮐ ﺎﻻ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻮﻗ ﻊ‬
‫اﺱﺘﺤﮑﺎم و اﻋﺘﺒﺎر ﺧﻮد را ﮐﺴﺐ ﮐﺮدﻧﺪ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪ ٦٩‬و ‪(٧٠‬‬
‫اﻳﻦ ادﻋﺎ ﮐﻪ از ﻣﻴﺎن هﻤﻪ ﮐﺎﻻهﺎ‪ ،‬ﻃﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ اوﻝ ﻴﻦ ﮐﺎﻻه ﺎﺋﯽ هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ارزش ﺵ ﺎن‬
‫ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻮﺟ ﺐ وﺿ ﻊ ﻣﻮﺟ ﻮد ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﺁن اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺪﻋﯽ ﺵ ﻮﻳﻢ ﻃ ﻼ و‬
‫ﻧﻘﺮﻩ‪ ،‬اوﻝﻴﻦ ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺹﻮرت ﭘﻮل در ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺱﺖ وﺡﯽ ﻣﻨ ﺰل ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﺮودون و اﻳﻦ اﺱﺖ واﻗﻌﻴﺘﯽ ﮐﻪ هﻴﭻ ﮐﺲ ﻗﺒﻞ از او ﮐﺸﻒ ﻧﮑﺮدﻩ اﺱﺖ!‬
‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺁﻗﺎی ﭘ ﺮودون ﻣ ﯽ ﺧﻮاﺱ ﺖ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﺟﻤ ﻼت ﺑﮕﻮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ ﮐﺎﻻه ﺎﺋﯽ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺪت ﮐﺎر ﻻزم ﺑﺮای ﺱﺎﺧﺘﻦ ﺁن هﺎ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺱ ﺎﻳﺮ ﮐﺎﻻه ﺎ ﻣﻌﻠ ﻮم ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬در‬
‫اﻳﻦ ﺹﻮرت ﺑﺎز هﻢ اﻳﻦ‪ ،‬ﻳﮑ ﯽ از ﺁن ﻓﺮﺿ ﻴﺎﺗﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ او اﻳ ﻦ ﻃ ﻮر ﺱ ﺨﺎوت ﻣﻨﺪاﻧ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد اهﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺎ هﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاﺱﺘﻴﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﻌﺎﻝﻴﻢ ﭘﺪرﺱ ﺎﻻراﻧﻪ ﻣﺘﻮﺱ ﻞ‬
‫ﺵﻮﻳﻢ ﺁن وﻗﺖ ﺑﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻣ ﯽ ﮔﻔﺘ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﻗﺒ ﻞ از ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻣ ﺪت ﮐ ﺎری ﺁﺵ ﻨﺎﺋﯽ‬
‫ﺡﺎﺹﻞ ﺵﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺱﺎﺧﺘﻦ ﻻزم ﺗﺮﻳﻦ اﺵﻴﺎء از ﻗﺒﻴﻞ ﺁهﻦ و ﻏﻴﺮﻩ ﺿﺮوری ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﺎ ﺗﻴﺮ و ﮐﻤﺎن ﮐﻼﺱﻴﮏ ﺁدام اﺱﻤﻴﺖ را ﺑﻪ او هﺪﻳﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫اﻝﺒﺘﻪ وﻗﺘﯽ ﻳﮏ ارزش‪ ،‬هﺮﮔﺰ ﻓ ﯽ اﻝﻨﻔﺴ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎﺋﯽ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻧﻤ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﺮودون ﺑﻌ ﺪ از هﻤ ﻪ اﻳ ﻦ ﭼﻴﺰه ﺎ‪ ،‬هﻨ ﻮز ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ از ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐ ﺮدن ارزش ﺹ ﺤﺒﺖ ﮐﻨ ﺪ؟‬

‫‪٨٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ارزش ﻳﮏ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻪ ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺪت ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ ﻓ ﯽ ﻧﻔﺴ ﻪ ﺑ ﺮای ﺱ ﺎﺧﺘﻦ ﺁن ﻻزم‬
‫اﺱﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻘﺪار ﺗﻤﺎم ﻣﺤﺼﻮﻻت دﻳﮕﺮی‪ -‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در هﻤﺎن ﻣﺪت ﺱﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺵﻮﻧﺪ‪ -‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﺮدن ارزش ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﺮدن‬
‫)ارزش(‪ ٨‬ﺗﻌﺪادی زﻳﺎدی از ﻣﺤﺼﻮﻻت دﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ اﻳﻦ ﮐﺎﻻ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺵﮑﻞ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﺑﻪ ﺹﻮرت »ارزش ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺵ ﺪﻩ« در ﺁﻣ ﺪﻩ‬
‫اﺱﺖ ﺑﻠﮑﻪ اﻳ ﻦ »ارزش ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺵ ﺪﻩ« ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺵ ﮑﻞ ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ ﺑ ﻪ‬
‫ﺹﻮرت ﭘﻮل در ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺡﺎﻻ ﻋﻠﻞ اﻗﺘﺼﺎدی ای را ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻣﻮﺟﺐ ﺵﺪﻩ اﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ‬
‫ﺑ ﻪ ﺑﺮﮐ ﺖ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺵ ﺪن ارزش ﺵ ﺎن از اﻳ ﻦ ﻣﺰﻳ ﺖ ﺑﺮﺧ ﻮردار ﮔﺮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ زودﺗ ﺮ از ﺗﻤ ﺎم‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺹﻮرت ﭘﻮل در ﺁﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﺮرﺱﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﻴﻢ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﻋﻠﻞ اﻗﺘﺼﺎدی ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از »ﮔﺮاﻳﺶ ﺁﺵﮑﺎر ﺑ ﺮای ﺱ ﻠﻄﻪ« ﮐ ﻪ از دوران ﭘﺪرﺵ ﺎهﯽ‬
‫»ﺗﻔﻮق ﭼﺸﻢ ﮔﻴﺮی« داﺵﺘﻪ اﺱﺖ‪ .‬و ﺑﺴﻴﺎری ﺡﺎﺵﻴﻪ ﭘﺮدازی هﺎی دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﻳ ﮏ واﻗﻌﻴ ﺖ‬
‫ﺱﺎدﻩ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺸﮑﻼت ﻣﯽ اﻓﺰاﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﮐ ﻪ واﻗﻌﻴ ﺎت در اﺛ ﺮ ﺗﻌ ﺪد ﻣ ﻮاردی‪ -‬ﮐ ﻪ‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون اراﺋﻪ ﻣﯽ ده ﺪ ﺗ ﺎ واﻗﻌﻴ ﺖ را ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﺑﺪه ﺪ‪ -‬ﻣﺘﻌ ﺪد ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ .‬اﻝﺒﺘ ﻪ ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﺮودون هﻨﻮز ﺗﻤﺎم ﻋﻠﻞ ﻇ ﺎهﺮًا اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺧ ﻮد را ﻣﻄ ﺮح ﻧﮑ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ ﻳﮑ ﯽ از ﺁن ه ﺎ‬
‫را‪ -‬ﮐﻪ از اﺱﺘﺤﮑﺎم و ﻗﺪرت ﮐﻮﺑﻨﺪﻩ ای ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ -‬ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫»ﭘﻮل‪ ،‬از اﻳﻦ ﻏﺴﻞ ﺗﻌﻤﻴ ﺪ ﺹ ﺎﺡﺒﺎن ﻗ ﺪرت‪ ،‬ﻣﻨﺸ ﺎء ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻗ ﺪرت ﻣﻨ ﺪان ﻃ ﻼ و‬
‫ﻧﻘﺮﻩ را ﺗﺤﺖ اﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮد در ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ و ﻣﻬﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺁن ﺡﮏ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪) «.‬ﺟﻠ ﺪ اول‬
‫ﺹﻔﺤﻪ ‪(٦٩‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ از ﻧﻈﺮ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺧﻮاﺱﺖ ﻣﻄﻠﻮب ﻗﺪرت ﻣﻨﺪان‪ ،‬ﺑ ﺰرگ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻋﻠ ﺖ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ اﺱﺖ!‬
‫در ﺡﻘﻴﻘ ﺖ ﻓ ﺮد ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑﻄ ﻮرﮐﻠﯽ ﻓﺎﻗ ﺪ هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﺵ ﻨﺎﺧﺖ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ ﮐ ﻪ ﻧﺪاﻧ ﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫ﺹ ﺎﺡﺒﺎن ﻗ ﺪرت هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ در ﺗﻤ ﺎم اﻋﺼ ﺎر ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑ ﻪ ﺗﺒﻌﻴ ﺖ از ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﻗﺘﺼ ﺎدی‬

‫‪ -٨‬ﺗﻮﺿﻴﺢ داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰ از ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫‪٨٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ و اﻳﻦ هﺎ هﺮﮔﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻗﺘﺼﺎدی را دﻳﮑﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬاری ه ﺎ‪-‬‬
‫ﭼﻪ ﺱﻴﺎﺱﯽ و ﭼﻪ ﻣﺪﻧﯽ‪ -‬ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺑﺮ ﺡﺴﺐ ﺧﻮاﺱﺖ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت اﻗﺘﺼﺎدی ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳ ﺎ اﻳ ﻦ ﻗ ﺪرت ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ را ﺗﺤ ﺖ اﺧﺘﻴ ﺎر ﺧ ﻮد در ﺁورد ﺗ ﺎ ﺑ ﺎ ﺡ ﮏ ﮐ ﺮدن‬
‫ﻣﻬﺮش ﺑﺮ روی ﺁن هﺎ‪ ،‬وﺱﻴﻠﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ای از ﺁن هﺎ ﺑﺴﺎزد‪ ،‬ﻳﺎ ﺁن ﮐﻪ اﻳ ﻦ وﺱ ﻴﻠﻪ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺹﺎﺡﺐ ﻗﺪرت را ﺗﺤﺖ اﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮد در ﺁورد‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﮐ ﻪ او‬
‫را ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻬﺮش را ﺑﺮ روی ﺁن ه ﺎ ﺡ ﮏ ﮐﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ ﺁن ه ﺎ ﻏﺴ ﻞ ﺗﻌﻤﻴ ﺪ ﺱﻴﺎﺱ ﯽ‬
‫ﺑﺪهﺪ؟‬
‫ﺡﮑﺎﮐﯽ ای ﮐﻪ ﺑﺮ روی ﻃﻼ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ و ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ارزش ﺁن ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻌﺮف‬
‫وزن ﺁن اﺱﺖ‪ .‬اﺱﺘﺤﮑﺎم و اﻋﺘﺒﺎری ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون از ﺁن ﺹﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻓﻘ ﻂ ﻣﺮﺑ ﻮط‬
‫ﺑﻪ ﻋﻴﺎر ﺱﮑﻪ اﺱﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻴﺎر‪ -‬اﺱﺘﺎﻧﺪارد‪ ٩‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﻳ ﮏ ﻋ ﺪد ﺱ ﮑﻪ ﺡ ﺎوی ﭼ ﻪ‬
‫ﻣﻘﺪار از ﻣﺎدﻩ ﻓﻠﺰی ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اﺱﺖ‪ .‬وﻝﺘﺮ ﺑﺎ درک اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺱﺎﻝﻢ و ﻣﺸﻬﻮر ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﺗﻨﻬﺎ ارزﺵﯽ ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ ﻣ ﺎرک ﻧﻘ ﺮﻩ در ﺑ ﺮدارد‪ ،‬ﻧ ﻴﻢ ﭘﻮﻧ ﺪ ﻧﻘ ﺮﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺵ ﺎﻣﻞ هﺸ ﺖ‬
‫اوﻧﺲ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ ]ﻣﻌﺎدل ‪ ٣٠‬ﮔﺮم[‪ .‬ﺗﻨﻬ ﺎ وزن و ﻋﻴ ﺎر ﺱ ﮑﻪ هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ارزش واﻗﻌ ﯽ ﺁن‬
‫را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪) «.‬وﻝﺘﺮ‪ :‬ﺱﻴﺴﺘﻢ ﻻو(‪.‬‬
‫اﻝﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻝﻪ ﮐﻪ ﻳﮏ اوﻧﺲ ﻃﻼ ﻳﺎ ﻧﻘﺮﻩ ﭼﻘﺪر ارزش دارد‪ ،‬هﻢ ﭼﻨﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔ ﺮ ﻳ ﮏ ﺵ ﺎل ﮐﺸ ﻤﻴﺮی ﻓﺮوﺵ ﮕﺎﻩ ﮔ ﺮوس ﮔ ﻮﻝﺒﺮت ﺑ ﺎ ﻣ ﺎرک ﻓ ﺎﺑﺮﻳﮑﯽ ﭘﺸ ﻢ ﺧ ﺎﻝﺺ‪،‬‬

‫‪ - -٩‬در ﻣﺘﻦ اﺹﻠﯽ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ هﻤﺮاﻩ ﮐﻠﻤﻪ ای ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻋﻴ ﺎر اﺱ ﺖ ﻝﻐ ﺖ ﺗﻴﺘ ﺮ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ ه ﻢ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﺗﻴﺘ ﺮ و ﻋﻨ ﻮان اﺱ ﺖ و ه ﻢ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﻋﻴ ﺎر‪ .‬در ﺗﺮﺟﻤ ﻪ‬
‫ﮐﺘﺎب ﺑﻪ زﺑﺎن ﺁﻝﻤﺎﻧﯽ اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻪ هﻤﺎن ﺹﻮرت ﻣﺘﻦ اﺹﻠﯽ ﺁوردﻩ ﺷﺪﻩ وﻝﯽ ﺑﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ زﻳﺮﻧ ﻮﻳﺲ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﻓﻘﻂ واژﻩ اﺱ ﺘﺎﻧﺪارد ذﮐ ﺮ ﺷ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‬
‫و ﻣﺎ در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺎرﺱﯽ ﺁن را ﻋﻴﺎر‪ -‬اﺱﺘﺎﻧﺪارد ﺁوردﻩ اﻳﻢ‪» .‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺰم«‬

‫‪٨٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻣﺸ ﺨﺺ ﺵ ﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬هﻨ ﻮز ه ﻢ ﺑﺎﻳ ﺪ دﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ارزش ﭘﺸ ﻢ ﭼﻘ ﺪر اﺱ ﺖ‪ .‬ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون‬

‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪١٠‬‬
‫»ﻓﻴﻠﭗ اول ﭘﺎدﺵﺎﻩ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺱﮑﻪ ﻳ ﮏ ﭘﻮﻧ ﺪی ﺗ ﻮری را ﺑ ﺎ ‪ ١/٣‬ﺁﻝﻴ ﺎژی ﻣﺨﻠ ﻮط ﻣ ﯽ‬
‫ﮐﺮد و ﭘﻴﺶ ﺧﻮد ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﭼﻮن او ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮدی اﺱﺖ ﮐ ﻪ اﻧﺤﺼ ﺎر ﺿ ﺮب ﺱ ﮑﻪ‬
‫را در اﺧﺘﻴ ﺎر دارد ﻝ ﺬا ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ هﻤ ﺎن ﮐ ﺎری را ﺑﮑﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ه ﺮ ﺗ ﺎﺟﺮی‪ -‬ﮐ ﻪ اﻧﺤﺼ ﺎر‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻝﯽ را در اﺧﺘﻴﺎر دارد‪ -‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻘﻠﺐ در ﺱﮑﻪ ﮐﻪ ﻓﻴﻠﻴﭗ و ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻨﺎﻧﺶ‬
‫ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﺁن اﻳ ﻦ ﻗ ﺪر ﻣ ﻮرد ﺱ ﺮزﻧﺶ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﻧ ﺪ در واﻗ ﻊ ﭼ ﻪ ﺑ ﻮد؟ ﺗﺼ ﻤﻴﻢ‬
‫ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ ای ﺑﻮد ﮐﻪ »از ﻝﺤﺎظ رﺱﻮم ﺗﺠﺎری« ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ ﺟ ﺎ و ﺹ ﺤﻴﺢ وﻝ ﯽ از ﻧﻘﻄ ﻪ ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺑﺴ ﻴﺎر ﻧﺎﺹ ﺤﻴﺢ ﺑ ﻮد ﻳﻌﻨ ﯽ ﺁن ﮐ ﻪ ﭼ ﻮن ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ارزش را ﺗﻨﻈ ﻴﻢ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻝﺬا هﻢ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﺡﺎﻝﺖ ﻧﺎدری ﮐﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﺗﺼ ﻨﻌﯽ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁوردﻩ ﺵ ﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ و‬
‫هﻢ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ اﻧﺤﺼﺎر ﮐﺮدن ﺗﻮﻝﻴﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ارزﻳﺎﺑﯽ ﭘﺮداﺧﺖ و ﻧﺘﻴﺠﺘ ًﺎ ارزش ﭼﻴﺰهﺎ‬
‫را ﺑﺎﻻ ﺑ ﺮد‪ .‬اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﺵ ﺎﻣﻞ ﮔﻨ ﺪم‪ ،‬ﺵ ﺮاب‪ ،‬روﻏ ﻦ و ﺗﻮﺗ ﻮن ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬در‬
‫ﻼ ﺁﻓﺘ ﺎﺑﯽ ﻧﺸ ﺪﻩ‬
‫ﻣﻮرد ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﻧﻴﺰ ﺹﺎدق اﺱﺖ‪ .‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬هﻨﻮز ﺗﻘﻠﺐ ﻓﻴﻠﻴ ﭗ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘ ﻮل او ﺑ ﻪ ارزش واﻗﻌ ﯽ ﺧ ﻮد ﺗﻨ ﺰل ﮐ ﺮد و در ﺿ ﻤﻦ‪ ،‬ﺁن ﭼ ﻪ را ﮐ ﻪ ﻣﻌﺘﻘ ﺪ ﺑ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻓﺮﻳﺐ زﻳﺮدﺱ ﺘﺎن ﺧ ﻮﻳﺶ ﺑﺪﺱ ﺖ ﺁورد‪ ،‬ﺧ ﻮد از دﺱ ﺖ داد‪ .‬هﻤ ﻪ ﺗ ﻼش ه ﺎی‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﻴﺰ دﭼﺎر هﻤﻴﻦ ﺱﺮﻧﻮﺵﺖ ﺵﺪﻧﺪ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٧١ -٧٠‬‬
‫ﻧﺨﺴﺖ ﺁن ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺮات ﺛﺎﺑ ﺖ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ ﺵ ﺎهﺰادﻩ ای ﺑ ﻪ ﺗﻘﻠ ﺐ در ﻣﺴ ﮑﻮﮐﺎت‬
‫دﺱﺖ ﺑﻴﺎزد‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﻮد اوﺱﺖ ﮐﻪ زﻳﺎن ﻣﯽ ﺑﻴﻨ ﺪ و در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ای ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ ﺑ ﺎر‪ ،‬در‬
‫ﮔﺮدش اول ﻣﺴﮑﻮﮐﺎت‪ ،‬ﻋﺎﻳﺪش ﺵﺪﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬هﺮ ﺑﺎر ﮐﻪ اﻳﻦ ﺱﮑﻪ هﺎی ﺗﻘﻠﺒ ﯽ‪ -‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﻣﺎﻝﻴﺎت و ﻏﻴﺮﻩ‪ -‬ﺑﻪ او ﺑﺎز ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺿﺮری ﺑ ﺮای او ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬اﻝﺒﺘ ﻪ ﻓﻴﻠﻴ ﭗ و‬
‫ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻨﺎﻧﺶ ﮐﻤ ﺎﺑﻴﺶ راﻩ ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮی از اﻳ ﻦ ﺿ ﺮر را ﻣ ﯽ داﻧﺴ ﺘﻨﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮا هﻨ ﻮز ﻣ ﺪت‬

‫‪ -١٠‬ﻣﻨﻈﻮر ﺱﮑﻪ ای اﺱﺖ ﮐﻪ در »ﺗﻮر«‪ -‬ﻳﮑﯽ از ﺷﻬﺮ هﺎی ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ -‬ﺱﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ و ﭼﻬﺎرﭘﻨﺠﻢ‬
‫ﺱﮑﻪ ای ﮐﻪ در ﭘﺎرﻳﺲ ﺿﺮب ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬وزن داﺷﺖ‪» .‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺰم«‬

‫‪٨٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﮐﻮﺗ ﺎهﯽ از ﮔ ﺮدش ﺱ ﮑﻪ ه ﺎی ﺗﻘﻠﺒ ﯽ ﻧﻤ ﯽ ﮔﺬﺵ ﺖ ﮐ ﻪ ﻓ ﻮرًا دﺱ ﺘﻮر ﻣ ﯽ دادﻧ ﺪ ﺗ ﺎ ﺁﻝﻴ ﺎژ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﭘﻮل ﺑﻪ ﺹﻮرت ﺱﺎﺑﻖ در ﺁوردﻩ ﺵﻮد‪.‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ اﮔﺮ ﻓﻴﻠﻴﭗ اول ﺡﻘﻴﻘﺘ ًﺎ ﻣﺜ ﻞ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺟ ﺎر و ﺟﻨﺠ ﺎل ﺑ ﺮ ﭘ ﺎ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ ،‬در اﻳ ﻦ‬
‫ﺹﻮرت »از ﻝﺤﺎظ ﺗﺠﺎری« ﮐﺎر درﺱﺘﯽ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد ه ﺮ ﺁﻳﻨ ﻪ ﻓﻴﻠﻴ ﭗ اول و ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون‬
‫ﺗﺼﻮر ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺵﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ارزش ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ و ﻳ ﺎ ه ﺮ ﮐ ﺎﻻی دﻳﮕ ﺮی را‪ -‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﻦ دﻝﻴﻞ ﮐﻪ ارزش‪ ،‬ﺑﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﻣﻴ ﺎن ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ -‬ﺗﻐﻴﻴ ﺮ‬
‫داد‪ ،‬هﻴﭻ ﮐﺪام از ﺁن هﺎ ﺵﻢ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ای از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﻓﻴﻠﻴﭗ ﭘﺎدﺵ ﺎﻩ دﺱ ﺘﻮر ﻣ ﯽ داد ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ ﭘﻴﻤﺎﻧ ﻪ ﮔﻨ ﺪم ﺑﺎﻳ ﺪ در ﺁﻳﻨ ﺪﻩ دو ﭘﻴﻤﺎﻧ ﻪ‬
‫ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ ﺵ ﻮد‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت او ﻳ ﮏ ﻓ ﺮد ﻣﺘﻘﻠ ﺐ ﺑ ﻮدﻩ و هﻤ ﻪ ﻣﺒﺎﺵ ﺮﻳﻦ ﺧ ﻮد و ﮐﻠﻴ ﻪ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﺹﺪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ ﮔﻨﺪم درﻳﺎﻓﺖ دارﻧ ﺪ‪ ،‬ﮔ ﻮل زدﻩ و ﻣﻮﺟ ﺐ ﺁن ﻣ ﯽ ﺵ ﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ اﻓﺮاد در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺹﺪﭘﻴﻤﺎﻧﻪ ﮔﻨﺪم ﻓﻘﻂ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮض‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﭘﺎدﺵ ﺎﻩ ﺹ ﺪ ﭘﻴﻤﺎﻧ ﻪ ﮔﻨ ﺪم ﺑ ﺪهﮑﺎر ﺑﺎﺵ ﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ او ﻣ ﯽ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ ﻓﻘ ﻂ‬
‫ﭘﻨﺠﺎﻩ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ ﺑﭙﺮدازد‪ .‬وﻝﯽ در دادوﺱﺘﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺹﺪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ارزﺵ ﯽ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از‬
‫ﭘﻨﺠﺎﻩ ﭘﻴﻤﺎﻧ ﻪ ﻗﺒﻠ ﯽ ﻧﺨﻮاه ﺪ داﺵ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺎ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻧ ﺎم‪ ،‬ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮان ﭼﻴ ﺰی را ﺗﻐﻴﻴ ﺮ داد‪ .‬ﻣﻘ ﺪار‬
‫ﮔﻨﺪم‪ -‬ﭼﻪ دادﻩ و ﭼﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺵﻮد‪ -‬ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎم ﺱﺎدﻩ‪ ،‬ﻧﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽ ﺵ ﻮد و ﻧ ﻪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ .‬از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎم‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﻝ ﺬا ﻗﻴﻤ ﺖ ﮔﻨ ﺪم ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ دﺱ ﺘﺨﻮش ﺗﻐﻴﻴ ﺮ واﻗﻌ ﯽ ﻧﺸ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬وﻗﺘ ﯽ از ﻋﺮﺿ ﻪ و‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎی ﭼﻴﺰهﺎ ﺹﺤﺒﺖ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﻣﻨﻈ ﻮر ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎی ﻧ ﺎم ﭼﻴﺰه ﺎ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﻓﻴﻠﻴ ﭗ‬
‫اول‪ -‬ﺑﺮ ﺧﻼف ﺁن ﭼﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ -‬ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﻧﻤﯽ ﺱﺎﺧﺖ ﺑﻠﮑﻪ‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺮای‬
‫ﻣﺴ ﮑﻮﮐﺎت‪ ،‬اﺱ ﻢ ﻣ ﯽ ﺱ ﺎﺧﺖ‪ .‬ﺵ ﻤﺎ اﮔ ﺮ ﺵ ﺎل ﮐﺸ ﻤﻴﺮی ﺱ ﺎﺧﺖ ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﺗ ﺎن را ﺵ ﺎل‬
‫ﮐﺸﻤﻴﺮی هﻨﺪی ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻳﮑ ﯽ دو ﻣﺸ ﺘﺮی را‬
‫ﮔﻮل ﺑﺰﻧﻴﺪ وﻝﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺁن ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﻘﻠﺐ ﺑﺮﻣﻼء ﺵﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ ﺵ ﺎل ﮐﺸ ﻤﻴﺮهﺎی ﻇ ﺎهﺮًا‬
‫هﻨﺪی ﺵﻤﺎ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺸﻤﻴﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﺗﻨﺰل ﺧﻮاهﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻓﻴﻠﻴ ﭗ اول ﺑ ﺎ ﻣ ﺎرک ﺗﻘﻠﺒ ﯽ ای‬
‫ﮐﻪ روی ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ زدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻘﻠﺐ اش اﻓﺸﺎء ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣ ﺮدم را‬

‫‪٩٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻓﺮﻳﺐ ﺑﺪهﺪ‪ .‬او ﻣﺜﻞ هﺮ ﺧ ﺮدﻩ ﻓ ﺮوش دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﻣﺸ ﺘﺮﻳﺎن ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣ ﺎرک ﺗﻘﻠﺒ ﯽ‬
‫ﮐﺎﻻ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺐ ﻣﯽ داد‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺎر ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮای ﻣﺪﺗﯽ اداﻣ ﻪ داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ وﻝ ﯽ دﻳ ﺮ ﻳ ﺎ زود او‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﺵﺪ ﺑﻪ ﺧﻠﻞ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮی ﻗﻮاﻧﻴﻦ دادوﺱﺘﺪ ﭘﯽ ﺑﺒﺮد‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع را ﺑ ﻪ اﺛﺒ ﺎت ﺑﺮﺱ ﺎﻧﺪ؟ ﻧ ﻪ‪ .‬ﻃﺒ ﻖ ﻧﻈ ﺮ او ﭘ ﻮل ارزش ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻓﺮﻣ ﺎن‬
‫رواﻳ ﺎن ﮐﺴ ﺐ ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ و ﻧ ﻪ ﺑ ﺮ اﺛ ﺮ دادوﺱ ﺘﺪ‪ .‬و در واﻗ ﻊ او ﭼ ﻪ ﭼﻴ ﺰ را ﺛﺎﺑ ﺖ ﮐ ﺮدﻩ‬
‫اﺱﺖ؟ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﮐﻪ دادوﺱﺘﺪ ﻣﻘﺘﺪرﺗﺮ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوا اﺱﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوا دﺱﺘﻮر ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣ ﺎرک در ﺁﻳﻨ ﺪﻩ دو ﻣ ﺎرک ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد و ﺗﺠ ﺎرت هﻤ ﻮارﻩ ادﻋ ﺎ ﺧﻮاه ﺪ ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ دو‬
‫ﻣﺎرک ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﻳﮏ ﻣﺎرک ﺱﺎﺑﻖ ارزش دارد‪.‬‬
‫اﻝﺒﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺄﻝﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ارزش ﺑﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر‪ ،‬ﻳ ﮏ ﻗ ﺪم ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﺮداﺵﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺱﺖ و هﻨﻮز ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﺵﻮد ﮐ ﻪ ﺁﻳ ﺎ ارزش دو ﻣ ﺎرﮐﯽ ﮐ ﻪ اﻳﻨ ﮏ‬
‫دوﺑﺎرﻩ ﻳﮏ ﻣﺎرک ﺱﺎﺑﻖ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﺑﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣﺨ ﺎرج ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﻳ ﺎ ﺗﻮﺱ ﻂ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ؟‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﭼﻨﻴﻦ اداﻣﻪ ﻣﯽ دهﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺵﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭘﺎدﺵﺎﻩ ﺑﻪ ﺟ ﺎی ﺗﻘﻠ ﺐ در ﺱ ﮑﻪ ﻗ ﺪرت داﺵ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﺪار ﺁن را‬
‫دو ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺹﻮرت هﻤﻮارﻩ ﺑﻪ اﻗﺘﻀﺎی ﺗﻨﺎﺱﺐ و ﺗ ﻮازون‪ ،‬ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻃ ﻼ‬
‫و ﻧﻘﺮﻩ ﺑﻪ ﻧﺼﻒ ﺗﻨﺰل ﻣﯽ ﮐﺮد‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٧١‬‬
‫ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺮ ﻣﺸ ﺘﺮک ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون و ﺱ ﺎﻳﺮ اﻗﺘﺼ ﺎدداﻧﺎن ﺹ ﺤﻴﺢ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ دﮐﺘﺮﻳﻦ ﺁن هﺎ در ﻣﻮرد ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﻮدﻩ و ﺑﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻔ ﻊ‬
‫ﺗﻨﺎﺱﺒﯽ ﮐﻪ ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻧﻤ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬زﻳ ﺮا ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ در ﺡﺠ ﻢ‬
‫ﻣﻀﺎﻋﻒ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﻣﺘﺒﻠﻮر اﺱﺖ‪ ،‬هﺮ ﻗﺪر ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪ -‬اﻝﺒﺘﻪ ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧ ﺪ‬
‫و ﻋﺮﺿ ﻪ دو ﺑﺮاﺑ ﺮ ﮔ ﺮدد‪ -‬ارزﺵ ﺶ هﻤ ﻮارﻩ ﺑ ﻪ ﻧﺼ ﻒ ﺗﻨ ﺰل ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﻳ ﺎ ﺁن ﮐ ﻪ ﺁﻳ ﺎ‬
‫»ﻗ ﺎﻧﻮن ﺗﻨﺎﺱ ﺐ«‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺑ ﺎر ﺗﺼ ﺎدﻓ ًﺎ از ﺡ ﺪ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻣﻄ ﺮود ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﭘ ﺎ ﻓﺮاﺗ ﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬارد؟ در واﻗﻊ ﻧﺴﺒﺖ ﺹﺤﻴﺢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺁن ﻗﺪر اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮ ﺑ ﻮدﻩ و‬

‫‪٩١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻗ ﺎدر اﺱ ﺖ ﺗ ﺎ ﺁن ﺡ ﺪ اﺵ ﮑﺎل و ﺗﺮﮐﻴﺒ ﺎت و ﺗﻐﻴﻴ ﺮ و ﺗﺒ ﺪﻳﻼت ﻓﺮاواﻧ ﯽ ﺡﺎﺹ ﻞ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ ﮐ ﻪ‬

‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺡﺘﺎ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺟﻮر در ﺑﻴﺎﻳﺪ!‬
‫اﻳﻦ ادﻋﺎ ﮐﻪ »هﺮ ﮐﺎﻻ ]در هﺮ زﻣﺎن[ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺹﻮرت واﻗﻌﯽ ﺑﻠﮑﻪ ﻻاﻗﻞ از ﺟﻨﺒ ﻪ‬
‫ﺡﻘ ﻮﻗﯽ ﻗﺎﺑ ﻞ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ« )ﺟﻠ ﺪ اول ﺹ ﻔﺤﻪ ‪ (٧١‬اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺗﻮﺟ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻘﺸ ﯽ ﮐ ﻪ ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ‬
‫ﺑﺎزی ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺵﻨﺎﺧﺖ ﻏﻠﻄﯽ از اﻳﻦ ﻧﻘﺶ اﺱﺖ‪ .‬ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ]در هﺮ زﻣ ﺎن[ از‬
‫ﻝﺤ ﺎظ ﺡﻘ ﻮﻗﯽ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ ﻗﺎﺑ ﻞ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ ﮐ ﻪ واﻗﻌ ًﺎ از ﭼﻨ ﻴﻦ ﺧﺎﺹ ﻴﺘﯽ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ و ﺁن هﺎ واﻗﻌ ًﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﻧﺪ زﻳﺮا ﮐ ﻪ ﺱ ﺎزﻣﺎن ﺗﻮﻝﻴ ﺪی اﻣ ﺮوزی ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ‬
‫وﺱﻴﻠﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺒﺎدﻝﻪ اﺡﺘﻴﺎج دارد‪ .‬ﺡﻖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ رﺱﻤﯽ واﻗﻌﻴﺖ اﺱﺖ‪.‬‬
‫دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺹﺮﻓ ًﺎ ﭘﻮل را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارزش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ‬
‫ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻤﺎم ﻣﮑﺘﺐ ﺧﻮد را در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﭘﺬﻳﺮی‪ ،‬ﺟﺎ ﺑﺰﻧ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺛﺎﺑ ﺖ ﮐﻨ ﺪ‬
‫ﮐﻪ هﺮ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﮐﻪ‪ -‬ﺑﺮ ﺡﺴﺐ ﻣﺨﺎرج ﺗﻮﻝﻴﺪش ارزﻳﺎﺑﯽ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ -‬ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﭘ ﻮل‬
‫ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ اﺵﮑﺎل ﮐﻮﭼﮏ وﺟﻮد ﻧﺪاﺵ ﺖ ﮐ ﻪ اﺗﻔﺎﻗ ًﺎ ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ‪ -‬در ﺧﺼ ﻠﺖ ﺵ ﺎن ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﭘﻮل‪ -‬از ﻣﻴﺎن ﺗﻤﺎم ﮐﺎﻻهﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ارزش ﺵﺎن ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺨﺎرج‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪﺵﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﯽ ﺵﻮد‪ ،‬هﻤﻪ اﻳﻦ هﺎ درﺱﺖ ﺑﻮد و اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﺪری ﺹﺎدق ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻴﻢ در ﮔ ﺮدش ﭘ ﻮل‪ ،‬ﮐﺎﻏ ﺬ را ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻦ ﺁن ه ﺎ ﻧﻤ ﺎﺋﻴﻢ‪ .‬ﺗ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪی هﺎی ﮔ ﺮدش ﭘ ﻮل و ﻣﻘ ﺪار ﭘ ﻮﻝﯽ ﮐ ﻪ ﺧ ﺮج ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﻧﺴ ﺒﺖ ﻣﺸﺨﺼ ﯽ وﺟ ﻮد‬
‫داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ‪ -‬ﭼﻪ اﻳﻦ ﭘﻮل از ﮐﺎﻏﺬ ﺑﺎﺵﺪ و ﭼﻪ از ﻃ ﻼی ﺱ ﻔﻴﺪ ﻳ ﺎ ﻣ ﺲ‪ -‬ﻣﻮﺿ ﻮع ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ راﺑﻄ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ارزش ﻧﻬﻔﺘ ﻪ در ﺁن )ﻣﺨ ﺎرج ﺗﻮﻝﻴ ﺪ( و ارزش اﺱ ﻤﯽ ﭘ ﻮل‪،‬‬
‫ﺡﻔ ﻆ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺵ ﮏ ﻧﻴﺴ ﺖ ﮐ ﻪ در دادوﺱ ﺘﺪهﺎی ﺑ ﻴﻦ اﻝﻤﻠﻠ ﯽ‪ ،‬ارزش ﭘ ﻮل ﻣﺜ ﻞ ه ﺮ ﮐ ﺎﻻی‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺪت ﮐﺎر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬ﻝﮑﻦ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﻧﻴﺰ در دادوﺱ ﺘﺪ ﺑ ﻴﻦ اﻝﻤﻠﻠ ﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﺼﻮﻻت وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺒﺎدﻝﻪ هﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺱ ﮑﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺧﺼ ﻠﺖ‬
‫»اﺱﺘﺤﮑﺎم و اﻋﺘﺒﺎر« و »ﻏﺴﻞ ﺗﻌﻤﻴﺪ ﻓﺮﻣﺎن رواﻳﺎﻧﻪ« ﺧﻮد را‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﭼﻴ ﺰی ﮐ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺧﺼﻠﺖ وﻳﮋﻩ ﺁن هﺎ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﺪ‪ -‬از دﺱﺖ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ .‬رﻳﮑ ﺎردو اﻳ ﻦ‬
‫ﺡﻘﻴﻘ ﺖ را ﺑ ﻪ ﻗ ﺪری ﺧ ﻮب درک ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ‪ -‬اﮔ ﺮ ﭼ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﺱﻴﺴ ﺘﻢ ﺧ ﻮد را ﺑﺮاﺱ ﺎس‬

‫‪٩٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ارزﺵﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺪت ﮐﺎر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎدﻩ اﺱﺖ ﻣﻌﻬﺬا ﻣﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪» :‬ارزش‬
‫ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ«‪ ،‬ﻣﺜﻞ هﺮ ﮐﺎﻻی دﻳﮕﺮی‪ ،‬ﻓﻘﻂ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﮐﺎری اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‬
‫و ﻋﺮﺿ ﻪ ﮐ ﺮدن ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ ﺑ ﺎزار‪ ،‬ﺿ ﺮوری ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ «.‬ﻣ ﻊ اﻝﻮﺹ ﻒ رﻳﮑ ﺎردو اﺿ ﺎﻓﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ارزش ﭘﻮل ﻧﻪ ﺑﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣ ﺪت ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ ﺹ ﺮف ﻣ ﺎدﻩ ﺁن ﺵ ﺪﻩ ﺑﻠﮑ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ‬
‫وﺱﻴﻠﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬او ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﺎ وﺟﻮد ﺁن ﮐﻪ اﺱﮑﻨﺎس دارای هﻴﭻ ارزﺵﯽ ذاﺗ ﯽ ﻧﻤ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ ﻝﮑ ﻦ ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ ﻣﻘ ﺪار‬
‫ﺁن ﻣﺤ ﺪود ﺵ ﻮد‪ ،‬ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ اش‪ ،‬ﻣﺴ ﺎوی ارزش هﻤ ﺎن ﻣﺒﻠ ﻎ ﻣﺴ ﮑﻮﮐﺎت و ﻳ ﺎ‬
‫ﺵ ﻤﺶ ه ﺎﺋﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ ارزش ﺁن ﻣﺴ ﮑﻮﮐﺎت ﺗﺨﻤ ﻴﻦ زدﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ -‬ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫درﺱﺖ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﻮال ﻃﺒﻖ هﻤﻴﻦ اﺹﻞ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑ ﺎ ﻣﺤ ﺪود ﮐ ﺮدن ﻣﻘ ﺪار ﭘ ﻮل‪ ،‬ﺱ ﮑﻪ ه ﺎی‬
‫ﮐﻢ ارزش ﭼﻨﺎن ﭼﻪ وزن ﻣﺤﺘﻮی ﺁن هﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻣﻘﺮرات ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ و ﻧ ﻪ ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ‬
‫ارزش ﻓﻠﺰ ﺧﺎﻝﺼﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮ دارﻧﺪ‪ -‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ هﻤﺎن ارزش در ﮔﺮدش ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺟﻬﺖ ﻣﺎ در ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻮﻝﯽ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﻼﺡﻈﻪ ﻣﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﻣﺴ ﮑﻮﮐﺎت هﺮﮔ ﺰ ﺑ ﻪ ﺁن ﻧﺴ ﺒﺘﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻗﻠﺐ ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ از ارزش ﺵﺎن ﮐﺎﺱﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺵ ﺪ و ﻋﻠ ﺖ ﺁن اﻳ ﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﺪار ﺁن ه ﺎ‬
‫هﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻨﺰل ﻗﻴﻤﺖ ﺵﺎن اﺿﺎﻓﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺱﺖ‪) «.‬رﻳﮑ ﺎردو ﺟﻠ ﺪ دوم ﺹ ﻔﺤﻪ ‪٢٠٦‬‬
‫و ‪(٢٠٧‬‬
‫ﺟﯽ‪ .‬ﺑﯽ‪ .‬ﺱﺎی ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻤﻼت رﻳﮑﺎردو اﺵﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ هﻤﻴﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮐﺎﻓﯽ اﺱﺖ ﺗﺎ ﻣﺆﻝﻒ را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺱﺎزد ﮐﻪ اﺱ ﺎس ه ﺮ ارزش‪،‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﮐﺎری ﮐﻪ ﺹﺮف ﺱﺎﺧﺘﻦ ﺁن ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﻧﻴﺴ ﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ ﻧﻴ ﺎزی اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺁن‬
‫اﺡﺴﺎس ﺵﺪﻩ و در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﻴﺎﺑﯽ ﺁن اﺱﺖ‪«.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﭘﻮﻝﯽ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ رﻳﮑﺎردو ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻝﻪ ارزش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣ ﺪت‬
‫ﮐﺎر‪ ،‬ﻧﻴﺴﺖ‪ -‬و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ هﻢ ﺟﯽ‪ .‬ﺑﯽ‪ .‬ﺱﺎی ﺁن را ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﺜ ﺎل ﺁوردﻩ اﺱ ﺖ ﺗ ﺎ‬
‫رﻳﮑﺎردو را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺱﺎزد ﮐﻪ ارزش هﺎی دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ اﻧﺪازﻩ ﺑﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ‬
‫ﻣﺪت ﮐﺎر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﻮﻧﺪ‪ -‬هﻤﻴﻦ ﭘﻮﻝﯽ ﮐﻪ ﺟﯽ‪ .‬ﺑﯽ‪ .‬ﺱﺎی ﺁن را ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﮏ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ‬

‫‪٩٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫از ارزش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵ ﺪﻩ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬از ﻧﻈ ﺮ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﻴﺎر ﮐﺎرﺑﺮد ارزش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﺁن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺱﺨﻦ ﺧﺎﺗﻤﻪ دهﻴﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﭘﻮل‪» ،‬ارزش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ« ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺪت ﮐﺎر‬
‫ﻧﺒﺎﺵﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺹﻮرت ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﮐﻤﺘﺮ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﺑﺎ »ﺗﻨﺎﺱﺐ« ﺹ ﺤﻴﺢ ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘ ﺮودون‪ ،‬وﺟ ﻪ اﺵ ﺘﺮاک ﺧﻮاه ﺪ داﺵ ﺖ‪ .‬ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ از ﺁن ﺟﻬ ﺖ هﻤ ﻮارﻩ ﻗﺎﺑ ﻞ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻓﻮﻧﮑﺴﻴﻮن ﺧﺎص را دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺱﻴﻠﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺒﺎدﻝﻪ‪ ،‬ﻣﻮرد‬
‫اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ و ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ ﻧﻴﺴ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﻞ‬
‫ﺛ ﺮوت‪ ،‬در ﺡﺠ ﻢ ﻣﺘﻨﺎﺱ ﺒﯽ ﻣﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ و ﺑ ﻪ ﺑﻴ ﺎن ﺑﻬﺘ ﺮ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‪ :‬ﺁن ه ﺎ هﻤ ﻮارﻩ‬
‫ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ هﺴﺘﻨﺪ زﻳﺮا از ﻣﻴﺎن ﺗﻤﺎم ﮐﺎﻻهﺎ‪ -‬ﺑﺪون ﺁن ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﺛ ﺮوت‬
‫ﻣﻄ ﺮح ﺑﺎﺵ ﺪ‪ -‬ﻓﻘ ﻂ اﻳ ﻦ ه ﺎ هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﭘ ﻮل و وﺱ ﻴﻠﻪ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪ ،‬ﻣ ﻮرد‬
‫اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫»ﭘﻮﻝﯽ ﮐﻪ در ﮔﺮدش اﺱﺖ هﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺁن ﻗﺪر زﻳﺎد وﺟﻮد داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ ﮐ ﻪ از ﺡ ﺪ‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﺎﻳﺪ زﻳﺮا ﭼﻨﺎن ﭼ ﻪ ارزش ﺁن را ﺗﻨ ﺰل ﺑﺪهﻴ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻧﺴ ﺒﺖ‬
‫ﻣﻘﺪار ﺁن را اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﻮاهﻴﺪ داد و ﺑﺎ زﻳﺎد ﺵ ﺪن ارزش ﺁن‪ ،‬ﻣﻘ ﺪارش را ﮐ ﺎهﺶ ﺧﻮاهﻴ ﺪ‬
‫داد‪) «.‬رﻳﮑﺎردو‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم ‪(٢٠٥‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻓﺮﻳﺎدش ﺑﻠﻨﺪ ﺵﺪﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ »اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﻋﺠ ﺐ داﺱ ﺘﺎن ﺁﺵ ﻔﺘﻪ ای‬
‫اﺱﺖ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٧٢‬‬
‫»ﻳ ﮏ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴ ﺖ ﮔﺴ ﺘﺎﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮﻳ ﺎد ﻣﻴﺰﻧ ﺪ« )اﻝﺒﺘ ﻪ از ده ﺎن ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون( »ﻃ ﻼی‬
‫ﻝﻌﻨﺘ ﯽ!« ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺑﺸ ﻮد‪:‬ﮔﻨ ﺪم ﻝﻌﻨﺘ ﯽ! ﻧﻬ ﺎل اﻧﮕ ﻮر ﻝﻌﻨﺘ ﯽ!‬
‫ﮔﻮﺱﻔﻨﺪ ﻝﻌﻨﺘﯽ! زﻳﺮا ﮐﻪ ارزش ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺜﻞ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ‪ ،‬دﻗﻴﻘ ًﺎ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮔ ﺮدد‪) «.‬ﺟﻠ ﺪ‬
‫اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٧٣‬‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﺱﻔﻨﺪان و ﻧﻬﺎل هﺎی اﻧﮕﻮر و ﮔﻨﺪم ﺧﺎﺹﻴﺖ ﭘﻮل ﺗﻔﻮﻳﺾ ﻣﯽ ﮔ ﺮدد‪ ،‬اﻳ ﺪﻩ‬
‫ﺗﺎزﻩ ای ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﺮن ﻝﻮﺋﯽ ﭼﻬﺎردهﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬در ﺁن‬
‫دوران‪ ،‬ﭘﻮل ﺵﺮوع ﺑﻪ ﺁن ﮐﺮد ﮐﻪ از ﻗﺪرت ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮﺧﻮردار ﮔﺮدد و هﻤ ﻪ از ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺁﻣ ﺪن‬

‫‪٩٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ارزش ﮐﺎﻻهﺎی دﻳﮕﺮ ﺵﮑﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ و ﻣﺸ ﺘﺎﻗﺎﻧﻪ در اﻧﺘﻈ ﺎر ﻝﺤﻈ ﻪ ای ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ه ﺮ‬

‫»ارزش ﺗﺠﺎرﺗﯽ« ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ دﻗﻴﻘﯽ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﭘﻮل ﺑﺸ ﻮد‪ .‬در ﺁﺛ ﺎر ﻳﮑ ﯽ از‬
‫ﻗﺪﻳﻤﯽ ﺗﺮﻳﻦ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ -‬ﺑﻮاژﻳﻠﺒﺮ‪ -‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫»‪ ...‬ﺁن وﻗﺖ ﭘ ﻮل ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ﭘﺪﻳ ﺪار ﺵ ﺪن رﻗﻴﺒ ﺎن ﺑ ﯽ ﺵ ﻤﺎر‪ ،‬ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﻣﺠﺪدًا در ارزش واﻗﻌﻴﺶ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﮔﺸﺘﻪ اﺱﺖ‪ ،‬ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺡﺪود ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺧﻮد ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﺪﻩ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺵﺪ‪») .‬اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﻣﺎﻝﯽ ﻗﺮن ‪ «١٨‬ﺹﻔﺤﻪ ‪(٤٢٢‬‬
‫ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ اوﻝﻴﻦ اوهﺎم ﺑﻮرژوازی‪ ،‬ﺁﺧﺮﻳﻦ اوهﺎم ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪.‬‬

‫ب‪ -‬ﮐﺎر اﺿﺎﻓﯽ‬

‫»در ﺑﺮرﺱ ﯽ ه ﺎی ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﺑ ﻪ ﻓﺮﺿ ﻴﻪ ﻣﺰﺧ ﺮف زﻳ ﺮ ﺑﺮﺧ ﻮرد‬
‫ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ :‬ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ هﻤ ﻪ ﭼﻴﺰه ﺎ دو ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﺵ ﺪ‪ ...‬ﻣﺜ ﻞ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ‬
‫ﭼﻴﺰهﺎ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﭼﻴﺰهﺎ ﻧﺒﻮدﻩ و ﻳﮏ ﺗﻨﺎﺱﺐ‪ ،‬ﻳﮏ راﺑﻄﻪ‪ ،‬ﻳ ﮏ ﻗ ﺎﻧﻮن‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ دو ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﺵﻮد! )ﭘﺮودون‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٨١‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ اﺵﺘﺒﺎﻩ اﻓﺘﺎدﻩ اﻧﺪ زﻳﺮا ﮐﺎرﺑﺮد ﺹﺤﻴﺢ »ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻨﺎﺱ ﺐ« و »ارزش‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ« را درک ﻧﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺄﺱﻔﺎﻧﻪ در ﺁﺛﺎر ﺧﻮد ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون )ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪ (١١٠‬اﻳﻦ ﻓﺮﺿﻴﻪ را ﻣﯽ ﻳ ﺎﺑﻴﻢ‬
‫ﮐﻪ‪» :‬اﮔﺮ ﻣﺰد ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺎﻻ ﺑﺮود‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ«‪ .‬ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ‬
‫اﻳ ﻦ اﮔ ﺮ ﻣ ﺎ در ﺑﺮرﺱ ﯽ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرﺗﯽ ﺑﺮﺧ ﻮرد ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﻣﺴ ﺄﻝﻪ ای ﻃ ﺮح‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬در هﻤﺎن ﺟﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺁن ﻧﻴﺰ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺵﻮﻳﻢ‪:‬‬
‫»اﮔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺵﻮد ﮐﻪ ﻗﻴﻤﺖ هﻤﻪ ﮐﺎﻻه ﺎ ﺗﺮﻗ ﯽ ﻳ ﺎ ﺗﻨ ﺰل ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻳ ﺎ ﺁن ﮐ ﺎﻻ هﻤ ﻮارﻩ‬
‫ﻣﺴ ﺘﺜﻨﯽ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﮐ ﺎﻻی اﺱ ﺜﻨﺎﺋﯽ ﻣﻌﻤ ﻮ ًﻻ ﭘ ﻮل ﻳ ﺎ ﮐ ﺎر اﺱ ﺖ‪ «.‬داﺋ ﺮة اﻝﻤﻌ ﺎرف‬
‫ﻣﺘﺮوﭘﻠﯽ ﻳﺎ ﻝﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻋﻠﻮم‪ -‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻣﻘﺎﻝﻪ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﻪ »اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ«‪،‬‬
‫اﺛﺮ ﺱ ﻴﻨﻴﻮر‪ ،‬ﻝﻨ ﺪن‪ .١٨٣٦ ،‬در هﻤ ﻴﻦ راﺑﻄ ﻪ ﻣﺮاﺟﻌ ﻪ ﮐﻨﻴ ﺪ ﺑ ﻪ »ﺑﺮرﺱ ﯽ ه ﺎﺋﯽ در ﺑ ﺎرﻩ‬

‫‪٩٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﺎروﺵﻦ اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ«‪ ،‬اﺛﺮ ﺟﯽ ﺱ ﻨﺖ ﻣﻴ ﻞ‪ ،‬ﻝﻨ ﺪن ‪ ١٨٤٤‬و »ﺗﺎرﻳﺨﭽ ﻪ‬

‫ﻗﻴﻤﺖ هﺎ و ﻏﻴﺮﻩ« )اﺛﺮ‪ :‬ﺗﻮک‪ ،‬ﻝﻨﺪن ‪.(١٨٣٨‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﻣﯽ ﭘ ﺮدازﻳﻢ ﺑ ﻪ دوﻣ ﻴﻦ ﮐ ﺎرﺑﺮد »ارزش ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺵ ﺪﻩ« و ﺱ ﺎﻳﺮ ﻧﺴ ﺒﺖ ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻴﺐ ﺁن هﺎ ﻓﻘﺪان ﺗﻨﺎﺱﺐ ﺵﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ و ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﺒﺪل ﺱﺎﺧﺘﻦ ﮔﻮﺱﻔﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﻮل ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ‪:‬‬
‫»ﻳﮑﯽ از ﻓﺮﺿﻴﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل هﻤﻪ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن اﺱﺖ‪ ،‬ﻣﺸﻌﺮ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺱﺖ ﮐ ﻪ ه ﺮ‬
‫ﮐﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎزادی داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻣﻦ از ﻧﻈﺮ ﮐﻠﯽ و ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺱﺖ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺘﻤﻢ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﺴﺒﺖ هﺎﺱﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺁن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘﺼ ﺎد‪ ،‬ﺗﻠﻘ ﯽ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬وﻝﯽ ﺑﺎ اﺟﺎزﻩ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ اﺹﻞ ﮐﻪ هﺮ ﮐﺎری ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎزادی ﺑﺪه ﺪ‪،‬‬
‫در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﺌ ﻮری ﺁن ه ﺎ دارای ه ﻴﭻ ﻣﻔﻬ ﻮﻣﯽ ﻧﺒ ﻮدﻩ و ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ اراﺋ ﻪ ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ‬
‫اﺱﺘﺪﻻﻝﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪) «.‬ﭘﺮودون ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٧٣‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﺮای ﺁن ﮐﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ هﺮ ﮐﺎری ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎزادی داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ را‬
‫ﺑﻪ ﺹﻮرت ﻓﺮدی در ﻣﯽ ﺁورد و از ﺁن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺮد را ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ‬
‫وﺟﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻓﺮاد ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا دارای ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺧﺎﺹﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ اﻓ ﺮاد ﺗﺸ ﮑﻴﻞ دهﻨ ﺪﻩ ﺁن‬
‫هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ وﺟﻪ ﻣﺸ ﺘﺮﮐﯽ ﻧ ﺪارد‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ دارای »ﻋﻘ ﻞ ﺧﺎﺹ ﯽ«‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﻣﺸﺘﺮک اﻧﺴﺎن ه ﺎ ی ﻣﻌﻤ ﻮﻝﯽ ﻧﻴﺴ ﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ دارای ﻋﻘﻠ ﯽ ﮐ ﻪ ﻋ ﺎری از‬
‫ﻋﻘ ﻞ ﻣﻌﻤ ﻮﻝﯽ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون اﻗﺘﺼ ﺎدداﻧﺎن را ﻣ ﺘﻬﻢ ﺑ ﻪ ﺁن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﺵﺨﺼﻴﺖ اﻳﻦ وﺟﻮد اﺵﺘﺮاﮐﯽ را درک ﻧﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ :‬ﺧﻮﺵﻮﻗﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺟﻤﻼت ﻳﮏ اﻗﺘﺼ ﺎددان‬
‫ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎﺋﯽ را‪ -‬ﮐ ﻪ ﺱ ﺎﻳﺮ اﻗﺘﺼ ﺎدداﻧﺎن را درﺱ ﺖ از ﻣﻮﺿ ﻊ ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻣ ﻮرد ﻣﻼﻣ ﺖ ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﯽ دهﺪ‪ -‬در ﭘﺎﺱﺦ او ﻧﻘﻞ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫»ﺑ ﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ اﺧ ﻼق و هﺴ ﺘﯽ ای ﮐ ﻪ ﻃﺒ ﻖ دﺱ ﺘﻮر زﺑ ﺎن‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪،‬‬
‫ﺧﻮاﺹ ﯽ ﻧﺴ ﺒﺖ دادﻩ اﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﻣﻮﻝ ﻮد ﺗﺼ ﻮر ﮐﺴ ﺎﻧﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ از ﻳ ﮏ ﮐﻠﻤ ﻪ ﺟﻤﻠ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺱﺎزﻧﺪ‪ ....‬اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﻣﻮﺟ ﺐ ﻣﺸ ﮑﻼت و اﺵ ﺘﺒﺎهﺎت رﻗ ﺖ اﻧﮕﻴ ﺰی در اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ‬

‫‪٩٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪) «.‬درس هﺎﺋﯽ در ﺑﺎرﻩ اﺹ ﻮل اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ« اﺛ ﺮ‪ :‬ﺗﻮﻣ ﺎس ﮐ ﻮﭘﺮ‪ ،‬ﮐﻠﻤﺒﻴ ﺎ‪،‬‬
‫‪(١٨٢٦‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫»اﺹﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﺎر اﺿﺎﻓﯽ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻓﺮاد ﺹﺤﻴﺢ اﺱﺖ ﮐ ﻪ از‬
‫ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای ﻧﺎﺵ ﯽ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ در ﺁن‪ ،‬اﻓ ﺮاد از ﻣﺰاﻳ ﺎی ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ ﺧ ﻮد ﺑﺮﺧ ﻮردار‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٧٥‬‬
‫ﺁﻳ ﺎ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ اﻓ ﺮاد اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ از اﻓ ﺮاد‬
‫ﻏﻴﺮاﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ؟ ﺁﻳ ﺎ او ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ اﺿ ﺎﻓﯽ اﻓ ﺮاد‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ اﻓﺮاد ﻏﻴﺮاﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺵﺎرﻩ ﮐﻨﺪ؟ اﮔﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ اﺱ ﺖ در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ از ﺹﺪهﺎ اﻗﺘﺼﺎددان ﮐﻪ اﻳﻦ ﺡﻘﻴﻘﺖ ﺱﺎدﻩ را ﺑﻴﺎن ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ -‬ﺑ ﺪون ﺁن ﮐ ﻪ ﻣﺜ ﻞ‬
‫ﭘ ﺮودون ﺁن را در ﭘ ﺮدﻩ ﻋﺮﻓ ﺎن ﭘﻮﺵ ﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ -‬ﻧﻘ ﻞ ﻗ ﻮل ﮐﻨ ﻴﻢ‪ .‬از ﺟﻤﻠ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﺱ ﺎدﻝﺮ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫»ﮐﺎر دﺱﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ ﻧﺘﺎﻳﺠﯽ در ﺑﺮ دارد ﮐﻪ ﮐﺎر ﻓﺮدی هﺮﮔﺰ ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ ﺡﺼ ﻮل ﺁن ﻧﻴﺴ ﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ هﻤﺎن ﻣﻘﻴﺎﺱﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد اﻧﺴﺎن هﺎ اﻓﺰودﻩ ی ﻣﯽ ﺵﻮد‪ ،‬ﻣﺤﺼ ﻮل ﮐ ﺎر‬
‫دﺱﺘﻪ ﺟﻤﻌ ﯽ ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از ﻣﺠﻤ ﻮع ﮐ ﺎری ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ از ﺡﺎﺹ ﻞ ﺟﻤ ﻊ‬
‫ﺱﺎدﻩ اﻓﺰاﻳﺶ اﻧﺴﺎن هﺎ ﺑﺪﺱﺖ ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ‪ ...‬در ﺹﻨﺎﻳﻊ ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ در زﻣﻴﻨ ﻪ‬
‫ﻋﻠﻤ ﯽ‪ ،‬اﻣ ﺮوز ه ﺮ ﻓ ﺮد ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ در ﻣ ﺪت ﻳ ﮏ روز ﺑ ﻴﺶ از ﺗﻤ ﺎم ﻣ ﺪت ﻋﻤ ﺮ ﻳ ﮏ ﻓ ﺮد‬
‫ﻏﻴﺮاﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎر اﻧﺠ ﺎم ﺑﺪه ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ اﺹ ﻞ رﻳﺎﺿ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﺪار ﻳ ﮏ ﮐ ﻞ‪ ،‬ﻣﺴ ﺎوی ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ‬
‫اﺟﺰای ﺁن اﺱ ﺖ درﺑ ﺎرﻩ ﻣﻮﺿ ﻮع ﻣ ﻮرد ﺑﺤ ﺚ ﻣ ﺎ ﺹ ﺎدق ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﮐ ﺎر‪ -‬اﻳ ﻦ‬
‫ﺱﺘﻮن اﺹﻠﯽ ﻋﻈﻴﻢ هﺴﺘﯽ ﺑﺸﺮ‪ -‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﻮﺵ ﺶ ه ﺎی دﺱ ﺘﻪ ﺟﻤﻌ ﯽ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ از هﻤﻪ ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺴﺎﻋﯽ ﺗ ﮏ ﺗ ﮏ اﻓ ﺮاد ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺵﻮد‪) «.‬ت‪ .‬ﺱﺎدﻝﺮ‪» :‬ﻗﺎﻧﻮن ﺟﻤﻌﻴﺖ«‪ ،‬ﻝﻨﺪن ‪(١٨٣٠‬‬
‫ﺡﺎﻻ ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ ﺑﻪ ﺱﺮاغ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون‪ .‬او ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر اﺿ ﺎﻓﯽ‪ ،‬ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﻓﺮدی ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬ﻓﻌﺎﻝﻴﺖ ﺡﻴﺎﺗﯽ اﻳﻦ ﻓﺮد ﺑﺮ ﺡﺴﺐ ﻗﻮاﻧﻴﻨﯽ ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‬

‫‪٩٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﻓﻌﺎﻝﻴ ﺖ اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻓ ﺮد‪ ،‬در ﺗﻀ ﺎد ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬او اﻳ ﻦ‬
‫»واﻗﻌﻴﺎت« را ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دهﺪ‪:‬‬
‫»ﮐﺸﻒ ﻳﮏ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻧﻮﻳﻦ اﻗﺘﺼﺎدی هﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻧﻔﻌ ﯽ را ﻧﺼ ﻴﺐ ﮐﺎﺵ ﻒ ﺁن ﺱ ﺎزد‬
‫ﮐ ﻪ ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻧﻔ ﻊ ﺡﺎﺹ ﻠﻪ از ﺁن ﺑ ﺮای اﺟﺘﻤ ﺎع ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ...‬دﻳ ﺪﻳﻢ ﮐ ﻪ ﺗﺄﺱﻴﺴ ﺎت راﻩ ﺁه ﻦ‪ ،‬ﻣﻨﺒ ﻊ‬
‫ﺛﺮوت ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮی ﺑﺮای ﺹﺎﺡﺐ ﺁن اﺱﺖ ﺗﺎ ﺑﺮای دوﻝﺖ‪ ..‬ﮐﺮاﻳﻪ ﻣﺘﻮﺱﻂ ﺡﻤﻞ و‬
‫ﻧﻘﻞ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻗﻄ ﺎر‪ ،‬از ﻣﺒ ﺪا ﺗ ﺎ ﻣﻘﺼ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮای ه ﺮ ﺗ ﻦ در ﮐﻴﻠ ﻮﻣﺘﺮ‪ ١٨ ،‬ﺱ ﻨﺖ اﺱ ﺖ‪ .‬در‬
‫ﻣﺤﺎﺱﺒﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺵﺪﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻣﺆﺱﺴﻪ ﻣﻌﻤﻮﻝﯽ راﻩ ﺁهﻦ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﻴﻤﺖ ﺡﺘﺎ ‪ ١٠‬درﺹ ﺪ‬
‫ه ﻢ اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﺧ ﺎﻝﺺ ﻧﺨﻮاه ﺪ داﺵ ﺖ و اﻳ ﻦ ﺡﺎﺹ ﻠﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﻣﺴ ﺎوی اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻣﺆﺱﺴﻪ ﺡﻤﻞ و ﻧﻘﻞ اراﺑﻪ ای ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬وﻝﯽ اﮔﺮ ﻓ ﺮض ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﺱ ﺮﻋﺖ ﺡﻤ ﻞ و ﻧﻘ ﻞ ﺑ ﺎ‬
‫راﻩ ﺁه ﻦ ﭼﻬ ﺎر ﺑﺮاﺑ ﺮ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻧﻘﻠﻴ ﻪ اراﺑ ﻪ ای ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ وﻗ ﺖ‪ ،‬ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﻪ‬
‫ارزﺵﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻄﺮح اﺱﺖ‪ -‬ﻝﺬا در ﺹﻮرت ﻣﺴﺎوی ﺑﻮدن ﮐﺮاﻳﻪ ﺡﻤﻞ و ﻧﻘﻞ راﻩ ﺁه ﻦ‬
‫و وﺱﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ اراﺑﻪ ای‪ ،‬ﺡﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺑﺎ راﻩ ﺁهﻦ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﭼﻬﺎرﺹﺪ درﺹﺪ ﻧﻔﻊ ﻣﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪.‬‬
‫ﻝﮑﻦ ﻧﻔﻊ زﻳﺎدی ﮐﻪ از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﻧﺼﻴﺐ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺎرﺗ ﺐ ﮐﻤﺘ ﺮ از ﻧﻔﻌ ﯽ اﺱ ﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻋﺎﻳﺪ ﻣﺆﺱﺴﻪ ﺡﻤﻞ و ﻧﻘﻠﯽ ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ ﭼﻬﺎرﺹﺪ درﺹﺪ ﺑ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻧﻔ ﻊ رﺱ ﺎﻧﺪﻩ وﻝ ﯽ‬
‫ﺧ ﻮدش ﺡﺘ ﺎ ‪ ١٠‬درﺹ ﺪ ه ﻢ ﻧﺼ ﻴﺐ اش ﻧﺸ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺮای ﺁن ﮐ ﻪ درک ﻣﻮﺿ ﻮع را‬
‫ﺁﺱﺎن ﺗﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺵﻴﻢ ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ در ﻋﻤ ﻞ راﻩ ﺁه ﻦ ﻧ ﺮخ ﮐﺮاﻳ ﻪ اش را ‪ ٢٥‬ﺱ ﻨﺖ‬
‫ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬در ﺡ ﺎﻝﯽ ﮐ ﻪ ﮐﺮاﻳ ﻪ ﺡﻤ ﻞ و ﻧﻘ ﻞ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ اراﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ‪ ١٨‬ﺱ ﻨﺖ ﺑ ﺎﻗﯽ‬
‫ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت راﻩ ﺁه ﻦ ﻓ ﻮرًا ﺗﻤ ﺎم ﺡﻤ ﻞ و ﻧﻘ ﻞ را از دﺱ ﺖ ﺧﻮاه ﺪ داد و‬
‫ﻓﺮﺱﺘﻨﺪﮔﺎن و ﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن و در ﺹﻮرت ﻝﺰوم ﺗﻤﺎم دﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﺵﺮﮐﺖ هﺎی اراﺑﻪ ای ﻗ ﺪﻳﻢ روی‬
‫ﺧﻮاهﻨﺪ ﺁورد و از ﻝﮑﻮﻣﻮﺗﻴﻮ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ای ﻧﺨﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد‪ :‬ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﯽ ﮐ ﻪ ﻧﻔ ﻊ ﭼﻬﺎرﺹ ﺪ‬
‫درﺹﺪی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺿﺮر ‪ ٣٥‬درﺹﺪی ﺧﺼﻮﺹﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻋﻠﺖ ﺁن را ﻣﯽ ﺗﻮان‬
‫ﺑﻪ ﺱﺎدﮔﯽ در ﻳﺎﻓﺖ‪ :‬ﻧﻔﻌﯽ ﮐﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺱﺮﻋﺖ راﻩ ﺁهﻦ ﻋﺎﻳ ﺪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﺹ ﺮﻓ ًﺎ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫اﺱﺖ و اﻓﺮاد ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻘﻴﺎس ﻧ ﺎﭼﻴﺰی در ﺁن ﺱ ﻬﻴﻢ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ ) .‬ﻓﺮاﻣ ﻮش ﻧﮑﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ در‬
‫اﻳﻦ ﺟﺎ ﻓﻘﻂ ﻣﻮﺿﻮع ﺡﻤﻞ و ﻧﻘ ﻞ ﻣﻄ ﺮح اﺱ ﺖ‪ (.‬در ﺡ ﺎﻝﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺼ ﺮف ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر‬

‫‪٩٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻣﺸﺨﺺ ﻣﺘﻀﺮر ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﻣﺮﮐ ﺐ از ﻳ ﮏ ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ﻧﻔ ﺮ‬

‫ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﻧﻔﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻌﺎدل ‪ ،٤٠٠‬ﺑﺮای ﻓ ﺮد ﭼﻬ ﺎردﻩ ه ﺰارم ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد در ﺡ ﺎﻝﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﻳ ﮏ ﺿ ﺮر ﻣﻌ ﺎدل ‪ ٣٣‬در ﺹ ﺪ ﺑ ﺮای ﻣﺼ ﺮف ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﻣﻮﺟ ﺐ ﻳ ﮏ ﺿ ﺮر اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ‪٣٣‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪) «.‬ﭘﺮودون‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪ ٧٥‬و ‪(٧٦‬‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺱﺖ ﺁﻗﺎی ﭘ ﺮودون ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﻳ ﮏ ﺱ ﺮﻋﺖ ﭼﻬ ﺎر ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺵ ﺪﻩ را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ‪٤٠٠‬‬
‫درﺹﺪ ﺱﺮﻋﺖ اوﻝﻴﻪ ﺑﻴﺎن ﻧﻤﺎﻳﺪ وﻝﯽ اﮔﺮ او ﺑﺨﻮاهﺪ درﺹﺪ ﺱﺮﻋﺖ را ﺑﺎ درﺹﺪ ﺱﻮد رﺑﻂ‬
‫ﺑﺪهﺪ و ﻣﻨﺎﺱﺒﺘﯽ ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﺁورد‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ دو ﭼﻴ ﺰی ﮐ ﻪ در واﻗ ﻊ ه ﺮ ﮔ ﺪام از‬
‫ﺁن هﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺧﻮد ﺑﺮﭼﺴ ﺐ درﺹ ﺪ اﻧ ﺪازﻩ ﮔﻴ ﺮی ﺵ ﻮد وﻝ ﯽ ﺑ ﻪ ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ وﺟ ﻪ‬
‫ﻣﺸﺘﺮک ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻗﺎﺑ ﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴ ﻪ و ﺱ ﻨﺠﺶ ﻧﻤ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ -‬ﺁن وﻗ ﺖ اﻳ ﻦ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻨ ﯽ ﺁن ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺧﻮاﺱ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﻴﻢ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎﺗﯽ ﻣﻴ ﺎن درﺹ ﺪ ﭼﻴﺰه ﺎ ﺑ ﺮ ﻗ ﺮار ﮐ ﺮدﻩ‬
‫ﺑﺎﺵﻴﻢ وﻝﯽ ﺧﻮد ﺁن ﭼﻴﺰهﺎ را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارﻳﻢ‪.‬‬
‫درﺹﺪ‪ ،‬هﻤﻴﺸﻪ درﺹﺪ اﺱﺖ‪ .‬دﻩ درﺹﺪ و ﭼﻬﺎرﺹﺪ درﺹﺪ را ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﺑ ﺎ ه ﻢ ﻣﻘﺎﻳﺴ ﻪ‬
‫ﮐﺮد و ﻧﺴﺒﺖ ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺜﻞ ‪ ٤٠٠ :١٠‬اﺱﺖ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺱﻮد دﻩ درﺹﺪ‪ ،‬ﭼﻬﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻤﺘﺮ از ﺁن ﺱﺮﻋﺖ ﭼﻬ ﺎر ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫اﺱ ﺖ و ﺑ ﺮای ﺁن ﮐ ﻪ ﺡﻔ ﻆ ﻇ ﺎهﺮ ﮐ ﺮدﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪ :‬وﻗ ﺖ ﺑ ﺮای ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﻪ‬
‫ارزش‪ ،‬ﻣﻄﺮح اﺱﺖ‪) .‬وﻗﺖ‪ ،‬ﭘﻮل اﺱﺖ(‪ .‬اﻳﻦ اﺵﺘﺒﺎﻩ از ﺁن ﺟﺎ ﻧﺎﺵ ﯽ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ او ﺑ ﻪ‬
‫دﺵﻮاری ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﯽ ﺁورد ﮐﻪ راﺑﻄﻪ ای ﻣﻴﺎن ارزش و ﻣﺪت ﮐﺎر وﺟﻮد دارد و در هﻴﭻ‬
‫ﮐﺎری ﺑﯽ درﻧﮓ ﺗﺮ از ﺁن ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺪت ﮐﺎر را ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣ ﺪت ﺡﻤ ﻞ و ﻧﻘ ﻞ ﺑﺪاﻧ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺁن‬
‫ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺁﺗﺶ ﮐﺎر و راﻧﻨﺪﻩ ﻝﮑﻮﻣﻮﺗﻴﻮ و هﻤﮑﺎراﻧﺶ را‪ -‬ﮐﻪ ﻣﺪت ﮐﺎرﺵﺎن ﭼﻴﺰی ﺟﺰ ﻣﺪت‬
‫زﻣﺎن ﺡﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ -‬ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻳﮑﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻧﺎﮔﻬ ﺎن ﺱ ﺮﻋﺖ‪،‬‬
‫ﻼ ﺡ ﻖ دارد ﺑﮕﻮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ‪» :‬ﻳ ﮏ ﻧﻔ ﻊ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﯽ ﺵﻮد و اﻝﺒﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺤﻮ او ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫‪ ٤٠٠‬درﺹﺪ‪ ،‬ﻓ ﺪای ﻳ ﮏ زﻳ ﺎن ‪ ٣٥‬درﺹ ﺪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ «.‬او ﺑﻌ ﺪ از ﺁن ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﮏ‬
‫رﻳﺎﺿ ﯽ دان اﻳ ﻦ ﺟﻤﻠ ﻪ ﻋﺠﻴ ﺐ و ﻏﺮﻳ ﺐ را ﻣﻄ ﺮح ﮐ ﺮد‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﮏ‬
‫اﻗﺘﺼﺎددان ﺁن را ﺑﺮای ﻣ ﺎ ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ‪» :‬اﮔ ﺮ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻓﻘ ﻂ از ﻳ ﮏ ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ﻧﻔ ﺮ‬

‫‪٩٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﺵ ﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﻧﻔ ﻊ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ای ﮐ ﻪ ﻣﻌ ﺎدل ‪ ٤٠٠‬ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮای ﻓ ﺮد ‪٠/٠٠٠٤‬‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد«‪ .‬اﻳ ﻦ درﺱ ﺖ‪ ،‬وﻝ ﯽ ﻣﻮﺿ ﻮع ﺑ ﺮ ﺱ ﺮ ‪ ٤٠٠‬ﻧﻴﺴ ﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﺮ ﺱ ﺮ ‪ ٤٠٠‬درﺹ ﺪ‬
‫اﺱﺖ و ﻳﮏ ﻧﻔﻊ ‪ ٤٠٠‬درﺹﺪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﻓﺮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ‪ ٤٠٠‬درﺹﺪ ﻣﻄﺮح اﺱﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﮐﻤﺘ ﺮ‬
‫و ﻧ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‪ .‬ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ه ﺮ ﻗ ﺪر ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﻊ اﻝﻮﺹ ﻒ ﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﺱ ﻬﺎم هﻤ ﻮارﻩ ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ‪ ٤٠٠‬درﺹﺪ ﺡﺴﺎب ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬وﻝﯽ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﭼﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ؟ او درﺹ ﺪهﺎ را ﺑ ﻪ‬
‫ﺟ ﺎی ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﺪ و ﭼ ﻮن ﺑ ﻴﻢ ﺁن را دارد ﮐ ﻪ ﻣﺒ ﺎدا ﺁﺵ ﻔﺘﮕﯽ ﻓﮑ ﺮﻳﺶ »ﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫درک« ﻧﺒﻮدﻩ و ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﮐﺎﻓﯽ روﺵﻦ ﻧﺒﺎﺵﺪ‪ ،‬اداﻣﻪ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ »‪ ٣٣‬درﺹﺪ ﺿ ﺮری ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﻳﮏ ﺧﺴﺎرت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ‪ ٣٣‬ﻣﻴﻠﻴ ﻮﻧﯽ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و‬
‫‪ ٣٣‬درﺹ ﺪ ﺿ ﺮر ﻣﺼ ﺮف ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ‪ ٣٣‬درﺹ ﺪ ﺿ ﺮر ﺑ ﺮای ﻳ ﮏ ﻣﻴﻠﻴ ﻮن‬
‫ﻣﺼ ﺮف ﮐﻨﻨ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ «.‬ﭘ ﺲ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧ ﻪ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ در‬
‫ﺹ ﻮرت ﻳ ﮏ ﺿ ﺮر ‪ ٣٣‬درﺹ ﺪی‪ ،‬زﻳ ﺎن اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﺎﻝﻎ ﺑ ﺮ ‪ ٣٣‬ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ﺧﻮاه ﺪ ﺵ ﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺡﺎﻝﯽ ﮐﻪ او ﻧﻪ ﺑﺎ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻧﻪ ﺡﺘﺎ ﺑﺎ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ﻳﮏ ﻓ ﺮد ذﻳﻨﻔ ﻊ ﺁﺵ ﻨﺎ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ؟‬
‫ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ه ﻢ ﺑﺴ ﻨﺪﻩ ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ و درﺹ ﺪهﺎ را ﻗ ﺎﻃﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬او‬
‫ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ای را ﮐﻪ در ﻳﮏ ﻣﺆﺱﺴﻪ رﻳﺨﺘﻪ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد ذﻳﻨﻔﻊ ﻳﮑﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ و‬
‫ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ دﺱ ﺘﻪ ﮔ ﻞ ﺗ ﺎزﻩ ای ﺑ ﻪ ﺁب ﻣ ﯽ ده ﺪ و ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ »ﺑ ﺮای ﺁن ﮐ ﻪ در واﻗ ﻊ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺎز هﻢ ﻗﺎﺑﻞ درک ﺗ ﺮ ﮐ ﺮدﻩ ﺑﺎﺵ ﻴﻢ«‪ ،‬ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﺸﺨﺼ ﯽ را ﻓ ﺮض ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﻳﮏ ﺱﻮد ‪ ٤٠٠‬درﺹﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻴﻦ ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔ ﺮ ﺵ ﺮﻳﮏ‪ -‬ﮐ ﻪ ه ﺮ ﻳ ﮏ از‬
‫ﺁن هﺎ ﻳ ﮏ ﻓﺮاﻧ ﮏ در ﺁن ﺱ ﻬﻴﻢ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ -‬ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮔ ﺮدد‪ ،‬ﺱﻮدﺱ ﺮاﻧﻪ ﭼﻬ ﺎر ﻓﺮاﻧ ﮏ ﺧﻮاه ﺪ‬
‫ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺁن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ ‪ ٠/٠٠٠٤‬و ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﻣﻨ ﻮال ‪ ٣٣‬درﺹ ﺪ‬
‫زﻳﺎن ﺑﺮای هﺮ ﻳﮏ از ﺱﻬﺎﻣﺪاران‪ ،‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ‪ ٣٣٠/٠٠٠‬ﻓﺮاﻧﮏ ﺿﺮر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‬
‫و ﻧﻪ ‪ ٣٣‬ﻣﻴﻠﻴ ﻮن )‪ (١٠٠ ÷ ٣٣ ×١/٠٠٠/٠٠٠ =٣٣٠/٠٠٠‬وﻝ ﯽ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺠﺬوب ﺗﺌﻮری ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺮدی ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﺑ ﺮ ‪ ١٠٠‬را اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﺑﺪه ﺪ‪ .‬و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺑ ﻪ ‪ ٣٣٠/٠٠٠‬ﻓﺮاﻧ ﮏ زﻳ ﺎن ﻣ ﯽ رﺱ ﻴﻢ وﻝ ﯽ ﭼﻬ ﺎر ﻓﺮاﻧ ﮏ‬
‫ﺱﻮدﺱ ﺮاﻧﻪ‪ ٤ ،‬ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ﻓﺮاﻧ ﮏ ﺱ ﻮد ﻧﺼ ﻴﺐ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد و ﺑ ﺮای ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺱ ﻮد‬

‫‪١٠٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺧﺎﻝﺼﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ٣/٦٧٠/٠٠٠‬ﻓﺮاﻧ ﮏ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣﺤﺎﺱ ﺒﻪ دﻗﻴ ﻖ درﺱ ﺖ ﻋﮑ ﺲ‬

‫ﭼﻴﺰی را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻪ اﺛﺒ ﺎت ﺑﺮﺱ ﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬
‫ﺱﻮد و زﻳﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﮑﻮﺱﯽ ﺑﺎ ﺱﻮد و زﻳﺎن اﻓﺮاد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺗﺼﺤﻴﺢ اﻳﻦ اﺵﺘﺒﺎهﺎت ﺱﺎدﻩ ﻣﺤﺎﺱﺒﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺡﺎﻻ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ در ﺹﻮرﺗﯽ ﮐﻪ‬
‫هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون در ﻣﻮرد راﻩ ﺁهﻦ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﻣﻴﺎن ﺱﺮﻋﺖ و ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ‪ -‬ﻣﻨﻬﺎی اﺵﺘﺒﺎﻩ‬
‫در ﻣﺤﺎﺱﺒﻪ را‪ -‬اﺱﺎس ﮐ ﺎر ﻗ ﺮار ده ﻴﻢ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﭼ ﻪ ﻧﺘ ﺎﻳﺠﯽ ﺧ ﻮاهﻴﻢ رﺱ ﻴﺪ‪ .‬ﻓ ﺮض ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‬
‫ﺡﻤ ﻞ و ﻧﻘﻠ ﯽ ﮐ ﻪ ﺱ ﺮﻋﺖ اش ﭼﻬ ﺎر ﺑﺮاﺑ ﺮ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﮐﺮاﻳ ﻪ اش ﭼﻬ ﺎرﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ‬
‫ﺹ ﻮرت‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺡﻤ ﻞ و ﻧﻘ ﻞ ﺱ ﻮدش ﮐﻤﺘ ﺮ از ﺡﻤ ﻞ و ﻧﻘ ﻞ ﺑ ﺎ اراﺑ ﻪ‪ -‬ﮐ ﻪ ﺱ ﺮﻋﺖ اش ﻳ ﮏ‬
‫ﭼﻬﺎرم و ﮐﺮاﻳﻪ اش ﻧﻴﺰ ﻳﮏ ﭼﻬﺎرم ﺁن اﺱ ﺖ‪ -‬ﻧﺨﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔ ﺮ ﮐﺮاﻳ ﻪ ﺡﻤ ﻞ و‬
‫ﻧﻘ ﻞ ﺑ ﺎ اراﺑ ﻪ‪ ١٨ ،‬ﺱ ﻨﺖ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬راﻩ ﺁه ﻦ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ‪ ٧٢‬ﺱ ﻨﺖ ﻣﻄﺎﻝﺒ ﻪ ﮐﻨ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﻃﺒ ﻖ‬
‫»روش دﻗﻴﻖ ﻣﺤﺎﺱﺒﺎﺗﯽ«‪ -‬اﻝﺒﺘﻪ ﭼﻨﺎن ﭼ ﻪ از اﺵ ﺘﺒﺎهﺎت ﻣﺤﺎﺱ ﺒﻪ ﺁن ﭼﺸ ﻢ ﭘﻮﺵ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‪-‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﻴﺶ ﻓﺮض هﺎی ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬وﻝ ﯽ او ﻧﺎﮔﻬ ﺎن ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ‬
‫راﻩ ﺁهﻦ ﺑﻪ ﺟﺎی ‪ ٧٢‬ﺱﻨﺖ ‪ ٢٥‬ﺱﻨﺖ ﮐﺮاﻳﻪ ﻣﻄﺎﻝﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻓﻮرًا ﺗﻤﺎم ﺱ ﺎزﻣﺎن ﺑ ﺎرﺑﺮی‬
‫ﺧ ﻮد را از دﺱ ﺖ ﻣ ﯽ داد و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑ ﻮدﻳﻢ ﺑ ﻪ وﺱ ﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴ ﻪ ﻗ ﺪﻳﻤﯽ ﻣﺘﻮﺱ ﻞ‬
‫ﺵ ﻮﻳﻢ‪ .‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﺗﻮﺹ ﻴﻪ ای ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﻴﻢ ﺑ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑﮑﻨ ﻴﻢ اﻳ ﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ او در‬
‫»ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺘﺮﻗﯽ« ﺧﻮد ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﺮ ‪ ١٠٠‬را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬وﻝﯽ ﻣﺘﺄﺱ ﻔﺎﻧﻪ اﻧﺘﻈ ﺎر‬
‫ﺁن را ﻧ ﺪارﻳﻢ ﮐ ﻪ او ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﻮﺹ ﻴﻪ ﻣ ﺎ ﮔ ﻮش ﻓ ﺮا ده ﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮا ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﻪ ﻗ ﺪری‬
‫ﻣﺠﺬوب ﻣﺤﺎﺱﺒﻪ »ﻣﺘﺮﻗﯽ« ﺧﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ »ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺘﺮﻗﯽ« اوﺱﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ ﮐﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﻶ در ﻓﺼ ﻞ دوم در ﺿ ﻤﻦ ﺡ ﻞ ﺗﻀ ﺎد ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ‬
‫ﺵﻮر و هﻴﺠﺎن ﻓﺮﻳ ﺎد ﻣ ﯽ زﻧ ﺪ‪» :‬ﻣ ﻦ ﻗ ﺒ ً‬
‫ارزش‪ ،‬ﻧﺸﺎن دادﻩ ام ﮐﻪ ﻣﺰاﻳﺎی هﺮ ﮐﺸﻒ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺮای ﮐﺎﺵ ﻒ ﺁن‪ -‬وﻝ ﻮ ﺁن ﮐ ﻪ ه ﺮ ﮐ ﺎری‬
‫ﺑﮑﻨ ﺪ‪ -‬ﮐﻤﺘ ﺮ از ﻓﺎﻳ ﺪﻩ ای اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧﺼ ﻴﺐ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و ﻣ ﻦ اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع را ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﺤﺎﺱﺒﻪ دﻗﻴﻖ رﻳﺎﺿﯽ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺱﺎﻧﺪﻩ ام!«‬
‫ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﻢ ﺑﻪ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺮدی ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﻳﮕﺮی ﺟ ﺰ اﺛﺒ ﺎت اﻳ ﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ ﺱ ﺎدﻩ‬
‫ﻧ ﺪارد ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ اﺧﺘ ﺮاع ﺟﺪﻳ ﺪ‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ هﻤ ﺎن ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر‪ ،‬ﻣﻘ ﺪار ﺑﻴﺸ ﺘﺮی ﮐ ﺎﻻ ﺑﻮﺟ ﻮد‬

‫‪١٠١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻣ ﯽ ﺁورد‪ -‬ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐﺎﻻه ﺎ را در ﺑ ﺎزار ﺗﻨ ﺰل ﺧﻮاه ﺪ داد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻧﻔﻌ ﯽ ﮐ ﻪ ﻧﺼ ﻴﺐ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺵﻮد ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺁن اﺱﺖ ﮐﻪ ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺑﺪﺱﺖ ﺁوردﻩ اﺱﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎﻻی ﺑﻴﺸ ﺘﺮی در ازای هﻤ ﺎن ارزش درﻳﺎﻓ ﺖ ﻣ ﯽ دارد‪ .‬ﺁن ﭼ ﻪ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺨﺘ ﺮع ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد اﻳ ﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ‪ ،‬ﺱ ﻮ او را رﻓﺘ ﻪ رﻓﺘ ﻪ ﺗ ﺎ ﺱ ﻄﺢ ﺱ ﻮد‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﺁﻳ ﺎ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻪ اﺱ ﺖ اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع را ﺁن ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ‬
‫ﻣ ﯽ ﺧﻮاﺱ ﺘﻪ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ اﺛﺒ ﺎت ﺑﺮﺱ ﺎﻧﺪ؟ ﻧ ﻪ‪ .‬اﻝﺒﺘ ﻪ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﻣ ﺎﻧﻊ ﺁن ﻧﻤ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ او‬
‫اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁن ﮐﻪ اﻳﻦ دﻝﻴﻞ را اراﺋﻪ ﻧﺪادﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺱﺮزﻧﺶ ﻗ ﺮار ﻧﺪه ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ‬
‫ﺑﺮای ﺁن ﮐ ﻪ ﻋﮑ ﺲ ﻣﻮﺿ ﻮع را ﺛﺎﺑ ﺖ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ ،‬ﺑ ﻪ رﮐ ﺎردو وﻻودردﻳ ﻞ اﺱ ﺘﻨﺎد ﻣ ﯽ ورزﻳ ﻢ‪.‬‬
‫رﻳﮑ ﺎردو ﺱ ﺮ اﺱ ﺘﺎد ﻣﮑﺘﺒ ﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ارزش را ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ ﻣ ﺪت ﮐ ﺎر ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و‬
‫ﻻودردﻳﻞ ﻳﮑﯽ از ﺱﺮﺱﺨﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺪاﻓﻌﻴﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ارزش ﺑﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎﺱ ﺖ‪.‬‬
‫و هﺮ دو اﻳﻦ هﺎ ﺟﺒﻬﻪ واﺡﺪی را ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻼ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺵﺪﻩ اﻧ ﺪ‪،‬‬
‫»ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺪوام ﺗﺴﻬﻴﻞ ﺗﻮﻝﻴﺪ‪ ،‬ارزش ﺑﺮﺧﯽ از ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ را ﮐﻪ ﻗﺒ ً‬
‫داﺋﻤ ًﺎ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﯽ دهﻴﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺛﺮوت ﻣﻠﯽ را اﻓﺰاﻳﺶ دادﻩ اﻳ ﻢ ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫اﻣﮑﺎن ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺁﻳﻨﺪﻩ را ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮐﺮدﻩ اﻳﻢ‪ ...‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺁن ﮐﻪ ﻣ ﺎ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎ و‬
‫ﻳﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺵﻨﺎﺧﺖ هﺎی ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﺑﺮ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻏﻠﺒﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ و ﺑﻪ اﻳ ﻦ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ‬
‫ﻼ ﺑﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ اﻧﺴ ﺎن ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ‪ ،‬ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﮐﺎرهﺎﺋﯽ ﺑﺎﺵﻴﻢ ﮐﻪ ﻗﺒ ً‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻨﺰل ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎن ﭼﻪ دﻩ ﻧﻔﺮ ﺑ ﺮای ﮔﺮداﻧ ﺪن ﺁﺱ ﻴﺎب ﮔﻨ ﺪم ﻻزم ﺑﻮدﻧ ﺪ و‬
‫ﮐﺸﻒ ﻣﯽ ﺵﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﺑﺎد ﻳﺎ ﺁب‪ ،‬ﮐﺎر اﻳﻦ دﻩ ﻧﻔﺮ را ﺹﺮﻓﻪ ﺟﻮﺋﯽ ﮐﺮد‪ ،‬در‬
‫اﻳﻦ ﺹﻮرت ﺁرد ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﺤﺼ ﻮل ﮐ ﺎر ﺁﺱ ﻴﺎب‪ ،‬از اﻳ ﻦ ﻝﺤﻈ ﻪ ﺑ ﻪ ﺑﻌ ﺪ ﺑ ﻪ ﻧﺴ ﺒﺖ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر‬
‫ﺹﺮﻓﻪ ﺟﻮﺋﯽ ﺵﺪﻩ‪ ،‬ارزان ﺗﺮ ﻣﯽ ﺵﺪ و ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﻌ ﺎدل ارزش ﮐﺎﻣ ﻞ ﭼﻴﺰه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر ﺁن‬
‫دﻩ ﻧﻔ ﺮ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁورد‪ ،‬ﻏﻨ ﯽ ﺗ ﺮ ﻣ ﯽ ﺵ ﺪ زﻳ ﺮا ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ای ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺑﻘ ﺎی‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ دﺱ ﺘﺨﻮش ﮐﻮﭼ ﮏ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺗﻘﻠﻴﻠ ﯽ ﻧﻤ ﯽ ﺵ ﻮد‪«.‬‬
‫)رﻳﮑﺎردو‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم ﺹﻔﺤﻪ ‪(٥٩‬‬
‫ﻻودردﻳﻞ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫‪١٠٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫»ﺱﻮد ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ هﺎ هﻤﻮارﻩ از اﻳﻦ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻧﺎﺵﯽ ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ ﺁن هﺎ ﺑﺨﺸﯽ از ﮐﺎر را ﮐﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن هﺎ ﻣﺠﺒﻮرﻧﺪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوی ﺑﺎزوی ﺵﺎن اﻧﺠﺎم ﺑﺪهﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺼﺎﺡﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺁن هﺎ ]ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ه ﺎ[ ﻣﻮﺟ ﺐ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎری ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از ﺡ ﺪ ﺗ ﻼش ه ﺎی ﺵﺨﺼ ﯽ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺹﻮرت ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﮐﺎری ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد اﻧﺴ ﺎن ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ اﻧﺠ ﺎم ﺁن ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﺱ ﻮد ﻧ ﺎﭼﻴﺰی ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻄ ﻮرﮐﻠﯽ ﻋﺎﻳ ﺪ ﺹ ﺎﺡﺒﺎن ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬در ﻣﻘ ﺎم ﻣﻘﺎﻳﺴ ﻪ ﺑ ﺎ ﺱ ﻬﻢ ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫وﺱﻴﻠﻪ اﻳﻦ ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ ﺹﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺱﺖ ﻣﻮﺟﺐ اﻳﺠ ﺎد ﺵ ﺒﻬﻪ در ﺹ ﺤﺖ اﻳ ﻦ‬
‫ﻼ ﺗﻠﻤﺒﻪ ای ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎﺵﻴﻦ ﺑﺨﺎر ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻳﮏ روز ﻣﻘ ﺪار‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﺁﺑﯽ را ﮐﻪ ﺱﻴﺼﺪ ﻧﻔﺮ ﻗﺎدرﻧﺪ ﺡﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ -‬ﺡﺘﺎ اﮔﺮ ﺑﺎدﻝﻮ و ﭼﺮخ ﭼ ﺎﻩ ﺁب ﺑﮑﺸ ﻨﺪ‪ -‬از ﻣﻌ ﺪن‬
‫زﻏﺎل ﺱﻨﮓ ﺑﻴﺮون ﺑﺮﻳﺰد و ﺵﮏ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ اﻳ ﻦ ﺗﻠﻤﺒ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﺨ ﺎرج ﺑﺴ ﻴﺎر ﻧ ﺎﭼﻴﺰﺗﺮی ﮐ ﺎر‬
‫ﺁن هﺎ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﻣﻮرد ﺗﻤﺎم ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎی دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺹﺎدق اﺱ ﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺎﺵﻴﻦ ه ﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ ﮐﺎره ﺎﺋﯽ را ﮐ ﻪ ﺗ ﺎﮐﻨﻮن ﺑﺪﺱ ﺖ اﻧﺴ ﺎن ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ارزان ﺗﺮی اﻧﺠﺎم دهﻨﺪ‪ ...‬ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﺡﻖ اﻣﺘﻴﺎز ﻣﺎﺵﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﮐ ﺎر ﭼﻬ ﺎر ﻧﻔ ﺮ را‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺨﺘﺮع ﺁن واﮔﺬار ﺵﺪﻩ ﺑﺎﺵﺪ در اﻳﻦ ﺹ ﻮرت از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ اﻣﺘﻴ ﺎز‬
‫اﻧﺤﺼﺎری‪ -‬ﺑﻪ اﺱﺘﺜﻨﺎی ﮐﺎر ﮐﺎرﮔﺮان‪ -‬ﻣ ﺎﻧﻊ هﺮﮔﻮﻧ ﻪ رﻗ ﺎﺑﺘﯽ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺪﻳﻬﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫دﺱﺘﻤﺰد اﻳﻦ ﮐﺎرﮔﺮان در ﻃﻮل ﺗﻤﺎم ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺡﻖ اﻣﺘﻴ ﺎز وﺟ ﻮد دارد‪ ،‬ﻣﻌﻴ ﺎر ارزﺵ ﯽ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺨﺘﺮع ﺑﺮای ﻣﺤﺼﻮل ﺧﻮد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﯽ ﮐ ﻪ او ﺑ ﺮای‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺱﻔﺎرﺵﺎت واردﻩ ﻣﺒﻠﻐﯽ را ﻣﻄﺎﻝﺒﻪ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ ﺡ ﺪودی ﮐﻤﺘ ﺮ از ﻣﺰدﮐ ﺎری‬
‫اﺱﺖ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎی او اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﻴﺮد وﻝﯽ ﺑﻪ ﻣﺠﺮد ﺁن ﮐﻪ ﺡﻖ اﻣﺘﻴﺎز‬
‫ﻣﻨﻘﻀﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎی دﻳﮕﺮی ﺑﻪ ﮐ ﺎر اﻓﺘ ﺎدﻩ و ﺑ ﺎ ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎی وی رﻗﺎﺑ ﺖ ﺧﻮاهﻨ ﺪ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﺁن وﻗﺖ او ﻗﻴﻤﺖ اﺟﻨﺎس ﺧﻮد را ﺑ ﻪ اﻗﺘﻀ ﺎی اﺹ ﻞ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺧﻮاه ﺪ ﮐ ﺮد ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﯽ ﮐ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎﻳﺶ ﺑ ﻪ ﺗﻌ ﺪاد ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎی او ﺑﺴ ﺘﮕﯽ ﺧﻮاه ﺪ داﺵ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺂﻻ ﺱ ﻮد‬
‫ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر رﻓﺘ ﻪ‪ ....‬وﻝ ﻮ ﺁن ﮐ ﻪ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮐ ﺎر ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻦ ﺵ ﺪﻩ ]ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎ[‬
‫ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ ارزش ﮐ ﺎر ﻣﺰﺑ ﻮر ﻧﺒ ﻮدﻩ ﺑﻠﮑ ﻪ هﻤﺎﻧﻨ ﺪ ﺗﻤ ﺎم ﻣ ﻮارد دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ‬
‫رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻴﺎن ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داران‪ ،‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﯽ ﺵﻮد و ﻣﻴﺰان ﺁن ه ﺎ هﻤ ﻮارﻩ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﻘ ﺪار‬

‫‪١٠٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑ ﻪ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺗﻘﺎﺿ ﺎی ﻣﺮﺑﻮﻃ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻨﻈ ﻮر ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر رﻓﺘ ﻪ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗﻌﻴ ﻴﻦ‬

‫ﻣﯽ ﺵﻮد‪) «.‬ﺹﻔﺤﻪ ‪ ١٢٥ ،١٢٤ ،١٢٣ ،١١٩‬و ‪(١٣٤‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻬﺎﺋﯽ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺱ ﻮد ﺡﺎﺹ ﻠﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از ﺱ ﺎﻳﺮ رﺵ ﺘﻪ ه ﺎی‬
‫ﺹﻨﻌﺘﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ هﺎی دﻳﮕﺮی در ﺹﻨﻌﺖ ﺟﺪﻳﺪ رﻳﺨﺘﻪ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺵ ﺪ و ﻧ ﺮخ ﺱ ﻮد ﺑ ﻪ‬
‫ﺱﻄﺢ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺗﻨﺰل ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ راﻩ ﺁهﻦ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺵﺎﻳﺴﺘﮕﯽ ﺁن را ﻧﺪاﺵﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ اﻓﺴ ﺎﻧﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﻓﺮدی ﺟﻼﺋﯽ ﺑﺪهﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ‪ ،‬ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون هﻢ ﭼﻨﺎن ﺑ ﯽ ﭘ ﺮوا ﺑ ﻪ ﺱ ﺨﻦ ﺧ ﻮد اداﻣ ﻪ‬
‫ﻣﯽ دهﺪ‪:‬‬
‫»در ﺹﻮرت روﺵﻦ ﺵﺪن اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ‪ ،‬ﭼﻴﺰی ﺱﺎدﻩ ﺗﺮ از ﺗﻮﺿﻴﺢ اﻳ ﻦ ﻣﻄﻠ ﺐ ﻧﻴﺴ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑ ﻪ ﭼ ﻪ ﺟﻬ ﺖ ﮐ ﺎر ه ﺮ ﻓ ﺮد ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ ﻣﻘ ﺪاری ﻣ ﺎزاد داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪) «.‬ﺟﻠ ﺪ اول‬
‫ص‪(٧٧‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﺑﺎ ﺁن ﺱﺮ و ﮐﺎر دارﻳﻢ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دوران ﮐﻼﺱﻴﮏ ﮔﺬﺵﺘﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫داﺱﺘﺎن ﺵﺎﻋﺮاﻧﻪ ای ﺱﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﺑﻴﺎن ﺁن‪ ،‬دادن ﻓﺮﺹﺘﯽ ﺑ ﻪ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﻩ اﺱ ﺖ ﺗ ﺎ ﺑﻌ ﺪ‬
‫از اﺡﺴﺎس ﺧﺴﺘﮕﯽ از ﺗﺸﺮﻳﺢ دﻗﻴﻖ رﻳﺎﺿﯽ ﻣﻄﺎﻝﺐ ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬اﺱﺘﺮاﺡﺘﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﺁﻗﺎی‬
‫ﭘﺮودون ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺮدی ﺱﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮد را ﭘﺮوﻣﺘﻮس‪ ١١‬ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ و اﻋﻤ ﺎل ﺁن را ﺑ ﻪ‬
‫ﺵﺮح زﻳﺮ ﻣﻮرد ﺗﺤﺴﻴﻦ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ‪:‬‬
‫"ﭘﺮوﻣﺘﻮس ﮐﻪ از ﺁﻏﻮش ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺮﺧﺎﺱﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺎهﻼﻧﻪ ای‪ -‬ﮐﻪ ﻣﻤﻠﻮ‬
‫از ﺗﺤﺮﻳﮏ و ﺗﻬﻴﻴﺞ و ﻏﻴﺮﻩ و ﻏﻴﺮﻩ ﺑﻮد‪ -‬ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﮔﺸﺎﻳﺪ‪ .‬ﭘﺮوﻣﺘﻮس ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﭘﺮدازد‬
‫و از ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ روز‪ -‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ روز ﺧﻠﻘﺖ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ‪ -‬ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎرش‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺛﺮوت و رﻓ ﺎﻩ او‬
‫دﻩ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺵﻮد‪.‬‬
‫در روز دوم ﭘﺮوﻣﺘ ﻮس ﮐ ﺎر ﺧ ﻮد را ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﻣﺤﺼ ﻮل ﮐ ﺎرش ﺹ ﺪﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬در روز ﺱ ﻮم و روزه ﺎی ﺑﻌ ﺪ ﭘﺮوﻣﺘ ﻮس ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎﺋﯽ اﺧﺘ ﺮاع ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و‬

‫‪ -١١‬در اﺱﺎﻃﻴﺮ ﻳﻮﻧﺎن ﺑﺎﺱﺘﺎﻧﯽ ﭘﺮوﻣﺘﻮس ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺹﻴﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪» :‬ﻓﺮزﻧﺪ ﻳﮑ ﯽ از ﺧ ﺪاﻳﺎن اوﻝﻴ ﻪ‬
‫ﮐﻪ ﻓﺮهﻨﮓ اﺑﺘﺪاﺋﯽ ﺑﺸﺮ را ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺬاری ﮐﺮد‪) «.‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺰم(‬

‫‪١٠٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺧﻮاص ﺗ ﺎزﻩ ای را در اﺟﺴ ﺎم و ﻧﻴﺮه ﺎی ﺟﺪﻳ ﺪی را در ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﮐﺸ ﻒ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ ه ﺮ‬

‫ﻓﻌﺎﻝﻴ ﺖ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ ﺗ ﺎزﻩ ای‪ ،‬ﺗﻌ ﺪاد ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﺹ ﻨﻌﺘﯽ او اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ و ﺧﻮﺵ ﺒﺨﺘﯽ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ او را ﻧﻮﻳﺪ ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ او ﻣﺼ ﺮف ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺗ ﺎ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﭘ ﺲ ﺑ ﺪﻳﻬﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺼ ﺮف روزاﻧ ﻪ او ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ روز ﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺄﻣﻴﻦ‬
‫ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﻳﻌﻨ ﯽ از ﻣﺤﺼ ﻮل اﺿ ﺎﻓﻪ ای ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای روز ﺑﻌ ﺪ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪) «.‬ﺟﻠ ﺪ اول‬
‫ﺹﻔﺤﻪ ‪(٧٨ -٧٧‬‬
‫اﻳﻦ ﭘﺮوﻣﺘﻮس ﻣﺨﻠﻮق ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮد ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﺮﻳﺒ ﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ه ﻢ از ﻝﺤ ﺎظ‬
‫ﻣﻨﻄﻖ و هﻢ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻔﯽ دارد‪ .‬ﺗﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﭘﺮوﻣﺘ ﻮس ﺟﺪﻳ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺎ ﻣﯽ ﺁﻣﻮزد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر‪ ،‬اﺱﺘﻌﻤﺎل ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩ ﮐﺸﯽ از ﻧﻴﺮوهﺎی ﻃﺒﻴﻌﯽ‬
‫و ﺗﮑﻨﻮﻝﻮژی‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝﺪﻩ اﻧﺴﺎن هﺎ را اﻓﺰاﻳﺶ دادﻩ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻓﺮدی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫اﻳﺰوﻝ ﻪ ]ﻏﻴﺮاﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ[ ﮐ ﺎری را اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ ،‬ﻣ ﺎزادی دارد‪ ،‬اﺵ ﮑﺎﻝﺶ ﻓﻘ ﻂ در اﻳ ﻦ‬
‫اﺱﺖ ﮐﻪ دﻳﺮ از راﻩ رﺱﻴﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺁن ﮐ ﻪ ﭘﺮوﻣﺘ ﻮس ﺑ ﻪ ﺁن ﻣ ﯽ ﭘ ﺮدازد ﮐ ﻪ‬
‫ﻼ ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت ﻣﺴ ﺨﺮﻩ ای در ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬او ﻣﺼ ﺮف‬
‫از ﺗﻮﻝﻴﺪ و ﻣﺼﺮف ﺱﺨﻦ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ‪ ،‬ﻋﻤ ً‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺑﺎﺵﺪ و ﺁن ﭼﻪ را روز ﻗﺒﻞ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و‬
‫ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ هﻤ ﻮارﻩ ﻳ ﮏ روز ﺟﻠ ﻮﺗﺮ اﺱ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ روز ﺟﻠ ﻮﺗﺮ‪» ،‬ﮐ ﺎر اﺿ ﺎﻓﯽ« اوﺱ ﺖ‬
‫ﻝﮑﻦ از ﺁن ﺟﺎ ﮐ ﻪ او ﺁن ﭼ ﻪ را روز ﻗﺒ ﻞ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐ ﺮدﻩ‪ ،‬روز ﺑﻌ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﺼ ﺮف ﻣ ﯽ رﺱ ﺎﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ در اوﻝ ﻴﻦ روز ‪ -‬ﮐ ﻪ روزی ﻗﺒ ﻞ از ﺁن وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺵ ﺘﻪ اﺱ ﺖ‪ -‬ﺑ ﺮای دو روز ﮐ ﺎر‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺵﺪ ﺗﺎ ﻧﺘﻴﺠﺘ ًﺎ ﻳﮏ روز ﺟﻠ ﻮﺗﺮ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ ﭘﺮوﻣﺘ ﻮس در اوﻝ ﻴﻦ روز‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ وﻗﺘ ﯽ‬
‫ﮐﻪ هﻨﻮز ﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر و ﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ ﺁﺵﻨﺎﺋﯽ داﺵﺖ و ﻧﻪ از ﺵﻨﺎﺧﺖ هﺎی دﻳﮕﺮ از‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎی ﻃﺒﻴﻌﯽ‪ -‬ﺱﻮای ﺁﺗﺶ‪ -‬ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻦ ﻣﺎزاد را ﺑﺪﺱﺖ ﺁوردﻩ اﺱﺖ؟‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﺑﺎ دﻧﺒﺎل ﮐﺮدن ﻣﺴﺄﻝﻪ »ﺗﺎ اوﻝﻴﻦ روز ﺧﻠﻘﺖ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ« هﻴﭻ ﮔﺎﻣﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﺱﻮی ﺟﻠﻮ ﺑﺮﻧﺪاﺵﺘﻪ اﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت‪ ،‬ﺿ ﻤﻦ ﺁن ﮐ ﻪ ﭼﺎﺵ ﻨﯽ ﻳﻮﻧ ﺎﻧﯽ و‬
‫ﻋﺮﺑ ﯽ دارد‪ ،‬در ﻋ ﻴﻦ ﺡ ﺎل ﻋﺮﻓ ﺎﻧﯽ و ﺗﻤﺜﻴﻠ ﯽ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ و ﺑ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون اﺟ ﺎزﻩ‬
‫ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺑﺪون ﭼﻮن و ﭼﺮا اﻋﻼم دارد‪» :‬ﻣﻦ از ﻝﺤﺎظ ﺗﺌﻮرﻳ ﮏ و ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ واﻗﻌﻴ ﺎت‬

‫‪١٠٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫اﻳﻦ اﺹﻞ را ﮐﻪ هﺮ ﮐﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎزادی داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺛﺒ ﺎت رﺱ ﺎﻧﺪم‪) «.‬ﺟﻠ ﺪ اول ﺹ ﻔﺤﻪ‬
‫‪(٧٩‬‬
‫اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺎت‪ ،‬ﻣﺤﺎﺱﺒﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﻣﺸﻬﻮر اوﺱﺖ و ﺗﺌﻮری او‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻪ ﭘﺮوﻣﺘﻮس اﺱ ﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون اداﻣﻪ ﻣﯽ دهﺪ‪:‬‬
‫»اﻝﺒﺘﻪ اﻳﻦ اﺹﻞ‪ -‬ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﻳﮏ ﻗﺎﻧﻮن رﻳﺎﺿﯽ ﻣﺴﺠﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ -‬ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻌﻴﺪ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑ ﺮ‬
‫هﻤ ﻪ ﺟﻬﺎﻧﻴ ﺎن ﻣﺤﻘ ﻖ ﺵ ﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬در ﺡ ﺎﻝﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ اﺛ ﺮ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ ﮐ ﺎر دﺱ ﺘﻪ ﺟﻤﻌ ﯽ‪ ،‬ﮐ ﺎر‬
‫روزاﻧﻪ هﺮ ﻓﺮد‪ ،‬داﺋﻤ ًﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺪﺱﺖ ﺁوردن ﻣﺤﺼ ﻮل ﺑﻴﺸ ﺘﺮی ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و در ﺡ ﺎﻝﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻝﺰاﻣﯽ ﺁن اﻳﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻣ ﯽ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ ﺑ ﺎ هﻤ ﺎن ﻣ ﺰد‪ ،‬ه ﺮ روز‬
‫ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪﺗﺮ ﺑﺸ ﻮد‪ ،‬اﻗﺸ ﺎری ﮐ ﻪ در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁﻳﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺛ ﺮوت ﻣﻨ ﺪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ و‬
‫اﻗﺸﺎر دﻳﮕﺮی ﻳﺎﻓﺖ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ ﮐ ﻪ در ﺡ ﺎل زوال ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪) «.‬ﺟﻠ ﺪ اول ﺹ ﻔﺤﻪ ‪ ٧٩‬و‬
‫‪(٨٠‬‬
‫در ﺱﺎل ‪ ١٧٧٠‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎی ﮐﺒﻴﺮ‪ ١٥ ،‬ﻣﻴﻠﻴﻮن و ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨﺪﻩ ﺁن ﺑ ﺎﻝﻎ‬
‫ﺑﺮ ﺱﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺪرت ﻋﻤﻠﯽ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ ﺗﮑﻨﻴﮑ ﯽ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺑ ﺎ ﺟﻤﻌﻴﺘ ﯽ‬
‫در ﺡ ﺪود ‪ ١٢‬ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ﻧﻔ ﺮ ﺑ ﻮد‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋ ًﺎ ‪ ١٥‬ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ﻧﻴ ﺮوی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ وﺟ ﻮد‬
‫داﺵﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺴﺒﺖ ﻗﺪرت ﻋﻤﻠﯽ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝﺪﻩ ﺑﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﺴﺎوی ﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮏ‬
‫ﺑﻮد و ﻧﺴﺒﺖ ﻗﺪرت ﻋﻤﻠﯽ ﺗﮑﻨﻴﮑﯽ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻋﻤﻠﯽ ﮐﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ٤‬ﺑﻪ ‪ ١‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ‪ ١٨٤٠‬ﺟﻤﻌﻴﺖ از ‪ ٣٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬و ﺗﻌ ﺪاد اﻓ ﺮاد ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﺑ ﺎﻝﻎ ﺑ ﺮ‬
‫‪ ٦‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺡ ﺎﻝﯽ ﮐ ﻪ ﻗ ﺪرت ﻋﻤﻠ ﯽ ﺗﮑﻨﻴﮑ ﯽ ﺑ ﻪ ‪ ٦٥٠‬ﻣﻴﻠﻴ ﻮن اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﻞ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ٢١‬ﺑﻪ ‪ ١‬و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗ ﺪرت ﻋﻤﻠ ﯽ ﮐ ﺎر‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ١٠٨‬ﺑﻪ ‪ ١‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﮐ ﺎر روزاﻧ ﻪ در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن در ﻋ ﺮض هﻔﺘ ﺎد ﺱ ﺎل ﺑ ﻪ ﺑ ﺎرﺁوری‬
‫اﺿ ﺎﻓﻪ ای ﺑﺮاﺑ ﺮ ‪ ٢٧٠٠‬درﺹ ﺪ ﻧﺎﻳ ﻞ ﺁﻣ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺁن ﮐ ﻪ در ﺱ ﺎل ‪ ١٨٤٠‬ﺑﻴﺴ ﺖ و هﻔ ﺖ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺱﺎل ‪ ١٧٧٠‬ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻧﻈ ﺮ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑﺎﻳ ﺪ ﺱ ﺆال زﻳ ﺮ را‬
‫ﻣﻄﺮح ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ‪ :‬ﭼﺮا ﮐﺎرﮔﺮ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ در ﺱﺎل ‪ ١٨٤٠‬ﺑﻴﺴﺖ و هﻔﺖ ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪﺗﺮ از‬

‫‪١٠٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺱﺎل ‪ ١٧٧٠‬ﻧﺒﻮدﻩ اﺱﺖ؟ ﺑﺮای ﺁن ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺱﺆاﻝﯽ ﻣﻄ ﺮح ﺵ ﻮد‪ ،‬ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻓ ﺮض ﮐ ﺮد‬
‫ﮐ ﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ه ﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ اﻳ ﻦ ﺛ ﺮوت را ﺑ ﺪون وﺟ ﻮد ﺵ ﺮاﻳﻂ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ای ﮐ ﻪ ﺗﺤ ﺖ‬
‫ﺁن هﺎ اﻳﻦ ﺛﺮوت ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺵﺪﻩ ﺑﻮد‪ -‬از ﻗﺒﻴﻞ‪ :‬اﻧﺒﺎﺵﺖ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ه ﺎی ﺧﺼﻮﺹ ﯽ‪ ،‬ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﺪرن‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺎﻩ هﺎی ﺹﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬هﺮج و ﻣﺮج در رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺱﻴﺴﺘﻢ ﻣﺰد‪ -‬ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ در‬
‫ﻳﮏ ﮐﻼم‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﺮاواﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺧﺘﻼف ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗ ًﺎ اﻳﻦ هﺎ ﺵ ﺮاﻳﻂ‬
‫ﺡﻴ ﺎﺗﯽ ﺗﻮﺱ ﻌﻪ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ و ﮐ ﺎر اﺿ ﺎﻓﯽ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺑ ﺮای ﻧﻴ ﻞ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﻮﺱ ﻌﻪ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ و اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر اﺿ ﺎﻓﯽ‪ ،‬ﺿ ﺮورﺗ ًﺎ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺱ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻃﺒﻘﺎت دﻳﮕﺮی ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ زوال ﻣﯽ ﮔﺮاﺋﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻬﺎﺋﯽ‪ ،‬ﭘﺮوﻣﺘﻮﺱﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون از ﻧﻮﺁﻓﺮﻳ ﺪﻩ ﺵ ﺪﻩ‬
‫اﺱ ﺖ‪ ،‬ﭼﻴﺴ ﺖ؟ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ و ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ای اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ اﺧﺘﻼﻓ ﺎت ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ‬
‫اﺱﺘﻮار ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت‪ ،‬ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﻓ ﺮد ﺑ ﺎ ﻓ ﺮد ﻧﻴﺴ ﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﮐ ﺎرﮔﺮ و‬
‫ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ دار اﺱﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت اﺟﺎرﻩ دار و ﻣﺎﻝﮏ زﻣ ﻴﻦ اﺱ ﺖ و ﻏﻴ ﺮﻩ و ﻏﻴ ﺮﻩ‪ .‬ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت را ﺡ ﺬف ﮐﻨﻴ ﺪ ﺁن وﻗ ﺖ ﺗﻤ ﺎم اﻳ ﻦ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ را از ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺮدﻩ اﻳ ﺪ و ﭘﺮوﻣﺘ ﻮس‬
‫ﺵﻤﺎ ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﭘﻴﮑﺮ ﺧﻴﺎﻝﯽ ﺑﺪون دﺱﺖ و ﭘﺎ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد ﻳﻌﻨ ﯽ ﻓﺎﻗ ﺪ ﮐﺎرﮔ ﺎﻩ ه ﺎی ﺹ ﻨﻌﺘﯽ‪،‬‬
‫ﻓﺎﻗﺪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر و در ﻳ ﮏ ﮐ ﻼم ﻓﺎﻗ ﺪ هﻤ ﻪ ﭼﻴﺰه ﺎﺋﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺵ ﻤﺎ در اﺹ ﻞ ﺑ ﻪ او‬
‫اﻋﻄﺎء ﮐﺮدﻩ اﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر اﺿﺎﻓﯽ ﻧﺎﻳﻞ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭼﻨﺎن ﭼﻪ از ﻝﺤﺎظ ﺗﺌﻮری ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﮐ ﺎر اﺿ ﺎﻓﯽ را ﻣﺜ ﻞ ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﺮودون ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺴﺎوات و ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺵﺮاﻳﻂ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‪ ،‬اﺱ ﺘﻨﺒﺎط ﮐﻨ ﻴﻢ‪،‬‬
‫ﭘﺲ ﮐﺎﻓﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ در ﻋﻤﻞ هﻤﻪ ﺛﺮوت ه ﺎی ﺑﺪﺱ ﺖ ﺁﻣ ﺪﻩ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣﺴ ﺎوی ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان ﺗﻮزﻳﻊ ﺵﻮد ﺑﺪون ﺁن ﮐﻪ هﻴﭻ ﺗﻐﻴﻴﺮی در ﺵﺮاﻳﻂ ﺗﻮﻝﻴﺪ اﻣﺮوزی دادﻩ ﺵﺪﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺴﻠﻤ ًﺎ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻀﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮای رﻓﺎﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻓﺮادی ﮐ ﻪ در ﺁن ﺵ ﺮﮐﺖ دارﻧ ﺪ‪،‬‬
‫در ﺑﺮ ﻧﺨﻮاهﺪ داﺵﺖ‪ .‬ﻝﮑﻦ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺁن ﻗﺪرهﺎ هﻢ ﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺪﺑﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ او‪ ،‬ﺗﻨﺎﺱ ﺐ هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ ﻣﺤﺴ ﻮب ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﻝ ﺬا ﻣﺠﺒ ﻮر اﺱ ﺖ ﺧ ﻮاﻩ‬

‫‪١٠٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻧﺎﺧﻮاﻩ در وﺟﻮد ﭘﺮوﻣﺘﻮس ﺱﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧ ﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﻣ ﺮوزی‪ ،‬ﺁﻏ ﺎزی‬
‫ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ اﻳﺪﻩ ﻣﻄﻠﻮب ﺧﻮد ﺑﺒﻴﻨﺪ‪:‬‬
‫»اﻝﺒﺘﻪ در هﻤﻪ ﺟﺎ ﺗﺮﻗﯽ ﺛﺮوت‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺘﻨﺎﺱ ﺐ ﺑ ﻮدن ارزش ه ﺎ‪ -‬ﻗ ﺎﻧﻮن ﺡ ﺎﮐﻢ اﺱ ﺖ و‬
‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن‪ ،‬رﺵﺪ ﭘﻴﺸﺮوﻧﺪﻩ ﺛﺮوت ﻣﻠ ﯽ و ﺑﻬﺒ ﻮد وﺿ ﻊ ﺑ ﺪﺑﺨﺖ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻃﺒﻘ ﺎت‬
‫را در ﺑﺮاﺑ ﺮ اﻋﺘﺮاﺿ ﺎت ﺡ ﺰب ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ ﻋﻨ ﻮان ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت ﻧﺎﺧﻮدﺁﮔ ﺎﻩ‬
‫ﺡﻘﻴﻘﺘﯽ را اﻋﻼم داﺵﺘﻪ اﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺗﺌ ﻮری ه ﺎی ﺧﻮدﺵ ﺎن را ﻣﺤﮑ ﻮم ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪) «.‬ﺟﻠ ﺪ اول‬
‫ﺹﻔﺤﻪ ‪(٨٠‬‬
‫ﺗﻤ ﻮل اﺵ ﺘﺮاﮐﯽ در واﻗ ﻊ ﭼﻴﺴ ﺖ؟ ﺁﻳ ﺎ ﺛ ﺮوت ﻣﻠ ﯽ اﺱ ﺖ؟ ﺛ ﺮوت ﺑﻮرژوازﻳﺴ ﺖ وﻝ ﯽ‬
‫ﺛﺮوت هﺮ ﻳﮏ از ﺑﻮرژواهﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺧﻮب ﭘﺲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﮐ ﺎر دﻳﮕ ﺮی ﺟ ﺰ اﺛﺒ ﺎت اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع اﻧﺠﺎم ﻧ ﺪادﻩ اﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺛ ﺮوت ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺗﺤ ﺖ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴ ﺪی ﻣﻮﺟ ﻮد‪،‬‬
‫ﺗﻮﺱ ﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ و ﺑ ﺎز ه ﻢ رﺵ ﺪ ﺧﻮاه ﺪ ﮐ ﺮد‪ .‬در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﻃﺒﻘ ﺎت زﺡﻤ ﺘﮑﺶ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻣﺴ ﺄﻝﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ وﺿ ﻊ ﺁن ه ﺎ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺛ ﺮوت ﺑ ﻪ اﺹ ﻄﻼح ﻋﻤ ﻮﻣﯽ‪،‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .‬وﻗﺘﯽ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺧﻮﺵﺒﻴﻨﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮان ﻧﺴ ﺎﺟﯽ‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ذﮐ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ وﺿ ﻊ ﺁن ه ﺎ را در ﻝﺤﻈ ﺎت اﺱ ﺘﺜﻨﺎﺋﯽ‬
‫دوران ﺵ ﮑﻮﻓﺎﺋﯽ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ در ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬ﻧﺴ ﺒﺖ اﻳ ﻦ ﻝﺤﻈ ﺎت ﺵ ﮑﻮﻓﺎﺋﯽ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺮاﺡ ﻞ ﺑﺤﺮاﻧ ﯽ و رﮐ ﻮد اﻗﺘﺼ ﺎدی »ﺗﻨﺎﺱ ﺐ ﺹ ﺤﻴﺢ« ‪ ٣‬ﺑ ﻪ ‪ ١٠‬ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬ﻝﮑ ﻦ وﻗﺘ ﯽ‬
‫اﻗﺘﺼ ﺎدداﻧﺎن از ﺑﻬﺒ ﻮد ]وﺿ ﻊ ﮐ ﺎرﮔﺮان[ ﺱ ﺨﻦ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ‪ ،‬ﺵ ﺎﻳﺪ ﻣ ﯽ ﺧﻮاهﻨ ﺪ در ﺑ ﺎرﻩ‬
‫ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ه ﺎ ﮐ ﺎرﮔﺮی ﺹ ﺤﺒﺖ ﮐﻨﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑﻮدﻧ ﺪ در هﻨ ﺪ ﺵ ﺮﻗﯽ ﺗﻠ ﻒ ﺵ ﻮﻧﺪ ﺗ ﺎ ﻳ ﮏ‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮن و ﻧﻴﻢ ﮐﺎرﮔﺮی ﮐﻪ در هﻤﺎن رﺵ ﺘﻪ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﻣﺸ ﻐﻮل ﮐ ﺎر ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﺟﺎی ﺱﻪ ﺱﺎل دﻩ ﺱﺎل از روﻧﻖ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺱﻬﻴﻢ ﺑﻮدن ﻣﻮﺱﻤﯽ در ازﻳﺎد ﺛﺮوت ﻣﻠﯽ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ ،‬ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﻳﺴ ﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺌ ﻮری اﻗﺘﺼ ﺎدداﻧﺎن‪ ،‬واﻗﻌﻴ ﺖ اﻳ ﻦ ﺱ ﻬﻴﻢ ﺑ ﻮدن ﻣﻮﺱ ﻤﯽ را ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮﺧﻼف‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون اﻳﻦ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺤﮑﻮم ﮐﺮدن ﺁن هﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺗﺄﻳﻴ ﺪ ﺁن هﺎﺱ ﺖ‪ .‬و اﮔ ﺮ ﭼﻴ ﺰی در ﺧ ﻮر ﻣﺤﮑ ﻮم ﮐ ﺮدن ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﻣﺴ ﻠﻤ ًﺎ ﻓﻘ ﻂ ﺱﻴﺴ ﺘﻢ ﺁﻗ ﺎی‬

‫‪١٠٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﭘﺮودون اﺱﺖ‪ -‬ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دادﻳﻢ‪ -‬ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد ازدﻳ ﺎد ﺛ ﺮوت‪ ،‬دﺱ ﺘﻤﺰد ﮐ ﺎرﮔﺮ را‬
‫ﺑﻪ ﺡﺪاﻗﻞ ﺗﻨﺰل ﻣﯽ دهﺪ و ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺁوردن ﺡﺪاﻗﻞ ﻣﺰد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺮدن ﺗﻨﺎﺱ ﺐ‬
‫ﺹﺤﻴﺢ ارزش هﺎ و »ارزش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ« ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﮐﺎر را ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗ ًﺎ از ﺁن ﺟ ﺎ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺰد و در ﻧﺘﻴﺠﻪ رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬دﺱﺘﺨﻮش ﻧﻮﺱﺎﻧﺎﺗﯽ ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺗﺮ ﻳﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻗﻴﻤ ﺖ‬
‫ﻻزم ﺑﺮای ﺡﻔﻆ ﻣﺎﻳﺤﺘﺎج ﮐﺎرﮔﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﻝ ﺬا ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺗ ﺎ ﺡ ﺪ ﻣﻌﻴﻨ ﯽ در ﺗﻮﺱ ﻌﻪ‬
‫ﺛﺮوت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺱﻬﻴﻢ ﺑﺎﺵﺪ و ﻳﺎ ﺁن ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻓﻘﺮ از هﺴﺘﯽ ﺱﺎﻗﻂ ﺵﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ اﺱ ﺖ ﺗﻤ ﺎم‬
‫ﺗﺌﻮری اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ دﭼﺎر هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮهﻤﯽ ﻧﺸﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﻌﺪ از ﺡﺎﺵﻴﻪ ﭘﺮدازی هﺎی ﻃﻮﻻﻧﯽ در ﺑﺎرﻩ ﻣﺴﺄﻝﻪ راﻩ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮوﻣﺘﻮس‬
‫و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻮﻳﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﺱﺎس »ارزش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ« از ﻧﻮﺁﻓﺮﻳﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﺑﺴﺎط ﺧﻮد را ﺟﻤﻊ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬دﺱﺘﺨﻮش اﺡﺴﺎﺱﺎت ﻣﯽ ﺵﻮد و ﺑﺎ ﻝﺤﻦ ﭘﺪراﻧﻪ ای ﻓﺮﻳﺎد ﻣﯽ زﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﻦ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن را ﺱﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽ دهﻢ ﮐﻪ دور از هﺮ ﻧﻮع ﭘﻴﺶ داروی ای ﮐﻪ ﺁن ه ﺎ را‬
‫ﮔﻴﺞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑ ﺪون در ﻧﻈ ﺮ داﺵ ﺘﻦ ﻣﻨﺎﺹ ﺒﯽ ﮐ ﻪ دارﻧ ﺪ و ﻳ ﺎ ﺑ ﺮای رﺱ ﻴﺪن ﺑ ﻪ ﺁن ﺗ ﻼش‬
‫ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺪون در ﻧﻈ ﺮ داﺵ ﺘﻦ ﻣﻨ ﺎﻓﻌﯽ ﮐ ﻪ در ﺧ ﺪﻣﺖ ﺁن ﻗ ﺮار دارﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺪون در ﻧﻈ ﺮ‬
‫داﺵﺘﻦ ﺁراﺋﯽ ﮐﻪ در ﺹﺪد ﺟﻠﺐ ﺁن هﺎ هﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ داﺵﺘﻦ ﻋﻨ ﺎوﻳﺘﯽ ﮐ ﻪ ﻏ ﺮور‬
‫ﺧﻮد ﺧﻮاهﺎﻧﻪ ﺁن هﺎ را ﺗﺴﮑﻴﻦ ﻣﯽ دهﺪ‪ -‬ﻳﮏ ﻝﺤﻈﻪ ﺑﻪ اﻋﻤﺎق ﻗﻠﺐ ﺧﻮد ﻣﺮاﺟﻌ ﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪،‬‬
‫از ﺧﻮدﺵﺎن ﺱﺆال ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﻮد ﭘﺎﺱﺦ ﺑﺪهﻨﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ اﻳﻦ اﺹﻞ ﮐﻪ هﺮ ﮐﺎری ﺑﺎﻳﺪ ﻣ ﺎزادی‬
‫داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ‪ -‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﭼﻴﻨﯽ هﺎ و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴ ﺮی ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ ﺗﺸ ﺮﻳﺢ ﮐ ﺮدﻳﻢ‪ -‬ﺗ ﺎﮐﻨﻮن‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮﺵﺎن رﺱﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ؟« )ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٨٠‬‬

‫‪١٠٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬

‫ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮏ اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ‬

‫‪ -١‬ﻣﺘﺪ‬
‫اﮐﻨﻮن دﻗﻴﻘ ًﺎ در ﺁﻝﻤﺎن هﺴﺘﻴﻢ! و ﻣﺠﺒﻮرﻳﻢ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺁن ﮐﻪ ﺑ ﺎ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﺱ ﺮوﮐﺎر‬
‫دارﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮏ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ از ﺗﻀﺎدهﺎی ﺁﻗﺎی ﭘ ﺮودون ﭘﻴ ﺮوی‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬هﻤﻴﻦ ﭼﻨﺪ ﻝﺤﻈﻪ ﭘﻴﺶ او ﻣﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑ ﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ﺹ ﺤﺒﺖ ﮐﻨ ﻴﻢ‬
‫و ﺡﺘﺎ ﮐﻤﯽ هﻢ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺑﺸﻮﻳﻢ‪ .‬و ﺡﺎﻻ ﺹﺤﻨﻪ ﻋﻮض ﻣﯽ ﺵﻮد و ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻣﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﺱ ﺮزﻣﻴﻦ ﻋﺰﻳ ﺰ ﭘ ﺪری ﻣ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐﺸ ﺎﻧﺪ و ﻣﺠﺒﻮرﻣ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮﺧﻼف ﻣﻴ ﻞ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎ‬
‫ﺧﺎﺹﻴﺖ ﺁﻝﻤﺎﻧﯽ ﻣﺎن ﻇﺎهﺮ ﺵﻮﻳﻢ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ه ﺎ را ﺑ ﻪ ﮐ ﻼﻩ ه ﺎﺋﯽ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺁﻝﻤ ﺎﻧﯽ ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻼﻩ ه ﺎ را ﺑ ﻪ‬
‫اﻳ ﺪﻩ ه ﺎﺋﯽ ﻣﺒ ﺪل ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد‪ .‬اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ‪ ،‬رﻳﮑ ﺎردو‪ ،‬ﺑﺎﻧ ﮏ دار ﺛ ﺮوت ﻣﻨ ﺪ و اﻗﺘﺼ ﺎدداﻧﺎن‬
‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اﺱﺖ و ﺁﻝﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬هﮕﻞ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺹﺮﻓ ًﺎ اﺱﺘﺎد ﻓﻠﺴﻔﻪ داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺑﺮﻝﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫ﻝﻮﺋﯽ ﭘ ﺎﻧﺰدهﻢ‪ -‬ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﭘﺎدﺵ ﺎﻩ ﻣﺴ ﺘﺒﺪ ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﻣﻈﻬ ﺮ زوال ﺱ ﻠﻄﻨﺖ ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ‪ ،‬ﭘﺰﺵ ﮏ‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺹ ﯽ داﺵ ﺖ ﮐ ﻪ اوﻝ ﻴﻦ اﻗﺘﺼ ﺎددان ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﭘﺰﺵ ﮏ‪ ،‬اﻳ ﻦ اﻗﺘﺼ ﺎددان‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﭘﻴ ﺮوزی ﻣﺴ ﻠﻢ و ﻗﺮﻳ ﺐ اﻝﻮﻗ ﻮع ﺑ ﻮرژوازی ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﮐﻨ ﻪ ﭘﺰﺵ ﮏ‪ ،‬اﻗﺘﺼ ﺎد‬
‫ﺱﻴﺎﺱﯽ را ﺑﻪ ﺹ ﻮرت ﻳﮑ ﯽ از ﻋﻠ ﻮم در ﺁورد و ﺁن را در اﺛ ﺮ ﻣﺸ ﻬﻮر ﺧ ﻮد »ﺗﺎﺑﻠﻮه ﺎی‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی« ﺗﺪوﻳﻦ ﻧﻤﻮد‪ .‬از ﻣﻴﺎن ه ﺰار و ﻳ ﮏ ﺗﻔﺴ ﻴﺮی ﮐ ﻪ در ﺑ ﺎرﻩ اﻳ ﻦ ﺗﺎﺑﻠﻮه ﺎ ﻣﻨﺘﺸ ﺮ‬
‫ﺵﺪﻩ اﻧﺪ ﻣﺎ ﻳﮑﯽ را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ اﻳﻢ ﮐﻪ از ﺧﻮد ﮐﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ و ﻋﻨ ﻮان ﺁن »ﺗﺠﺰﻳ ﻪ و ﺗﺤﻠﻴ ﻞ‬
‫ﺗﺎﺑﻠﻮهﺎی اﻗﺘﺼﺎدی« اﺱﺖ ﮐﻪ »هﻔﺖ ﺗﺬﮐﺮ ﻣﻬﻢ« ﺑﺮ ﺁن اﻓﺰودﻩ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻳﮏ دﮐﺘﺮ ﮐﻨﻪ ﺛﺎﻧﯽ اﺱﺖ‪ .‬او ﮐﻨﻪ ی ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮏ اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ اﺱﺖ‪.‬‬

‫‪١١٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺑ ﺎری ﻃﺒ ﻖ ﻧﻈ ﺮ هﮕ ﻞ‪ ،‬ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳ ﮏ و ﺗﻤ ﺎم ﻓﻠﺴ ﻔﻪ‪ ،‬در ﻣﺘ ﺪ ﺧﻼﺹ ﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬

‫ﺟﻬ ﺖ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺱ ﻌﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﻣﺘ ﺪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون را‪ -‬ﮐ ﻪ ﻻاﻗ ﻞ هﻤﺎﻧﻨ ﺪ »ﺗﺎﺑﻠﻮه ﺎی اﻗﺘﺼ ﺎدی«‬
‫ﺗﺎرﻳﮏ اﺱﺖ‪ ،‬روﺵﻦ ﺱﺎزﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﺎ هﻔﺖ ﺗﺬﮐﺮ ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ ﻣﻬﻢ را ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون از ﺗﺬﮐﺮات ﻣ ﺎ راﺿ ﯽ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ در ﻧﻘ ﺶ ﺁﺑ ﻪ‬
‫ﺑﻮدو ﺑﺎزی ﮐﻨﺪ و ﺧﻮدش »ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﺘﺪ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮑﯽ« را ﺑﺪهﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﮐﺮ اول‬
‫»ﻣﺎ ﺗﺎرﻳﺦ را ﻧﻪ ﺑﺮاﺱﺎس ﻧﻈﻢ زﻣﺎن ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ ﺡﺴﺐ اﻳﺪﻩ ه ﺎ ذﮐ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ .‬ﻣﺮاﺡ ﻞ ﻳ ﺎ‬
‫ﻣﻘ ﻮﻻت اﻗﺘﺼ ﺎدی در ﺗﺠﻠ ﯽ ﺧ ﻮد ﮔ ﺎهﯽ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ه ﻢ زﻣ ﺎن و ﮔ ﺎهﯽ در ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ‬
‫ﻣﻌﮑ ﻮس ﻇ ﺎهﺮ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ ...‬ﺗﺌ ﻮری ه ﺎی اﻗﺘﺼ ﺎدی‪ ،‬ﺗﺴﻠﺴ ﻞ ﻣﻨﻄﻘ ﯽ و ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ‬
‫ﮐﻤﺘﺮی در ﺧﻮد ﻧﺪارد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ اﺱﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ از ﮐﺸ ﻒ اﻳ ﻦ ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﻝﻴﻢ‪) «.‬ﭘﺮودون‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪ ١٤٥‬و ‪(١٤٦‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤ ًﺎ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺧﻮاﺱﺘﻪ اﺱﺖ ﺑﺎ ﻓﺮو رﻳﺨﺘﻦ ﻋﺒﺎرات هﮕﻞ ﺑﺮ ﺱﺮ ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی ه ﺎ‪،‬‬
‫ﺁن هﺎ را هﺮاﺱﻨﺎک ﺱﺎزد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺎ ﺑﺎ دو ﻣﺮد ﺱﺮوﮐﺎر دارﻳﻢ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون و‬
‫ﺱﭙﺲ ﺑﺎ هﮕﻞ‪ .‬وﺟﻪ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون از ﺱﺎﻳﺮ اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﭼﻴﺴﺖ؟ و هﮕﻞ ﭼ ﻪ ﻧﻘﺸ ﯽ‬
‫در اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﺎزی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن‪ ،‬ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺑﻮرژواﺋﯽ‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺠﺎری‪ ،‬ﭘﻮل و ﻏﻴﺮﻩ را ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﻘﻮﻻت ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮﻧﺎﭘﺬﻳﺮ و اﺑﺪی ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون‪ -‬ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻘ ﻮﻻت‬
‫را ﺁﻣﺎدﻩ و ﻣﻬﻴﺎ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ -‬ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﻧﺤﻮﻩ ﺗﺸﮑﻴﻞ و اﻳﺠ ﺎد اﻳ ﻦ ﻣﻘ ﻮﻻت اﺹ ﻮل‪ ،‬ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‬
‫اﻳﺪﻩ هﺎ و اﻓﮑﺎر را ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺪهﺪ‪.‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﺑﺮای ﻣﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دهﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺤ ﺖ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃ ﻪ ﺑ ﺎﻻ‪ ،‬ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‬
‫ﺹﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮد وﻝﯽ ﺁن ﭼﻪ ﺁن هﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﻤ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﺡﺮﮐﺖ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ای ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺁن هﺎ ﻣﯽ ﺵ ﻮد‪ -‬ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁﻳﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت را ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ اﺹﻮل‪ ،‬ﻣﻘﻮﻻت و اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎی اﻧﺘﺰاﻋﯽ ﺗﻠﻘﯽ‬

‫‪١١١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺧﻮد را ﻣﻮﻇﻒ ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ اﻓﮑﺎر را ﺑﻪ ﻧﻈﻢ ﻣﺸﺨﺼ ﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ ﺗ ﺎﮐﻨﻮن در‬
‫ﻓﻬﺮﺱﺖ اﻝﻔﺒﺎی ﺁﺧﺮ هﺮ ﻣﺒﺤﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬وﺟﻮد داﺵ ﺘﻪ اﺱ ﺖ‪ ،‬در ﺁورد‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻝﺐ اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن‪ ،‬ﺡﻴﺎت ﻓﻌﺎل و ﺗﺤﺮک ﺑﺨﺸﻨﺪﻩ اﻧﺴﺎن هﺎ ﺱﺖ و ﻣﻄﺎﻝﺐ ﺁﻗﺎی ﭘ ﺮودون‬
‫دﮔ ﻢ ه ﺎی اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن اﺱ ﺖ‪ .‬ﻝﮑ ﻦ ﺑ ﻪ ﻣﺠ ﺮد ﺁن ﮐ ﻪ از ﺗﻌﻘﻴ ﺐ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪی‪ -‬ﮐﻪ ﻣﻘﻮﻻت ﻓﻘ ﻂ ﺑﻴ ﺎن ﺗﺌﻮرﻳ ﮏ ﺁن ه ﺎ هﺴ ﺘﻨﺪ‪ -‬ﻓﺮوﮔ ﺬاری ﮐﻨ ﻴﻢ و ﺑ ﻪ ﻣﺠ ﺮد ﺁن‬
‫ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻘ ﻮﻻت را ﻓﻘ ﻂ اﻳ ﺪﻩ ه ﺎی ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ‪ ،‬داﻧﺴ ﺘﻪ و اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ه ﺎﺋﯽ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت واﻗﻌﯽ‪ ،‬ﺗﻠﻘﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺧﻮاﻩ ﻧﺎﺧﻮاﻩ ﻣﺠﺒﻮر ﺧﻮاهﻴﻢ ﺑﻮد ﮐ ﻪ ﺡﺮﮐ ﺖ ﻋﻘ ﻞ‬
‫ﺧﺎﻝﺺ را ﻣﻨﺸﺎء اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎ ﺑ ﺪاﻧﻴﻢ‪ .‬ﻋﻘ ﻞ ﺧ ﺎﻝﺺ‪ ،‬ﺟ ﺎوداﻧﯽ و ﻏﻴﺮﺵﺨﺼ ﯽ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧ ﻪ‬
‫اﻳ ﻦ اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ه ﺎ را ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورد؟ ﺑ ﺮای ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁوردن ﺁن ه ﺎ ﭼ ﻪ اﻗ ﺪاﻣﯽ اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﻣﯽ دهﺪ؟‬
‫اﮔﺮ ﻣﺎ ﺑﯽ ﭘﺮواﺋﯽ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون را در ﺑﺮﺧ ﻮرد ﺑ ﺎ ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت هﮕﻠﻴﺴ ﺘﯽ داﺵ ﺘﻴﻢ‪ ،‬در‬
‫اﻳﻦ ﺹﻮرت ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ :‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد در ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﺑﻪ ﭼ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎﺱﺖ؟ از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﻏﻴﺮﺵﺨﺼﯽ در ﺧﺎرج از وﺟﻮد ﺧﻮد‪ ،‬ﻧ ﻪ زﻣﻴﻨ ﻪ ای دارد ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺁن اﺱﺘﻮار ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اوﺑﮋﮐﺘﯽ دارد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺧﻮد را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁن ﻗ ﺮار ده ﺪ و‬
‫ﻧﻪ ﺱﻮﺑﮋﮐﺘﯽ دارد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺁن ﻣﺮﺑﻮط ﺱﺎزد‪ ،‬ﻝﺬا ﻣﺠﺒﻮر اﺱﺖ ﭘﺸﺘﮏ و وارو‬
‫ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺧ ﻮد را ﻣﺘﺠﻠ ﯽ ﺱ ﺎزد‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد ﻣﺨﺎﻝﻔ ﺖ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺧ ﻮد را ﺗﺮﮐﻴ ﺐ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗﺠﻠ ﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺨﺎﻝﻔﺖ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴﺐ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ ﺱﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺵﻴﻢ ﻳﻌﻨ ﯽ‪ :‬ﺗ ﺰ‪ ،‬ﺁﻧﺘ ﯽ ﺗ ﺰ و‬
‫ﺱﻨﺘﺰ‪ .‬ﺑﺮای ﺁن هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺵﻴﻮﻩ ﺑﻴﺎن هﮕﻞ ﺁﺵﻨﺎ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮل اﻳ ﻦ ﻏﺴ ﻞ ﺗﻌﻤﻴ ﺪ را در‬
‫زﻳﺮ ﻣﯽ ﺁورﻳﻢ‪ :‬ﺗﺄﻳﻴﺪ‪ ،‬ﻧﻔﯽ‪ ،‬اﻧﮑﺎرﻧﻔﯽ‪ .‬اﺱﻢ اﻳﻦ را ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ ﺗﮑﻠﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﻋ ﺮض ﻣﻌ ﺬرت از‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ]ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ[ در واﻗﻊ اﻳﻦ زﺑﺎن ﻋﺒﺮی ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ زﺑﺎن اﻳﻦ ﻋﻘﻞ ﺧ ﺎﻝﺺ‬
‫ﻣﺠﺰا از ﻓﺮد اﺱﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎی ﻳﮏ ﻓﺮد ﻋﺎدی و ﻧﺤﻮﻩ ﻋﺎدی ﺗﮑﻠﻢ و ﺗﻔﮑ ﺮ او‪ ،‬ﻣ ﺎ ﺹ ﺮﻓ ًﺎ ﺑ ﺎ‬
‫اﻳﻦ ﺵﻴﻮﻩ ﻋﺎدی ﺱﺮوﮐﺎر دارﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻨﻬﺎی ﻓﺮد‪.‬‬
‫از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﺴﺄﻝﻪ ﺑﺮ ﺱﺮ اﻧﺘﺰاع اﺱﺖ ﻧ ﻪ ﺗﺠﺰﻳ ﻪ و ﺗﺤﻠﻴ ﻞ‪ ،‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺁﻳ ﺎ ﺟ ﺎی ﺗﻌﺠ ﺐ‬
‫اﺱﺖ اﮔﺮ در ﺁﺧﺮﻳﻦ اﻧﺘ ﺰاع‪ ،‬هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻘﻮﻝ ﻪ ﻣﻨﻄﻘ ﯽ ﻇ ﺎهﺮ ﺵ ﻮد؟ اﮔ ﺮ هﻤ ﻪ‬

‫‪١١٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ را ﮐﻪ وﺟﻮﻩ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻳﮏ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﺑﻌﺪ از دﻳﮕﺮی ﮐﻨ ﺎر ﺑﮕ ﺬارﻳﻢ‪،‬‬

‫اﮔﺮ از ﻣﺼﺎﻝﺢ ﺱﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ای ﮐﻪ ﺁن را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ و از ﺵ ﮑﻠﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺸ ﺨﺺ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ‬
‫ﺁن اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺹ ﺮف ﻧﻈ ﺮ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ ﺱ ﺮاﻧﺠﺎم ﻓﻘ ﻂ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻳ ﮏ ﻓﻀ ﺎ ﺧ ﻮاهﻴﻢ داﺵ ﺖ‬
‫و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ اﮔ ﺮ اﺑﻌ ﺎد اﻳ ﻦ ﻓﻀ ﺎ را ﻣﻨﺘ ﺰع ﺱ ﺎزﻳﻢ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻓ ﯽ ﻧﻔﺴ ﻪ ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ‬
‫ﻣﻘﻮﻝﻪ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﮐﻤﻴﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧ ﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺁﻳ ﺎ ﺟ ﺎی ﺗﻌﺠ ﺐ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد؟ اﮔ ﺮ ﻣ ﺎ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﺱﻴﺎق ﺁن هﺎ را از هﺮ ﭼﻴ ﺰ ﺟﺎﻧ ﺪار و ﺑ ﯽ ﺟ ﺎن‪ ،‬ﭼ ﻪ در ﻣ ﻮرد اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ و ﭼ ﻪ در ﻣ ﻮرد‬
‫اﺵ ﻴﺎء ﻗﺎﻃﻌﺎﻧ ﻪ ﻣﻨﺘ ﺰع ﺱ ﺎزﻳﻢ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت ﺡ ﻖ دارﻳ ﻢ ﺑﮕ ﻮﺋﻴﻢ‪ :‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﭼﻴ ﺰی ﮐ ﻪ در‬
‫ﺁﺧ ﺮﻳﻦ اﻧﺘ ﺰاع ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ ،‬ﺹ ﺮﻓ ًﺎ ﻣﻘ ﻮﻻت ﻣﻨﻄﻘ ﯽ ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‬
‫ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﺴﺖ هﺎﺋﯽ ]ﻣﺎوراء اﻝﻄﺒﻴﻌﻮن[ ﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺁﺑﺴﺘﺮاﮐﺴ ﻴﻮن ه ﺎ‬
‫]اﻧﺘﺰاﻋﺎت[‪ ،‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺗﺼ ﻮر ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ه ﺮ ﻗ ﺪر ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از‬
‫ﭼﻴﺰه ﺎ ﻓﺎﺹ ﻠﻪ ﺑﮕﻴﺮﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺑ ﻪ درون ﺁن رﺱ ﻮخ ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﮐ ﺮد‪ -‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﺴ ﺖ ه ﺎ‪ ،‬ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺡ ﻖ دارﻧ ﺪ ﺑﮕﻮﻳﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﭼﻴﺰه ﺎی دﻧﻴ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ‬
‫ﮔﻠﺪوزی هﺎی روی ﭘﺎرﭼﻪ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﻘﻮﻻت ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺱﺎﺧﺘﻪ ﺵﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬اﺧ ﺘﻼف‬
‫ﻣﻴﺎن ﻓﻼﺱﻔﻪ و ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن‪ ،‬هﻤ ﻴﻦ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻣﺴ ﻴﺤﯽ ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ ﻣﻨﻄ ﻖ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺎ ﺗﺠﻠ ﯽ ﺟﺴ ﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻠﻤﻪ ﺁﺵﻨﺎﺱﺖ و ﻓﻴﻠﺴﻮف ﮐﺎرش ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺑ ﺎ ﺗﺠﻠﻴ ﺎت ﺟﺴ ﻤﺎﻧﯽ ﺗﻤ ﺎم ﻧﻤ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان هﻤﻪ ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ را ﮐﻪ وﺟﻮد دارﻧ ﺪ و ه ﺮ ﭼ ﻪ را ﮐ ﻪ در روی زﻣ ﻴﻦ و در ﺁب‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ اﻧﺘﺰاع ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﻘﻮﻝﻪ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻧﺴﺒﺖ داد و اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻧﺤﻮ ﮐﻞ دﻧﻴﺎی واﻗﻌﯽ را در دﻧﻴﺎی ﺁﺑﺴﺘﺮاﮐﺴﻴﻮن هﺎ ]اﻧﺘﺰاﻋ ﺎت[‪ ،‬در دﻧﻴ ﺎی ﻣﻘ ﻮﻻت‬
‫ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻓﺮو ﺑﺮد‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ را دﭼﺎر ﺗﻌﺠﺐ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ؟‬
‫هﻤﻪ ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ ﮐﻪ وﺟ ﻮد دارﻧ ﺪ‪ ،‬ه ﺮ ﺁن ﭼ ﻪ در روی زﻣ ﻴﻦ و در ﺁب زﻧ ﺪﮔﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ داﺵﺘﻪ و ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺡﺮﮐﺖ‪ ،‬زﻳﺴﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ‪ ،‬ﺡﺮﮐ ﺖ ﺗ ﺎرﻳﺦ اﺱ ﺖ‬
‫ﮐﻪ رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪ ،‬ﺡﺮﮐﺖ ﺹﻨﻌﺘﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﺹ ﻨﻌﺘﯽ را‬
‫ﺑﻪ ﻣﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ دارد و ﻏﻴﺮﻩ و ﻏﻴﺮﻩ‪....‬‬

‫‪١١٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﮔﻮﻧ ﻪ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ اﻧﺘ ﺰاع ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ را ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ ﻣﻨﻄﻘ ﯽ ﻣﺒ ﺪل‬

‫ﺱ ﺎﺧﺘﻪ اﻳ ﻢ‪ ،‬ﮐ ﺎﻓﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ه ﺮ ﻳ ﮏ از ﺧ ﻮاص ﻣﺸﺨﺼ ﻪ ﺡﺮﮐ ﺖ ه ﺎی ﻣﺨﺘﻠ ﻒ را‬
‫ﻣﻨﺘﺰع ﺱﺎزﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺡﺮﮐﺘ ﯽ ﮐ ﻪ در ﺡﺎﻝ ﺖ اﻧﺘ ﺰاع اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺡﺮﮐ ﺖ ﺹ ﻮری ﺧ ﺎﻝﺺ و ﺑ ﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺧﺎﻝﺺ ﺡﺮﮐﺖ ﺑﺮﺱﻴﻢ‪ .‬اﮔ ﺮ ﮐﺴ ﯽ ﺟ ﻮهﺮ هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ را در ﻣﻘ ﻮﻻت ﻣﻨﻄﻘ ﯽ‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺹﻮرت ﺗﺼﻮر ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد در ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺡﺮﮐﺖ‪ ،‬ﻣﺘﺪ ﻣﻄﻠﻘﯽ را‬
‫ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ را ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﻣ ﯽ ده ﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺵ ﺎﻣﻞ ﺡﺮﮐ ﺖ ﭼﻴﺰه ﺎ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ هﻤﺎن ﻣﺘﺪ ﻣﻄﻠﻘﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ هﮕﻞ در ﺑﺎرﻩ ﺁن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﺘﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوی ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﻣﻨﺤﺼﺮ‪ ،‬ﻋﺎﻝﯽ و ﺑﯽ ﭘﺎﻳﺎﻧﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ه ﻴﭻ ﭼﻴ ﺰ ﻳ ﺎرای ﻣﻘﺎوﻣ ﺖ‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁن را ﻧﺪارد‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺮاﻳﺶ ﻋﻘﻞ اﺱﺖ ﮐﻪ در هﺮ ﭼﻴﺰ ﺧﻮد را ﺑﺎزﻳﺎﺑﺪ و ﺧﻮد را از‬
‫ﻧﻮ ﺑﺸﻨﺎﺱﺪ‪) «.‬ﻣﻨﻄﻖ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺱﻮم ﺹﻔﺤﻪ‪(٣٢٠-٣٢١‬‬
‫اﮔﺮ هﻤﻪ ﭼﻴﺰهﺎ در ﻳﮏ ﻣﻘﻮﻝﻪ ﻣﻨﻄﻘﯽ و هﺮ ﺡﺮﮐﺖ و ﻓﻌﺎﻝﻴﺖ ﺗﻮﻝﻴﺪی‪ ،‬در ﻣﺘ ﺪ ﺧﻼﺹ ﻪ‬
‫ﮔﺮدد‪ ،‬ﭘﺲ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴ ﺮی ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ هﺮﮔﻮﻧ ﻪ راﺑﻄ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﻣﺤﺼ ﻮﻻت و ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻴﺎن ﭼﻴﺰهﺎ و ﺡﺮﮐﺖ هﺎ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻳﮏ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮏ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺧﻼﺹﻪ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺁن ﭼ ﻪ را‬
‫ﮐ ﻪ هﮕ ﻞ در ﻣ ﻮرد دﻳ ﻦ‪ ،‬ﺡ ﻖ ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ و ﻏﻴ ﺮﻩ ﺑﻴ ﺎن ﻧﻤ ﻮدﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺱ ﻌﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ در ﻣﻮرد اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺒﺮد‪.‬‬
‫ﺧﻮب‪ ،‬ﭘﺲ اﻳﻦ ﻣﺘﺪ ﻣﻄﻠﻖ ﭼﻴﺴ ﺖ؟ اﻧﺘ ﺰاع ﺡﺮﮐ ﺖ‪ ،‬اﻧﺘ ﺰاع ﺡﺮﮐ ﺖ ﭼﻴﺴ ﺖ؟ ﺡﺮﮐ ﺖ در‬
‫ﺡﺎﻝﺖ اﻧﺘﺰاﻋﯽ اﺱﺖ‪ .‬ﺡﺮﮐﺖ در ﺡﺎﻝﺖ اﻧﺘﺰاﻋﯽ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣ ﻮل ﻣﻨﻄﻘ ﯽ ﺧ ﺎﻝﺺ ﺡﺮﮐ ﺖ و‬
‫ﻳﺎ ﺡﺮﮐﺖ ﻋﻘﻞ ﺧ ﺎﻝﺺ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺡﺮﮐ ﺖ ﻋﻘ ﻞ ﺧ ﺎﻝﺺ ﻋﺒ ﺎرت از ﭼﻴﺴ ﺖ؟ ﻋﺒ ﺎرت از ﻣﺘﺠﻠ ﯽ‬
‫ﺵﺪن‪ ،‬ﻣﺨﺎﻝﻒ ﺧﻮد ﺑﻮدن و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد ﺗﺮﮐﻴ ﺐ ﺵ ﺪن اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺗ ﺰ‪،‬‬
‫ﺁﻧﺘﯽ ﺗﺰ و ﺱﻨﺘﺰ ﻓﺮﻣﻮﻝ ﻪ ﮐ ﺮدن و ﻳ ﺎ ﺁن ﮐ ﻪ ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﺧ ﻮد را ﺗﺄﻳﻴ ﺪ ﮐ ﺮدن‪ ،‬ﻧﻔ ﯽ ﮐ ﺮدن‪ ،‬و‬
‫ﻧﻔﯽ ﺧﻮد را اﻧﮑﺎر ﮐﺮدن اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺡﺎﻻ‪ ،‬ﻋﻘﻞ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺁن ﻧﺎﻳﻞ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ ﻣﺸ ﺨﺺ ﺗﺄﻳﻴ ﺪ‬
‫ﮐﻨﺪ؟ اﻳﻦ دﻳﮕﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻘﻞ و ﻣﺪاﻓﻌﻴﻦ ﺁن ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬

‫‪١١٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫اﻝﺒﺘﻪ وﻗﺘﯽ اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺗ ﺰ ﺗﺄﻳﻴ ﺪ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺗ ﺰ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد‬

‫در ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ دو اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ﻣﺘﻀ ﺎد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺜﺒ ﺖ و ﻣﻨﻔ ﯽ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺁری و ﻧ ﻪ‪ ،‬ﺗﺠﺰﻳ ﻪ‬
‫ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻣﻴ ﺎن اﻳ ﻦ دو ﻋﺎﻣ ﻞ ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴ ﺖ‪ -‬ﮐ ﻪ ﺁﻧﺘ ﯽ ﺗ ﺰ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪-‬‬
‫ﺡﺮﮐﺖ دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﺁری‪ ،‬ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻧﻪ و ﻧ ﻪ‪ ،‬ﻣﺒ ﺪل ﺑ ﻪ ﺁری ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪.‬‬
‫ﺁری در ﻋﻴﻦ ﺡﺎل ﺁری و ﻧﻪ و ﻧﻪ‪ ،‬در ﻋﻴﻦ ﺡﺎل ﻧﻪ و ﺁری ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻮاﻣﻞ‬
‫ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻮازن ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻨﺜﯽ ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ و ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را از ﺑﻴﻦ ﻣﯽ ﺑﺮﻧ ﺪ‪ .‬از ﺗﺮﮐﻴ ﺐ‬
‫اﻳ ﻦ دو اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ﻣﺘﻀ ﺎد‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ی ﺟﺪﻳ ﺪی ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﺱ ﻨﺘﺰ ﺁن هﺎﺱ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﻪ دو اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺘﻀﺎد ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎر دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﺱﻨﺘﺰ ﺟﺪﻳﺪی را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ .‬ﺡﺎﺹ ﻞ اﻳ ﻦ ﭘﺮوﺱ ﻪ ﭘﻴﭽﻴ ﺪﻩ‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ه ﺎﻳﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﺧﻮد ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﻘﻮﻝﻪ ﺱ ﺎدﻩ‪ ،‬ﺵ ﺎﻣﻞ هﻤ ﻴﻦ ﺡﺮﮐ ﺖ دﻳ ﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ و‬
‫ﺁﻧﺘﯽ ﺗﺰ ﺁن‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎی ﻣﺨﺎﻝﻔﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ دو ﻧ ﻮع اﻧﺪﻳﺸ ﻪ‪ ،‬ﻳ ﮏ ﻧ ﻮع اﻧﺪﻳﺸ ﻪ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﺱﻨﺘﺰ هﺮدوی ﺁن هﺎﺱﺖ‪.‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ از ﺡﺮﮐﺖ دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ ﻣﻘﻮﻻت ﺱﺎدﻩ‪ ،‬دﺱﺘﻪ ای ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ هﻢ از ﺡﺮﮐ ﺖ دﻳ ﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ دﺱ ﺘﻪ ه ﺎ و ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ه ﺎﺋﯽ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁﻳﻨ ﺪ و از ﺡﺮﮐ ﺖ‬
‫دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ ﺱﻠﺴﻠﻪ هﺎ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺱﻴﺴﺘﻢ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫اﮔ ﺮ اﻳ ﻦ ﻣﺘ ﺪ را درﺑ ﺎرﻩ ﻣﻘ ﻮﻻت اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑﺒ ﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ ﺑ ﺎ ﻣﻨﻄ ﻖ و‬
‫ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳ ﮏ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ‪ ،‬ﺱ ﺮوﮐﺎر ﺧ ﻮاهﻴﻢ داﺵ ﺖ و ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ :‬ﺁن‬
‫وﻗ ﺖ ﻣﻘ ﻮﻻت اﻗﺘﺼ ﺎدی را ﮐ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﺟﻬﺎﻧﻴ ﺎن ﺑ ﺎ ﺁن ﺁﺵ ﻨﺎ هﺴ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻝﺴ ﺎن ﻧﺎﺁﺵ ﻨﺎﺋﯽ‬
‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻩ اﻳﻢ ﮐﻪ در ﺁن ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺱ ﺪ ﮐ ﻪ ﮔﻮﻳ ﺎ ﺁن ه ﺎ هﻤ ﻴﻦ ﭼﻨ ﺪ ﻝﺤﻈ ﻪ ﭘ ﻴﺶ‪،‬‬
‫ﻼ ﺧﺮدﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺮاوش ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺗ ﺎ اﻳ ﻦ ﺡ ﺪ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ رﺱ ﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﺎزﻩ از ﻳﮏ ﻣﻐﺰ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻣﻘﻮﻻت‪ ،‬ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻓﻌﺎﻝﻴﺖ دﻳ ﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ ﺡﺮﮐ ﺖ‪ ،‬ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ را ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورﻧ ﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻳﮏ ﺱﻠﺴﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ ﺗﻤ ﺎم‬
‫دارﺑﺴﺖ هﺎ و ﻣﻘﻮﻻت‪ ،‬دﺱﺘﻪ هﺎ ﺱﻠﺴﻠﻪ هﺎ و ﺱﻴﺴﺘﻢ هﺎی اﻳﻦ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮏ‪ ،‬از ﺁن وﺡﺸﺖ‬
‫ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ هﻤ ﻪ ﮐﻮﺵﺸ ﯽ ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون از ﻃﺮﻳ ﻖ اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر ﭘﺮدردﺱ ﺮ ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﻞ‬

‫‪١١٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺁوردﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ اوج ﺱﻴﺴ ﺘﻢ ﺗﻀ ﺎدهﺎ ﺹ ﻌﻮد ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻬ ﺬا ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﻣﻮﻓ ﻖ ﻧﺸ ﺪﻩ‬
‫اﺱﺖ ﮐﻪ از دوﭘﻠﻪ اوﻝﻴﻪ ﻣﻮﺿ ﻮع ﺱ ﺎدﻩ ﺗ ﺰ و ﺁﻧﺘ ﯽ ﺗ ﺰ ﺑ ﺎﻻﺗﺮ ﺑ ﺮود و از ﺁن ه ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻓﻘ ﻂ‬
‫دوﺑﺎر ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ و در ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ دوﺑﺎر ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﭘﺸﺖ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻓﺮود ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻓﻘﻂ ﺑﻪ دﻳﺎﻝﮑﺘﻴ ﮏ هﮕ ﻞ ﭘﺮداﺧﺘ ﻪ اﻳ ﻢ و ﺑﻌ ﺪًا ﺧ ﻮاهﻴﻢ دﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﺮودون ﻣﻮﻓﻖ ﻣﯽ ﺵﻮد ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﭘﺴﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﺱﻄﺢ ﺗﻨﺰل ﺑﺪهﺪ‪ .‬از ﻧﻈ ﺮ هﮕ ﻞ ه ﺮ ﭼ ﻪ‬
‫اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ و ﺧﻮاهﺪ اﻓﺘﺎد‪ ،‬دﻗﻴﻘ ًﺎ هﻤﺎن ﭼﻴﺰی اﺱﺖ ﮐﻪ در ﻣﺨﻴﻠﻪ ﺧﻮد او ﺟﺮﻳﺎن دارد و‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﭼﻴﺰی ﺟﺰ ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﺧ ﻮد او ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬دﻳﮕ ﺮ‬
‫»ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺡﺴﺐ ﻧﻈﻢ زﻣﺎن« ﺑﺎﺵﺪ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﺑﻠﮑﻪ ﺡﺎﻻ ﻓﻘﻂ »ﺗﺴﻠﺴ ﻞ اﻳ ﺪﻩ ه ﺎ در‬
‫ﻋﻘﻞ« وﺟﻮد دارد‪ .‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺱﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﺡﺮﮐﺖ اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،‬دﻧﻴﺎ را ﺑﺴ ﺎزد‪،‬‬
‫در ﺡﺎﻝﯽ ﮐﻪ او ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻃ ﻮر ﺱﻴﺴ ﺘﻤﺎﺗﻴﮏ اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ه ﺎﺋﯽ را ﮐ ﻪ در ﻣﻐ ﺰ ه ﺮ ﮐﺴ ﯽ وﺟ ﻮد‬
‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻮﺱﺎزی ﮐﺮدﻩ و ﺑﺮﺡﺴﺐ ﻣﺘﺪ ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬درﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻧﻤﻮدﻩ اﺱﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺬﮐﺮ دوم‬
‫ﻣﻘﻮﻻت اﻗﺘﺼ ﺎدی ﻓﻘ ﻂ اﺹ ﻄﻼﺡﺎت ﺗﺌﻮرﻳ ﮏ و ﺁﺑﺴﺘﺮاﮐﺴ ﻴﻮن ه ﺎی ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴ ﺪی‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ .‬ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون در ﻧﻘﺶ ﻳﮏ ﻓﻴﻠﺴﻮف اﺹﻴﻞ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت را واروﻧ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت واﻗﻌﯽ ﻓﻘﻂ ﺗﺒﻠﻮر ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ ﺁن اﺹﻮل و ﺁن ﻣﻘﻮﻻت را ﮐ ﻪ ﺑ ﺎز ه ﻢ‬
‫ﺑ ﻪ ﻗ ﻮل اﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻓﻴﻠﺴ ﻮف در ﺁﻏ ﻮش »ﻋﻘ ﻞ ﻏﻴ ﺮ ﺵﺨﺼ ﯽ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ« ﻏﻨ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‬
‫ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون‪ -‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻗﺘﺼﺎددان‪ -‬ﺧﻴﻠﯽ ﺧﻮب درک ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن هﺎ ﺗﺤﺖ‬
‫ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴﺪی ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬دﺱﺘﻤﺎل‪ ،‬ﭘﺮدﻩ و ﭘﺎرﭼ ﻪ ه ﺎی اﺑﺮﻳﺸ ﻤﯽ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ وﻝ ﯽ‬
‫ﭼﻴﺰی ﮐﻪ درک ﻧﮑﺮدﻩ‪ ،‬ﺁن اﺱﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺰ هﻤﺎﻧﻨﺪ دﺱ ﺘﻤﺎل‬
‫و ﭘﺮدﻩ و ﻏﻴﺮﻩ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻت اﻧﺴﺎن هﺎ هﺴ ﺘﻨﺪ و ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ ،‬در راﺑﻄ ﻪ ﻧﺰدﻳ ﮏ‬
‫ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎی ﺗﻮﻝﻴﺪی ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ .‬اﻧﺴﺎن هﺎ ﺑﺎ ﺑﺪﺱﺖ ﺁوردن ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝﺪﻩ ﺟﺪﻳ ﺪ‪ ،‬ﺵ ﻴﻮﻩ‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺧﻮد را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ دهﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺵﻴﻮﻩ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‪ -‬ﺵ ﻴﻮﻩ ای ﮐ ﻪ ﻣﺎﻳﺤﺘ ﺎج ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ‬

‫‪١١٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫وﺱﻴﻠﻪ ﺁن ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ -‬ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﻮد را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ .‬ﺁﺱﻴﺎب دﺱﺘﯽ‪،‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای ﺑ ﺎ ارﺑﺎﺑ ﺎن ﻓﺌ ﻮدال ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورد و ﺁﺱ ﻴﺎب ﺑﺨ ﺎرﺁﺑﯽ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای ﺑ ﺎ‬
‫ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﺹﻨﻌﺘﯽ‪.‬‬
‫‪١٢‬‬
‫اﻣ ﺎ هﻤ ﻴﻦ اﻧﺴ ﺎﺋﻴﮑﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ را ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ ﺑ ﺎرﺁوری ﻣﺎدﻳﺸ ﺎن ﺑ ﺮ ﭘ ﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺱﺎزﻧﺪ‪ ،‬اﺹﻮل‪ ،‬اﻳﺪﻩ هﺎ و ﻣﻘ ﻮﻻت را ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻴﺸ ﺎن ﺑ ﺮ ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﯽ ﺱﺎزد‪.‬‬
‫ﭘﺲ اﻳﻦ اﻳﺪﻩ هﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻘﻮﻻت ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ ﺑﻴ ﺎﻧﮕﺮ ﺁن ه ﺎ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ ،‬اﺑ ﺪی‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻓﻨﺎﺵﺬﻳﺮ و ﻣﻮﻗﺘﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎدر ﮐﻮران ﻳﮏ ﺡﺮﮐ ﺖ داﺋﻤ ﯽ رﺵ ﺪ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ‪ ،‬ﻧ ﺎﺑﻮدی ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ اﻳﺪﻩ هﺎ ﻗﺮار دارﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ اﻧﺘﺰاع ﺡﺮﮐﺖ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﯽ ﺡﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﮐﺮ ﺱﻮم‬
‫ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴ ﺪی ه ﺮ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‪ ،‬ﻳ ﮏ ﮐ ﻞ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ .‬ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت‬
‫اﻗﺘﺼ ﺎدی را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﺮاﺡ ﻞ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣﺘﻌ ﺪدی ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ را ﺑﻮﺟ ﻮد‬
‫ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ و هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺁﻧﺘﯽ ﺗﺰ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ه ﺮ ﻳ ﮏ از ﺁن ه ﺎ ﻧﻴ ﺰ از دﻳﮕ ﺮی‬
‫ﻣﻨ ﺘﺞ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد و ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﻣﻨﻄﻘ ﯽ ﺵ ﺎن‪ ،‬ﻋﻘ ﻞ ﻏﻴﺮﺵﺨﺼ ﯽ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ را ﺗﺤﻘ ﻖ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ اﺵﮑﺎل اﻳﻦ ﻣﺘﺪ ﺁن اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﺮد ﺁن ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ‬
‫ﻣﺮاﺡﻞ را ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮرﺱﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺱ ﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪،‬‬
‫ﺁن را ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺪهﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ او اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت را هﻨﻮز ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﺡﺮﮐ ﺖ دﻳ ﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ ﺧ ﻮد‬
‫ﺑﻮﺟ ﻮد ﻧﻴ ﺎوردﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬وﻗﺘ ﯽ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﻪ ﮐﻤ ﮏ ﻋﻘ ﻞ ﺧ ﺎﻝﺺ ﺑ ﻪ ﺱ ﺎﺧﺘﻦ ﻣﺮاﺡ ﻞ‬

‫‪ -١٢‬در ﭼﺎپ اول ﮐﺘﺎب ﺑﻪ زﺑ ﺎن ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ »ﺑ ﺎرﺁوری ﻣ ﺎدی« ذﮐ ﺮ ﺷ ﺪﻩ و در ﭼ ﺎپ ه ﺎی ﺑﻌ ﺪی‬

‫»ﺷﻴﻮﻩ ﺗﻮﻝﻴﺪی« ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬

‫‪١١٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫دﻳﮕ ﺮی ﻣ ﺐ ﭘ ﺮدازد‪ ،‬ﭼﻨ ﻴﻦ واﻧﻤ ﻮد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﮔﻮﻳ ﺎ ﺑ ﺎ ﻧ ﻮزاداﻧﯽ ﺱ ﺮوﮐﺎر دارد‪ .‬او‬

‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺱﻦ ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ اوﻝﯽ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ او ﺑﺮای رﺱﻴﺪن ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ارزش‪ -‬ﮐﻪ از ﻧﻈﺮی وی اﺱ ﺎس ﺗﻤ ﺎم ﺗﮑﺎﻣ ﻞ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی اﺱﺖ‪ -‬ﺑﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ و ﻏﻴﺮﻩ اﺡﺘﻴ ﺎج دارد‪ .‬ﻝﮑ ﻦ در ﺗﺴﻠﺴ ﻞ ه ﺎی ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﭙﺮودون‪ ،‬در ﻋﻘﻞ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون و در ﺱﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﻨﻄﻖ‪ ،‬اﻳ ﻦ رواﺑ ﻂ هﻨ ﻮز ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ‬
‫وﺟﻪ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺠﺮد ﺁن ﮐﻪ ﺱﺎﺧﺘﻤﺎن ﻳﮏ ﺱﻴﺴﺘﻢ اﻳﺪﻩ اوﻝﻮژﻳﮏ را ﺑﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ ﻣﻘ ﻮﻻت اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺑ ﺮ‬
‫ﭘﺎ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ از هﻢ ﭘﺎﺵﻴﺪﮔﯽ اﺟﺰای ﺱﻴﺴﺘﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺵﺪﻩ اﻳ ﻢ و ﻗﺴ ﻤﺖ ه ﺎی ﻣﺠ ﺰای‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺟﺘﻤﺎع را ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﻮال ﺑﻪ ﺹﻮرت ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ای ﮐ ﻪ ﻳﮑ ﯽ ﺑﻌ ﺪ‬
‫از دﻳﮕ ﺮی ﻇ ﺎهﺮ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﺁوردﻩ اﻳ ﻢ‪ .‬در واﻗ ﻊ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻓﺮﻣ ﻮل ﻣﻨﻄﻘ ﯽ ﺡﺮﮐ ﺖ‪،‬‬
‫ﺱﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ و زﻣﺎن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬ ﺎﺋﯽ ﺱ ﺎﻣﺎن ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای را ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﺑﺪهﻨ ﺪ ﮐ ﻪ در‬
‫ﺁن هﻤﻪ رواﺑﻂ ﺑﻪ ﻃﻮر هﻢ زﻣﺎن وﺟﻮد دارﻧﺪ و ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﮑﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﮐﺮ ﭼﻬﺎرم‬
‫اﻳﻨﮏ ﺑﺒﻴﻨﻢ وﻗﺘﯽ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون دﻳﺎﻝﮑﺘﻴ ﮏ هﮕ ﻞ را در ﻣ ﻮرد اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﭼﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﯽ در ﺁن ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون هﺮ ﻣﻘﻮﻝﻪ اﻗﺘﺼﺎدی‬
‫دارای دو ﺟﻨﺒﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ :‬ﻳﮏ ﺟﻨﺒﻪ ﺧﻮب و ﻳﮏ ﺟﻨﺒﻪ ﺑﺪ‪ .‬او ﺑ ﻪ ﻣﻘ ﻮﻻت ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﻣﯽ ﻧﮕﺮد ﮐﻪ اﻓﺮاد ﮐﻮﺗ ﻪ ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﻪ ﻣ ﺮدان ﺑ ﺰرگ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻣ ﯽ ﻧﮕﺮﻧ ﺪ‪ :‬ﻧ ﺎﭘﻠﺌﻮن ﻣ ﺮد ﺑﺰرﮔ ﯽ‬
‫اﺱﺖ‪ ،‬ﮐﺎرهﺎی ﺧﻮب زﻳﺎدی اﻧﺠﺎم داد و ﮐﺎرهﺎی ﺑﺪ زﻳﺎدی ﻧﻴﺰ ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫از ﻧﻈﺮ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺟﻨﺒﻪ ﺧﻮب و ﺟﻨﺒﻪ ﺑﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺱﻦ و ﻣﻌﺎﻳﺐ ﺑ ﻪ روی ه ﻢ ﺗﻀ ﺎد ه ﺮ‬
‫ﻣﻘﻮﻝﻪ اﻗﺘﺼﺎدی را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﻣﺴﺄﻝﻪ ای ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺡﻞ ﺵﻮد‪ ،‬اﻳﻦ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﺧﻮب ﺡﻔ ﻆ ﮔ ﺮدد و ﺟﻨﺒ ﻪ ﺑ ﺪ از ﺑ ﻴﻦ‬
‫ﺑﺮدﻩ ﺵﻮد‪ .‬ﺑﺮدﻩ داری‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدی اﺱ ﺖ ﻣﺜ ﻞ ه ﺮ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ دﻳﮕ ﺮ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺁن‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﻮال دو ﺟﻨﺒﻪ دارد‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺮ ﺱﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﺑﺪ ﺁن ﺗﺄﻣﻞ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻴﻢ و از ﺟﻨﺒﻪ ﺧ ﻮب‬

‫‪١١٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺑﺮدﻩ داری ﺹﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻘﻂ ﺑﺮ ﺱ ﺮ ﺑ ﺮدﻩ داری‬
‫ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ اﺱ ﺖ‪ .‬ﻣﻮﺿ ﻮع ﺑ ﺮ ﺱ ﺮ ﺑ ﺮدﻩ داری ﺱ ﻴﺎهﺎن در ﺱ ﻮرﻧﻴﺎم ]ﻣﺴ ﺘﻌﻤﺮﻩ هﻠﻨ ﺪ در‬
‫ﺵ ﻤﺎل ﺵ ﺒﻪ ﻗ ﺎرﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎی ﺟﻨ ﻮﺑﯽ[‪ ،‬در ﺑﺮزﻳ ﻞ و در اﻳ ﺎﻻت ﺟﻨ ﻮﺑﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎی ﺵ ﻤﺎﻝﯽ‬
‫اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮدﻩ داری ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ -‬هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ و ﻏﻴﺮﻩ‪ -‬ﻣﺤﻮر ﺹﻨﻌﺖ ﺑﻮرژوازی اﺱﺖ‪ .‬ﺑ ﺪون‬
‫ﺑ ﺮدﻩ داری‪ ،‬ﭘﻨﺒ ﻪ ای در ﮐ ﺎر ﻧﺒ ﻮد و ﺑ ﺪون ﭘﻨﺒ ﻪ‪ ،‬ﺹ ﻨﻌﺖ ﻣ ﺪرﻧﯽ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻧﻤ ﯽ ﺁﻣ ﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﺑ ﺮدﻩ داری ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻣﺴ ﺘﻌﻤﺮات را دارای ارزش ﻧﻤ ﻮد ﻣﺴ ﺘﻌﻤﺮات‪ ،‬ﺗﺠ ﺎرت ﺟﻬ ﺎﻧﯽ را‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد و ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺵﺮط ﺹﻨﻌﺖ ﺑﺰرگ اﺱﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺑ ﺮدﻩ داری ﻳﮑ ﯽ‬
‫از ﻣﻘﻮﻻت اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺑ ﺪون ﺑ ﺮدﻩ داری‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎی ﺵ ﻤﺎﻝﯽ ﻳﻌﻨ ﯽ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺘﻪ ﺗ ﺮﻳﻦ ﮐﺸ ﻮرهﺎ‪ ،‬ﻣﺒ ﺪل ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ‬
‫ﺱﺮزﻣﻴﻦ ﭘﺪرﺱ ﺎﻻری ﻣ ﯽ ﺵ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎی ﺵ ﻤﺎﻝﯽ را از ﻧﻘﺸ ﻪ ﺟﻬ ﺎن ﺡ ﺬف ﮐﻨ ﻴﻢ‪ ،‬ﺁن‬
‫وﻗ ﺖ ﺑ ﺎ ﺁﻧﺎرﺵ ﯽ‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻧﺤﻄ ﺎط ﮐﺎﻣ ﻞ ﺗﺠ ﺎرت و ﺗﻤ ﺪن ﺟﺪﻳ ﺪ ﺱ ﺮوﮐﺎر ﺧ ﻮاهﻴﻢ داﺵ ﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ‬
‫‪١٣‬‬
‫ﺑﺮدﻩ داری را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدارﻳﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ را از ﺹﺤﻨﻪ ﺟﻬﺎن ﺡﺬف ﮐﺮدﻩ اﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ -١٣‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﺱ ﺎل ‪ ١٨٤٨‬ﮐ ﺎﻣ ً‬

‫ﻼ درﺱ ﺖ ﺑ ﻮد‪ .‬در ﺁن زﻣ ﺎن دادوﺱ ﺘﺪ ﺟﻬ ﺎﻧﯽ‬
‫ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎ ﻋﻤ ﺪﺗًﺎ ﺑ ﻪ واردات ﻣﻬ ﺎﺟﺮﻳﻦ و ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﺹ ﻨﻌﺘﯽ و ﺹ ﺎدرات ﭘﻨﺒ ﻪ و ﺗﻮﺗ ﻮن ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر ﺑﺮدﮔﺎن ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﺷ ﺪ‪ .‬اﻳ ﺎﻻت ﺷ ﻤﺎﻝﯽ ﻋﻤ ﺪﺗًﺎ ﮔﻨ ﺪم و ﮔﻮﺷ ﺖ ﺑ ﺮای اﻳ ﺎﻻت‬
‫ﺑﺮدﻩ دار ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎزﻩ از وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﻳﺎﻻت ﺷﻤﺎﻝﯽ ﮔﻨ ﺪم و ﮔﻮﺷ ﺖ ﺑ ﺮای ﺹ ﺪور ﺑ ﻪ ﺧ ﺎرج‬
‫از ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐ ﺮد و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑ ﻪ ﻣ ﻮازات ﺁن ﻳ ﮏ ﺱ ﺮزﻣﻴﻦ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ ﺷ ﺪ و از زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ در‬
‫هﻨﺪوﺱﺘﺎن‪ ،‬ﻣﺼﺮ ﺑﺮزﻳﻞ و ﻏﻴﺮﻩ ﻳﮏ رﻗﺎﺑﺖ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﺤﺼﺎر ﭘﻨﺒﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣ ﺪ‪،‬‬
‫اﻝﻐﺎی ﺑﺮدﻩ داری ﻣﻤﮑﻦ ﺷﺪ و ﺗﺎزﻩ ﺁن وﻗﺖ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ اﻳﺎﻻت ﺟﻨﻮﺑﯽ‪ -‬ﮐﻪ ﻣﻮﻓ ﻖ ﻧﺸ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮدﻩ داری ﻋﻠﻨﯽ ﺱﻴﺎهﺎن را ﺑﻮﺱﻴﻠﻪ ﺑﺮدﻩ داری ﻣﺴ ﺘﻘﺮ ﮐ ﻮﻝﯽ ه ﺎی هﻨ ﺪی و ﭼﻴﻨ ﯽ ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻦ‬
‫ﺱﺎزﻧﺪ‪ -‬دﭼﺎر اﺿﻤﺤﻼل ﮔﺮدﻧﺪ‪» .‬ﺗﻮﺿﻴﺢ از ﻓﺮدرﻳﺶ اﻧﮕﻠﺲ«‪.‬‬
‫ﮐﻮﻝﯽ‪ :‬ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﻮﻣﯽ ﻣﻤﺎﻝﮏ ﺷﺮﻗﯽ و ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺁﺱﻴﺎ و ﺟﺰاﻳﺮ اﻗﻴ ﺎﻧﻮس ﮐﺒﻴ ﺮ اﻃ ﻼق ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‬
‫ﮐﻪ ﭘﺲ از اﻝﻐﺎی ﺑﺮدﻩ داری‪ ،‬ﻇﺎهﺮًا ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﮐﺎرﮔﺮان ﻗﺮاردادی ﺑﻪ ﺟ ﺎی ﺑﺮدﮔ ﺎن ﺑ ﻪ ﻣﻤﺎﻝ ﮏ‬
‫دﻳﮕﺮ ﮔﺴﻴﻞ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﻮرد اﺱﺘﺜﻤﺎر ﺷﺪﻳﺪ ﻗﺮار ﻣ ﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨ ﺪ‪ .‬از ﺁن ﺟﻤﻠ ﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬هﻨ ﺪﻳﺎن ﺟﺰاﻳ ﺮ‬

‫‪١١٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺑ ﺮدﻩ داری‪ -‬ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﺁن ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدی اﺱ ﺖ‪ -‬هﻤ ﻮارﻩ در‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻼت ﺧﻠ ﻖ ه ﺎ ﻧﻘﺸ ﯽ داﺵ ﺘﻪ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺧﻠ ﻖ ه ﺎی ﻣ ﺪرن ﮐ ﻪ در ﮐﺸ ﻮرهﺎی ﺧ ﻮد ﺹ ﺮﻓ ًﺎ‬
‫ﺱﻴﻤﺎی واﻗﻌﯽ ﺑﺮدﻩ داری را ﭘﻨﻬﺎن ﺱﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺁن را ﻋﺮﻳﺎن در دﻧﻴﺎی ﺟﺪﻳﺪ ]ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ[‬
‫ﻣﺘﺪاول ﺱﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﻧﺠ ﺎت ﺑ ﺮدﻩ داری را ﺁﻏ ﺎز ﮐﻨ ﺪ؟ او اﻳ ﻦ ﻣﺴ ﺄﻝﻪ را‬
‫ﻣﻄﺮح ﺧﻮاد ﮐﺮد ﮐﻪ‪ :‬ﺟﻨﺒﻪ ﺧﻮب اﻳﻦ ﻣﻘﻮﻝﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺎﻳﺪ ﺡﻔﻆ ﺵﻮد و ﺟﻨﺒ ﻪ ﺑ ﺪ ﺁن ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫از ﻣﻴﺎن ﺑﺮود‪.‬‬
‫هﮕ ﻞ ﻣﺴ ﺄﻝﻪ ای ﺑ ﺮای ﻣﻄ ﺮح ﮐ ﺮدن ﻧ ﺪارد‪ .‬او ﻓﻘ ﻂ دﻳﺎﻝﮑﺘﻴ ﮏ را ﻣ ﯽ ﺵﻨﺎﺱ ﺪ‪ .‬ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﺮودون از دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮏ هﮕﻞ ﻓﻘﻂ ﺵﻴﻮﻩ ﺑﻴﺎن ﺁن را دارد‪ .‬ﻣﺘ ﺪ دﻳ ﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ ﺧ ﻮد او ﻋﺒ ﺎرت‬
‫اﺱﺖ از ﺗﻤﺎﻳﺰ دﮔﻤﺎﺗﻴﮏ ﻣﻴﺎن ﺧﻮب و ﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺧﻮد ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﻣﻘﻮﻝﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ و ﺟﻨﺒ ﻪ ه ﺎی ﺧ ﻮب و‬
‫ﺑﺪ ﻣﺤﺎﺱﻦ و ﻣﻌﺎﻳﺐ او را ﺑﺮرﺱﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫اﮔﺮ او در ﺑﺮاﺑﺮ هﮕﻞ اﻳﻦ اﻣﺘﻴﺎز را دارد ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ را ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ او ﺑ ﺎ دﻋ ﺎی‬
‫ﺧﻮدش ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺟﻪ ﺑﺮای ﺑﺸ ﺮﻳﺖ ﺡ ﻞ ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ ﻝﮑ ﻦ در ﻋ ﻮض اﻳ ﻦ ﻋﻴ ﺐ را ه ﻢ‬
‫دارد ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ ﺁن ﮐ ﻪ ﭘ ﺎی ﺁن ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻓﻌﺎﻝﻴ ﺖ ﺑ ﺎروری‬
‫ﻼ ﺱ ﺘﺮون ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬اﺗﻔﺎﻗ ًﺎ وﺟ ﻪ ﻣﺸﺨﺼ ﻪ‬
‫دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ‪ ،‬ﻣﻘﻮﻝﻪ ﺗﺎزﻩ ای را ﺧﻠﻖ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﺡﺮﮐ ﺖ دﻳ ﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ ﻋﺒ ﺎرت از ﺗ ﻮأم ﺑ ﻮدن دو ﺟﻨﺒ ﻪ ﻣﺨ ﺎﻝﻒ‪ ،‬درﮔﻴ ﺮی ﺁن ه ﺎ و ﻣﺘﺤﻴ ﻞ‬
‫ﺵﺪن ﺵﺎن در ﻳ ﮏ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ ﺗ ﺎزﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬ﻣﻄ ﺮح ﮐ ﺮدن ﻗﻀ ﻴﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت ﮐ ﻪ ﺟﻨﺒ ﻪ ﺑ ﺪ‬
‫زدودﻩ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﺵ ﻘﻪ ﮐ ﺮدن ﺡﺮﮐ ﺖ دﻳ ﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ اﺱ ﺖ و اﻳ ﻦ دﻳﮕ ﺮ ﺁن ﻣﻘﻮﻝ ﻪ ای‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺡﺴﺐ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﺘﻀﺎدش ﺧﻮد را ﺗﺄﻳﻴﺪ و ﻧﻔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬و در واﻗ ﻊ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﺮودون اﺱﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﺟﻬﺖ ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﺱ ﻮ و ﺁن ﺱ ﻮ ﻣ ﯽ ﮐﺸ ﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺱ ﻮدﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺱﺎزد و ﻋﺬاب ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺎراﺋﻴﺐ و ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ و ﭼﻴﻨﯽ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻋﻤ ﺪﺗًﺎ از ﻣﺎﮐ ﺎﺋﻮ ﻣﺴ ﺘﻌﻤﺮﻩ ﭘﺮﺗﻐ ﺎل در ﭼ ﻴﻦ ﺑ ﻪ ﮐﻮﺑ ﺎ‪ ،‬ﭘ ﺮور و‬
‫ﺱﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪» .‬ﺗﻮﺿﻴﺢ از اﻧﺘﺸﺎرات ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺰم«‬

‫‪١٢٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ در ﺑ ﻦ ﺑﺴ ﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘ ﺎر ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ دﺵ ﻮاری‬

‫ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﮐﻤ ﮏ وﺱ ﺎﻳﻞ ﻣﺠ ﺎز از ﺁن ره ﺎﺋﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬ ﺎن دﺱ ﺖ ﺑ ﻪ ﺟﻬ ﺶ ﺑ ﺰرگ‬
‫ﺡﻘﻴﻘ ﯽ ای ﻣ ﯽ زﻧ ﺪ ﮐ ﻪ او را ﺹ ﺮﻓ ًﺎ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻳ ﮏ ﺟﻤﻠ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ ﺟﺪﻳ ﺪی ﻣﻨﺘﻘ ﻞ‬
‫ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد و ﺡﺎﻻﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﻋﻘ ﻞ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﭼﺸ ﻤﺎن ﺡﻴ ﺮت زدﻩ او ﻋﺮﻳ ﺎن‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد‪.‬‬
‫او اوﻝ ﻴﻦ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ دل ﺧ ﻮاهﺶ را ﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﮔﺰﻳﻨ ﺪ و ﻋﻤ ﺪًا ﺧﺎﺹ ﻴﺘﯽ را ﺑ ﺮای ﺁن ﻗﺎﺋ ﻞ‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻌﺎﻳﺐ ﻣﻘﻮﻝﻪ ای را ﮐﻪ ﻗﺼ ﺪ ﺗﻄﻬﻴ ﺮش را دارد‪ ،‬ﺑ ﺮ ﻃ ﺮف ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ‬
‫اﻋﺘﻘﺎد ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون‪ ،‬ﻣﺎﻝﻴﺎت هﺎ ﻣﻌﺎﻳﺐ اﻧﺤﺼﺎر را ﺑﺮ ﻃﺮف ﻣﯽ ﺱﺎزﻧﺪ و اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺠﺎری‬
‫ﻣﻌﺎﻳﺐ ﻣﺎﻝﻴﺎت هﺎ را ﻣﺮﺗﻔﻊ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ارﺿ ﯽ ﻣﻌﺎﻳ ﺐ اﻋﺘﺒ ﺎر ﺗﺠ ﺎرﺗﯽ را از ﺑ ﻴﻦ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون‪ ،‬ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﻮﻻت اﻗﺘﺼ ﺎدی را ﻳﮑ ﯽ ﺑﻌ ﺪ از دﻳﮕ ﺮی‪ ،‬ﻣﺠ ﺰا از ه ﻢ در ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد و از ﻳﮑ ﯽ ﭘ ﺎدزهﺮی ﺑ ﺮای دﻳﮕ ﺮی ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد‪ ،‬ﻣﻮﻓ ﻖ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﮐﻤ ﮏ‬
‫ﻣﻌﺠﻮﻧﯽ از ﺗﻀﺎدهﺎ و وﺱﺎﻳﻞ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﻀﺎد‪ ،‬دو ﺟﻠﺪ ﺗﻀ ﺎد را ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁورد ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد او‬
‫ﺑﻪ درﺱﺘﯽ ﻋﻨﻮان ﺁن را ﭼﻨﻴﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ‪» :‬ﺱﻴﺴﺘﻢ ﺗﻀﺎد اﻗﺘﺼﺎدی«‪.‬‬

‫ﺗﺬﮐﺮ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫»در ﻋﻘﻞ ﻣﻄﻠﻖ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ اﻳﺪﻩ هﺎ‪ ...‬ﺑﻪ ﻳﮏ اﻧ ﺪازﻩ ﺱ ﺎدﻩ و ﮐﻠ ﯽ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ ...‬در واﻗ ﻊ‬
‫ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﻳﻦ وﺱﻴﻠﻪ ﺑ ﻪ داﻧ ﺶ ﻣ ﯽ رﺱ ﻴﻢ ﮐ ﻪ اﻳ ﺪﻩ ه ﺎی ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت ﻧ ﻮﻋﯽ دار‬
‫ﺑﺴﺖ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﺡﻘﻴﻘﺖ ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻞ از اﻳﻦ اﺵﮑﺎل دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ ﺑ ﻮدﻩ و ره ﺎ از‬
‫ﺗﺮﮐﻴﺒﺎت ﻓﮑﺮ ﻣﺎﺱﺖ‪) «.‬ﭘﺮودون ﺟﻠﺪ دوم ﺹﻔﺤﻪ ‪(٩٧‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﻳ ﮏ ﻋﻘ ﺐ ﮔ ﺮد‪ -‬ﮐ ﻪ رﻣ ﺰ ﺁن اﮐﻨ ﻮن ﻣﻌﻠ ﻮم‬
‫ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ -‬ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳ ﮏ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت ﺗ ﻮهﻢ در ﺁﻣ ﺪﻩ اﺱ ﺖ! ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون‬
‫هﺮﮔ ﺰ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ درﺱ ﺘﯽ ﺹ ﺤﺒﺖ ﻧﮑ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬ﻣﺴ ﻠﻤ ًﺎ از ﻝﺤﻈ ﻪ ای ﮐ ﻪ ﭘﺮوﺱ ﻪ ﺡﺮﮐ ﺖ‬
‫دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ را ﻣﺤﺪود ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺤ ﻮﻩ ﻋﻤ ﻞ ﻧﻤ ﺎﺋﻴﻢ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮب و ﺑ ﺪ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻗ ﺮار‬

‫‪١٢١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫دادﻩ ﺵﻮﻧﺪ و ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻦ ﺑﺪی ﺵﺪﻩ و ه ﺮ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺜﺎﺑﻪ ﭘﺎدزهﺮ ﻣﻘﻮﻝﻪ دﻳﮕﺮی ﺗﺠﻮﻳﺰ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺁن وﻗﺖ از اﻳﻦ ﻝﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺑﻌ ﺪ‪ ،‬ﻣﻘ ﻮﻻت‪ ،‬دﻳﮕ ﺮ‬
‫اﺱﺘﻘﻼﻝﯽ ﻧﺨﻮاهﻨ ﺪ داﺵ ﺖ و اﻳ ﺪﻩ‪» ،‬دﻳﮕ ﺮ از ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ« و دﻳﮕ ﺮ ﺡﻴ ﺎﺗﯽ در ﺁن ﺑ ﺎﻗﯽ‬
‫ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻪ ﻣﻘﻮﻝﻪ ای را ﻣﯽ ﺱﺎزد و ﻧ ﻪ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ ای را از ﺑ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺑ ﺮد‪.‬‬
‫ﺱﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﻘﻮﻻت‪ ،‬ﺹﺮﻓ ًﺎ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ دارﺑﺴﺖ ﻣﯽ ﺵﻮد و دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮏ دﻳﮕﺮ ﺡﺮﮐﺖ ﻋﻘ ﻞ‬
‫ﻣﻄﻠﻖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬دﻳﮕﺮ از دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮏ ﺧﺒ ﺮی ﻧﻴﺴ ﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺡ ﺪاﮐﺜﺮ ﻓﻘ ﻂ اﺧ ﻼق ﺧ ﺎﻝﺺ وﺟ ﻮد‬
‫دارد‪.‬‬
‫وﻗﺘ ﯽ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون از ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﻋﻘ ﻞ و از ﺗﺴﻠﺴ ﻞ ﻣﻨﻄﻘ ﯽ ﻣﻘ ﻮﻻت ﺱ ﺨﻦ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻣﻮﮐﺪًا ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ داد ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﻧﺪارد ﺗﺎرﻳﺦ را ﺑﺮﺡﺴﺐ ﻧﻈ ﻢ زﻣ ﺎن ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﮐﻨ ﺪ‪.‬‬
‫از ﻧﻈﺮ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون اﻳﻦ هﻤ ﺎن ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ای اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﻮﻻت در ﺁن ه ﺎ‬
‫ﻣﺘﺠﻠﯽ ﺵﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬در ﺁن زﻣﺎن ﺑﺮای او هﻤﻪ ﭼﻴﺰ در ﺟﻮ ﺧﺎﻝﺺ ﻋﻘ ﻞ‪ ،‬ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﺮﻓ ﺖ‬
‫و هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮏ از اﻳﻦ ﺟﻮ ﺧﺎﻝﺺ ﻣﺸﺘﻖ ﻣﯽ ﺵﺪ‪ .‬و ﺡ ﺎﻻ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑ ﺮ ﺱ ﺮ ﺁن اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ دﻳﺎﻝﮑﺘﻴ ﮏ ﺑ ﻪ ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ﻋﻤ ﻞ در ﺁﻳ ﺪ‪ ،‬ﻋﻘ ﻞ‪ ،‬او را ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﮔﺬاﺵﺘﻪ اﺱﺖ‪ .‬دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮏ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﺎ دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮏ هﮕﻞ درﮔﻴﺮی ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻣﺠﺒﻮر اﺱﺖ ﺑﻪ اﻃﻼع ﻣﺎ ﺑﺮﺱﺎﻧﺪ ﮐﻪ در ﺁن او ﻣﻘﻮﻻت اﻗﺘﺼﺎدی را‬
‫ﺑﻪ ﻣﺎ اراﺋﻪ ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻧﻈﻤﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﮐ ﻪ در ﺁن‪ ،‬ﺁن ه ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ را ﺑﻮﺟ ﻮد ﺑﻴﺎورﻧ ﺪ و‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﺪرﻳﺠﯽ اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﺪرﺟﯽ ﻋﻘﻞ ﺧﺎﻝﺺ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﺹ ﻮ ًﻻ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﭼ ﻪ ﭼﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ ﻋﺮﺿ ﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ؟ ﺗ ﺎرﻳﺦ واﻗﻌ ﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺱﻠﺴ ﻠﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗﺒ ﯽ ﮐ ﻪ در ﺁن ﻣﻘ ﻮﻻت‪ ،‬ﻃﺒ ﻖ درک ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون‪ ،‬در ﻳ ﮏ ﻧﻈ ﻢ زﻣ ﺎﻧﯽ ﻣﺘﺠﻠ ﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ؟ ﻧﻪ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﮐﻪ در ﺡﻴﻄﻪ ﺧﻮداﻳﺪﻩ ﺟﺮﻳﺎن دارد؟ ﻧﻪ‪ ،‬از اﻳﻦ هﻢ ﮐﻤﺘﺮ‪ .‬ﭘﺲ‪ ،‬ﻧ ﻪ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ دﻧﻴﻮی ﻣﻘﻮﻻت اﺱﺖ و ﻧﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻘﺪس ﺁن هﺎﺱ ﺖ! ﺧ ﻮب ﭘ ﺲ ﮐ ﺪام ﺗ ﺎرﻳﺦ را ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ دارد؟ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻀﺎدهﺎی ﺧﺎص ﺧﻮدش را‪ .‬ﺧﻮب ﺡ ﺎﻻ ﺑﺒﻴﻨ ﻴﻢ ﻣﺴ ﻴﺮ اﻳ ﻦ ه ﺎ‬
‫ﭼﻴﺴﺖ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻮد ﻣﯽ ﮐﺸﻨﺪ؟‬

‫‪١٢٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻗﺒﻞ از ﺁن ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺮرﺱ ﯽ‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﭼﻴ ﺰی ﮐ ﻪ ﻣﻮﺟ ﺐ ﺵﺸ ﻤﻴﻦ ﺗ ﺬﮐﺮ ﻣﻬ ﻢ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪-‬‬

‫ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪ ،‬ﺗﺬﮐﺮ ﮐﻢ اهﻤﻴﺖ ﺗﺮ دﻳﮕﺮی را ﻻزم ﻣﯽ داﻧﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻞ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻓ ﺮض ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ واﻗﻌ ﯽ‪ ،‬ﻣﺒﺘﻨ ﯽ ﺑ ﺮ ﻧﻈ ﻢ زﻣ ﺎن‪ ،‬ﺗﺴﻠﺴ ﻞ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﯽ ای ﺱﺖ ﮐﻪ اﻳﺪﻩ هﺎ‪ ،‬ﻣﻘﻮﻻت و اﺹﻮل در ﺁن ﻣﺘﺠﻠﯽ ﺵﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻼ اﺹ ﻞ اوﺗﻮرﻳﺘ ﻪ‪،‬‬
‫هﺮ اﺹﻞ ﺑﺮای ﺧﻮد ﻗﺮﻧ ﯽ داﺵ ﺘﻪ ﮐ ﻪ در ﺁن ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻗﺮن ‪ ١١‬را داﺵﺘﻪ هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ اﺹﻞ ﻓﺮدﻳﺖ‪ ،‬ﻗﺮن ‪ ١٨‬را داﺵﺘﻪ اﺱ ﺖ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﺘ ًﺎ ﺁن ﮐ ﻪ‪،‬‬
‫ﻗ ﺮن ﺑ ﻪ اﺹ ﻞ ﺗﻌﻠ ﻖ دارد و ﻧ ﻪ ﺁن ﮐ ﻪ اﺹ ﻞ ﺑ ﻪ ﻗ ﺮن‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ :‬اﺹ ﻞ‪ ،‬ﺗ ﺎرﻳﺦ‬
‫ﻣﯽ ﺱﺎزد و ﻧﻪ ﺗﺎرﻳﺦ اﺹﻞ را‪ .‬و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﺮای ﺁن ﮐﻪ اﺹ ﻞ را ﻣﺜ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧﺠ ﺎت ﺑ ﺪهﻴﻢ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﺱﺆال ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ ﭼﺮا اﻳﻦ اﺹ ﻞ اﺗﻔﺎﻗ ًﺎ در ﻗ ﺮن ‪ ١١‬ﻳ ﺎ ‪ ١٨‬ﭘﺪﻳ ﺪار ﺵ ﺪ و ﻧ ﻪ‬
‫در ﻳﮑ ﯽ دﻳﮕ ﺮ از ﻗ ﺮون؟ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ اﻝﺰاﻣ ًﺎ ﻣﺠﺒ ﻮرﻳﻢ دﻗﻴﻘ ًﺎ ﺑﺮرﺱ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن هﺎی ﻗﺮن ‪ ١١‬و ‪ ١٨‬ﭼ ﻪ ﮐﺴ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ؟ و ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎی ﻣﺮﺑﻮﻃ ﻪ ﻧﻴﺮوه ﺎی‬
‫ﻣﻮﻝ ﺪﻩ‪ ،‬ﺵ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻝﻴ ﺪی و ﻣﻮادﺧ ﺎم ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﻣﺮﺑﻮﻃ ﻪ ﺵ ﺎن ﭼ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ اﺱ ﺖ و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ‬
‫رواﺑ ﻂ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﺋ ﯽ ﮐ ﻪ از ﻣﻴ ﺎن هﻤ ﻪ اﻳ ﻦ ﺵ ﺮاﻳﻂ ﺡﻴ ﺎﺗﯽ ﺑﺮﺧﺎﺱ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺱﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﺗﺸﺮﻳﺢ اﻳﻦ ﺱﺆاﻻت ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﺗﺤﻘﻴ ﻖ در ﺗ ﺎرﻳﺦ واﻗﻌ ﯽ و دﻧﻴ ﻮی اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ی‬
‫هﺮ ﻳﮏ از ﻗﺮون و ﺗﻮﺹﻴﻒ اﻳﻦ اﻧﺴﺎن هﺎ ‪ -‬ﮐﻪ در ﻋﻴﻦ ﺡﺎل هﻢ ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﻩ و ه ﻢ ﺑ ﺎزﻳﮕﺮ‬
‫داﺱﺘﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ -‬ﻧﻴﺴﺖ؟ اﻝﺒﺘﻪ از ﺁن ﻝﺤﻈﻪ ﮐ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺑ ﺎزﻳﮕﺮ‬
‫و ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﻩ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺧﻮدﺵ ﺎن ﻣﻌﺮﻓ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ ،‬از ﻳ ﮏ راﻩ ﻓﺮﻋ ﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺒ ﺪاء ﺡﺮﮐ ﺖ واﻗﻌ ﯽ‬
‫ﺧ ﻮد ﺑﺎزﮔﺸ ﺘﻪ اﻳ ﻢ‪ ،‬زﻳ ﺮا اﺹ ﻮل اﺑ ﺪی ای را ﮐ ﻪ از ﺁن ه ﺎ ﺡﺮﮐ ﺖ ﮐ ﺮدﻩ اﻳ ﻢ‪ ،‬ﮐﻨ ﺎر‬
‫ﮔﺬاﺵﺘﻪ اﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺡﺘﺎ راﻩ هﺎی ﻓﺮﻋﯽ را‪ -‬ﮐﻪ ﻳﮏ اﻳﺪﻩ اﻳﺪﺋﻮﻝﻮگ ﻃﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑ ﺰرگ‬
‫راﻩ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺮﺱﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﭙﻴﻤﻮدﻩ اﺱﺖ‪.‬‬

‫‪١٢٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺗﺬﮐﺮ ﺵﺸﻢ‬
‫ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون راﻩ هﺎی ﻓﺮﻋﯽ را ﻃﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐ ﻪ رواﺑ ﻂ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ اﺹ ﻮل‬
‫ﺟ ﺎوداﻧﯽ و ﺑ ﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﻪ ﻣﻘ ﻮﻻت اﻳ ﺪﻩ ﺁﻝ ﯽ‪ ،‬ﻗﺒ ﻞ از اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ی ﻓﻌ ﺎل و ﮐﻮﺵ ﻨﺪﻩ وﺟ ﻮد‬
‫داﺵ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺡﺘ ﺎ ﻓ ﺮض ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‪ ،‬اﻳ ﻦ اﺹ ﻮل‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻣﻘ ﻮﻻت از ازل در‬
‫ﻼ دﻳ ﺪﻳﻢ ﮐ ﻪ در اﺛ ﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﺁﻏ ﻮش »ﻋﻘ ﻞ ﻏﻴﺮﺵﺨﺼ ﯽ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ« ﻏﻨ ﻮدﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﻗ ﺒ ً‬
‫اﺑﺪﻳﺖ هﺎی ﺗﻐﻴﺮﻧﺎﭘﺬﻳﺮ و ﺑﯽ ﺡﺮﮐﺖ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺡ ﺪاﮐﺜﺮ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ وﺟ ﻮد‬
‫دارد ﮐﻪ ﻣﻮﻝﺪﻩ اﻳﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﮐ ﻪ در ﺡﺮﮐ ﺖ دﻳﺎﻝﮑﺘﻴ ﮏ ﻋﻘ ﻞ ﺧ ﺎﻝﺺ ﻣ ﻨﻌﮑﺲ‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد ﻝﮑﻦ وﻗﺘﯽ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﺪﻩ ه ﺎ در ﺡﺮﮐ ﺖ دﻳ ﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ‪ ،‬دﻳﮕ ﺮ از‬
‫هﻢ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ هﻢ ﺱﺎﻳﻪ ﺡﺮﮐﺖ هﺎ و هﻢ ﺡﺮﮐ ﺖ ﺱ ﺎﻳﻪ ه ﺎﺋﯽ را ﮐ ﻪ‬
‫ﻵ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻻاﻗﻞ ﭼﻴﺰی ﺵﺒﻪ ﺗﺎرﻳﺦ را ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﻨﺪ ﮐﻨ ﺎر ﮔﺬاﺵ ﺘﻪ اﺱ ﺖ و ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی‬
‫اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫اﻳﻦ ﮐﺎر ﻋﺠﺰ ﺵﺨﺼﯽ ﺧﻮد را ﺑ ﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧﺴ ﺒﺖ ﻣ ﯽ ده ﺪ و ﺗﻘﺼ ﻴﺮ را ﻣﺘﻮﺟ ﻪ هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ‬
‫ﺡﺘﺎ زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﯽ ﺱﺎزد‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»اﻳﻦ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﺹ ﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﮕ ﻮﺋﻴﻢ ﭼﻴ ﺰی اﺗﻔ ﺎق ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ‪ .‬ﭼﻴ ﺰی ﺑﻮﺟ ﻮد‬
‫ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ :‬در ﺗﻤ ﺪن هﻤﺎﻧﻨ ﺪ ﻋ ﺎﻝﻢ هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ اﺱ ﺖ هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ از ازل ﺟﺮﻳ ﺎن‬
‫داﺵﺘﻪ اﺱﺖ‪ ...‬و اﻳﻦ در ﻣﻮرد ﮐﻞ اﻗﺘﺼﺎد اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻧﻴ ﺰ ﺹ ﺎدق اﺱ ﺖ‪) «.‬ﺹ ﻔﺤﻪ ‪١٠٢‬‬
‫ﺟﻠﺪ دوم(‬
‫ﻧﻴ ﺮوی ﺧﻼﻗ ﻪ ﺗﻀ ﺎدهﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ روی ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺗ ﺄﺛﻴﺮ ﻣ ﯽ ﮔﺬارﻧ ﺪ و او را ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﯽ اﻧﺪازﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺪری ﻗﻮی اﺱﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ او ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺗﺎرﻳﺦ را ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺪهﺪ‪ ،‬ﺧ ﻮد را‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﻧﮑﺎر ﺁن ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻤ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫را ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﺑﺪه ﺪ‪ ،‬ﻣﻨﮑ ﺮ ﺁن ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ ﭼﻴ ﺰی ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ اﺗﻔ ﺎق ﺑﻴﻔﺘ ﺪ و وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ را در ﺗﻤ ﺎم ﻣﺮاﺡ ﻞ ﺁن ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﺑﺪه ﺪ ﻣﻨﮑ ﺮ ﺁن ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان‬
‫ﭼﻴﺰی ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪١٢٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ از ﻧﻈ ﺮ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻧ ﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ وﺟ ﻮد دارد و ﻧ ﻪ ﺗﺴﻠﺴ ﻞ اﻳ ﺪﻩ ه ﺎ‪.‬‬

‫ﻣﻊ اﻝﻮﺹﻒ ﮐﺘﺎب او هﻨﻮز هﻢ وﺟﻮد دارد و ﺗﺎزﻩ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب هﻢ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺧﻮد او »ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ‬
‫اﺱ ﺖ ﺑﺮاﺱ ﺎس ﺗﺴﻠﺴ ﻞ اﻳ ﺪﻩ ه ﺎ«‪ .‬از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون اه ﻞ ﻓﺮﻣ ﻮل اﺱ ﺖ ﻝ ﺬا‬
‫ﻣﯽ ﮐﻮﺵﺪ ﺗﺎ ﻓﺮﻣﻮﻝﯽ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺁن ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻳﮏ ﺟﻬﺶ از ﻓﺮاز هﻤﻪ ﺗﻀﺎدهﺎ‬
‫ﭘﺮواز ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﺮای اﻳ ﻦ ﻣﻨﻈ ﻮر او ﻳ ﮏ ﻋﻘ ﻞ ﺗ ﺎزﻩ ﮐﺸ ﻒ ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧ ﻪ ﻋﻘ ﻞ ﺧ ﺎﻝﺺ و دﺱ ﺖ‬
‫ﻧﺨﻮردﻩ ﻣﻄﻠﻖ اﺱﺖ و ﻧ ﻪ ﻋﻘ ﻞ ﻣﻌﻤ ﻮﻝﯽ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﺋ ﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ در ﻗ ﺮن ه ﺎی ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‪،‬‬
‫ﻼ ﻏﻴﺮﻋ ﺎدی اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻏﻴ ﺮ از ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫زﻧ ﺪﮔﯽ و ﻓﻌﺎﻝﻴ ﺖ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻳ ﮏ ﻋﻘ ﻞ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻋﻨﻮان ﻓﺮد و اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع اﺱﺖ ﮐﻪ از ﻧﻮک ﻗﻠﻢ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﮔﺎﻩ و ﺑ ﯽ ﮔ ﺎﻩ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﻧﺎﺑﻐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ« ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﻋﻘﻞ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ« و در ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻧﻬ ﺎﺋﯽ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫»ﻋﻘﻞ اﻧﺴﺎﻧﯽ« ﻣﺘﺠﻠﯽ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬ﻣﻊ اﻝﻮﺹﻒ ﻋﻘﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ اﺱ ﺎﻣﯽ زﻳ ﺐ و زﻳ ﻮر‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺱﺖ در ه ﺮ ﻓﺮﺹ ﺘﯽ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻋﻘ ﻞ ﻓ ﺮدی ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﺎ ﺟﻨﺒ ﻪ ه ﺎی ﺧ ﻮب و‬
‫ﺑﺪش‪ ،‬ﭘﺎدزهﺮهﺎﻳﺶ و ﻣﻌﻤﺎهﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻣﺸﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫»ﻋﻘ ﻞ ﺑﺸ ﺮ ﺁﻓﺮﻳﻨﻨ ﺪﻩ ﺡﻘﻴﻘﺘ ﯽ« ﮐ ﻪ در ژرﻓﻨ ﺎی ﻋﻘ ﻞ ﻣﻄﻠ ﻖ اﺑ ﺪی ﭘﻨﻬ ﺎن ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬او ﻓﻘﻂ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺁن را ﻋﺮﻳ ﺎن ﺱ ﺎزد و اﻣ ﺎ ﺡﻘ ﺎﻳﻘﯽ را ﮐ ﻪ او ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﺡ ﺎل ﻋﺮﻳ ﺎن‬
‫ﺱﺎﺧﺘﻪ اﺱﺖ‪ ،‬ﻧﺎﻗﺺ و ﻧﺎرﺱﺎ ﺑﻮدﻩ و ﻧﺘﻴﺠﺘ ًﺎ ﻣﺘﻀﺎدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ‪ ،‬ﺧ ﻮد ﻣﻘ ﻮﻻت اﻗﺘﺼ ﺎدی ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﻓﻘﻂ ﺡﻘﺎﻳﻘﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻋﻘ ﻞ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ و ﺗﻮﺱ ﻂ ﻧﺎﺑﻐ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‪ ،‬ﮐﺸ ﻒ و ﺑ ﺮﻣﻼء‬
‫ﺵﺪﻩ اﻧﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﻮال ﻧﺎﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدﻩ و ﻧﻄﻔ ﻪ ﺗﻀ ﺎد را در ﺧ ﻮد ﺡﻤ ﻞ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون‪ ،‬ﻧﺎﺑﻐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﻘﻂ ﻋﻨﺎﺹﺮ ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﺘﯽ را دﻳﺪﻩ ﺑ ﻮد و ﻧ ﻪ‬
‫ﻓﺮﻣ ﻮل اﺱ ﺘﻨﺘﺎﺟﯽ واﺡ ﺪی را ﮐ ﻪ ه ﺮ دوی ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ه ﻢ زﻣ ﺎن در ﻋﻘ ﻞ ﻣﻄﻠ ﻖ‬
‫ﻧﻬﻔﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬اﻝﺒﺘ ﻪ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﻗﺘﺼ ﺎدی ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ ﺗﺤﻘ ﻖ اﻳ ﻦ ﺡﻘ ﺎﻳﻖ ﻧﺎرﺱ ﺎ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻣﻘ ﻮﻻت‬
‫ﻧﺎﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ ﻣﺘﻀ ﺎد در روی زﻣ ﻴﻦ ﻧﻴﺴ ﺘﻨﺪ و ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺟﻬ ﺖ ﺁن ه ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺎﻝﻘﻮﻩ‬
‫دارای ﺗﻀ ﺎد ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ و دو ﺟﻨﺒ ﻪ را اراﺋ ﻪ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻳﮑ ﯽ از ﺁن ه ﺎ ﺧﻮﺑﺴ ﺖ و‬
‫دﻳﮕﺮی ﺑﺪ‪.‬‬

‫‪١٢٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫وﻇﻴﻔﻪ ﻧﺎﺑﻐﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﻳ ﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﮐ ﻞ ﺡﻘﻴﻘ ﺖ را ﺑ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﻣﻌﻨ ﯽ ﮐﻠﻤ ﻪ ﺑﻴﺎﺑ ﺪ و ﻓﺮﻣ ﻮل‬

‫اﺱﺘﻨﺘﺎﺟﯽ ای را ﭘﻴﺪا ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻀﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ را از ﺑﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺑ ﺮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ در‬
‫ﺗﺼﻮر ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺎﺑﻐﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ از ﻳﮏ ﻣﻘﻮﻝﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﻮﻝﻪ دﻳﮕﺮ راﻧﺪﻩ ﺵﺪﻩ ﺑﺪون‬
‫ﺁن ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ هﻤﻪ ﻣﻘﻮﻻﺗﺶ ﻳﮏ ﻓﺮﻣﻮل اﺱ ﺘﻨﺘﺎﺟﯽ را از ﭘﺮوردﮔ ﺎر و ﻳ ﺎ‬
‫از ﻋﻘﻞ ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﺁورد‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌ ﻪ )ﻧﺎﺑﻐ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ(‪ ١٤‬اﺑﺘ ﺪا ﻳ ﮏ واﻗﻌﻴ ﺖ اﺑﺘ ﺪاﺋﯽ را ﻣﻄ ﺮح ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻳ ﮏ ﻓﺮﺿ ﻴﻪ‬
‫اوﻝﻴ ﻪ را اراﺋ ﻪ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ ...‬ﺗﻀ ﺎد ﺡﻘﻴﻘ ﯽ و ﻧﺘ ﺎﻳﺞ ﻣﺘﻨ ﺎﻗﺾ ﺁن در اﻗﺘﺼ ﺎد اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﻪ‬
‫هﻤﺎن ﻧﺤﻮ ﮐﻪ ﻋﻮاﻗﺐ ﺁن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺸﺘﻖ ﺵﺪﻩ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ ،‬ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨ ﺪ و‬
‫ﻼ از اﺵﺘﻘﺎق اﻳﺪﻩ هﺎ ﭘﻴﺮوی ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ دو ﺟﺮﻳ ﺎن‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻮﺱﻌﻪ ﺹﻨﻌﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻣﻨﺸﻌﺐ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ :‬در ﺟﻬﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻔﻴﺪ و در ﺟﻬﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺨﺮب‪ ...‬ﺑﺮای ﺁن ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ اﺹ ﻞ‬
‫ﺑﺎ ﺟﻬﺎت دو ﮔﺎﻧﻪ اش ﺑﻪ ﻧﺤﻮی هﻤﺎهﻨﮓ ﺱﺎﻣﺎن دادﻩ ﺵﻮد و اﻳﻦ ﺗﻀﺎد از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺵﺘﻪ‬
‫ﺵﻮد‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﺁن ﺗﻀﺎد ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ای ﻣﯽ ﺱﺎزد و ﺑﻪ زودی »ﺗﻀﺎد« ﺱﻮﻣﯽ در ﭘﯽ ﺁن ﻓﺮا‬
‫ﻣﯽ رﺱﺪ و ﻧﺎﺑﻐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺤﻮ ﺑﻪ راﻩ ﺧ ﻮد اداﻣ ﻪ ﻣ ﯽ ده ﺪ ﺗ ﺎ هﻤ ﻪ ﺗﻀ ﺎدهﺎﻳﺶ ﺗ ﻪ‬
‫ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗﺖ ﺑﺎ ﻳﮏ ﺟﻬ ﺶ ﺑ ﻪ هﻤ ﻪ ﻣﻮاﺿ ﻊ ﻗﺒﻠ ﯽ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎز ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و ﺗﻤ ﺎم ﻣﺴ ﺎﻳﻞ‬
‫ﺧﻮد را در ﻳﮏ ﻓﺮﻣﻮل واﺡﺪ‪ ،‬ﺡﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻝﺒﺘﻪ ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ ﺁن ﮐﻪ ﺗﻀﺎد ﺑﺸ ﺮﻳﺖ ﻣﺤ ﺪود‬
‫ﺑﺎﺵﺪ و اﻳﻦ ﭼﻴﺰﻳﺴﺖ ﮐﻪ هﻨﻮز ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻧﺮﺱﻴﺪﻩ اﺱﺖ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(١٣٣‬‬
‫ﻼ ﺁﻧﺘﯽ ﺗﺰ ﺑﻪ ﭘﺎدزهﺮ ﻣﺒﺪل ﺵﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺡ ﺎﻻ ﺗ ﺰ ﺑ ﻪ ﻓﺮﺿ ﻴﻪ‬
‫هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒ ً‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺵﻮد ﻝﮑﻦ اﻳﻦ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﮐﻠﻤﺎت ﮐﻪ ﺑﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪،‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻌﺤﺐ ﻣﺎ ﻧﻤﯽ ﺵ ﻮد! ﻋﻘ ﻞ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ اﺱ ﺖ ﺟ ﺰ ﺧ ﺎﻝﺺ‪ -‬ﭼ ﻮن‬
‫ﻣﻴﺪان دﻳﺪ ﺹﺮﻓ ًﺎ ﻣﺤﺪودی دارد‪ ،‬در هﺮ ﮔﺎم ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺟﺪﻳﺪی ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ‬
‫ﺡﻞ ﺵﻮﻧﺪ هﺮ ﺗﺰ ﺟﺪﻳﺪی ﮐﻪ او در ﻋﻘﻞ ﻣﻄﻠﻖ ﮐﺸ ﻒ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﻧﻔ ﯽ ﺗ ﺰ ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺁن اﺱ ﺖ‪،‬‬
‫ﺑ ﺮای او ﺱ ﻨﺘﺰ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ او ﺱ ﺎدﻩ ﻝﻮﺡﺎﻧ ﻪ ﺁن را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان راﻩ ﺡ ﻞ ﻣﺴ ﺄﻝﻪ ای ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺹﻮرت اﻳﻦ ﻋﻘﻞ هﻤ ﻮارﻩ ﺑ ﺎ ﺗﻀ ﺎد ﺟﺪﻳ ﺪی دﺱ ﺖ ﺑ ﻪ‬

‫‪ -١٤‬ﺗﻮﺿﻴﺢ داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰ از ﻣﺎرﮐﺲ اﺱﺖ‪.‬‬

‫‪١٢٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﮔﺮﻳﺒ ﺎن اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ ﭘﺎﻳ ﺎن اﻳ ﻦ ﺗﻀ ﺎدهﺎ ﻣ ﯽ رﺱ ﺪ و ﻣﺘﻮﺟ ﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ هﻤ ﻪ ﺗﺰه ﺎ و‬

‫ﺱﻨﺘﺰهﺎی او ﭼﻴﺰی ﺟﺰ ﻓﺮﺿﻴﺎت ﻣﺘﻀ ﺎدی ﻧﻴﺴ ﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻋ ﺎﻝﻢ ﮔﻴﺠ ﯽ و ﺱﺮﮔﺸ ﺘﮕﯽ »ﻋﻘ ﻞ‬
‫اﻧﺴ ﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻐ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﺎ ﻳ ﮏ ﺟﻬ ﺶ ﺑ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﻣﻮاﺿ ﻊ ﻗﺒﻠ ﯽ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎز ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و ﺗﻤ ﺎم‬
‫ﻣﺴ ﺎﻳﻞ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺎ ﻳ ﮏ ﻓﺮﻣ ﻮل واﺡ ﺪ ﺡ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ« اﻳ ﻦ ﻓﺮﻣ ﻮل واﺡ ﺪ ﮐ ﻪ ﺿ ﻤﻨ ًﺎ ﮐﺸ ﻒ‬
‫ﺡﻘﻴﻘﯽ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬ارزش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮﺿﻴﺎت ﻓﻘﻂ در راﺑﻄﻪ ﺑ ﺎ ه ﺪف ﻣﺸ ﺨﺺ ﺁﻓﺮﻳ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ .‬ه ﺪف ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ ﻧﺎﺑﻐ ﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ -‬ﮐﻪ از زﺑﺎن ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺹﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ -‬در وهﻠﻪ اول ﺑﺮ ﻃﺮف ﮐﺮدن ﺑﺪی ه ﺎ‬
‫از ه ﺮ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺗ ﺎ ﻓﻘ ﻂ ﭼﻴﺰه ﺎی ﺧ ﻮب ﺑ ﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨ ﺪ‪ .‬از ﻧﻈ ﺮ او اﻳ ﻦ ﭼﻴ ﺰ‬
‫ﺧﻮب‪ ،‬ﻋﺎﻝﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﺧﻮﺑﯽ هﺎ و هﺪف ﻋﻤﻠﯽ واﻗﻌ ﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑﺮاﺑ ﺮی اﺱ ﺖ‪ .‬ﺡ ﺎﻻ ﭼ ﺮا ﻧﺎﺑﻐ ﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی را ﺑ ﺮ ﺑﺮاﺑ ﺮی‪ ،‬ﺑ ﺮادری‪ ،‬ﺁﺋ ﻴﻦ ﮐ ﺎﺗﻮﻝﻴﮑﯽ و ﺧﻼﺹ ﻪ ﮐ ﻼم ﺑ ﺮ ه ﺮ اﺹ ﻞ‬
‫دﻳﮕﺮی ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻩ اﺱﺖ؟ زﻳﺮا »ﺑﺸﺮﻳﺖ ﻓﺮﺿﻴﺎت زﻳﺎدی را ﻳﮑﯽ ﺑﻌ ﺪ از دﻳﮕ ﺮی ﺗﺤﻘ ﻖ‬
‫ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﺿﻴﻪ ﻋﺎﻝﯽ ﺗﺮی ﺑﺮﺱﺪ« ﮐﻪ دﻗﻴﻘ ًﺎ ﺑﺮاﺑﺮی اﺱ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت‬
‫دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺑﺮاﺑ ﺮی اﻳ ﺪﻩ ﺁل ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون اﺱ ﺖ‪ .‬او ﺗﺼ ﻮر ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر‪ ،‬اﻋﺘﺒ ﺎر‬
‫ﺗﺠ ﺎری‪ ،‬هﻤﮑ ﺎری در ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ و ﻣﺨﺘﺼ ﺮ ﮐ ﻼم ﺗﻤ ﺎم ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﻗﺘﺼ ﺎدی ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮی ﮐﺸﻒ ﺵﺪﻩ وﻝﯽ ﺱﺮاﻧﺠﺎم هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﺿﺮر ﺁن ﺗﻤﺎم ﺵﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬و ﭼﻮن اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺁﻗﺎی‬
‫ﭘﺮودون در ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد ﺑﺎ ﺗﺎرﻳﺦ در ﺗﻀﺎد ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ ﻝﺬا او ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﺗﻀ ﺎدی وﺟ ﻮد دارد‪ .‬ﻝﮑ ﻦ ﺗﻀ ﺎدی ﮐ ﻪ وﺟ ﻮد دارد ﻓﻘ ﻂ ﺗﻀ ﺎد ﻣﻴ ﺎن اﻳ ﺪﻩ ﻣﺘﺤﺠ ﺮ او و‬
‫روﻳﺪادهﺎی ﺡﻘﻴﻘﯽ اﺱﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﭘﺲ ﺟﻨﺒﻪ ﺧﻮب ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت اﻗﺘﺼﺎدی هﻤﻮارﻩ ﺟﻨﺒﻪ ای ﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﺮاﺑ ﺮی را ﺗﺄﻳﻴ ﺪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺟﻨﺒﻪ ﺑﺪ ﺟﻨﺒﻪ اﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺁن را ﻧﻔ ﯽ ﮐ ﺮدﻩ و ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی را ﺗﺸ ﺪﻳﺪ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ه ﺮ‬
‫ﻣﻘﻮﻝﻪ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺿﻴﻪ اﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺑﻐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ از ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺮدن ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی ای ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫وﺱﻴﻠﻪ ﻓﺮﺿﻴﻪ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬اراﺋ ﻪ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬در ﻳ ﮏ ﮐ ﻼم‪ :‬ﺑﺮاﺑ ﺮی‪ ،‬ﻣﻨﻈ ﻮر‬
‫اوﻝﻴﻪ‪ ،‬ﮔﺮاﻳﺶ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ و هﺪف دوراﻧﺪﻳﺸﺎﻧﻪ اﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺑﻐﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‪ -‬ﮐ ﻪ در داﻳ ﺮﻩ ﺗﻀ ﺎد‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی دور ﻣﯽ زﻧﺪ‪ -‬هﻤﻮارﻩ در ﻣﺪ ﻧﻈﺮ دارد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ‪ ،‬دوراﻧﺪﻳﺸﯽ ﻝﮑﻮﻣﻮﺗﻴ ﻮی‬

‫‪١٢٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎر و ﺑﻨ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون را ﺑﻬﺘ ﺮ از ﻋﻘ ﻞ ﺧ ﺎﻝﺺ ﺑ ﯽ ﭘﺮوﭘﺎﻳ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬

‫ﺟﺮﻳﺎن ﻣﯽ اﻧﺪازد‪ .‬او ﻳﮏ ﻓﺼﻞ ﮐﺎﻣ ﻞ را وﻗ ﻒ ﺁﻳﻨ ﺪﻩ ﺑﻴﻨ ﯽ و ه ﺪف دوراﻧﺪﻳﺸ ﺎﻧﻪ ﮐ ﺮدﻩ و‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻓﺼﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺎﻝﻴﺎت هﺎ ﺁوردﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ هﺎ ﮐﻠﻤﺎت ﺑﺰرﮔﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﻣﺘﻮﺱﻞ ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺗ ﺎرﻳﺦ را‬
‫روﺵﻦ ﺱﺎزﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ اﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎت هﭻ ﭼﻴﺰ را ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﻤﯽ دهﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺡﺪاﮐﺜﺮ‪ ،‬ﻳﮏ ﻧ ﻮع‬
‫ﺱﺨﻨﻮری اﺱﺖ‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﺵﻴﻮﻩ هﺎی ﻣﺘﻌﺪد ﺗﺤﺮﻳﻒ واﻗﻌﻴﺎت اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ ارﺿﯽ در اﺱ ﮑﺎﺗﻠﻨﺪ در اﺛ ﺮ ﺗﻮﺱ ﻌﻪ ﺹ ﻨﻌﺖ‪ ،‬ارزش ﻧ ﻮﻳﻨﯽ ﮐﺴ ﺐ ﮐ ﺮد‪ .‬و اﻳ ﻦ‬
‫درﺱﺖ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺹﻨﻌﺖ‪ ،‬ﺑﺎزارهﺎی ﺟﺪﻳﺪی را ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﺸﻢ ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد‪ .‬ﺡﺎﻻ‪ ،‬ﺑﺮای ﺁن ﮐ ﻪ‬
‫ﭘﺸ ﻢ ﺑ ﻪ ﻣﻘﻴ ﺎس وﺱ ﻴﻌﯽ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ زﻣ ﻴﻦ ه ﺎی زراﻋﺘ ﯽ ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﻊ و‬
‫ﭼﺮاﮔﺎﻩ ه ﺎ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣ ﯽ ﺵ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﺮای ﺁن ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺹ ﻮرت ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ اﻣ ﻼک‬
‫ﻣﺘﻤﺮﮐ ﺰ ﻣ ﯽ ﺵ ﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮای اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ اﻣ ﻼک ﻣﺘﻤﺮﮐ ﺰ ﺵ ﻮﻧﺪ ﻣ ﯽ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ اﺟ ﺎرﻩ داری ه ﺎی‬
‫ﮐﻮﭼﮏ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺵﺘﻪ ﻣﯽ ﺵ ﺪﻧﺪ و ه ﺰاران اﺟ ﺎرﻩ دار از ﻣﺤ ﻞ ﺱ ﮑﻮﻧﺖ ﺧ ﻮد ﺗﺎراﻧ ﺪﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺵ ﺪﻧﺪ و ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی ﺁن ه ﺎ ﭼﻨ ﺪﻳﻦ ﺵ ﺒﺎن ﮔﺬاﺵ ﺘﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﺪﻧﺪ ﮐ ﻪ از ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ه ﺎ ﮔﻮﺱ ﻔﻨﺪ‬
‫ﻣﺮاﻗﺐ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ ارﺿﯽ در اﺱﮑﺎﺗﻠﻨﺪ اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ در اﺛ ﺮ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ‬
‫و ﺗﺒ ﺪﻳﻼت ﻣﺘ ﻮاﻝﯽ‪ ،‬اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﮔﻮﺱ ﻔﻨﺪان از ﻣﻴ ﺪان راﻧ ﺪﻩ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺡ ﺎل اﮔ ﺮ‬
‫ﺑﮕ ﻮﺋﻴﻢ ﮐ ﻪ ه ﺪف دوراﻧﺪﻳﺸ ﺎﻧﻪ ﺱ ﺎزﻣﺎن ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ارﺿ ﯽ در اﺱ ﮑﺎﺗﻠﻨﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن هﺎ را ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﮔﻮﺱﻔﻨﺪهﺎ ﺗﺎروﻣﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺹ ﻮرت‪ ،‬ﺗ ﺎرﻳﺦ دوراﻧﺪﻳﺸ ﺎﻧﻪ ای‬
‫ﺱﺎﺧﺘﻪ اﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻬﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺑﺮاﺑﺮی از ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻗ ﺮن ﻣﺎﺱ ﺖ‪ .‬ﺡ ﺎﻻ اﮔ ﺮ ﮐﺴ ﯽ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻼ ﻣﺨﺘﻠﻔ ﯽ‪،‬‬
‫ﻗ ﺮون ﮔﺬﺵ ﺘﻪ ﺑ ﺎ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎ‪ ،‬وﺱ ﺎﻳﻞ ﺗﻮﻝﻴ ﺪی و ﻏﻴ ﺮﻩ و ﻏﻴ ﺮﻩ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫دوراﻧﺪﻳﺸﺎﻧﻪ در راﻩ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺮاﺑﺮی‪ ،‬ﻓﻌﺎﻝﻴﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮدی در وهﻠﻪ اول وﺱ ﺎﻳﻞ‬
‫و اﻧﺴﺎن هﺎ ی ﻗﺮن ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺟﺎی وﺱ ﺎﻳﻞ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ی ﻗ ﺮون ﮔﺬﺵ ﺘﻪ ﻗ ﺮار دادﻩ اﺱ ﺖ و‬
‫ﺵ ﻨﺎﺧﺖ ﻏﻠﻄ ﯽ از ﺡﺮﮐ ﺖ ﺗ ﺎرﻳﺦ دارد‪ ،‬ﺡﺮﮐﺘ ﯽ ﮐ ﻪ در اﺛ ﺮ ﺁن‪ ،‬ﻧﺴ ﻞ ه ﺎی ﺑﻌ ﺪی‪ ،‬ﻧﺘ ﺎﻳﺞ‬
‫ﺡﺎﺹﻠﻪ از ﻧﺴﻞ هﺎی ﻗﺒﻠﯽ را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺵﮑﻞ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ .‬اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن ﺑ ﻪ ﺧ ﻮﺑﯽ ﻣ ﯽ داﻧﻨ ﺪ ﮐ ﻪ‬

‫‪١٢٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫هﻤ ﺎن ﭼﻴ ﺰی ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﻳﮑ ﯽ ﺡﮑ ﻢ ﻳ ﮏ ﻓ ﺮﺁوردﻩ ﮐﺎﻣ ﻞ را داﺵ ﺖ ﺑ ﺮای دﻳﮕ ﺮی ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ‬

‫ﻣﻨﺰﻝﻪ ﻣﺎدﻩ ﺧﺎﻣﯽ ﺑﺮای ﻳﮏ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺜﻞ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻓﺮض ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻧﺎﺑﻐ ﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‪ ،‬ارﺑﺎﺑ ﺎن ﻓﺌ ﻮدال را ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻨﻈ ﻮر دوراﻧﺪﻳﺸ ﺎﻧﻪ ﺧﻠ ﻖ ﮐ ﺮدﻩ و ﺑﻬﺘ ﺮ ﺑﮕ ﻮﺋﻴﻢ‬
‫ﻓ ﯽ اﻝﺒﺪاه ﻪ ﺁﻓﺮﻳ ﺪﻩ اﺱ ﺖ ﺗ ﺎ ﮐﺸ ﺎورزان ﻣﺴ ﺘﺎﺟﺮ را ﺑ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣﺴ ﺌﻮل و ه ﻢ ﭘﺎﻳ ﻪ ای‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺹﻮرت ﺟﺎی اهﺪاف و اﺵﺨﺎص را ﻋﻮض ﮐ ﺮدﻩ اﻳ ﻢ و اﻳ ﻦ ﺵﺎﻳﺴ ﺘﻪ‬
‫دوراﻧﺪﻳﺸ ﯽ ای اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ارﺿ ﯽ را در اﺱ ﮑﺎﺗﻠﻨﺪ ﭘﻴ ﺎدﻩ ﮐ ﺮد ﺗ ﺎ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﺗﻔ ﺮﻳﺢ‬
‫ﺵﺮارت ﺁﻣﻴﺰ‪ ،‬ﮔﻮﺱﻔﻨﺪان را ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ اﻧﺴﺎن هﺎ ﺱﺎزد‪.‬‬
‫اﻝﺒﺘﻪ از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺗ ﺎ اﻳ ﻦ ﺡ ﺪ ﺑ ﻪ دوراﻧﺪﻳﺸ ﯽ ﻋﻼﻗ ﻪ ﻣﻨ ﺪ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻝ ﺬا‪ ،‬ﻣ ﺎ‬
‫»ﺗﺎرﻳﺦ اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ« ﺁﻗﺎی دووﻳﻠﻨﻮ‪ -‬ﺑﺎرژﻣﻮن را ﮐﻪ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﻣﻨ ﻮال ﺑ ﻪ دﻧﺒ ﺎل ﻳ ﮏ‬
‫هﺪف دوراﻧﺪﻳﺸﺎﻧﻪ ﻣﯽ دود‪ ،‬ﺑﻪ او ﺗﻮﺹﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬وﻝﯽ اﻳﻦ هﺪف‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮی ﻧﻴﺴ ﺖ‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺁﺋﻴﻦ ﮐﺎﺗﻮﻝﻴﮑﯽ اﺱﺖ‪.‬‬

‫هﻔﺘﻤﻴﻦ و ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺗﺬﮐﺮ‬

‫اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﻃﺮز ﮐﺎر ﺧﺎﺹﯽ دارﻧﺪ‪ .‬از ﻧﻈ ﺮ ﺁن ه ﺎ ﻓﻘ ﻂ دو ﻧ ﻮع ﺱ ﺎزﻣﺎن وﺟ ﻮد دارد‪:‬‬
‫ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ و ﻃﺒﻴﻌﯽ‪ .‬ﺱﺎزﻣﺎن هﺎی ﻓﺌﻮداﻝﯽ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ هﺴﺘﻨﺪ و ﺱﺎزﻣﺎن هﺎی ﺑﻮرژواﺋﯽ‪،‬‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﺵ ﺒﻴﻪ ﻋﻠﻤ ﺎی دﻳﻨ ﯽ هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ ﺁن ه ﺎ دو ﻧ ﻮع‬
‫دﻳﻦ وﺟﻮد دارد‪ .‬هﺮ دﻳﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮدﺵﺎن ﻧﺒﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺱﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺴﺎن اﺱﺖ‪،‬‬
‫در ﺡﺎﻝﯽ ﮐﻪ دﻳﻦ ﺧﻮدﺵﺎن ﻳﮏ وﺡﯽ اﻝﻬﯽ اﺱﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت‬
‫ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺑﻮرژواﻳﯽ‪ -‬ﻃﺒﻴﻌﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮرﺵﺎن اﻳﻦ اﺱﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ه ﺎ‬
‫ﻣﻨﺎﺱﺒﺎﺗﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪن ﺛ ﺮوت و ﺗﻮﺱ ﻌﻪ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ در ﺁن ه ﺎ ﺑﺮﺡﺴ ﺐ‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺹﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﯽ ای هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺡﺘﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ زﻣﺎن هﻢ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﺎ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اﺑ ﺪی ای هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ هﻤ ﻮارﻩ ﺑ ﺮ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﺡﮑﻮﻣﺖ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ اﻝﺒﺘ ﻪ ﺡ ﺎﻻ دﻳﮕ ﺮ وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد‪،‬‬
‫ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ اﺱ ﺖ‪ ،‬زﻳ ﺮا ﺿ ﻮاﺑﻂ ﻓﺌ ﻮداﻝﯽ ﺑﺮﻗ ﺮار ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ و در اﻳ ﻦ ﺿ ﻮاﺑﻂ‬

‫‪١٢٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻓﺌ ﻮداﻝﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴ ﺪی ای وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴ ﺪی ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﻼ ﺗﻔﺎوت دارد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﭼﻴﺰی ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان اﻣ ﺮی‬
‫ﺑﻮرژواﺋﯽ‪ ،‬ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ و ﻧﺘﻴﺠﺘ ًﺎ اﺑﺪی‪ ،‬ﺗﻠﻘﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺌﻮداﻝﻴﺴﻢ ﻧﻴﺰ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳﺎی ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺧﻮد را داﺵﺘﻪ اﺱﺖ ﻳﻌﻨ ﯽ رﻋﺎﻳ ﺎی واﺑﺴ ﺘﻪ ای ﮐ ﻪ‬
‫ﺡﺎﻣﻞ ﺗﻤﺎم ﻧﻄﻔﻪ هﺎی ﺑﻮرژوازی ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻓﺌﻮداﻝﯽ ﻧﻴﺰ دو ﻋﺎﻣﻞ ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴ ﺘﯽ داﺵ ﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﻮال ﺟﻨﺒﻪ هﺎی ﺧﻮب و ﺑﺪ ﻓﺌﻮداﻝﻴﺴ ﻢ ﻣﻌﺮﻓ ﯽ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑ ﺪون ﺁن ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺗﻮﺟ ﻪ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ هﻤﻴﺸ ﻪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺟﻨﺒ ﻪ ﺑ ﺪ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑ ﺮ ﺟﻨﺒ ﻪ ﺧ ﻮب ﻓ ﺎﺋﻖ‬
‫ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺟﻨﺒﻪ ﺑﺪ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺡﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﺁﻓﺮﻳﻨﺪ و از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺒﺎرزﻩ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﯽ ﺱﺎزد‪ .‬اﮔﺮ در‬
‫دوران ﺱ ﻠﻄﻪ ﻓﺌﻮداﻝﻴﺴ ﻢ‪ ،‬ﺱﻠﺤﺸ ﻮری ﻣﺠﺎه ﺪﻳﻦ‪ ،‬هﻤ ﺎهﻨﮕﯽ زﻳﺒ ﺎی ﻣﻴ ﺎن ﺡﻘ ﻮق و‬
‫وﻇ ﺎﻳﻒ‪ ،‬زﻧ ﺪﮔﯽ ﭘﺪرﺱ ﺎﻻری ﺵ ﻬﺮهﺎ‪ ،‬ﺵ ﮑﻮﻓﺎﺋﯽ ﺹ ﻨﺎﻳﻊ ﺧ ﺎﻧﮕﯽ در روﺱ ﺘﺎ‪ ،‬ﺗﻮﺱ ﻌﻪ‬
‫ﺹﻨﻌﺘﯽ ای ﮐ ﻪ در ﻣﺆﺱﺴ ﺎت ﺑ ﺰرگ‪ ،‬اﺹ ﻨﺎف و اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎی ﭘﻴﺸ ﻪ وران ﻣﺘﺸ ﮑﻞ ﺵ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد و در ﻳﮏ ﮐﻼم اﮔ ﺮ هﻤ ﻪ ﭼﻴﺰه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺟﻨﺒ ﻪ ﺧ ﻮب ﻓﺌﻮداﻝﻴﺴ ﻢ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪،‬‬
‫اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن را ﻣﺠ ﺬوب ﻣ ﯽ ﺱ ﺎﺧﺖ و اﻳ ﻦ ه ﺎ ﺧ ﻮد را ﻣﻮﻇ ﻒ ﻣ ﯽ داﻧﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺱ ﺮواژ‪،‬‬
‫اﻣﺘﻴﺎزات‪ ،‬هﺮج و ﻣﺮج و هﻤﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ را ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺟﺮﻳ ﺎن ﻝﻄﻤ ﻪ وارد ﻣ ﯽ ﺁورﻧ ﺪ‪ ،‬از‬
‫ﻣﻴﺎن ﺑﺮدارﻧﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ ﮐﺠ ﺎ ﮐﺸ ﻴﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﺪ؟ ﺑ ﻪ ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ هﻤ ﻪ ﻋﻮاﻣ ﻞ ﻣﺴ ﺒﺐ‬
‫اداﻣﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ‪ ،‬از ﺑﻴﻦ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻮرژوازی در ﻧﻄﻔﻪ ﺧﻔﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﺪ و ﻣﻮﺿ ﻮع ﻣﺴ ﺨﺮﻩ‬
‫از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺮای اﻳﺸﺎن ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺵﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﺑﻮرژوازی ﮐﺎرش ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻧﻪ در ﺑﺎرﻩ ﺟﻨﺒﻪ ﺧﻮب ﻓﺌﻮداﻝﻴﺴﻢ ﺱ ﺨﻨﯽ در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺑ ﻮد و ﻧ ﻪ در ﺑ ﺎرﻩ ﺟﻨﺒ ﻪ ﺑ ﺪ ﺁن‪ .‬ﺑ ﻮرژوازی ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ ای را ﮐ ﻪ ﺗﺤ ﺖ ﺱﻴﺴ ﺘﻢ‬
‫ﻓﺌ ﻮداﻝﯽ ﺗﻮﺱ ﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗﺼ ﺎﺡﺐ ﮐ ﺮد و ﺗﻤ ﺎم اﺵ ﮑﺎل ﮐﻬﻨ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدی و رواﺑ ﻂ‬
‫ﺡﻘﻮﻗﯽ ﻓ ﺮدی ای ﮐ ﻪ ﺑﺮاﺱ ﺎس ﺁن ه ﺎ ﺑﻮدﻧ ﺪ و اوﺿ ﺎع و اﺡ ﻮال ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ای ﮐ ﻪ ﺑﻴ ﺎﻧﮕﺮ‬
‫رﺱﻤﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻬﻨﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در هﻢ ﮐﻮﺑﻴﺪﻩ ﺵﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ در ﺑﺎرﻩ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻓﺌﻮداﻝﯽ ﻗﻀﺎوت ﺹﺤﻴﺤﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺵﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺁن را‬
‫ﺵﻴﻮﻩ ﺗﻮﻝﻴﺪای ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﻢ اﺱﺘﻮار ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺗﻠﻔﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎﻳ ﺪ ﻧﺸ ﺎن ﺑ ﺪهﻴﻢ ﮐ ﻪ‬

‫‪١٣٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺛ ﺮوت در درون اﻳ ﻦ ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴ ﻢ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ و ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ ﭘ ﺎ ﺑ ﻪ‬

‫ﭘﺎی ﮐﺸ ﻤﮑﺶ ه ﺎی ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻳﺎﻓﺘﻨ ﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻳﮑ ﯽ از اﻳ ﻦ ﻃﺒﻘ ﺎت‪ ،‬ﺟﻨﺒ ﻪ ﺑ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﻧﮑﺒﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺮﺗﺒ ًﺎ رﺵﺪ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺵﺮاﻳﻂ ﻣﺎدی رهﺎﺋﯽ او‪ ،‬ﺑﻪ ﺡ ﺪ ﺑﻠ ﻮغ رﺱ ﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻴﺎن ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺁن ﻧﻴﺴﺖ ﮐ ﻪ ﺵ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻝﻴ ﺪی و ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ ﻧﻴﺮوه ﺎی‬
‫ﻣﻮﻝﺪﻩ در درون ﺁن ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اﺑ ﺪی ﻧﻴﺴ ﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﺎ ﻳ ﮏ‬
‫ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﺸﺨﺺ اﻧﺴﺎن ه ﺎ و ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ ﺁن ه ﺎ در اﻧﻄﺒ ﺎق ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ و ﺁﻳ ﺎ‬
‫ﺑﻴ ﺎﻧﮕﺮ ﺁن ﻧﻴﺴ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﻐﻴﻴ ﺮات ﺡﺎﺹ ﻠﻪ در ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ‪ ،‬اﻝﺰاﻣ ًﺎ ﻣﻮﺟ ﺐ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗ ﯽ در ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴ ﺪی ﺁن ه ﺎ ﺧﻮاه ﺪ ﺵ ﺪ؟ از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ ﻗﺒ ﻞ از ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻮﺿ ﻮع ﻣﻄ ﺮح اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ از ﺛﻤ ﺮات ﺗﻤ ﺪن و از ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ اﮐﺘﺴ ﺎﺑﯽ ﺑﺮﺧ ﻮردار‬
‫ﺑﺎﺵﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﻻزم اﺱﺖ ﮐﻪ اﺵﮑﺎل ﮐﻬﻨ ﻪ ای ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ه ﺎ در درون ﺁن ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪،‬‬
‫دره ﻢ ﺵﮑﺴ ﺘﻪ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ .‬و از اﻳ ﻦ ﻝﺤﻈ ﻪ ﺑ ﻪ ﺑﻌ ﺪ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻃﺒﻘ ﻪ اﻧﻘﻼﺑ ﯽ‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻈ ﻪ ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد‪.‬‬
‫ﺑ ﻮرژوازی‪ ،‬ﺑ ﺎ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳ ﺎﺋﯽ ﺵ ﺮوع ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧ ﺪﻩ ای از‬
‫ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳﺎی ﻓﺌﻮداﻝﻴﺴﻢ اﺱﺖ‪ ،‬ﺑﻮرژوازی در ﺟﺮﻳﺎن ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺧ ﻮد‪ ،‬اﻝﺰاﻣ ًﺎ ﺧﺼ ﻠﺖ‬
‫ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﺘﯽ اش را‪ -‬ﮐ ﻪ در اوﻝ ﻴﻦ ﺗﻈ ﺎهﺮ ﺧ ﻮد ﮐﻤ ﺎﺑﻴﺶ ﭘﻮﺵ ﻴﺪﻩ ﺑ ﻮدﻩ و ﻓﻘ ﻂ در ﺡﺎﻝ ﺖ‬
‫ﺧﻔﺘ ﻪ ای ﻣﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ -‬ﺗﻮﺱ ﻌﻪ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻣﻘﻴﺎﺱ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻮرژازی ﺗﮑﺎﻣ ﻞ‬
‫ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳﺎی ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳﺎی ﻣﺪرن ﻧﻴﺰ در داﻣﻦ ﺁن ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺒﺎرزﻩ ای ﻣﻴﺎن ﻃﺒﻘﻪ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳﺎ و ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻮرژوا ﺗﻮﺱﻌﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ و اﻳﻦ ﻣﺒﺎرزﻩ ﻗﺒﻞ از ﺁن‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻃﺮﻓﻴﻦ اﺡﺴﺎس ﺵﻮد‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﻬﻢ ﺗﻠﻘﯽ ﺵﻮد‪ ،‬درک ﮔﺮدد‪،‬‬
‫ﺗﺼ ﺪﻳﻖ ﺵ ﻮد و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﺁﺵ ﮑﺎرا اﻋ ﻼم ﮔ ﺮدد‪ ،‬ﻣﻮﻗﺘ ًﺂ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت ﮐﺸ ﻤﮑﺶ ه ﺎی‬
‫ﻣﺤﺪود و ﻣﻮﻗﺘﯽ در اﻋﻤﺎل ﻣﺨﺮب ﺗﺠﻠﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺗﻤﺎم ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ واﺑﺴ ﺘﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺑﻮرژازی ﻣﺪرن ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ -‬اﻝﺒﺘﻪ ﺗﺎ ﺡﺪی ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪ ای را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻃﺒﻘﻪ دﻳﮕﺮ ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
‫ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ -‬ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ دارﻧﺪ وﻝﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺁن ﮐ ﻪ ﺧﻮدﺵ ﺎن در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻗ ﺮار‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺵﺎن ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ و ﻣﻐﺎﻳﺮ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ﻣﻨ ﺎﻓﻊ از ﺵ ﺮاﻳﻂ‬

‫‪١٣١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫اﻗﺘﺼﺎدی ﺡﻴﺎت ﺑﻮرژوازی ﺁن هﺎ ﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﺧﻴ ﺰد‪ .‬و روز ﺑ ﻪ روز ﺁﺵ ﮑﺎرﺗﺮ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ‬

‫ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴ ﺪی ای ﮐ ﻪ ﺑ ﻮرژوازی در ﺁن ﻓﻌﺎﻝﻴ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ دارای ﻳ ﮏ ﺧﺼ ﻠﺖ واﺡ ﺪ و‬
‫ﺱ ﺎدﻩ ﻧﻤ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺧﺼ ﻠﺖ دوﮔﺎﻧ ﻪ ای دارد و هﻤ ﺎن ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ ﺛ ﺮوت ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد‬
‫ﻓﻘﻴﺮ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬و در هﻤ ﺎن ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ در درون ﺁن‬
‫ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬ﻳ ﮏ ﻧﻴ ﺮوی ﺗﺮﻣ ﺰ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﻧﻴ ﺰ رﺵ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و اﻳ ﻦ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت‪ ،‬ﺛ ﺮوت‬
‫ﺑﻮرژوازی ﻳﻌﻨﯽ ﺛﺮوت ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻮرژواهﺎ را ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺑ ﺎ ﻧ ﺎﺑﻮد ﺱ ﺎﺧﺘﻦ ﻣ ﺪاوم ﺛ ﺮوت ﻓﺮدﻓ ﺮد‬
‫اﻋﻀﺎی اﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ و اﻳﺠﺎد ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳﺎﺋﯽ ﮐﻪ هﻤﻮارﻩ در ﺡﺎل رﺵﺪ اﺱﺖ‪ ،‬ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬
‫هﺮ ﻗﺪر اﻳﻦ ﺧﺼﻠﺖ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺁﺵ ﮑﺎر ﮔ ﺮدد‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻋﻠﻤﯽ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺑﻮرژواﺋﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺌﻮری ﺧﺎص ﺧﻮدﺵﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻀﺎد ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﻣﮑﺎﺗﺐ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﺱﺮﻧﻮﺵﺖ ﮔﺮاﺋﯽ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ در ﺗﺌﻮری هﺎی ﺵﺎن‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮدﺵﺎن ﻧﻮاﻗﺺ ﺵﻴﻮﻩ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﺑﯽ ﺗﻔﺎوت هﺴ ﺘﻨﺪ‬
‫ﻼ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺸﻘﺎت ﭘﺮوﻝﺘﺮهﺎﺋﯽ‪ -‬ﮐﻪ ﺑﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺁن ه ﺎ ﺛ ﺮوت ﺧ ﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﻮرژواهﺎ ﻋﻤ ً‬
‫را ﮐﺴﺐ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ -‬ﺑﯽ ﺗﻔﺎوت ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻣﮑﺘ ﺐ ﺱﺮﻧﻮﺵ ﺖ ﮔ ﺮا‪ ،‬ﮐﻼﺱ ﻴﮏ ه ﺎ و‬
‫روﻣﺎﻧﺘﻴ ﮏ ه ﺎﺋﯽ وﺟ ﻮد دارﻧ ﺪ‪ :‬ﮐﻼﺱ ﻴﮏ ه ﺎ ﻣﺜ ﻞ ﺁدام اﺱ ﻤﻴﺖ و رﻳﮑ ﺎردو‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ‬
‫ﺑ ﻮرژوازی ای هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ در ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻋﻠﻴ ﻪ ﺑﻘﺎﻳ ﺎی ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻓﺌ ﻮداﻝﯽ هﻨ ﻮز ﻓﻘ ﻂ ﺱ ﺮﮔﺮم‬
‫ﺁﻧﺴ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﻗﺘﺼ ﺎدی را از ﻝﮑ ﻪ ه ﺎی ﻓﺌ ﻮداﻝﯽ ﭘ ﺎک ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ را‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ دهﺪ و ﺑﻪ ﺹﻨﻌﺖ و ﺗﺠﺎرت ﺗﺤﺮک ﺟﺪﻳﺪی ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳﺎﺋﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻣﺒﺎرزﻩ‬
‫ﺵﺮﮐﺖ دارد و ﺵﻴﺪای اﻳﻦ ﮐﺎر ﺗﺐ ﺁﻝﻮد ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻣﺼﺎﺋﺐ ﻣ ﻮﻗﺘﯽ و ﺗﺼ ﺎدﻓﯽ ﺁﺵ ﻨﺎ‬
‫ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ و ﺁن را ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺹ ﻮرت اﺱ ﺘﻨﺒﺎط ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮﻧﯽ ﻣﺜ ﻞ ﺁدام اﺱ ﻤﻴﺖ و‬
‫رﻳﮑﺎردو ﮐﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺴ ﺎن اﻳ ﻦ دوران ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ ،‬رﺱ ﺎﻝﺖ ﺵ ﺎن ﺹ ﺮﻓ ًﺎ ﻋﺒ ﺎرت از اﻳ ﻦ‬
‫اﺱﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺛﺮوت ﺗﺤﺖ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﺑ ﻮرژواﺋﯽ را ﺑ ﻪ اﺛﺒ ﺎت ﺑﺮﺱ ﺎﻧﻨﺪ و اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت را در ﻣﻘﻮﻻت و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮﻝﻪ ﻧﻤﻮدﻩ و ﺛﺎﺑ ﺖ ﮐﻨﻨ ﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘ ﻮﻻت‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازﻩ ﺑﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﻮﻻت ﻓﺌﻮداﻝﯽ ﺑﺮﺗﺮی دارﻧ ﺪ‪ .‬ﻓﻘ ﺮ‬

‫‪١٣٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫در ﻧﻈﺮ ﺁن هﺎ ﻓﻘﻂ دردی اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ هﺮ زاﻳﻤﺎﻧﯽ‪ -‬ﭼﻪ در ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﭼﻪ در ﺹﻨﻌﺖ هﻤ ﺮاﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫رﻣﺎﻧﺘﻴ ﮏ ه ﺎ‪ ،‬ﻣﺘﻌﻠ ﻖ ﺑ ﻪ دوران ﻣ ﺎ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ ﮐ ﻪ در ﺁن ﺑ ﻮرژوازی در ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴ ﻢ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳﺎ ﻗﺮار دارد و در ﺁن‪ ،‬ﻓﻘﺮ ﻧﻴﺰ هﻤ ﺎن ﻗ ﺪر ﺑ ﻪ ﺵ ﺪت رﺵ ﺪ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﺛﺮوت‪ .‬ﺁن وﻗﺖ اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن در ﻧﻘ ﺶ ﺱﺮﻧﻮﺵ ﺖ ﮔﺮاﻳ ﺎن ﻣﺘﮑﺒ ﺮی ﻇ ﺎهﺮ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ و از‬
‫ﻓﺮاز ﻣﻮﺿﻊ ﺧﻮد ﻣﻐﺮوراﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ ای ﮐﻪ ﺛﺮوت را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ ﺑ ﺎ‬
‫ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ اﻓﮑﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﺎ ﺗﻤﺎم ﺵﺮح و ﺗﻔﺼﻴﻞ هﺎﺋﯽ را ﮐﻪ ﭘﻴﺸﮕﺎﻣﺎن ﺵﺎن دادﻩ اﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻝﮑﻦ ﺑﯽ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﺱﺎدﻩ ﻝﻮﺡﺎﻧﻪ ای ﮐﻪ در ﺁن ه ﺎ وﺟ ﻮد داﺵ ﺖ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ه ﺎ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻧﺎز و ﮐﺮﺵﻤﻪ ﻣﯽ ﺵﻮد‪.‬‬
‫ﺱﭙﺲ ﻧﻮﺑﺖ ﻣﮑﺘﺐ اﻧﺴﺎن دوﺱﺘﯽ ﻓﺮا ﻣﯽ رﺱﺪ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﺑﺪ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴﺪی‬
‫اﻣﺮوزی‪ ،‬ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪی ﻧﺸﺎن ﻣﯽ ده ﺪ و ﺑ ﺮای ﺁن ﮐ ﻪ وﺟ ﺪان ﺧ ﻮد را ﺗﺴ ﮑﻴﻦ داﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ‪،‬‬
‫ﺱ ﻌﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺗﻀ ﺎد واﻗﻌ ﯽ را ﺡﺘ ﺎ اﻻﻣﮑ ﺎن ﻧ ﺎﭼﻴﺰ ﺑﺸ ﻤﺎرد‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣﮑﺘ ﺐ‪ ،‬ﺹ ﻤﻴﻤﺎﻧﻪ از‬
‫ﻣﺼ ﺎﺋﺐ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳ ﺎ و رﻗﺎﺑ ﺖ ﻋﻨ ﺎن ﮔﺴ ﻴﺨﺘﻪ ﻣﻴ ﺎن ﺑﻮرژواه ﺎ ﺵ ﮑﺎﻳﺖ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ و ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﺪل ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺟﺪﻳﺖ ﮐﺎر ﮐﻨﻨﺪ و ﻓﺮزﻧ ﺪان ﮐﻤﺘ ﺮی درﺱ ﺖ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺑ ﻮرژوازی ﺗﻮﺹ ﻴﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ در وﻝ ﻊ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻣﺪاﻗ ﻪ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺗﻤ ﺎم ﺗﺌ ﻮری اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﮑﺘﺐ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺗﻔﺎوت ه ﺎی ﺑ ﯽ ﭘﺎﻳ ﺎن ﻣﻴ ﺎن ﺗﺌ ﻮری و ﻋﻤ ﻞ‪ ،‬ﻣﻴ ﺎن اﺹ ﻮل و ﻧﺘ ﺎﻳﺞ‪،‬‬
‫ﻣﻴﺎن اﻳﺪﻩ و ﮐﺎرﺑﺮد‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﻣﺤﺘﻮی و ﺵﮑﻞ‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﺟﻮهﺮ و ﺡﻘﻴﻘﺖ ﻣﻴ ﺎن ﺡ ﻖ و واﻗﻌﻴ ﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻴﺎن ﺟﻨﺒﻪ ﺧﻮب و ﺟﻨﺒﻪ ﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻣﮑﺘ ﺐ ﻓﻴ ﻞ ﺁﻧﺘﺮوﭘﻴﺴ ﺖ‪ ،‬ﺵ ﮑﻞ ﺗﮑﻤﻴ ﻞ ﺵ ﺪﻩ ﻣﮑﺘ ﺐ اﻧﺴ ﺎن دوﺱ ﺘﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻨﮑ ﺮ‬
‫ﺿﺮورت ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺑﻮدﻩ و ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ از ﺗﻤ ﺎم اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ‪ ،‬ﺑﻮرژواه ﺎﺋﯽ ﺑﺴ ﺎزد و ﺗﺌ ﻮری‬
‫را‪ -‬ﺗﺎ ﺡﺪی ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻤ ﻞ ﺗﻔ ﺎوت دارد وﻝ ﯽ ﻣﺸ ﻤﻮل ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴ ﻢ ﻧﻤ ﯽ ﺵ ﻮد‪ -‬ﺗﺤﻘ ﻖ ﺑﺨﺸ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﺪﻳﻬﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺗﺌ ﻮری‪ ،‬اﻧﺘ ﺰاع ﺗﻀ ﺎدهﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ه ﺮ ﻝﺤﻈ ﻪ در ﻋ ﺎﻝﻢ واﻗﻌﻴ ﺎت ﺑ ﺎ ﺁن‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺱ ﻬﻞ و ﺁﺱ ﺎن ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ و ﺁن وﻗ ﺖ اﻳ ﻦ ﺗﺌ ﻮری ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت واﻗﻌﻴ ﺖ‬
‫اﻳ ﺪﻩ ﺁﻝ ﯽ در ﺧﻮاه ﺪ ﺁﻣ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﻴ ﻞ ﺁﻧﺘ ﺮوپ ه ﺎ ﻣ ﯽ ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﻣﻘ ﻮﻻﺗﯽ را ﮐ ﻪ ﺑﻴ ﺎﻧﮕﺮ‬

‫‪١٣٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﺑﻮرژواﺋﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ -‬ﻣﻨﻬﺎی ﺗﻀﺎدی ﮐﻪ ﺟﻮهﺮ ﺁن هﺎ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ ده ﺪ و از‬

‫ﺁن هﺎ ﺟﺪاﺋﯽ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺱﺖ‪ -‬ﺡﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪی ﺑ ﺎ ﭘﺮاﺗﻴ ﮏ‬
‫ﺑﻮرژواﺋﯽ ﻣﺒﺎرزﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﺧﻮدﺵﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ از دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﺑﻮرژوا هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﺎن ﻋﻠﻤ ﯽ ﻃﺒﻘ ﻪ ﺑﻮرژواه ﺎ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ هﺎ و ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ هﻢ ﺗﺌﻮرﻳﺴﻴﻦ هﺎی ﻃﺒﻘﻪ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳﺎ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳﺎ هﻨﻮز ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﮐﺎﻓﯽ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻧﻴﺎﻓﺘ ﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻃﺒﻘ ﻪ ﺱ ﺎﻣﺎن‬
‫دهﺪ و ﻣﺒﺎرزﻩ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻮرژوازی هﻨﻮز ﺧﺼﻠﺖ ﺱﻴﺎﺱﯽ ﻧﺪاﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝﺪﻩ هﻨﻮز در داﻣﻦ ﺧﻮد ﺑﻮرژوازی ﺑﻪ ﺁن اﻧﺪازﻩ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﺵ ﺮاﻳﻂ ﻣ ﺎدی ای را ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ره ﺎﺋﯽ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳ ﺎ و ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻧ ﻮﻳﻦ ﺿ ﺮوری‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺌﻮرﻳﺴﻴﻦ هﺎ ﻓﻘﻂ ﺧﻴﺎﻝﺒﺎﻓﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ رﻓ ﻊ‬
‫ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎی ﻃﺒﻘ ﺎت ﺗﺤ ﺖ ﺱ ﺘﻢ‪ ،‬ﺱﻴﺴ ﺘﻢ ه ﺎﺋﯽ ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزﻧﺪ و ﺑ ﻪ دﻧﺒ ﺎل ﻳ ﮏ ﻋﻠ ﻢ ﻧ ﻮ‬
‫ﺱﺎزﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﻳ ﻦ ﺵ ﺘﺎب ﮐ ﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺑ ﻪ ﭘ ﻴﺶ ﻣ ﯽ رود و ﺗ ﻮأم ﺑ ﺎ ﺁن‪ ،‬ﻣﺒ ﺎرزﻩ‬
‫ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳﺎ ﺁﺵ ﮑﺎرﺗﺮ ﭘﺪﻳ ﺪار ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ ،‬ﺁن ه ﺎ دﻳﮕ ﺮ اﺡﺘﻴ ﺎج ﺑ ﻪ ﺁن ﻧﺪارﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﻋﻠ ﻢ را در‬
‫ﻣﻐﺰهﺎی ﺧﻮد ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﺸﻤﺎن ﺵﺎن ﻣﯽ ﮔﺬرد‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﻣﺒﺬول دارﻧﺪ و ﺱﺨﻨﮕﻮی ﺁن ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺁن هﺎ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻋﻠ ﻢ ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ و ﺱﻴﺴ ﺘﻢ‬
‫ﻣﯽ ﺱﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺁﻏﺎز ﻣﺒﺎرزﻩ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻓﻘﺮ ﻓﻘﻂ ﻓﻘﺮ را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺪون ﺁن‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪ اﻧﻘﻼﺑﯽ و واژﮔﻮن ﺱﺎزﻧﺪﻩ ﺁن‪ -‬ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻬﻨﻪ را در هﻢ ﻓﺮو ﺧﻮاهﺪ ﮐﻮﻓ ﺖ‪-‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﻝﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺑﻌ ﺪ‪ ،‬ﻋﻠ ﻢ ﻣﺤﺼ ﻮل ﺁﮔﺎهﺎﻧ ﻪ ﺡﺮﮐ ﺖ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺵ ﺪﻩ و‬
‫دﻳﮕﺮ دﮐﺘﺮﻳﻨﯽ ﻧﺒﻮدﻩ و اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﻢ ﺑﻪ ﺱﺮاغ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون‪.‬‬
‫ه ﺮ ﻳ ﮏ از ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﻗﺘﺼ ﺎدی دارای ﻳ ﮏ ﺟﻨﺒ ﻪ ﺧ ﻮب و ﻳ ﮏ ﺟﻨﺒ ﻪ ﺑ ﺪ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﮑﺘﻪ ای اﺱﺖ ﮐﻪ در ﺁن ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑ ﻪ ﺧ ﻮدش دروغ ﻧﻤ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ‬
‫او ﺟﻨﺒ ﻪ ﺧ ﻮب‪ ،‬ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن ﺗﺸ ﺮﻳﺢ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ و ﺟﻨﺒ ﻪ ﺑ ﺪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ‬
‫ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ ه ﺎ ﻣ ﺮدود ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬او از اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن‪ ،‬ﺿ ﺮورت ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﺑ ﺪی و از‬

‫‪١٣٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ هﺎ اﻳﻦ ﺗﻮهﻢ را ﺑﻪ ﻋﺎرﻳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺱﺖ ﮐﻪ در ﻓﻘﺮ ﻓﻘﻂ ﻓﻘ ﺮ را ﺑﺒﻴﻨ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ او‬
‫ﺑ ﺎ ه ﺮ دو ﻣﻮاﻓ ﻖ اﺱ ﺖ و در ﺹ ﺪد اﺱ ﺘﻨﺎد ﺑ ﻪ اوﺗﻮرﻳﺘ ﻪ ﻋﻠ ﻢ اﺱ ﺖ و ﻋﻠ ﻢ ﺑ ﺮای او در‬
‫ﭼ ﺎرﭼﻮب ﻣﺤﻘ ﺮ ﻳ ﮏ ﻓﺮﻣ ﻮل ﻋﻠﻤ ﯽ ﺧﻼﺹ ﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬او ﻣﺮدﻳﺴ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺹ ﺪد ﻳ ﺎﻓﺘﻦ‬
‫ﻓﺮﻣﻮل هﺎﺱﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون از اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ه ﻢ از اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ و ه ﻢ از‬
‫ﮐﻤ ﻮﻧﻴﺰم اﻧﺘﻘ ﺎد ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ ﺑﺎﻝ ﺪ‪ .‬وﻝ ﯽ او ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺗ ﺮ از ه ﺮدوی‬
‫اﻳﻦ هﺎﺱ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺗ ﺮ از اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن اﺱ ﺖ‪ ،‬زﻳ ﺮا ﻣﻌﺘﻘ ﺪ اﺱ ﺖ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻓﻴﻠﺴ ﻮﻓﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ‬
‫ﻓﺮﻣ ﻮل ﻣﻌﺠ ﺰﻩ ﺁﺱ ﺎﺋﯽ را در اﺧﺘﻴ ﺎر دارد‪ -‬ﻣﺠ ﺎز اﺱ ﺖ ﺑ ﻪ ﺟﺰﺋﻴ ﺎت ﺹ ﺮﻓ ًﺎ اﻗﺘﺼ ﺎدی‬
‫ﺑﭙ ﺮدازد‪ .‬و ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺗ ﺮ از ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ هﺎﺱ ﺖ‪ ،‬زﻳ ﺮا ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﮐ ﺎﻓﯽ ﺟ ﺮأت و ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫اﻧﺪازﻩ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺼ ﻴﺮت دارد ﮐ ﻪ ﺡﺘ ﺎ در ﻋ ﺎﻝﻢ ﺗﺼ ﻮر ﺑ ﻪ اﻓﻘ ﯽ ﺑ ﺎﻻﺗﺮ از ﺑﻮرژواه ﺎ‪ ،‬ﺹ ﻌﻮد‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫او ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺱﻨﺘﺰ ﺑﺎﺵﺪ وﻝﯽ ﺗﺮﮐﻴﺒﯽ از اﺵﺘﺒﺎهﺎت اﺱﺖ‪.‬‬
‫او ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺑﻮرژواهﺎ و ﭘﺮوﻝﺘﺮهﺎ ﭘ ﺮواز ﮐﻨ ﺪ ﻝﮑ ﻦ‬
‫او ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژوا اﺱﺖ‪ ،‬ﮐﻪ داﺋﻤ ًﺎ ﻣﻴﺎن ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ و ﮐ ﺎر‪ ،‬ﻣﻴ ﺎن اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ و‬
‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺰم ﺑﻪ اﻳﻦ ﺱﻮ و ﺁن ﺱﻮ ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽ ﺵﻮد‪.‬‬

‫‪ -٢‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر و ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ‬

‫ﻃﺒ ﻖ ﻧﻈ ﺮ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون‪ ،‬ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺗ ﺪرﻳﺠﯽ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺑ ﺎ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﺁﻏ ﺎز‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫»ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﺑﺮﺡﺴ ﺐ ﻣﺎهﻴ ﺖ ﺧ ﻮد‪ ،‬ﺵ ﻴﻮﻩ اﻳﺴ ﺖ ﮐ ﻪ‬ ‫ﺟﻨﺒﻪ ﺧﻮب ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر }‬
‫ﺑﺮاﺱﺎس ﺁن ﺑﺮاﺑﺮی ﺵﺮاﻳﻂ و ﺧﺮدﻣﻨﺪی هﺎ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد‪)«.‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪ ‪{(٩٣‬‬

‫‪١٣٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫»ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﺑﺮای ﻣﺎ ﺱﺮﭼﺸ ﻤﻪ ﺑ ﺪﺑﺨﺘﯽ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ «.‬ﺟﻠ ﺪ‬ ‫ﺟﻨﺒﻪ ﺑﺪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر }‬

‫اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٩٤‬‬

‫اﺵﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫»ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﺮ ﺡﺴﺐ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﺁن ﺑﻮدﻩ و اوﻝﻴﻦ ﺵﺮط ﺛﻤﺮﺑﺨﺸﯽ ﺁن ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﺵﻮد و ﺑﻪ ﻧﻔﯽ ﺧﻮد ﻣﻨﺠﺮ ﺵﺪﻩ و ﺧﻮد را از ﺑﻴﻦ ﻣﯽ ﺑﺮد‪) «.‬ﺟﻠ ﺪ اول ﺹ ﻔﺤﻪ‬
‫‪{ (٩٤‬‬

‫»ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮﮐﻴﺒﯽ ﭘﻴﺪا ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ ﻣﻀ ﺎر ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر را‬ ‫ﻣﺴﺄﻝﻪ ای ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺡﻞ ﺵﻮد }‬

‫)ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪{ (٩٧‬‬ ‫ﺑﺮ ﻃﺮف ﺱﺎزد و ﺗﺎﺛﻴﺮات ﺱﻮدﻣﻨﺪ ﺁن را ﺡﻔﻆ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪«.‬‬

‫از ﻧﻈﺮ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر‪ ،‬ﻳﮏ ﻗﺎﻧﻮن اﺑﺪی اﺱﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ ﺱ ﺎدﻩ و اﻧﺘﺰاﻋ ﯽ‬
‫اﺱﺖ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ از ﻧﻈﺮ او‪ ،‬اﻧﺘﺰاع‪ ،‬اﻳﺪﻩ و ﻝﻐ ﺖ ﺑ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎﺋﯽ ﮐﺎﻓﻴﺴ ﺖ ﺗ ﺎ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر‬
‫در دوران هﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺎرﻳﺦ راﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺪهﺪ‪ .‬ﮐﺎﺱﺖ هﺎ‪ ١٥‬اﺹﻨﺎف‪ ،‬ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮر‪ ،‬ﺹ ﻨﻌﺖ‬
‫ﺑﺰرگ‪ ،‬هﻤﻪ اﻳﻦ ه ﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻳ ﮏ ﮐﻠﻤ ﻪ ﺱ ﺎدﻩ »ﺗﻘﺴ ﻴﻢ« ﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ .‬در‬
‫وهﻠ ﻪ اول ﻣﻔﻬ ﻮم ﮐﻠﻤ ﻪ »ﺗﻘﺴ ﻴﻢ« ﺑ ﺎ دﻗ ﺖ ﻣﻄﺎﻝﻌ ﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻪ ﻣﻄﺎﻝﻌ ﻪ ﺗ ﺄﺛﻴﺮات‬
‫ﺑﯽ ﺵﻤﺎری ﮐﻪ در هﺮ دوران ﺑﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐ ﺎر‪ ،‬ﺧﺼ ﻠﺖ ﻣﺸﺨﺼ ﯽ ﺑﺨﺸ ﻴﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬اﺡﺘﻴ ﺎﺟﯽ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ه ﺮ ﺁﻳﻨ ﻪ ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت در ﻣﻘ ﻮﻻت ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺧﻼﺹ ﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴ ﻠﻤ ًﺎ ﺁن وﻗ ﺖ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺱﺎدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ! ﻝﮑ ﻦ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﻗﺎﻃﻌﻴ ﺖ ﺟﺮﻳ ﺎن ﻧ ﺪارد‪ .‬در ﺁﻝﻤ ﺎن ﺱ ﻪ ﻗ ﺮن ﺗﻤ ﺎم‬
‫ﻃﻮل ﮐﺸﻴﺪ ﺗﺎ اوﻝﻴﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻬﻢ ﮐﺎر‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﺟ ﺪاﺋﯽ ﺵ ﻬﺮ و روﺱ ﺘﺎ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن‬

‫‪ -١٥‬ﮐﺎﺱﺖ هﺎ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮔﺮوﻩ هﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ای اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﺡﻔ ﻆ اﻣﺘﻴ ﺎزاﺗﯽ‪ ،‬از ﺱ ﺎﻳﺮ‬
‫ﮔ ﺮوﻩ ه ﺎی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺟ ﺪا ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﻌ ﺎدل ﻓﺎرﺱ ﯽ ﺁن را رﺱ ﺘﻪ ذﮐ ﺮ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ و ﭼ ﻮن در ﺁﺙ ﺎر‬
‫ﺱﺎل هﺎی اﺧﻴﺮ اﻳ ﻦ واژﻩ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺷ ﮑﻞ ﻣ ﻮرد اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻣ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﺁن را ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮﻳﻢ‪» .‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺰم«‬

‫‪١٣٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫اﻧﺪازﻩ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﺵﻬﺮ و دﻩ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر در ﻧﻈ ﺮ ﺑﮕﻴ ﺮﻳﻢ ﺁن‬
‫وﻗ ﺖ ﺑ ﺎ ﺟﻤﻬ ﻮری ه ﺎی ﺑﺎﺱ ﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻓﺌﻮداﻝﻴﺴ ﻢ ﻣﺴ ﻴﺤﯽ‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﻗ ﺪﻳﻤﯽ و‬
‫ﺑ ﺎرون ه ﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﻣ ﺪرن و ﺑ ﺎرون ه ﺎی ﺹ ﺎﺡﺐ ﻣ ﺰارع ﭘﻨﺒ ﻪ اش‪ ،‬ﺱ ﺮوﮐﺎر‬
‫ﺧ ﻮاهﻴﻢ داﺵ ﺖ‪ .‬در ﻗ ﺮن ه ﺎی ‪ ١٤‬و ‪ ١٥‬وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ هﻨ ﻮز ه ﻴﭻ ﻣﺴ ﺘﻌﻤﺮﻩ ای وﺟ ﻮد‬
‫ﻧﺪاﺵﺖ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ هﻨﻮز ﮐﺸﻒ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد و ﺁﺱﻴﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻗﺴ ﻄﻨﻄﻨﻴﻪ ﺑ ﺎ‬
‫اروﭘﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮد‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ درﻳﺎی ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ ای هﻨﻮز ﻣﺮﮐﺰ ﻓﻌﺎﻝﻴﺖ هﺎی ﺑﺎزرﮔ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻮد‪-‬‬
‫ﻼ دﻳﮕ ﺮی داﺵ ﺖ ﺗ ﺎ در ﻗ ﺮن ‪ ١٧‬ﮐ ﻪ‬
‫ﻼ دﻳﮕ ﺮ و ﺱ ﻴﻤﺎی ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﺧﺼ ﻠﺖ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫اﺱﭙﺎﻧﻴﺎﺋﯽ هﺎ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻘﺎﻝﯽ ه ﺎ‪ ،‬هﻠﻨ ﺪی ه ﺎ‪ ،‬اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ه ﺎ و ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی ه ﺎ در ﺗﻤ ﺎم ﻗ ﺎرﻩ ه ﺎی‬
‫دﻧﻴﺎ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮاﺗﯽ ﻋﻠﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺴﺘﺮش ﺑﺎزار و ﺱﻴﻤﺎی ﻇﺎهﺮی ﺁن‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر در‬
‫دوران هﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺱﻴﻤﺎی ﻇﺎهﺮی ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺧﺼ ﻠﺘﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ زﺡﻤ ﺖ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان‬
‫ﺁن را ﺹﺮﻓ ًﺎ ﻧﺎﺵﯽ از ﮐﻠﻤﻪ »ﺗﻘﺴﻴﻢ«‪ ،‬اﻳﺪﻩ و ﻣﻘﻮﻝﻪ داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»از زﻣﺎن ﺁدام اﺱﻤﻴﺖ هﻤﻪ اﻗﺘﺼﺎددان هﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺱﻦ و ﻣﻀﺎر ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻘﺴﻴﻢ را ﻳﺎدﺁوری‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ وﻝﯽ در اﻳﻦ راﺑﻄ ﻪ ﺧﻴﻠ ﯽ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺑ ﻪ اوﻝ ﯽ ﺑﻬ ﺎ دادﻩ اﻧ ﺪ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ دوﻣ ﯽ‪ ،‬زﻳ ﺮا اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎ ﺧﻮش ﺑﻴﻨﯽ ﺁن هﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻮر در ﻣ ﯽ ﺁﻣ ﺪ ﺑ ﺪون اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﻳﮑ ﯽ از ﺁن ه ﺎ ﺡﺘ ﺎ‬
‫ﻳﮑﺒﺎر از ﺧﻮد ﺱﺆال ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺵﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺎﻳ ﺐ ﻳ ﮏ ﻗ ﺎﻧﻮن ﭼ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑﺎﺵ ﺪ؟ ‪ ...‬ﭼﮕﻮﻧ ﻪ‬
‫ﻼ دﻗﻴﻖ ﻋ ﻮاﻗﺒﺶ‪ -‬ﺑ ﻪ ﺗ ﺄﺛﻴﺮات ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ ﻣﻐ ﺎﻳﺮی ﻣﻨﺘﻬ ﯽ‬
‫هﻤﺎن اﺹﻞ‪ -‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد؟ ﺡﺘﺎ ﻳﮏ اﻗﺘﺼﺎددان‪ -‬ﭼﻪ ﻗﺒﻞ و ﭼﻪ ﺑﻌﺪ از ﺁدام اﺱﻤﻴﺖ‪ -‬هﻴﭻ وﻗ ﺖ ﻣﺘﻮﺟ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴﺄﻝﻪ ای ﺡﻞ ﺵﻮد‪» .‬ﺱﯽ«‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ ﺡﺎﺿ ﺮ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‬
‫ﺑﭙﺬﻳﺮد ﮐﻪ در ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر هﻤﺎن ﻋﻠﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺎﺱﻨﯽ در ﺑﺮ دارد‪ ،‬ﻣﻀﺎری ﻧﻴﺰ در ﺑ ﺮ دارد‪«.‬‬
‫)ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٩٦ -٩٥‬‬

‫ﺁدام اﺱﻤﻴﺖ ﺧﻴﻠﯽ ﺑ ﻴﺶ از ﺁن ﭼ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻓﮑ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﭘ ﻴﺶ رﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ‪ .‬او‬

‫ﺑﻮﺿﻮح ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ‪:‬‬

‫‪١٣٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫»در ﺡﻘﻴﻘ ﺖ اﺧ ﺘﻼف اﺱ ﺘﻌﺪادهﺎی ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﻣﻴ ﺎن ﻳﮑﺎﻳ ﮏ اﻓ ﺮاد ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﮐﻤﺘ ﺮ از ﺁن‬
‫اﺱﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ و اﺱﺘﻌﺪادهﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﻪ ﻇﺎهﺮًا اﻧﺴﺎن ه ﺎ را ﺑﻌ ﺪ از رﺱ ﻴﺪن‬
‫ﺑ ﻪ ﺱ ﻦ ﺑﻠ ﻮغ ﺑﺮاﺱ ﺎس ﺡﺮﻓ ﻪ ه ﺎی ﺵ ﺎن از ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻤ ﺎﻳﺰ ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد‪ ،‬ﻧ ﻪ ﻋﻠ ﺖ و ﻧ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻠﻮل ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪) «.‬ﺁدام اﺱﻤﻴﺖ ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪ ‪ ٣٣‬و ‪(٣٤‬‬
‫در اﺹﻞ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﻣﻴﺎن ﻳﮏ ﺑﺎرﺑﺮ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻓﻴﻠﺴﻮف‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ از ﺗﻔﺎوﺗﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ ﻳ ﮏ ﺱ ﮓ‬
‫ﭘﺎﺱ ﺪار ﺑ ﺎ ﻳ ﮏ ﺱ ﮓ ﺵ ﮑﺎری دارد‪ .‬اﻳ ﻦ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺵ ﮑﺎف ﻣﻴ ﺎن اﻳ ﻦ دو را‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﺁوردﻩ اﺱﺖ‪ .‬هﻤﻪ اﻳﻦ هﺎ ﻣ ﺎﻧﻊ ﺁن ﻧﻤ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون در ﺟ ﺎی دﻳﮕ ﺮی‬
‫ادﻋ ﺎ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺁدام اﺱ ﻤﻴﺖ‪ ،‬از ﻣﻀ ﺎری ﮐ ﻪ ﻣﻌﻠ ﻮل ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ه ﻴﭻ اﻃﻼﻋ ﯽ‬
‫ﻧﺪاﺵ ﺘﻪ اﺱ ﺖ و ﻣ ﺪﻋﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ اﺑﺘ ﺪا »ژ‪.‬پ‪ .‬ﺱ ﯽ« ﭘ ﯽ ﺑ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ »ﮐ ﻪ در ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر‬
‫هﻤﺎن ﻋﻠﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻨﺎﻓﻌﯽ ﻣﯽ ﺵﻮد ﻣﻀﺎری ﻧﻴﺰ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ دارد‪«.‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ از »ﻝﻤﻮﻧﺘﯽ« ﺑﺸﻨﻮﻳﻢ‪:‬‬
‫»ﺁﻗﺎی ژ‪.‬پ‪ .‬ﺱﯽ اﻳﻦ اﻓﺘﺨﺎر را ﻧﺼﻴﺐ ﻣﻦ ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ در ﮐﺘ ﺎب ﻣﻤﺘ ﺎزش در ﺑ ﺎرﻩ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬اﺹﻠﯽ را ﮐ ﻪ ﻣ ﻦ در ﺑﺨ ﺶ »راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ ﺗ ﺄﺛﻴﺮ اﺧﻼﻗ ﯽ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر« اﺑﺘ ﺪا‬
‫ﻣﻄﺮح ﮐ ﺮدﻩ ام‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺁورد‪ .‬ﺑ ﺪون ﺵ ﮏ ﻋﻨ ﻮان ﺑ ﯽ ﻣﻌﻨ ﯽ ﮐﺘ ﺎب ﻣ ﻦ‪ ،‬ﺑ ﻪ او اﺟ ﺎزﻩ ﻧ ﺪادﻩ‬
‫اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ از ﻣ ﻦ ﻧﻘ ﻞ ﻗ ﻮل ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﺗﻮﺿ ﻴﺤﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﻦ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﻢ ﺑ ﺮای ﺱ ﮑﻮﻧﺖ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ای‪ -‬ﮐﻪ ﺧﻮد از ﻝﺤﺎظ ﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻓ ﺮدی ﺑﺴ ﻴﺎر ﻏﻨ ﯽ اﺱ ﺖ‪ -‬داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﻴﻢ‪ ،‬اﻳ ﻦ اﺱ ﺖ‬
‫ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻓﺮوﺗﻨ ﯽ از ذﮐ ﺮ ﻣﺄﺧ ﺬ ﺧ ﻮدداری ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪) «.‬ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﺁﺛ ﺎر ﻝﻤ ﻮﻧﺘﯽ‪ ،‬ﺟﻠ ﺪ‬
‫اول ﺹﻔﺤﻪ ‪ ٢٤٥‬ﭘﺎرﻳﺲ ‪(١٨٤٠‬‬
‫اﺟﺎزﻩ ﺑﺪهﻴﺪ در ﻣﻮرد او ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﮐﻪ ﻝﻤﻮﻧﺘﯽ ﻋﻮاﻗﺐ ﻧﺎﮔﻮار ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐ ﺎر را ﺁن‬
‫ﻃﻮر ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺹﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ و ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻧﺘﻮاﻧﺴ ﺘﻪ‬
‫اﺱﺖ هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﺁن اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻝ ﯽ ﺡ ﺎﻻ ﮐ ﻪ در اﺛ ﺮ ﺗﻘﺼ ﻴﺮ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﺄﻝﻪ‬
‫ﺗﻘﺪم ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺵﺪﻩ اﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺿﻤﻨﯽ اﺵﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﻣ ﺪت ه ﺎ ﻗﺒ ﻞ از ﻝﻤ ﻮﻧﺘﯽ و ‪١٧‬‬
‫ﺱﺎل ﭘﻴﺶ از ﺁدام اﺱﻤﻴﺖ‪ ،‬ﺁدام ﻓﺮﮔﺴ ﻮن ﮐ ﻪ ﺁدام اﺱ ﻤﻴﺖ ﺵ ﺎﮔﺮد او ﺑ ﻮد‪ -‬ﻧﮑﺘ ﻪ اﺧﻴ ﺮ را‬

‫‪١٣٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫در ﻓﺼﻠﯽ ﮐﻪ اﺧﺘﺼﺎﺹ ًﺎ وﻗﻒ ﺑﺮرﺱﯽ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﻧﻤﻮدﻩ اﺱﺖ‪ ،‬واﺿﺢ و ﺁﺵ ﮑﺎر ﺑ ﻪ ﺑﺤ ﺚ‬
‫و ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪:‬‬
‫»ﺡﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﺮدﻳﺪ داﺵﺖ ﮐﻪ ﺡﺠﻢ ﮐﻠﯽ اﺱﺘﻌﺪاد ﻳ ﮏ ﻣﻠ ﺖ در اﺛ ﺮ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ ﺗﮑﻨﻴ ﮏ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در رﺵﺘﻪ هﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﮑﻨﻴﮏ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر اﺡﺴﺎس و ﻋﻘﻞ ﺑ ﻪ ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ‬
‫ﻧﺤﻮ ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻧﺎﻳﻞ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ و ﻧﺎداﻧﯽ هﻢ ﻣﺎدر ﺹﻨﻌﺖ اﺱﺖ و هﻢ ﻣﺎدر ﺧﺮاﻓﺎت‪ .‬ﺗﻌﻘﻞ و‬
‫ﻓﺎﻧﺘﺰی ﺗﺎﺑﻊ اﺵﺘﺒﺎهﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ ﻋ ﺎدت ﺡﺮﮐ ﺖ دادن دﺱ ﺖ ه ﺎ ﻳ ﺎ ﭘﺎه ﺎ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد و ﻧﻪ ﺑ ﻪ ﺁن‪ .‬ﭘ ﺲ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﮔﻔ ﺖ ﮐ ﻪ ﮐﻤ ﺎل ﮐ ﺎر ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮری در ﺁن ﻧﻬﻔﺘ ﻪ‬
‫اﺱﺖ ﮐﻪ ﺗﻔﮑﺮ ﻏﻴﺮ ﻻزم ﺵﺪﻩ و ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﺹﻨﻌﺘﯽ ﮐﻪ ﺑ ﺪون هﻤﮑ ﺎری ﻣﻐ ﺰ ادارﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻣﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن هﺎ اﺟﺰای ﺁن را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨ ﺪ‪....‬‬
‫ﻳ ﮏ ژﻧ ﺮال ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ در هﻨ ﺮ ﺟﻨ ﮓ ﺑﺴ ﻴﺎر ﻣ ﺎهﺮ ﺑﺎﺵ ﺪ در ﺡ ﺎﻝﯽ ﮐ ﻪ هﻨ ﺮ ﺱ ﺮﺑﺎز ﻓﻘ ﻂ‬
‫ﻣﺤ ﺪود ﺑ ﻪ ﭼﻨ ﺪ ﺡﺮﮐ ﺖ دﺱ ﺖ وﭘ ﺎ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬ﺁن ﭼ ﻪ ﻳﮑ ﯽ واﺟ ﺪ اﺱ ﺖ‪ ،‬دﻳﮕ ﺮی ﻓﺎﻗ ﺪ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬در دورﻩ ای ﮐﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ از ه ﻢ ﻣﺠﺰاﺱ ﺖ ﺧ ﻮد هﻨ ﺮ اﻧﺪﺵ ﻴﺪن ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻳ ﮏ‬
‫ﺡﺮﻓ ﻪ ﻣﺨﺼ ﻮص را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﺑﺪه ﺪ‪) .‬ﺁدام ﻓﺮﮔﺴ ﻮن »ﺗﻮﺿ ﻴﺤﺎﺗﯽ در ﺑ ﺎرﻩ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﺑﻮرژوازی« ﺟﻠﺪ دوم ﺹﻔﺤﻪ ‪١٣٥ ،١٣٤‬و‪(١٣٦‬‬
‫ﺑ ﺮای اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺡﺎﺵ ﻴﻪ ﭘ ﺮدازی ه ﺎی ادﺑ ﯽ ﺧﺎﺗﻤ ﻪ ﺑ ﺪهﻴﻢ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻣﻄﻠ ﺐ را ﮐ ﻪ »هﻤ ﻪ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺱﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻀ ﺎر ﺁن« ﻣﻮﮐ ﺪًا رد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‬
‫و ﮐﺎﻓﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺱﻴﺴﻤﻮﻧﺪی را ﻧﺎم ﺑﺒﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺲ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺱﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر‪ ،‬ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﮐﺎری ﺟﺰ ﻧﻘﻞ ﻋﺒﺎرات ﮐﻠ ﯽ ای ﮐ ﻪ‬
‫هﻤﻪ ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺁﺵﻨﺎ هﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻧﮑﺮدﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ او ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳﮏ ﻗﺎﻧﻮن ﮐﻠ ﯽ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ و‬
‫ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ اﻳ ﺪﻩ ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻳ ﺐ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﺁن را ﻣﺸ ﺘﻖ ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد و ﭼﮕﻮﻧ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻘﻮﻝﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن‪ -‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺱﻴﺴﺘﻢ ﻣﺴﺎوات ﮔﺮاﻧﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺵﺎﻣﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺎر‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد؟‬

‫‪١٣٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫»در اﻳﻦ ﻝﺤﻈﺎت ﻓﺮﺧﻨ ﺪﻩ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر‪ ،‬ﻃﻮﻓ ﺎن ﺵ ﺮوع ﺑ ﻪ وزﻳ ﺪن ﺑ ﻪ ﺑﺸ ﺮﻳﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ در ﻣﻮرد هﻤﮕﺎن ﻳﮑﺴﺎن و هﻤﮕﻮن ﺹﻮرت ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮد‪ ...‬و ﺑﺎ ﻋ ﺪﻩ ﻗﻠﻴﻠ ﯽ ﮐ ﻪ از‬
‫اﻣﺘﻴﺎزاﺗﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ ...‬ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺵﻮد‪ ،‬هﻤﻴﻦ ﻣﺰﻳﺖ اﻓﺮاد ﺑﺮ اﺛﺮ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ ﺑ ﻮد‬
‫ﮐ ﻪ ﻣﻮﺟ ﺐ اﻋﺘﻘ ﺎد ﺑ ﻪ ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮی ﻃﺒﻴﻌ ﯽ و از ﭘ ﻴﺶ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺵ ﺪﻩ وﺿ ﻊ زﻧ ﺪﮔﯽ ﮔﺮدﻳ ﺪ‪،‬‬
‫رﺱﺘﻪ هﺎ را ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد و هﻤﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت را ﺑﺮاﺱﺎس هﻴﺮارﺵﯽ ﺑﻨﺎ ﻧﻤ ﻮد‪) «.‬ﭘ ﺮودون‬
‫ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٩٤‬‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر‪ ،‬رﺱﺘﻪ هﺎ را ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد‪ .‬ﺧﻮب‪ ،‬رﺱ ﺘﻪ ه ﺎ ﻣﻌﺎﻳ ﺐ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﻣﻀﺎری در ﺑﺮداﺵﺘﻪ اﺱﺖ و اﻳ ﻦ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ ﺑ ﻪ اﺛﺒ ﺎت ﺑﺮﺱ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﺑﺨ ﻮاهﻴﻢ‬
‫اداﻣﻪ ﺑﺪهﻴﻢ و ﺱﺆال ﮐﻨﻴﻢ‪ :‬ﭼﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﻮﺟﺐ ﺵﺪﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر‪ ،‬رﺱﺘﻪ هﺎ‪ ،‬ﺱ ﺎﻣﺎن هﻴﺮارﺵ ﯽ‬
‫و اﻣﺘﻴ ﺎزات را ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁورد؟ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺟ ﻮاب ﺧﻮاه ﺪ داد‪ :‬ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ‪ .‬و ﭼ ﻪ ﭼﻴ ﺰ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ؟ ﻣﺤﺪودﻳﺖ‪ .‬و ﻣﺤﺪودﻳﺖ هﻢ ﺑ ﻪ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون در اﺛ ﺮ‬
‫ﺗﺮﺟﻴﺢ دادن ﺑﺮﺧﯽ اﻓﺮاد و ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﯽ رﺱﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻪ ﺗﻮﺹ ﻴﻔﯽ و ﻧ ﻪ دﻳ ﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ‬
‫ﻗﻴﺎﺱﯽ‪ .‬ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﮐﺎرﮔﺮ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ اﻣﺮوز را ﺑ ﺎ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧ ﻪ ﻗ ﺮون وﺱ ﻄﺎ‪ ،‬ﮐ ﺎرﮔﺮ‬
‫ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ ﻋﻈ ﻴﻢ ذوب ﺁه ﻦ ﮐﺮوﺱ ﻮت را ﺑ ﺎ ﻧﻌ ﻞ ﺑﻨ ﺪ روﺱ ﺘﺎ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﻩ ﻋﺼ ﺮ ﻣ ﺎ را ﺑ ﺎ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻗﺮون وﺱﻄﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﮐﻔﻪ ﺗﺮازو را ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﮐﻤﺘ ﺮ ﻳ ﺎ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‬
‫ﺑ ﻪ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر واﺑﺴ ﺘﮕﯽ دارﻧ ﺪ‪ ،‬ﺱ ﻨﮕﻴﻦ ﺗ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ ﻗ ﺮون وﺱ ﻄﺎ را‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﺁوردﻩ و ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺱﺎﺧﺘﻪ اﺱﺖ‪ .‬او ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﻳﮏ دوران ﺗﺎرﻳﺨﯽ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫دوران ﺗﺎرﻳﺨﯽ دﻳﮕﺮی ﻗﺮار ﻣﯽ ده ﺪ‪ .‬ﺁﻳ ﺎ ﭼﻴ ﺰی ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑﺎﻳ ﺪ ﺛﺎﺑ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪،‬‬
‫اﻳﻨﺴﺖ؟ ﻧﻪ‪ .‬او ﻣﮑﻠﻒ اﺱﺖ ﻣﻀﺎر ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﺎم و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐ ﺎر را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﻳﮏ ﻣﻘﻮﻝﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن ﺑﺪهﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﮔﺬﺵﺘﻪ ﭼﺮا روی اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ از ﮐﺘﺎب ﺁﻗﺎی ﭘ ﺮودون‬
‫اﻳﻦ ﻗﺪر ﺗﮑﻴﻪ ﮐﻨﻴﻢ؟ زﻳﺮا هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ‪ ،‬ﺧ ﻮد او ﺑﻌ ﺪ از ﻣ ﺪت ﮐﻮﺗ ﺎهﯽ هﻤ ﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺑﻪ اﺹﻄﻼح ﺗﺮﻗﻴﺎت را ﻣﻮﮐﺪًا رد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون اداﻣﻪ ﻣﯽ دهﺪ‪:‬‬

‫‪١٤٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫»اوﻝﻴﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮐﺎر ﭘﺮاﮐﻨ ﺪﻩ اﻳ ﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﻌ ﺪ از ﺗﺒ ﺎهﯽ روح‪ ،‬ﻣ ﺪت ﮐ ﺎر روزاﻧ ﻪ را ﺑ ﻪ‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﻋﮑﺲ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻘ ﺪار هﻮﺵ ﻤﻨﺪی ای ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر رﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻃ ﻮﻻﻧﯽ ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد‪.‬‬
‫ﻝﮑﻦ از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﺪت ﮐﺎر روزاﻧﻪ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ از ﺵ ﺎﻧﺰدﻩ ﺗ ﺎ هﻴﺠ ﺪﻩ ﺱ ﺎﻋﺖ ﺗﺠ ﺎوز ﮐﻨ ﺪ‪،‬‬
‫ﻝﺬا از ﻝﺤﻈﻪ ای ﮐﻪ ﺟﺒﺮان‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ زﻣﺎن ﮐﺎر‪ ،‬ﺹ ﻮرت ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد و ﻣﺰد ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ...‬ﺁن ﭼﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺱﺖ و ﺁن ﭼﻪ ﺹﺮﻓ ًﺎ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻳﺎدﺁوری ﺵﻮد‪ ،‬اﻳﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ وﺟ ﺪان ﻋﻤ ﻮﻣﯽ‪ ،‬ﺑ ﺮای ﻳ ﮏ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻳ ﮏ اﺱ ﺘﺎد ﮐ ﺎر و ﻳ ﮏ‬
‫وردﺱﺖ ارزش ﻳﮑﺴﺎﻧﯽ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻨﺰل ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎر روزاﻧ ﻪ ﺿ ﺮوری‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺹﻮرت ﮐﺎرﮔﺮ‪ -‬ﺑﻌﺪ از ﺁن ﮐﻪ روﺡﺶ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﺎر ﺧﻔﺖ ﺑﺎر‪ ،‬ﺗﺒﺎﻩ ﺵﺪ‪-‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺑﻮدن دﺱﺘﻤﺰدش‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺟﺴﻤﯽ ﻧﻴﺰ دﭼﺎر ﻣﺬﻝﺖ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪) «.‬ﺟﻠ ﺪ اول‬
‫ﺹﻔﺤﻪ ‪(٩٨ -٩٧‬‬
‫ﻣ ﺎ از ارزش ﻣﻨﻄﻘ ﯽ اﻳ ﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﻴ ﺮی ه ﺎی ﺑﺮه ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﮐﺎﻧ ﺖ ﺁن ه ﺎ را ﻣﻄﺎﻝ ﺐ‬
‫ﻣﺎوراء ﻣﻨﻄﻘﯽ اﻧﺤﺮاﻓﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﺬرﻳﻢ‪ .‬ﻣﺤﺘﻮی از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺱﺖ‪:‬‬
‫ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر‪ ،‬ﮐ ﺎرﮔﺮ را ﺑ ﻪ ﻓﻮﻧﮑﺴ ﻴﻮن ﺧﻔ ﺖ ﺑ ﺎری ﺗﻨ ﺰل ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻓﻮﻧﮑﺴ ﻴﻮن‬
‫ﺧﻔﺖ ﺑﺎر ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﺒﺎهﯽ روح اﺱﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺗﺒ ﺎهﯽ روح‪ ،‬ﻣﺴ ﺘﻠﺰم ﺗﻘﻠﻴ ﻞ رﺵ ﺪ ﻳﺎﺑﻨ ﺪﻩ داﺋﻤ ﯽ‬
‫دﺱﺘﻤﺰد اﺱﺖ‪ .‬و ﺑﺮای ﺁن ﮐﻪ ﺛﺎﺑ ﺖ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﻘﻠﻴ ﻞ دﺱ ﺘﻤﺰد ﻣﺴ ﺘﻠﺰم ﻳ ﮏ روح ﺗﺒ ﺎﻩ‬
‫اﺱﺖ‪ ،‬ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﺮای ﺗﺴ ﮑﻴﻦ وﺟ ﺪان ﺧ ﻮد ادﻋ ﺎ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ وﺟ ﺪان ﻋﻤ ﻮﻣﯽ‬
‫اﺱﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ روح ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻧﻴﺰ ﺟﺰﺋﯽ از وﺟﺪان ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد؟ از ﻧﻈ ﺮ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎ »ﺁﻧﺘ ﯽ ﺗ ﺰ ﻣﻨﻄﻘ ﯽ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر« ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪.‬‬
‫)ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪ (١٣٥‬و ﺑﻪ ﮐﻤﮏ دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮏ ﺧﻮد‪ ،‬ﺵﺮوع ﺑﻪ ﺁن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﺵﻴﻦ ه ﺎ‬
‫را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﺹﻨﻌﺘﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون اﺑﺘﺪا ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﺹﻨﻌﺘﯽ ﻣ ﺪرن )ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ( را ﭘ ﻴﺶ ﻓ ﺮض ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﺪ ﺗ ﺎ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر را ﻋﻠﺖ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﻗﻠﻤ ﺪاد ﮐﻨ ﺪ و ﺱ ﭙﺲ اﻳ ﻦ ﺑ ﺪﺑﺨﺘﯽ را ﮐ ﻪ ﻣﻌﻠ ﻮل ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫ﮐﺎر ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﻓﺮض رﺱﻴﺪن ﺑﻪ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﺪ ﺗ ﺎ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺁن را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﻧﻔ ﯽ دﻳﺎﻝﮑﺘﻴ ﮏ اﻳ ﻦ ﺑ ﺪﺑﺨﺘﯽ ﻣﻌﺮﻓ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬او ﭘ ﺲ از ﺁن ﮐ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ را از ﻝﺤ ﺎظ اﺧﻼﻗ ﯽ‬

‫‪١٤١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺑﺎﻓﻮﻧﮑﺴﻴﻮﻧﯽ ﺧﻔﺖ ﺑﺎر و از ﻝﺤﺎظ ﺟﺴﻤﯽ ﺑﺎ ﺗﻘﻠﻴﻞ دﺱ ﺘﻤﺰد دﺱ ﺖ ﺑ ﻪ ﮔﺮﻳﺒ ﺎن ﮐ ﺮد و ﺑﻌ ﺪ‬

‫از ﺁن ﮐﻪ او را ﺗﺎﺑﻊ ﺱﺮﮐﺎرﮔﺮ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻧﻤﻮد و ﮐﺎرش را ﺑﻪ ﺱﻄﺢ ﮐﺎرﺑﺮد ﻳ ﮏ وردﺱ ﺖ‪،‬‬
‫ﺗﻨﺰل داد‪ ،‬ﺁن وﻗﺖ از ﻧﻮ اﻳﻦ ﮔﻨﺎﻩ را ﺑﻪ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺎﺵﻴﻦ ه ﺎ ﻧﺴ ﺒﺖ ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ‬
‫را »از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺮاﺵﻴﺪن ﺱﺮﮐﺎرﮔﺮی ﺑﺮاﻳﺶ« )ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪ (١٦٤‬دﭼﺎر ﺧﻔﺖ ﺱ ﺎﺧﺘﻪ‬
‫و ﺑﻪ اﻳﻦ وﺱﻴﻠﻪ ﮐﻪ »او را از ﺱﻄﺢ ﻳﮏ ﮐﺎرﮔﺮ ﺹﻨﻌﺘﯽ ﺑﻪ ﺱﻄﺢ ﻳﮏ وردﺱﺖ ﺗﻨﺰل دادﻩ‬
‫اﺱ ﺖ‪) «.‬ﺟﻠ ﺪ اول ﺹ ﻔﺤﻪ ‪ (١٦٤‬ﭼ ﻪ دﻳﺎﻝﮑﺘﻴ ﮏ ﻋ ﺎﻝﯽ ای! و اﻳﮑ ﺎش ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﻗﻨﺎﻋ ﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬وﻝﯽ ﻧﻪ‪ ،‬او داﺱﺘﺎن ﺗﺎزﻩ ای ﺑﺮای ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﻻزم دارد‪ ،‬ﻧﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﺁن ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﮐﻤﮏ ﺁن ﻣﻨﺸﺎء ﺗﻀﺎد ﺑﺮﺱﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮای ﺁن ﮐﻪ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﺱﺒﮏ ﺧﻮد از ﻧﻮ ﺑﺴ ﺎزد و‬
‫ﺑﺮای ﻧﻴﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﺧﻮد را ﻣﻠﺰم ﻣﯽ ﺑﻴﻨ ﺪ ﺗ ﺎ هﻤ ﻪ ﭼﻴﺰه ﺎﺋﯽ را ﮐ ﻪ در ﺑ ﺎرﻩ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫ﮐﺎر ﮔﻔﺘﻪ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐ ﺎر‪ ،‬ﺑﺮﺡﺴ ﺐ اﺑ ﺰاری ﮐ ﻪ در اﺧﺘﻴ ﺎر دارد ﺑ ﻪ ﻃ ﺮق ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺱ ﺎزﻣﺎﻧﺪهﯽ و ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬ﺁﺱﻴﺎب دﺱﺘﯽ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر دﻳﮕﺮی اﺱﺖ ﺗﺎ ﺁﺱﻴﺎب ﺑﺨﺎر ﺁﺑﯽ‪ .‬و ﭼﻨﺎن ﭼﻪ‬
‫ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﺑﻪ ﻃﻮرﮐﻠﯽ ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﺵﺮوع ﮐﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﺘ ﻮاﻧﻴﻢ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺁن ﺑ ﻪ ﻳﮑ ﯽ از اﺑ ﺰار‬
‫وﻳﮋﻩ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺎﺵﻴﻦ ﺑﺮﺱ ﻴﻢ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﺁن اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﺨ ﻮاهﻴﻢ ﺱ ﻴﻠﯽ ﺑ ﺮ ﺹ ﻮرت‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮاﺧﺘﻪ ﺑﺎﺵﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ ﺑﻴﺶ از ﮔﺎوﻧﺮی ﮐ ﻪ ﺧ ﻴﺶ ﻣ ﯽ ﮐﺸ ﺪ‪ ،‬ﻣﻘﻮﻝ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﻧﻴﺴ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁن ه ﺎ ﻓﻘ ﻂ‬
‫ﻧﻴﺮوی ﻣﻮﻝﺪﻩ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻣﺪرن ﮐﻪ ﺑﺮاﺱﺎس اﺱﺘﻔﺎدﻩ از ﻣﺎﺵ ﻴﻦ اﺱ ﺘﻮار ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪،‬‬
‫ﻳ ﮏ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺖ ﺗﻮﻝﻴ ﺪی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻳ ﮏ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدی اﺱ ﺖ‪ .‬ﺡ ﺎل ﺑﺒﻴﻨ ﻴﻢ در‬
‫ﺗﺼﻮرات درﺧﺸﺎن ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺹﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪:‬‬
‫»در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪار ﺵﺪن ﻣﺘ ﻮاﻝﯽ و روزاﻓ ﺰون ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﻪ ﺁﻧﺘ ﯽ ﺗ ﺰ اﺱ ﺖ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮل ﻣﺨﺎﻝﻒ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر اﺱﺖ‪ ،‬اﻋﺘﺮاض ﻧﺎﺑﻐﻪ ﺹﻨﻌﺖ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﭘﺮاﮐﻨ ﺪﻩ و ﮐﺸ ﻨﺪﻩ‬
‫اﻧﺴ ﺎﻧﯽ اﺱ ﺖ‪ .‬در واﻗ ﻊ ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ﭼﻴﺴ ﺖ؟ ﭼﻴﺰﻳﺴ ﺖ ﮐ ﻪ اﺟ ﺰاء ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﮐ ﺎر را ﮐ ﻪ در اﺛ ﺮ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر از هﻢ ﻣﺠﺰا ﺵﺪﻩ اﻧﺪ ﺑﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻣﺮﺑ ﻮط ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد‪ .‬ه ﺮ ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺗﻠﻘﯽ ﮔ ﺮدد‪ ...‬ﭘ ﺲ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣﺎﺵ ﻴﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ‬

‫‪١٤٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﮐ ﺎرﮔﺮ اﺡﻴ ﺎء ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎ‪ -‬ﮐ ﻪ در اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﺑ ﺎ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر در ﺗﻀ ﺎد‬

‫ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ -‬ﻧﺸ ﺎن دهﻨ ﺪﻩ ﺱ ﻨﺘﺰی هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ در ذه ﻦ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺗﺠﺰﻳ ﻪ ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ...‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﻓﻘﻂ اﺟﺰاء ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺎر را از ه ﻢ ﺟ ﺪا ﺱ ﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ هﺮ ﮐﺲ واﮔﺬار ﺵﺪ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ رﺵ ﺘﻪ ﺗﺨﺼ ﺺ ای ﮐ ﻪ ﺑ ﻴﺶ از هﻤ ﻪ ﻣﻮاﻓ ﻖ ﻃ ﺒﻌﺶ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺑﭙﺮدازد‪ .‬ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ‪ ،‬ﮐ ﺎرﮔﺮان را ﺑﺮاﺱ ﺎس راﺑﻄ ﻪ ه ﺮ ﻳ ﮏ از اﺟ ﺰاء ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ‬
‫ﮐ ﻞ‪ ،‬ﮔ ﺮوﻩ ﺑﻨ ﺪی ﮐ ﺮد‪ ...‬و اﺹ ﻞ اوﺗﻮرﻳﺘ ﻪ را در ﮐ ﺎر ﻣﺘ ﺪاول ﺱ ﺎﺧﺖ‪ ...‬اﻝﺒﺘ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﻤ ﺎم‬
‫ﻗﻀﻴﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ و ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﭘﺲ از ﺁن ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺮاﺵ ﻴﺪن ﺱ ﺮﮐﺎرﮔﺮی ﺑ ﺮای ﮐ ﺎرﮔﺮ‪،‬‬
‫او را ﺑﻪ وﺿﻊ ﺧﻔﺖ ﺑ ﺎری ﮐﺸ ﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺗﻨ ﺰل دادن او از ﺱ ﻄﺢ ﻳ ﮏ ﺹ ﻨﻌﺖ ﮔ ﺮ ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ‬
‫وردﺱﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﺮ او را ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬دورﻩ ای ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ در اﻳ ﻦ ﻝﺤﻈ ﻪ ﻣ ﯽ ﮔ ﺬارﻧﻴﻢ ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫دورﻩ ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻳﮏ ﺧﺼﻠﺖ وﻳﮋﻩ‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﮐﺎر اﺟﺮﺗﯽ‪ -‬ﻣﺸ ﺨﺺ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬ﮐ ﺎر‬
‫اﺟﺮﺗ ﯽ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻏ ﺎﺋﯽ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر و ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ اﺱ ﺖ‪) « .‬ﺟﻠ ﺪ اول‪ ،‬ﺹ ﻔﺤﻪ ‪،١٣٦ ،١٣٥‬‬
‫‪ ١٦١‬و ‪.(١٦٤‬‬
‫ﻳﮏ ﻳﺎدﺁوری ﺱﺎدﻩ ﺑﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون‪ :‬ﺗﻔﮑﻴ ﮏ اﺟ ﺰاء ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﮐ ﺎر ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ه ﺮﮐﺲ اﻳ ﻦ‬
‫اﻣﮑﺎن را ﻣﯽ دهﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ رﺵﺘﻪ ﺗﺨﺼﺼﯽ ای ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ اوﺱﺖ‪ ،‬ﺑﭙﺮدازد ﻳﻌﻨﯽ‬
‫ﭼﻴ ﺰی ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗﺼ ﻮر ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون از ازل ﺵ ﺮوع ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺗ ﺎزﻩ در دوران ﺹ ﻨﻌﺖ‬
‫ﻣﺪرن و ﺗﺤﺖ ﺱﻠﻄﻪ رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺟ ﺎﻝﺒﯽ )ﺟﻠ ﺪ اول ﺹ ﻔﺤﻪ ‪(١٦١‬‬ ‫ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺱ ﭙﺲ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﻢ اﻧﺴ ﺎب‪enealogy‬‬
‫ﻣﺘﻮﺱﻞ ﻣﯽ ﺵﻮد ﺗﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ در اﺛﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر و ﮐ ﺎر اﺟﺮﺗ ﯽ در اﺛ ﺮ‬
‫ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫او ﻓﺮض را ﺑﺮ اﻳﻦ ﻗﺮار دادﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ »ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ«‬ ‫‪-١‬‬
‫ﮐﻪ »اﮔﺮ ﺗﻮﻝﻴﺪ را ﺑﻪ اﺟﺰای ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺁن ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ و هﺮ ﻳﮏ از ﺁن هﺎ را ﺑ ﻪ‬
‫وﺱ ﻴﻠﻪ ﻳ ﮏ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻣﺨﺼ ﻮص ﺑ ﻪ اﻧﺠ ﺎم ﺑﺮﺱ ﺎﻧﺪ« )ﺟﻠ ﺪ اول ﺹ ﻔﺤﻪ ‪،(١٦١‬‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝﺪﻩ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٤٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫اﻳﻦ اﻧﺴﺎن ﻓﺮﺿﯽ »ﺱﺮﻧﺦ اﻳﻦ اﻳﺪﻩ ﺑﻪ دﺱ ﺘﺶ ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ« و ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد‬ ‫‪-٢‬‬

‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮔﺮوﻩ ﺛ ﺎﺑﺘﯽ از ﮐ ﺎرﮔﺮان را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﺑﺪه ﺪ و ﺑ ﺮای ﻳ ﮏ ه ﺪف‬
‫ﻣﺨﺼ ﻮص ﮐ ﻪ ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ اوﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤﮑ ﺎری ﻣﺸ ﺘﺮک وادارد‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻣﺪاوم ﺗﺮی ﻧﺎﻳﻞ ﺁﻳﺪ و ﻏﻴﺮﻩ‪) ...‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(١٦١‬‬
‫اﻳﻦ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺴﺎن هﺎ ی دﻳﮕﺮ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺁن هﺎ اﻳﺪﻩ او‬ ‫‪-٣‬‬
‫و ﺱﺮ ﻧﺦ اﻳﺪﻩ اش را درک ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻧﺴ ﺎن‪» ،‬در ﺁﻏ ﺎز ﺹ ﻨﻌﺖ ﺑ ﺎ هﻤﮑ ﺎراﻧﺶ ﮐ ﻪ ﺑﻌ ﺪًا ﮐ ﺎرﮔﺮان او‬ ‫‪-٤‬‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺱﺎس ﻣﺴﺎوات رﻓﺘﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ«‪) .‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(١٦٣‬‬
‫در ﻋﻤﻞ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ »ﻣﺴﺎوات اوﻝﻴ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ‬ ‫‪-٥‬‬
‫ﻣﻨﺎﺱﺐ اﺱﺘﺎدﮐﺎر و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن ﮐﺎرﮔﺮ اﺟﺮﺗﯽ ﺑ ﻪ زودی از ﻣﻴ ﺎن ﻣ ﯽ رود‪«.‬‬
‫)ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(١٦٣‬‬

‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﺎ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ای از ﻣﺘﺪ ﺗﺎرﻳﺨﯽ و ﺗﻮﺹﻴﻔﯽ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺱﺮوﮐﺎر‬
‫دارﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺡﺎل ﺑﮕﺬارﻳﺪ از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﻳﺨﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺮرﺱﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻣﺎﺵ ﻴﻦ واﻗﻌ ًﺎ‬
‫اﺹﻞ اوﺗﻮرﻳﺘﻪ را در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﺮﺱ ﻮم ﺱ ﺎﺧﺘﻪ اﺱ ﺖ؟ ﺁﻳ ﺎ ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ ﺁن‬
‫ﮐﻪ از ﻳﮏ ﻃﺮف ﮐﺎرﮔﺮ را ﺗﺎﺑﻊ اوﺗﻮرﻳﺘﻪ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬از ﻃﺮف دﻳﮕ ﺮ از ﮐ ﺎرﮔﺮ اﻋ ﺎدﻩ ﺡﻴﺜﻴ ﺖ‬
‫ﮐﺮدﻩ اﺱ ﺖ؟ ﺁﻳ ﺎ ﻣﺎﺵ ﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴ ﺐ ﻣﺠ ﺪدی از ﮐ ﺎر ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺱ ﻨﺘﺰ ﮐ ﺎر اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺨﺎﻝﻒ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺁن ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ؟‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﮐﻞ‪ ،‬ﺑﺎ وﺿﻊ دروﻧﯽ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ اﻳ ﻦ وﺟ ﻪ ﻣﺸ ﺘﺮک را دارد ﮐ ﻪ در‬
‫ﺁن‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐ ﺎر وﺟ ﻮد دارد‪ .‬اﮔ ﺮ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر در ﻳ ﮏ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ ﻣ ﺪرن را‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﮏ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ و ﺁن را در ﻣﻮرد ﺗﻤﺎم ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺒﺮﻳﻢ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺹﻮرت ﺑ ﺪون‬
‫ﺵﮏ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺛﺮوت ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺟﻪ ﺱﺎزﻣﺎن دهﯽ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﮐﺎرﻓﺮﻣ ﺎی‬
‫واﺡﺪی ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رهﺒﺮ داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ رهﺒﺮ ﺑﺮاﺱﺎس ﻳﮏ ﻧﻈﻢ از ﻗﺒ ﻞ ﻣﻘ ﺮر ﺵ ﺪﻩ‪،‬‬

‫‪١٤٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻓﻮﻧﮑﺴﻴﻮن هﺎ را ﻣﻴﺎن اﻋﻀﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬وﻝ ﯽ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ‬

‫وﺟ ﻪ اﻳ ﻦ ﻃ ﻮر ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬در ﺡ ﺎﻝﯽ ﮐ ﻪ در داﺧ ﻞ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ ﻣ ﺪرن‪ ،‬ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ‬
‫اوﺗﻮرﻳﺘ ﻪ ﮐﺎرﻓﺮﻣ ﺎ در ﺗﻤ ﺎم ﺟﺰﺋﻴ ﺎﺗﺶ ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣ ﺪرن ﻧﻈ ﻢ دﻳﮕ ﺮی و‬
‫اوﺗﻮرﻳﺘﻪ دﻳﮕﺮی ﺟﺰ رﻗﺎﺑﺖ ﺁزاد ﺑﺮای ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﻧﻤﯽ ﺵﻨﺎﺱﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺤﺖ رژﻳﻢ ﭘﺪرﺱﺎﻻری‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎم رﺱﺘﻪ هﺎ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺱﻴﺴﺘﻢ ﻓﺌﻮداﻝﯽ و ﺹ ﻨﻔﯽ ﺑﺮاﺱ ﺎس‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬در ﺗﻤﺎم ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر وﺟﻮد داﺵ ﺖ‪ .‬ﺁﻳ ﺎ اﻳ ﻦ ﻗﻮاﻋ ﺪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻳ ﮏ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬار ﻣﻘﺮر ﺵﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؟ ﻧﻪ‪ .‬اﻳﻦ هﺎ ﮐﻪ ﺑﺪوًا در اﺛﺮ ﺵﺮاﻳﻂ ﻣﺎدی ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎزﻩ ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﻪ ﺹﻮرت ﻗﺎﻧﻮن در ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧﻪ اﻳﻦ اﺵﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر‪،‬‬
‫ﭘﺎﻳﻪ ه ﺎی ﻣﺘﻌ ﺪدی ﺑ ﺮای ﺗﺸ ﮑﻴﻼت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺵ ﺪﻧﺪ‪ .‬در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر در ﮐﺎرﮔ ﺎﻩ‬
‫ﺹﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺁن در ﺗﻤﺎم اﻳﻦ اﺵﮑﺎل اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳ ﮏ ﻗﺎﻋ ﺪﻩ ﮐﻠ ﯽ ﮔﻔ ﺖ ﮐ ﻪ‪ :‬ه ﺮ ﻗ ﺪر در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‪ ،‬ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر‪ ،‬ﮐﻤﺘ ﺮ‬
‫ﺗﺤﺖ ﺱﻠﻄﻪ اوﺗﻮرﻳﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐ ﺎر در درون ﮐﺎرﮔ ﺎﻩ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮی ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ و ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺎﺑﻊ اوﺗﻮرﻳﺘﻪ ﻳﮏ ﻓﺮد واﺡﺪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر‪ ،‬اوﺗﻮرﻳﺘﻪ در ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ و در اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺎ هﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﮑﻮس‬
‫دارﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ اﻳ ﻦ ﺱ ﺆال ﭘ ﻴﺶ ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﭼ ﻪ ﻧ ﻮع ﮐﺎرﮔ ﺎﻩ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺁن‬
‫اﺵﺘﻐﺎﻻت از هﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺠ ﺰا ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ و وﻇﻴﻔ ﻪ ه ﺮ ﮐ ﺎرﮐﺮ ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﻋﻤ ﻞ ﺑﺴ ﻴﺎر ﺱ ﺎدﻩ‬
‫ﺗﻨﺰل دادﻩ ﺵﺪﻩ اﺱ ﺖ و اﺗﻮرﻳﺘ ﻪ‪ ،‬ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ و ﮐ ﺎرﮔﺮان را ﮔ ﺮوﻩ ﺑﻨ ﺪی و ه ﺪاﻳﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ؟‬
‫اﻳﻦ ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﺹﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬اﻳﻦ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺱ ﺖ؟ ﺑ ﺮای ﺁن ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺱ ﺆال‬
‫ﭘﺎﺱﺦ دادﻩ ﺵﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮرﺱﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺹﻨﻌﺖ ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮری واﻗﻌﯽ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻳﺎﻓ ﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻦ در اﻳﻦ ﺟﺎ از ﺹﻨﻌﺘﯽ ﺹﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ هﻨﻮز ﺹ ﻨﻌﺖ ﻣ ﺪرن ﺑ ﺰرگ ﺑ ﺎ ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎی‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻃ ﻪ اش ﻧﺸ ﺪﻩ وﻝ ﯽ دﻳﮕ ﺮ ﺹ ﻨﻌﺖ ﻗ ﺮون وﺱ ﻄﺎ و ﺹ ﻨﻌﺖ ﺧ ﺎﻧﮕﯽ ه ﻢ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺎ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ ﺧﻴﻠﯽ زﻳﺎد وارد ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺑﺸﻮﻳﻢ و ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ذﮐﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘ ﻪ اﺹ ﻠﯽ‬
‫ﺑﭙﺮدازﻳﻢ ﺗﺎ ﻧﺸﺎن ﺑﺪهﻴﻢ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮل هﺎ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺱﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫‪١٤٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻳﮑﯽ از ﺵﺮاﻳﻂ ﻻزم ﺑﺮای ﺑﻮﺟﻮد ﺁوردن ﺹﻨﻌﺖ ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮری‪ ،‬اﻧﺒﺎﺵﺖ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ه ﺎﺋﯽ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ در اﺛﺮ ﮐﺸﻒ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و ورود ﻓﻠﺰات ﮔﺮان ﻗﻴﻤﺖ ﺗﺴﻬﻴﻞ ﺵﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺵﺪﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ اﻓ ﺰاﻳﺶ وﺱ ﺎﻳﻞ ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ از ﻳﮑﺴ ﻮ ﻣﻮﺟ ﺐ ﮐ ﻢ‬
‫ﺵﺪن ﻣﺰدهﺎ و ﺑﻬﺮﻩ هﺎی ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ ﺵ ﺪ و از ﺱ ﻮی دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﻣﻮﺟ ﺐ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺱ ﻮد ﺹ ﻨﻌﺘﯽ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﻼم دﻳﮕﺮ‪ :‬هﺮ ﻗﺪر ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺎﻝﮑﻴﻦ و ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﻳﻌﻨﯽ ارﺑﺎﺑ ﺎن ﻓﺌ ﻮدال و ﻣ ﺮدم‬
‫ﻧﺰول ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﮐﺎر ﻃﺒﻘﻪ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻮروژوازی ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻮاﻣ ﻞ دﻳﮕ ﺮی ه ﻢ وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر هﻤﺰﻣ ﺎن ﻣﻮﺟ ﺐ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺹ ﻨﺎﻳﻊ‬
‫ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮری ﺵﺪﻧﺪ از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﺠﺮد ﺁن ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ هﻨﺪ ﺵﺮﻗﯽ از ﻃﺮﻳﻖ دﻣﺎﻏ ﻪ اﻣﻴ ﺪ‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﺵﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻋﺮﺿ ﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻨ ﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ ه ﺎ ﮔﺬﺵ ﺘﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﺱﻴﺴﺘﻢ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮاﺗﯽ و ﺗﻮﺱﻌﻪ ﺗﺠﺎرت درﻳﺎﺋﯽ را ﻧﺎم ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ دﻳﮕﺮی ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺹﻨﺎﻳﻊ ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮری ﺑ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﮐ ﺎﻓﯽ ﻣ ﻮرد ﺗﻮﺟ ﻪ ﻗ ﺮار‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪ ،‬ﺑﻴﮑﺎر ﺵﺪن ﻋﺪﻩ ﺑﯽ ﺵﻤﺎری ﺧﺪﻣﻪ ارﺑﺎﺑﺎن ﻓﺌﻮدال اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﺴ ﺘﮕﺎن ﺗﺤ ﺖ‬
‫ﺗﮑﻔﻞ ﺵﺎن ﻗﺒﻞ از راﻩ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬در ﺑﻪ در ﺵﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ‪ ،‬درﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ زﻣﻴﻦ هﺎی ﻣﺰروﻋﯽ ﺑﻪ ﭼﻤﻦ زارهﺎ و در اﺛﺮ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ در اﻣ ﻮر ﮐﺸ ﺎورزی‪ ،‬ﺗﻌ ﺪاد‬
‫ﮐﻤﺘﺮی ﮐﺎرﮔﺮ ﺑﺮای اﻣﻮر زراﻋﺘﯽ ﻣ ﻮرد اﺡﺘﻴ ﺎج ﺑ ﻮد و اﻳ ﻦ ه ﺎ ﮐ ﻪ ﮐﺎرﺵ ﺎن را از دﺱ ﺖ‬
‫دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻃﻮل ﻗﺮن ه ﺎ ﺑ ﻪ ﺵ ﻬﺮهﺎ هﺠ ﻮم ﺁوردﻧ ﺪ و اﻳ ﻦ روﺱﺘﺎﻧﺸ ﻴﻨﺎن‪ ،‬ﺗﮑﻴ ﻪ ﮔ ﺎﻩ‬
‫ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪی ﺑﺮای ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ هﺎ ﺑﻮﺟﻮد ﺁوردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺱﻌﻪ ﺑﺎزار‪ ،‬اﻧﺒﺎﺵﺖ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ هﺎ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﯽ ﮐ ﻪ در ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻃﺒﻘ ﺎت ﺑﻮﺟ ﻮد‬
‫ﺁﻣﺪ و وﺟﻮد ﻋﺪﻩ ای ﮐﻪ ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ در ﺁﻣﺪﺵﺎن ﺑﻪ ﻏ ﺎرت ﻣ ﯽ رود‪ ،‬هﻤ ﻪ اﻳ ﻦ ه ﺎ از‬
‫ﺟﻤﻠ ﻪ ﭘ ﻴﺶ ﺵ ﺮط ه ﺎی ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪن ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮر ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮ ﺧ ﻼف ﮔﻔﺘ ﻪ ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘ ﺮودون‪ ،‬ﺗﻮاﻓ ﻖ ه ﺎی دوﺱ ﺘﺎﻧﻪ و ﭼﻴﺰه ﺎﺋﯽ ﺵ ﺒﻴﻪ ﺑ ﻪ ﺁن ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ را در‬
‫ﮐﺎرﮔﺎﻩ هﺎی ﺹﻨﻌﺘﯽ و ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ ﮔ ﺮدهﻢ ﺁورد‪ .‬ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮر‪ ،‬ﺡﺘ ﺎ در داﻣ ﻦ اﺹ ﻨﺎف ﻗ ﺪﻳﻤﯽ‬
‫رﺵﺪ ﻧﮑﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎﺟﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﺹﻠﯽ ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﺹﻨﻌﺘﯽ ﻣﺪرن ﺵﺪ و ﻧﻪ اﺱﺘﺎد ﮐﺎره ﺎی‬

‫‪١٤٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻗ ﺪﻳﻤﯽ اﺹ ﻨﺎف‪ .‬و ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ در هﻤ ﻪ ﺟ ﺎ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺵ ﺪﻳﺪی ﻣﻴ ﺎن ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮر و ﮐﺎردﺱ ﺘﯽ در‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻧﺒﺎﺵﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺮﮐﺰ اﺑﺰار ﮐﺎر و ﮐﺎرﮔﺮان ﭘﻴﺶ درﺁﻣﺪ ﺗﻮﺱﻌﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر در درون ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺵﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮر ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺠﻤﻊ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدی از ﮐﺎرﮔﺮان و ﺹﻨﻌﺖ ﮔ ﺮان در ﻳ ﮏ‬
‫ﻣﺤﻞ واﺡﺪ ﻳﻌﻨﯽ در ﮐﺎرﮔ ﺎهﯽ ﮐ ﻪ ﺗﺤ ﺖ ﻓﺮﻣ ﺎن ﻳ ﮏ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪ ﺗ ﺎ ﺗﺠﺰﻳ ﻪ‬
‫ﮐﺎرهﺎ و ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻳﮏ ﮐﺎرﮔﺮ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺑﻪ ﻳﮏ وﻇﻴﻔﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺱﺎدﻩ‪.‬‬
‫ﺱﻮدﻣﻨﺪی ﻳﮏ ﮐﺎرﮔﺎﻩ‪ ،‬ﺧﻴﻠﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ واﻗﻌﯽ ﺁن ﺑ ﻮد ﺗ ﺎ در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اوﺿﺎع و اﺡﻮاﻝﯽ ﮐﻪ در ﺁن ﮐﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮی اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓ ﺖ و از ﻣﺨ ﺎرج ﺑﻴﻬ ﻮدﻩ‬
‫ﻓﺮاواﻧﯽ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی ﻣﯽ ﺵﺪ و ﻏﻴﺮﻩ‪ .‬اواﺧﺮ ﻗﺮن ‪ ١٦‬و اواﻳﻞ ﻗ ﺮن ‪ ،١٧‬ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮر هﻠﻨ ﺪ‬
‫هﻨﻮز ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﭼﻨﺪان ﺁﺵﻨﺎ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺱﻌﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ﮔﺮدهﻢ ﺁﺋﯽ ﮐﺎرﮔﺮان در ﻳﮏ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺵﺪ‪ .‬ﻧﻪ در ﻗﺮن ‪ ١٦‬و‬
‫ﻧﻪ در ﻗﺮن ‪ ١٧‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺡﺘﺎ ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺪا ﮐﺮد ﮐﻪ در ﺁن ﺵﺎﺧﻪ هﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳ ﮏ‬
‫رﺵﺘﻪ ی ﺑﻪ ﺧﺼﻮص از ﺹﻨﺎﻳﻊ دﺱﺘﯽ ﺗﺎ ﺁن ﺡﺪ از هﻢ ﻣﺠ ﺰا ﺑ ﻮدﻩ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎﻓﯽ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫ﺑﺎﺵﺪ ﺁن هﺎ را در ﻳ ﮏ ﻣﺤ ﻞ ﮔ ﺮد ه ﻢ ﺁورد و ﺑ ﺪﻳﻦ وﺱ ﻴﻠﻪ ﮐﺎرﮔ ﺎﻩ ﺡﺎﺿ ﺮ و ﺁﻣ ﺎدﻩ ای را‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد‪ .‬اﻝﺒﺘﻪ وﻗﺘﯽ اﻧﺴﺎن هﺎ و اﺑﺰار ﮐﺎر‪ ،‬ﮔﺮدهﻢ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر‪ -‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ‬
‫در دوران اﺹﻨﺎف وﺟﻮد داﺵﺖ‪ -‬از ﻧﻮ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪ و ﺿ ﺮورﺗ ًﺎ در درون ﮐﺎرﮔ ﺎﻩ اﻧﻌﮑ ﺎس‬
‫ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫از ﻧﻈﺮ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﮐ ﻪ هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ را واروﻧ ﻪ ﻣ ﯽ ﺑﻴﻨ ﺪ‪ -‬اﻝﺒﺘ ﻪ اﮔ ﺮ اﺹ ﻮ ًﻻ ﺁن ه ﺎ را‬
‫ﺑﺒﻴﻨ ﺪ‪ -‬ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ ﻣﻔﻬ ﻮم ﺁدام اﺱ ﻤﻴﺖ‪ ،‬ﻗﺒ ﻞ از ﮐﺎرﮔ ﺎﻩ در واﻗ ﻊ ﺵ ﺮط ﻣﻮﺟﻮدﻳ ﺖ ﺁن‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎﺵﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ واﻗﻌﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اواﺧﺮ ﻗﺮن ‪ ١٨‬ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬ﭼﻴﺰی ﻣﺴﺨﺮﻩ ﺗﺮ از اﻳﻦ‬
‫ﻧﻴﺴ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎ را ﺁﻧﺘ ﯽ ﺗ ﺰ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر و ﺱ ﻨﺘﺰ ﺁن را‪ ،‬ﺑﺮﻗ ﺮاری وﺡ ﺪت ﮐﺎره ﺎی‬
‫ﻣﺠﺰا ﺵﺪﻩ ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪.‬‬

‫‪١٤٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻣﺎﺵﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴﺐ اﺑﺰار ﮐﺎر اﺱﺖ و ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ وﺱﻴﻠﻪ ارﺗﺒﺎط ﮐﺎرهﺎ ﺑ ﺮای ﺧ ﻮد ﮐ ﺎرﮔﺮ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫»اﮔﺮ در اﺛﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر‪ ،‬هﺮ ﻓﻌﺎﻝﻴﺖ ﺧﺎص ﺑﻪ اﺱﺘﻔﺎدﻩ از اﺑﺰار ﺱﺎدﻩ ای ﻣﺤﺪود ﺵ ﻮد‪،‬‬
‫در اﻳﻦ ﺹﻮرت ﺗﺮﮐﻴﺐ هﻤﻪ اﻳ ﻦ اﺑﺰاره ﺎ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻳ ﮏ ﻣﻮﺗ ﻮر واﺡ ﺪ ﺑ ﻪ ﺡﺮﮐ ﺖ در‬
‫ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﺵﻴﻨﯽ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ«‪») .‬ﺑﺮرﺱﯽ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎ و ﻏﻴ ﺮﻩ«‪ ،‬ﺑ ﺎﺑﻴﺞ‪،‬‬
‫ﭘﺎرﻳﺲ ‪ ،١٨٣٣‬ﺹﻔﺤﻪ ‪(٢٣٠‬‬
‫اﺑﺰار ﺱﺎدﻩ‪ ،‬اﻧﺒﺎﺵﺖ اﺑﺰارهﺎ‪ ،‬اﺑﺰار ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﺡﺮﮐﺖ در ﺁوردن ﻳ ﮏ اﺑ ﺰار ﻣﺮﮐ ﺐ ﺑ ﻪ‬
‫وﺱﻴﻠﻪ ﻳﮏ ﻣﻮﺗﻮر دﺱﺘﯽ واﺡﺪ ﻳﻌﻨﯽ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺡﺮﮐﺖ در ﺁوردن اﻳﻦ اﺑﺰارهﺎ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎی ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ‪ ،‬دﺱﺘﮕﺎﻩ هﺎی ﻣﺎﺵ ﻴﻨﯽ ای ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﻳ ﮏ ﻣﻮﺗ ﻮر دارﻧ ﺪ‪،‬‬
‫دﺱﺘﮕﺎﻩ هﺎی ﻣﺎﺵﻴﻨﯽ ای ﮐﻪ ﻳﮏ ﻣﻮﺗﻮر ﺧﻮد ﮐﺎر دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺱﺖ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﺎﺵﻴﻦ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺮﮐﺰ اﺑﺰار ﺗﻮﻝﻴﺪ و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ از ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﺟ ﺪاﺋﯽ ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‬
‫ﮐ ﻪ ﺗﻤﺮﮐ ﺰ اوﺗﻮرﻳﺘ ﻪ ه ﺎی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﺧﺼﻮﺹ ﯽ از ﻝﺤ ﺎظ ﺱﻴﺎﺱ ﯽ از‬
‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺟﺪاﺋﯽ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ .‬در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن‪ ،‬در اﺛ ﺮ ﺗﻤﺮﮐ ﺰ ﻣﻠ ﮏ و زﻣ ﻴﻦ‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ اﻳ ﻦ‬
‫اﺑﺰار ﮐﺎر ﮐﺸﺎورزی‪ -‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر در ﮐﺸﺎورزی و ﺑ ﻪ ﮐ ﺎرﺑﺮدن ﻣﺎﺵ ﻴﻦ در اﻣ ﻮر زراﻋﺘ ﯽ‬
‫ﺑﻄ ﻮر ه ﻢ زﻣ ﺎن ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬اﻣ ﺎ در ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﮐ ﻪ در ﺁن ﺗﻘﺴ ﻴﻢ اﺑ ﺰار ﮐ ﺎر‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺱﻴﺴ ﺘﻢ ﮐﺸ ﺎورزی اﻗﻄ ﺎﻋﯽ وﺟ ﻮد دارد‪ ،‬ﺑﻄ ﻮرﮐﻠﯽ ﻧ ﻪ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر در ﮐﺸ ﺎورزی و ﻧ ﻪ‬
‫اﺱﺘﻌﻤﺎل ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ در اﻣﻮر زراﻋﺘﯽ ﺹﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫از ﻧﻈﺮ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون‪ ،‬ﺗﻤﺮﮐﺰ اﺑﺰار ﮐﺎر ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر اﺱ ﺖ‪ .‬وﻝ ﯽ در ﺡﻘﻴﻘ ﺖ ﻣ ﺎ‬
‫ﻣﮑﺮرًا ﻋﮑﺲ ﺁن را ﻣ ﯽ ﻳ ﺎﺑﻴﻢ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ﮐ ﻪ ﺗﻤﺮﮐ ﺰ اﺑ ﺰار ﮐ ﺎر ﺗﻮﺱ ﻌﻪ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺱﻌﻪ ﻣﯽ ﭘ ﺬﻳﺮد و ﺑ ﺮ ﻋﮑ ﺲ‪ .‬و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻋﻠ ﺖ ه ﺮ ﮔﻮﻧ ﻪ اﺧﺘ ﺮاع ﺑ ﺰرگ‬
‫ﺗﮑﻨﻴﮑ ﯽ‪ ،‬ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﺑﻴﺸ ﺘﺮی را ﺑ ﻪ هﻤ ﺮاﻩ ﻣ ﯽ ﺁورد و هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﺗﻮﺱ ﻌﻪ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻮﺟﺐ اﺧﺘﺮاع ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎی ﺟﺪﻳﺪی ﻣﯽ ﺵﻮد‪.‬‬

‫‪١٤٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫اﺡﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﻳﺎدﺁوری اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ هﺎی ﺑﺰرگ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐ ﺎر‪،‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﺧﺘﺮاع ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎ ﺁﻏ ﺎز ﺵ ﺪ‪ .‬ﺑﺎﻓﻨ ﺪﮔﺎن و رﻳﺴ ﻨﺪﮔﺎن‪ -‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ هﻨ ﻮز ه ﻢ در‬
‫ﻣﻤﺎﻝﮏ ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﺎ ﺁن ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺵﻮﻳﻢ‪ -‬اﮐﺜﺮًا دهﻘﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺧﺘﺮاع ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ‪ ،‬ﺗﻔﮑﻴﮏ ﺹﻨﺎﻳﻊ ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮری از ﺹﻨﺎﻳﻊ ﮐﺸﺎورزی را ﺗﮑﻤﻴ ﻞ ﮐ ﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻓﻨ ﺪﻩ و رﻳﺴ ﻨﺪﻩ ﮐ ﻪ در ﮔﺬﺵ ﺘﻪ ه ﺮ دو در ﻳ ﮏ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺑ ﻪ ﺱ ﺮ ﻣ ﯽ ﺑﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ‬
‫ﻣﺎﺵ ﻴﻦ از ه ﻢ ﺟ ﺪا ﺵ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﺮ اﺛ ﺮ وﺟ ﻮد ﻣﺎﺵ ﻴﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ رﻳﺴ ﻨﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺱ ﺎﮐﻦ‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺎﺵﺪ در ﺡﺎﻝﯽ ﮐﻪ هﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ ﺁن ﺑﺎﻓﻨﺪﻩ در هﻨﺪ ﺵﺮﻗﯽ زﻧ ﺪﮔﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﻗﺒ ﻞ از‬
‫اﺧﺘﺮاع ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ‪ ،‬ﺹﻨﻌﺖ هﺮ ﮐﺸﻮر ﻋﻤﺪﺗ ًﺎ ﺵﺎﻣﻞ ﻣﻮاد ﺧﺎﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از هﻤﺎن ﺱ ﺮزﻣﻴﻦ‬
‫ﺑﺪﺱﺖ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﭘﺸﻢ‪ ،‬در ﺁﻝﻤﺎن ﮐﺘﺎن‪ ،‬در ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ اﺑﺮﻳﺸ ﻢ و ﮐﺘ ﺎن‬
‫و در هﻨﺪ ﺵﺮﻗﯽ وﻝﻮاﻧﺘﻪ‪ ١٦‬ﭘﻨﺒﻪ وﻗﺲ ﻋﻠﻴﻬﺬا‪ .‬ﺑﺮ اﺛ ﺮ اﺱ ﺘﻌﻤﺎل ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎ و اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ از‬
‫ﺑﺨ ﺎر ﺁب‪ ،‬ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ اﺑﻌ ﺎدی رﺱ ﻴﺪﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺹ ﻨﻌﺖ ﺑ ﺰرگ‪ -‬ﺟ ﺪا از زﻣﻴﻨ ﻪ ﻣﻠ ﯽ‪-‬‬
‫ﻣﻨﺤﺼﺮًا ﺑﻪ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﺑﻴﻦ اﻝﻤﻠﻠﯽ و ﺑﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐ ﺎر ﺑ ﻴﻦ اﻝﻤﻠﻠ ﯽ واﺑﺴ ﺘﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺁن ﮐﻪ‪ :‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺎﺵﻴﻦ ﺑﺮ روی ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﺑﻪ ﻗﺪری زﻳﺎد اﺱﺖ ﮐﻪ ﭼﻨ ﺎن‬
‫ﭼﻪ ﺿﻤﻦ ﺱﺎﺧﺘﻦ ﺵﻴﺌﯽ‪ ،‬وﺱﻴﻠﻪ ای ﭘﻴﺪا ﺵﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮان اﺟ ﺰاء ﺁن را ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣﮑ ﺎﻧﻴﮑﯽ‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد‪ ،‬ﺱﺎﺧﺘﻦ ﺁن ﺑﻪ زودی ﻣﻴﺎن دو ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺧﻮاهﺪ ﺵﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳ ﺎ ﻧﻴ ﺎزی ﺑ ﺮای ﺁن وﺟ ﻮد دارد ﮐ ﻪ از ه ﺪف دوراﻧﺪﻳﺸ ﺎﻧﻪ و اﻧﺴ ﺎن دوﺱ ﺘﺎﻧﻪ ای‬
‫ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ اﺧﺘ ﺮاع و اﺱ ﺘﻌﻤﺎل ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ﮐﺸ ﻒ ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺱ ﺨﻦ‬
‫ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ؟‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺎزار ﺗﺎ ﺁن ﺡﺪ ﺗﻮﺱﻌﻪ ﻳﺎﻓﺖ ﮐ ﻪ ﮐﺎردﺱ ﺘﯽ دﻳﮕ ﺮ ﮐﻔ ﺎف ﺁن را‬
‫ﻧﻤﯽ داد‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺎﺱﻴﻦ اﺡﺴﺎس ﺵﺪ و ﺁن وﻗﺖ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ اﻓﺘﺎدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﻋﻠ ﻢ ﻣﮑﺎﻧﻴ ﮏ را ﮐ ﻪ‬
‫از ﻗﺮن ‪ ١٨‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺗﻮﺱﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻮرد اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار دهﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -١٦‬ﻝﻮاﻧﺘﻪ‪ :‬ﺑﻪ زﺑﺎن اﻳﺘﺎﻝﻴﺎﺋﯽ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﺱ ﺮزﻣﻴﻦ ﺑﺎﻣ ﺪادی اﺱ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ اﺹ ﻄﻼح ﺑ ﻪ ﮐﺸ ﻮرهﺎی‬
‫ﺱ ﺎﺡﻞ ﺷ ﺮﻗﯽ ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧ ﻪ )ﺡﺘ ﺎ ﺗ ﺎ ﺡ ﺪود ﺷ ﻂ ﻓ ﺮات و ﻧﻴ ﻞ( و ﻣﺨﺼﻮﺹ ًﺎ ﺱ ﻮاﺡﻞ ﺁﺱ ﻴﺎی ﺹ ﻐﻴﺮ‪،‬‬
‫ﺱﻮرﻳﻪ و ﻣﺼﺮ اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﺪ‪» .‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺰم«‪.‬‬

‫‪١٤٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ اوﻝ ﻴﻦ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ ای ﮐ ﻪ ﻣﺠﻬ ﺰ ﺑ ﻪ ﻣﻮﺗ ﻮر ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ اﻗ ﺪاﻣﺎﺗﯽ ﻣﺸ ﺨﺺ‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻮد ﺟﺰ اﻧﺴﺎن دوﺱﺘﯽ‪ .‬ﺧﺮدﺱﺎﻻن ﺑﻪ ﺿﺮب ﺵﻼق ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﮐﺸ ﻴﺪﻩ‬
‫ﺵﺪﻧﺪ و ﻣﻮرد اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﺱﻮداﮔﺮاﻧﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻳﺘﻴﻢ ﺧﺎﻧ ﻪ ه ﺎ زدوﺑﻨ ﺪ داﺵ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﻠﻴ ﻪ‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دورﻩ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﮐﺎرﮔﺮان ﻝﻐﻮ ﺵﺪﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻃﺒ ﻖ ﻋﺒ ﺎرت ﭘ ﺮدازی ه ﺎی ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﺮودون‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺱ ﻨﺘﺰ ﺵ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬اﺡﺘﻴ ﺎﺟﯽ ﻧﺒ ﻮد و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ از ‪١٨٢٥‬‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺗﻤ ﺎم اﺧﺘﺮاﻋ ﺎت ﺟﺪﻳ ﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻠ ﻮل درﮔﻴ ﺮی ه ﺎی ﻣﻴ ﺎن ﮐ ﺎرﮔﺮ و ﮐﺎرﻓﺮﻣ ﺎﺋﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺱﺖ ﺑﻪ هﺮ ﻗﻴﻤﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺗﺨﺼﺼﯽ ﮐﺎرﮔﺮ ﮐﻢ ﺑﻬﺎ ﺑﺪهﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از هﺮ اﻋﺘﺼﺎب‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺴﺒﺘ ًﺎ ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﻣﺎﺵﻴﻦ ﺗﺎزﻩ ای ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪ‪ .‬ﮐ ﺎرﮔﺮ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻗ ﺪری ﮐ ﻢ اﺱ ﺘﻌﻤﺎل ﻣﺎﺵ ﻴﻦ را‬
‫ﻧﻮﻋﯽ اﻋﺎدﻩ ﺡﻴﺜﻴﺖ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻧ ﻮﻋﯽ اﺡﻴ ﺎء ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ در ﻗ ﺮن‬
‫‪ ١٨‬ﻣﺪت ﻣﺪﻳﺪی در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺱﻠﻄﻪ اوج ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎی ﺧﻮدﮐﺎر‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﻳﻮر ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»وﻳ ﺎت‪ ،‬ﻣﺎﺱ ﻮﻝﻪ ﻣﺼ ﻨﻮﻋﯽ )ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ﻏﻠ ﻂ ﺱ ﻪ ردﻳﻔ ﻪ( را ﻣ ﺪت ه ﺎ ﻗﺒ ﻞ از ﺁرﮐﺮاﻳ ﺖ‬
‫ﮐﺸﻒ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺸﮑﻞ ﻋﻤﺪﻩ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﮏ اﺧﺘ ﺮاع ﻣﮑ ﺎﻧﻴﮑﯽ ﻣﺴ ﺘﻘﻞ ﻧﺒ ﻮد‪ ...‬ﻣﺸ ﮑﻞ‬
‫ﻗﺒﻞ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﻋﺒﺎرت از اﻧﻀﺒﺎﻃﯽ ﺑﻮد ﮐ ﻪ ﺿ ﺮورت داﺵ ﺖ ﺗ ﺎ ﺑﺮاﺱ ﺎس ﺁن‪ ،‬اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ‬
‫از ﻋﺎدات ﺑﯽ ﺑﻨ ﺪ و ﺑﺎرﺵ ﺎن در ﻣﻮﻗ ﻊ ﮐ ﺎر دﺱ ﺖ ﺑﺮدارﻧ ﺪ و ﺧ ﻮد را ﺑ ﺎ ﻧﻈ ﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ‬
‫ﺡﺮﮐ ﺖ ﻳ ﮏ ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ﺑ ﺰرگ ﻣﺴ ﺘﻘﻞ وﻓ ﻖ ﺑﺪهﻨ ﺪ‪ .‬وﻝ ﯽ ﮐﺸ ﻒ و اﺟ ﺮای ﻣﻮﻓﻘﻴ ﺖ ﺁﻣﻴ ﺰ‬
‫ﺁﺋ ﻴﻦ ﻧﺎﻣ ﻪ اﻧﻀ ﺒﺎﻃﯽ ای ﮐ ﻪ ﻣﻨﻄﺒ ﻖ ﺑ ﺎ ﻧﻴﺎزه ﺎ و ﺱ ﺮﻋﺖ ﺱﻴﺴ ﺘﻢ اﺗﻮﻣﺎﺗﻴ ﮏ ﺑﺎﺵ ﺪ ﮐ ﺎر‬
‫ﺡﻀﺮت ﻓﻴﻞ اﺱﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺛﺮ ﮔﺮان ﺑﻬﺎی ﺁرﮐﺮاﻳﺖ اﺱﺖ‪«.‬‬
‫ﺑ ﺮ روی ه ﻢ‪ ،‬ﻣﺮﺱ ﻮم ﺵ ﺪن ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎ‪ ،‬ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر را در درون ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺗﻮﺱ ﻌﻪ داد‪،‬‬
‫ﻋﻤﻞ ﮐﺎرﮔﺮ را در درون ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺱﺎدﻩ ﺗﺮ ﮐﺮد‪ ،‬ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ را ﻣﺘﻤﺮﮐ ﺰ ﺱ ﺎﺧﺖ و اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ‬
‫را ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﺱﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون اﮔﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ اﻗﺘﺼﺎددان ﺑﺎﺵﺪ و ﺑﺮای ﻳﮏ ﻝﺤﻈﻪ »ﺗﮑﺎﻣ ﻞ را ﺑﺮﺡﺴ ﺐ‬
‫ﺗﺴﻠﺴ ﻞ اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ه ﺎ و ﺑﺮاﺱ ﺎس ردﻩ ﺑﻨ ﺪی ﻋﻘ ﻞ« ﮐﻨ ﺎر ﺑﮕ ﺬارد‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ از ﺁدام اﺱ ﻤﻴﺖ‪ -‬در‬
‫ﻋﺼﺮی ﮐﻪ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ هﺎی اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﮏ ﺗﺎزﻩ در ﺡﺎل ﭘﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ -‬ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺑﮕﻴ ﺮد‪ .‬در واﻗ ﻊ‬

‫‪١٥٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻣﻴ ﺎن ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر‪ -‬ﺁن ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ در زﻣ ﺎن ﺁدام اﺱ ﻤﻴﺖ وﺟ ﻮد داﺵ ﺖ‪ -‬ﺑ ﺎ ﺁن ﭼ ﻪ ﻣ ﺎ در‬

‫ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﮏ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﭼﻪ ﺗﻔﺎوﺗﯽ وﺟ ﻮد دارد! ﺑ ﺮای درک ﺑﻬﺘ ﺮ اﻳ ﻦ ﻣﻄﻠ ﺐ ﮐ ﺎﻓﯽ‬
‫اﺱﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻗﺴﻤﺖ از »ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮر« دﮐﺘﺮ ﻳﻮر را ﻧﻘﻞ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫»وﻗﺘﯽ ﺁدام اﺱﻤﻴﺖ اﺛﺮ ﻓﻨﺎﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺧﻮد را در ﺑﺎرﻩ ﻣﺒﺎﻧﯽ اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ ﻧﻮﺵﺖ‪ ،‬هﻨ ﻮز‬
‫ﮐﺴﯽ ﺑﺎ ﺱﻴﺴﺘﻢ ﺹﻨﻌﺖ اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﮏ ﭼﻨﺪان ﺁﺵﻨﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬از ﻧﻈﺮ او ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﺡﻖ‪ ،‬اﺹ ﻞ‬
‫ﺑ ﺰرگ ﺗﻌ ﺎﻝﯽ ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮر ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﺵ ﺪ‪ .‬او ﺱ ﻮزن رﻳﺴ ﻨﺪﮔﯽ را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ذﮐ ﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ه ﺮ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻳ ﺪی ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﺎ اﺵ ﺘﻐﺎل ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﮐ ﺎر‬
‫ﺧﺎص‪ ،‬ﻣﺎهﺮ ﺵﻮد و ﮐﺎرش را ﺱﺮﻳﻊ ﺗﺮ و ارزان ﺗﺮ اﻧﺠﺎم دهﺪ‪ .‬او ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺵﺪ ﮐﻪ در هﺮ‬
‫ﻳ ﮏ از رﺵ ﺘﻪ ه ﺎی ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮر ﻗﺴ ﻤﺖ ه ﺎﺋﯽ وﺟ ﻮد دارﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ اﻳ ﻦ اﺹ ﻞ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﺱ ﺎدﮔﯽ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ از ﻗﺒﻴ ﻞ ﺑﺮﻳ ﺪن ﻣﻴﻠ ﻪ ه ﺎی ﺑﺮﻧﺠ ﯽ ﺑ ﻪ ﻗﻄﻌ ﺎت ﻣﺴ ﺎوی و‬
‫رﺵﺘﻪ هﺎی دﻳﮕﺮی وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺘ ًﺎ دﺵ ﻮار ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ از ﻗﺒﻴ ﻞ ﺱ ﺎﺧﺘﻦ و ﭘ ﺮداﺧﺘﻦ‬
‫ﺱﺮﺱﻮزن هﺎی رﻳﺴﻨﺪﮔﯽ‪ .‬او در ﻣﺠﻤﻮع ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﻴ ﺮی رﺱ ﻴﺪ ﮐ ﻪ ه ﺮ ﻳ ﮏ از اﻳ ﻦ‬
‫دﺱﺘﮕﺎﻩ هﺎ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ ﮐﺎرﮔﺮی ﮐﻪ ﻣﺰدش ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ ﺑﺎ ﻣﻬ ﺎرﺗﺶ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬وﻓ ﻖ داد‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫اﻧﻄﺒ ﺎق‪ ،‬ﺟ ﻮهﺮ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر اﺱ ﺖ‪ .‬ﻝﮑ ﻦ ﺁن ﭼ ﻪ در ﻋﺼ ﺮ دﮐﺘ ﺮ اﺱ ﻤﻴﺖ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ‪ ،‬ﻣ ﻮرد اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬اﻣ ﺮوزﻩ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫اﺹﻞ واﻗﻌﯽ ﺹﻨﺎﻳﻊ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ ای‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ اذه ﺎن ﻋﻤ ﻮﻣﯽ را ﻣﺸ ﻮب ﺱ ﺎزد‪ .‬در واﻗ ﻊ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫ﮐ ﺎر و ﻳ ﺎ ﺑﻬﺘ ﺮ ﺑﮕ ﻮﺋﻴﻢ اﻧﻄﺒ ﺎق ﮐﺎره ﺎ و ﻝﻴﺎﻗ ﺖ ه ﺎی اﻓ ﺮاد ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﮐ ﺎر‬
‫ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ هﺎی اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﮏ ﺟﻮر در ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ‪ :‬ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬در هﺮ ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﭘﺮوﺱ ﻪ ای‪ ،‬اﺡﺘﻴ ﺎج‬
‫ﺑﻪ ﻣﻬﺎرت زﻳﺎد و دﺱﺖ ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑ ﻪ ای داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺁن را از اﺡﺘﻴ ﺎج ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻣ ﺎهﺮی‪ -‬ﮐ ﻪ‬
‫اﮐﺜﺮًا ﺑﻪ اﻧﻮاع ﺑﯽ ﻧﻈﻤﯽ هﺎ ﮔﺮاﻳﺶ دارد‪ -‬ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺁن را ﺑﻪ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰم ﺧﺎﺹﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻝﻴﺖ اوﺗﻮﻣﺎﺗﻴﮏ اش ﺑﻪ ﻗﺪری ﺧﻮب ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﮐﻮدک ه ﻢ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﺑﺮ ﺁن ﻧﻈﺎرت ﮐﻨﺪ‪ ،‬واﮔﺬار ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺹﻞ ﺱﻴﺴﺘﻢ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ای ﻋﺒ ﺎرت از اﻳ ﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻋﻠ ﻢ ﻣﮑﺎﻧﻴ ﮏ را ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻦ‬
‫ﻣﻬﺎرت دﺱﺖ ﺱﺎﺧﺘﻪ و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﻣﻴﺎن ﺹﻨﻌﺖ ﮔﺮان را ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻳﮏ ﭘﺮوﺱﻪ ﺑﻪ‬

‫‪١٥١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫اﺟ ﺰای ﺗﺸ ﮑﻴﻞ دهﻨ ﺪﻩ اش‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻦ ﺱ ﺎزد‪ .‬در ﺱﻴﺴ ﺘﻢ ﮐﺎردﺱ ﺘﯽ‪ ،‬ﮐ ﺎر اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﻗﺎﻋ ﺪﺗ ًﺎ‬
‫ﮔﺮان ﺗﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻳ ﮏ ﻣﺤﺼ ﻮل ﺑ ﻮد‪ ،‬اﻣ ﺎ در ﺱﻴﺴ ﺘﻢ اوﺗﻮﻣ ﺎﺗﻴﮑﯽ ﻣﺸ ﺎهﺪﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﺎهﺮ ﺗﺪرﻳﺠ ًﺎ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻳﮏ ﻣﺄﻣﻮر ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﻣﺎﺵﻴﻦ‪ ،‬ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺵ ﺘﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺿﻌﻒ ﻃﺒﻴﻌﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑ ﻪ ﻗ ﺪری زﻳ ﺎد اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ه ﺮ ﻗ ﺪر ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻣ ﺎهﺮﺗﺮ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن‬
‫اﻧﺪازﻩ ﭘﺮﺗﻮﻗﻊ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺵﻮد و ﮐﻨﺎر ﺁﻣﺪن ﺑﺎ او ﻣﺸﮑﻞ ﺗﺮ اﺱﺖ‪ .‬و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻃﺒﻊ ﻣﺘﻠﻮن او‬
‫ﺑﺮای ﺱﻴﺴﺘﻢ ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﻨﺎﺱﺐ ﺑﻮدﻩ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ زﻳﺎن هﺎی ﻋﻈﻴﻤﯽ ﺑ ﻪ دﺱ ﺘﮕﺎﻩ ﺁن‬
‫وارد ﺁورد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ وﻇﻴﻔ ﻪ اﺹ ﻠﯽ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ داران اﻣ ﺮوزی ﻋﺒ ﺎرت ازاﻳ ﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫وﺱ ﻴﻠﻪ رﺑ ﻂ دادن ﻋﻠ ﻢ و ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻝﻴ ﺖ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﺁن ﻣﺤ ﺪود ﺱ ﺎزﻧﺪ ﮐ ﻪ‬
‫هﺸﻴﺎری و ﺗﺮدﺱﺘﯽ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑﺒﺮﻧ ﺪ و اﻳ ﻦ ه ﺎ ﺧﺼﺎﻳﺼ ﯽ هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان در‬
‫اﻳﺎم ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ ﺵﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻓﺮاﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻝﺒﺘﻪ ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺁن هﺎ را ﻣﻨﺤﺼﺮًا ﺑﻪ ﮐ ﺎر‬
‫ﺵﺨﺼﯽ ﺑﮕﻤﺎرﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺱﻴﺴﺘﻢ درﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﮐﺎر‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺁن ﮐﻪ ﭼﺸﻢ هﺎ و دﺱ ﺖ ه ﺎ ﺑ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﮐ ﺎﻓﯽ‬
‫ﻣﻬﺎرت ﺡﺎﺹﻞ ﮐﻨﻨﺪ ﺁﻣﻮزش ﭼﻨﺪ ﺱﺎﻝﻪ ای ﻻزم اﺱﺖ ﺗﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﮐﺎره ﺎی ﻣﺸ ﮑﻞ ﻣﮑ ﺎﻧﻴﮑﯽ‬
‫اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮﻧﺪ وﻝﯽ ﻃﺒﻖ ﺱﻴﺴﺘﻤﯽ ﮐﻪ ﻳﮏ ﭘﺮوﺱﻪ را ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﺱﻴﺴﺘﻤﯽ ﮐ ﻪ ﺁن‬
‫را ﺑﻪ ﻳﮑﺎﻳﮏ اﺟﺰای ﻣﻬﻤﺶ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺗﻤﺎم ﻗﺴﻤﺖ هﺎی ﺁن را ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺎﺵﻴﻦ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دهﺪ‪ -‬ﻣﯽ ﺗﻮان اﻳﻦ اﺟﺰای اوﻝﻴﻪ را ﺑﻌﺪ از دورﻩ ﺁزﻣﺎﻳﺸ ﯽ ﮐﻮﺗ ﺎهﯽ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻓﺮدی ﮐﻪ دارای اﺱﺘﻌﺪاد ﻣﻌﻤﻮﻝﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻮل ﺱﺎﺧﺖ‪ .‬ﺡﺘﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان در ﻣﻮارد ﻣﺒ ﺮم‬
‫اﻳ ﻦ ﻓ ﺮد را ﺑ ﻪ دل ﺧ ﻮاﻩ ﻣ ﺪﻳﺮ ﻣﺆﺱﺴ ﻪ‪ ،‬ﺱﺮﻣﺎﺵ ﻴﻦ دﻳﮕ ﺮی ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﮔﻤﺎﺵ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴ ﺮات ﺑ ﺎ ﺵ ﻴﻮﻩ ﻣﺘ ﺪاول ﻗ ﺪﻳﻤﯽ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر را ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ ،‬در ﺗﻀ ﺎد ﺁﺵ ﮑﺎر اﺱ ﺖ‪،‬‬
‫ﺵﻴﻮﻩ ای ﮐﻪ ﻳﮏ ﮐﺎرﮔﺮ را ﻣﺄﻣﻮر ﺱﺎﺧﺘﻦ ﺗﻪ ﺱﻮزن ﻣﯽ ﮐﺮد و دﻳﮕ ﺮی را ﺑ ﻪ ﺗﻴ ﺰ ﮐ ﺮدن‬
‫ﺱﺮﺱﻮزن رﻳﺴﻨﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮔﻤﺎﺵﺖ ﻳﻌﻨﯽ اﺵﺘﻐﺎﻝﯽ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻧﻮاﺧﺘﯽ ﺧﺴ ﺘﻪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﺁن اﻋﺼ ﺎب‬
‫ﮐ ﺎرﮔﺮ را ﻧﺎراﺡ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ ....‬وﻝ ﯽ ﻃﺒ ﻖ اﺹ ﻞ هﻤﮕ ﻮن ﺱ ﺎزی ﻳ ﺎ ﺱﻴﺴ ﺘﻢ اﺗﻮﻣﺎﺗﻴ ﮏ‪،‬‬
‫اﺱﺘﻌﺪاد ﮐﺎرﮔﺮ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻳﮏ ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻣﻄﺒﻮع ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﯽ ﺵﻮد و ﻏﻴﺮﻩ‪ ...‬از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ‬
‫ﻼ ﺗﻨﻈ ﻴﻢ‬
‫ﻓﻌﺎﻝﻴﺖ او ﻋﺒﺎرت از اﻳﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﮐ ﺎری‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻳ ﮏ ﻣﮑ ﺎﻧﻴﺰم‪ ،‬ﮐ ﺎﻣ ً‬

‫‪١٥٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺵﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ -‬ﻧﻈ ﺎرت ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬ﻝ ﺬا ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺁن را در ﮐﻮﺗ ﺎﻩ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻣ ﺪت ﻓ ﺮا ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﻪ او ﻧﻴﺮوی ﺧﻮد را از ﻳﮏ ﻣﺎﺵﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺎﺵ ﻴﻦ دﻳﮕ ﺮ ﻣﻨﺘﻘ ﻞ ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد‪ ،‬ﻓﻌ ﺎﻝﻴﺘﺶ‬
‫ﻋﻮض ﻣﯽ ﺵﻮد و اﻳﺪﻩ هﺎﻳﺶ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ اﻳﻦ ﮐﻪ او در ﻣﻮرد ﺗﺮﮐﻴﺐ ﮐﻠ ﯽ ای‬
‫ﮐﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﺎر او و رﻓﻘﺎﻳﺶ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ ﺗﻌﻤﻖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﻳﻦ ﻓﻌﺎﻝﻴﺖ ﺗﮑﻤﻴ ﻞ ﺵ ﺪﻩ‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺤﺪود ﺱﺎﺧﺘﻦ اﻳﺪﻩ هﺎ‪ ،‬اﻳﻦ اوﺿﺎع و اﺡﻮال ﻣﺨﺘﻞ ﺱﺎزﻧﺪﻩ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺟﺴﻤﯽ‪ -‬ﮐﻪ ﭼﻨﺪان هﻢ‬
‫ﺑﺪون دﻝﻴﻞ ﺑﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﻧﺴﺒﺖ دادﻩ ﻧﻤﯽ ﺵﻮد‪ -‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗﺤ ﺖ ﮐﻴﻔﻴ ﺎت ﻋ ﺎدی در ﻳ ﮏ‬
‫ﺱﻴﺴﺘﻢ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺴﺎوی ﮐﺎرهﺎ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪...‬‬
‫‪ ...‬در واﻗﻊ هﺪف داﺋﻤﯽ و ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ هﺮ ﻧﻮع ﺑﻬﺒﻮد در ﺗﮑﻨﻴﮏ در ﺟﻬﺖ ﺁن اﺱﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﮐﺎر اﻧﺴﺎن را ﺗﺎ ﺡﺪود اﻣﮑﺎن ﻏﻴﺮ ﻻزم ﺱﺎزد و ﻳﺎ از ارزش ﺁن ﺑﮑﺎهﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺎر زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن را ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﮐﺎر ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﺎﻝﻎ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻳﺎ ﺁن ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻋ ﺎدی را‬
‫ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻦ ﺹ ﻨﻌﺖ ﮔ ﺮ ﻣ ﺎهﺮ ﺱ ﺎزد‪ ...‬ﺗﻤﺎﻳ ﻞ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﮐﻮدﮐ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﭼﺸ ﻤﺎن ﮐﻨﺠﮑ ﺎو و‬
‫اﻧﮕﺸﺘﺎن ﺱﺮﻳﻌﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟ ﺎی ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑ ﺎ ﺗﺠﺮﺑ ﻪ ﮔﻤﺎﺵ ﺘﻪ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫دﮔﻤ ﺎﺗﻴﺰم دﺑﺴ ﺘﺎﻧﯽ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﺑﺮاﺱ ﺎس درﺟ ﺎت ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻣﻬ ﺎرت‪ ،‬از ﻃ ﺮف‬
‫ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ داران ﺁﮔ ﺎﻩ ﻣ ﺎ‪ ،‬ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﮐﻨ ﺎر ﮔﺬاﺵ ﺘﻪ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪) .‬ﺁﻧ ﺪرﻩ ﻳ ﻮر» ﻓﻠﺴ ﻔﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮر ﻳﺎ اﻗﺘﺼﺎد ﺹﻨﻌﺘﯽ« ﺟﻠﺪ اول ﻓﺼﻞ ﻳﮑﻢ(‬
‫وﺟﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن‪ ،‬اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ اﺱﺖ ﮐﻪ رﺵﺘﻪ ای ﺗﺨﺼﺼ ﯽ‪،‬‬
‫اﻓﺮاد ﻣﺘﺨﺼﺺ و ﺗﻮأم ﺑﺎ ﺁن ﺑﻼهﺖ ﺗﺨﺼﺼﯽ را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬
‫ﻝﻤﻮﻧﺘﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»وﻗﺘ ﯽ ﻣ ﯽ ﺑﻴﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ درﻣﻴ ﺎن ﭘﻴﺸ ﻴﻨﻴﺎن‪ ،‬ﻳ ﮏ ﻓ ﺮد در ﺁن واﺡ ﺪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻓﻴﻠﺴ ﻮف‪،‬‬
‫ﺵﺎﻋﺮ‪ ،‬ﻧﺎﻃﻖ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺲ‪ ،‬ﮐﺸﻴﺶ‪ ،‬ﺱﻴﺎﺱﺘﻤﺪار و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺗ ﺎ ﺁن درﺟ ﻪ ﮐﻔﺎﻳ ﺖ‬
‫از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽ داد‪ ،‬دﭼﺎر ﺵﮕﻔﺘﯽ ﻣﯽ ﺵﻮﻳﻢ و روان هﺎی ﻣ ﺎن از ﻣﻼﺡﻈ ﻪ ﻳ ﮏ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﻣﻴﺪان وﺱﻴﻌﯽ دﺱﺖ ﺧﻮش هﻴﺠﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﻣﺮوزﻩ هﺮ ﮐﺲ ﺡﺼﺎری ﺑﺮای ﺧﻮد ﺗﻌﻴ ﻴﻦ‬
‫ﮐ ﺮدﻩ و ﺧ ﻮد را در درون ﺁن ﻣﺤﺼ ﻮر ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد‪ .‬ﻧﻤ ﯽ داﻧ ﻢ ﺁﻳ ﺎ در اﺛ ﺮ ﺗﺠﺰﻳ ﻪ‪ ،‬ﻣﻴ ﺪان‬

‫‪١٥٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫وﺱﻴﻊ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬ﻝﮑﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ داﻧﻢ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺡﻘﻴﺮﺗﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪) .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺁﺛﺎر‬
‫ﻝﻤﻮﻧﺘﯽ ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٢١٣‬‬
‫وﺟﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر در ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ اوﺗﻮﻣﺎﺗﻴﮏ اﻳﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر‪ ،‬هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﺧﺼ ﻠﺖ‬
‫وﻳﮋﻩ ﺧﻮد را از دﺱﺖ دادﻩ اﺱﺖ‪ .‬وﻝﯽ از ﻝﺤﻈﻪ ای ﮐﻪ هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ وﻳ ﮋﻩ ای ﻣﺘﻮﻗ ﻒ‬
‫ﺵﻮد‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺵﺪن و ﮔ ﺮاﻳﺶ ﺑ ﻪ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ هﻤ ﻪ ﺟﺎﻧﺒ ﻪ ﻓ ﺮد‪ ،‬ﻗﺎﺑ ﻞ ﻝﻤ ﺲ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪.‬‬
‫ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ اوﺗﻮﻣﺎﺗﻴﮏ‪ ،‬ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ و ﺑﻼهﺖ ﺗﺨﺼﺼﯽ را ﮐﻨﺎر ﻣﯽ زﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘ ﺮودون ﮐ ﻪ ﺡﺘ ﺎ اﻳ ﻦ ﺟﻨﺒ ﻪ اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ اوﺗﻮﻣﺎﺗﻴ ﮏ را درک ﻧﮑ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪،‬‬
‫ﻳﮏ ﻗﺪم ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮ ﻣﯽ دارد و ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ دوازدهﻤ ﻴﻦ ﻗﺴ ﻤﺖ‬
‫ﻳﮏ ﺱﻮزن ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ هﻤﻪ دوازدﻩ ﻗﺴﻤﺖ ﺁن را ﺑﺴﺎزد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﺑﻪ داﻧ ﺶ‬
‫و ﺁﮔﺎهﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺱﻮزن ﻧﺎﻳﻞ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﻣﺨﺘﺼﺮ ﮐﻼم ﺁن ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر ﺱ ﻨﺘﺰی‪ ،‬ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون‬
‫هﻤﻴﻦ اﺱﺖ‪ .‬هﻴﭻ ﮐﺲ ﻣﻨﮑﺮ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺡﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ و ﻳﮏ ﺡﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻳﮏ ﺡﺮﮐﺖ ﺱﻨﺘﺰی اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮ روی هﻢ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون از اﻳﺪﻩ ﺁل ﻳﮏ ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژوا ﭘ ﺎﻓﺮاﺗﺮ ﻧﻤ ﯽ ﮔ ﺬارد‪ .‬و ﺑ ﺮای‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ اﻳﻦ اﻳﺪﻩ ﺁل را ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰی ﺑﻬﺘﺮ از اﻳﻦ ﺑﻪ ﻋﻘﻠﺶ ﻧﻤﯽ رﺱﺪ ﮐﻪ ﻣ ﺎ را ﺑ ﻪ‬
‫وﺿﻊ ﻳﮏ وردﺱﺖ و ﻳﺎ ﺡﺪاﮐﺜﺮ ﻳﮏ اﺱﺘﺎد ﺹ ﻨﻌﺖ ﮔ ﺮ ﻗ ﺮون وﺱ ﻄﯽ رﺟﻌ ﺖ ده ﺪ‪ .‬او در‬
‫ﻳﮏ ﺟﺎی ﮐﺘﺎﺑﺶ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﮐﺎﻓﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﺑﺎر در زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد هﻨﺮ ﺑﺰرﮔﯽ اﻧﺠﺎم‬
‫دادﻩ و ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﺑﺎر ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺴﺎن اﺡﺴﺎس ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺵﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺑﺮﺡﺴﺐ ﺵﮑﻞ و ﻣﺤﺘﻮی هﻤﺎن هﻨﺮ ﺑﺰرﮔ ﯽ ﻧﻴﺴ ﺖ ﮐ ﻪ در ﻗ ﺮون وﺱ ﻄﺎ ﺗﻮﺱ ﻂ‬
‫اﺹﻨﺎف ﻣﻄﺎﻝﺒﻪ ﻣﯽ ﺵﺪ؟‬

‫‪ -٣‬رﻗﺎﺑﺖ و اﻧﺤﺼﺎر‬
‫ﺟﻨﺒﻪ ﺧﻮب رﻗﺎﺑﺖ } »در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﮐﺎر‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﻋﻤﺪﻩ اﺱﺖ ﮐ ﻪ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫ﮐ ﺎر‪ ...‬رﻗﺎﺑ ﺖ ﺑ ﺮای ﺑﺮﻗ ﺮاری ﻣﺴ ﺎوات ﺿ ﺮوری اﺱ ﺖ‪) «.‬ﺟﻠ ﺪ اول ﺹ ﻔﺤﻪ ‪ ١٨٦‬و‬
‫‪(١٨٨‬‬

‫‪١٥٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺟﻨﺒ ﻪ ﺑ ﺪ رﻗﺎﺑ ﺖ }»اﺹ ﻞ‪ ،‬ﻧﻔ ﯽ ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ اﺱ ﺖ و ﻣﺴ ﻠﻢ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺗ ﺄﺛﻴﺮش‪ ،‬ﺧﺎﻧ ﻪ ﺧﺮاﺑ ﯽ‬

‫ﮐﺴﺎﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ در ﺁن ﺵﺮﮐﺖ دارﻧﺪ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(١٨٥‬‬
‫ﺗﺬﮐﺮ ﮐﻠﯽ }»ﻣﻀﺎر ﺡﺎﺹﻠﻪ از ﺁن‪ ،‬هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺤﺎﺱﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورد‪ ...‬ه ﺮ‬
‫دو از ﻧﻈﺮ ﻣﻨﻄﻘﯽ‪ ،‬از اﻳﻦ اﺹﻞ ﻣﺸﺘﻖ ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪ ١٨٥‬و ‪(١٨٦‬‬
‫ﻣﺴ ﺄﻝﻪ ای ﮐ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺡ ﻞ ﮔ ﺮدد }»ﺑﺎﻳ ﺪ در ﺟﺴ ﺘﺠﻮی اﺹ ﻞ راﺑﻄ ﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻣﺸ ﺘﻖ از‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺎﺵﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺧﻮد ﺁزادی ﻗﺮار دارد‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(١٨٥‬‬
‫اﺵ ﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠ ﻒ } »ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ از ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺮدن رﻗﺎﺑ ﺖ‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ از ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺑﺮدن ﺁزادی ﻏﻴﺮﻣﻤﮑﻦ اﺱﺖ‪ -‬ﻣﻄﺮح ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺵﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﺎدﻝﯽ‪ -‬ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﺎﻳﻠﻢ ﺁن را ﭘﻠ ﻴﺲ‬
‫ﺑﻨﺎﻣﻢ‪ -‬ﺑﺮای ﺁن ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻴﻢ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٢٢٣‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ دﻓ ﺎع از ﺿ ﺮورت اﺑ ﺪی رﻗﺎﺑ ﺖ را در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﮐﺴ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ‬
‫‪١٧‬‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ را ﺑﻪ ﺟﺎی ﺁن ﻗﺮار دهﻨﺪ‪ ،‬ﺵﺮوع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫»هﻴﭻ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ای ﺑﺪون ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻴﺴ ﺖ و از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ ﻣﻮﺿ ﻮع ه ﺮ ﻋﻼﻗ ﻪ‪ ،‬ﺿ ﺮورﺗ ًﺂ‬
‫ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻋﻼﻗﻪ اﺱ ﺖ‪ -‬زن ﺑ ﺮای ﻋﺸ ﺎق‪ ،‬ﻗ ﺪرت ﺑ ﺮای ﺟ ﺎﻩ ﻃﻠ ﺐ‪ ،‬ﻃ ﻼ ﺑ ﺮای ﻓ ﺮد‬
‫ﭘﻮل دوﺱﺖ‪ ،‬ﻝﻮح اﻓﺘﺨﺎر ﺑﺮای ﺵﺎﻋﺮ‪ -‬ﻝ ﺬا ﻣﺴ ﺎﺑﻘﻪ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ ه ﻢ ﺿ ﺮورﺗ ًﺎ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﺱ ﻮد‬
‫اﺱﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﭼﻴﺰی ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺰ ﺧﻮد رﻗﺎﺑﺖ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(١٨٧‬‬
‫رﻗﺎﺑ ﺖ‪ ،‬ﻣﺴ ﺎﺑﻘﻪ ای اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر ﺱ ﻮد اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺁﻳ ﺎ ﻣﺴ ﺎﺑﻘﻪ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ‬
‫ﺿﺮورﺗ ًﺎ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺱﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ رﻗﺎﺑﺖ اﺱﺖ؟ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﺎ ﺹ ﺮف‬
‫ادﻋﺎ ﺁن را ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬و دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ او ادﻋﺎ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺱﺎﻧﺪن اﺱ ﺖ‪،‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ او ﻓﺮض ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻨﮑﺮ ﺵﺪن اﺱﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻼواﺱﻄﻪ ﻋﺸﺎق‪ ،‬زن اﺱﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻼواﺱﻄﻪ ﻣﺴ ﺎﺑﻘﻪ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ‪،‬‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪ اﺱﺖ ﻧﻪ ﺱﻮد‪.‬‬
‫رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺹﻨﻌﺘﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣﺴ ﺎﺑﻘﻪ ﺗﺠ ﺎری اﺱ ﺖ‪ .‬اﻣ ﺮوزﻩ ﻣﺴ ﺎﺑﻘﻪ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ‪،‬‬
‫ﻓﻘ ﻂ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﺠ ﺎرت وﺟ ﻮد دارد‪ .‬ﺡﺘ ﺎ در ﺡﻴ ﺎت اﻗﺘﺼ ﺎدی ﻣﻠ ﺖ ه ﺎی ﻣ ﺪرن‪،‬‬

‫‪ -١٧‬ﻣﻨﻈﻮر ﻓﻮرﻳﺮﻳﺴﺖ هﺎﺱﺖ )ﺗﻮﺿﻴﺢ از ﻓﺮﻳﺪرﻳﺶ اﻧﮕﻠﺲ اﺱﺖ(‪.‬‬

‫‪١٥٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫دورﻩ هﺎﺋﯽ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ در ﺁن هﺎ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎم ﻣ ﺮدم دﻧﻴ ﺎ‪ -‬ﺑ ﺪون ﺁن ﮐ ﻪ ﭼﻴ ﺰی ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐ ﺮدﻩ‬
‫ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ -‬ﺟﻨ ﻮن ﺱ ﻮد ﺑ ﻪ ﺱﺮﺵ ﺎن ﻣ ﯽ زﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺟﻨ ﻮن ﺱ ﻮداﮔﺮاﻧﻪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر دورﻩ ای‬
‫ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﺧﺼ ﻠﺖ واﻗﻌ ﯽ رﻗﺎﺑ ﺖ را اﻓﺸ ﺎء ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد‪ ،‬رﻗ ﺎﺑﺘﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﻓ ﺮار از‬
‫ﺿﺮورت ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺹﻨﻌﺘﯽ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺹﻨﻌﺖ ﮔﺮ ﻗﺮن ﭼﻬﺎردهﻢ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻣﺘﻴﺎزات و ﺗﻤﺎم ﺗﺸﮑﻴﻼت ﻓﺌ ﻮداﻝﯽ‬
‫ﺹﻨﻌﺖ‪ ،‬ﻝﻐﻮ ﺧﻮاهﺪ ﺵﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺹﻨﻌﺘﯽ ای ﮐ ﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی ﺁن‬
‫ﻗﺮار دادﻩ ﺵﻮد‪ ،‬او ﻓ ﻮرًا ﺟ ﻮاب ﻣ ﯽ داد ﮐ ﻪ درﺱ ﺖ هﻤ ﻴﻦ اﻣﺘﻴ ﺎزات ﻣﺆﺱﺴ ﺎت ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‪،‬‬
‫اﺹ ﻨﺎف و اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎی ﭘﻴﺸ ﻪ وران هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ ﺱ ﺎزﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺵ ﺪﻩ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ‬
‫ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ .‬و وﻗﺘﯽ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ادﻋ ﺎ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ »ﻣﺴ ﺎﺑﻘﻪ ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ رﻗﺎﺑ ﺖ ﻧﻴﺴ ﺖ«‬
‫)ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪ (١٨٧‬ﭼﻴﺰی ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از اﻳ ﻦ ﺑﻴ ﺎن ﻧﮑ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪» .‬دﺱ ﺘﻮر ﺑﺪهﻴ ﺪ ﮐ ﻪ از‬
‫اول ژاﻧﻮﻳﻪ ‪ ١٨٤٧‬ﮐﺎر و ﻣﺰد هﺮ ﮐﺲ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺵﻮد‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ ﺑﻼﻓﺎﺹ ﻠﻪ رﺧ ﻮت ﺑﺰرﮔ ﯽ‬
‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ هﻴﺠﺎن ﺵﺪﻳﺪ ﺹﻨﻌﺘﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺵﺪ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(١٨٩‬‬
‫ﺡﺎل ﺑﻪ ﺟﺎی ﻳﮏ ﭘﻴﺶ ﺵ ﺮط‪ ،‬ﻳ ﮏ ﺗﺄﻳﻴ ﺪ و ﻳ ﮏ ﻧﻔ ﯽ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻳ ﮏ ﻓﺮﻣ ﺎن ﺱ ﺮوﮐﺎر دارﻳ ﻢ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺗﻌﻤﺪًا ﺹﺎدر ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ ﺗﺎ ﺿﺮورت رﻗﺎﺑﺖ و اﺑﺪی ﺑ ﻮدن ﺁن را‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﻣﻘﻮﻝﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﺑﺮﺱﺎﻧﺪ و ﻏﻴﺮﻩ و ﻏﻴﺮﻩ‪...‬‬
‫ه ﺮ ﺁﻳﻨ ﻪ ﺗﺼ ﻮر ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺧ ﻼص ﺵ ﺪن از ﺵ ﺮ رﻗﺎﺑ ﺖ‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ﺹ ﺪور ﻓﺮﻣ ﺎن‬
‫اﺡﺘﻴﺎج دارﻳﻢ‪ ،‬هﺮﮔ ﺰ از دﺱ ﺖ ﺁن ره ﺎ ﻧﺨ ﻮاهﻴﻢ ﺵ ﺪ‪ .‬و ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ ﺗ ﺎ ﺁن ﺟ ﺎ ﭘ ﻴﺶ ﺑ ﺮوﻳﻢ‬
‫ﮐ ﻪ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﺗ ﻮأم ﺑ ﺎ ﺡﻔ ﻆ دﺱ ﺘﻤﺰدهﺎ‪ ،‬رﻗﺎﺑ ﺖ از ﻣﻴ ﺎن ﺑﺮداﺵ ﺘﻪ ﺵ ﻮد‪ ،‬در اﻳ ﻦ‬
‫ﺹ ﻮرت ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﮐ ﺮدﻩ اﻳ ﻢ ﮐ ﻪ ﻓﺮﻣ ﺎن ﺑ ﯽ ﻣﻌﻨ ﺎﺋﯽ ﺹ ﺎدر ﺵ ﻮد‪ .‬اﻣ ﺎ ﺧﻠ ﻖ ه ﺎ ﺑ ﻪ ﻓﺮﻣ ﺎن‬
‫ﭘﺎدﺵﺎهﺎن ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺁن هﺎ ﻗﺒﻞ از اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻓﺮﻣ ﺎن ه ﺎﺋﯽ ﺹ ﺎدر ﮐﻨﻨ ﺪ ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫ﻻاﻗﻞ ﺵﺮاﻳﻂ ﺡﻴﺎت ﺹﻨﻌﺘﯽ و ﺱﻴﺎﺱﯽ و ﻧﺘﻴﺠﺘ ًﺎ ﺗﻤ ﺎم روش زﻧ ﺪﮔﯽ ﺵ ﺎن را از ﺑ ﻴﺦ و ﺑ ﻦ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺪهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﺎ ﺑﯽ ﭘﺮواﺋﯽ ﮔﺴﺘﺎﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﺟﻮاب ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﺶ ﺵﺮط »ﺗﻐﻴﻴ ﺮ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬ﺑﺪون وﺟﻮد ﺵ ﺮاﻳﻂ اﺑﺘ ﺪاﺋﯽ ﺗ ﺎرﻳﺦ اﺱ ﺖ‪) «.‬ﺟﻠ ﺪ اول ﺹ ﻔﺤﻪ ‪ (١٩١‬و ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد‬

‫‪١٥٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺡﻖ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ »ﻣﺎ را از ﺑﺤﺚ ﻣﺤﺮوم ﺱﺎزد« )هﻤﺎن ﺹ ﻔﺤﻪ(‪ .‬ﻣﻌﻠ ﻮم ﻧﻴﺴ ﺖ ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ‬
‫ﮐﺪام ﻓﺮﻣﺎن!‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻧﻤﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺪاوم ﻃﺒﻴﻌﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺱﺖ‪.‬‬
‫»از واﻗﻌﻴﺎت ﺹﺤﺒﺖ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ‪ ،‬ه ﻢ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﺁزادی ﺹ ﻨﻌﺘﯽ و ه ﻢ ﺁزادی‬
‫ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﺹ ﻮرت ﮔﺮﻓ ﺖ و ﺁﺵ ﮑﺎرا ﺑﮕ ﻮﺋﻴﻢ اﮔ ﺮ ﭼ ﻪ ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ در ﺱ ﺎل ‪ ،١٧٨٩‬ﺑ ﺎ هﻤ ﻪ‬
‫ﻋﻮاﻗﺐ ﭘﺮﻧﺴﻴﺒﯽ‪ -‬ﮐﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﺁن را ﺧﻮاﺱﺘﺎری ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ -‬ﺁﺵ ﻨﺎ ﻧﺒ ﻮد‪ ،‬ﻣﻌﻬ ﺬا ﻧ ﻪ در ﻣ ﻮرد‬
‫ﺁرﻣﺎن هﺎﻳﺶ و ﻧﻪ در ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎراﺗﺶ اﺵﺘﺒﺎﻩ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬هﺮ ﮐ ﺲ ﻣﻨﮑ ﺮ اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع‬
‫ﺑﺸﻮد‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺡﻖ اﻧﺘﻘﺎد را از ﺧﻮد ﺱﻠﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣ ﻦ هﺮﮔ ﺰ ﺑ ﺎ ﮐﺴ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ اﺵ ﺘﺒﺎﻩ‬
‫ﻋﻤﺪی ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﻣﻴﻠﻴﻮن اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ اﺹﻞ ﻋﻨﻮان ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺤﺜﯽ ﻧﺨﻮاهﻢ‬
‫داﺵﺖ‪ .‬اﮔﺮ رﻗﺎﺑﺖ ﻳﮏ اﺹﻞ اﻗﺘﺼﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻳﮏ ﺡﮑﻢ ﺱﺮﻧﻮﺵﺖ و ﻳ ﮏ ﺿ ﺮوت روح‬
‫اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﻧﺒ ﻮد‪ ،‬ﭘ ﺲ ﭼ ﺮا ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی از ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺮدن ﻣﺆﺱﺴ ﺎت‪ ،‬اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎی ﭘﻴﺸ ﻪ وران و‬
‫اﺹﻨﺎف‪ ،‬هﻴﭻ ﮐﺲ ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﻓﮑ ﺮ ﻧﻴﻔﺘ ﺎد ﮐ ﻪ ﺁن ه ﺎ را دوﺑ ﺎرﻩ ﺑﺮﻗ ﺮار ﺱ ﺎزد«‪) .‬ﺟﻠ ﺪ اول‬
‫ﺹﻔﺤﻪ ‪ ١٩١‬و ‪(١٩٢‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﭼ ﻮن ﻓﺮاﻧﺴ ﻮﻳﺎن ﻗ ﺮن ‪ ،١٨‬ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗ ﯽ در ﻣﺆﺱﺴ ﺎت‪،‬‬
‫اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎی ﭘﻴﺸ ﻪ وران و اﺹ ﻨﺎف ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁورﻧ ﺪ‪ ،‬ﺁن ه ﺎ را از ﺑ ﻴﻦ ﺑﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﭘ ﺲ‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻮﻳﺎن ﻗ ﺮن ‪ ١٩‬ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ را از ﻣﻴ ﺎن ﺑﺮدارﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗ ﯽ در‬
‫ﺁن ﺑﺪهﻨ ﺪ‪ .‬ﭼ ﻮن در ﻗ ﺮن ‪ ،١٨‬رﻗﺎﺑ ﺖ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎی ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ‪ ،‬ﺑ ﺮ ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ‬
‫ﺡﮑﻤﻔﺮﻣﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ اﻳﻦ رﻗﺎﺑﺖ ﻧﺒﺎﻳ ﺪ در ﻗ ﺮن ‪ ١٩‬ﺑﺮاﺱ ﺎس ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎی ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ‪ ،‬ﺑ ﺮ‬
‫ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﺡﮑ ﻢ ﻓﺮﻣ ﺎ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ اﻳ ﻦ رﻗﺎﺑ ﺖ ﻧﺒﺎﻳ ﺪ در ﻗ ﺮن ‪ ١٩‬ﺑﺮاﺱ ﺎس ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎی‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﯽ دﻳﮕﺮی از ﻣﻴﺎن ﺑ ﺮدﻩ ﺵ ﻮد‪ .‬ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﮐ ﻪ درک ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪن‬
‫رﻗﺎﺑ ﺖ ﺑ ﺎ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ واﻗﻌ ﯽ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ی ﻗ ﺮن ‪ ١٨‬ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻮد‪ ،‬رﻗﺎﺑ ﺖ را‪ ،‬ﺿ ﺮورت روح‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ در دﻳﺎر ﺗﺨﻴﻠﯽ ﮐﻔﺎر ﻣﯽ داﻧﺪ و ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴ ﺖ ﺑ ﺎ ﮐ ﻮﻝﺒﺮت ﺑ ﺰرگ در ﻗ ﺮن ‪ ١٧‬ﭼ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد؟‬

‫‪١٥٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯽ رﺱﺪ‪ .‬ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﻣﻨ ﻮال از ﺁن‬
‫ﻧﻴﺰ واﻗﻌﻴﺎﺗﯽ را ﺗﺮﺱﻴﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ اﺑ ﺪی ﺑ ﻮدن رﻗﺎﺑ ﺖ را ﻧﺸ ﺎن ﺑﺪه ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﮐ ﻪ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ هﻤ ﻪ ﺹ ﻨﺎﻳﻌﯽ ای ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ هﻨ ﻮز ﺑ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﮐ ﺎﻓﯽ در ﺁن ه ﺎ ﺗﻮﺱ ﻌﻪ‬
‫ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺱﺖ از ﻗﺒﻴﻞ ﮐﺸﺎورزی‪ ،‬ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻧﺎزل ﺗﺮ و ﻓﺮﺗﻮت ﺗﺮی دارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑ ﺮاز اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ ﮐ ﻪ ﺹ ﻨﺎﻳﻌﯽ وﺟ ﻮد دارﻧ ﺪ ﮐ ﻪ هﻨ ﻮز در ﺱ ﻄﺢ رﻗﺎﺑ ﺖ ﻗ ﺮار ﻧﺪارﻧ ﺪ‬
‫و ﺹ ﻨﺎﻳﻊ دﻳﮕ ﺮی وﺟ ﻮد دارﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺗ ﺮ از ﺱ ﻄﺢ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ هﺴ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳ ﮏ‬
‫ﻳﺎوﻩ ﮔﻮﺋﯽ ﻣﻴﺎن ﺗﻬﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ اﺑﺪی ﺑﻮدن رﻗﺎﺑ ﺖ را ﺑ ﻪ اﺛﺒ ﺎت ﻧﻤ ﯽ رﺱ ﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﻨﻄﻖ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون در ﻣﻄﺎﻝﺐ زﻳﺮ ﺧﻼﺹﻪ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ :‬رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻨﺎﺱﺒﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ای‬
‫اﺱﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ اﻣﺮوز در ﺁن ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝﺪﻩ ﺧﻮد را ﺗﻮﺱﻌﻪ ﻣﯽ دهﻴﻢ‪ .‬در واﻗﻊ اﻳ ﻦ ﺡﻘﻴﻘ ﺖ‬
‫ﻼ‬
‫را ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣﻨﻄﻘ ﯽ ﻧﻤ ﯽ ﭘﺮوراﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ اﺵ ﮑﺎﻝﯽ ﺑ ﻪ ﺁن ﻣ ﯽ ده ﺪ ﺁن ه ﻢ اﺵ ﮑﺎل ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻣﻀﺤﮑﯽ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬رﻗﺎﺑﺖ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺹﻨﻌﺘﯽ اﺱﺖ‪ ،‬ﺵﻴﻮﻩ اﻣ ﺮوزی ﺁزاد‬
‫ﺑﻮدن اﺱﺖ‪ ،‬اﺡﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻝﻴﺖ در ﮐﺎر اﺱﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﺮدن ارزش اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻳﮑ ﯽ از ﺵ ﺮاﻳﻂ‬
‫رﺱﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﺴﺎوات اﺱﺖ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از اﺹﻮل اﻗﺘﺼﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺱﺖ‪ ،‬ﺡﮑﻢ ﺱﺮﻧﻮﺵ ﺖ اﺱ ﺖ‪،‬‬
‫ﺿﺮورت روح اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺱﺖ‪ ،‬اﻧﮕﻴﺰﻩ ﻋﺪاﻝﺖ اﺑ ﺪی اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺁزادی در ﺗﻘﺴ ﻴﻢ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫ﺁزادی اﺱﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﻘﻮﻝﻪ اﻗﺘﺼﺎدی اﺱﺖ‪.‬‬
‫»رﻗﺎﺑﺖ و هﻤﮑﺎری از هﻢ ﭘﻴﺸﺘﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻌﻴ ﺪ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ را ﮐﻨ ﺎر‬
‫ﺑﮕﺬارﻧﺪ و ﺡﺘﺎ از هﻢ ﺟﺪا ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ ه ﺮ ﮐ ﺲ از رﻗﺎﺑ ﺖ ﺹ ﺤﺒﺖ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ه ﺪف ﻣﺸ ﺘﺮک را‬
‫ﭘﻴﺶ ﺵﺮط ﺁن ﻣﯽ داﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬رﻗﺎﺑ ﺖ‪ ،‬ﺧﻮدﺧ ﻮاهﯽ ﻧﻴﺴ ﺖ و اﻳ ﻦ ﺗﺄﺱ ﻒ اﻧﮕﻴﺰﺗ ﺮﻳﻦ‬
‫)ﺟﻠ ﺪ اول ﺹ ﻔﺤﻪ‬ ‫ﺧﻄﺎی ﺱﻮﺱ ﻴﺎﻝﻴﺰم اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺱ ﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ را در ﺁن ﻣ ﯽ ﺑﻴﻨ ﺪ«‬
‫‪(٢٢٣‬‬
‫هﺮﮐﺲ از رﻗﺎﺑ ﺖ ﺹ ﺤﺒﺖ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬از ه ﺪف ﻣﺸ ﺘﺮک ﺱ ﺨﻦ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ و اﻳ ﻦ از ﻳ ﮏ ﺱ ﻮ‬
‫ﺛﺎﺑ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ هﻤﮑ ﺎری اﺱ ﺖ و از ﺱ ﻮی دﻳﮕ ﺮ ﺛﺎﺑ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ‬
‫ﺧﻮدﺧ ﻮاهﯽ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬و اﮔ ﺮ ﮐﺴ ﯽ از ﺧﻮدﺧ ﻮاهﯽ ﺹ ﺤﺒﺖ ﮐﻨ ﺪ ﺁﻳ ﺎ از ه ﺪف ﻣﺸ ﺘﺮک ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺱﺨﻦ ﻧﻤﯽ ﮔﻮﻳﺪ؟‬

‫‪١٥٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫هﻤﻪ ﺧﻮدﺧﻮاهﯽ هﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﭘ ﻴﺶ‬
‫ﺵ ﺮط ﺁن‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ ه ﺪف ه ﺎی ﻣﺸ ﺘﺮک‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎی ﻣﺸ ﺘﺮک و وﺱ ﺎﻳﻞ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‬
‫ﻣﺸﺘﺮک‪ -‬و ﻏﻴﺮﻩ و ﻏﻴﺮﻩ اﺱﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺁﻳﺎ ﺹ ﺮﻓ ًﺎ ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ ﺗﺼ ﺎدف اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ هﻤﮑ ﺎری و‬
‫رﻗﺎﺑﺘﯽ ﮐﻪ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ هﺎ از ﺁن ﺹﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺡﺘﺎ از هﻢ ﺟﺪا ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ؟‬
‫ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ هﺎ ﺧﻴﻠﯽ ﺧﻮب ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺑﺮاﺱﺎس رﻗﺎﺑﺖ اﺱﺘﻮار اﺱﺖ‪،‬‬
‫ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ رﻗﺎﺑﺖ را ﺑﻪ ﺱﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ ﻣ ﺘﻬﻢ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای ﮐ ﻪ‬
‫ﺧﻮدﺵ ﺎن ﻣ ﯽ ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺁن را ﺱ ﺮﻧﮕﻮن ﺱ ﺎزﻧﺪ؟ و ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ ه ﺎ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ‬
‫رﻗﺎﺑﺖ را ﺑﻪ ﺱﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﮐﻪ ﺑ ﺮ ﻋﮑ ﺲ‪ ،‬ﺱ ﺮﻧﮕﻮﻧﯽ رﻗﺎﺑ ﺖ‬
‫را در ﺁن ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻨﺪ؟‬
‫ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون در ﺱ ﻄﻮر ﺑﻌ ﺪ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ‪ ،‬ﻣﺨ ﺎﻝﻒ اﻧﺤﺼ ﺎر اﺱ ﺖ و ﻧﺘﻴﺠﺘ ًﺎ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺨﺎﻝﻒ هﻤﮑﺎری ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺌﻮداﻝﻴﺴﻢ‪ ،‬از اﺑﺘﺪای ﮐﺎرش ﻣﺨﺎﻝﻒ ﺱﻠﻄﻨﺖ ﭘﺪرﺵ ﺎهﯽ ﺑ ﻮد ﻝﮑ ﻦ ﺑ ﺎ رﻗ ﺎﺑﺘﯽ ﮐ ﻪ هﻨ ﻮز‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻣﺨ ﺎﻝﻔﺘﯽ ﻧﺪاﺵ ﺖ‪ .‬ﺁﻳ ﺎ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﻴ ﺮی از ﺁن اﻳ ﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﻓﺌﻮداﻝﻴﺴﻢ ﻣﺨﺎﻝﻒ ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫در واﻗﻊ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ و هﻤﮑﺎری ﻋﻨﺎوﻳﻨﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑ ﻪ هﻤ ﻪ ﺟﻮاﻣ ﻊ ﻧﺴ ﺒﺖ داد‪،‬‬
‫ﭼﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺌﻮداﻝﯽ و ﭼﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻳﮏ هﻤﮑﺎری ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺱ ﺖ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ ه ﺎﺋﯽ وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻌﺘﻘ ﺪ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻳﮏ ﮐﻠﻤ ﻪ هﻤﮑ ﺎری‪ ،‬رﻗﺎﺑ ﺖ را رد ﮐ ﺮد؟ و ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺧ ﻮد ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﺮودون ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺰم‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺤ ﻮ از رﻗﺎﺑ ﺖ دﻓ ﺎع ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺁن را‬
‫ﺑﺎ ﻳﮏ ﮐﻠﻤﻪ هﻤﮑﺎری ﺗﻮﺹﻴﻒ ﻧﻤﺎﻳﺪ؟‬
‫هﻤ ﻪ ﭼﻴﺰه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺗ ﺎﮐﻨﻮن ﮔﻔﺘ ﻴﻢ از ﻧﻈ ﺮ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺟﻨﺒ ﻪ ه ﺎی ﺧ ﻮب رﻗﺎﺑ ﺖ را‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ .‬ﺡﺎﻻ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻳﻢ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪ زﺵﺖ ﺁن ﻳﻌﻨﯽ ﺟﻨﺒﻪ ﻣﻨﻔﯽ رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻀ ﺎر‬
‫ﺁن‪ ،‬ﺑ ﻪ اﺛ ﺮات ﻣﺨ ﺮب و واژﮔ ﻮن ﺱ ﺎزﻧﺪﻩ اش و ﺑ ﻪ ﺧﺼ ﻠﺖ ه ﺎی زﻳ ﺎن ﺁوری ﮐ ﻪ دارا‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬

‫‪١٥٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻼ ﻧﺎروﺵ ﻦ اﺱ ﺖ‪ :‬رﻗﺎﺑ ﺖ‪،‬‬

‫ﺗﺼ ﻮﻳﺮی ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون از ﺁن ﺗﺮﺱ ﻴﻢ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﻣﯽ ﺁﻓﺮﻳﻨﺪ و ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ را داﻣﻦ ﻣﯽ زﻧ ﺪ‪» ،‬ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ را ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻠﻴﺖ هﺎ را درهﻢ ﻣﯽ ﺁﻣﻴﺰد‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ را ﻣﺘﻼﺵﯽ ﻣﯽ ﺱﺎزد‪ ،‬وﺟ ﺪان ﻋﻤ ﻮﻣﯽ را ﻓﺎﺱ ﺪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﻧﺼﺎف و ﻋﺪاﻝﺖ و اﺧﻼق را واروﻧﻪ ﻣﯽ ﺱﺎزد« و از هﻤﻪ اﻳﻦ ه ﺎ ﺑ ﺪﺗﺮ‬
‫ﺁن ﮐ ﻪ دادوﺱ ﺘﺪ ﺹ ﺎدﻗﺎﻧﻪ و ﺁزاد را ﻣﺨﺘ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺡﺘ ﺎ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺁن ارزش ﻗﻴﺎﺱ ﯽ و‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﺹﺎدﻗﺎﻧﻪ و ﺛ ﺎﺑﺘﯽ را اراﺋ ﻪ ﻧﻤ ﯽ ده ﺪ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎم ﺟﻬﺎﻧﻴ ﺎن ﺡﺘ ﺎ اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن را از اﺵ ﺘﺒﺎﻩ‬
‫ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﺁورد و ﮐﺎر را ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﺱﺎزد‪.‬‬
‫ﺑﻌ ﺪ از ﺗﻤ ﺎم ﻧﺎهﻨﺠ ﺎری ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ذﮐ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺁﻳ ﺎ ﺑ ﺮای اﺹ ﻮل و‬
‫ﺧﻴﺎﻝﺒﺎﻓﯽ هﺎی او و ﺑﺮای ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﻣﺨﺮب ﺗﺮ و ﺗﺒﺎﻩ ﺱﺎزﻧﺪﻩ ﺗ ﺮ‬
‫از رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ وﺟﻮد داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ؟‬
‫ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ داﺵﺖ ﮐﻪ هﺮ ﻗﺪر رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﺱﺮﻳﻊ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝﺪﻩ ﺟﺪﻳﺪ ﻳﻌﻨﯽ ﺵ ﺮاﻳﻂ‬
‫ﻣ ﺎدی ﻳ ﮏ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻧ ﻮﻳﻦ را ﺑﻴﺸ ﺘﺮ داﻣ ﻦ ﺑﺰﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮای ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﻣﺨ ﺮب ﺗ ﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻻاﻗﻞ از اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺟﻨﺒﻪ ﺑﺪ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮب ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫»ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻝﺰاﻣ ﯽ ﺑﺮرﺱ ﯽ رﻗﺎﺑ ﺖ‪ -‬در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﻨﺸ ﺎء ﺁن ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﮐﻴﻔﻴ ﺖ ﻳ ﺎ ﻣﺮﺡﻠ ﻪ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی‪ -‬ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﺨﺎرج ﺗﻮﻝﻴﺪ اﺱﺖ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٢٣٥‬‬
‫از ﻧﻈﺮ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺟﺮﻳﺎن ﮔﺮدش ﺧﻮن‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮل ﺗﺌﻮری هﺎروی اﺱﺖ‪.‬‬
‫»اﻧﺤﺼﺎر‪ ،‬ﭘﺎﻳﺎن اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ رﻗﺎﺑﺖ اﺱ ﺖ‪ ،‬رﻗﺎﺑ ﺖ ﺑ ﺎ ﻧﻔ ﯽ ﻣ ﺪاوم ﺧ ﻮد‪ ،‬اﻧﺤﺼ ﺎر را‬
‫ﻣﯽ ﺁﻓﺮﻳﻨ ﺪ و ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪن اﻧﺤﺼ ﺎر‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺱ ﻬﻢ ﺧ ﻮد ﺗ ﻮﺟﻴﻬﯽ ﺑ ﺮای ﺁن اﺱ ﺖ‪ ...‬اﻧﺤﺼ ﺎر‬
‫ﻣﺨﺎﻝﻒ ﻃﺒﻴﻌﯽ رﻗﺎﺑﺖ اﺱﺖ‪ ...‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺁن ﮐﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﻻزم ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺵﺎﻣﻞ اﻳﺪﻩ اﻧﺤﺼ ﺎر‬
‫ﻼ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻮدﻩ اﺱ ﺖ‪ -‬ﺟﺎﻳﮕ ﺎﻩ ه ﺮ رﻗﺎﺑ ﺖ ﻓ ﺮدی‬
‫ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد زﻳ ﺮا اﻧﺤﺼ ﺎر‪ -‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﻗ ﺒ ً‬
‫اﺱﺖ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪ ٢٣٦‬و ‪(٢٣٧‬‬
‫ﻣﺎ هﻢ ﻣﺜﻞ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺧﻮﺵﺤﺎﻝﻴﻢ ﮐﻪ او ﻻاﻗﻞ ﻳﮏ ﺑﺎر ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺱﺖ ﻓﺮﻣﻮل ﺧﻮد را‬
‫در ﺑﺎرﻩ ﺗﺰ و ﺁﻧﺘﯽ ﺗﺰ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺧ ﻮﺑﯽ اراﺋ ﻪ ﺑﺪه ﺪ‪ .‬ﺗﻤ ﺎم دﻧﻴ ﺎ ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ ﮐ ﻪ اﻧﺤﺼ ﺎر ﻣ ﺪرن ﺑ ﻪ‬
‫وﺱﻴﻠﻪ ﺧﻮد رﻗﺎﺑﺖ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬

‫‪١٦٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﺤﺘ ﻮا‪ ،‬ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﻪ ﺗﺼ ﺎوﻳﺮ ﺵ ﺎﻋﺮاﻧﻪ ای ﻣﺘﻮﺱ ﻞ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ رﻗﺎﺑﺖ »در هﺮ ﺑﺨﺶ از ﮐ ﺎر‪ ،‬ﻣﻮﺟ ﺐ ﻧ ﻮﻋﯽ ﺧﻮدﻣﺨﺘ ﺎری ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد در ﺁن ه ﺮ‬
‫ﻓ ﺮد‪ ،‬ﻧﻴ ﺮو و اﺱ ﺘﻘﻼل ﺧ ﻮد را ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬اﻧﺤﺼ ﺎر‪ ،‬ﻣﺤ ﻞ هﺮﮔﻮﻧ ﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ ﻓ ﺮدی‬
‫اﺱﺖ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪ .(١٨٦‬ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎری ﻻاﻗﻞ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ زﻳﺒﺎﺱﺖ!‬
‫ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻓﻘ ﻂ از اﻧﺤﺼ ﺎر ﻣ ﺪرﻧﯽ ﺱ ﺨﻦ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ ﺁﻓﺮﻳ ﺪﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬وﻝﯽ هﻤﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ داﻧﻴﻢ ﮐﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ اﻧﺤﺼﺎر ﻓﺌﻮداﻝﯽ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ‪،‬‬
‫در اﺹ ﻞ‪ ،‬رﻗﺎﺑ ﺖ‪ ،‬ﻣﺨ ﺎﻝﻒ اﻧﺤﺼ ﺎر ﺑ ﻮد و ﻧ ﻪ ﺁن ﮐ ﻪ اﻧﺤﺼ ﺎر‪ ،‬ﻣﺨ ﺎﻝﻒ رﻗﺎﺑ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻧﺤﺼﺎر ﻣﺪرن‪ ،‬ﻳﮏ ﺁﻧﺘﯽ ﺗﺰ ﺱﺎدﻩ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺱﻨﺘﺰ واﻗﻌﯽ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺰ‪ :‬رﻗﺎﺑﺖ‬
‫ﺱ ﻨﺘﺰ‪ :‬اﻧﺤﺼ ﺎر ﻣ ﺪرﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻧﻔ ﯽ اﻧﺤﺼ ﺎر ﻓﺌ ﻮداﻝﯽ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺗ ﺎ ﺡ ﺪی ﮐ ﻪ درﺑ ﺮ ﮔﻴﺮﻧ ﺪﻩ‬
‫ﺱﻴﺴﺘﻢ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ و ﻧﻔﯽ رﻗﺎﺑﺖ اﺱﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺡﺪی ﮐﻪ اﻧﺤﺼﺎر اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ اﻧﺤﺼ ﺎر ﻣ ﺪرن ﻳﻌﻨ ﯽ اﻧﺤﺼ ﺎر ﺑ ﻮرژوازی‪ ،‬اﻧﺤﺼ ﺎر ﻣﺼ ﻨﻮﻋﯽ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﻧﻔ ﯽ‬
‫ﻧﻔﯽ اﺱﺖ‪ ،‬ﺟﻤﻊ اﺿﺪاد اﺱﺖ‪ ،‬اﻧﺤﺼﺎر اﺱ ﺖ در ﺡﺎﻝ ﺖ ﻧ ﺎب‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌ ﯽ و ﻣﻨﻄﻘ ﯽ ﺁن‪ .‬وﻗﺘ ﯽ‬
‫ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون اﻧﺤﺼ ﺎر ﺑ ﻮرژواﺋﯽ را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان اﻧﺤﺼ ﺎری ﺧ ﺎم‪ ،‬اﺑﺘ ﺪاﺋﯽ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻨ ﺎﻗﺾ و‬
‫ﻣﺘﺸﻨﺞ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺿﺪ و ﻧﻘﻴﺾ ﮔﻮﺋﯽ ﺑﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺵﺨﺼﯽ ﺧﻮد ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ رﺱ ﺪ ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی رﺱ ﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ اﻧﺤﺼ ﺎر ﻣﮑ ﺮرًا ﻣ ﻮرد اﺱ ﺘﻨﺎد ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﺮودون ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ -‬ﺧﺼﻠﺖ ﺱ ﻨﺘﺰی اﻧﺤﺼ ﺎر ﺑ ﻮرژوازی را ﺑﻬﺘ ﺮ درک ﮐ ﺮدﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ‪.‬‬
‫او در ﮐﺘﺎﺑﺶ »ﮐﻮرس اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ« ﻣﻴﺎن اﻧﺤﺼ ﺎر ﻣﺼ ﻨﻮﻋﯽ و ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺗﻔ ﺎوت ﻗﺎﺋ ﻞ‬
‫ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد و ﺗﺸ ﺮﻳﺢ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ اﻧﺤﺼ ﺎرات ﻓﺌ ﻮداﻝﯽ‪ ،‬ﻣﺼ ﻨﻮﻋﯽ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗﻌﺒ ﺪی هﺴ ﺘﻨﺪ و‬
‫اﻧﺤﺼﺎرات ﺑﻮرژواﺋﯽ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻳﻌﻨﯽ ﺗﻌﻘﻠﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون دﻝﻴ ﻞ و ﺑﺮه ﺎن ﻣ ﯽ ﺁورد ﮐ ﻪ اﻧﺤﺼ ﺎر ﭼﻴ ﺰ ﺧ ﻮﺑﯽ اﺱ ﺖ زﻳ ﺮا ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ‬
‫ﻣﻘﻮﻝ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺑ ﻮدﻩ و ﺗﺠﻠ ﯽ »ﺧ ﺮد ﻏﻴﺮﺵﺨﺼ ﯽ ﺑﺸ ﺮﻳﺖ« اﺱ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﻣﻨ ﻮال‬
‫اﻧﺤﺼ ﺎر و رﻗﺎﺑ ﺖ ﭼﻴ ﺰ ﺧ ﻮﺑﯽ اﺱ ﺖ‪ ،‬زﻳ ﺮا ﮐ ﻪ ﺁن ﻧﻴ ﺰ ﻳ ﮏ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدی اﺱ ﺖ‪ .‬اﻣ ﺎ‬
‫ﭼﻴﺰی ﮐﻪ ﺧﻮب ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻧﺤ ﻮﻩ اﻧﺠ ﺎم ﭘ ﺬﻳﺮﻓﺘﻦ اﻧﺤﺼ ﺎر و رﻗﺎﺑ ﺖ اﺱ ﺖ و از ﺁن ﺑ ﺪﺗﺮ اﻳ ﻦ‬

‫‪١٦١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻼ ﻣ ﯽ ﺑﻠﻌﻨ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ ﭼ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﮐ ﺮد؟ ﺑﺎﻳ ﺪ در‬

‫اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ و اﻧﺤﺼ ﺎر ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ را ﻣﺘﻘ ﺎﺑ ً‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮی ﺱﻨﺘﺰ اﻳﻦ دو اﻳﺪﻩ ﺑﻮد و ﺁن هﺎ را از ﺁﻏﻮش اﻝﻬﯽ ﮐ ﻪ از زﻣ ﺎن ه ﺎی ﻻﻳﺘﻨ ﺎهﯽ‬
‫در ﺁن ﺁرﻣﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺮون ﮐﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫در ﺡﻴﺎت ﻋﻤﻠﯽ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ و اﻧﺤﺼﺎر و ﺟﺪال ﺁن هﺎ ﺑﺮﺧ ﻮرد ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ه ﻢ‬
‫ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑ ﺎ ﺱ ﻨﺘﺰ ﺁن ه ﺎ ﮐ ﻪ ﻧ ﻪ ﻳ ﮏ ﻓﺮﻣ ﻮل ﺑﻠﮑ ﻪ ﻳ ﮏ ﺡﺮﮐ ﺖ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻣﻮاﺟ ﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻳﻢ‪.‬‬
‫اﻧﺤﺼ ﺎرات رﻗﺎﺑ ﺖ را ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورد و رﻗﺎﺑ ﺖ‪ ،‬اﻧﺤﺼ ﺎر را‪ .‬اﻧﺤﺼ ﺎرداران‪ ،‬رﻗﻴ ﺐ‬
‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ و رﻗﻴﺒﺎن‪ ،‬اﻧﺤﺼﺎردار ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﭼﻪ اﻧﺤﺼﺎرداران‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ ﺑﻴﻦ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ هﻤﮑ ﺎری ه ﺎی ﺟﺰﺋ ﯽ ﻣﺤ ﺪود ﺱ ﺎزﻧﺪ‪ ،‬رﻗﺎﺑ ﺖ ﻣﻴ ﺎن ﮐ ﺎرﮔﺮان اﻓ ﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ و هﺮ ﻗﺪر ﺗﻮدﻩ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺤﺼ ﺎرداران ﻳ ﮏ ﻣﻠ ﺖ رﺵ ﺪ ﻳﺎﺑ ﺪ ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن‬
‫اﻧﺪازﻩ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻴﺎن اﻧﺤﺼﺎرداران ﻣﻠﺖ هﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻨﺎن ﮔﺴﻴﺨﺘﻪ ﺗ ﺮ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬ﺧﺼ ﻠﺖ‬
‫ﺱﻨﺘﺰ ﺑﺪان ﮔﻮﻧﻪ اﺱﺖ ﮐﻪ اﻧﺤﺼﺎر ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﻳﻦ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑﻘ ﺎی ﺧ ﻮد را ﺡﻔ ﻆ ﮐﻨ ﺪ‬
‫ﮐﻪ داﺋﻤ ًﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان رﻗﺎﺑﺖ ﻗﺪم ﺑﮕﺬارد‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺁن ﮐﻪ ﮔﺬار دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ ﺑﻪ ﻣﺎﻝﻴﺎت هﺎ را ﮐﻪ در ﺗﻌﻘﻴ ﺐ اﻧﺤﺼ ﺎر‬
‫ﻓﺮا ﻣﯽ رﺱﻨﺪ‪ -‬اﻧﺠﺎم دهﺪ‪ ،‬از ﻧﺎﺑﻐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺑ ﻴﻢ و ه ﺮاس راﻩ ﭘ ﺮﭘﻴﭻ و ﺧ ﻢ ﺧ ﻮد‬
‫را ﭘﻴﻤ ﻮدﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺹ ﺤﺒﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ اﻳ ﻦ ﻧﺎﺑﻐ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑﻌ ﺪ از ﺁن ﮐ ﻪ »ﺑ ﺪون‬
‫اﺡﺴ ﺎس ﭘﺸ ﻴﻤﺎﻧﯽ و ﺗﺮدﻳ ﺪ ﺑ ﺎ ﮔ ﺎم ه ﺎی ﻣﺼ ﻤﻢ ﺑ ﻪ ﺱ ﺮ ﻣﻨ ﺰل اﻧﺤﺼ ﺎر رﺱ ﻴﺪ‪ ،‬ﻧﮕ ﺎﻩ‬
‫اﻧﺪوﻩ ﺑﺎری ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺱﺮﺧﻮد ﻣﯽ اﻓﮑﻨﺪ و ﭘ ﺲ از ﻳ ﮏ ﻏ ﻮر و ﺗﺄﻣ ﻞ ﻋﻤﻴ ﻖ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎم اﺵ ﻴﺎء‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺵ ﺪﻩ را ﻣﺸ ﻤﻮل ﻣﺎﻝﻴ ﺎت ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد و ﺗﺸ ﮑﻴﻼت اداری ﮐ ﺎﻣﻠﯽ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورد ﺗ ﺎ‬
‫هﻤﻪ ﻣﺸﺎﻏﻞ در اﺧﺘﻴ ﺎر ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳ ﺎ ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد و ﻣﺨ ﺎرج ﺁن ه ﺎ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ اﻧﺤﺼ ﺎرداران‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺵﻮد‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪ ٢٨٤‬و ‪(٢٨٥‬‬
‫در ﺑﺎرﻩ اﻳﻦ ﻧﺎﺑﻐﻪ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺹﺮف ﺹﺒﺤﺎﻧﻪ در راهﯽ ﭘﺮﭘﻴﭻ و ﺧ ﻢ ﺑ ﻪ ﮔ ﺮدش ﭘﺮداﺧﺘ ﻪ‬
‫اﺱ ﺖ‪ ،‬ﭼ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﮔﻔ ﺖ؟ و در ﺑ ﺎرﻩ اﻳ ﻦ ﮔ ﺮدش ﮐ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر دﻳﮕ ﺮی ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ ﻧ ﺪارد‬
‫ﮐﻪ ﺑ ﻮرژوازی را ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣﺎﻝﻴ ﺎت ه ﺎ ﻧ ﺎﺑﻮد ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﭼ ﻪ ﺑﮕ ﻮﺋﻴﻢ؟ ﺡ ﺎل ﺁن ﮐ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر از‬

‫‪١٦٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻣﺎﻝﻴﺎت هﺎ اﻳﻦ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﻮرژوازی وﺱﺎﻳﻠﯽ ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻃﺒﻘ ﻪ ﺡﺎﮐﻤ ﻪ ﺑ ﺮ‬
‫ﺱﺮ ﮐﺎر ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﺁن ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﺿﻤﻨﯽ ﻧﺸﺎن ﺑﺪهﻴﻢ ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺑ ﺎ ﺟﺰﺋﻴ ﺎت اﻗﺘﺼ ﺎدی‬
‫ﺑﺎزی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ اﺱﺖ اﺵﺎرﻩ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ او ﻣﺎﻝﻴ ﺎت ﻣﺼ ﺮف ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﻣﺴ ﺎوات و‬
‫ﻣﺴﺎﻋﺪت ﺑﻪ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳﺎ وﺿﻊ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻝﻴﺎت ﻣﺼﺮف‪ ،‬ﺗﺎزﻩ از زﻣﺎن ﭘﻴﺮوزی ﺑﻮرژوازی ﺑﻪ ﺗﻮﺱﻌﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮد رﺱﻴﺪﻩ اﺱ ﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻝﻴﺎت ﻣﺼﺮف‪ ،‬در دﺱ ﺖ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺛ ﺮوت ﻣﻌﺘ ﺪل و ﺹ ﺮﻓﻪ ﺟ ﻮﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫وﺱﻴﻠﻪ اﺱﺘﺜﻤﺎر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﮐﺎر‪ ،‬اداﻣﻪ ﺡﻴﺎت دادﻩ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻧﻤ ﻮدﻩ و اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪-‬‬
‫وﺱﻴﻠﻪ ای ﺑﺮای ﺁن ﺵﺪ ﮐﻪ ﺛﺮوت را از ﺟﻨ ﮓ اﺵ ﺮاف ﻋﻴ ﺎش و وﻝﺨﺮﺟ ﯽ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎری ﺟ ﺰ‬
‫ﻣﺼﺮف ﻧﺪاﺵﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺮون ﺑﻴﺎورد‪.‬‬
‫ﺟﻤﻴ ﺰ اﺱ ﺘﻮارت‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻣﻨﻈ ﻮر اﺹ ﻠﯽ از ﻣﺎﻝﻴ ﺎت ﻣﺼ ﺮف را در ﮐﺘ ﺎب ﺧ ﻮد »ﺗﺤﻘﻴ ﻖ‬
‫درﺑﺎرﻩ اﺹﻮل اﻗﺘﺼﺎدی ﺱﻴﺎﺱﯽ« ‪ -‬ﮐﻪ دﻩ ﺱﺎل ﻗﺒﻞ از ﺁدام اﺱﻤﻴﺖ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ -‬ﺑ ﻪ‬
‫وﺿﻮح ﺗﺸﺮﻳﺢ ﮐﺮدﻩ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﯽ ﺱ ﺪ ﮐ ﻪ در رژﻳ ﻢ ﺱ ﻠﻄﻨﺘﯽ ﻣﻄﻠ ﻖ‪ ،‬ﮔﻮﻳ ﺎ ﺵ ﺎهﺰادﮔﺎن ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ اﻓ ﺰاﻳﺶ‬
‫ﺛ ﺮوت‪ ،‬ﺡﺴ ﺎدت ﻣ ﯽ ورزﻧ ﺪ و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ ﺑ ﺮای ﺁﻧﻬ ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻝﻴﺎت هﺎﺋﯽ وﺿﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺎﻝﻴﺎت ﺑﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت در ﺡﮑﻮﻣﺖ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﻣﺎﻝﻴﺎت ه ﺎ‬
‫ﻋﻤﺪﺗ ًﺎ ﻣﺸﻤﻮل ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد ﮐ ﻪ ﻓﻘﻴ ﺮ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﺎﻝﻴ ﺎت ﺑ ﺮ ﻣﺼ ﺮف‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﭘﺎدﺵ ﺎهﺎن ﻣﺎﻝﻴ ﺎت ه ﺎﺋﯽ ﺑ ﺮ ﺹ ﻨﺎﻳﻊ ﻣ ﯽ ﺑﻨﺪﻧ ﺪ‪ ...‬ﻣﺜ ﻞ ﻣﺎﻝﻴ ﺎت ﺱ ﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻝﻴ ﺎت ﺑ ﻪ‬
‫ﺛﺮوت ﮐﻪ ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ ﺑﺎ ﺛﺮوت ﻣﻔﺮوض اﺗﺒﺎع ﺵﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ و ه ﺮ ﮐ ﺲ ﺑ ﻪ ﻧﺴ ﺒﺖ ﻋﻮاﻳ ﺪی‬
‫ﮐﻪ ﺗﺨﻤﻴﻨ ًﺎ ﺑﺪﺱﺖ ﻣﯽ ﺁورد‪ ،‬ﻣﺎﻝﻴﺎت ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ .‬در ﻣﻤﺎﻝﮏ ﻣﺸﺮوﻃﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻝﻴ ﺎت ه ﺎ ﻣﻌﻤ ﻮ ًﻻ‬
‫ﺑﺮ ﻣﺼﺮف ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪) «.‬ﺟﻠﺪ دوم ﺹﻔﺤﻪ ‪ ١٩٠‬و ‪(١٩١‬‬
‫هﺮ ﮐﺲ ﺑ ﻪ ﻧﺴ ﺒﺖ ﻣﺨ ﺎرﺟﺶ ﻣﺸ ﻤﻮل ﻣﺎﻝﻴ ﺎت ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻣﺎﻝﻴﺎت هﺎ‪ ،‬ﺑﻴﻼن ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺠﺎری‪ -‬اﻝﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻔﻬ ﻮم ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون‪ -‬ﻓﻘ ﻂ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ ﺗﺬﮐﺮ ﺑﺪهﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻮرژوازی اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن وﻗﺘﯽ در دورﻩ وﻳﻠﻬﻠﻢ ﻓﻮن اوراﻧﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻪ‬

‫‪١٦٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫اﻋﺘﺒﺎر ﺱﻴﺎﺱﯽ ﻧﺎﻳﻞ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺠ ﺮد ﺁن ﮐ ﻪ در ﻣ ﻮﻗﻌﻴﺘﯽ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﺵ ﺮاﻳﻂ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺧﻮد را ﺁزاداﻧﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﻓﻮرًا ﻳﮏ ﺱﻴﺴﺘﻢ ﻣﺎﻝﻴ ﺎﺗﯽ ﺟﺪﻳ ﺪ‪ ،‬ﻗﺮﺿ ﻪ ﻣﻠ ﯽ و‬
‫ﺱﻴﺴﺘﻢ ﮔﻤﺮﮐﺎت اﺱﺘﺤﻔﺎﻇﯽ را ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺬﮐﺮ ﮐ ﺎﻓﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد ﺗ ﺎ ﺑﺨﻮاﻧﻨ ﺪﻩ‪ ،‬اﻳ ﺪﻩ ﺹ ﺤﻴﺤﯽ از ﺗﻮﺿ ﻴﺤﺎت ژرف اﻧﺪﻳﺸ ﺎﻧﻪ‬
‫ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون در ﺑ ﺎرﻩ ﭘﻠ ﻴﺲ ﻳ ﺎ ﻣﺎﻝﻴ ﺎت‪ ،‬ﺑ ﻴﻼن ﺑﺎزرﮔ ﺎﻧﯽ‪ ،‬اﻋﺘﺒ ﺎر ﺗﺠ ﺎری‪ ،‬ﮐﻤ ﻮﻧﻴﺰم و‬
‫ﻣﺮدم ﺑﺪهﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ ﻣ ﯽ ﺧ ﻮاهﻴﻢ ﺑﺒﻴﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻓﺼ ﻞ وﻝ ﻮ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﺧﻴﻠ ﯽ ﻣﻼﻳ ﻢ‪ ،‬ﺡﻘﻴﻘﺘ ًﺎ ﭼ ﻪ‬
‫ﻧﻘﺪی را ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار دادﻩ اﺱﺖ‪.‬‬

‫‪ -٤‬ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ ارﺿﯽ و ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ‬

‫ﻼ‬
‫ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ‪ ،‬در ه ﺮ دوران ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺑ ﻪ ﻧ ﻮﻋﯽ دﻳﮕ ﺮ و ﺗﺤ ﺖ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ ﺗﻌﺮﻳ ﻒ ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ ﺗﺸ ﺮﻳﺢ‬
‫ﮐﻠﻴﻪ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﻣﺴ ﺘﻘﻞ‪ ،‬ﻣﻘﻮﻝ ﻪ ﺧ ﺎص و اﻳ ﺪﻩ اﻧﺘﺰاﻋ ﯽ و اﺑ ﺪی‪،‬‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺰ ﻳﮏ ﺧﻴﺎﻝﺒﺎﻓﯽ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮑﯽ و ﻳﮏ اﺹﻄﻼح ﻗﻀﺎﺋﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﮐﻪ ﻇ ﺎهﺮًا از ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﻋ ﺎم ﺁن ﺹ ﺤﺒﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ‬
‫ارﺿﯽ ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺱﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫»ﻣﻨﺸﺎء ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ ارﺿﯽ‪ ،‬ﺑﻪ اﺹﻄﻼح ﻏﻴﺮ اﻗﺘﺼﺎدی اﺱﺖ ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﺒ ﺎﻧﯽ رواﻧﺸﻨﺎﺱ ﯽ‬
‫و اﺧﻼﻗﯽ اﺱﺘﻮار اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺛﺮوت راﺑﻄﻪ ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺑﺴﻴﺎر دوری دارﻧﺪ‪) «.‬ﺟﻠﺪ دوم‪،‬‬
‫ﺹﻔﺤﻪ ‪(٢٦٩‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺧﻮد را در ﻣﻮرد درک ﻣﻨﺸﺎء اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ‬
‫ارﺿﯽ و ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ اﻋ ﻼم ﻣ ﯽ دارد و اﻋﺘ ﺮاف ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻋﺠ ﺰ‪ ،‬او را ﻣﺠﺒ ﻮر‬
‫ﻼ‬
‫ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ رواﻧﺸﻨﺎﺱ ﯽ و اﺧﻼﻗ ﯽ ﻣﺘﻮﺱ ﻞ ﮔ ﺮدد‪ .‬و ﮔﺮﭼ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﺒ ﺎﻧﯽ ﻋﻤ ً‬
‫ﻓﻘﻂ راﺑﻄﻪ ﺑﺴﻴﺎر دوری ﺑﺎ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺛﺮوت دارﻧﺪ وﻝﯽ راﺑﻄﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﺎ ﺗﻨﮕ ﯽ ﻣﻴ ﺪان‬
‫دﻳﺪ ﺗﺎرﻳﺨﯽ او دارﻧ ﺪ‪ .‬ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ادﻋ ﺎ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻨﺸ ﺎء ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ارﺿ ﯽ‪ ،‬ﻣﺤﺘ ﻮی‬

‫‪١٦٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ و اﺱﺮارﺁﻣﻴﺰی دارد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ اﺹ ﻄﻼح ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻣﻨﺸ ﺎء ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ارﺿ ﯽ را‬
‫اﺱ ﺮارﺁﻣﻴﺰ ﺗﻠﻘ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﻣﻴ ﺎن ﺗﻮﻝﻴ ﺪ و ﺗﻮزﻳ ﻊ وﺱ ﺎﻳﻞ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ را ﺑ ﻪ‬
‫ﺹﻮرت رازی در ﺁورﻳ ﻢ‪ ،‬ﺁﻳ ﺎ اﻳ ﻦ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﻧﻔ ﯽ هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ادﻋ ﺎﺋﯽ در ﻣ ﻮرد ﻋﻠ ﻢ اﻗﺘﺼ ﺎد‬
‫ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺵﺪ؟ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻳﺎدﺁوری ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫»در هﻔﺘﻤ ﻴﻦ دوران ﺗﮑﺎﻣ ﻞ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﻳﻌﻨ ﯽ در دوران اﻋﺘﺒ ﺎرات ﺗﺠ ﺎری‪ -‬ﮐ ﻪ اﻓﺴ ﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺤﻮ ﺡﻘﻴﻘﺖ ﺵﺪﻩ ﺑﻮد و ﻓﻌﺎﻝﻴ ﺖ ﺑﺸ ﺮی‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺱ ﺮﮔﺮداﻧﯽ در ﺧ ﻼء ﺗﻬﺪﻳ ﺪ ﻣ ﯽ ﺵ ﺪ‪-‬‬
‫ﻻزم ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺤﮑﻢ ﺗﺮ ﺑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ زﻧﺠﻴﺮ ﺵﻮد‪ :‬ﺑﻪ هﺮ ﺗﻘﺪﻳﺮ‪ ،‬ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ ﺑﻬ ﺎﺋﯽ‬
‫ﺑﻮد ﺑﺮای اﻳﻦ ﻗﺮارداد ﺟﺪﻳﺪ‪) «.‬ﺟﻠﺪ دوم ﺹﻔﺤﻪ ‪(٣٦٥‬‬
‫ﻣﺮدی ﮐﻪ ﭼﻬﻞ ﺗﺎﻝﺮ‪ ١٨‬داﺵﺖ از ﻗﺒﻞ‪ ،‬وﺟﻮد ﭘﺮودون را ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﮐﺮدﻩ و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»ﺑﺎ اﺟﺎزﻩ ﺵﻤﺎ ای ﺁﻗﺎی ﺧﺎﻝﻖ ﻣﺘﻌﺎدل‪ :‬هﺮ ﮐﺲ ﺁﻗ ﺎی دﻧﻴ ﺎی ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ وﻝ ﯽ ﺵ ﻤﺎ‬
‫هﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﻣﺮا ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺱﺎزﻳﺪ ﮐﻪ دﻧﻴﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣ ﺎ در ﺁن زﻧ ﺪﮔﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ ،‬از ﺵﻴﺸ ﻪ‬
‫ﺱﺎﺧﺘﻪ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪«.‬‬
‫در دﻧﻴﺎی ﺵﻤﺎ ﮐﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺠﺎری وﺱﻴﻠﻪ ای ﺑﺮای ﺱﺮﮔﺮدان ﺵﺪن در ﻓﻀﺎ اﺱﺖ‪ ،‬ﺧﻴﻠﯽ‬
‫اﻣﮑﺎن دارد ﮐﻪ ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ ارﺿﯽ ﻻزم ﺑﺎﺵﺪ ﺗ ﺎ اﻧﺴ ﺎن را ﺑ ﻪ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ زﻧﺠﻴ ﺮ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬در دﻧﻴ ﺎی‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪ واﻗﻌﯽ ﮐﻪ در ﺁن ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ ارﺿﯽ هﻤﻮارﻩ ﻗﺒ ﻞ از اﻋﺘﺒ ﺎر وﺟ ﻮد دارد‪ ،‬وﺡﺸ ﺖ ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﺮودون از ﺧﻼء‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫هﺮ ﺁﻳﻨﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎن‪ -‬ﺑﺪون در ﻧﻈ ﺮ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ ﻣﻨﺸ ﺎء ﺁن اذﻋ ﺎن ﺵ ﻮد‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ‬
‫ﻣﺬاﮐﺮات ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ای در ﺑﺎرﻩ ﺁن ﻣﻴﺎن اﺟﺎرﻩ دار و ﻣﺎﻝ ﮏ زﻣ ﻴﻦ ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣ ﺬاﮐﺮات ﭼﻴﺴ ﺖ؟ ﺑ ﻪ ﮐ ﻼم دﻳﮕ ﺮ‪ :‬ﻣﺒﻠ ﻎ ﻣﺘﻮﺱ ﻂ ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ‪ ،‬ﮐ ﺪام اﺱ ﺖ؟‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫‪ -١٨‬ﺗﺎﻝﺮ‪ :‬واﺡﺪ ﭘﻮل ﻗﺪﻳﻢ ﺁﻝﻤﺎن ﺑﻮد‪» .‬ﻣﺮدی ﮐﻪ ﭼﻬﻞ ﺗﺎﻝﺮ داﺷﺖ« ﻧﺎم ﻳﮑﯽ از رﻣﺎن هﺎی وﻝﺘ ﺮ‬
‫اﺱﺖ ﮐﻪ در ﺱﺎل ‪ ١٧٦٨‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷ ﺪ و در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ اﺷ ﺎرﻩ ﺑ ﻪ ﻳﮑ ﯽ از ﻗﻬﺮﻣﺎﻧ ﺎن اﻳ ﻦ داﺱ ﺘﺎن اﺱ ﺖ‪.‬‬
‫»اﻧﺘﺸﺎرات ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺰم«‬

‫‪١٦٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫»ﺗﺌﻮری رﻳﮑﺎردو ﺑﻪ اﻳﻦ ﺱ ﺆال ﭘﺎﺱ ﺦ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻨﮕ ﺎم ﺵ ﺮوع ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‪ ،‬وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻮﺧﺎﺱﺘﻪ ای ﺑﺮ روی ﮐﺮﻩ زﻣﻴﻦ ﺑ ﻮد و ﭼﻴ ﺰی ﺑ ﻪ ﺟ ﺰ ﺟﻨﮕ ﻞ ه ﺎی ﻋﻈ ﻴﻢ‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮش وﺟﻮد ﻧﺪاﺵﺖ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ زﻣ ﻴﻦ هﻨ ﻮز ﻏﻴﺮﻣﺴ ﮑﻮﻧﯽ و ﺹ ﻨﻌﺖ ﺗ ﺎزﻩ در ﻧﻄﻔ ﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ -‬ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﻣﺴﺎوی ﺹﻔﺮ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬زﻣﻴﻦ ﮐﻪ هﻨ ﻮز روی ﺁن ﮐ ﺎری‬
‫اﻧﺠﺎم ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﮏ ﺵﯽء ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﻮد‪ ،‬هﻨﻮز ﻳﮏ ارزش ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻣﺤﺴ ﻮب ﻧﻤ ﯽ ﺵ ﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ارزش داد و ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪ هﺮ ﻗﺪر ﻳﮏ ﻗﻄﻌﻪ زﻣﻴﻦ‬
‫در اﺛﺮ ﮐﺎر ﻣﺴﺎوی‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻴﺸﺘﺮی ﻣﯽ داد‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧ ﺪازﻩ ارزش ﺑﻴﺸ ﺘﺮی ﺑ ﺮای‬
‫ﺁن ﻗﺎﺋ ﻞ ﻣ ﯽ ﺵ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺎﻝ ﮏ هﻤ ﻮارﻩ ﺱ ﻌﯽ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﻣﺤﺼ ﻮﻻت زﻣ ﻴﻦ‪-‬‬
‫ﻣﻨﻬﺎی دﺱﺘﻤﺰد اﺟﺎرﻩ دار‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻨﻬﺎی ﻣﺨﺎرج ﺗﻮﻝﻴﺪ‪ -‬را ﺑﻪ ﺗﺼﺎﺡﺐ ﺧﻮد در ﺁورد ﭘ ﺲ‬
‫ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﺎر‪ ،‬ﻓ ﺮا ﻣ ﯽ رﺱ ﺪ ﺗ ﺎ ﺗﻤ ﺎم ﻣﺤﺼ ﻮﻝﯽ را ﮐ ﻪ اﻓ ﺰون ﺑ ﺮ ﻣﺨ ﺎرج واﻗﻌ ﯽ‬
‫ﺗﻮﻝﻴ ﺪ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﭼﻨ ﮓ ﺁورد‪ .‬از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ ﻣﺎﻝ ﮏ‪ ،‬وﻇﻴﻔ ﻪ ﻋﺮﻓ ﺎﻧﯽ را اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ده ﺪ و‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﺤﻠ ﯽ را در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ دهﻘﺎﻧ ﺎن ﻣﺴ ﺘﺎﺟﺮ ﺑ ﻪ ﻋﻬ ﺪﻩ دارد‪ ،‬ﻝ ﺬا ﺑ ﻪ ﻣﻮﺟ ﺐ‬
‫ﻣﻘﺪرات دوراﻧﺪﻳﺸﺎﻧﻪ‪ ،‬اﺟﺎرﻩ دار ﻓﻘﻂ ﺡﮑﻢ ﮐﺎرﮔﺮ ﻣﺴﺌﻮﻝﯽ را دارد ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺑ ﺎرﻩ هﻤ ﻪ‬
‫ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ ﮐﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ ﻣﺰد ﻣﺸﺮوع ﺧﻮد درﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺡﺴﺎب ﭘﺲ ﺑﺪه ﺪ‪...‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻪ اﻗﺘﻀ ﺎی ذات ﺧ ﻮد و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ ﻣﻘ ﺪرات‪ ،‬اﺑ ﺰاری ﺑ ﺮای ﻋ ﺪاﻝﺖ‬
‫ﺗﻮزﻳﻌﯽ اﺱﺖ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از هﺰار وﺱﻴﻠﻪ ای اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧﺎﺑﻐ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﺑ ﺮد ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺴﺎوات ﻧﺎﺋﻞ ﺁﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ارزﻳﺎﺑﯽ ﻋﻈﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻀﺎد ﻣﻴﺎن اﺟﺎرﻩ دار و ﻣﺎﻝ ﮏ ﺹ ﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر ﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﻋ ﺎﻝﯽ ﺗ ﺮی ﻣ ﺎﻧﻊ هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﺗﺼ ﺎدم اﺡﺘﻤ ﺎﻝﯽ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و‬
‫ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻧﻬ ﺎﺋﯽ ﺁن ﺑﺮاﺑ ﺮی ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ زﻣ ﻴﻦ ﻣﻴ ﺎن ﺹ ﺎﺡﺒﺎن ﺹ ﻨﺎﻳﻊ و ﺁﻧﻬ ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ از زﻣ ﻴﻦ‬
‫ﺑﻬﺮﻩ ﺑ ﺮداری ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ ...‬ه ﻴﭻ ﭼﻴ ﺰ ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ ﺟ ﺎدوی ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ‪ ،‬ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل اﺿﺎﻓﯽ را از ﭼﻨﮓ دهﻘﺎن ﻣﺴﺘﺄﺟﺮ‪ -‬ﮐ ﻪ ﺁن را ﺡ ﻖ ﺧ ﻮﻳﺶ داﻧﺴ ﺘﻪ و ﻣﻨﺤﺼ ﺮًا‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺎﻧﯽ ﺁن ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ -‬ﺑﻴﺮون ﺑﻴﺎورد‪ .‬ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺑﻴ ﺎن ﺑﻬﺘ ﺮ‪ ،‬ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ‬
‫ارﺿ ﯽ‪ ،‬ﺧﻮدﺧ ﻮاهﯽ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ را در ه ﻢ ﻓ ﺮو ﮐﻮﻓ ﺖ و هﻤﺒﺴ ﺘﮕﯽ ای را ﺁﻓﺮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ه ﻴﭻ‬
‫ﻗﺪرﺗﯽ و هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ اراﺿﯽ ای ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﺁن را ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁورد‪ ...‬ﺡ ﺎل ﮐ ﻪ ﺗ ﺄﺛﻴﺮ‬

‫‪١٦٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ارﺿ ﯽ ﺡﺎﺹ ﻞ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﭼﻴ ﺰی ﮐ ﻪ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﺑﻬ ﺮﻩ‬

‫ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ اﺱﺖ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٢٧٢ -٢٧٠‬‬
‫ﺗﻤ ﺎم اﻳ ﻦ ﺁﺱ ﻤﺎن رﻳﺴ ﻤﺎن ﺑ ﺎﻓﯽ ه ﺎ را ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﺑ ﺪوًا ﺑ ﻪ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ زﻳ ﺮ ﺧﻼﺹ ﻪ ﮐ ﺮد‪:‬‬
‫رﻳﮑﺎردو ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺎزاد ﺑﻬﺎی ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزی ﺑﺮ ﻣﺨﺎرج ﺗﻮﻝﻴﺪﺵﺎن ﺑ ﻪ اﺿ ﺎﻓﻪ‬
‫ﺱﻮد ﻣﻌﻤﻮﻝﯽ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ و رﺑ ﻊ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻣﻌﻴ ﺎر ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫ﮐﺎر را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺑﻬﺘﺮی اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دهﺪ‪ :‬او ﺑ ﻪ ﻣﺎﻝ ﮏ زﻣ ﻴﻦ اﺟ ﺎزﻩ ﻣ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﺡﻼل ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮐﻨﺪ و ﺗﻤﺎم ﺗﻮﻝﻴﺪ اﺿﺎﻓﯽ ای را ﮐﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ ﻣﺨ ﺎرج ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻳ ﺪ‬
‫دهﻘ ﺎن اﺟ ﺎرﻩ دار ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬از ﭼﻨ ﮓ او ﺑﻴ ﺮون ﺑﻴ ﺎورد‪ .‬او ﺑ ﻪ ﻣﺪاﺧﻠ ﻪ ﻣﺎﻝ ﮏ ﻣﺘﻮﺱ ﻞ‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد ﺗﺎ ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ و ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ را ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﺑﺪه ﺪ‪ .‬و ﺑ ﻪ ﺱ ﺆال ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺤ ﻮ ﺟ ﻮاب‬
‫ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ هﻤﺎن ﺱﺆال را ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن ﻳﮏ ﻝﻐﺖ ﻓﺮﻣﻮﻝﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺿﻤﻨ ًﺎ ﻳﺎدﺁوری ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ وﻗﺘ ﯽ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ را ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺗﻔ ﺎوت‬
‫ﺡﺎﺹﻞ ﺧﻴﺰی زﻣﻴﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺸ ﺎء ﺟﺪﻳ ﺪی ﺑ ﺮای ﺁن ﻗﺎﺋ ﻞ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد زﻳ ﺮا زﻣ ﻴﻦ‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺁن ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ ﺗﻔ ﺎوت ﺡﺎﺹ ﻞ ﺧﻴ ﺰش ارزﻳ ﺎﺑﯽ ﺵ ﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬از ﻧﻈ ﺮ او »ارزش‬
‫ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﻧﺒﻮدﻩ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺸﺘﺮک ﺑﻮدﻩ اﺱ ﺖ‪ «.‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﮑﻠﻴ ﻒ اﻓﺴ ﺎﻧﻪ ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ‪ -‬ﮐ ﻪ از‬
‫اﻳﻦ ﺿﺮورت ﻧﺎﺵﯽ ﺵﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﺪ و اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﮔ ﻢ ﮔﺸ ﺘﮕﯽ‬
‫در ﺧﻼء ﻻﻳﺘﻨﺎهﯽ او را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ -‬ﭼﻪ ﻣﯽ ﺵﻮد؟‬
‫ﺡ ﺎل‪ ،‬دﮐﺘ ﺮﻳﻦ رﻳﮑ ﺎردو را از ﻋﺒ ﺎرت ﭘ ﺮدازی ه ﺎی دور اﻧﺪﻳﺸ ﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻤﺜﻴﻠ ﯽ و‬
‫ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ای ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون در ﺁن ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﺁزاد ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ‪ -‬از ﻧﻈ ﺮ رﻳﮑ ﺎردو‪ -‬ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ زﻣ ﻴﻦ در ﺵ ﮑﻞ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﺁن اﺱ ﺖ ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ ﻓﺌﻮداﻝﯽ ای اﺱﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺵﺮاﻳﻂ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﻼ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﮑﺘﺐ رﻳﮑﺎردو‪ ،‬ﺑﻬﺎی هﻤ ﻪ اﺵ ﻴﺎء ﻧﻬﺎﻳﺘ ًﺎ ﺵ ﺎﻣﻞ ﻣﺨ ﺎرج ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﺒ ً‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﺱﻮد ﺹﻨﻌﺘﯽ ﺑﻮدﻩ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣ ﺪت ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺁن ﺹ ﺮف‬
‫ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬در ﺹﻨﺎﻳﻊ ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮری‪ ،‬ﺑﻬﺎی ﻣﺤﺼ ﻮﻝﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺡ ﺪاﻗﻞ ﮐ ﺎر‬
‫ﺑﺪﺱﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺑﻬ ﺎی ﮐﻠﻴ ﻪ ﮐﺎﻻه ﺎی دﻳﮕ ﺮ را ﮐ ﻪ دارای هﻤ ﺎن ﻃﺒﻴﻌ ﺖ هﺴ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻈ ﻴﻢ‬

‫‪١٦٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣﺸ ﺮوط ﺑ ﻪ ﺁن ﮐ ﻪ ﺑﺘ ﻮان ارزان ﺗ ﺮﻳﻦ و ﺑ ﺎرﺁورﺗﺮﻳﻦ وﺱ ﺎﻳﻞ ﮐ ﺎر ار ﺑﻄ ﻮر‬

‫ﻧﺎﻣﺤ ﺪودی اﻓ ﺰاﻳﺶ داد و ﻣﺸ ﺮوط ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ‪ ،‬ﻗﻴﻤ ﺖ ﺑ ﺎزار روز ﻳﻌﻨ ﯽ ﻗﻴﻤ ﺖ‬
‫واﺡﺪی ﺑ ﺮای ﮐﻠﻴ ﻪ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت را ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁوردﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬در ﺹ ﻨﺎﻳﻊ ﮐﺸ ﺎورزی‬
‫ﻗﻴﻤ ﺖ ﻣﺤﺼ ﻮﻝﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘ ﺪار ﮐ ﺎر ﺱ ﺎﺧﺘﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﻗﻴﻤ ﺖ ﮐﻠﻴ ﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت هﻢ ﻧﻮع را ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬او ًﻻ ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮان هﻤﺎﻧﻨ ﺪ ﺹ ﻨﺎﻳﻊ ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮری‪ ،‬در‬
‫ﮐﺸﺎورزی ﻧﻴﺰ اﺑﺰار ﺗﻮﻝﻴﺪی را ﮐ ﻪ دارای ﺑ ﺎرﺁوری ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ زﻣ ﻴﻦ ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺡﺎﺹﻞ ﺧﻴﺰی ﻣﺴﺎوی داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﻨﺪ ﺑﻪ دل ﺧﻮاﻩ اﻓﺰاﻳﺶ داد‪ .‬در ﺛﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻮازات اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﺖ و زرع زﻣﻴﻦ هﺎی ﻧﺎﻣﺮﻏﻮب ﺗﺮ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ و ﻳﺎ در هﻤﺎن زﻣﻴﻦ ه ﺎ‬
‫ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ﺟﺪﻳﺪی ﻣﯽ رﻳﺰﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ اوﻝﻴﻪ ﺑ ﺎرﺁوری ﮐﻤﺘ ﺮی دارد‪ .‬در ه ﺮ دو‬
‫ﺡﺎﻝﺖ‪ ،‬ﮐﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺑﺮای ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻧﺴﺒﺘ ًﺎ ﮐﻤﺘﺮی ﺹﺮف ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬و ﭼ ﻮن ﻧﻴ ﺎز ﻣ ﺮدم‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﮐﺎر را ﺿﺮوری ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﻝﺬا ﻣﺤﺼﻮل زﻣﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺨﺎرج ﮐﻤﺘﺮی زراﻋ ﺖ ﺵ ﺪﻩ‪،‬‬
‫ﺑﺎزار ﻓﺮوش ﻻزم ﺧ ﻮد را ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬و از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ‪ ،‬ﻗﻴﻤ ﺖ ﺑ ﺎزار را ﻣﺘﻌ ﺎدل‬
‫ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد‪ ،‬ﻝ ﺬا ﻣﺤﺼ ﻮل زﻣ ﻴﻦ ه ﺎی ﺑﻬﺘ ﺮ‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﮔﺮاﻧ ﯽ ﻣﺤﺼ ﻮل زﻣ ﻴﻦ ه ﺎی‬
‫ﻧﺎﻣﺮﻏﻮب ﺗﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮوش ﻣ ﯽ رﺱ ﻨﺪ‪ .‬اﺿ ﺎﻓﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت زﻣ ﻴﻦ ﻣﺮﻏ ﻮب ﺗ ﺮ ﻧﺴ ﺒﺖ‬
‫ﺑ ﻪ ﻣﺨ ﺎرج ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‪ ،‬ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ زﻣ ﻴﻦ ه ﺎ و اراﺿ ﯽ ای ﮐ ﻪ‬
‫ﺡﺎﺹ ﻞ ﺧﻴ ﺰی ﻳﮑﺴ ﺎﻧﯽ دارﻧ ﺪ‪ ،‬هﻤ ﻮارﻩ ﻗﺎﺑ ﻞ دﺱﺘﺮﺱ ﯽ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬اﮔ ﺮ هﻤﺎﻧﻨ ﺪ ﺹ ﻨﺎﻳﻊ‬
‫ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮری هﻤ ﻮارﻩ اﻳ ﻦ اﻣﮑ ﺎن وﺟ ﻮد داﺵ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﺘ ﻮان ﺑ ﻪ ارزان ﺗ ﺮﻳﻦ ﻗﻴﻤ ﺖ و‬
‫ﺑ ﺎرﺁورﺗﺮﻳﻦ ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎ ﻣﺘﻮﺱ ﻞ ﺵ ﺪ و اﮔ ﺮ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔ ﺬاری ه ﺎی ﺛﺎﻧﻮﻳ ﻪ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ‬
‫ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔ ﺬاری ه ﺎی اوﻝﻴ ﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت‪ -‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ درﻣ ﻮرد‬
‫ﻗﻴﻤ ﺖ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮری دﻳ ﺪﻳﻢ‪ -‬ﻗﻴﻤ ﺖ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﮐﺸ ﺎروزی ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اﺑﺰار ﺗﻮﻝﻴﺪ‪ ،‬ﺱﺎﺧﺘﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺵ ﺪ‪ .‬و اﻝﺒﺘ ﻪ‬
‫ازاﻳﻦ ﻝﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﻧﻴﺰ از ﺑﻴﻦ ﻣﯽ رﻓﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺵﺪ ﻣﮑﺘﺐ رﻳﮑﺎردو در ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺿﺮورﺗ ًﺎ‪:‬‬
‫‪ ...‬ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺵﺎﻣﻞ رﺵﺘﻪ هﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺹﻨﻌﺘﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪،‬‬

‫‪١٦٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫‪ ...‬رﻗﺎﺑﺘﯽ ﮐﻪ ﺵﺪﻳﺪًا ﻣﻴﺎن ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﺗﻮﺱﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ ﻣﻮﺟ ﺐ ﺗﻌ ﺎدل ﺱ ﻮد‬
‫ﺵﺪﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪،‬‬
‫‪ ...‬ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ اﺟ ﺎرﻩ دار ﺑﺨﻮاه ﺪ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ اش را در زﻣ ﻴﻦ ﻧ ﺎﻣﺮﻏﻮب ﺗ ﺮی ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر‬
‫ﺑﻴﺎﻧﺪازد و اﻧﺘﻈﺎر داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ ﮐ ﻪ هﻤ ﺎن ﺱ ﻮدی را ﺑﺪﺱ ﺖ ﺁورد ﮐ ﻪ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺹ ﻨﻌﺘﯽ‬
‫از ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔ ﺬاری در ه ﺮ ﻧ ﻮع ﻣﺎﻧﻮﻓ ﺎﮐﺘﻮر ﻧﺼ ﻴﺒﺶ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت اﻳ ﻦ‬
‫اﺟﺎرﻩ دار ﺿﺮورﺗ ًﺎ ﻳﮏ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺹﻨﻌﺘﯽ اﺱﺖ‪،‬‬
‫‪ ...‬ﮐﺸﺎورزی ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺱﺎس ﺱﻴﺴﺘﻢ ﺹﻨﻌﺖ ﺑﺰرگ ادارﻩ ﺵﻮد‪،‬‬
‫‪ ...‬و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﺎﻝ ﮏ زﻣ ﻴﻦ ﺟ ﺰ ﮐﺴ ﺐ ﭘ ﻮل ه ﺪﻓﯽ ﻧ ﺪارد و ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻣﺜ ﻞ‬
‫اﻳﺮﻝﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮردی ﭘﻴﺶ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﮐﻪ در ﺁن‪ ،‬ﺱﻴﺴﺘﻢ اﺟﺎرﻩ داری ﺑ ﻪ ﻋ ﺎﻝﯽ ﺗ ﺮﻳﻦ درﺟ ﻪ‪ ،‬ﺗﮑﺎﻣ ﻞ‬
‫ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ وﻝ ﯽ ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ ﺑﻬ ﺮﻩ‬
‫ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎزاد ﺑﺮ دﺱﺘﻤﺰد ﺑﻠﮑ ﻪ ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣ ﺎزاد ﺑ ﺮ ﺱ ﻮد ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻝ ﺬا در‬
‫ﮐﺸﻮرهﺎﺋﯽ ﮐﻪ درﺁﻣﺪ ﻣﺎﻝﮏ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺱﺎدﻩ از ُاﺟ ﺮت ﮐ ﺎر اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﭘ ﻴﺶ‬
‫ﺑﻴﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ‪ -‬ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻌﻴﺪ اﺱﺖ ﺑﺘﻮاﻧﺪ زارع زﻣﻴﻦ ﻳﻌﻨ ﯽ اﺟ ﺎرﻩ دار را ﺑ ﻪ‬
‫ﻳﮏ ﮐﺎرﮔﺮ ﺱﺎدﻩ ﻣﺒﺪل ﺱﺎزد و »از ﭼﻨﮓ دهﻘﺎن اﺟﺎرﻩ دار‪ ،‬ﻣﺎزاد ﻣﺤﺼﻮﻝﯽ را ﮐ ﻪ او از‬
‫ﺁن ﺧﻮد ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺮون ﺑﮑﺸﺪ«‪ -‬ﺑﻪ ﺟﺎی ﺑﺮدﮔﺎن‪ ،‬ﺧﺪﻣﻪ‪ ،‬ﺧﺮاج ﮔﺬاران و ﮐﺎرﮔﺮان‬
‫ُاﺟﺮﺗﯽ‪ ،‬ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺹﻨﻌﺘﯽ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺎﻝﮏ زﻣ ﻴﻦ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﺪ و اﻳ ﻦ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار‬
‫ﺹﻨﻌﺘﯽ ﺗﻮﺱﻂ ﮐﺎرﮔﺮان ُاﺟﺮﺗﯽ ﺧﻮد از زﻣﻴﻦ ﺑﻬﺮﻩ ﮐﺸﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﺁن ﭼﻪ را اﺿ ﺎﻓﻪ‬
‫ﺑﺮ ﻣﺨﺎرج ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺑﻮدﻩ و ﺵﺎﻣﻞ ﺱﻮد ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺟﺎرﻩ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺎﻝ ﮏ زﻣ ﻴﻦ‬
‫ﻣ ﯽ ﭘ ﺮدازد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻣ ﺪت زﻳ ﺎدی ﻃ ﻮل ﮐﺸ ﻴﺪ ﺗ ﺎ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺹ ﻨﻌﺘﯽ ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻦ‬
‫اﺟﺎرﻩ دار ﻓﺌﻮداﻝﯽ ﺵﺪ‪ .‬در ﺁﻝﻤﺎن‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺵﮑﻞ‪ ،‬ﺗﺎزﻩ در ﺛﻠﺚ ﺁﺧﺮ ﻗ ﺮن ‪ ١٨‬ﺁﻏ ﺎز ﺵ ﺪ‬
‫و ﻓﻘ ﻂ در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت‪ ،‬ﻣﻴ ﺎن ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﺹ ﻨﻌﺘﯽ و ﻣ ﺎﻝﮑﻴﻦ‪،‬‬
‫ﻼ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎﻣ ً‬

‫‪١٦٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺗ ﺎ وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ دهﻘﺎﻧ ﺎن اﺟ ﺎرﻩ دار ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون وﺟ ﻮد داﺵ ﺖ‪ ،‬ﺑﻬ ﺮﻩ‬

‫ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ای وﺟﻮد ﻧﺪاﺵﺖ‪ .‬از وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬دﻳﮕﺮ اﺟ ﺎرﻩ دار‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﮐﺎرﮔﺮ اﺟﺎرﻩ دار اﺱﺖ‪ .‬ﺗﻨﺰل ﻣﻘﺎم ﮐﺎرﮔﺮ ﮐﻪ ﺡﺎﻻ دﻳﮕﺮ ﻓﻘﻂ ﻧﻘﺶ ﻳﮏ ﮐ ﺎرﮔﺮ‬
‫روزﻣ ﺰد ﺱ ﺎدﻩ را ﺑ ﺎزی ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﮐ ﺎرﮔﺮ ُاﺟﺮﺗ ﯽ ای ﮐ ﻪ در ﺧ ﺪﻣﺖ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺹ ﻨﻌﺘﯽ‬
‫اﺱﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺹ ﻨﻌﺘﯽ ﮐ ﻪ از زﻣ ﻴﻦ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ه ﺮ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ دﻳﮕ ﺮی ﺑﻬ ﺮﻩ ﮐﺸ ﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬اﺱ ﺘﺤﺎﻝﻪ ﻣﺎﻝ ﮏ زﻣ ﻴﻦ از ﻳ ﮏ ﺧﻮدﻣﺨﺘ ﺎر ﮐﻮﭼ ﮏ ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ رﺑ ﺎﺧﻮار و وﻝﮕ ﺮد‪-‬‬
‫اﻳﻦ هﺎ هﺴﺘﻨﺪ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﻣﻈﻬﺮ ﺁن هﺎﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ رﻳﮑﺎردو ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﺱﺘﺤﺎﻝﻪ ﮐﺸﺎورزی ﭘﺪرﺱﺎﻻری ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزی ﺹﻨﻌﺘﯽ‬
‫اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر اﻧ ﺪاﺧﺘﻦ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ در زﻣ ﻴﻦ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ اﻧﺘﻘ ﺎل‬
‫ﺑ ﻮرژوازی ﺵ ﻬﺮی ﺑ ﻪ روﺱﺘﺎﺱ ﺖ‪ .‬ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی ﺁن ﮐ ﻪ اﻧﺴ ﺎن را ﺑ ﻪ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ‬
‫زﻧﺠﻴ ﺮ ﮐﻨ ﺪ »ﺹ ﺮﻓ ًﺎ ﺑﻬ ﺮﻩ ﺑ ﺮداری از زﻣ ﻴﻦ را ﺑ ﻪ زﻧﺠﻴ ﺮ رﻗﺎﺑ ﺖ در ﺁوردﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬وﻗﺘ ﯽ‬
‫ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ زﻣ ﻴﻦ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠ ﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬زﻳ ﺮا ﮐ ﻪ از اﻳ ﻦ‬
‫ﻝﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ارزش ﺑﺎزار ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺸﺎورزی ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ زﻣ ﻴﻦ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰ ﮔﺸﺘﻪ و ﻳﮏ ﻣﺘﺎع ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ‪ ،‬ﺗ ﺎزﻩ از‬
‫ﻝﺤﻈﻪ ای اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ ﺗﻮﺱ ﻌﻪ ﺹ ﻨﻌﺖ ﺵ ﻬﺮی و ﺗﺸ ﮑﻴﻼت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ای ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﺁن ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻝﮏ زﻣﻴﻦ را ﻣﺠﺒﻮر ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑ ﻪ ﺱ ﻮد ﺑﺎزرﮔ ﺎﻧﯽ و‬
‫ﻣﺒﻠﻎ ﭘﻮﻝﯽ ﮐﻪ از ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزی ﺑﺪﺱﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﻧﻈﺮ دوﺧﺘ ﻪ و ﺑ ﻪ ﻣﻠ ﮏ ﺧ ﻮد ﻓﻘ ﻂ‬
‫ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﮏ ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ﭘ ﻮل ﺱ ﺎزی ﻧﮕ ﺎﻩ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﻣﺸ ﺎهﺪﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﺑ ﻪ ﻗ ﺪری ﻣﺎﻝ ﮏ را از زﻣ ﻴﻦ و ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﺟ ﺪا ﺱ ﺎﺧﺘﻪ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ او‬
‫ﺡﺘﺎ اﺡﺘﻴﺎﺟﯽ ﺑﻪ ﺵﻨﺎﺧﺘﻦ اﻣﻼک ﺧﻮد ﻧﺪارد‪ .‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﺟﺎرﻩ دار‪ ،‬ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺹ ﻨﻌﺘﯽ‬
‫و ﮐﺎرﮔﺮ روﺱﺘﺎﺋﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺁن ه ﺎ زﻣﻴﻨ ﯽ ﮐ ﻪ روی ﺁن ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﺑ ﻴﺶ‬
‫از واﺑﺴﺘﮕﯽ ای ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎ و ﮐﺎرﮔﺮ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻧﺴﺎﺟﯽ ﺑﻪ ﭘﺸﻢ و ﭘﻨﺒﻪ دارﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ‬
‫ﺑﻪ ﭼﻴﺰی ﺟﺰ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺵﺎن ﭘﺎی ﺑﻨﺪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺪﺑ ﻪ وزاری اﺡ ﺰاب ارﺗﺠ ﺎﻋﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ‬
‫از اﻋﻤ ﺎق روح ﺵ ﺎن ﺑ ﺮای ﺑﺎزﮔﺸ ﺖ ﻓﺌﻮداﻝﻴﺴ ﻢ‪ ،‬ﺑ ﺮای ﺑﺎزﮔﺸ ﺖ ﺑ ﻪ زﻧ ﺪﮔﯽ زﻳﺒ ﺎی‬

‫‪١٧٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﭘﺪرﺱﺎﻻری و ﺑﺮای رﺟﻌ ﺖ ﺑ ﻪ ﺁداب و رﺱ ﻮم ﺱ ﺎدﻩ و ﻓﻀ ﺎﻳﻞ ﺑ ﺰرگ اﺟ ﺪاد ﻣ ﺎ‪ ،‬ﻓﺮﻳ ﺎد و‬

‫ﺵﻴﻮن ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ -‬از هﻤ ﻴﻦ ﺟ ﺎ ﻧﺎﺵ ﯽ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬ﺗﻌﻤ ﻴﻢ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺡ ﺎﮐﻢ ﺑ ﺮ ﺱ ﺎﻳﺮ ﺹ ﻨﺎﻳﻊ ﺑ ﻪ‬
‫زﻣﻴﻦ‪ ،‬هﻤﻮارﻩ ﻣﻮﺟ ﺐ ﺵ ﻴﻮن وزاری ﮐﺴ ﺎﻧﯽ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد و ﺧﻮاه ﺪ ﺵ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻨ ﺎﻓﻌﯽ در ﺁن‬
‫دارﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﯽ ﺗ ﻮان ﮔﻔ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺑ ﻪ ﻧﻴ ﺮوی ﻣﺤﺮﮐ ﻪ ای ﺵ ﺪﻩ‬
‫اﺱﺖ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺁرام روﺱﺘﺎﺋﯽ را دﺱﺖ ﺧﻮش ﺡﺮﮐﺖ ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ رﻳﮑﺎردو ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺑﻮرژواﺋﯽ را ﺵﺮط ﻻزم ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺡ ﺎل‪ ،‬ﻣﻔﻬ ﻮم ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ در ﻣ ﻮرد ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ زﻣ ﻴﻦ را‪ ،‬در هﻤ ﻪ ادوار و در هﻤ ﻪ‬
‫ﮐﺸ ﻮرهﺎ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﺑ ﺮد‪ .‬اﻳ ﻦ اﺵ ﺘﺒﺎﻩ ﺗﻤ ﺎم اﻗﺘﺼ ﺎددان ه ﺎﺋﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‬
‫ﺑﻮرژواﺋﯽ‪ ،‬را ﺟﺎوداﻧﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون از هﺪف دوراﻧﺪﻳﺸﺎﻧﻪ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ او ﻋﺒ ﺎرت از ﺗﺒ ﺪﻳﻞ‬
‫دهﻘﺎن اﺟﺎرﻩ دار ﺑ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻣﺴ ﺌﻮل اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻣ ﯽ ﮔ ﺬرد و ﺑ ﻪ ﺗﻮزﻳ ﻊ ﻣﺴ ﺎوات ﮔﺮاﻧ ﻪ ﺑﻬ ﺮﻩ‬
‫ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪.‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺴﺎوی ﻣﺤﺼﻮﻻت زﻣﻴﻦ ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺡﺎﺹﻞ ﺧﻴﺰی ﺵﺎن ﻧﺎﻣﺴﺎوی اﺱﺖ‪ ،‬ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﻪ ﻳﮏ هﮑﺘﻮﻝﻴﺘﺮ ﻏﻠ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ‪ ١٠‬ﻓﺮاﻧﮏ ﺗﻤﺎم ﺵﺪﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪ -‬ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﻣﺨﺎرج ﺗﻮﻝﻴﺪ زﻣﻴﻦ ﻧﺎﻣﺮﻏﻮب ﺗﺮ ﺑ ﻪ ‪٢٠‬‬
‫ﻓﺮاﻧﮏ رﺱﻴﺪﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪ -‬ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ‪ ٢٠‬ﻓﺮاﻧﮏ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺵﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ﻣﻮﺟ ﺐ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ ﮐﻠﻴ ﻪ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﮐﺸ ﺎورزی ای ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺑ ﺎزار‬
‫ﺁوردﻩ ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺮﻳﺪاری ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺎزار ﺑﺮاﺱﺎس ﻣﺨﺎرج ﮔ ﺮان ﺗ ﺮﻳﻦ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت‬
‫ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ اﻳ ﻦ ﺗﻌ ﺎدل ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ‪ -‬ﮐ ﻪ در اﺛ ﺮ رﻗﺎﺑ ﺖ و ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ‬
‫ﻣﺴﺎوی ﺑﻮدن ﺡﺎﺹﻞ ﺧﻴﺰی زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪ -‬ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐ ﻪ ﻣﺎﻝ ﮏ زﻣ ﻴﻦ‬
‫ﻣﺮﻏﻮب ﺗ ﺮ از ه ﺮ ﺹ ﺪ ﮐﻴﻠ ﻮ ﻏﻠ ﻪ ای ﮐ ﻪ اﺟ ﺎرﻩ دارش ﻣ ﯽ ﻓﺮوﺵ ﺪ‪ ١٠ ،‬ﻓﺮاﻧ ﮏ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‬
‫ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﺑﺪﺱﺖ ﺁورد‪.‬‬
‫ﻓ ﺮض ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ ﻏﻠ ﻪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻣ ﺪت ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺗﻬﻴ ﻪ ﺁن ﻻزم اﺱ ﺖ‪،‬‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ ،‬در اﻳﻦ ﺹﻮرت ﺹﺪ ﮐﻴﻠﻮ ﻏﻠﻪ ای ﮐ ﻪ از زﻣ ﻴﻦ ﻣﺮﻏ ﻮب ﺗ ﺮ ﺑﺪﺱ ﺖ ﺁﻣ ﺪﻩ‬

‫‪١٧١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺹﻠﻪ ﺑﻪ ‪ ١٠‬ﻓﺮاﻧﮏ ﺑﻪ ﻓﺮوش ﺧﻮاهﺪ رﺱﻴﺪ‪ ،‬در ﺡﺎﻝﯽ ﮐﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ هﻤ ﻴﻦ ﻣﻘ ﺪار‬
‫ﻏﻠﻪ ﮐﻪ از زﻣﻴﻦ ﻧﺎﻣﺮﻏﻮب ﺗﺮ ﺡﺎﺹﻞ ﺵﺪﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪ ٢٠ ،‬ﻓﺮاﻧﮏ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﺮاﺱ ﺎس اﻳ ﻦ‬
‫ﻓ ﺮض‪ ،‬ﻗﻴﻤ ﺖ ﻣﺘﻮﺱ ﻂ ﺑ ﺎزار ‪ ١٥‬ﻓﺮاﻧ ﮏ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺡ ﺎل ﺁن ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ اﻗﺘﻀ ﺎی ﻗ ﺎﻧﻮن‬
‫رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻝﻎ ﺑﺮ ‪ ٢٠‬ﻓﺮاﻧﮏ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻗﻴﻤ ﺖ ﻣﺘﻮﺱ ﻂ ‪ ١٥‬ﻓﺮاﻧ ﮏ ﻣ ﯽ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ‬
‫ﻼ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻮزﻳﻊ‪ -‬ﭼﻪ ﻣﺴﺎوات ﮔﺮاﻧﻪ و ﭼﻪ هﺮ ﻧﻮع دﻳﮕﺮ ﺁن‪ -‬ﻣﻄﺮح ﻧﻤﯽ ﺵﺪ زﻳ ﺮا‬
‫اﺹ ً‬
‫ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ ای وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺵ ﺖ‪ .‬ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ وﻗﺘ ﯽ وﺟ ﻮد دارد ﮐ ﻪ ﺹ ﺪ ﮐﻴﻠ ﻮ‬
‫ﻏﻠﻪ ای ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨﺪﻩ ‪ ١٠‬ﻓﺮاﻧﮏ ﺗﻤﺎم ﺵﺪﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ‪ ٢٠‬ﻓﺮاﻧﮏ ﺑﻪ ﻓﺮوش‬
‫ﺑﺮﺱﺪ‪ .‬ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﺎ وﺟﻮد ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی ﻣﺨﺎرج ﺗﻮﻝﻴﺪ‪ ،‬ﻓﺮض را ﺑﺮ ﺑﺮاﺑ ﺮی ﻗﻴﻤ ﺖ ﺑ ﺎزار‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬارد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻮزﻳﻊ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺮﺱﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ اﻗﺘﺼﺎددان هﺎﺋﯽ ﻧﻈﻴﺮ ﻣﻴ ﻞ‪ ،‬ﺵ ﺮﺑﻮﻝﻴﻪ‪ ،‬ه ﺎﻳﻠﻴﭻ و ﺱ ﺎﻳﺮ ﮐﺴ ﺎﻧﯽ را ﮐ ﻪ ﺧﻮاﺱ ﺘﺎر ﺁن‬
‫ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﺑﻪ دوﻝﺖ ﭘﺮداﺧﺖ ﺵﻮد و در ﻋﻮض‪ ،‬ﻣﺎﻝﻴﺎت هﺎ ﻝﻐﻮ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﯽ درک ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﺁﺵﮑﺎر ﮐﻴﻨﻪ ای اﺱﺖ ﮐ ﻪ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺹ ﻨﻌﺘﯽ از ﻣﺎﻝ ﮏ‬
‫زﻣﻴﻦ‪ -‬ﮐ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ او ﭼﻴ ﺰ ﺑ ﯽ ارزش زاﺋ ﺪی در دﺱ ﺘﮕﺎﻩ ﺑ ﻮرژوازی ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ -‬در دل‬
‫دارد‪.‬‬
‫اﻝﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﺹﺪ ﮐﻴﻠﻮ ﻏﻠﻪ را ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ‪ ٢٠‬ﻓﺮاﻧﮏ ﺑﻔﺮوﺵ ﻴﻢ ﺗ ﺎ ﺑﻌ ﺪًا ‪ ١٠‬ﻓﺮاﻧ ﮏ‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ای را ﮐ ﻪ از ﻣﺼ ﺮف ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﻳ ﻢ ﺑ ﻴﻦ ﻋﻤ ﻮم ﺗﻮزﻳ ﻊ ﻧﻤ ﺎﺋﻴﻢ‪ ،‬ﺑ ﺮای ﺁن ﮐ ﺎﻓﯽ‬
‫اﺱﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺑﻐﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ راﻩ ﭘﺮ ﭘﻴﭻ و ﺧﻢ ﺧ ﻮد را اﻧ ﺪوهﻨﺎک ﻃ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺱ ﺮ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ‬
‫ﮔﻮﺵﻪ ای ﺑﮑﻮﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ‪ ،‬زﻳﺮ ﻗﻠﻢ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﻪ ﺹﻮرت »ارزﻳﺎﺑﯽ ﻋﻈﻴﻤ ﯽ« در ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ »ﮐ ﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺗﻀﺎد ﻣﻴﺎن اﺟﺎرﻩ دار و ﻣﺎﻝﮏ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻋﺎﻝﯽ ﺗﺮی وﺿ ﻊ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ ...‬و‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻬﺎﺋﯽ ﺁن اﻳﺠﺎد ﺗﻌﺎدل ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ زﻣﻴﻦ ﻣﻴﺎن ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ داران و ﺁن ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ از زﻣ ﻴﻦ‬
‫ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮداری ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪(٢٧١‬‬
‫ارزﻳ ﺎﺑﯽ ای ﮐ ﻪ ﺑﺮاﺱ ﺎس ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ ﺵ ﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ در درون ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬دارای ارزش ﻋﻤﻠﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬

‫‪١٧٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻧﺸﺎن دادﻳﻢ ﮐﻪ اﺟﺎرﻩ ای ﮐﻪ اﺟﺎرﻩ دار ﺑﻪ ﻣﺎﻝ ﮏ ﻣ ﯽ ﭘ ﺮدازد‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ در ﮐﺸ ﻮرهﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ‬

‫دارای ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺑﺎزرﮔ ﺎﻧﯽ و ﺹ ﻨﻌﺖ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﮐﺎﻣ ﻞ ﺑﻴ ﺎﻧﮕﺮ‬
‫ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ اﺱ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ اﺟ ﺎرﻩ‪ ،‬اﮐﺜ ﺮا ﺑﻬ ﺮﻩ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ای را ﮐ ﻪ ﻣﺎﻝ ﮏ در زﻣ ﻴﻦ رﻳﺨﺘ ﻪ‬
‫اﺱﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺰ در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﻣﻼک‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﻪ ﺵﻬﺮهﺎ و ﮐﻴﻔﻴﺎت ﻓ ﺮاوان دﻳﮕ ﺮ‪،‬‬
‫ﺑﺮ روی ﻣﻴﺰان ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬ ﺎ هﻤ ﻴﻦ دﻻﻳ ﻞ ﺑ ﺮای ﺗﺸ ﺮﻳﺢ ﻧﺎرﺱ ﺎﺋﯽ ارزﻳ ﺎﺑﯽ ای ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ اﺱ ﺘﻮار‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﺱﻮی دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻌﻴ ﺎر ﺱ ﻨﺠﺶ ﺛ ﺎﺑﺘﯽ ﺑ ﺮای درﺟ ﻪ‬
‫ﺡﺎﺹ ﻞ ﺧﻴ ﺰی ﻳ ﮏ زﻣ ﻴﻦ‪ ،‬ﻣ ﻮرد اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬زﻳ ﺮا اﺱ ﺘﻌﻤﺎل ﻣ ﻮاد ﺵ ﻴﻤﻴﺎﻳﯽ‬
‫ﺟﺪﻳ ﺪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ه ﺮ ﻝﺤﻈ ﻪ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ زﻣ ﻴﻦ را ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺑﺪه ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺧﺼ ﻮص ﮐ ﻪ اﻣ ﺮوزﻩ‬
‫ﻋﻠﻢ زﻣﻴﻦ ﺵﻨﺎﺱﯽ ﺵﺮوع ﺑﻪ ﺁن ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ارزﻳﺎﺑﯽ هﺎی ﮔﺬﺵﺘﻪ در زﻣﻴﻨ ﻪ ه ﺎی‬
‫ﺡﺎﺹ ﻞ ﺧﻴ ﺰی ﻧﺴ ﺒﯽ را دﮔﺮﮔ ﻮن ﺱ ﺎزد‪ :‬ﺗ ﺎزﻩ در ﺡ ﺪود ﺑﻴﺴ ﺖ ﺱ ﺎل ﭘ ﻴﺶ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫در دوک ﻧﺸ ﻴﻦ ه ﺎی ﺵ ﺮﻗﯽ اﻧﮕﻠ ﻴﺲ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺁﺑ ﺎداﻧﯽ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﺑ ﺎﻳﺮ وﺱ ﻴﻌﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨ ﺪ زﻳ ﺮا‬
‫ﺗ ﺎزﻩ در اﻳ ﻦ اواﺧ ﺮ ﺑ ﻪ راﺑﻄ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﻗﺸ ﺮ ﺱ ﻄﺤﯽ زﻣ ﻴﻦ و ﺗﺮﮐﻴ ﺐ اﻗﺸ ﺎر زﻳ ﺮﻳﻦ ﺁن ﭘ ﯽ‬
‫ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻣ ﯽ ﺑﻴﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑﺴ ﻴﺎر ﺑﻌﻴ ﺪ اﺱ ﺖ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ‪،‬‬
‫ﻼ‬
‫ارزﻳ ﺎﺑﯽ ﺁﻣ ﺎدﻩ ای اراﺋ ﻪ ﺑﺪه ﺪ‪ -‬داﺋﻤ ًﺎ ارزﻳ ﺎﺑﯽ ﻣﻮﺟ ﻮد را ﺗﻐﻴﻴ ﺮ دادﻩ و ﺁن را ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫دﮔﺮﮔﻮن ﻣﯽ ﺱﺎزد‪.‬‬
‫و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺡﺎﺹﻞ ﺧﻴﺰی زﻣﻴﻦ ﺁن ﻗﺪرهﺎ هﻢ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻳﮏ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﺑﻠﮑ ﻪ در راﺑﻄ ﻪ ﻧﺰدﻳﮑ ﯽ ﺑ ﺎ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ه ﺮ زﻣ ﺎن ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬ﻳ ﮏ ﻗﻄﻌ ﻪ زﻣ ﻴﻦ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از ﻧﻈﺮ ﮐﺸﺖ ﻏﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺡﺎﺹﻞ ﺧﻴﺰ ﺑﺎﺵﺪ ﻣﻊ اﻝﻮﺹﻒ ﻗﻴﻤﺖ ﺑ ﺎزار ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫زارع را وادار ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺁن را ﺑﻪ ﻳﮏ ﭼﻤ ﻦ ﻣﺼ ﻨﻮﻋﯽ ﻣﺒ ﺪل ﺱ ﺎزد و ﺑ ﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺁن را از‬
‫ﺡﻴﺾ اﻧﺘﻔﺎع زراﻋﯽ ﺱﺎﻗﻂ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪١٧٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ارزﻳﺎﺑﯽ ﺧﻮد را‪ -‬ﮐﻪ ﺡﺘﺎ ارزش ﻳ ﺎﺑﯽ ﻋ ﺎدی را ه ﻢ ﻧ ﺪارد‪ -‬ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺟﻬﺖ ﮐﺸﻒ ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ هﺪف ﻣﺴﺎوات ﮔﺮاﻧﻪ و دوراﻧﺪﻳﺸ ﺎﻧﻪ ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ را ﺗﺤﻘ ﻖ‬
‫ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻣﯽ اﻓﺰاﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ‪ ،‬رﺑﻊ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ای ﮐﻪ هﺮﮔﺰ از ﻣﻴﺎن ﻧﺨﻮاهﺪ رﻓﺖ ﻳﻌﻨﯽ زﻣ ﻴﻦ‪ -‬اﺱ ﺖ و‬
‫ﭼﻮن اﻳﻦ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎدی ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺱﻌﻪ ﻧﺒﻮدﻩ و ﻓﻘﻂ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ از ﻧﻈ ﺮ اﻧﺘﻔ ﺎﻋﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻧﺎﻣﺤﺪودی ﺑﻬﺒﻮدی ﺡﺎﺹﻞ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬ﻝ ﺬا در ﺡ ﺎﻝﯽ ﮐ ﻪ رﺑ ﻊ ﻳ ﺎ ﺱ ﻮد ﻗﺮﺿ ﻪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬
‫وﻓﻮر ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ هﻤﻮارﻩ ﺱﻴﺮ ﻧﺰوﻝﯽ دارد‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺹﻨﻌﺖ و‬
‫اﺹﻼﺡﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﮐﺸﺖ و زرع اﻧﺠﺎم ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬ﭘﻴﻮﺱ ﺘﻪ ﺱ ﻴﺮ ﺹ ﻌﻮدی ﺧﻮاه ﺪ داﺵ ﺖ‪...‬‬
‫اﻳﻦ اﺱﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﺑﺮﺡﺴﺐ ﺱﺮﺵﺖ ﺁن‪) .‬ﺟﻠﺪ دوم ﺹﻔﺤﻪ ‪(٢٦٥‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون هﻤﻪ ﺧﺼﺎﻳﺺ رﺑﺢ را در ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ ﺑ ﻪ اﺱ ﺘﺜﻨﺎی‬
‫ﺁن ﮐﻪ اﻳﻦ‪ ،‬از ﻧﻮع ﺧﺎﺹﯽ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﻨﺸﺎء ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬و اﻳ ﻦ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬زﻣ ﻴﻦ اﺱ ﺖ ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ اﺑﺪی ای ﮐﻪ »از ﻝﺤﺎظ ﻣﺎدی ﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﻮﺱ ﻌﻪ ﻧﺒ ﻮدﻩ ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺹ ﺮﻓ ًﺎ از ﻧﻈ ﺮ‬
‫اﻧﺘﻔﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﻣﺤﺪودی ﺑﻬﺒﻮدی ﺡﺎﺹﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ «.‬در ﺱﻴﺮ ﭘﻴﺸﺮوﻧﺪﻩ ﺗﻤﺪن‪ ،‬رﺑﺢ داﺋﻤ ًﺎ‬
‫رو ﺑﻪ ﺗﻨﺰل اﺱﺖ‪ ،‬در ﺡﺎﻝﯽ ﮐﻪ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ داﺋﻤ ًﺎ در ﺡ ﺎل ﺗﺮﻗ ﯽ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ وﻓ ﻮر‬
‫ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ه ﺎ‪ ،‬رﺑ ﺢ ﺗﻨ ﺰل ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و در اﺛ ﺮ ﺗﮑﻤﻴ ﻞ ﻳ ﺎﻓﺘﻦ ﺗﮑﻨﻴ ﮏ‪ -‬ﮐ ﻪ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺁن‬
‫ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮداری داﺋﻤ ًﺎ ﺑﻬﺘﺮی از زﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ -‬ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﺗﺮﻗﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺱﺖ ﺟﻮهﺮ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون‪.‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﺑﺮرﺱﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺡﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻝﻪ رﺑﺢ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ اﺱﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ‬
‫ﺧﻮد ﻣﺎﻝﮏ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﻣﻈﻬ ﺮ رﺑ ﺢ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ای اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ او ﺑ ﺮای ﺧﺮﻳ ﺪ ﻣﻠ ﮏ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺱ ﺖ و ﻳ ﺎ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ای اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ او ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ در ﺹ ﻮرت ﻓ ﺮوش ﻣﻠ ﮏ ﺑﺪﺱ ﺖ‬
‫ﺁورد‪ .‬ﻝﮑﻦ او ﺑﺎ ﺧﺮﻳﺪ ﻳ ﺎ ﻓ ﺮوش زﻣ ﻴﻦ‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ را ﻣ ﯽ ﺧ ﺮد ﻳ ﺎ ﻣ ﯽ ﻓﺮوﺵ ﺪ‬
‫ﻗﻴﻤﺘﯽ ﮐﻪ او ﻣﯽ ﭘﺮدازد ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﺴﺐ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﻧﺎﻳﻞ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺡﺴ ﺐ ﻧ ﺮخ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﺑﻬ ﺮﻩ‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﯽ ﺵﻮد و ﺑﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﺎهﻮی ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﺱ ﺮوﮐﺎری ﻧ ﺪارد‪ .‬رﺑ ﺢ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ه ﺎﺋﯽ‬
‫ﮐﻪ در اﻣﻼک رﻳﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ ﺑﻄ ﻮر ﮐﻠ ﯽ ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺗ ﺮ از رﺑ ﺢ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ه ﺎﺋﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ در‬

‫‪١٧٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﻳﺎ ﺹﻨﻌﺖ رﻳﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻧﻈﺮ ﻓﺮدی ﮐ ﻪ ﻣﻴ ﺎن رﺑ ﺢ ﺡﺎﺹ ﻠﻪ از زﻣ ﻴﻦ‬

‫ﺑﺮای ﻣﺎﻝﮏ و ﺧﻮد ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮ ﺱﺮ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ای‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺮدﻳﺪﻩ‪ ،‬ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮ ﺱﺮ ﺧﻮد ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫اﺟﺎرﻩ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ اﺹﻠﯽ‪ ،‬در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪﻩ رﺑ ﺢ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ای ﮐ ﻪ در‬
‫زﻣﻴﻦ رﻳﺨﺘﻪ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺹﻮرت ﻣﺎﻝﮏ زﻣﻴﻦ اﻳﻦ ﻗﺴ ﻤﺖ از اﺟ ﺎرﻩ را‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺎﻝﮏ ﺑﻠﮑﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ دار‪ ،‬درﻳﺎﻓ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﻝﮑ ﻦ اﻳ ﻦ‪ ،‬ﺁن ﺑﻬ ﺮﻩ‬
‫ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ﺡﻘﻴﻘﯽ ای ﮐﻪ ﻣﺎ از ﺁن ﺹﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺗ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ زﻣ ﻴﻦ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان وﺱ ﻴﻠﻪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﻮرد اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘ ﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪،‬‬
‫ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ای ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽ ﺵﻮد‪ .‬ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ هﺎی ارﺿﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﺑ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﺱ ﺎﻳﺮ وﺱ ﺎﻳﻞ‬
‫ﺗﻮﻝﻴ ﺪ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ ﻗ ﻮل ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون‪ ،‬ﻣ ﺎ از ﻝﺤ ﺎظ ﻣ ﺎدی ﭼﻴ ﺰی ﺑ ﻪ ﺁن اﺿ ﺎﻓﻪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻴﻢ وﻝﯽ زﻣﻴﻦ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان وﺱ ﻴﻠﻪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﻮرد اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪،‬‬
‫اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑﻨ ﺪ‪ .‬ﻓﻘ ﻂ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ در زﻣ ﻴﻦ ه ﺎﺋﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﺡ ﺎل ﻣﺒ ﺪل ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‬
‫ﺵﺪﻩ اﻧﺪ‪ -‬ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ هﺎی ﺑﻴﺸﺘﺮی رﻳﺨﺘﻪ ﺵﻮﻧﺪ ﺗ ﺎ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ارﺿ ﯽ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺪون ﺁن‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻘﺪار زﻣﻴﻦ اﻓﺰودﻩ ﺵﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﺪون ﺁن ﮐ ﻪ ﮔﺴ ﺘﺮش ﻣﻠﮑ ﯽ ﺹ ﻮرت ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬اﻝﺒﺘﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون از ﻣﻘﺪار زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺤ ﺪودﻳﺖ ﮐ ﺮﻩ زﻣ ﻴﻦ اﺱ ﺖ‪ .‬در ﻣ ﻮرد‬
‫اﺑﺪﻳﺘﯽ ﮐ ﻪ او ﺑ ﻪ زﻣ ﻴﻦ ﻧﺴ ﺒﺖ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﻣﺨ ﺎﻝﻒ ﺁن ﻧﻴﺴ ﺘﻴﻢ ﮐ ﻪ زﻣ ﻴﻦ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺎدﻩ‪ ،‬دارای ﭼﻨﻴﻦ ﺧﺎﺹﻴﺘﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬اﺑ ﺪﻳﺖ اش ﺑ ﻴﺶ‬
‫از ﺱﺎﻳﺮ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ هﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﮐﻪ رﺑﺢ ﻋﺎﻳﺪ ﺹﺎﺡﺐ ﺁن ﻣﯽ ﺱﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﺑﺎدوام و اﺑﺪی هﺴ ﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ زﻣﻴﻦ‪ .‬هﺮ ﺁﻳﻨﻪ ﺑﻬﺎی ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﺗﻨﺰل ﮐﻨﺪ‪ ،‬و در ﻋﻴﻦ ﺡﺎل ﺑﻬ ﺎی زﻣ ﻴﻦ ﺗﺮﻗ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪،‬‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻄﻤﺌﻨ ًﺎ ﻧﺎﺵﯽ از ﻃﺒﻴﻌﺖ ﮐﻤﺎﺑﻴﺶ ﺟﺎوداﻧﯽ ﺁن ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ارﺿ ﯽ‪ ،‬ﻳ ﮏ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺛﺎﺑ ﺖ اﺱ ﺖ‪ .‬اﻣ ﺎ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ در‬
‫ﮔ ﺮدش‪ ،‬ﻣﺴ ﺘﻬﻠﮏ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬ﺑﻬﺴ ﺎزی ه ﺎی ﻣ ﺪاوم زﻣ ﻴﻦ‪ ،‬اﺡﺘﻴ ﺎج ﺑ ﻪ ﺗﺠﺪﻳ ﺪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ و‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ دارﻧ ﺪ و ﻣﺜ ﻞ هﻤ ﻪ ﺑﻬﺴ ﺎزی ه ﺎی دﻳﮕ ﺮی ﮐ ﻪ در ﺧ ﺪﻣﺖ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣ ﻮاد ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺑ ﻪ‬

‫‪١٧٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫وﺱﺎﻳﻞ ﺗﻮﻝﻴﺪ‪ ،‬ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺪت ﺵﺎن ﻣﺤﺪود اﺱﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ارﺿ ﯽ ﺟ ﺎودان ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺁن‬
‫ﻼ دﻳﮕﺮی داﺵﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺁن ﭼﻪ ﻣﺎ اﻣﺮوز ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ و‬
‫وﻗﺖ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮﻩ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﺱﺮزﻣﻴﻦ ه ﺎی ﺁﺑ ﺎد روم‪ ،‬ﺱﻴﺴ ﻴﻞ و ﻓﻠﺴ ﻄﻴﻦ زرق و ﺑ ﺮق و ﺟ ﻼل و ﺟﺒ ﺮوت ﮔﺬﺵ ﺘﻪ را‬
‫داﺵﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺡﺘ ﯽ ﻣ ﻮاردی وﺟ ﻮد دارد ﮐ ﻪ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ارﺿ ﯽ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ از ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺮود وﻝ ﻮ ﺁن ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻬﺴﺎزی هﺎﺋﯽ هﻢ در ﺁن ﺹﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫او ًﻻ اﻳﻦ ﺡﺎﻝﺖ هﻤﻮارﻩ زﻣﺎﻧﯽ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﺁﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﺮ اﺛ ﺮ رﻗﺎﺑ ﺖ اراﺿ ﯽ‬
‫ﺡﺎﺹ ﻞ ﺧﻴ ﺰ ﺟﺪﻳ ﺪ‪ ،‬از ﻣﻴ ﺎن رﻓﺘ ﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ ﮔﺬﺵ ﺘﻪ ﺑﻬﺴ ﺎزی ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ در دوران‬
‫ﻣﺸﺨﺼ ﯽ دارای ارزش ﺑ ﻮدﻩ‪ ،‬از ﻝﺤﻈ ﻪ ای ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ در اﺛ ﺮ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﮐﺸ ﺎورزی‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر ﺧﻮد را از دﺱﺖ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ارﺿ ﯽ‪ ،‬ﻣﺴ ﺘﺎﺟﺮ اﺱ ﺖ و ﻧ ﻪ ﻣﺎﻝ ﮏ‪ .‬و درﺁﻣ ﺪی ﮐ ﻪ زﻣ ﻴﻦ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ﻋﺎﻳﺪ ﻣﯽ ﺱﺎزد‪ ،‬رﺑﺢ و ﺱﻮد ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎﺱﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ‪ .‬اﻣﻼﮐﯽ وﺟﻮد دارﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ رﺑﺢ و ﺱﻮد را ﻣﯽ دهﻨﺪ وﻝﯽ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ای ﻋﺎﻳﺪ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺠﻤﻮع‪ -‬ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ زﻣﻴﻦ رﺑﺢ ﻋﺎﻳﺪ ﻣﯽ ﺱﺎزد‪ -‬ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ارﺿﯽ ﺑﻮدﻩ و ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ارﺿﯽ‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ ای ﻧﻤﯽ دهﺪ و ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ ارﺿﯽ‪ ،‬ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽ ﺵﻮد‪ .‬ﺑﻬ ﺮﻩ‬
‫ﻣﺎﻝﮑﺎﻧﻪ از ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ای ﮐﻪ زراﻋﺖ در ﺁن هﺎ ﺹﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻋﺎﻳﺪ ﻣﯽ ﺵ ﻮد‬
‫و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﮐﻤﺎﺑﻴﺶ ﺛﺎﺑﺖ و ﻣ ﺪاوم زﻣ ﻴﻦ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ از ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﻧﺎﺵﯽ ﻣﯽ ﺵﻮد و ﻧﻪ از زﻣﻴﻦ‪.‬‬
‫ﻃﺒ ﻖ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون‪» ،‬ﺑﻬﺴ ﺎزی ﮐﺸ ﺖ و زرع زﻣ ﻴﻦ« ﻳﻌﻨ ﯽ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ »ﺗﮑﺎﻣ ﻞ‬
‫ﺗﮑﻨﻴﮏ« ﻋﻠﺖ ﺗﺮﻗ ﯽ ﻣ ﺪاوم ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺑﻬﺴ ﺎزی ه ﺎ ﮔﺎهﮕ ﺎهﯽ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻨﺰل ﺁن ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ اﻳﻦ ﺑﻬﺴ ﺎزی‪ -‬ﭼ ﻪ در ﮐﺸ ﺎورزی و ﭼ ﻪ در ﺹ ﻨﻌﺖ‪ -‬ﻋﺒ ﺎرت از ﭼﻴﺴ ﺖ؟ از‬
‫اﻳﻦ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﺘ ﻮان ﺑ ﺎ ﮐ ﺎر ﻣﺴ ﺎوی ﻣﻘ ﺪار ﺑﻴﺸ ﺘﺮی ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﮐ ﺮد و ﻳ ﺎ ﺁن ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﮐ ﺎر ﮐﻤﺘ ﺮ‬
‫هﻤ ﺎن ﻣﻘ ﺪار و ﻳ ﺎ ﻣﻘ ﺪار ﺑﻴﺸ ﺘﺮی ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻧﻤ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ ﺵ ﮑﺮاﻧﻪ اﻳ ﻦ ﺑﻬﺴ ﺎزی‪ ،‬اﺟ ﺎرﻩ دار‬

‫‪١٧٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺁن ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺵﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺸﺘﺮی ﮐﺎر ﺑﺮای ﻣﺤﺼﻮل ﻧﺴﺒﺘ ًﺎ ﻧ ﺎﭼﻴﺰی ﺹ ﺮف ﮐﻨ ﺪ‬
‫و ﺑ ﻪ ﺁن اﺡﺘﻴ ﺎج ﻧ ﺪارد ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ زﻣ ﻴﻦ ﻧ ﺎﻣﺮﻏﻮب ﺗ ﺮ ﻣﺘﻮﺱ ﻞ ﮔ ﺮدد ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺗ ﺪرﻳﺞ در هﻤ ﺎن زراﻋ ﺖ رﻳﺨﺘ ﻪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎرﺁوری ﻳﮑﺴ ﺎﻧﯽ ﺧﻮاهﻨ ﺪ داﺵ ﺖ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻌﻴﺪ اﺱﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺑﻬﺴﺎزی هﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺁن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﺎﻧ ﻪ را ﻣﺮﺗﺒ ًﺎ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺑﺪهﻨ ﺪ و ﺑ ﺮ ﻋﮑ ﺲ‪ ،‬ﻣﻮاﻧ ﻊ ﻣﻮﺱ ﻤﯽ ﻣﺘﻌ ﺪدی در راﻩ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺁن ﺵﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣ ﺎﻝﮑﻴﻦ اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ﻗ ﺮن ‪ ،١٧‬اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع را ﺑ ﻪ ﺧ ﻮﺑﯽ درک ﮐ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ و از ﺑ ﻴﻢ‬
‫ﮐﺎهﺶ ﻋﻮاﻳﺪﺵﺎن ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ هﺎی ﮐﺸﺎورزی ﻣﺨﺎﻝﻔﺖ ﻣﯽ ورزﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫)ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﭘﺘﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎددان ﻣﻌﺎﺹﺮ ﭼﺎرﻝﺰ دوم(‬

‫‪ -٥‬اﻋﺘﺼﺎب و اﺗﺤﺎد ﮐﺎرﮔﺮان‬

‫»هﻴﭻ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣ ﺰدی‪ ،‬ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺗ ﺄﺛﻴﺮ دﻳﮕ ﺮی ﺟ ﺰ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺑﻬ ﺎی ﻏ ﻼت‪ ،‬ﺵ ﺮاب و‬
‫ﻏﻴﺮﻩ داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﺁن ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬ﻣﺰد ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺨﺎرج ﻏﻼت‬
‫و ﻏﻴﺮﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺎی ﮐﺎﻣﻞ هﺮ ﭼﻴﺰ اﺱﺖ‪ .‬ﺡﺘﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑ ﺎز ه ﻢ اداﻣ ﻪ ﺑ ﺪهﻴﻢ و ﺑﮕ ﻮﺋﻴﻢ‪:‬‬
‫ﻣﺰد ﻧﺴﺒﺖ ﻋﻨﺎﺹﺮی اﺱﺖ ﮐﻪ ﺛﺮوت را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ و ﺗﺠﺪﻳ ﺪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ روزاﻧ ﻪ ﺁن ه ﺎ‬
‫ﺗﻮﺱﻂ ﺗﻮدﻩ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑ ﻪ ﻣﺼ ﺮف ﻣ ﯽ رﺱ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ دو ﺑﺮاﺑ ﺮ ﮐ ﺮدن ﻣ ﺰد ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﺁن‬
‫اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ هﺮ ﺗﻮﻝﻴﺪﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﺱ ﻬﻤﯽ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از ﻣﺤﺼ ﻮل او واﮔ ﺬار ﺵ ﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﭼﻴ ﺰی ﮐ ﻪ‬
‫ﻳﮏ ﺗﻀﺎد اﺱ ﺖ‪ .‬و ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ اﻳ ﻦ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻓﻘ ﻂ ﻣﺸ ﻤﻮل ﺗﻌ ﺪاد ﮐﻤ ﯽ از ﺹ ﻨﺎﻳﻊ ﺵ ﻮد ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﯽ اﺧﺘﻼل ﻋﻤﻮﻣﯽ در اﻣﺮ ﻣﺒﺎدﻝﻪ اﺱﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﮔﺮاﻧ ﯽ اﺱ ﺖ‪ ...‬ﻣ ﻦ‬
‫اﻋﻼم ﻣﯽ دارم‪ :‬اﻋﺘﺼ ﺎﺑﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻨﺠ ﺮ ﺑ ﻪ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣ ﺰد ﮔﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻏﻴ ﺮﻣﻤﮑﻦ اﺱ ﺖ ﻣﻮﺟ ﺐ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﻴﻤﺖ هﺎ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ دو ﺿﺮﺑﺪر دو ﻣﯽ‬
‫ﺵﻮد ﭼﻬﺎر‪) «.‬ﭘﺮودون‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪ ‪ ١١٠‬و ‪ ١١١‬ﺟﻠﺪ اول(‬
‫ﻣﺎ ﻣﻨﮑﺮ هﻤﻪ اﻳﻦ ادﻋﺎهﺎ ﻣﯽ ﺵﻮﻳﻢ ﺑﻪ اﺱﺘﺜﻨﺎی اﻳﻦ ﮐﻪ دو ﺿﺮﺑﺪر دو ﻣﯽ ﺵﻮد ﭼﻬﺎر‪.‬‬

‫‪١٧٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻧﺨﺴﺖ ﺁن ﮐﻪ ﮔﺮاﻧﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬هﺮ ﺁﻳﻨﻪ ﺑﻬ ﺎی هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ هﻤﺰﻣ ﺎن ﺑ ﺎ ﻣ ﺰد‪،‬‬

‫دوﺑﺮاﺑ ﺮ ﺵ ﻮد‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت ﺗﻐﻴﻴ ﺮی در ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻧﻴﺎﻣ ﺪﻩ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺗﻐﻴﻴ ﺮی در‬
‫اﺹﻄﻼﺡﺎت ﺡﺎﺹﻞ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺰدهﺎ هﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﻤﺘﺮ ﻳ ﺎ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﻣﻮﺟ ﺐ ﮔﺮاﻧ ﯽ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﺎﻻهﺎ ﮔ ﺮدد‪ .‬در واﻗ ﻊ ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﺹ ﻨﺎﻳﻊ ﺗﻌ ﺪاد ﻳﮑﺴ ﺎﻧﯽ از ﮐ ﺎرﮔﺮان را ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ﺛﺎﺑﺖ )ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ ﺑ ﺎ اﺑ ﺰار ﮐ ﺎری ﮐ ﻪ ﺁن ه ﺎ ﻣ ﻮرد اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ(‬
‫اﺱ ﺘﺨﺪام ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﻣﺰده ﺎ ﻣﻮﺟ ﺐ ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺁﻣ ﺪن ﻋﻤ ﻮﻣﯽ‬
‫ﺱﻮدهﺎ ﻣﯽ ﺵﻮد و ارزش ﺑﺎزار ﮐﺎﻻهﺎ دﭼﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮی ﻧﺨﻮاهﺪ ﺵﺪ‪.‬‬
‫از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﺎرﻳﺪی ﺑﻪ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬در ﺹﻨﺎﻳﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺎﻣﺴﺎوی اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎم‬
‫رﺵﺘﻪ هﺎی ﺹﻨﻌﺘﯽ ای ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺴﺒﯽ از ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ﺛﺎﺑﺖ و ﺗﻌﺪاد ﮐﻤﺘﺮی‬
‫ﮐﺎرﮔﺮ‪ ،‬اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬دﻳﺮ ﻳﺎ زود ﻣﺠﺒﻮر ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻬﺎی ﮐﺎﻻهﺎی ﺧﻮد را ﺗﻨ ﺰل‬
‫ﺑﺪهﻨ ﺪ‪ .‬و ﺑ ﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ ارزش ﮐ ﺎﻻی ﺁن ه ﺎ ﺗﻨ ﺰل ﻧﮑﻨ ﺪ‪ ،‬ﺱ ﻮد ﺁن ه ﺎ از ﻧ ﺮخ‬
‫ﻣﺘﻮﺱﻂ ﺱﻮد ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺧﻮاهﺪ رﻓ ﺖ‪ .‬ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎ‪ ،‬ﻣ ﺰدی درﻳﺎﻓ ﺖ ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺰدهﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﺵﺎﻣﻞ ﺹﻨﺎﻳﻌﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺵﺪ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﻳﺴ ﻪ ﺑ ﺎ ﺹ ﻨﺎﻳﻊ دﻳﮕ ﺮ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از ﻣﺎﺵ ﻴﻦ اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﺗ ﺎ ﮐ ﺎرﮔﺮ‪ .‬از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ هﻤ ﻮارﻩ دارای اﻳ ﻦ‬
‫ﮔ ﺮاﻳﺶ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻮازاﻧ ﻪ ای ﻣﻴ ﺎن ﺱ ﻮدهﺎ ﺑ ﺮ ﻗ ﺮار ﻧﻤﺎﻳ ﺪ ﻝ ﺬا ﺱ ﻮدهﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ از ﻧ ﺮخ‬
‫ﻣﺘﻮﺱﻂ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻓﻘ ﻂ ﺟﻨﺒ ﻪ ﻣ ﻮﻗﺘﯽ داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺹ ﺮف‬
‫ﻧﻈ ﺮ از ﭘ ﺎرﻩ ای ﻧﻮﺱ ﺎﻧﺎت‪ ،‬اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﻣﺰده ﺎ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی ﺁن ﮐ ﻪ ﻃﺒ ﻖ ﻧﻈ ﺮ ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘ ﺮودون‪ ،‬ﻣﻮﺟ ﺐ ﮔﺮاﻧ ﯽ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﺑﺸ ﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺑﺎﻋ ﺚ ﺁن ﺧﻮاه ﺪ ﺵ ﺪ ﮐ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ ﺗ ﺎ‬
‫ﺡﺪودی ﺗﻨﺰل ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﺗﻨﺰل ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺎزار ﮐﺎﻻهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗ ًﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ ﺱﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﻗ ﯽ و ﺗﻨ ﺰل ﺱ ﻮدهﺎ و ﻣﺰده ﺎ ﺹ ﺮﻓ ًﺎ ﺑﻴ ﺎﻧﮕﺮ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎﺗﯽ هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ در ﺁن‪،‬‬
‫ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داران و ﮐ ﺎرﮔﺮان از ﻣﺤﺼ ﻮل ﻳ ﮏ روز ﮐ ﺎر‪ ،‬ﺱ ﻬﻢ ﻣ ﯽ ﺑﺮﻧ ﺪ ﺑ ﺪون ﺁن ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﺮﻗﯽ و ﺗﻨﺰل در اﮐﺜ ﺮ ﻣ ﻮارد ﺑ ﺮ روی ﺑﻬ ﺎی ﻣﺤﺼ ﻮل ﺗ ﺄﺛﻴﺮی داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‬

‫‪١٧٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫»اﻋﺘﺼﺎﺑﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺰدهﺎ ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺎ و‬

‫ﺡﺘﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ« )ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪ -(١١١‬اﻳﺪﻩ ﺁﻝﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ از‬
‫ﻣﻐﺰ ﺵﺎﻋﺮی ﮐﻪ ﮐﺴﯽ درﮐﺶ ﻧﮑﺮدﻩ اﺱﺖ‪ .‬ﺗﺮاوش ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن‪ ،‬اﻋﺘﺼ ﺎﺑﺎت ﻣﺮﺗﺒ ًﺎ ﻣﻮﺟ ﺐ اﺧﺘ ﺮاع و اﺱ ﺘﻌﻤﺎل ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎی ﺟﺪﻳ ﺪی‬
‫ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺪﻋﯽ ﺵﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ‪ ،‬ﺡﺮﺑﻪ هﺎﺋﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﺑﻪ ﮐ ﺎر‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺱﺮﮐﺸﯽ ﮐﺎری را ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻣﻬﺎرت ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﺰرگ ﺗ ﺮﻳﻦ اﺧﺘ ﺮاع‬
‫ﻣﺪرن ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎی رﻳﺴﻨﺪﮔﯽ ﺧﻮدﮐﺎر‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮان رﻳﺴﻨﺪﻩ ﺵﻮرﺵﯽ را از ﻣﻴﺪان راﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ه ﺮ ﺁﻳﻨ ﻪ اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎی ﮐ ﺎرﮔﺮی و اﻋﺘﺼ ﺎﺑﺎت ه ﻴﭻ ﺗ ﺄﺛﻴﺮ دﻳﮕ ﺮی ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ ﻧﺪاﺵ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ اﺧﺘﺮاﻋﺎت ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ ای ﮐﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﺧﻮدﺵﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رﻓﺖ‪ ،‬ﺵﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ ،‬ﺗ ﺎزﻩ ﺑ ﻪ‬
‫هﻤﻴﻦ دﻝﻴﻞ هﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﺵﺪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻈﻴﻤﯽ ﺑ ﺮ روی ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺹ ﻨﻌﺖ داﺵ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون‬
‫اداﻣﻪ ﻣﯽ دهﺪ‪:‬‬
‫»در ﻣﻘﺎﻝﻪ ای ﮐﻪ در ﺱﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ،١٨٤٥‬ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﺁﻗﺎی ﻝﺌﻮن ﻓﻮﺵﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺵﺪﻩ اﺱ ﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺮﺧ ﻮرد ﻣ ﯽ ﮐ ﻨﻢ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ از ﭼﻨ ﺪی ﭘ ﻴﺶ‪ ،‬ﮐﻤﺘ ﺮ ﺑ ﻪ اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ‬
‫ﮔ ﺮاﻳﺶ دارﻧ ﺪ‪ .‬و اﻳ ﻦ ﭼﻴﺰﻳﺴ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤ ًﺎ ﻳ ﮏ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ ﻣﺤﺴ ﻮب ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد و در اﻳ ﻦ‬
‫راﺑﻄ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﺑ ﻪ ﺁن ه ﺎ ﺗﺒﺮﻳ ﮏ ﮔﻔ ﺖ‪ .‬و ﻣ ﯽ ﺧ ﻮاﻧﻴﻢ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﻬ ﺬﻳﺐ اﺧﻼﻗ ﯽ‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان ﻋﻤ ﺪﺗ ًﺎ ﻧﺎﺵ ﯽ از ﺁﻣ ﻮزش اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺁن ه ﺎ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ .‬در ﻳ ﮏ ﮔ ﺮد ه ﻢ ﺁﺋ ﯽ در‬
‫ﺑﻮﻝﺘﻮن‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﮐﺎرﮔﺮان ﻧﺴﺎﺟﯽ ﻓﺮﻳﺎد زد ﮐﻪ ﻣﺰدهﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ داران‪ ،‬ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫در دوران رﮐ ﻮد اﻗﺘﺼ ﺎدی‪ ،‬ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ داران ﺑ ﻪ اﺹ ﻄﻼح ﻓﻘ ﻂ ﺵ ﻼق ه ﺎﺋﯽ هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺸﻤﻮل ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪی هﺎ ﺑﻮدﻩ و ﭼﻪ ﺑﺨﻮاهﻨﺪ و ﭼﻪ ﻧﺨﻮاهﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ وادار ﮐ ﺮدن ﺿ ﺮﺑﻪ‬
‫ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ .‬اﺹ ﻞ ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﻣﻴ ﺎن ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎﺱ ﺖ و ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ داران‬
‫ﻗﺪرت ﺁن را ﻧﺪارﻧﺪ ﮐﻪ‪«...‬‬
‫ﻓﺮﻳﺎد اﺡﺴﻨﺖ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﺵﻮد و اﻋﻼم ﻣﯽ دارد‪:‬‬

‫‪١٧٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫»ﺑﻪ اﻳﻦ هﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﺎ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮان ﻧﻤﻮﻧﻪ و ‪ ...‬و‪ ....‬و‪ ...‬اﻳ ﻦ ﺑ ﺪﺑﺨﺘﯽ‬
‫ﺗﺎﮐﻨﻮن در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺵ ﺘﻪ اﺱ ﺖ و از درﻳ ﺎی ﻣ ﺎﻧﺶ ﻧﺨﻮاه ﺪ ﮔﺬﺵ ﺖ‪) «...‬ﺟﻠ ﺪ‬
‫اول ﮐﺘﺎب ﭘﺮودون ﺹﻔﺤﻪ ‪ ٢٦١‬و ‪(٢٦٢‬‬
‫از ﻣﻴﺎن ﺗﻤﺎم ﺵﻬﺮهﺎی اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن‪ ،‬رادﻳﮑﺎﻝﻴﺴ ﻢ در ﺑﻮﻝﺘ ﻮن ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از هﻤ ﻪ ﺟ ﺎ ﺗﻮﺱ ﻌﻪ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺱ ﺖ‪ .‬ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑﻮﻝﺘ ﻮن از اﻳ ﻦ ﺵ ﻬﺮت ﺑﺮﺧﻮردارﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻴﺶ از دﻳﮕ ﺮان اﻧﻘﻼﺑ ﯽ‬
‫ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ .‬در دوران ﺗﻬﻴ ﻴﺞ ﺑ ﺰرگ و ﻗﺒ ﻞ از اﻝﻐ ﺎی ﻗ ﺎﻧﻮن ﻏ ﻼت‪ ،‬ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ داران‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻓﺮﺱ ﺘﺎدن ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺪان‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﺎﻝﮑﻴﻦ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﺧﺘﻼف ﻣﻨﺎﻓﻊ ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ داران ﮐﻤﺘﺮ از اﺧﺘﻼف‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ داران و ﻣﺎﻝﮑﻴﻦ ﻧﺒﻮد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ داران در‬
‫ﮔﺮدهﻢ ﺁﺋﯽ هﺎی ﮐﺎرﮔﺮی هﻤﻮارﻩ در اﻗﻠﻴﺖ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺁن ه ﺎ ﭼ ﻪ ﮐﺮدﻧ ﺪ؟ ﺑ ﺮای ﺁن‬
‫ﮐ ﻪ ﺡﻔ ﻆ ﻇ ﺎهﺮ ﮐ ﺮدﻩ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ ،‬ﮔ ﺮدهﻢ ﺁﺋ ﯽ ه ﺎﺋﯽ را ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻣ ﯽ دادﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑﺨ ﺶ اﻋﻈ ﻢ‬
‫ﺵ ﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨ ﺪﮔﺎﻧﺶ از ﻣ ﺪﻳﺮان ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ ه ﺎ و ﺗﻌ ﺪاد ﻗﻠﻴﻠ ﯽ ﮐ ﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺗﺴ ﻠﻴﻢ و ﻣﻄﻴ ﻊ‬
‫ﺁن هﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و در واﻗﻊ از دوﺱ ﺘﺪاران ﺗﺠ ﺎرت‪ ،‬ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ ﻳﺎﻓ ﺖ و ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان‬
‫واﻗﻌﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﺱﺘﻨﺪ در اﻳﻦ ﺗﺠﻤﻌﺎت ﺵﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻣﺜ ﻞ‪ -‬ﺑﻮﻝﺘ ﻮن و ﻣﻨﭽﺴ ﺘﺮ‪ -‬ﺗ ﺎ ﺑ ﺮ ﺿ ﺪ‬
‫اﻳ ﻦ ﺗﻈ ﺎهﺮات ﺗﺼ ﻨﻌﯽ اﻋﺘ ﺮاض ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺑﻬﺎﻧ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺟ ﺰء ﻣ ﺪﻋﻮﻳﻦ ﻧﻴﺴ ﺘﻨﺪ‪ ،‬از‬
‫ورودﺵﺎن ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﻣﻔﻬ ﻮم اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع ﺗﺠﻤﻌ ﺎت‪ ،‬ﺁن ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ اﻓ ﺮادی‬
‫ﺡ ﻖ ﺵ ﺮﮐﺖ در ﺁن ه ﺎ را داﺵ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ دارای ﮐ ﺎرت ورودی ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد ﺁن ﮐ ﻪ در‬
‫ﺁﮔﻬﯽ هﺎی دﻳﻮاری‪ ،‬ﺵﺮﮐﺖ در اﻳﻦ ﺗﺠﻤﻌﺎت ﺑﺮای هﻤﮕﺎن ﺁزاد اﻋﻼم ﺵﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ه ﺮ وﻗ ﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻳﮏ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﺮدهﻢ ﺁﺋﯽ ﺹﻮرت ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺮﻳﺎت ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ داران ﮔﺰاراﺵ ﺎت ﭘ ﺮﺁب و‬
‫ﺗﺎب و ﻣﺸﺮوﺡﯽ در ﺑﺎرﻩ ﺱﺨﻨﺮاﻧﯽ هﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ در اﻳ ﻦ ﺗﺠﻤﻌ ﺎت اﻳ ﺮاد ﺵ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﺸ ﺮ‬
‫ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻬﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺪﻳﺮان ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ ه ﺎ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺱ ﺨﻨﺮاﻧﯽ ه ﺎ را اﻳ ﺮاد‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و روزﻧﺎﻣﻪ هﺎی ﻝﻨﺪن ﺁن هﺎ را ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﮐﻠﻤ ﻪ ﻧﻘ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﺪﺵﺎﻧﺴ ﯽ ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﺮودون اﻳﻦ اﺱﺖ ﮐﻪ ﻣﺪﻳﺮان ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ هﺎ را ﮐﺎرﮔﺮان ﻋﺎدی ﺗﻠﻘﯽ ﮐﺮدﻩ اﺱ ﺖ و ﻋﺒ ﻮر از‬
‫درﻳﺎی ﻣﺎﻧﺶ را اﮐﻴﺪًا ﺑﺮای ﺵﺎن ﻣﻤﻨﻮع ﺱﺎﺧﺘﻪ اﺱﺖ‪:‬‬

‫‪١٨٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫اﮔ ﺮ در ﺱ ﺎل ه ﺎی ‪ ١٨٤٤‬و ‪ ،١٨٤٥‬اﻋﺘﺼ ﺎﺑﺎت ﮐﻤﺘ ﺮ از ﮔﺬﺵ ﺘﻪ ﺟﻠ ﺐ ﺗﻮﺟ ﻪ‬

‫ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن از ﺱ ﺎل ‪ ١٨٣٧‬ﺑ ﻪ ﺑﻌ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎر دﻳﮕ ﺮ دوران‬
‫روﻧ ﻖ و ﺵ ﮑﻮﻓﺎﺋﯽ ﺹ ﻨﻌﺘﯽ ﺧ ﻮد را ﻣ ﯽ ﮔﺬراﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد هﻤ ﻪ اﻳ ﻦ ه ﺎ‪ ،‬ه ﻴﭻ ﻳ ﮏ از‬
‫اﺗﺤﺎدﻳﻪ هﺎی ﮐﺎرﮔﺮی ﻣﻨﺤﻞ ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺡ ﺎﻻ ﺑ ﻪ ﻣ ﺪﻳﺮان ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ ه ﺎی ﺑﻮﻝﺘ ﻮن ﮔ ﻮش ﮐﻨ ﻴﻢ‪ .‬از ﻧﻈ ﺮ اﻳ ﻦ ه ﺎ‪ ،‬ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ داران‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻣﺰدهﺎ ﻧﻴﺴ ﺘﻨﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮا ﮐ ﻪ ﺁن ه ﺎ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﻗﻴﻤ ﺖ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﻧﻤ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺁن ه ﺎ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﻗﻴﻤ ﺖ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﻧﻴﺴ ﺘﻨﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮا ﺁن ه ﺎ ﺹ ﺎﺡﺒﺎن ﺑ ﺎزار ﺟﻬ ﺎﻧﯽ‬
‫ﻧﻤ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻣ ﯽ ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻧﺒﺎﻳ ﺪ اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮی ای ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮرش ﺗﺤﻤﻴﻞ ﮐﺮدن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺰد ﺑﻪ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ داران ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁورد‪ .‬و ﺑ ﺮﻋﮑﺲ‪،‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون از ﺗﺮس ﺁن ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮی ﻣﻮﺟ ﺐ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣﺰده ﺎ ﺑﺸ ﻮد و در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮔﺮاﻧﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺁن ه ﺎ را از اﻗ ﺪام ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر ﺑ ﺮ ﺡ ﺬر ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد‪.‬‬
‫اﺡﺘﻴﺎج ﻧﻴﺴ ﺖ ﻧﺸ ﺎن ﺑ ﺪهﻴﻢ ﮐ ﻪ ﺱ ﺮﮐﺎرﮔﺮان ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ ه ﺎ و ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون در ﻣ ﻮرد اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﮑﺘ ﻪ ﮐ ﻪ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣﺰده ﺎ‪ ،‬ﻣﺘ ﺮادف ﺑ ﺎ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻗﻴﻤ ﺖ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت اﺱ ﺖ‪ ،‬ه ﺮ دو ﻳ ﮏ‬
‫روح اﻧﺪ اﻧﺪر دو ﺑﺪن‪.‬‬
‫وﻝﯽ ﺁﻳﺎ وﺡﺸﺖ از ﮔﺮاﻧﯽ ﻋﻠﺖ واﻗﻌ ﯽ ﮐﻴﻨ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون اﺱ ﺖ؟ ﻧ ﻪ‪ .‬او ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻋﻠﺖ از ﻣﺪﻳﺮان ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ هﺎی ﺑﻮﻝﺘﻮن ﻧﺎراﺿﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﺎن ارزش را ﺑﺮاﺱ ﺎس ﻋﺮﺿ ﻪ‬
‫و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ارزش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ارزﺵﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺵ ﺪﮔﯽ‬
‫رﺱﻴﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ارزﺵﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﻣﺒﺎدﻝﻪ ﭘﺬﻳﺮی ﻣ ﺪاوم و ﮐﻠﻴ ﻪ ﻧﺴ ﺒﺖ ه ﺎی‬
‫رواﺑﻂ و رواﺑﻂ ﻧﺴﺒﺖ هﺎ‪ ،‬ﺑﻮدﻩ و ﺗﻮأم ﺑﺎ دوراﻧﺪﻳﺸﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫»اﻋﺘﺼ ﺎﺑﺎت ﮐ ﺎرﮔﺮان‪ ،‬ﻋﻤﻠ ﯽ ﻏﻴﺮﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ اﺱ ﺖ و ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﮐﺘ ﺎب ﻗ ﺎﻧﻮن ﺟ ﺰا‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫ﺱﻴﺴﺘﻢ اﻗﺘﺼﺎدی و ﺿﺮورت ﻧﻈﺎم ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع را ﻣﻘ ﺮر ﻣ ﯽ دارد‪ ...‬اﻳ ﻦ را‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮد ﮐﻪ هﺮ ﮐﺎرﮔﺮ در ﻣﻮرد ﺵﺨﺺ ﺧ ﻮد و ﻧﻴ ﺮوی ﺑ ﺎزوی ﺧ ﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺡ ﻖ‬
‫اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﻴﻢ داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬وﻝ ﯽ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑﺨﻮاهﻨ ﺪ از ﻃﺮﻳ ﻖ اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎ‪ ،‬ﻋﻠﻴ ﻪ‬

‫‪١٨١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫اﻧﺤﺼﺎر ﻣﺘﻮﺱﻞ ﺑﻪ ﻗﻬﺮ ﮔﺮدﻧﺪ و ﻧﻔﺲ ﺗﺎزﻩ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻴ ﺰی اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺁن ﺗﻦ در دهﺪ‪) «.‬ﺟﻠﺪ اول ﺹﻔﺤﻪ ‪ ٣٣٤‬و ‪(٣٣٥‬‬
‫ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﻳ ﮏ ﻣ ﺎدﻩ از ﮐﺘ ﺎب ﻗ ﺎﻧﻮن ﺟ ﺰا را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﻴ ﺮی‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ از ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﺑﺨﻮرد ﻣﺎ ﺑﺪهﺪ‪.‬‬
‫اﺗﺤﺎدﻳﻪ هﺎ‪ ،‬در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻳﮏ اﻗﺪام ﭘﺎرﻝﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺗﺼ ﻮﻳﺐ رﺱ ﻴﺪﻧﺪ و ﺱﻴﺴ ﺘﻢ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺠﻠ ﺲ را ﻣﺠﺒ ﻮر ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ ﻣﺠ ﺎز ﺑ ﻮدن ﺁن ه ﺎ را از ﻧﻈ ﺮ ﻗ ﺎﻧﻮن اﻋ ﻼم‬
‫دارد‪ .‬وﻗﺘ ﯽ در ﺱ ﺎل ‪ ،١٨٢٥‬در دوران وزارت هﺎﺱﮑﻴﺴ ﻮن‪ ،‬ﻣﺠﻠ ﺲ ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑ ﻪ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺰﺑﻮر ﺵﺪ ﺗﺎ ﺁن را هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ اوﺿﺎع و اﺡ ﻮاﻝﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ رﻗﺎﺑ ﺖ ﺁزاد‪،‬‬
‫ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ -‬هﻤﺎهﻨ ﮓ ﺱ ﺎزد‪ ،‬ﮐﻠﻴ ﻪ ﻗ ﻮاﻧﻴﻨﯽ ﮐ ﻪ اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان را ﻣﻤﻨ ﻮع‬
‫ﻣﯽ ﺱﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻝﺰاﻣ ًﺎ ﻣﻠﻐﯽ ﺵﺪﻧﺪ‪ .‬هﺮ ﻗﺪر ﺹﻨﻌﺖ ﻣﺪرن و رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻮﺱﻌﻪ ﻳﺎﺑﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﻋﻨﺎﺹﺮی ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﻳﺠﺎد و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﺗﺤﺎدﻳﻪ هﺎ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﭘﺪﻳ ﺪار‬
‫ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ و ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ ﺁن ﮐ ﻪ اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ﻳ ﮏ واﻗﻌﻴ ﺖ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺵ ﺪﻩ و روز ﺑ ﻪ روز ﺑ ﺮ‬
‫ﺹﻼﺑﺖ ﺁن اﻓﺰودﻩ ﺵﺪﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻣﺪت ﻣﺪﻳﺪی ﻻزم ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻳﮏ واﻗﻌﻴ ﺖ ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺑﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻣ ﺎدﻩ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺟ ﺰا‪ ،‬ﺡ ﺪاﮐﺜﺮ ﻧﺸ ﺎن دهﻨ ﺪﻩ ﺁن اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺹ ﻨﻌﺖ ﻣ ﺪرن و‬
‫رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬در ﺡﮑﻮﻣﺖ ﻣﺸﺮوﻃﻪ و اﻣﭙﺮاﺗﻮری هﻨﻮز ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﮐﺎﻓﯽ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎددان هﺎ و ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ هﺎ‪ ١٩‬ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺑﺮ ﺱﺮ ﻳﮏ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺎ هﻢ ﺗﻮاﻓ ﻖ ﻧﻈ ﺮ دارﻧ ﺪ و‬
‫ﺁن هﻢ ﻣﺤﮑﻮم ﮐﺮدن اﺗﺤﺎدﻳﻪ هﺎﺱﺖ وﻝﯽ اﻧﮕﻴﺰﻩ ﺁﻧ ﺎن در اﻳ ﻦ ﻣﺤﮑ ﻮم ﺱ ﺎﺧﺘﻦ‪ ،‬ﻣﺘﻔ ﺎوت‬
‫اﺱﺖ‪.‬‬
‫اﻗﺘﺼ ﺎددان ه ﺎ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ‪ :‬ﺑ ﺎ ه ﻢ اﺋ ﺘﻼف ﻧﮑﻴﻨ ﺪ‪ ،‬ﺵ ﻤﺎ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ای‬
‫اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎی ﺗ ﺎن ﺱ ﺪ راﻩ ﺱ ﻴﺮ ﻣ ﻨﻈﻢ ﺹ ﻨﻌﺖ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻳﺪ و ﻣ ﺎﻧﻊ ﺁن ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻳ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ داران ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ اﻧﺠ ﺎم ﺱﻔﺎرﺵ ﺎت ﺧ ﻮد ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ ،‬ﺵ ﻤﺎ ﻣ ﺰاﺡﻢ ﺗﺠ ﺎرت ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻳﺪ و‬

‫‪ -١٩‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ ه ﺎی ﺁن زﻣ ﺎن‪ :‬ﻓﻮرﻳﺮﻳﺴ ﺖ ه ﺎ‪ ،‬در ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ و اووﻧﻴﺴ ﺖ ه ﺎ‪ ،‬در‬

‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪» .‬ﺗﻮﺿﻴﺢ از ﻓﺮدرﻳﺶ اﻧﮕﻠﺲ«‬

‫‪١٨٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺴﺮﻳﻊ ﻧﻔﻮذ ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺗ ﺎ ﺡ ﺪودی ﮐ ﺎر ﺵ ﻤﺎ را زاﺋ ﺪ ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺱ ﺎﺧﺖ‪ .‬و ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺠﺒﻮر ﺧﻮاهﻴﺪ ﺵﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺱﺘﻤﺰد ﮐﻤﺘﺮی ﺗﻦ در دهﻴ ﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ ﮔﺬﺵ ﺘﻪ‪ ،‬اﻗ ﺪام‬
‫ﺵﻤﺎ ﺑﻴﻬﻮدﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬دﺱ ﺘﻤﺰد ﺵ ﻤﺎ هﻤ ﻮارﻩ ﺑ ﻪ اﻗﺘﻀ ﺎی ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﻋﺮﺿ ﻪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎی ﮐ ﺎر‬
‫ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد و اﻳ ﻦ‪ ،‬ه ﻢ ﻣﺴ ﺨﺮﻩ اﺱ ﺖ و ه ﻢ ﺧﻄﺮﻧ ﺎک ﮐ ﻪ ﺵ ﻤﺎ ﺑﺨﻮاهﻴ ﺪ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺑﺪی اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ هﺎ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﺑﺎ هﻢ اﺗﺤ ﺎد ﻧﮑﻨﻴ ﺪ‪ ،‬ﭼ ﻮن ﺑﻬﺮﺡ ﺎل ﭼ ﻪ‬
‫ﻓﺎﻳﺪﻩ ای از ﺁن ﺧﻮاهﻴﺪ ﺑﺮد؟ اﻓﺰاﻳﺶ دﺱﺘﻤﺰد؟ اﻗﺘﺼﺎددان هﺎ ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﺮای ﺵﻤﺎ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ در ﺗﻌﻘﻴ ﺐ ﺁن‪ ،‬ﺱ ﺎل ه ﺎ وﻗ ﺖ ﻻزم ﺧﻮاهﻴ ﺪ داﺵ ﺖ ﺗ ﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻴ ﺪ از ﻃﺮﻳ ﻖ‬
‫اﻓ ﺰاﻳﺶ دﺱ ﺘﻤﺰد‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ ﻣﺨ ﺎرﺟﯽ را ﮐ ﻪ ﺵ ﻤﺎ ﻣﺠﺒﻮرﻳ ﺪ ﺑ ﺮای ﺱ ﺎزﻣﺎﻧﺪهﯽ و ﺡﻔ ﻆ‬
‫اﺗﺤﺎدﻳﻪ هﺎی ﺗﺎن ﺑﭙﺮدازﻳﺪ‪ ،‬ﺗ ﺎﻣﻴﻦ ﮐﻨﻴ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ ﺑ ﻪ ﺵ ﻤﺎ ﻣ ﯽ ﮔ ﻮﺋﻴﻢ‬
‫ﮐ ﻪ ﺹ ﺮف ﻧﻈ ﺮ از ﻣﺴ ﺄﻝﻪ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﭘ ﻮل‪ ،‬ﺵ ﻤﺎ هﻤ ﺎن ﮐ ﺎرﮔﺮی ﺧﻮاهﻴ ﺪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫هﺴ ﺘﻴﺪ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ دار ﻧﻴ ﺰ ﮐﻤ ﺎﻓﯽ اﻝﺴ ﺎﺑﻖ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ دار ﺧﻮاه ﺪ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ‬
‫اﺗﺤ ﺎد ﻣﻮﻗ ﻮف! ﺱﻴﺎﺱ ﺖ ﻣﻮﻗ ﻮف! ﻣﮕ ﺮ ﻣﺘﺤ ﺪ ﺵ ﺪن ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ دﺱ ﺖ زدن ﺑ ﻪ ﺱﻴﺎﺱ ﺖ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫اﻗﺘﺼﺎددان هﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﮔﺮان‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﺎ هﻤﺎن ﺗﺮﮐﻴﺒ ﯽ ﮐ ﻪ دارد ﺑﭙﺬﻳﺮﻧ ﺪ و‬
‫از دﺱﺘﻮراﻝﻌﻤﻞ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ اﻳﺸﺎن ]اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن[ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﺮدﻩ و ﻣﻘ ﺮر داﺵ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﭘﻴﺮوی ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ هﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻬﻨﻪ را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻬﺘ ﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻮﻳﻨﯽ ﮐﻪ ﺁن هﺎ ]ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ هﺎ[ ﺑﺎ ﺁن هﻤﻪ دوراﻧﺪﻳﺸﯽ ﺗﺪارک دﻳﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺪم‬
‫ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ هﺮ دوی اﻳﻦ هﺎ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ دﺱﺘﻮراﻝﻌﻤﻞ هﺎ و ﺧﻴ ﺎل ﭘ ﺮدازی ه ﺎ‪ ،‬اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎی‬
‫ﮐﺎرﮔﺮی ﺡﺘﺎ ﻝﺤﻈﻪ ای درﻧﮓ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ و اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺹ ﻨﻌﺖ ﻣ ﺪرن‪ ،‬ﺗﻮﺱ ﻌﻪ و‬
‫رﺵﺪ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺡﺎﻝﺖ اﻣﺮوز ﺗﺎ ﺁن ﺡﺪ ﺹﺎدق اﺱﺖ ﮐ ﻪ درﺟ ﻪ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎ در ﻳ ﮏ‬
‫ﮐﺸ ﻮر‪ ،‬ﺑ ﻪ وﺿ ﻮح ﺵ ﺎﺧﺺ ﻣﻘ ﺎم ﺁن ﮐﺸ ﻮر در هﻴﺮارﺵ ﯽ ﺑ ﺎزار ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪.‬‬

‫‪١٨٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﺹﻨﻌﺘﺶ ﺑﻪ ﻋﺎﻝﯽ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺱ ﻄﺢ اﻋ ﺘﻼء ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ‪ ،‬دارای ﺑ ﺰرگ ﺗ ﺮﻳﻦ و‬
‫ﻣﺘﺸﮑﻞ ﺗﺮﻳﻦ اﺗﺤﺎدﻳﻪ هﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮان ﺧﻮد را ﺑﺎ اﺗﺤﺎدﻳﻪ هﺎی ﻧﻴﻢ ﺑﻨﺪ ﻣﻮﻗﺘﯽ‪ -‬ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﻳﮕﺮی ﺟ ﺰ‬
‫ﻳ ﮏ اﻋﺘﺼ ﺎب ﻝﺤﻈ ﻪ ای ﻧﺪاﺵ ﺘﻨﺪ و ﺑ ﻪ هﻤ ﺮاﻩ ﺁن ﻣﺠ ﺪدًا از ﺑ ﻴﻦ ﻣ ﯽ رﻓﺘﻨ ﺪ‪ -‬ﻣﺤ ﺪود‬
‫ﻧﺴﺎﺧﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ اﺗﺤﺎدﻳﻪ هﺎی داﺋﻤﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﺁوردﻧﺪ ﻳﻌﻨﯽ ﺗﺮﻳﺪﻳﻮﻧﻴﻮن هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان را‬
‫در ﻣﺒ ﺎرزات ﺵ ﺎن ﻋﻠﻴ ﻪ ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎﻳ ﺎن ﻳ ﺎری ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ .‬در ﺡ ﺎل ﺡﺎﺿ ﺮ ﺗﻤ ﺎم اﻳ ﻦ‬
‫اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎی ﮐ ﺎرﮔﺮی ﻣﺤﻠ ﯽ‪ ،‬در ﻳ ﮏ ﺱ ﺎزﻣﺎن ﻣﺘﺤ ﺪﻩ ﻣﻠ ﯽ اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎی ﮐ ﺎرﮔﺮی‪ -‬ﮐ ﻪ‬
‫ﻝﻨ ﺪن ﻣﻘ ﺮ ﮐﻤﻴﺘ ﻪ ﻣﺮﮐ ﺰی ﺁن ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ و ﺗ ﺎﮐﻨﻮن هﺸ ﺘﺎد ه ﺰار ﻧﻔ ﺮ ﺑ ﻪ ﻋﻀ ﻮﻳﺖ ﺁن در‬
‫ﺁﻣ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ -‬ﻣﺘﺸ ﮑﻞ ﺵ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ اﻋﺘﺼ ﺎﺑﺎت‪ ،‬اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎ‪ ،‬ﺗﺮﻳ ﺪﻳﻮﻧﻴﻮن ه ﺎ‪ ،‬هﻤﺰﻣ ﺎن ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﺒﺎرزات ﺱﻴﺎﺱﯽ ﮐﺎرﮔﺮان ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻧﺪ و در ﺡﺎل ﺡﺎﺿﺮ ﺗﺤﺖ ﻧﺎم ﭼﺎرﺗﻴﺴﺖ هﺎ‪ ،‬ﻳﮏ ﺡﺰب‬
‫ﺱﻴﺎﺱﯽ ﺑﺰرگ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪.‬‬
‫اوﻝ ﻴﻦ ﮐﻮﺵ ﺶ ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑ ﺮای هﻤﮑ ﺎری ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﯽ ﺁورﻧ ﺪ‪،‬‬
‫هﻤﻮارﻩ ﺵﮑﻞ اﺗﺤﺎدﻳﻪ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺹﻨﻌﺖ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻋﺪﻩ ای از ﻣﺮدم را ﮐﻪ ﺑﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﺁﺵ ﻨﺎ ﻧﻴﺴ ﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻳ ﮏ ﻧﻘﻄ ﻪ ﮔ ﺮدهﻢ‬
‫ﻣ ﯽ ﺁورد‪ .‬رﻗﺎﺑ ﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺟ ﺐ ﺟ ﺪاﺋﯽ ﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﺵ ﺎن ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد وﻝ ﯽ ﻣﺴ ﺄﻝﻪ ﻣ ﺰد‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﻧﻔ ﻊ‬
‫ﻣﺸ ﺘﺮک ﺵ ﺎن در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺹ ﺎﺡﺒﺎن ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ ه ﺎ‪ ،‬ﺁن ه ﺎ را ﺑ ﺮ ﻣﺤ ﻮر اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ﻣﻘﺎوﻣ ﺖ‬
‫ﻣﺸ ﺘﺮک ﻳﻌﻨ ﯽ اﺗﺤ ﺎد‪ ،‬ﻣﺘﻔ ﻖ ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ‪ ،‬هﻤ ﻮارﻩ دارای اه ﺪاف‬
‫دوﮔﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ ﺑﺮای ﺁن ﮐﻪ رﻗﺎﺑﺖ را ﻣﻴﺎن ﮐﺎرﮔﺮان از ﺑﻴﻦ ﺑﺒ ﺮد ﺗ ﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨ ﺪ ﻗ ﺎدر‬
‫ﺑﻪ ﻳﮏ رﻗﺎﺑﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ .‬اوﻝﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺡﻔ ﻆ‬
‫دﺱﺘﻤﺰدهﺎ ﺑﻮد و اﺗﺤﺎدﻳﻪ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﺁﻏﺎز اﻳﺰوﻝﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﮔﺮوﻩ هﺎﺋﯽ ﻣﺘﺸ ﮑﻞ ﺵ ﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﺧ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ﺱ ﻴﺮ ﻧﺰوﻝ ﯽ اﻗﺘﺼ ﺎدی‪ ،‬ﻣﺘﺤ ﺪ ﺵ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺡﻔ ﻆ اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﮐ ﻪ هﻤﻴﺸ ﻪ ﻣﺘﺤ ﺪ ﺑ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺿ ﺮوری ﺗ ﺮ از ﺡﻔ ﻆ‬
‫دﺱﺘﻤﺰد ﺵﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﻗﺪری ﺹﺎدق اﺱﺖ ﮐﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدداﻧﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ دﭼ ﺎر ﺡﻴ ﺮت‬
‫ﺵ ﺪﻩ اﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺑﺨ ﺶ ﺑﺰرﮔ ﯽ از دﺱ ﺘﻤﺰدهﺎی ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ‬

‫‪١٨٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫اﺗﺤﺎدﻳﻪ هﺎﺋﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ اﻗﺘﺼ ﺎددان ه ﺎ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ دﺱ ﺘﻤﺰد ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﻓ ﺪا‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬دراﻳﻦ ﻣﺒﺎرزﻩ ﻳﻌﻨﯽ در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ واﻗﻌ ﯽ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎم ﻋﻨﺎﺹ ﺮ ﺑ ﺮای ﻳ ﮏ ﻧﺒ ﺮد‬
‫ﺁﻳﻨ ﺪﻩ ﻣﺘﺤ ﺪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ و ﺧ ﻮد را ﮔﺴ ﺘﺮش ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ و وﻗﺘ ﯽ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ﺑﺮﺱ ﻴﻢ‪،‬‬
‫اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﮐﺎرﮔﺮی ﺧﺼﻠﺖ ﺱﻴﺎﺱﯽ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺗﻮدﻩ ﻣﺮدم را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﺱﻠﻄﻪ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ و‬
‫ﻼ ﻳ ﮏ ﻃﺒﻘ ﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ را ﺑﺮای اﻳﻦ ﺗﻮدﻩ ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻳﻦ ﺗ ﻮدﻩ‪ ،‬ﻓﻌ ً‬
‫ﻣﺨ ﺎﻝﻒ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ اﺱ ﺖ وﻝ ﯽ ﺑ ﺮای ﺧ ﻮدش هﻨ ﻮز ﻳ ﮏ ﻃﺒﻘ ﻪ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺗ ﻮدﻩ‪ ،‬ﻃ ﯽ‬
‫ﻣﺒﺎرزﻩ ای ﮐﻪ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺮﺡﻠﻪ ﺁن اﺵﺎرﻩ ﮐ ﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺘﺤ ﺪ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻳﻢ و ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ‬
‫ﺹﻮرت ﻳﮏ ﻃﺒﻘﻪ اﻧﺴﺠﺎم ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ و ﻣﻨﺎﻓﻌﯽ ﮐﻪ او از ﺁن دﻓﺎع ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ‪ .‬اﻝﺒﺘﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ ﻃﺒﻘﻪ ای ﻋﻠﻴﻪ ﻃﺒﻘﻪ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺱﻴﺎﺱﯽ اﺱﺖ‪.‬‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑ ﻮرژوازی‪ ،‬ﻣ ﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ دو ﻣﺮﺡﻠ ﻪ را ﺗﻤﻴ ﺰ ﺑ ﺪهﻴﻢ‪ :‬ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ای ﮐ ﻪ ﺿ ﻤﻦ ﺁن‬
‫ﺑﻮرژوازی‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺱ ﻠﻄﻪ ﻓﺌﻮداﻝﻴﺴ ﻢ و ﺱ ﻠﻄﻪ ﻣﻄﻠﻘ ﻪ‪ ،‬ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻃﺒﻘ ﻪ ﺱ ﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣ ﯽ ده ﺪ و ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ای ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﮏ ﻃﺒﻘ ﻪ اﻧﺴ ﺠﺎم ﻳﺎﻓﺘ ﻪ و ﻣﺘﺸ ﮑﻞ‪ ،‬ﻓﺌﻮداﻝﻴﺴ ﻢ و‬
‫ﺡﮑﻮﻣﺖ ﺱﻠﻄﻨﺘﯽ را واژﮔﻮن ﻣﯽ ﺱﺎزد ﺗﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ ﺹﻮرت ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ی ﺑ ﻮرژواﺋﯽ‬
‫در ﺁورد‪ .‬ﻣﺮﺡﻠﻪ ی اول‪ ،‬ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﻼش هﺎی ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻮرژوازی ﻧﻴﺰ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ اﻳﺠﺎد اﺗﺤﺎدﻳﻪ هﺎی ﻣﺤﺪود‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ ﻓﺌﻮداﻝﻴﺴﻢ ﺵﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎر ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘ ﺎت زﻳ ﺎدی ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﻞ ﺁوردﻩ اﻧ ﺪ ﺗ ﺎ ﻣﺮاﺡ ﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔ ﯽ ای را ﮐ ﻪ ﺑ ﻮرژوازی از‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﺵﻬﺮی ﺗﺎ دوران اﻧﺴﺠﺎم ﺧﻮد ﺑﻪ ﺹﻮرت ﻳﮏ ﻃﺒﻘﻪ‪ ،‬ﻃﯽ ﮐﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺗﺸ ﺮﻳﺢ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﻗﺮار اﺱﺖ در ﻣﻮرد اﻋﺘﺼﺎﺑﺎت‪ ،‬اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎی ﮐ ﺎرﮔﺮی و ﺱ ﺎﻳﺮ اﺵ ﮑﺎﻝﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳﺎ ﺗﺤﺖ ﺁن هﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ دﻳﺪﮔﺎن ﻣﺎ ﺱﺎزﻣﺎن ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﮏ ﻃﺒﻘ ﻪ ﺑﻮﺟ ﻮد‬
‫ﻣ ﯽ ﺁورد‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴ ﻖ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ ﻋ ﺪﻩ ای ﺵ ﺪﻳﺪًا ﺑﻴﻤﻨ ﺎک ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ و ﻋ ﺪﻩ دﻳﮕ ﺮی ﺑ ﻪ‬

‫‪١٨٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﭘﻴﺮوی از ﻣﮑﺘﺐ ﺗﺮاﻧﺲ ﺱﻨﺪﻧﺘﺎل‪ ٢٠‬ﺁن را ﺗﺤﻘﻴ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬وﺟ ﻮد ﻳ ﮏ ﻃﺒﻘ ﻪ ﺗﺤ ﺖ ﺱ ﺘﻢ‪،‬‬

‫ﺵﺮط ﺡﻴﺎﺗﯽ هﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﺱﺎس اﺧﺘﻼﻓ ﺎت ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ اﺱ ﺘﻮار ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪،‬‬
‫رهﺎﺋﯽ ﻃﺒﻘﻪ ﺗﺤﺖ ﺱﺘﻢ ﺿﺮورﺗ ًﺎ ﺵﺎﻣﻞ ﺁﻓﺮﻳﺪن ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻮﻳﻦ اﺱﺖ‪ .‬رهﺎﺋﯽ ﻃﺒﻘﻪ ﺗﺤ ﺖ‬
‫ﺱ ﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺴ ﺘﻠﺰم ﻓﺮارﺱ ﻴﺪن ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ای ﺱ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺁن‪ ،‬ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ و ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻗﺎدر ﻧﺒﺎﺵﻨﺪ در ﮐﻨﺎر ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺑﻘﺎی ﺧﻮد اداﻣﻪ ﺑﺪهﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻣﻴﺎن ﺗﻤﺎم اﺑﺰار ﺗﻮﻝﻴﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﻃﺒﻘﺎت ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮوی ﻣﻮﻝﺪﻩ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺸ ﮑﻞ ﻋﻨﺎﺹ ﺮ اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﮏ ﻃﺒﻘ ﻪ‪ ،‬ﭘ ﻴﺶ ﺵ ﺮط ﻣﻮﺟﻮدﻳ ﺖ ﮐﻠﻴ ﻪ ﻧﻴﺮوه ﺎی‬
‫ﻣﻮﻝﺪﻩ ای ﺱﺖ ﮐﻪ اﺹﻮ ًﻻ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ در داﻣﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻬﻨﻪ ﻧﻀﺞ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺁن اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﻌ ﺪ از ﺱ ﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﮐﻬﻨ ﻪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﺟﺪﻳ ﺪی‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻬﺮ ﺱﻴﺎﺱﯽ ﺟﺪﻳﺪی ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺵﺪ؟ ﻧﻪ‬
‫ﺵ ﺮط ره ﺎﺋﯽ ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ‪ ،‬از ﻣﻴ ﺎن ﺑ ﺮدن ه ﺮ ﻧ ﻮع ﻃﺒﻘ ﻪ اﺱ ﺖ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﺵ ﺮط‬
‫ره ﺎﺋﯽ دﺱ ﺘﻪ ﺱ ﻮم ﻳﻌﻨ ﯽ ﻧﻈ ﺎم ﺑ ﻮرژواﺋﯽ از ﻣﻴ ﺎن ﺑ ﺮدن هﻤ ﻪ رﺱ ﺘﻪ ه ﺎ‪ ٢١‬و )هﻤ ﻪ‬
‫‪٢٢‬‬
‫ﻧﻈﺎم هﺎ( ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ -٢٠‬ﺗﺮاﻧﺲ ﺱﻨﺪﻧﺘﺎل‪ :‬ﻳﮏ ﻣﮑﺘﺐ اﻳﺪﻩ ﺁﻝﻴﺴﺘﯽ ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺱﺖ ﮐﻪ از ﺁﮔﺎهﯽ و ﺗﺠﺎرب اﻧﺴﺎﻧﯽ ﭘﺎﻓﺮاﺗﺮ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﻣﺎﻓﻮق اﻝﻄﻴﺒﻌﻪ و ﻣﺎﻓﻮق ﻣﻨﻄﻖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺰم«‬
‫‪ -٢١‬در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ رﺱ ﺘﻪ ه ﺎ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻔﻬﻤ ﻮم ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ رﺱ ﺘﻪ ه ﺎی ﺡﮑﻮﻣ ﺖ ﻓﺌ ﻮداﻝﯽ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫رﺱﺘﻪ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ اﻣﺘﻴﺎزات ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﺤ ﺪودی داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬اﻧﻘ ﻼب ﺑ ﻮرژواﺋﯽ‪ ،‬رﺱ ﺘﻪ ه ﺎ را ﺑ ﻪ هﻤ ﺮاﻩ‬
‫اﻣﺘﻴﺎزات ﺁن هﺎ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮد‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻃﺒﻘﺎت ﺱﺮو ﮐﺎر دارد‪ .‬ﭘﺲ‪ ،‬ذﮐﺮ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳ ﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »رﺱﺘﻪ ﭼﻬﺎرم« ﻣﻄﻠﻘًﺎ ﺑﺎ ﺗﺎرﻳﺦ در ﺗﻀﺎد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﺗﻮﺿﻴﺢ از ﻓﺮﻳﺪرﻳﺶ اﻧﮕﻠﺲ« )در‬
‫اﻳﻦ ﺟﺎ اﺷ ﺎرﻩ اﻧﮕﻠ ﺲ ﺑ ﻪ ﺱ ﺨﻨﺮاﻧﯽ ای اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻻﺱ ﺎل رهﺒ ﺮ اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎی ﮐ ﺎرﮔﺮ ﺁﻝﻤ ﺎن در ‪١٢‬‬
‫ﺁورﻳ ﻞ ‪ ١٧٦٢‬ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان »راﺑﻄ ﻪ ﺧ ﺎص دوران ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ ﺑ ﺎ اﻳ ﺪﻩ رﺱ ﺘﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ« اﻳ ﺮاد‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد‪» (.‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺰم«‬
‫‪ -٢٢‬ﻗﺴﻤﺖ داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰ در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺁﻝﻤﺎﻧﯽ ﮐﺘﺎب وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻓﻘﻂ در ﺗﺮﺟﻤﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺁن ﺁﻣﺪﻩ‬
‫اﺱﺖ‪» .‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺰم«‬

‫‪١٨٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ در ﺱ ﻴﺮ ﺗﮑ ﺎﻣﻠﯽ ﺧ ﻮد‪ ،‬ﺱ ﺎزﻣﺎﻧﯽ را ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﮐﻬﻨ ﻪ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺱﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻃﺒﻘﺎت و اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺁن هﺎ ﺑ ﻮدﻩ و دﻳﮕ ﺮ در واﻗ ﻊ ﻗﻬ ﺮ ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ای‬
‫وﺟﻮد ﻧﺨﻮاهﺪ داﺵﺖ‪ ،‬زﻳﺮا درﺱﺖ هﻤﻴﻦ ﻗﻬﺮ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻈﻬ ﺮ رﺱ ﻤﯽ اﺧﺘﻼﻓ ﺎت ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ‬
‫در درون ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻓﺎﺹ ﻠﻪ‪ ،‬ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴ ﻢ ﺑ ﻴﻦ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳ ﺎ و‬
‫ﺑﻮرژوازی‪ ،‬ﻣﺒﺎرزﻩ ﻳﮏ ﻃﺒﻘﻪ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻃﺒﻘ ﻪ دﻳﮕ ﺮ اﺱ ﺖ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ای اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻋ ﺎﻝﯽ ﺗ ﺮﻳﻦ‬
‫ﺗﺠﻠﯽ ﺁن‪ ،‬ﻳﮏ اﻧﻘﻼب ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫در ﺿ ﻤﻦ ﺁﻳ ﺎ ﺟ ﺎی ﺗﻌﺠ ﺐ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای ﮐ ﻪ ﺑﺮاﺱ ﺎس اﺧﺘﻼﻓ ﺎت ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ‬
‫ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺬاری ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻀﺎد ﺑ ﯽ رﺡﻤﺎﻧ ﻪ ای ﮐ ﻪ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻏ ﺎﺋﯽ ﺁن ﺗﺼ ﺎدم ﺗ ﻦ ﺑ ﻪ ﺗ ﻦ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﮔﺮدد؟‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺵﻮد ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧ ﺪﻩ ﺟﻨ ﺒﺶ ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ه ﻴﭻ ﺟﻨ ﺒﺶ‬
‫ﺱﻴﺎﺱﯽ ای وﺟﻮد ﻧﺪاﺵﺘﻪ اﺱﺖ ﮐﻪ در ﻋﻴﻦ ﺡﺎل ﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﻴﺰ ﻧﺒﻮدﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﻈ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎت و اﺧﺘﻼﻓ ﺎت ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ در ﺁن وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬رﻓ ﻮرم ه ﺎی‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬دﻳﮕ ﺮ اﻧﻘﻼﺑ ﺎت ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﻧﺨﻮاهﻨ ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺗ ﺎ وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ زﻣ ﺎن ﻓ ﺮا ﺑﺮﺱ ﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺁﺱ ﺘﺎﻧﻪ ه ﺮ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺵ ﮑﻞ ﮐﻠ ﯽ ﺟﺪﻳ ﺪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‪ ،‬ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﺟﻤﻠ ﻪ ﻋﻠ ﻢ اﻻﺟﺘﻤ ﺎع هﻤ ﻮارﻩ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»ﻳ ﺎ ﻣ ﺮگ ﻳ ﺎ ﻣﺒ ﺎرزﻩ‪ ،‬ﺟﻨ ﮓ ﺧ ﻮﻧﻴﻦ ﻳ ﺎ ﻧﻴﺴ ﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺴ ﺄﻝﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت ﺱﺮﺱ ﺨﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪) «.‬ﺟﺮج ﺱﺎﻧﺪ(‬

‫‪١٨٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﻪ ﺁﻧﻨﮑﻒ در ﺑﺎرﻩ‬

‫»ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻓﻘﺮ« ﭘﺮودون‬
‫ﺁﻗﺎی ﺁﻧﻨﮑﻒ ﻋﺰﻳﺰ! ﺟﻮاب ﻧﺎﻣﻪ اول ﻧ ﻮاﻣﺒﺮ ﺵ ﻤﺎ را ﻣ ﯽ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﯽ ﺧﻴﻠ ﯽ زودﺗ ﺮ از اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻮﺵﺘﻢ وﻝﯽ ﮐﺘﺎﺑﻔﺮوﺵﯽ‪ ،‬ﺗﺎزﻩ هﻔﺘﻪ ﭘﻴﺶ ﮐﺘﺎب »ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻓﻘﺮ« ﺁﻗﺎی ﭘ ﺮودون را ﺑ ﺮای‬
‫ﻣﻦ ﻓﺮﺱﺘﺎد و ﻣﻦ در ﻋﺮض دو روز ﺁن را ﻣ ﺮور ﮐ ﺮدم ﺗ ﺎ ﺑﺘ ﻮاﻧﻢ ﻓ ﻮرًا ﻧﻈ ﺮم را درﺑ ﺎرﻩ‬
‫ﺁن‪ ،‬ﺑﻪ ﺵﻤﺎ اﻃﻼع ﺑﺪهﻢ‪ .‬از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻦ ﮐﺘﺎب را ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ زﻳﺎدی ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ ام ﻧﻤ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﻢ‬
‫ﺑ ﻪ ﺟﺰﺋﻴ ﺎت ﺁن ﺑﭙ ﺮدازم و ﻣ ﯽ ﺗ ﻮاﻧﻢ ﻓﻘ ﻂ ﺑﺮداﺵ ﺖ ﮐﻠ ﯽ ای را ﮐ ﻪ از ﺁن داردم ﺑ ﻪ‬
‫اﻃﻼع ﺵﻤﺎ ﺑﺮﺱﺎﻧﻢ‪ .‬اﻝﺒﺘﻪ ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﺎﺵﻴﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻢ در ﻧﺎﻣﻪ دﻳﮕﺮ وارد ﺟﺰﺋﻴ ﺎت ﺁن‬
‫ﺑﺸﻮم‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﺎ ﺹﺮاﺡﺖ اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﮐ ﻪ ﮐﺘ ﺎب ﺑﻄ ﻮرﮐﻠﯽ ﺑ ﺪ‪ ،‬ﺁری ﺡﺘ ﺎ ﺑﺴ ﻴﺎر ﺑ ﺪ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺧ ﻮد‬
‫ﺵﻤﺎ هﻢ در ﻧﺎﻣ ﻪ ﺗ ﺎن ﺑ ﻪ »ﻣﺨﺘﺼ ﺮی ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﺁﻝﻤ ﺎﻧﯽ« ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون در اﻳ ﻦ اﺛ ﺮ ﺑ ﯽ‬
‫ﻗ ﻮارﻩ و ﺟ ﺎﻩ ﻃﻠﺒﺎﻧ ﻪ اش ﺑ ﻪ ﺁن ﻣﺒﺎه ﺎت ﻣ ﯽ ورزد‪ ،‬اﺵ ﺎرﻩ ﮐ ﺮدﻩ اﻳ ﺪ و ﺁن را ﻣ ﻮرد‬
‫اﺱﺘﻬﺰاء ﻗﺮار دادﻩ اﻳﺪ‪ .‬وﻝﯽ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺵﻤﺎ ﺑﻴﺎن اﻗﺘﺼﺎدی او ﺑﻪ زهﺮ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺁﻝﻮدﻩ ﻧﺸﺪﻩ‬
‫اﺱﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻗﺼ ﺪ ﺁن را ﻧ ﺪارم ﮐ ﻪ اﺵ ﺘﺒﺎهﺎت ﺵ ﻴﻮﻩ ﺑﻴ ﺎن اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘ ﺮودون را ﺑ ﻪ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ اﻳﺸ ﺎن ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﺪهﻢ‪ .‬ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﻣﺴ ﺨﺮﻩ اش‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﺪ ﻧﺎدرﺱ ﺘﯽ از اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ اراﺋ ﻪ ﻣ ﯽ ده ﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ ﭼ ﻮن ﮐﻴﻔﻴ ﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﮐﻨﻮﻧﯽ را در رﺵﺘﻪ ﺗﺴﻠﺴﻞ ﺵﺎن درک ﻧﮑﺮدﻩ اﺱﺖ‪ -‬و در ﻳﮏ ﮐﻠﻤﻪ ﭼ ﻮن ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ ﻣﺜ ﻞ ﺱ ﺎﻳﺮ ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت ﻓ ﺮاوان‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻓ ﻮرﻳﺮ اﺱ ﺘﻨﺎد ﻣ ﯽ ورزد‪ -‬ﻝ ﺬا ﻳ ﮏ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺴﺨﺮﻩ را اراﺋﻪ ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ ﭼ ﻪ ﺟﻬ ﺖ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون از ﺧ ﺪا‪ ،‬از ﺧ ﺮد ﺟﻬ ﺎن ﺵ ﻤﻮل‪ ،‬از ﻋﻘ ﻞ ﻏﻴ ﺮ ﺵﺨﺼ ﯽ‬
‫ﺑﺸﺮﻳﺖ‪ -‬ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺧﻄ ﺎﺋﯽ ﻧﻤ ﯽ ﺵ ﻮد و هﻤ ﻮارﻩ ﻣﺘﻌ ﺎدل ﺑ ﻮدﻩ اﺱ ﺖ و ﻓﻘ ﻂ‬

‫‪١٨٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ درﺱ ﺘﯽ از ﺁن ﺁﮔ ﺎﻩ ﺑ ﻮد ﺗ ﺎ ﺑﺘ ﻮان ﺑ ﻪ ﺡﻘﻴﻘ ﺖ رﺱ ﻴﺪ‪ -‬ﺱ ﺨﻦ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ؟ ﭼ ﺮا ﺑ ﻪ‬

‫هﮕﻠﻴﺰم واﻣﺎﻧﺪﻩ ﻣﺘﻮﺱﻞ ﻣﯽ ﺵﻮد ﺗﺎ در ﻧﻘﺶ ﻳﮏ ﻣﺘﻔﮑﺮ ﺗﻮاﻧﺎ ﻇﺎهﺮ ﮔﺮدد؟‬
‫ﺧﻮد او راﻩ ﺡﻞ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻤ ﺎ را ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻳ ﮏ ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺸ ﺨﺺ از‬
‫اﻧﮑﺸﺎﻓﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ را در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻣ ﯽ ﺑﻴﻨ ﺪ‪ ،‬او ﻣﻌﺘﻘ ﺪ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺹ ﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ دارد ﮐ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان اﻓ ﺮاد ﻧﻤ ﯽ داﻧﺴ ﺘﻨﺪ ﭼ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و در ﻣﻮرد ﺡﺮﮐﺎت ﺧﻮد اﺵﺘﺒﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺁن ه ﺎ‬
‫در ﻧﻈﺮ اول‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬ﻣﺠﺰا و ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻓﺮدﻳﺖ ﺵﺎن ﺟﻠ ﻮﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬او ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ اﻳ ﻦ‬
‫واﻗﻌﻴ ﺎت را ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﺑﺪه ﺪ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ او ﻓﺮﺿ ﻴﻪ ﺧ ﺮد ﺟﻬ ﺎن ﺵ ﻤﻮل ﺹ ﺮﻓ ًﺎ اﻝﻬ ﺎﻣﯽ را‬
‫اﺧﺘﺮاع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻴﺰی ﺱﺎدﻩ ﺗﺮ از ﭘﻴﺪا ﮐﺮدن ﻋﻠﻞ اﻓﺴﺎﻧﻪ ای ﻳﻌﻨ ﯽ ﺟﻤﻠ ﻪ ﭘ ﺮدازی ه ﺎﺋﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ هﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون اﻋﺘﺮاف ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺑﺸﺮ ﭼﻴ ﺰی ﻧﻤ ﯽ ﻓﻬﻤ ﺪ‪-‬‬
‫و ﺧﻮد او ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ اذﻋﺎن دارد‪ ،‬زﻳﺮا ﮐﻠﻤﺎت دهﻦ ﭘﺮﮐﻨﯽ از ﻗﺒﻴﻞ ﺧ ﺮد ﺟﻬ ﺎن ﺵ ﻤﻮل‬
‫و ﺧﺪا و ﻏﻴﺮﻩ را ﺑﻪ ﮐ ﺎر ﻣ ﯽ ﺑ ﺮد‪ -‬ﺁﻳ ﺎ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ وﺱ ﻴﻠﻪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﺿ ﻤﻨﯽ و اﻝﺰاﻣ ﯽ اﻗ ﺮار‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ درک ﺗﮑﺎﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺵﺪ؟‬
‫ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‪ -‬ﺑ ﻪ ه ﺮ ﺵ ﮑﻞ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ -‬ﭼﻴﺴ ﺖ؟ ﻣﺤﺼ ﻮل اﻋﻤ ﺎل ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ‬
‫اﻧﺴﺎن هﺎﺱﺖ‪ .‬ﺁﻳﺎ اﻧﺴﺎن هﺎ ﺁزادﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮدﺵﺎن اﻳﻦ ﻳﺎ ﺁن ﻓﺮم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻨﺪ؟‬
‫ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ‪ .‬ﺱﻄﺢ ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝﺪﻩ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ را در ﻧﻈ ﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳ ﺪ‪،‬‬
‫ﺁن وﻗﺖ ﺑﻪ ﻓﺮم ﻣﺸﺨﺼﯽ از دادوﺱﺘﺪ و ﻣﺼﺮف ﻣﯽ رﺱ ﻴﺪ‪ .‬ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ﻣﺸﺨﺼ ﯽ از ﺗﮑﺎﻣ ﻞ‬
‫ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‪ ،‬دادوﺱ ﺘﺪ و ﻣﺼ ﺮف را در ﻧﻈ ﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳ ﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺎم اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣﺮﺑ ﻮط و‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻼت ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‪ ،‬رﺱﺘﻪ ای و ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ و در ﻳﮏ ﮐﻼم ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﮐﻪ ﺑ ﺎ ﺁن‬
‫در راﺑﻄﻪ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﻣ ﯽ رﺱ ﻴﺪ اﮔ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ای را در ﻧﻈ ﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳ ﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﺱﻴﺎﺱﯽ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ای ﻣ ﯽ رﺱ ﻴﺪ ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﻣﻈﻬ ﺮ رﺱ ﻤﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻮﺿ ﻮع را هﺮﮔ ﺰ درک ﻧﺨﻮاه ﺪ ﮐ ﺮد‪ .‬زﻳ ﺮا وﻗﺘ ﯽ از دوﻝ ﺖ ﺑ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻳﻌﻨ ﯽ از ﻣﻈﻬ ﺮ‬

‫‪١٨٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫رﺱﻤﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ رﺱﻤﯽ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑﺰرﮔ ﯽ اﻧﺠ ﺎم‬
‫دادﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن هﺎ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝﺪﻩ ﺧﻮد‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﺗﻤ ﺎم ﺵ ﺎﻝﻮدﻩ ﺗ ﺎرﻳﺦ‬
‫ﺧﻮدﺵﺎن را ﺁزاداﻧﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ زﻳ ﺮا ه ﺮ ﻧﻴ ﺮوی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ ﻳ ﮏ ﻧﻴ ﺮوی اﮐﺘﺴ ﺎﺑﯽ ای‬
‫اﺱﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﻓﻌﺎﻝﻴﺖ ه ﺎی ﻗﺒﻠ ﯽ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ اﻧ ﺮژی‬
‫اﻳﺴﺖ ﮐ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬اﻝﺒﺘ ﻪ ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ اﻧ ﺮژی ﻧﻴ ﺰ در اﺛ ﺮ ﺵ ﺮاﻳﻄﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﻼ ﺑﺪﺱ ﺖ ﺁﻣ ﺪﻩ اﻧ ﺪ و در‬
‫اﻧﺴﺎن هﺎ در ﺁن ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬در اﺛ ﺮ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ ای ﮐ ﻪ ﻗ ﺒ ً‬
‫اﺛﺮ ﺵﮑﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ای ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺁن هﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ه ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫وﺱﻴﻠﻪ ﺧﻮد اﻳﻦ اﻧﺴﺎن هﺎ ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﺴﻞ هﺎی ﮔﺬﺵﺘﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺑﺮﮐﺖ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﺱﺎدﻩ ﮐﻪ ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝﺪﻩ ﻧﺴﻞ هﺎی ﻗﺒﻞ در دﺱﺘﺮس ه ﺮ ﻧﺴ ﻞ ﺗ ﺎزﻩ‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺎدﻩ اوﻝﻴﻪ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ او در ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ ،‬ارﺗﺒ ﺎﻃﯽ در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺑﺸ ﺮ‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮدد و هﺮ ﻗﺪر ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝﺪﻩ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ و ﻧﺘﻴﺠﺘ ًﺎ رواﺑ ﻂ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺁن ه ﺎ‬
‫رﺵﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮی ای ﮐﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬
‫اﻝﺰاﻣ ﯽ ﺁن اﻳ ﻦ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ‪ :‬ﺗ ﺎرﻳﺦ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ هﻤ ﻮارﻩ ﻓﻘ ﻂ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ‪،‬‬
‫ﻓﺮدی ﺵﺎن اﺱﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺁن هﺎ از اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع ﺁﮔ ﺎﻩ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ و ﭼ ﻪ ﻧﺒﺎﺵ ﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﻣ ﺎدی‬
‫ﺁن هﺎ اﺱﺎس هﻤﻪ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﺵﺎن اﺱﺖ و اﻳ ﻦ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﻣ ﺎدی ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ اﺵ ﮑﺎل ﻻزﻣ ﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻝﻴﺖ هﺎی ﻣﺎدی و ﻓﺮدی ﺁن هﺎ در ﺁن ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد‪ -‬ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون اﻳ ﺪﻩ ه ﺎ را ﺑ ﺎ ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت ﻋﻮﺿ ﯽ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ه ﻴﭻ وﻗ ﺖ از‬
‫ﭼﻴﺰی ﮐﻪ ﺑﺪﺱﺖ ﺁوردﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺹﺮف ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻝﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺁن ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺁن هﺎ‬
‫هﺮﮔ ﺰ از ﺵ ﮑﻞ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ای ﮐ ﻪ در ﺁن ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ ﻣﺸﺨﺼ ﯽ را ﮐﺴ ﺐ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﻼ ﺑﺮ ﻋﮑﺲ‪ .‬اﻧﺴﺎن هﺎ ﺑﺮای ﺁن ﮐﻪ ﻧﺘ ﺎﻳﺞ ﺡﺎﺹ ﻠﻪ را ﺑﻴﻬ ﻮدﻩ‬
‫ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺵﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎﻣ ً‬
‫از دﺱﺖ ﻧﺪهﻨﺪ ﺑ ﺮای ﺁن ﮐ ﻪ ﺛﻤ ﺮات ﺗﻤ ﺪن را ﺑ ﻪ ه ﺪر ﻧﺪهﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮرﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﺠ ﺮد ﺁن ﮐ ﻪ‬
‫ﻧ ﻮع و ﺵ ﻴﻮﻩ دادوﺱ ﺘﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻨﺎﺱ ﺐ ﺑ ﺎ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ ﻧﺒﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎم اﺵ ﮑﺎل ﮐﻬﻨ ﻪ ﺵ ﺪﻩ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺪهﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ واژﻩ ﺗﺠﺎرت را ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ ﻋ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ در زﺑ ﺎن ﺁﻝﻤ ﺎﻧﯽ دارد‪-‬‬

‫‪١٩٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻼ اﻣﺘﻴ ﺎزات‪ ،‬ﺗﺸ ﮑﻴﻼت اﺹ ﻨﺎف و ﻣﺆﺱﺴ ﺎت‬

‫ﻳﻌﻨﯽ دادوﺱﺘﺪ‪ -‬در اﻳﻦ ﺟﺎ ذﮐﺮ ﻣ ﯽ ﮐ ﻨﻢ‪ :‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﺗﺠﺎرﺗﯽ ای ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺿﻮاﺑﻂ ﻗﺮون وﺱﻄﺎ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ای ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﻼ وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ و‬
‫ﮐﻪ ﺹﺮﻓ ًﺎ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ اﮐﺘﺴ ﺎﺑﯽ و ﮐﻴﻔﻴ ﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ای ﮐ ﻪ‪ -‬ﻗ ﺒ ً‬
‫اﻳ ﻦ ﺱ ﺎزﻣﺎن ه ﺎ از ﺁن ﻣﺸ ﺘﻖ ﺵ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ –در اﻧﻄﺒ ﺎق ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺗﺤ ﺖ ﺡﻤﺎﻳ ﺖ رژﻳ ﻢ‪،‬‬
‫ﺱ ﺎزﻣﺎن ه ﺎی ﺗﻌ ﺎوﻧﯽ و ﺿ ﻮاﺑﻂ ﻣﺮﺑﻮﻃ ﻪ‪ ،‬ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ه ﺎﺋﯽ ﺟﻤ ﻊ ﺵ ﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺠ ﺎرت درﻳ ﺎﺋﯽ‬
‫ﺗﻮﺱ ﻌﻪ ﻳﺎﻓ ﺖ‪ ،‬ﻣﺴ ﺘﻌﻤﺮاﺗﯽ ﺑﻨﻴ ﺎن ﮔ ﺬاری ﺵ ﺪﻧﺪ و ه ﺮ ﺁﻳﻨ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﺱ ﻌﯽ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‬
‫اﺵﮑﺎﻝﯽ را‪ -‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﺛﻤﺮات ﺗﺤ ﺖ ﺁن ه ﺎ ﺑﺪﺱ ﺖ ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ -‬ﺡﻔ ﻆ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ از اﻳ ﻦ‬
‫ﺛﻤﺮات ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ ﻧﻤﯽ ﺵﺪﻧﺪ‪ .‬و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ دو ﺹ ﺎﻋﻘﻪ ﺹ ﻮرت ﮔﺮﻓ ﺖ‪ :‬اﻧﻘ ﻼب‬
‫‪ ١٦٤٠‬و اﻧﻘﻼب ‪ .١٦٨٨‬ﮐﻠﻴﻪ اﺵﮑﺎل اﻗﺘﺼﺎدی ﻗ ﺪﻳﻢ و رواﺑ ﻂ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ای ﮐ ﻪ ﻣﻨﻄﺒ ﻖ‬
‫ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻈﺎم ﺱﻴﺎﺱﯽ ای ﮐﻪ ﻣﻈﻬ ﺮ رﺱ ﻤﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﮐﻬﻨ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن در‬
‫ه ﻢ ﮐﻮﺑﻴ ﺪﻩ ﺵ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﺵ ﮑﺎل اﻗﺘﺼ ﺎدی ای ﮐ ﻪ ﺗﺤ ﺖ ﺁن ه ﺎ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﮔ ﺬران و ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ ﺑ ﻪ دﺱ ﺖ‬
‫ﺁوردن ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝﺪﻩ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن هﺎ ﺵﻴﻮﻩ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺧﻮد را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ و ﺑ ﺎ ﺵ ﻴﻮﻩ‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎم ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﻗﺘﺼ ﺎدی ای را‪ -‬ﮐ ﻪ ﺹ ﺮﻓ ًﺎ رواﺑ ﻂ ﻻزﻣ ﯽ ﺑ ﺮای اﻳ ﻦ ﺵ ﻴﻮﻩ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ -‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪.‬‬
‫و اﺗﻔﺎﻗ ًﺎ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺒﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون درک ﻧﮑﺮدﻩ و ﻣ ﺎ ًﻻ ﺑ ﻪ اﺛﺒ ﺎت ﻧﻴ ﺰ ﻧﺮﺱ ﺎﻧﺪﻩ‬
‫اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘ ﺮودون ﺁن ﻗ ﺪر از ﺡﻘﻴﻘ ﺖ ﺑ ﻪ دور اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺡﺘ ﺎ ﺁن ﭼ ﻪ را اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن دﻧﻴ ﻮی‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻨﺎر ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬او ﻻزم ﻧﻤﯽ داﻧﺪ ﮐ ﻪ وﻗﺘ ﯽ از ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﺹ ﺤﺒﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬از‬
‫ﺑﺎزار ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺱﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁورد‪ .‬ﺧﻮب! ﺁﻳﺎ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر در ﻗ ﺮون ‪ ١٤‬و ‪ -١٥‬وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ‬
‫هﻨﻮز ﻣﺴﺘﻌﻤﺮاﺗﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺵﺖ‪ ،‬وﻗﺘﯽ هﻨﻮز ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﯽ ﺑﺮای اروﭘﺎ وﺟﻮد ﻧﺪاﺵﺖ‪ ،‬وﻗﺘ ﯽ‬
‫راﻩ ﺁﺱﻴﺎی ﺵﺮﻗﯽ ﻓﻘ ﻂ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻗﺴ ﻄﻨﻄﻨﻴﻪ ]اﺱ ﺘﺎﻧﺒﻮل ﮐﻨ ﻮﻧﯽ[ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺁﻳ ﺎ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﺁن‬
‫ﻼ ﺗﻔ ﺎوت‬
‫اﻳ ﺎم ﺑ ﺎ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﻗ ﺮن ‪ -١٧‬ﮐ ﻪ ﻣﺴ ﺘﻌﻤﺮات ﮔﺴ ﺘﺮدﻩ ای را دارا ﺑ ﻮد‪ -‬ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻧﺪاﺵﺖ؟‬

‫‪١٩١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺗﺎزﻩ اﻳﻦ هﻤﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﮐﻠﻴ ﻪ ﺗﺸ ﮑﻴﻼت داﺧﻠ ﯽ ﻣﻠ ﻞ و هﻤ ﻪ رواﺑ ﻂ ﺑ ﻴﻦ اﻝﻤﻠﻠ ﯽ‬
‫ﺁن هﺎ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮی ﺟﺰ ﺑﻴﺎن ﻳﮏ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ؟ و ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ ﺁﻳﺎ ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﻨﺪ؟‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻣﺴﺄﻝﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر را ﺁن ﻗﺪر ﮐﻢ درک ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺡﺘﺎ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﺵﻬﺮ و‬
‫ﻼ از ﻗﺮن ‪ ٩‬ﺗﺎ ‪ ١٢‬در ﺁﻝﻤﺎن ﺹﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ذﮐﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫روﺱﺘﺎ را ﮐﻪ ﻣﺜ ً‬
‫اﻳ ﻦ ﺗﻔﮑﻴ ﮏ ﺑ ﺮای ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻳ ﮏ ﻗ ﺎﻧﻮن اﺑ ﺪی ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد زﻳ ﺮا او ﻧ ﻪ ﻣﻨﺸ ﺎء ﺁن را‬
‫ﻣﯽ ﺵﻨﺎﺱﺪ و ﻧﻪ ﺗﮑﺎﻣﻠﺶ را و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد اﻳﻦ ﻃﻮر ﺹ ﺤﺒﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﮔﻮﻳﺎ اﻳﻦ ﻓﺮﺁوردﻩ ﻳﮏ ﺵﻴﻮﻩ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻧﺎﻣﺸ ﺨﺺ ﺗ ﺎ هﻤ ﻴﻦ اواﺧ ﺮ اداﻣ ﻪ داﺵ ﺘﻪ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺗﻤ ﺎم‬
‫ﭼﻴﺰه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون در ﻣ ﻮرد ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر اراﺋ ﻪ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ ﺹ ﺮﻓ ًﺎ اﺟﻤ ﺎﻝﯽ اﺱ ﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻀﺎﻓ ًﺎ ﺑﻪ ﺁن ﮐﻪ ﺧﻼﺹﻪ ای ﺱﻄﺤﯽ و ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﮐﺎﻣﻞ از ﭼﻴﺰهﺎﺋﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺁدام اﺱ ﻤﻴﺖ و‬
‫هﺰاران ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﻗﺒﻞ از او ﺑﻴﺎن داﺵﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﺪرﻳﺠﯽ دوم‪] ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ[ ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎﺱﺖ‪ .‬ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر و ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎ‬
‫ﻼ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ اﺱﺖ‪ .‬هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎری‪ ،‬اﺑﺰار ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻣﺨﺼ ﻮص‬
‫از ﻧﻈﺮ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻼ از اواﺱ ﻂ ﻗ ﺮن ‪ ١٧‬ﺗ ﺎ اواﺱ ﻂ ﻗ ﺮن ‪ ،١٨‬اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﺗﻤ ﺎم‬
‫ﺧﻮد را دارا ﺑﻮدﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﮐﺎرهﺎی ﺵ ﺎن را ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ دﺱ ﺖ اﻧﺠ ﺎم ﻧﻤ ﯽ دادﻧ ﺪ زﻳ ﺮا اﺑ ﺰار و ﺁﻻﺗ ﯽ داﺵ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺡﺘ ﺎ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻐﺮﻧﺞ ﺑﻮدﻧﺪ از ﻗﺒﻴﻞ ﮐﺎرﮔﺎﻩ هﺎی ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬ﮐﺸﺘﯽ هﺎ‪ ،‬اهﺮم هﺎ و ﻏﻴﺮﻩ و ﻏﻴﺮﻩ‪....‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﭼﻴﺰی از اﻳﻦ ﻣﺴﺨﺮﻩ ﺗﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ را ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﺗﻠﻘﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺿﻤﻨ ًﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻢ ﺗﺬﮐﺮ ﺑﺪهﻢ از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﭘ ﺮودون ﻣﻨﺸ ﺎء ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎ را‬
‫درک ﻧﮑﺮدﻩ اﺱﺖ ﻝﺬا از ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ ﮐﻤﺘﺮ ﭼﻴﺰی ﺱ ﺮ در ﻣ ﯽ ﺁورد‪ .‬ﻣ ﯽ ﺗ ﻮان ﮔﻔ ﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺗﺎ ‪ -١٨٢٥‬ﺗﺎ ﻣﺮﺡﻠﻪ اوﻝﻴﻦ ﺑﺤﺮان ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ -‬ﻧﻴﺎزهﺎی ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﺱ ﺮﻳﻊ ﺗ ﺮ از‬
‫ﺗﻮﻝﻴﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺿﺮورﺗ ًﺎ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ اﺡﺘﻴﺎﺟﺎت ﺑﺎزار‪ ،‬ﻓﺮا رﺱ ﻴﺪ‪ .‬از‬
‫‪ ١٨٢٥‬ﺑ ﻪ ﺑﻌ ﺪ اﺧﺘ ﺮاع و اﺱ ﺘﻌﻤﺎل ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎ ﻓﻘ ﻂ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻧﺒ ﺮد ﻣﻴ ﺎن ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎﻳ ﺎن و‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﻮد و ﺗﺎزﻩ اﻳﻦ ﻧﻴ ﺰ ﻓﻘ ﻂ ﻣﺸ ﻤﻮل‪ ،‬اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬ﻣﻠ ﺖ ه ﺎی اروﭘ ﺎﺋﯽ ﺑ ﻪ‬

‫‪١٩٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻋﻠﺖ رﻗﺎﺑﺘﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎزار داﺧﻠﯽ و ﺑﺎزار ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺎ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن داﺵﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺱﺘﻌﻤﺎل‬
‫ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ ﺵﺪﻧﺪ‪ .‬و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ در ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎی ﺵ ﻤﺎﻝﯽ رواج ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎ‪ ،‬ه ﻢ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ ﺑ ﺎ‬
‫ﺱﺎﻳﺮ ﺧﻠﻖ هﺎ و هﻢ ﻣﻮﻝﻮد ﮐﻤﺒﻮد ﻧﻴﺮوهﺎی ﮐﺎر‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﻋﺪم ﺗﻨﺎﺱﺐ ﻣﻴ ﺎن ﺗﻌ ﺪاد ﺟﻤﻌﻴ ﺖ و‬
‫ﻧﻴﺎزهﺎی ﺹﻨﻌﺘﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎی ﺵﻤﺎﻝﯽ‪ -‬ﺑﻮد‪ .‬از اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺎت ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی ﮐﻨﻴ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫وﻗﺘﯽ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون از ﺵﺒﺢ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺱﻮﻣﻴﻦ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗ ﺪرﻳﺠﯽ و ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺁﻧﺘ ﯽ‬
‫ﺗﺰ ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ ﺹﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﻈﺮ ﺹﺎﺋﺒﯽ دارد‪.‬‬
‫و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ اﻳﻦ ﻳﮏ ﮐﺎر ﺡﻘﻴﻘﺘ ًﺎ ﻣﺴﺨﺮﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﻣﺎﺵﻴﻦ ه ﺎ را در ﮐﻨ ﺎر ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫ﮐﺎر‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺠﺎری و ﻏﻴﺮﻩ و ﻏﻴﺮﻩ‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﻘﻮﻝﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻗﻠﻤﺪاد ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺎﺵﻴﻦ ﻧﻴﺰ‪ -‬هﻤﺎﻧﻨﺪ ﮔ ﺎوی ﮐ ﻪ ﺧ ﻴﺶ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ -‬ﻳ ﮏ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬اﺱ ﺘﻌﻤﺎل‬
‫ﮐﻨﻮﻧﯽ ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﺱﻴﺴﺘﻢ اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﻨﻮﻧﯽ ﻣﺎﺱﺖ وﻝﯽ ﻧﺤ ﻮﻩ اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ‬
‫از ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ‪ ،‬ﻣﻄﻠﺐ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ای اﺱﺖ ﺗﺎ ﺧ ﻮد ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ه ﺎ‪ ،‬ﭘ ﻮدر‪ ،‬ﭘ ﻮدر اﺱ ﺖ ﭼ ﻪ ﺁن را‬
‫ﺑ ﺮای ﻣﺠ ﺮوح ﮐ ﺮدن ﻳ ﮏ اﻧﺴ ﺎن ﻣ ﻮرد اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ده ﻴﻢ و ﭼ ﻪ ﺁن را ﺑ ﺮای ﻣﻌﺎﻝﺠ ﻪ‬
‫زﺧﻢ هﺎی او ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺒﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺡﺮﮐﺖ واﻗﻌ ﯽ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧﻤ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺵ ﻌﺒﺪﻩ ﺑ ﺎزی ای را‬
‫اراﺋﻪ ﻣﯽ دهﺪ و ﺁن را دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬او اﻳﻦ ﺿﺮورت را اﺡﺴﺎس ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ از‬
‫ﻗﺮون ‪ ١٩ ،١٨ ،١٧‬ﺱﺨﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁورد زﻳﺮا ﺗﺎرﻳﺦ ]ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ[ او در اﻓ ﻖ ﻣ ﻪ ﺁﻝ ﻮد‬
‫ﻋ ﺎﻝﻢ ﺧﻠﺴ ﻪ اﺗﻔ ﺎق ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ و ﺑ ﺮ ﻣﮑ ﺎن و زﻣ ﺎن ﺗﻔ ﻮق دارد‪ .‬در ﻳ ﮏ ﮐ ﻼم‪ :‬اﻳ ﻦ ﺗﮑ ﺮار‬
‫ﻣﻄﺎﻝﺐ ﮐﻬﻨﻪ هﮕﻠﻴﺴﺘﯽ اﺱﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ ،‬ﺗ ﺎرﻳﺦ دﻧﻴ ﻮی ﻧﻴﺴ ﺖ‪ ،‬ﺗ ﺎرﻳﺦ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ اﺱﺖ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ اﻳ ﺪﻩ هﺎﺱ ﺖ‪ .‬ﻃﺒ ﻖ ﻧﻈ ﺮ او‪ ،‬اﻧﺴ ﺎن ﻓﻘ ﻂ اﺑ ﺰاری‬
‫اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ اﻳ ﺪﻩ ﻳ ﺎ ﺧ ﺮد اﺑ ﺪی از ﺁن اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ه ﺎی ﺗ ﺪرﻳﺠﯽ ای ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﺮودون از ﺁن ﺱﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪ ،‬ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ه ﺎی ﺗ ﺪرﻳﺠﯽ ای هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ در ﺁﻏ ﻮش ﻋﺮﻓ ﺎﻧﯽ‬
‫اﻳﺪﻩ هﺎی ﻣﻄﻠﻖ ﺹﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨ ﺎن ﭼ ﻪ از اﻳ ﻦ ﺵ ﻴﻮﻩ ﺑﻴ ﺎن ﻋﺮﻓ ﺎﻧﯽ ﭘ ﺮدﻩ ﺑ ﺮدارﻳﻢ‬
‫ﻣﻌﻠ ﻮم ﺧﻮاه ﺪ ﺵ ﺪ ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻧﻈ ﺎﻣﯽ را ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ ﻋﺮﺿ ﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ در ﺁن‬
‫درﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﻘﻮﻻت اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬در درون ﻣﻐﺰ او ﺹﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺮای ﻣ ﻦ دﺵ ﻮار‬

‫‪١٩٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺵﻤﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ درﺟﻪ ﺑﻨﺪی‪ ،‬درﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻳﮏ ﻣﻐﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﺁﺵ ﻔﺘﻪ‬
‫اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﮐﺘﺎب ﺧﻮد را ﺑﺎ رﺱ ﺎﻝﻪ ای در ﻣ ﻮرد ارزش‪ -‬ﮐ ﻪ ﻣﻮﺿ ﻮع ﻣ ﻮرد ﻋﻼﻗ ﻪ‬
‫اوﺱﺖ‪ -‬ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺑﺮرﺱﯽ اﻳﻦ رﺱﺎﻝﻪ ﻧﻤﯽ ﭘﺮدازم‪.‬‬
‫ﺱﻠﺴﻠﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ هﺎی ﺗﺪرﻳﺠﯽ اﻗﺘﺼﺎدی ﺧﺮد اﺑ ﺪی‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﺵ ﺮوع ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬از‬
‫ﻧﻈﺮ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﻳﮏ ﻣﻮﺿ ﻮع ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻶ ﺱ ﺎدﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬وﻝ ﯽ ﺁﻳ ﺎ رژﻳ ﻢ ﮐﺎﺱ ﺖ ه ﺎ‬
‫ﻧﻮع ﺵﺨﺺ از ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﻧﺒﻮد؟ ﺁﻳﺎ ﺱﻴﺴﺘﻢ اﺹﻨﺎف ﻧ ﻮع دﻳﮕ ﺮی از ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر ﻧﺒ ﻮد؟ و‬
‫ﺁﻳﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر در دورﻩ ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮر‪ -‬ﮐ ﻪ در اواﺱ ﻂ ﻗ ﺮن ‪ ١٧‬در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﺵ ﺮوع ﺵ ﺪ و‬
‫ﻶ ﺑ ﺎ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺎر در ﺹ ﻨﻌﺖ‬
‫در اواﺧ ﺮ ﻗ ﺮن ‪ ١٨‬ﺑ ﻪ ﭘﺎﻳ ﺎن رﺱ ﻴﺪ‪ -‬ﺑ ﺎز ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻣﺪرن ﺑﺰرگ ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺵﺪ؟‬
‫وﻗﺘﯽ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون در ﻣﻐﺰ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ :‬رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬اﻧﺤﺼﺎر‪ ،‬ﻣﺎﻝﻴﺎت ﻳ ﺎ ﭘﻠ ﻴﺲ‪ ،‬ﺑ ﻴﻼن‬
‫و دادوﺱﺘﺪ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺠﺎری و ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ را‪ -‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒ ﯽ ﮐ ﻪ ذﮐ ﺮ ﺵ ﺪ‪ -‬ﺗﻨﻈ ﻴﻢ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬واﻗﻌ ًﺎ ﮐﻪ ﺱﻨﮓ ﺗﻤﺎم ﻣﯽ ﮔ ﺬارد‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺗﻤ ﺎم اﻣ ﻮر اﻋﺘﺒ ﺎراﺗﯽ در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن‪ ،‬در‬
‫ﺁﻏﺎز ﻗﺮن ‪ ١٨‬ﻳﻌﻨﯽ ﻗﺒﻞ از اﺧﺘﺮاع ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ اﻧﮑﺸﺎف ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﻋﺘﺒﺎر دوﻝﺘﯽ ﺹ ﺮﻓ ًﺎ روش‬
‫ﺗﺎزﻩ ای ﺑﺮای اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺎﻝﻴﺎت هﺎ و ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ رﻓ ﻊ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪی ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻌﻠ ﻮل ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرت‬
‫رﺱ ﻴﺪن ﻃﺒﻘ ﻪ ﺑ ﻮرژوا ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺹ ﻮرت ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ‪ ،‬ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ ﺱﻴﺴ ﺘﻢ‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ در دﻧﻴﺎی واﻗﻌﯽ‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر و ﺱﺎﻳﺮ ﻣﻘ ﻮﻻت‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون‪ ،‬رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ای هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺁن هﺎ ﭼﻴﺰی را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ ده ﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻣﺮوزﻩ ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ :‬ﺧ ﺎرج از ﻣﺤ ﺪودﻩ اﻳ ﻦ رواﺑ ﻂ‪ ،‬ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ‬
‫ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ ﻳ ﮏ ﺗ ﻮهﻢ ﻣﺘ ﺎﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﻳ ﺎ ﺡﻘ ﻮﻗﯽ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﻳ ﮏ دوران دﻳﮕ ﺮ ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﻶ ﻣﺘﻔ ﺎوﺗﯽ اﻧﮑﺸ ﺎف ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﻓﺌ ﻮداﻝﯽ‪ -‬ﺗﺤ ﺖ رواﺑ ﻂ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﭘ ﺮودون ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ را ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻳ ﮏ راﺑﻄ ﻪ ﻣﺴ ﺘﻘﻞ ﻣﻌﺮﻓ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑ ﺐ اﺵ ﺘﺒﺎهﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﻧﻘﺺ ﺱﺎدﻩ در ﻣﺘﺪ ﻧﻴﺴ ﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺁﺵ ﮑﺎرا ﻧﺸ ﺎن دهﻨ ﺪﻩ ﺁن اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫او ﺑﻪ رﺵﺘﻪ ای ﮐﻪ هﻤﻪ اﺵﮑﺎل ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺑﻮرژواﺋﯽ را ﺑ ﻪ ه ﻢ ﻣﺮﺑ ﻮط ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد‪ ،‬ﭘ ﯽ ﻧﺒ ﺮدﻩ‬

‫‪١٩٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫اﺱﺖ و ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ او ﺧﺼ ﻠﺖ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ و ﮔ ﺬرای اﺵ ﮑﺎل ﺗﻮﻝﻴ ﺪی را در ﻳ ﮏ دوران‬

‫ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬درک ﻧﮑﺮدﻩ اﺱﺖ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﮐ ﻪ ﺿ ﻮاﺑﻂ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣ ﺎ را ﻣﺤﺼ ﻮل ﺗ ﺎرﻳﺦ‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﺪ و ﻧﻪ ﻣﻨﺸﺎء ﺁن را درک ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ و ﻧ ﻪ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺁن را‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﺪ‬
‫دﮔﻤﺎﺗﻴﮏ ]ﺟﺰﻣﯽ[ در ﺑﺎرﻩ ﺁن هﺎ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧﻪ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑ ﻪ ﺗﻮﺱ ﻞ ﺑ ﻪ اﻓﺴ ﺎﻧﻪ ﭘ ﺮدازی ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد ﺗ ﺎ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﮑﺎﻣﻞ را ﺗﻮﺿﻴﺢ دهﺪ‪.‬او ﭘﻴﺶ ﺧﻮد ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺠﺎری‪،‬‬
‫ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎ و ﻏﻴﺮﻩ‪ -‬هﻤﻪ اﻳﻦ هﺎ ﮐﺸ ﻒ ﺵ ﺪﻩ اﻧ ﺪ ﺗ ﺎ در ﺧ ﺪﻣﺖ اﻳ ﺪﻩ ه ﺎی ﻣﻨﺠﻤ ﺪ او‪ -‬اﻳ ﺪﻩ‬
‫ﻣﺴ ﺎوات‪ -‬ﻗ ﺮار ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬ﺗﻮﺿ ﻴﺢ او‪ ،‬ﻣﺸ ﻌﺮ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﺱ ﺎدﻩ ﻝ ﻮﺡﯽ ﻣﺴ ﺨﺮﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت را در اﺹ ﻞ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﻣﺴ ﺎوات ﮐﺸ ﻒ ﮐ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ وﻝ ﯽ ﻣﺘﺄﺱ ﻔﺎﻧﻪ ﺑ ﺮ ﺿ ﺪ‬
‫ﻼ از اﻳﻦ‬
‫ﻣﺴﺎوات ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدﻩ ﺵﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺱﺖ ﺗﻤﺎم ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی ﻋﻘﻼﺋﯽ او‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ او ﻋﻤ ً‬
‫ﻓﺮض اﺧﺘﻴﺎری ﺡﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﭼﻮن ﺗﮑﺎﻣﻞ واﻗﻌﯽ در هﻤﻪ ﺟﺎ و در ﻣﻮرد هﻤﻪ ﭼﻴ ﺰ ﺑ ﺎ‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻪ ﭘﺮدازی او در ﺗﻀﺎد ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻝﺬا ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐ ﻪ در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ‬
‫ﻳﮏ ﺗﻀﺎد وﺟﻮد دارد و اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﮐﺘﻤﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﻀ ﺎد ﻓﻘ ﻂ ﻣﻴ ﺎن اﻳ ﺪﻩ ه ﺎی‬
‫ﻣﻨﺠﻤﺪ او و ﺡﺮﮐﺖ واﻗﻌﯽ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻋﻤ ﺪﺗ ًﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ﮐﻤﺒ ﻮد ﺵ ﻨﺎﺧﺖ ه ﺎی ﺗ ﺎرﻳﺨﻴﺶ ﻣﺘﻮﺟ ﻪ‬
‫ﻧﺸﺪﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ در اﺛ ﺮ ﺗﻮﺱ ﻌﻪ دادن ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ ﺧ ﻮد‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ‬
‫زﻳﺴﺘﻦ ﺵﺎن‪ -‬ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزﻧﺪ و ﻧ ﻮع اﻳ ﻦ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﺑ ﺎ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ و رﺵﺪ اﻳﻦ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ‪ ،‬ﺿ ﺮورﺗ ًﺎ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬او ﻣﺘﻮﺟ ﻪ ﻧﺸ ﺪﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﻘ ﻮﻻت اﻗﺘﺼ ﺎدی ﻓﻘ ﻂ ﺁﺑﺴ ﺘﺮﻩ ه ﺎی ]ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت اﻧﺘﺰاﻋ ﯽ[ اﻳ ﻦ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت واﻗﻌ ﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺡﻘﺎﻳﻘﯽ ﻣﻄﺮح هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﺑﺮﻗ ﺮار ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ او دﭼﺎر اﺵﺘﺒﺎهﺎت اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﺑﻮرژوا ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﻣﻘ ﻮﻻت‬
‫اﻗﺘﺼ ﺎدی را ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اﺑ ﺪی ﻣ ﯽ ﭘﻨﺪارﻧ ﺪ و ﻧ ﻪ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ای ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﻣﺸ ﺨﺺ و در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻣﺸﺨﺼ ﯽ از ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺒ ﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی ﺁن ﮐ ﻪ ﻣﻘ ﻮﻻت اﻗﺘﺼ ﺎدی را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬

‫‪١٩٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺁﺑﺴ ﺘﺮﻩ ه ﺎﺋﯽ ]ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت اﻧﺘﺰاﻋ ﯽ[ از رواﺑ ﻂ واﻗﻌ ﯽ‪ ،‬ﮔ ﺬران و ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺗﻠﻘ ﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺎزﭘﺲ ﮔﺮاﺋﯽ ﻋﺮﻓ ﺎﻧﯽ‪ ،‬در ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت واﻗﻌ ﯽ ﻓﻘ ﻂ ﺗﺒﻠ ﻮر اﻳ ﻦ ﺁﺑﺴ ﺘﺮﻩ ه ﺎ را‬
‫ﻣ ﯽ ﺑﻴﻨ ﺪ و ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ ﺁﺑﺴ ﺘﺮﻩ ه ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻓﺮﻣ ﻮل ه ﺎﺋﯽ هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ از ﺁﻏ ﺎز دﻧﻴ ﺎ در ﺁﻏ ﻮش‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎری ﺁرﻣﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻧﺎزﻧﻴﻦ دﺱﺖ ﺧﻮش ﺗﺸ ﻨﺠﺎت دﻣ ﺎﻏﯽ ﺵ ﺪﻳﺪی ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ .‬اﮔ ﺮ‬
‫ﮐﻠﻴﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﻮﻻت اﻗﺘﺼﺎدی ﺗﺠﻠﻴﺎت ﻧﻬﺎد ﭘﺮوردﮔﺎری هﺴﺘﻨﺪ و اﮔﺮ اﻳ ﻦ ه ﺎ ﺡﻴ ﺎت ﻣﻌﻨ ﻮی‬
‫و اﺑﺪی اﻧﺴﺎن هﺎ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ او ًﻻ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ وﺟﻮد دارد و ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ ﭼﻄ ﻮر ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‬
‫ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﻣﺤﺎﻓﻈ ﻪ ﮐ ﺎرﺗﺮ ﻧﺸ ﺪﻩ اﺱ ﺖ؟ او اﻳ ﻦ ﺗﻀ ﺎد ﺁﺵ ﮑﺎر را ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﻳ ﮏ‬
‫ﺱﻴﺴﺘﻢ ﮐﺎﻣﻞ ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﺁن ﮐﻪ اﻳﻦ ﺱﻴﺴﺘﻢ ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﺘﯽ را ﺑﻪ وﺿﻮح ﻧﺸﺎن ﺑ ﺪهﻴﻢ ﺑ ﻪ ذﮐ ﺮ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ای از‬
‫ﺁن ﻣﯽ ﭘﺮدازﻳﻢ‪:‬‬
‫اﻧﺤﺼﺎر ﺧﻮﺑﺴﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻳﮏ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ ﺱﻴﺎﺱ ﯽ اﺱ ﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﻳﮑ ﯽ از ﺗﺠﻠﻴ ﺎت اﻝﻬ ﯽ اﺱ ﺖ‪.‬‬
‫رﻗﺎﺑﺖ ﺧﻮب اﺱ ﺖ‪ ،‬زﻳ ﺮا ﺁن ﻧﻴ ﺰ ﻳ ﮏ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدی اﺱ ﺖ وﻝ ﯽ ﺁن ﭼ ﻪ ﺧ ﻮب ﻧﻴﺴ ﺖ‪،‬‬
‫ﻼ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ‬
‫واﻗﻌﻴﺖ اﻧﺤﺼﺎر و رﻗﺎﺑﺖ اﺱﺖ و از ﺁن ﺑﺪﺗﺮ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ و اﻧﺤﺼ ﺎر ﻣﺘﻘ ﺎﺑ ً‬
‫را ﻓ ﺮو ﻣ ﯽ ﺑﻠﻌﻨ ﺪ‪ .‬ﺧ ﻮب ﭘ ﺲ ﭼ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﮐ ﺮد؟ از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ دو اﻧﺪﻳﺸ ﻪ اﺑ ﺪی‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎری‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ در ﺗﻀﺎد ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ او ﺑﺪﻳﻬﯽ ﻣﯽ ﺁﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﺱ ﻨﺘﺰ اﻳ ﻦ دو‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻧﻴﺰ در ﺁﻏﻮش ﭘﺮوردﮔﺎری‪ ،‬ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺁن ﻧﺎهﻨﺠ ﺎری ه ﺎی‬
‫اﻧﺤﺼﺎر ﺑﺮ اﺛﺮ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺮ ﻃﺮف ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺑﺮ ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﻧﺒﺮد ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ﻣﻮﺟ ﺐ‬
‫ﻣﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ در ﺗﺤﻠﻴ ﻞ ﻧﻬ ﺎﺋﯽ ﻓﻘ ﻂ ﺟﻨﺒ ﻪ ه ﺎی ﺧ ﻮب ﺑ ﺮوز ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳ ﺪ اﻳ ﻦ اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ه ﺎی‬
‫ﺱﺮی را از ﭘﺮوردﮔ ﺎر ﺁﻣﻮﺧ ﺖ و ﺁن ه ﺎ را ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺮد‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ ﻣ ﻨﻈﻢ و ﺑ ﺮ‬
‫وﻓ ﻖ ﻣ ﺮاد ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳ ﺪ ﻓﺮﻣ ﻮل ﺱ ﻨﺘﺰی را ﮐ ﻪ ﮐ ﻪ در ﻇﻠﻤ ﺎت ﺧ ﺮد ﻏﻴ ﺮ ﺵﺨﺼ ﯽ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺁﺵﮑﺎر ﺱﺎﺧﺖ و ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻝﺤﻈﻪ ای درﻧﮓ ﻧﮑﺮدﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ‬
‫اﻳﻦ رﺱﺎﻝﺖ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫‪١٩٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫وﻝ ﯽ ﺵ ﻤﺎ ﺑ ﺮای ﻳ ﮏ ﻝﺤﻈ ﻪ زﻧ ﺪﮔﯽ واﻗﻌ ﯽ را در ﻧﻈ ﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳ ﺪ‪ .‬در زﻧ ﺪﮔﯽ اﻗﺘﺼ ﺎدی‬
‫ﻋﺼﺮ ﻣﺎ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ رﻗﺎﺑﺖ و اﻧﺤﺼﺎر ﺑﻠﮑﻪ هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺱﻨﺘﺰ ﺁن هﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺵﻮﻳﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻳﮏ ﻓﺮﻣﻮل ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻳﮏ ﺡﺮﮐﺖ اﺱﺖ‪ .‬اﻧﺤﺼﺎر‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ را ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورد و رﻗﺎﺑ ﺖ‬
‫اﻧﺤﺼﺎر را‪ .‬وﻝ ﯽ اﻳ ﻦ ﻣﻌﺎدﻝ ﻪ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﺁن ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن ﺑ ﻮرژوازی ﺗﺼ ﻮر‬
‫ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣﺸ ﮑﻼت وﺿ ﻊ ﺡﺎﺿ ﺮ را ﺑ ﺮ ﻃ ﺮف ﻧﻤ ﯽ ﺱ ﺎزد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ وﺿ ﻊ دﺵ ﻮارﺗﺮ و‬
‫ﺁﺵ ﻔﺘﻪ ﺗ ﺮی ﻧﻴ ﺰ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ وﻗﺘ ﯽ ﺵ ﻤﺎ ﺵ ﺎﻝﻮدﻩ ای را ﮐ ﻪ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺑﺮ روی ﺁن ﺑﻨﺎ ﺵﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺪهﻴﺪ و وﻗﺘﯽ ﺵﻤﺎ ﺵﻴﻮﻩ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮐﻨﻮﻧﯽ را‬
‫از ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮﻳﺪ ﺁن وﻗﺖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ رﻗﺎﺑ ﺖ‪ ،‬اﻧﺤﺼ ﺎر و ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴ ﻢ ﺁن ه ﺎ را از ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺮدﻩ اﻳ ﺪ‬
‫ﺑﻠﮑ ﻪ وﺡ ﺪت ﺁن ه ﺎ‪ ،‬ﺱ ﻨﺘﺰ ﺁن ه ﺎ‪ ،‬و ﺡﺮﮐ ﺖ ﺁن ه ﺎ را ه ﻢ‪ -‬ﮐ ﻪ ﻣﻌ ﺮف ﺗ ﻮازن رﻗﺎﺑ ﺖ و‬
‫اﻧﺤﺼﺎر ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ -‬ﻧﻴﺰ ازﻣﻴﺎن ﺑﺮدﻩ اﻳﺪ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﻣﯽ ﺧﻮاهﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ای از دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮏ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون را ﺑﺮای ﺵﻤﺎ ذﮐﺮ ﮐﻨﻢ‪:‬‬
‫ﺁزادی و ﺑﺮدﻩ داری ﻳﮏ ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﻢ را ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورد‪ .‬اﺡﺘﻴ ﺎج ﺑ ﻪ ﺁن ﻧﻴﺴ ﺖ ﮐ ﻪ از‬
‫ﺟﻨﺒﻪ هﺎی ﺧﻮب ﻳﺎ ﺑﺪ ﺁزادی ﺹﺤﺒﺖ ﮐﻨﻢ‪ .‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﺮدﻩ داری اﺡﺘﻴﺎﺟﯽ ﺑ ﻪ ﺁن ﻧﻴﺴ ﺖ‬
‫ﮐﻪ از ﺟﻨﺒﻪ هﺎی ﺑﺪ ﺁن ﺱﺨﻦ ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰی ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﺟﻨﺒ ﻪ ﺧ ﻮب‬
‫ﺑ ﺮدﻩ داری اﺱ ﺖ‪ .‬ﻣﻮﺿ ﻮع ﺑ ﺮ ﺱ ﺮ ﺑ ﺮدﻩ داری ﻏﻴﺮﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ ﺑﺮدﮔ ﯽ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳ ﺎ ﻧﻴﺴ ﺖ ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣﻮﺿ ﻮع ﺑ ﺮ ﺱ ﺮ ﺑ ﺮدﻩ داری ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ ﺑﺮدﮔ ﯽ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﺱﻴﺎهﺎن در ﺱﻴﺮﻳﻨﺎم‪ ،‬ﺑﺮزﻳﻞ و اﻳﺎﻻت ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎی ﺵﻤﺎﻝﯽ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮدﻩ داری ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﺵﻴﻦ ه ﺎ و اﻋﺘﺒ ﺎر ﺗﺠ ﺎری و ﻏﻴ ﺮﻩ‪ ،‬ﻧﻘﻄ ﻪ ﻋﻄ ﻒ ﺹ ﻨﻌﺖ‬
‫اﻣﺮوزی ﻣﺎﺱﺖ‪ .‬ﺑﺪون ﺑﺮدﻩ داری ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ ای وﺟﻮد ﻧﺪاﺵ ﺖ و ﺑ ﺪون ﭘﻨﺒ ﻪ‪ ،‬ﺹ ﻨﻌﺖ‬
‫ﻣﺪرﻧﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻤﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺑﺮدﻩ داری ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات را ﺑﺎ ارزش ﺱﺎﺧﺖ و ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دادوﺱﺘﺪ ﺟﻬﺎﻧﯽ را ﺑﻮﺟﻮد ﺁوردﻧﺪ و دادوﺱﺘﺪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺵ ﺮط ﻻزم ﺹ ﻨﺎﻳﻊ ﺑ ﺰرگ‬
‫ﻣﺎﺵﻴﻨﯽ اﺱﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ از ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات دﻧﻴ ﺎی ﻗ ﺪﻳﻢ‪ -‬ﻗﺒ ﻞ از ﺧﺮﻳ ﺪ و ﻓ ﺮوش ﺑﺮدﮔ ﺎن‬
‫ﺱﻴﺎﻩ‪ -‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﭼﻴﺰی ﻋﺎﻳﺪ ﻣﯽ ﺵﺪ و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻓﺎﺡﺸ ﯽ در ﺗﺮﮐﻴ ﺐ‬
‫دﻧﻴﺎ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻧﻴﺎﻣ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺑ ﺮدﻩ داری‪ ،‬ﻳ ﮏ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺑﺴ ﻴﺎر ﻣﻬ ﻢ اﺱ ﺖ‪.‬‬

‫‪١٩٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺑ ﺪون ﺑ ﺮدﻩ داری ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺘﻪ ﺗ ﺮﻳﻦ ﮐﺸ ﻮر‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎی ﺵ ﻤﺎﻝﯽ‪ -‬ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﺱ ﺮزﻣﻴﻦ‬
‫ﭘﺪرﺱﺎﻻری ﻣﺒﺪل ﻣ ﯽ ﺵ ﺪ‪ .‬ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎی ﺵ ﻤﺎﻝﯽ را از ﻧﻘﺸ ﻪ ﺟﻬ ﺎن ﺡ ﺬف ﮐﻨﻴ ﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ ﺑ ﺎ‬
‫هﺮج و ﻣﺮج و زوال ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺠ ﺎرت و ﺗﻤ ﺪن ﺟﺪﻳ ﺪ ﺱ ﺮوﮐﺎر ﺧﻮاهﻴ ﺪ داﺵ ﺖ‪ .‬اﻝﺒﺘ ﻪ از ﺑ ﻴﻦ‬
‫ﺑﺮدن ﺑﺮدﻩ داری ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺤﻮ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ از ﺹﺤﻨﻪ ﺟﻬﺎن اﺱﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺹﻮرت از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮدﻩ داری ﻳﮏ ﻣﻘﻮﻝ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎدی اﺱ ﺖ‪ ،‬از ﺁﻏ ﺎز ﺟﻬ ﺎن در ﻧ ﺰد هﻤ ﻪ اﻗ ﻮم وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ‬
‫اﺱﺖ‪ .‬ﺧﻠﻖ هﺎی ﻣﺪرن ﻣﻮﻓﻖ ﺵﺪﻩ اﻧﺪ ﺑﺮدﻩ داری را در ﺱ ﺮزﻣﻴﻦ ه ﺎی ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت‬
‫ﻣﺴﺦ ﺵﺪﻩ ای در ﺁورﻧﺪ و ﺁن را ﺁﺵﮑﺎرا در دﻧﻴﺎی ﺟﺪﻳﺪ راﻳﺞ ﺱﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮب ﺡ ﺎﻻ ﺗﮑﻠﻴ ﻒ‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻧﺎزﻧﻴﻦ ﻣﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﺎزﺗ ﺎب ه ﺎی ﺑ ﺮدﻩ داری ﭼﻴﺴ ﺖ؟ او در ﺟﺴ ﺘﺠﻮی ﺱ ﻨﺘﺰ‬
‫ﺁزادی و ﺑﺮدﮔ ﯽ ﻳﻌﻨ ﯽ در ﺟﺴ ﺘﺠﻮی ﻋ ﺪاﻝﺖ واﻗﻌ ﯽ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ در ﺗﮑ ﺎﭘﻮی‬
‫ﺗﻮازن ﻣﻴﺎن ﺑﺮدﮔﯽ و ﺁزادی اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺧﻴﻠﯽ ﺧﻮب درک ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﭼﻠ ﻮار‪ ،‬ﮐﺘ ﺎن و ﭘﺎرﭼ ﻪ ه ﺎی‬
‫اﺑﺮﻳﺸﻤﯽ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ راﺱﺘﯽ ﮐﻪ ﭼﻪ هﻨﺮ ﺑﺰرﮔﯽ اﻧﺠﺎم دادﻩ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺱ ﺖ ﻳ ﮏ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺱﺎدﻩ ای را ﺑﻔﻬﻤﺪ! در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﭼﻴﺰی را ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون درک ﻧﮑ ﺮدﻩ‪،‬‬
‫اﻳﻦ اﺱﺖ ﮐ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ ﺑ ﻪ اﻗﺘﻀ ﺎی ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ ﺵ ﺎن‪ ،‬رواﺑ ﻂ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ای را ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ ﮐﻪ در ﺁن ﭼﻠﻮار و ﮐﺘﺎن ﺗﻮﻝﻴﺪ ﻣﯽ ﺵﻮد ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون از اﻳ ﻦ ه ﻢ ﮐﻤﺘ ﺮ‬
‫ﻣﺘﻮﺟ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ اﻗﺘﻀ ﺎی ﺑ ﺎوری ﻣ ﺎدی ﺵ ﺎن‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁورﻧ ﺪ‪ ،‬اﻳ ﺪﻩ ه ﺎ و ﻣﻘ ﻮﻻت ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑﻴ ﺎن ﺁﺑﺴ ﺘﺮﻩ و اﻳ ﺪﻩ ﺁل‬
‫هﻤ ﻴﻦ رواﺑ ﻂ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ را ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﯽ ﺁﻓﺮﻳﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻘ ﻮﻻت ﻧﻴ ﺰ هﻤﺎﻧﻨ ﺪ رواﺑﻄ ﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺁن هﺎ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ ،‬اﺑ ﺪی ﻧﻴﺴ ﺘﻨﺪ و ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ و ﻣ ﻮﻗﺘﯽ هﺴ ﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺁﺑﺴﺘﺮﻩ هﺎ و ﻣﻘﻮﻻت هﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﻋﻠ ﺖ اوﻝﻴ ﻪ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒ ﻖ‬
‫ﻧﻈﺮ او‪ ،‬ﺁن هﺎ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ را ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزﻧﺪ و ﻧ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﺘ ًﺎ اﻧﺘ ﺰاع و ﻣﻘﻮﻝ ﻪ‬
‫ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺪون راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻧﺴﺎن هﺎ و ﻓﻌﺎﻝﻴﺖ هﺎی ﻣﺎدی ﺵﺎن‪ ،‬ﻓﻨﺎﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ‪ ،‬ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺑﯽ ﺡﺮﮐﺖ ﺑﻮدﻩ و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﺮد ﺧﺎﻝﺺ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰی ﮐﻪ ﺹﺮﻓ ًﺎ ﮔﻮﻳﺎی اﻳﻦ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ اﺱﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﺰاع ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ اﻧﺘﺰاﻋﯽ اﺱﺖ‪ .‬ﻋﺠﺐ ﻣﺘﺮادف ﮔﻮﺋﯽ زﻳﺒﺎﺋﯽ!‬

‫‪١٩٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت رواﺑ ﻂ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻘﻮﻝ ﻪ ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ و از ﻧﻈ ﺮ ﺁﻗ ﺎی‬

‫ﭘﺮودون ﻓﺮﻣﻮل هﺎی اﺑﺪی ای هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﻣﻨﺸﺎء و ﻧﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ :‬ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ادﻋ ﺎ ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺡﻴ ﺎت ﺑ ﻮرژوازی از ﻧﻈ ﺮ‬
‫او ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻝﻪ ﺡﻘﻴﻘﺖ اﺑﺪی اﺱﺖ‪ .‬او اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع را ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻏﻴ ﺮ ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﻪ او ﺁن ﻣﻘﻮﻻﺗﯽ را ﮔﺮاﻣﯽ ﻣﯽ ﺵ ﻤﺎرد ﮐ ﻪ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﺑ ﻮرژوازی را در ﻗﺎﻝ ﺐ‬
‫اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬او ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ را‪ ،‬ﺱﺮﺵ ﺖ اﺑ ﺪی ﺧﻮدﺑﺨ ﻮد‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ای‪ -‬ﮐﻪ ﺑ ﺎ ﺡﻴ ﺎت ﻣﺨﺼ ﻮص ﺧ ﻮﻳﺶ ﻣﺠﻬ ﺰ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ -‬ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬زﻳ ﺮا‬
‫ﺁن هﺎ ﺑﺮای او در ﻗﺎﻝﺐ ﻣﻘﻮﻻت و در ﻗﺎﻝﺐ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺘﺠﻠﯽ ﻣﯽ ﺵﻮﻧﺪ و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ او‬
‫از اﻓﻖ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﭘﺎ ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﻤﯽ ﮔﺬارد‪ .‬از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ او ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ه ﺎی ﺑ ﻮرژوازی ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺁن هﺎ ﺑﺮای اﺑﺪ ﺡﻘﻴﻘﺖ ﺧﻮاهﻨﺪ داﺵﺖ‪ ،‬ﻝﺬا در ﺟﺴﺘﺠﻮی ﺱ ﻨﺘﺰ اﻳ ﻦ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎ و در ﺹﺪد ﺗﻮازن ﺁن هﺎ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁﻳ ﺪ و درک ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻧ ﻮع و ﻧﺤ ﻮﻩ ای ﮐ ﻪ‬
‫ﺁن هﺎ در ﺡﺎل ﺡﺎﺿﺮ ﺑﺮاﺱﺎس ﺁن ﺗﻮازن ﺧﻮد ﺑﺮﻗﺮار ﺱﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ اﻣﮑ ﺎﻧﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫در واﻗﻊ او ﮐﺎری را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺑﻮرژواهﺎی ﻧ ﺎزﻧﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬هﻤ ﻪ ﺁن ه ﺎ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬اﻧﺤﺼﺎر و ﻏﻴﺮﻩ در اﺹﻞ‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ه ﺎی اﻧﺘﺰاﻋ ﯽ‪-‬‬
‫ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑﻨﻴﺎده ﺎی ﺡﻴ ﺎت ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ وﻝ ﯽ در ﻋﻤ ﻞ ﻣﻌﺎﻳ ﺐ و ﻧﻮاﻗﺼ ﯽ دارﻧ ﺪ‪ ،‬هﻤ ﻪ ﺁن ه ﺎ‬
‫ﺧﻮاهﺎن رﻗﺎﺑﺘﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺎری از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺵﻮم رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬هﻤﻪ ﺁن ه ﺎ ﺧﻮاه ﺎن اﻣ ﺮی‬
‫ﻏﻴ ﺮﻣﻤﮑﻦ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺧﻮاﺱ ﺘﺎر ﺵ ﺮاﻳﻂ زﻧ ﺪﮔﯽ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﺑ ﺪون ﻋﻮاﻗ ﺐ اﻝﺰاﻣ ﯽ اﻳ ﻦ ﺵ ﺮاﻳﻂ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ و هﻴﭻ ﻳﮏ از ﺁن هﺎ درک ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺵﮑﻞ ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺑﻮرژواﺋﯽ‪ ،‬ﻳﮏ ﺵﮑﻞ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ‬
‫و ﻣ ﻮﻗﺘﯽ اﺱ ﺖ‪ ،‬درﺱ ﺖ هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﺵ ﮑﻞ ﻓﺌ ﻮداﻝﯽ ﺑ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ اﺵ ﺘﺒﺎﻩ از ﺁن ﺟ ﺎ ﻧﺎﺵ ﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﺁن هﺎ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﻮرژوا‪ ،‬ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺑﻨﻴﺎد ﻣﻤﮑﻨﻪ ﺗﻤﺎم ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺁن ه ﺎ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دﻳﮕﺮی را ﮐﻪ در ﺁن اﻧﺴﺎن‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺑﻮرژوا ﻧﺒﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮای ﺧ ﻮد‬
‫ﺗﺼﻮر ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٩٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺿﺮورﺗ ًﺎ ﻳﮏ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻣﺘﻌﺼﺐ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬ﺡﺮﮐﺖ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ای ﮐ ﻪ‬

‫دﻧﻴﺎی اﻣﺮوز را دﮔﺮﮔﻮن ﻣﯽ ﺱﺎزد‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻝﻪ را ﺑ ﺮای او ﻣﻄ ﺮح ﻣ ﯽ ﺱ ﺎزد ﮐ ﻪ ﺗ ﻮازن‬
‫ﺹﺤﻴﺢ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺱﻨﺘﺰ و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﻮرژواﺋﯽ را ﮐﺸﻒ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻧﻮﺟ ﻮان ﻣﺴ ﺨﺮﻩ‪،‬‬
‫ﺑ ﻪ ﻧﻴ ﺮوی ﺗﻴﺰهﻮﺵ ﯽ ﺧ ﻮد‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ه ﺎی ﻧﻬ ﺎﺋﯽ ﭘﺮوردﮔ ﺎری ﻳﻌﻨ ﯽ وﺡ ﺪت دو اﻧﺪﻳﺸ ﻪ‬
‫اﻳﺰوﻝﻪ را ﮐﺸﻒ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬دو اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ای ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ اﻳﺰوﻝ ﻪ هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺁﻗ ﺎی‬
‫ﭘﺮودون ﺁن هﺎ را از زﻧﺪﮔﯽ ﻋﻤﻠﯽ و از ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ -‬ﮐﻪ ﺗﺮﮐﻴﺒﯽ از واﻗﻌﻴﺎت ﺑﻴ ﺎﻧﮕﺮ اﻳ ﻦ‬
‫اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ه ﺎ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ -‬ﺟ ﺪا ﺱ ﺎﺧﺘﻪ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی ﺡﺮﮐ ﺖ ﺑ ﺰرگ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺡﺎﺹ ﻠﻪ از‬
‫ﮐﺸﻤﮑﺶ ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝﺪﻩ ای ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ه ﺎ ﺗ ﺎﮐﻨﻮن اﮐﺘﺴ ﺎب ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ و ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت‬
‫اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺵ ﺎن‪ -‬ﮐ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﻮﻝ ﺪﻩ در اﻧﻄﺒ ﺎق ﻧﻤ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ -‬ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی‬
‫ﺟﻨﮓ هﺎی وﺡﺸﺖ اﻧﮕﻴﺰی ﮐﻪ ﻣﻴﺎن ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﮏ ﻣﻠﺖ و ﻣﻴ ﺎن ﻣﻠ ﺖ ه ﺎی ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‬
‫ﮔﺴ ﺘﺮش ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی اﻗ ﺪام ﻋﻤﻠ ﯽ و ﻗﻬﺮﺁﻣﻴ ﺰ ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎ‪ -‬ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫اراﺋﻪ دهﻨﺪﻩ راﻩ ﺡﻞ اﺹ ﻄﮑﺎک ه ﺎ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ -‬ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی اﻳ ﻦ ﺡﺮﮐ ﺖ وﺱ ﻴﻊ‪ ،‬ﻣ ﺪاوم و ﺑﻐ ﺮﻧﺞ‪،‬‬
‫ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺡﺮﮐ ﺖ ﺗﺨﻠﻴ ﻪ ﻣﻐ ﺰ ﺧ ﻮد را اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬داﻧﺸ ﻤﻨﺪان‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫اﻧﺴﺎن هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎی ﻧﻬﺎﻧﯽ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎری را اﺧ ﺬ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ -‬اﻳ ﻦ ه ﺎ هﺴ ﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺱﺎزﻧﺪ و ﺧﻠﻖ ﻧﺎﻻﻳﻖ ﻓﻘﻂ ﺑﺎﻳﺪ از اﻳﻦ وﺡﯽ هﺎی ﻣﻨﺰل اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺡﺎﻻ ﺵﻤﺎ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﻴﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﭼ ﻪ ﺟﻬ ﺖ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون دﺵ ﻤﻦ ﻗﺴ ﻢ ﺧ ﻮردﻩ ه ﺮ ﺟﻨﺒﺸ ﯽ‬
‫ﺱﻴﺎﺱﯽ اﺱﺖ‪ .‬راﻩ ﺡﻞ ﻣﺸ ﮑﻼت ﮐﻨ ﻮﻧﯽ از ﻧﻈ ﺮ او ﻋﺒ ﺎرت از ﻳ ﮏ اﻗ ﺪام ﻋﻤ ﻮﻣﯽ و ﮐﻠ ﯽ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ در ﺡﺮﮐﺖ دوراﻧﯽ دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ درون ﻣﻐﺰ او ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺱﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ او ﻣﻘﻮﻻت‪،‬‬
‫ﻧﻴﺮوه ﺎی ﻣﺤﺮﮐ ﻪ هﺴ ﺘﻨﺪ و اﺡﺘﻴ ﺎﺟﯽ ﺑ ﻪ ﺁن ﻧﻴﺴ ﺖ ﮐ ﻪ زﻧ ﺪﮔﯽ ﻋﻤﻠ ﯽ را ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺑ ﺪهﻴﻢ ﺗ ﺎ‬
‫ﻶ ﺑ ﺮ ﻋﮑ ﺲ‪ :‬ﺑﺎﻳ ﺪ ﻣﻘ ﻮﻻت را ﺗﻐﻴﻴ ﺮ داد و اﻳ ﻦ‪ ،‬ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﻘ ﻮﻻت را ﺗﻐﻴﻴ ﺮ دادﻩ ﺑﺎﺵ ﻴﻢ‪ .‬ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ واﻗﻌﯽ را ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺧﻮاهﺪ ﺁورد‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﮐﻪ در ﺁﺗﺶ اﻝﺘﻬﺎب ﺁﺵﺘﯽ دادن اﻳﻦ ﺗﻀﺎدهﺎ ﻣﯽ ﺱﻮزد ﺡﺘﺎ اﻳﻦ ﺱ ﺆال را‬
‫از ﺧﻮد ﻧﻤ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺁﻳ ﺎ ﻧﺒﺎﻳ ﺪ در واﻗ ﻊ ﺵ ﺎﻝﻮدﻩ اﻳ ﻦ ﺗﻀ ﺎدهﺎ را دﮔﺮﮔ ﻮن ﺱ ﺎﺧﺖ؟ او در‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد ﺵﺒﻴﻪ ﺱﻴﺎﺱﺘﻤﺪار ﻣﺘﻌﺼﺒﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺵ ﺎﻩ و ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﺎن و ﻣﺠﻠﺴ ﻴﻦ را اﺟ ﺰای‬

‫‪٢٠٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻣﮑﻤ ﻞ ﺡﻴ ﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ و ﺁن ه ﺎ را ﻣﻘ ﻮﻻﺗﯽ اﺑ ﺪی ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬او ﻓﻘ ﻂ در‬

‫ﺟﺴﺘﺠﻮی ﻓﺮﻣﻮل ﺗﺎزﻩ ای ﺱﺖ ﺗﺎ ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﻗﺪرت ه ﺎ ﺗ ﻮازن ﺑﺮﻗ ﺮار ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬ﻗ ﺪرت ه ﺎﺋﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮازن ﺁن هﺎ درﺱﺖ ﺑﺮ ﺑﻨﺎی ﺡﺮﮐﺖ ﮐﻨﻮﻧﯽ اﺱﺘﻮار اﺱﺖ ﮐﻪ ﮔﺎﻩ ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ ﻗﺪرت هﺎ‬
‫را ﭘﻴﺮوز ﮐﺮدﻩ و ﮔﺎﻩ ﺁن را ﺑﻪ ﺹﻮرت ﺑﺮدﻩ ﻗﺪرت دﻳﮕﺮ در ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺹ ﻮرت‬
‫در ﻗﺮن ‪ ١٨‬ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدی از ﻣﻐﺰهﺎی ﻧﻴﻤﻪ ﻣﺘﻔﮑﺮ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺸﻐﻮل ﮐ ﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻓﺮﻣﻮل ﺹﺤﻴﺤﯽ را ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻨﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻴ ﺎن رﺱ ﺘﻪ ه ﺎی اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ ،‬اﺵ ﺮاف‪ ،‬ﭘﺎدﺵ ﺎﻩ‪،‬‬
‫ﻣﺠﻠﺴﻴﻦ و ﻏﻴﺮﻩ‪ ....‬ﻣﻮازاﻧﻪ ای ﺑﻮﺟﻮد ﺁورﻧﺪ وﻝﯽ ﻳﮏ ﺑﺎرﻩ هﻤﻪ ﺁن هﺎ‪ -‬ﺵﺎﻩ‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ و‬
‫اﺵ ﺮاف‪ -‬ﻣﺤ ﻮ ﺵ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌ ﺎدل ﺹ ﺤﻴﺢ در اﻳ ﻦ ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴ ﻢ‪ ،‬دﮔﺮﮔ ﻮﻧﯽ هﻤ ﻪ رواﺑ ﻂ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ای ﺑﻮد ﮐﻪ ﺵﺎﻝﻮدﻩ ﺁن ﺑﻨﺎی ﻓﺌﻮداﻝﯽ و ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﻢ ﺁن را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون اﻳﺪﻩ هﺎی اﺑﺪی و ﻣﻘﻮﻻت ﺧ ﺮد ﺧ ﺎﻝﺺ را در ﻳ ﮏ ﻃ ﺮف و‬
‫اﻧﺴﺎن هﺎ و ﺡﻴﺎت ﻋﻤﻠﯽ ﺁن هﺎ را‪ -‬ﮐ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ او در ﺡﮑ ﻢ اﺱ ﺘﻌﻤﺎل اﻳ ﻦ ﻣﻘ ﻮﻻت اﺱ ﺖ‪-‬‬
‫در ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬ﻝﺬا ﺵﻤﺎ در ﮐﺘﺎب او از هﻤﺎن اﺑﺘﺪای ﮐﺎر ﺑﺎ ﻳ ﮏ دوﮔ ﺎﻧﮕﯽ‬
‫ﻣﻴﺎن زﻧﺪﮔﯽ و اﻳﺪﻩ هﺎ‪ ،‬ﻣﻴﺎن روح و ﺟﺴﻢ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺵﻮﻳﺪ‪ ،‬دوﮔﺎﻧﮕﯽ ای ﮐﻪ در اﺵ ﮑﺎل‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﻣﺘﺠﻠﯽ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬و اﮐﻨﻮن ﺵﻤﺎ ﻣﻼﺡﻈﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺁﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﻢ ﭼﻴﺰی ﺟﺰ‬
‫ﻧ ﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون در درک ﻣﻨﺸ ﺎء ﻣ ﺎدی و ﺗ ﺎرﻳﺦ دﻳﻨ ﻮی ﻣﻘ ﻮﻻﺗﯽ ﮐ ﻪ او ﻣﻘ ﺪس‬
‫ﻣﯽ ﺵﻤﺎرد‪ ،‬ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ام ﺁن ﻗﺪر ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﺹﺖ ﮔﻔﺘﮕﻮ در ﻣ ﻮرد ﭘﺮوﺱ ﻪ ﻣﺴ ﺨﺮﻩ ای ﮐ ﻪ‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘ ﺮودون در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﮐﻤ ﻮﻧﻴﺰم ﻣﻄ ﺮح ﺱ ﺎﺧﺘﻪ اﺱ ﺖ‪ ،‬وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد‪ .‬ﻣﺴ ﻠﻤ ًﺎ اذﻋ ﺎن‬
‫ﺧﻮاهﻴﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻓﺮدی ﮐ ﻪ ﻧﻈ ﺎم اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ را درک ﻧﮑ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻃﺮﻳ ﻖ اوﻝ ﯽ‬
‫ﻗ ﺎدر ﻧﺨﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺡﺮﮐ ﺖ دﮔﺮﮔ ﻮن ﺱ ﺎزﻧﺪﻩ ﺁن و ﺑﻴ ﺎن ﻋﻠﻤ ﯽ اﻳ ﻦ ﺟﻨ ﺒﺶ اﻧﻘﻼﺑ ﯽ را‬
‫درک ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬ ﺎ ﻧﮑﺘ ﻪ ای ﮐ ﻪ ﻣ ﻦ ﺑ ﺎ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون در ﺁن اﺗﻔ ﺎق ﻧﻈ ﺮ ﮐﺎﻣ ﻞ دارم‪ ،‬ﻋ ﺪم ﺗﻤﺎﻳ ﻞ او‬
‫ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ اﺡﺴﺎﺱ ﺎت رﻣﺎﻧﺘﻴ ﮏ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺘﯽ اﺱ ﺖ‪ .‬ﻣ ﻦ ﺑ ﻴﺶ از او ﺧ ﻮدم را در اﺛ ﺮ‬
‫اﺱ ﺘﻬﺰای ﺱﻮﺱ ﻴﺎﻝﻴﺰم ﮔﻮﺱ ﻔﻨﺪواراﻧﻪ‪ ،‬ﺵ ﺎﻋﺮاﻧﻪ و ﺧﻴ ﺎل ﭘﺮدازاﻧ ﻪ‪ ،‬ﻧ ﺎﻣﺤﺒﻮب ﺱ ﺎﺧﺘﻪ‬

‫‪٢٠١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺑ ﻮدم‪ .‬اﻣ ﺎ وﻗﺘ ﯽ ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺡﺴﺎﺱ ﻴﺖ ﺧ ﺮدﻩ ﺑﻮرژواﻧ ﻪ ﺧ ﻮد را‪ -‬ﻣﻨﻈ ﻮرم‬
‫ﺧﻮاﺱﺘﻪ هﺎﻳﺶ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‪ ،‬ﻋﺸﻖ ﺑ ﻪ هﻤﺴ ﺮ و هﻤ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت‬
‫ﻼ ﻧ ﺰد ﻓ ﻮرﻳﺮ‪ ،‬ﺑﺴ ﻴﺎر‬
‫ﺑ ﯽ اهﻤﻴ ﺖ اﺱ ﺖ‪ -‬در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ اﺡﺴﺎﺱ ﺎت ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺘﯽ ای ﮐ ﻪ ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮ از ﺱﻄﺤﯽ ﮔﺮاﺋﯽ هﺎی ﻣﻐﺮوراﻧﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﻧﺎزﻧﻴﻦ ﻣﺎﺱﺖ‪ -‬ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﺪ‪،‬‬
‫ﺁﻳ ﺎ دﭼ ﺎر ﺗﻮهﻤ ﺎت ﻋﺠﻴﺒ ﯽ ﻧﻤ ﯽ ﺵ ﻮد؟ اﻝﺒﺘ ﻪ او ﺗﻬ ﯽ ﺑ ﻮدن اﺱ ﺘﺪﻻل ﺧ ﻮد و ﻋ ﺪم ﮐﻔﺎﻳ ﺖ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ در ﺑﻴﺎن اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت را ﺑﻪ ﻗﺪری ﺧﻮب اﺡﺴﺎس ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﯽ ﭘﺮواﻳﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺧﺸ ﻢ و ﻓﺮﻳ ﺎد در ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ ،‬دﺱ ﺘﺨﻮش ﻏﻀ ﺐ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ ،‬ده ﺎﻧﺶ ﮐ ﻒ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬هﺘ ﺎﮐﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬دﺱﺖ ﺑ ﻪ ﺗﻬﻤ ﺖ و اﻓﺘ ﺮاء ﻣ ﯽ زﻧ ﺪ و ﺑ ﻪ رذاﻝ ﺖ ﻣ ﯽ ﮔﺮاﻳ ﺪ! ﺵ ﻴﻮن و زاری راﻩ‬
‫ﻣﯽ اﻧﺪازد! ﺑﺮ ﺱﺮ و ﺱﻴﻨﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮐﻮﺑﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪا و اﻧﺴﺎن ه ﺎ ﺑ ﻪ ﺗﻤﺠﻴ ﺪ از ﺧ ﻮد‬
‫ﻣ ﯽ ﭘ ﺮدازد ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ رذاﻝ ﺖ ه ﺎی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺘﯽ ﺱ ﺮوﮐﺎری ﻧ ﺪارد! او ﺡﺴﺎﺱ ﻴﺖ ه ﺎی‬
‫ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‪ -‬و ﻳﺎ ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ او ﺡﺴﺎﺱ ﻴﺖ ه ﺎی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺘﯽ ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ -‬ﻣ ﻮرد‬
‫اﻧﺘﻘ ﺎد ﻗ ﺮار ﻧﻤ ﯽ ده ﺪ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﭘ ﺎپ و ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﮏ ﻣﻘ ﺎم ﻣﻘ ﺪس‪ ،‬ﮔﻨﺎهﮑ ﺎران‬
‫ﺑﻴﭽﺎرﻩ را از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺬهﺒﯽ ﻃﺮد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در ﻣﺪح ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژوازی و ﻋﻼﺋﻖ وهﻢ ﺁﻝ ﻮد‬
‫زﺑﻮن و ﭘﺪرﺱﺎﻻراﻧﻪ ﻣﻮﻃﻦ دﻝﭙﺬﻳﺮش ﺱﺮودهﺎی داهﻴﺎﻧﻪ ای ﻣ ﯽ ﺧﻮاﻧ ﺪ‪ .‬و اﻳ ﻦ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ‬
‫وﺟﻪ ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺱﺮاﭘﺎ ﻓﻴﻠﺴﻮف و اﻗﺘﺼﺎددان ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژوازﻳﺴﺖ‪ .‬و‬
‫ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژوا ﺑ ﺮ اﺛ ﺮ ﺟﺒ ﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ ﺧ ﻮد در ﻳ ﮏ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬از ﻳ ﮏ ﻃ ﺮف‬
‫ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ و از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ اﻗﺘﺼ ﺎددان ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﯽ ﮐ ﻪ او‪ ،‬ه ﻢ ﻣﻔﺘ ﻮن‬
‫ﺑ ﻮرژوازی ﺑ ﺰرگ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد و ه ﻢ ﺑ ﺎ ﺁﻻم و ﻣﺼ ﺎﺋﺐ ﺧﻠ ﻖ هﻤ ﺪردی ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬او در ﺁن‬
‫واﺡﺪ هﻢ ﺑﻮرژوا و هﻢ ﺧﻠﻖ اﺱﺖ و در اﻋﻤﺎق ﻗﻠﺒﺶ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﺎﻝﺪ ﮐﻪ ﺑﯽ ﻃ ﺮف اﺱ ﺖ‬
‫و ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺎدل ﺹﺤﻴﺤﯽ را ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﭼﻴ ﺰی ﺱ ﻮای ﺡ ﺪ ﻣﺘﻮﺱ ﻂ‪ ،‬ﻣﺘﻌ ﺎدل‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺧﺮدﻩ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﺗﻀ ﺎد را ﺑ ﻪ ﺡ ﺪ ﭘﺮﺱ ﺘﺶ ﻣﺤﺘ ﺮم ﻣ ﯽ ﺵ ﻤﺎرد زﻳ ﺮا هﺴ ﺘﻪ‬
‫اﺹﻠﯽ ﺱﺮﺵﺖ او ﺗﻀ ﺎد اﺱ ﺖ و ﺧ ﻮد او ﭼﻴ ﺰی ﺟ ﺰ ﺗﻀ ﺎد اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ در ﻋﻤ ﻞ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬او‬
‫ﻣﺠﺒﻮر اﺱﺖ ﺁن ﭼ ﻪ را ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد او در ﭘﺮاﺗﻴ ﮏ اﺱ ﺖ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺗﺌ ﻮری ﺗﻮﺟﻴ ﻪ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ و‬
‫ﺁﻗﺎی ﭘ ﺮودون اﺱ ﺘﺤﻘﺎق ﺁن را دارد ﮐ ﻪ ﻣﻔﺴ ﺮ ﻋﻠﻤ ﯽ ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژوازی ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ و‬

‫‪٢٠٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫اﻳ ﻦ اﺱ ﺘﺤﻘﺎق‪ ،‬واﻗﻌ ﯽ اﺱ ﺖ‪ .‬زﻳ ﺮا ﮐ ﻪ ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژوازی ﻳﮑ ﯽ از اﺟ ﺰای ﻣﺘﺸ ﮑﻠﻪ ﺗﻤ ﺎم‬
‫اﻧﻘﻼﺑﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺵﺮف ﺗﮑﻮﻳﻦ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎﻳ ﻞ ﺑ ﻮدم ﮐ ﻪ هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﻧﺎﻣ ﻪ‪ ،‬ﮐﺘ ﺎﺑﯽ را ﮐ ﻪ در ﺑ ﺎرﻩ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﻧﻮﺵ ﺘﻪ ام‬
‫ﺑﺮاﻳﺘﺎن ﺑﻔﺮﺱﺘﻢ وﻝﯽ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﺮاﻳﻢ ﻣﻘﺪرو ﻧﺸﺪﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ اﺛ ﺮ و اﻧﺘﻘ ﺎد ﺑ ﺮ ﻓﻼﺱ ﻔﻪ و‬
‫ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ هﺎی ﺁﻝﻤﺎﻧﯽ را‪ -‬ﮐﻪ در ﺑﺮوﮐﺴﻞ در ﺑﺎرﻩ ﺁن ﺑﺎ ﺵﻤﺎ ﺹﺤﺒﺖ ﮐ ﺮدم‪ -‬ﺑ ﻪ ﭼ ﺎپ‬
‫ﺑﺮﺱ ﺎﻧﻢ‪ .‬ﺵ ﻤﺎ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧﻴ ﺪ ﺗﺼ ﻮر ﮐﻨﻴ ﺪ ﮐ ﻪ اﻧﺘﺸ ﺎر ﭼﻨ ﻴﻦ ﺁﺛ ﺎری ﺑ ﺎ ﭼ ﻪ دﺵ ﻮاری ه ﺎ و‬
‫اﺵﮑﺎﻻﺗﯽ در ﺁﻝﻤﺎن ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬از ﻳﮏ ﻃﺮف ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﻠ ﻴﺲ و از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻪ‬
‫وﺱﻴﻠﻪ ﻣﺆﺱﺴ ﺎت اﻧﺘﺸ ﺎراﺗﯽ ای ﮐ ﻪ ﺧﻮدﺵ ﺎن ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﺎن ذﻳﻨﻔ ﻊ ﮐﻠﻴ ﻪ ﺟﺮﻳ ﺎﻧﯽ هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﺡﻤﻠﻪ ﻣﻦ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬و در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺡﺰب ﺧﻮد ﻣﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ]ﺡﺰب[ ﻧﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ دﭼ ﺎر‬
‫ﻓﻘﺮ اﺱﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﮔﺮوﻩ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪی ﻧﻴﺰ در داﺧ ﻞ ﺡ ﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴ ﺖ ﺁﻝﻤ ﺎن از ﻣ ﻦ رﻧﺠﻴ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‬
‫زﻳﺮا ﻣﻦ ﺑﺎ ﺧﻴﺎل ﭘﺮدازی هﺎ و ﺧﻄﺎﺑﻪ هﺎی ﻏﺮای ﺁن هﺎ ﻣﺨﺎﻝﻔﺖ ﻣﯽ ورزم‪....‬‬

‫ارادﺗﻤﻨﺪ ﺵﻤﺎ‬
‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫ﺑﻌﺎداﻝﺘﺤﺮﻳﺮ‪ :‬ﺱﺆال ﺧﻮاهﻴﺪ ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ ﭼ ﺮا ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی ﺁﻝﻤ ﺎﻧﯽ روان‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﻧﺎرﺱ ﺎی‬
‫ﺧﻮد ﺑﺮای ﺵﻤﺎ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺵﺘﻪ ام؟ زﻳﺮا ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﺱﺮوﮐﺎر دارم‪.‬‬
‫از ﺵ ﻤﺎ ﺑ ﯽ اﻧ ﺪازﻩ ﺱﭙﺎﺱ ﮕﺬارم ﺧ ﻮاهﻢ ﺵ ﺪ اﮔ ﺮ ﻣ ﺪت زﻳ ﺎدی ﻣ ﺮا در اﻧﺘﻈ ﺎر ﭘﺎﺱ ﺦ‬
‫ﺧﻮدﺗﺎن ﻧﮕﺬارﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﻢ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ در ﻗﺎﻝﺐ اﻳﻦ ﻧﮕﺎرش وﺡﺸﺖ اﻧﮕﻴﺰ ﻣﻦ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪،‬‬
‫ﻣﻄﺎﻝﺒﻢ را درک ﮐﺮدﻩ اﻳﺪ؟‬

‫‪٢٠٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﻪ ﺵﻮاﻳﺘﺮز‬

‫ﺁﻗﺎی ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺘﺮم‬

‫دﻳ ﺮوز ﻧﺎﻣ ﻪ ای از ﺵ ﻤﺎ درﻳﺎﻓ ﺖ ﮐ ﺮدم ﮐ ﻪ در ﺁن از ﻣ ﻦ ﺧﻮاﺱ ﺘﻪ ﺑﻮدﻳ ﺪ ﻗﻀ ﺎوت‬
‫ﻣﺸﺮوﺡﯽ در ﺑﺎرﻩ ﭘﺮودون ﺑﻨﻤﺎﻳﻢ‪ .‬ﮐﻤﺒﻮد وﻗﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ اﺟﺎزﻩ ﻧﻤﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺁرزوی ﺵﻤﺎ را‬
‫ارﺿﺎء ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ هﻴﭻ ﮐﺪام از ﺁﺛﺎر او اﻳﻦ ﺟﺎ در دﺱﺘﺮس ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ وﻝ ﯽ ﺑ ﺮای‬
‫اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺡﺴ ﻦ ﻧﻴ ﺖ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﺵ ﻤﺎ ﻧﺸ ﺎن ﺑ ﺪهﻢ ﺑ ﺎ ﻋﺠﻠ ﻪ ﻃ ﺮح ﻣﺨﺘﺼ ﺮی را ﺗﺮﺱ ﻴﻢ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺵﻤﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺁن را ﺗﺼﺤﻴﺢ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰی ﺑﺮ ﺁن ﺑﻴﺎﻓﺰاﺋﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻢ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺘﺼ ﺮ و‬
‫‪٢٣‬‬
‫ﻣﻔﻴﺪ هﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮی را ﻻزم ﻣﯽ داﻧﻴﺪ در ﺁن ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺁورﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ اوﻝﻴﻦ ﮐﻮﺵ ﺶ ه ﺎی ﭘ ﺮودون را ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﻧ ﺪارم‪ .‬اوﻝ ﻴﻦ اﺛ ﺮ دﺑﺴ ﺘﺎﻧﯽ او در ﺑ ﺎرﻩ‬
‫»زﺑﺎن ﺟﻬﺎﻧﯽ« ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ او ﺗﺎ ﭼﻪ ﺡﺪ ﺑﯽ ﭘﺮواﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت ﺑﻐﺮﻧﺠ ﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ‬
‫او ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ اﻃﻼﻋﯽ از ﺁن هﺎ ﻧﺪارد‪ -‬ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫اوﻝ ﻴﻦ اﺛ ﺮ او ]ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﭼﻴﺴ ﺖ؟[‪ ،‬ﺑ ﺪون ﺵ ﮏ ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ اﺛ ﺮ اوﺱ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧﻮﺵ ﺘﻪ ای‬
‫دوران ﺱﺎز اﺱﺖ و ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺤﺘﻮی ﺗﺎزﻩ ای ﻧﺪارد وﻝ ﯽ ﻻاﻗ ﻞ روش ﺗ ﺎزﻩ و ﺟﺴ ﻮراﻧﻪ ای‬
‫ﺑ ﺮای ﺑﻴ ﺎن ﻳ ﮏ ﻣﻄﻠ ﺐ ﮐﻬﻨ ﻪ اﺱ ﺖ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌ ﯽ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺁﺛ ﺎر ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ ه ﺎ و‬
‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴ ﺖ ه ﺎی ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ‪ -‬ﮐ ﻪ او ﺑ ﺎ ﺁن ه ﺎ ﺁﺵ ﻨﺎﺋﯽ دارد‪» -‬ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ« ﻧ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ﻃ ﺮق‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮ ﺧﻴ ﺎل ﭘﺮدازاﻧ ﻪ ای »ﻣﻠﻐ ﯽ« ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﭘﺮودون ﺑﺎ ﺱﻨﺖ ﺱﻴﻤﻮن و ﻓﻮرﻳﺮ در اﻳﻦ اﺛﺮ‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ ﺑﺮﺧﻮرد ﻓﻮﻳﺮ ﺑ ﺎخ ﺑ ﺎ هﮕ ﻞ‬
‫اﺱﺖ‪ .‬ﻓﻮﻳﺮﺑﺎخ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ هﮕﻞ ه ﻴﭻ ﭼﻴ ﺰ ﻧﻴﺴ ﺖ ﻣ ﻊ اﻝﻮﺹ ﻒ ﺑﻌ ﺪ از هﮕ ﻞ او دوران‬

‫‪ -٢٣‬هﻴﺌﺖ ﺗﺤﺮﻳﺮﻳﻪ روزﻧﺎﻣﻪ »ﺱﻮﺱﻴﺎل دﻣﮑﺮات« در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﭼﻨ ﻴﻦ اﺿ ﺎﻓﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ :‬ﻣ ﺎ ﺑﻬﺘ ﺮ‬

‫داﻧﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ را ﺑﻪ هﻤﺎن ﺹﻮرت ﮐﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺑﺮﺱﺎﻧﻴﻢ‪.‬‬

‫‪٢٠٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺱ ﺎز ﺑ ﻮد زﻳ ﺮا روی ﻧﮑ ﺎت ﻣﺸﺨﺼ ﯽ ﮐ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ ﺁﮔ ﺎهﯽ ﻣﺴ ﻴﺤﺎﺋﯽ‪ ،‬ﻧ ﺎﮔﻮار و از ﻧﻈ ﺮ‬

‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﻧﺘﻘﺎد‪ ،‬ﻣﻬﻢ ﺑﻮدﻧﺪ اﻧﮕﺸﺖ ﮔﺬاﺵﺖ ﻧﮑﺎﺗﯽ ﮐﻪ هﮕﻞ در ﺱﺎﻳﻪ روﺵﻦ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﮔﺬاﺵﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﺟﺎزﻩ داﺵﺘﻪ ﺑﺎﺵﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﮐﻪ اﺱﺘﺤﮑﺎم ﺁن اﺛﺮ ﭘﺮودون ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺱﺒﮏ اوﺱ ﺖ‬
‫و ﻣ ﻦ ﺱ ﺒﮑﺶ را ﺧ ﺪﻣﺖ ﻋﻤ ﺪﻩ او ﻣ ﯽ داﻧ ﻢ‪ .‬ﻣ ﯽ ﺑﻴﻨ ﻴﻢ ﭘ ﺮودون ﺡﺘ ﺎ در ﺟ ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﻓﻘ ﻂ‬
‫ﻣﻄﺎﻝﺐ ﮐﻬﻨﻪ را از ﻧﻮ ذﮐﺮ ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﭘﻨﺪارد ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻝﺐ ﺗﺎزﻩ ای ﮔﻔﺘ ﻪ اﺱ ﺖ و‬
‫هﺮ ﭼﻴﺰ ﮐﻪ در ﻧﻈ ﺮ ﺧ ﻮدش ﺗ ﺎزﻩ ﺑ ﻮدﻩ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣﻮﺿ ﻮع ﺗ ﺎزﻩ ای ﻣﻄ ﺮح ﺑﺎﺵ ﺪ‪.‬‬
‫»ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﭼﻴﺴ ﺖ؟« ﺑ ﺎ ﻝﺠﺎﺟ ﺖ ﭘﺮﺧﺎﺵ ﮕﺮاﻧﻪ ای روی »ﻣﻘ ﺪس ﺗ ﺮﻳﻦ« ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت‬
‫اﻗﺘﺼ ﺎدی اﻧﮕﺸ ﺖ ﻣ ﯽ ﮔ ﺬارد‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ﭼﺸ ﻢ ﮔﻴ ﺮی درک ﻋ ﺎدی ﺑ ﻮرژواﺋﯽ را ﺑ ﻪ‬
‫اﺱﺘﻬﺰاء ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﻀﺎوت ﮐﻮﺑﻨﺪﻩ و ﻃﻨﺰ ﺗﻠﺦ و از اﻳﻦ ﮔﺬﺵ ﺘﻪ ﮔ ﺎﻩ و ﺑﻴﮕ ﺎﻩ ﺑ ﺎ اﺑ ﺮاز‬
‫ﺧﺸﻢ ﻋﻤﻴﻖ و ﺁﺵﮑﺎری ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﺿﻊ رﺱ ﻮای ﻣﻮﺟ ﻮد‪ ،‬و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑ ﺎ وﻗ ﺎر اﻧﻘﻼﺑ ﯽ‪،‬‬
‫اﻧﺴﺎن را ﺗﮑﺎن ﻣﯽ دهﺪ و در ﺗﺠﻠﯽ اوﻝﻴﻪ ﺧﻮد هﻴﺠﺎن ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﯽ ﺁﻓﺮﻳﻨﺪ‪ .‬هﻤﻴﻦ ﮐﺘ ﺎب ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﺗﺎرﻳﺦ اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﺟﻨﺒﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺟﺎﻝﺐ ﻧﺒﺎﺵ ﺪ‪.‬‬
‫اﻝﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺁﺛﺎر ﺟﻨﺠﺎﻝﯽ در ﻋﻠﻮم ﻧﻴ ﺰ هﻤ ﺎن ﻧﻘﺸ ﯽ را ﺑ ﺎزی ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﮐ ﻪ در ادﺑﻴ ﺎت‬
‫داﺱﺘﺎن ﺱﺮاﻳﺎﻧﻪ‪ .‬از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ اﺱ ﺖ اﺛ ﺮ ﻣ ﺎﻝﺘﻮس در ﺑ ﺎرﻩ »ﺟﻤﻌﻴ ﺖ«‪ .‬اﻳ ﻦ اﺛ ﺮ در اوﻝ ﻴﻦ‬
‫ﭼﺎپ ﺧﻮد ﭼﻴﺰی ﺟﺰ ﻳﮏ »ﺟﺰوﻩ ﺟﻨﺠﺎﻝﯽ« ﻧﺒﻮد و ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ از اول ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﺁﺧ ﺮ ﻳ ﮏ‬
‫ﺱﺮﻗﺖ ﻣﻌﻨﻮی اﺱﺖ‪ .‬ﻣﻌﻬ ﺬا ]دﻳ ﺪﻳﻢ[ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﭼﺮﻧﺪﻧﺎﻣ ﻪ ﭼ ﻪ ﺵ ﻮروهﻴﺠﺎﻧﯽ در اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد! اﮔﺮ ﻧﻮﺵﺘﻪ ﭘﺮودون در اﺧﺘﻴﺎر ﻣ ﻦ ﻗ ﺮار داﺵ ﺖ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻢ ﺑ ﻪ ﺁﺱ ﺎﻧﯽ ﺑ ﺎ‬
‫ذﮐ ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ اﺱ ﻠﻮب اوﻝﻴ ﻪ او را ﻧﺸ ﺎن ﺑ ﺪهﻢ‪ .‬در ﻣ ﻮاردی ﮐ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ ﺧ ﻮد او‬
‫ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻄﺎﻝﺐ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از روش ﮐﺎﻧﺖ در ﻣﻮرد ﺗﻀﺎد‪ ،‬ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ زﻳ ﺮا ﮐﺎﻧ ﺖ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺁﻝﻤﺎﻧﯽ ای ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ او در ﺁن اﻳﺎم از ﻃﺮﻳﻖ ﺁﺛ ﺎر ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﺵ ﺪﻩ اش ﻣ ﯽ ﺵ ﻨﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮودون ﭼﻨ ﻴﻦ واﻧﻤ ﻮد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻧﻈ ﺮ از او‪ -‬هﻤﺎﻧﻨ ﺪ ﮐﺎﻧ ﺖ‪ -‬راﻩ ﺡ ﻞ ﺗﻀ ﺎد ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﻣﻄ ﺮح اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ »در ﻣ ﺎورای ﺧ ﺮد اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﻗ ﺮار دارد ﻳﻌﻨ ﯽ ﭼﻴ ﺰی ﮐ ﻪ ﻋﻘ ﻞ‬
‫ﺧﻮد او ﺑﻪ ﺁن ﻗﺪ ﻧﻤﯽ دهﺪ«‪.‬‬

‫‪٢٠٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫وﻝﯽ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ هﻤﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺮوازی هﺎی ﻇ ﺎهﺮﻳﺶ در »ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﭼﻴﺴ ﺖ؟«‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﺗﻀ ﺎد‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺵﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﭘ ﺮودون از ﻳ ﮏ ﺱ ﻮ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ را از ﻣﻮﺿ ﻊ و از دﻳ ﺪﮔﺎﻩ ﻳ ﮏ دهﻘ ﺎن‬
‫اﻗﻄ ﺎﻋﯽ ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی )و ﺑﻌ ﺪًا ﻳ ﮏ ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژوا( ﻣ ﻮرد اﻧﺘﻘ ﺎد ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ده ﺪ و از ﻃ ﺮف‬
‫دﻳﮕﺮی ﻣﻌﻴﺎری را ﮐﻪ از ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ هﺎ اﺧﺬ ﮐﺮدﻩ اﺱﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻧﺎرﺱ ﺎﺋﯽ ﮐﺘ ﺎب از ﻋﻨ ﻮان ﺁن ﭘﻴﺪاﺱ ﺖ‪ .‬ﻣﺴ ﺄﻝﻪ ﺑﻄ ﻮری ﻏﻠ ﻂ ﻣﻄ ﺮح ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﭘﺎﺱ ﺦ ﺹ ﺤﻴﺤﯽ داﺵ ﺘﻪ ﺑﺎﺵ ﺪ‪» .‬ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ« ﺑﺎﺱ ﺘﺎﻧﯽ در ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت‬
‫ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﻓﺌ ﻮداﻝﯽ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ رﻓﺘ ﻪ و ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﻓﺌ ﻮداﻝﯽ در ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ‬
‫ﺑﻮرژواﺋﯽ ﺡﻞ ﺵﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻘﺪﻳﺴﺖ ﻧﻪ ﺧﻮد ﺗﺎرﻳﺦ در ﻣﻮرد ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﮔﺬﺵ ﺘﻪ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻤﻞ ﺁوردﻩ اﺱﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﺁن ﭼﻪ ﭘﺮودون ﺑﺎ ﺁن ﺱﺮوﮐﺎر دارد ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﻣ ﺪرن‬
‫ﻋﺼ ﺮ ﺡﺎﺿ ﺮ اﺱ ﺖ‪ .‬در ﭘﺎﺱ ﺦ اﻳ ﻦ ﺱ ﺆال ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﭼﻴﺴ ﺖ‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ‬
‫ﻣﯽ ﺗ ﻮان ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺗﺠﺰﻳ ﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻠ ﯽ اﻧﺘﻘ ﺎدی از »اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ« ﺑ ﻪ ﺁن ﺟ ﻮاب داد‪،‬‬
‫ﺗﺠﺰﻳ ﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻠ ﯽ ﮐ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﺁن ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ را ﻧ ﻪ در ﺑﻴ ﺎن ﺡﻘ ﻮﻗﯽ ﺵ ﺎن ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻠﮑﻪ در ﺵﮑﻞ واﻗﻌﯽ ﺵﺎن ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴﺪی‪ ،‬در ﺑ ﺮ‬
‫ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬وﻝ ﯽ از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ ﭘ ﺮودون ﺗﻤ ﺎم اﻳ ﻦ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﻗﺘﺼ ﺎدی را از دﻳ ﺪﮔﺎﻩ ﻋ ﺎم‬
‫ﺡﻘﻮﻗﯽ ﻣﺮدود ﻣﯽ ﺵﻤﺎرد ﻝﺬا ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ از ﺡ ﺪ ﭘﺎﺱ ﺨﯽ ﮐ ﻪ ﺑﺮﻳﺴ ﻮت ﻗﺒ ﻞ از ‪ -١٧٨٩‬ﺑ ﺎ‬
‫هﻤﻴﻦ ﺟﻤﻼت در ﻧﻮﺵﺘﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ اش ﺑﻨﺎم »ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﺱ ﺮﻗﺖ اﺱ ﺖ« ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع دادﻩ‬
‫اﺱﺖ‪ ،‬ﭘﺎﻓﺮاﺗﺮ ﺑﮕﺬارد‪.‬‬
‫در ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺡﺎﻝﺖ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻓﻘﻂ اﻳﻦ ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ ﺗﺠﺴﻢ ﺡﻘﻮﻗﯽ ﺑﻮرژواﺋﯽ از »ﺱﺮﻗﺖ« را‬
‫ﺵﺎﻣﻞ ﮐﺴﺐ ﺛﺮوت »ﺵﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ« ﺑﻮرژواهﺎ ﮐ ﺮدﻩ ﺑﺎﺵ ﻴﻢ‪ .‬از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ از ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ‬
‫»ﺱﺮﻗﺖ« ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺨﻄﯽ ﻗﻬﺮﺁﻣﻴﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻮط ﺑﻪ ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‪ ،‬ﻝ ﺬا‬
‫ﭘﺮودون ﺑﻪ هﻤﻪ ﻧﻮع ﺁﺵﻔﺘﻪ ﮔﻮﺋﯽ در ﺑﺎرﻩ ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ واﻗﻌﯽ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﺧ ﻮد او‬
‫ﻧﻴﺰ ﻧﺎروﺵﻦ اﺱﺖ‪ -‬دﭼﺎر ﻣﯽ ﺵﻮد‪.‬‬
‫در اﻳﺎم اﻗﺎﻣﺘﻢ در ﭘﺎرﻳﺲ‪ -‬در ‪ -١٨٤٤‬ﺑﺎ ﭘﺮودون رواﺑﻂ ﺧﺼﻮﺹﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﮐ ﺮدم‪ .‬ﻣ ﻦ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را در اﻳﻦ ﺟ ﺎ ذﮐ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐ ﻨﻢ زﻳ ﺮا ﺗ ﺎ ﺡ ﺪودی ﺧ ﻮد را در »ﺱﻔﺴ ﻄﻪ ﺑ ﺎزی« او‬

‫‪٢٠٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻣﻘﺼ ﺮ ﻣ ﯽ داﻧ ﻢ‪ .‬هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ه ﺎ ﺗﻘﻠ ﺐ در ﻳ ﮏ ﺟ ﻨﺲ ﺗﺠ ﺎرﺗﯽ را ﭼﻨ ﻴﻦ‬

‫ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺿﻤﻦ ﻣﺒﺎﺡﺜﺎت ﻃﻮﻻﻧﯽ ای ﮐﻪ اﮐﺜﺮًا ﺗﻤﺎم ﺵﺐ ﺑﻪ ﻃ ﻮل ﻣ ﯽ اﻧﺠﺎﻣﻴ ﺪ‪ ،‬او را ﺑ ﻪ‬
‫هﮕﻠﻴﺴﻢ‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ﻋ ﺪم ﺁَﻧ ﺎﺋﯽ اش ﺑ ﻪ زﺑ ﺎن ﺁﻝﻤ ﺎﻧﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻮد درﺱ ﺖ و ﺡﺴ ﺎﺑﯽ‬
‫ﻣﻄﺎﻝﻌﻪ ﮐﻨﺪ‪ -‬ﺁﻝﻮدﻩ ﮐ ﺮدم‪ .‬و اﻳ ﻦ ﭼﻴ ﺰی ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺿ ﺮرهﺎی ﺑﺰرﮔ ﯽ ﺑ ﻪ او رﺱ ﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌ ﺪ از‬
‫ﺗﺒﻌﻴﺪم از ﭘﺎرﻳﺲ‪ ،‬ﺁن ﭼﻪ را ﻣﻦ ﺵ ﺮوع ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﻮدم ﺁﻗ ﺎی ﮐ ﺎرل ﮔﺮﻳ ﻮن اداﻣ ﻪ داد‪ .‬او ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان اﺱﺘﺎد ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺁﻝﻤﺎﻧﯽ اﻳﻦ ﻣﺰﻳﺖ را ﺑﺮ ﻣﻦ داﺵﺖ ﮐﻪ ﺧ ﻮدش ﻧﻴ ﺰ از ﺁن ﭼﻴ ﺰی ﺱ ﺮ‬
‫در ﻧﻤﯽ ﺁورد‪.‬‬
‫ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎهﯽ ﺑﻌﺪ از اﻧﺘﺸﺎر دوﻣﻴﻦ اﺛ ﺮ ﻣﻬﻤ ﺶ ﻳﻌﻨ ﯽ »ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﻓﻘ ﺮ و ﻏﻴ ﺮﻩ‪ «...‬ﺧ ﻮد‬
‫ﭘﺮودون ﻃ ﯽ ﻧﺎﻣ ﻪ ﺑﺴ ﻴﺎر ﻣﺸ ﺮوﺡﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮای ﻣ ﻦ ﻧﻮﺵ ﺖ اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ را ﺑ ﺎ ﻣ ﻦ در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﮔﺬاﺵ ﺖ و ﺿ ﻤﻦ ﻣﻄﺎﻝ ﺐ دﻳﮕ ﺮ ﻧﻮﺵ ﺖ ﮐ ﻪ‪ :‬ﻣ ﻦ اﻧﺘﻈ ﺎر اﻧﺘﻘ ﺎد ﺵ ﺪﻳﺪی را از ﺟﺎﻧ ﺐ ﺵ ﻤﺎ‬
‫دارم« و ﺑﻪ زودی ﮐﺘﺎب ﻣ ﻦ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم »ﻓﻘ ﺮ ﻓﻠﺴ ﻔﻪ و ﻏﻴ ﺮﻩ‪ «...‬ﺑ ﻪ اﻧﺘﻈ ﺎر او ﭘﺎﻳ ﺎن داد و‬
‫دوﺱﺘﯽ ﻣﺎ ﺑﺮای هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺱﻴﺪ‪.‬‬
‫از ﻣﻄﺎﻝﺒﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺵﺪ ﻣﻼﺡﻈﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ در واﻗ ﻊ اﺛ ﺮ ﭘ ﺮودون »ﻓﻠﺴ ﻔﻪ‬
‫ﻼ‬
‫ﻓﻘﺮ ﻳﺎ ﺱﻴﺴﺘﻢ ﺗﻀﺎد اﻗﺘﺼﺎدی« ﺑ ﻪ ﺱ ﺆال »ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﭼﻴﺴ ﺖ؟« ﭘﺎﺱ ﺦ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬او ﻋﻤ ً‬
‫ﺑﻌ ﺪ از اﻧﺘﺸ ﺎر اﻳ ﻦ ﮐﺘ ﺎب‪ ،‬ﻣﻄﺎﻝﻌ ﺎت اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺧ ﻮد را ﺵ ﺮوع ﮐ ﺮد و ﭘ ﯽ ﺑ ﺮد ﮐ ﻪ ﻧ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﻧﺎﺱ ﺰاﮔﻮﺋﯽ ﺑﻠﮑ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ وﺱ ﻴﻠﻪ ﺗﺠﺰﻳ ﻪ و ﺗﺤﻠﻴ ﻞ »اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ« ﻣ ﺪرن اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﺱﺆاﻝﯽ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮد او ﻣﻄﺮح ﺵ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﭘﺎﺱ ﺦ داد‪ .‬در ﺿ ﻤﻦ او ﮐﻮﺵ ﻴﺪﻩ‬
‫اﺱﺖ ﮐﻪ ﺱﻴﺴﺘﻢ ﻣﻘﻮﻻت اﻗﺘﺼﺎدی را ﺑﻪ ﻃﻮر دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮑﯽ ﺗﺮﺱﻴﻢ ﮐﻨﺪ و »ﺗﻀﺎد« هﮕ ﻞ را‬
‫ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ »ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت« ﻻﻳﻨﺤﻞ ﮐﺎﻧﺖ ﻣﯽ ﺱﺎزد‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﻗﻀﺎوت در ﺑﺎرﻩ اﺛﺮ ﻗﻄﻮر دو ﺟﻠﺪی او ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺵ ﻤﺎ را ﺑ ﻪ اﺛ ﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ ﺧ ﻮدم‬
‫ﺟﻠﺐ ﮐﻨﻢ‪ .‬در ﺁن ﻧﻮﺵﺘﻪ ﻧﺸﺎن دادم ﮐﻪ او ﺗﺎ ﭼﻪ ﺡﺪ از رﻣﻮز دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮏ ﻋﻠﻤﯽ ﺑ ﯽ اﻃ ﻼع‬
‫اﺱﺖ و در ﻋﻴﻦ ﺡﺎل ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺗﻮهﻤﺎت ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺱﭙﮑﻮﻻﺗﻴﻮ ﻣﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺁن ﮐﻪ ﻣﻘﻮﻻت اﻗﺘﺼﺎدی را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﻴﺎن هﺎی ﺗﺌﻮرﻳﮏ ﺗﺎرﻳﺨﯽ و ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺮﺡﻠﻪ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴﺪی ای ﮐﻪ ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ ﺑﺎ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻣ ﺎدی ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﻨﺪ‪،‬‬

‫‪٢٠٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫درک ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺁن ه ﺎ را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان اﻳ ﺪﻩ ه ﺎی اﺑ ﺪی ای ﮐ ﻪ از ازل وﺟ ﻮد داﺵ ﺘﻪ اﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ه ﻢ‬

‫ﻣﯽ ﺑﺎﻓﺪ و ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺑ ﺎر دﻳﮕ ﺮ از اﻳ ﻦ ﺑﻴﺮاه ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻮﺿ ﻊ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺑ ﻮرژواﺋﯽ‬
‫‪٢٤‬‬
‫ﻣﯽ رﺱﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﺸﺎن دادم ﮐﻪ ﺁﺵﻨﺎﺋﯽ او ﺑﺎ »اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ«‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﻮﺿ ﻮﻋﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ‬
‫ﺁن ﻧﻘﺪ ﻧﻮﺵﺘﻪ اﺱﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻪ ﺡﺪ ﻧﺎﻗﺺ ﺑﻮدﻩ و در ﺱﻄﺢ دﺑﺴﺘﺎﻧﯽ اﺱﺖ ]و ﻧﺸﺎن دادم ﮐ ﻪ[‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ او هﻤﮕﺎم ﺧﻴﺎل ﭘﺮدازان ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺑﻪ اﺹﻄﻼح »ﻋﻠﻢ« ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺱ ﺖ و ﺑ ﻪ ﺟ ﺎی‬
‫ﺁن ﮐﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺵﻨﺎﺧﺖ هﺎی اﻧﺘﻘﺎدی از ﺡﺮﮐﺖ ﺗﺎرﻳﺨﯽ‪ -‬ﺡﺮﮐﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﺵ ﺮاﻳﻂ ﻣ ﺎدی‬
‫رهﺎﺋﯽ را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪ -‬ﻋﻠ ﻢ را ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨ ﺪ‪ ،‬ﻋﻤ ﺪﺗ ًﺎ ﻣ ﯽ ﮐﻮﺵ ﺪ ﮐ ﻪ ﻓﺮﻣ ﻮﻝﯽ ﺑ ﺮای »ﺡ ﻞ‬
‫ﻣﺴﺄﻝﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ« ﺱﺮهﻢ ﺑﻨﺪی ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺹ ًﺎ ﻧﺸﺎن دادﻩ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﭘ ﺮودون‬
‫در ﻣ ﻮرد ﺵ ﺎﻝﻮدﻩ ﮐ ﻞ ﻣﻮﺿ ﻮع‪ -‬ﻳﻌﻨ ﯽ ارزش ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ‪ -‬در اﺑﻬ ﺎم ﺑ ﻮدﻩ‪ ،‬دﭼ ﺎر اﺵ ﺘﺒﺎﻩ و‬
‫ﻧﻴﻢ ﺑﻨﺪ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ و ﺡﺘ ﺎ ﺗﻌﺒﻴ ﺮ ﺧﻴ ﺎل ﭘﺮدازﻧ ﻪ ﺗﺌ ﻮری ارزش رﻳﮑ ﺎردو را ﺵ ﺎﻝﻮدﻩ ﻳ ﮏ‬
‫ﻋﻠﻢ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﻣ ﻦ در ﺑ ﺎرﻩ ﻣﻮﺿ ﻮع ﮐﻠ ﯽ او ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﺧﻼﺹ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻗﻀ ﺎوت‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪:‬‬
‫»هﺮ ﻳﮏ از ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت اﻗﺘﺼﺎدی دارای ﻳﮏ ﺟﻨﺒﻪ ﺧﻮب و ﻳﮏ ﺟﻨﺒﻪ ﺑﺪ اﺱﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﻧﮑﺘ ﻪ ای اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺁن ﺁﻗ ﺎی ﭘ ﺮودون ﺧ ﻮدش را ﻓﺮﻳ ﺐ ﻧ ﺪادﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ او‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﺟﻨﺒﻪ ﺧﻮب ﻗﻀﻴﻪ را ﺗﺸﺮﻳﺢ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ و ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ هﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﺑﺪ ﺁن اﻳﺮاد‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬او از اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن‪ ،‬ﺿ ﺮورت ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت اﺑ ﺪی را ﺑ ﻪ ﻋﺎرﻳ ﺖ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ و از‬
‫ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ هﺎ اﻳﻦ ﺗﻮهﻢ را ﻗﺮض ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺱﺖ ﮐﻪ در ﻓﻘﺮ ﻓﻘﻂ ﻓﻘﺮ را ﺑﺒﻴﻨﺪ )ﺑﻪ ﺟﺎی ﺁن‬

‫‪» -٢٤‬وﻗﺘﯽ اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﺗﻮﻝﻴﺪ ﺑﻮرژواﺋﯽ‪ -‬ﻃﺒﻴﻌ ﯽ‬
‫ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﻨ ﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ه ﺎ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎﺗﯽ هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ اﻳﺠ ﺎد ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ و ﺗﻮﺱ ﻌﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎی ﻣﻮﻝﺪﻩ در ﺁن هﺎ ﺑ ﺮ ﺡﺴ ﺐ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺹ ﻮرت ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺗﺄﺙﻴﺮ زﻣﺎن ﻗﻠﻤﺪاد ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ و ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اﺑ ﺪی ای ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ﮐ ﻪ‬
‫هﻤﻮارﻩ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺡﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ]ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ[ ﺗﺎرﻳﺨﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‬
‫اﺱﺖ وﻝﯽ ﺡﺎﻻ دﻳﮕﺮ ﺗﺎرﻳﺨﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪) «.‬ﻧﻘﻞ از ﺹﻔﺤﻪ ی ‪ ١١٣‬ﮐﺘﺎب ﺧﻮدم(‬

‫‪٢٠٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﮐ ﻪ در ﻓﻘ ﺮ‪ ،‬ﺟﻨﺒ ﻪ اﻧﻘﻼﺑ ﯽ و در ه ﻢ ﮐﻮﺑﻨ ﺪﻩ ای‪ -‬ﮐ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﮐﻬﻨ ﻪ را ﺱ ﺮﻧﮕﻮن‬

‫ﻣﯽ ﺱﺎزد‪ -‬ﺑﺒﻴﻨﺪ( ]ﺟﻤﻠﻪ داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰ را ﻣﺎرﮐﺲ ﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻣﻘﺎﻝ ﻪ اﻓ ﺰودﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺗﻮﺿ ﻴﺢ از‬
‫هﺌﻴﺖ ﺗﺤﺮﻳﺮ »ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ دﻣﮑﺮات« اﺱﺖ[‪ .‬او ﺑﺎ هﺮ دو ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻮاﻓﻖ اﺱﺖ و در اﻳ ﻦ‬
‫راﺑﻄﻪ ﺱﻌﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ اوﺗﻮرﻳﺘ ﻪ ﻋﻠ ﻢ ﺗﮑﻴ ﻪ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬از ﻧﻈ ﺮ او ﻋﻠ ﻢ‪ ،‬ﻣﺤ ﺪود ﺑ ﻪ ﺡﺠ ﻢ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ ﻳﮏ ﻓﺮﻣﻮل ﻋﻠﻤﯽ ﻣﯽ ﺵﻮد‪ .‬او ﻣﺮدﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒ ﺎل ﻓﺮﻣ ﻮل ه ﺎ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و ﺑ ﻪ‬
‫هﻤﻴﻦ ﻣﻨﺎﺱﺒﺖ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﭘﺮودون ﺑﺮ ﺧﻮد ﻏﺮﻩ ﻣﯽ ﺵﻮد ﮐﻪ هﻢ ﺑﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ و‬
‫هﻢ ﺑﺮ ﮐﻤﻮﻧﻴﺰم ﻧﻘ ﺪی اﻳ ﺮاد ﮐ ﺮدﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬در ﺡ ﺎﻝﯽ ﮐ ﻪ او ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﭘ ﺎﻳﻴﻦ ﺗ ﺮ از ﺁن ه ﺎ‪-‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن و ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ه ﺎ‪ -‬ﻗ ﺮار دارد‪ .‬ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺗ ﺮ از اﻗﺘﺼ ﺎدﻳﻮن‪ ،‬زﻳ ﺮا ﻣﻌﺘﻘ ﺪ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺁﺱﺎﺋﯽ در اﺧﺘﻴﺎر دارد ﮐﻪ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﺁن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫در ﺟﺰﺋﻴ ﺎت ﺹ ﺮﻓ ًﺎ اﻗﺘﺼ ﺎدی‪ ،‬اﻇﻬ ﺎر ﻧﻈ ﺮ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬و ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺗ ﺮ از ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ ه ﺎ ﻗ ﺮار‬
‫دارد‪ ،‬زﻳ ﺮا ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﮐ ﺎﻓﯽ ﺵ ﻬﺎﻣﺖ و ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﮐ ﺎﻓﯽ اﺡﺎﻃ ﻪ ﺑ ﺮ ﻣﻮﺿ ﻮع دارد‬
‫ﮐ ﻪ وﻝ ﻮ ﻓﻘ ﻂ اﺱ ﭙﮑﻮﻻﺗﻴﻮ‪ ،‬اﻓﻘ ﯽ ﺑ ﺎﻻﺗﺮ از ﺑﻮرژواه ﺎ ﺑ ﺮای ﺧ ﻮد ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨ ﺪ‪ ...‬او‬
‫ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻣ ﺮد ﻋﻠ ﻢ‪ ،‬ﺑ ﺎﻻﺗﺮ از ﺑﻮرژواه ﺎ و ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳ ﺎ ﭘ ﺮواز ﮐﻨ ﺪ‪ .‬او ﻓﻘ ﻂ‬
‫ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژواﺋﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺒ ًﺎ ﻣﻴ ﺎن ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ و ﮐ ﺎر‪ ،‬ﻣﻴ ﺎن اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ و ﮐﻤ ﻮﻧﻴﺰم‬
‫ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽ ﺵﻮد«‪.‬‬
‫وﻝﻮ ﺁن ﮐﻪ ﻗﻀﺎوت ﻓﻮق ﺧﺸﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺱﺪ وﻝﯽ ﻣﻦ اﻣﺮوز هﻢ روی ه ﺮ ﮐﻠﻤ ﻪ ﺁن‬
‫ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬در ﺿﻤﻦ ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈ ﺮ داﺵ ﺖ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﻦ ﮐﺘ ﺎب ﭘ ﺮودون را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﺟ ﺰوﻩ ﺱﺮﻣﺸ ﻖ ﺱﻮﺱ ﻴﺎﻝﻴﺰم ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژوازی اﻋ ﻼم ﮐ ﺮدم و اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع را از ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﺗﺌﻮرﻳﮏ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮدم‪ ،‬هﻨﻮز‪ ،‬هﻢ اﻗﺘﺼﺎدﻳﻮن ﺱﻴﺎﺱﯽ و هﻢ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ ه ﺎ‪ ،‬ﭘ ﺮودون را‬
‫ﻳﮏ اﻧﻘﻼﺑﯽ دو ﺁﺗﺸﻪ ﺑﺰرگ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﻦ ﺑ ﺎ ﺟ ﺎر و ﺟﻨﺠ ﺎﻝﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻌﺪهﺎ در ﺑﺎرﻩ »ﺧﻴﺎﻧﺖ« او ﺑﻪ اﻧﻘ ﻼب ﺑ ﻪ راﻩ اﻓﺘ ﺎد‪ ،‬ﮐ ﺎری ﻧﺪاﺵ ﺘﻢ‪ .‬اﮔ ﺮ او ﻧﺘﻮاﻧﺴ ﺖ‬
‫اﻧﺘﻈﺎرات ﺑﯽ ﻣﻮردی را ﮐﻪ از او ﻣﯽ رﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺁورد‪ ،‬ﺗﻘﺼﻴﺮی ﻧﺪاﺵ ﺖ زﻳ ﺮا دﻳﮕ ﺮان ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﻣﺜﻞ ﺧﻮدش‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺵﻨﺎﺧﺖ ﻏﻠﻄﯽ از او داﺵﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٢٠٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺑ ﺮ ﺧ ﻼف ﮐﺘ ﺎب »ﻣﺎﻝﮑﻴ ﺖ ﭼﻴﺴ ﺖ؟«‪ ،‬در »ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﻓﻘ ﺮ« هﻤ ﻪ ﻧ ﻮاﻗﺺ ﺵ ﻴﻮﻩ ﺑﻴ ﺎن‬

‫ﭘﺮودون ﺑﻪ ﻃﺮز ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﭼﺸ ﻢ ﻣ ﯽ ﺧﻮرﻧ ﺪ‪ .‬ﺱ ﺒﮏ او ﺑ ﻪ ﻗ ﻮل ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی ه ﺎ‬
‫اﮐﺜ ﺮًا »ﺁﻣﭙﻮﻝ ﻪ« ]ﮔ ﺰاف ﮔﻮﻳﺎﻧ ﻪ[ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺁن ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ ﻓﺮاﺱ ﺖ ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی او ﺗ ﻪ ﻣ ﯽ ﮐﺸ ﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻄﺎﻝ ﺐ ﺛﻘﻴ ﻞ و ﻧ ﺎﻣﻔﻬﻮم اﺱ ﭙﮑﻮﻻﺗﻴﻮی ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﺁﻝﻤ ﺎﻧﯽ ﻇ ﺎهﺮ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺱﺮوﺹ ﺪای ﮐﺎﺱ ﺐ ﮐﺎراﻧ ﻪ‪ ،‬دادوﻓﺮﻳ ﺎد ﺧﻮدﺱ ﺘﺎﻳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻝﺤ ﻦ ﺧﻮدﭘﺴ ﻨﺪاﻧﻪ و ﻣﺨﺼﻮﺹ ًﺎ‬
‫ﺟﻔﻨﮕﻴﺎﺗﯽ در ﺑﺎرﻩ »ﻋﻠﻢ« ﮐﻪ ﻃﺮاراﻧ ﻪ ﺑﻴ ﺎن ﺵ ﺪﻩ اﻧ ﺪ داﺋﻤ ًﺎ ﭘ ﺮدﻩ ﮔ ﻮش ﺵ ﻨﻮﻧﺪﻩ را ﺁزار‬
‫ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎی ﮔﺮﻣﯽ واﻗﻌﯽ ای ﮐﻪ در ﺱﺮاﺱﺮ ﮐﺘﺎب اول او وﺟﻮد داﺵﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟ ﺎ در‬
‫ﻣﻮارد ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺱﻴﺴ ﺘﻤﺎﺗﻴﮏ ﻳ ﮏ ﺡ ﺮارت ﺱ ﻮزان ﻣ ﻮﻗﺘﯽ را ﺱ ﺨﻨﻮراﻧﻪ اراﺋ ﻪ‬
‫ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﮔﺬﺵﺘﻪ او ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﺎ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻧﺎﺵ ﻴﺎﻧﻪ و ﻣﺒﺘ ﺬل ﻣ ﺮد ﺧ ﻮد ﺁﻣﻮﺧﺘ ﻪ ای‬
‫ﮐﻪ ﻏﺮور اﺑﺘ ﺪاﺋﯽ وی در ﻣ ﻮرد اﺹ ﺎﻝﺖ ﻓﮑ ﺮﻳﺶ در ه ﻢ ﺵﮑﺴ ﺘﻪ ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ ،‬اﮐﻨ ﻮن ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺗﺎزﻩ ﺑﻪ دوران رﺱﻴﺪﻩ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﭼﻴﺰی ﮐﻪ ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﺪارد‪ ،‬ﺧﻮد را ﺵ ﻬﺮﻩ‬
‫ﺁﻓﺎق ﺱ ﺎزد‪ .‬ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ‪ ،‬او ﻧﻈﺮﻳ ﺎت ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﻣ ﺮدی ﻧﻈﻴ ﺮ ﮐﺎﺑ ﺖ را‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺧ ﺎﻃﺮ روش ﻋﻤﻠ ﻴﺶ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳ ﺎی ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﻗﺎﺑ ﻞ اﺡﺘ ﺮام ﻣ ﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ -‬ﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮی‬
‫ﻧﺎﺵﺎﻳﺴﺘﻪ و ﺑﻴﺮﺡﻤﺎﻧﻪ ﻣﻮرد ﺡﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ ده ﺪ‪ ،‬ﺡﻤﻠ ﻪ ای ﮐ ﻪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻋﻤ ﻖ و ﺹ ﻼﺑﺖ‬
‫ﻶ ﺑ ﻪ ﻣﺪاهﻨ ﻪ ﻣ ﺮدی‬
‫ﻼ ﺹﺤﻴﺢ ه ﻢ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬و ﺑ ﺮﻋﮑﺲ از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻧﺪارد ﺑﻠﮑﻪ اﺹ ً‬
‫ﻣﺜﻞ دوﻧﻮﻳﻴﻪ )ﮐﻪ ﺿﻤﻨ ًﺎ »ﻣﺸﺎور ﻋﺎﻝﯽ دوﻝﺘﯽ« اﺱﺖ(‪ ،‬ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ ،‬در ﺹﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ ﺗﻤ ﺎم‬
‫اهﻤﻴ ﺖ دوﻧﻮﻳﻴ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﻋﺒ ﺎرت از اﻳ ﻦ ﻣﺘﺎﻧ ﺖ ﻣﺴ ﺨﺮﻩ اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺱ ﻪ ﺟﻠ ﺪ ﻗﻄ ﻮر‬
‫ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ و ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬ﺹﻼﺑﺘﯽ را وﻋﻆ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ هﻠﻮﺗﻴﻮس ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺹﻴﻒ ﮐ ﺮدﻩ‬
‫اﺱﺖ )ﺧﻮاﺱﺘﺎر ﺁﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﺑﺨﺖ هﺎ ﻋﺎری از ﻋﻴﺐ و ﻧﻘﺺ ﺑﺎﺵﻨﺪ(‪.‬‬
‫اﻧﻘﻼب ﻓﻮرﻳﻪ ﺑﺮای ﭘﺮودون ﺧﻴﻠﯽ ﺑﯽ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺮا ﮐﻪ او ﺗﺎزﻩ ﭼﻨﺪ هﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ از ﺁن‬
‫]ﺑ ﻪ ﺧﻴ ﺎل ﺧ ﻮدش[ ﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮ اﻧﮑ ﺎر ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮی ﺛﺎﺑ ﺖ ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ »دورﻩ اﻧﻘ ﻼب« ﺑ ﺮای‬
‫هﻤﻴﺸ ﻪ ﺱ ﭙﺮی ﺵ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺡﻀ ﻮر او در ﻣﺠﻠ ﺲ ﻣﻠ ﯽ ]ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ[‪ -‬ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد اﻃﻼﻋ ﺎت‬
‫ﻧ ﺎﭼﻴﺰی ﮐ ﻪ در ﻣ ﻮرد ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﻣﻮﺟ ﻮد اراﺋ ﻪ داد‪ -‬در ﺧﻮرﺱ ﺘﺎﻳﺶ و ﺗﻤﺠﻴ ﺪ اﺱ ﺖ‪] .‬در‬
‫ﺵ ﺮاﻳﻂ[ ﺑﻌ ﺪ از ﻗﻴ ﺎم ژوﺋ ﻦ‪ ،‬اﻳ ﻦ اﻗ ﺪاﻣﯽ ﺑﺴ ﻴﺎر ﻣﺘﻬﻮراﻧ ﻪ ﺑ ﻮد و در ﺿ ﻤﻦ اﻳ ﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬

‫‪٢١٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﻣﻨﺎﺱﺐ را داﺵﺖ ﮐﻪ ﺁﻗﺎی ﺗﻴﺮس ﻃﯽ ﻧﻄﻖ ﺟﻮاﺑﻴﻪ اش ﺑﻪ ﭘﺮودون‪ -‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺹﻮرت ﺟﺰوﻩ‬
‫ﻣﺨﺼﻮص ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺵﺪ‪ -‬ﺑﻪ ﺗﻤ ﺎم اروﭘ ﺎ ﻧﺸ ﺎن داد ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺱ ﺘﻮن ه ﺎی ﻓﮑ ﺮی ﺑ ﻮرژوازی‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑ ﺮ ﺑﻨﻴ ﺎد ﭼ ﻪ ﻣﺤ ﺎورات ﺑﭽﮕﺎﻧ ﻪ ای اﺱ ﺘﻮار ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﻋﻤ ﺪًا ﭘ ﺮودون در ﻣﻘﺎﺑﻠ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﺁﻗﺎی ﺗﻴﺮس ﺑﻪ ﺹﻮرت ﻳﮏ هﻴﻮﻻی ﻏﻮل ﺁﺱﺎ در ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺸ ﻒ ﭘ ﺮودون در ﻣ ﻮرد »اﻋﺘﺒ ﺎر ﺑ ﺪون رﺑ ﺢ« و »ﺑﺎﻧ ﮏ ﺧﻠ ﻖ« ﻣﺮﺑﻮﻃ ﻪ‪ ،‬ﺁﺧ ﺮﻳﻦ‬
‫»اﻗﺪاﻣﺎت« اﻗﺘﺼﺎدی او ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ در ﻧﻮﺵﺘﻪ ام ﺑﻪ ﻧﺎم »در ﺑﺎرﻩ ﻧﻘ ﺪ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ«‪،‬‬
‫ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﭼﺎپ ‪ ١٨٥٩‬ﺑﺮﻝﻦ‪) ،‬ﺹﻔﺤﻪ ‪ ٥٩‬ﺗﺎ ‪ (٦٤‬ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺱﺎﻧﺪم ﮐﻪ ﺵﺎﻝﻮدﻩ ﺗﺌﻮرﻳ ﮏ‬
‫ﻧﻈﺮﻳ ﺎت او از ﺵ ﻨﺎﺧﺖ ﻏﻠﻄ ﺶ از اﺑﺘ ﺪاﺋﯽ ﺗ ﺮﻳﻦ اﺟ ﺰای »اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ« ﺑ ﻮرژوازی‬
‫ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﻨﺎﺱ ﺒﺎت ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑ ﺎ ﭘ ﻮل‪ -‬ﻣﻨﺸ ﺎء ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬در ﺡ ﺎﻝﯽ ﮐ ﻪ ﭘﺮاﺗﻴ ﮏ روﺑﻨ ﺎﺋﯽ او را‬
‫ﺗﺠﺪﻳ ﺪ ﺗﻮﻝﻴ ﺪ ﻧﻘﺸ ﻪ ه ﺎی ﺧﻴﻠ ﯽ ﻗ ﺪﻳﻤﯽ ﺗ ﺮ و ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﺑﻬﺘ ﺮ ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﺵ ﺪﻩ ای‪ ،‬ﺗﺸ ﮑﻴﻞ‬
‫ﻼ در اواﻳ ﻞ ﺱ ﺪﻩ ‪ ١٨‬و ﺑﻌ ﺪ‬
‫ﻼ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺁن ﭼ ﻪ ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﻪ ﺱﻴﺴﺘﻢ اﻋﺘﺒﺎراﺗﯽ‪ -‬ﮐﺎﻣ ً‬
‫دوﺑﺎرﻩ در ﺱ ﺪﻩ ‪ ،١٩‬در اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن ﻣﻮﺟ ﺐ ﺁن ﺵ ﺪ ﮐ ﻪ ﺛ ﺮوت ﻳ ﮏ ﻃﺒﻘ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃﺒﻘ ﻪ دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﻣﻨﺘﻘ ﻞ ﮔ ﺮدد‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺗﺤ ﺖ ﺵ ﺮاﻳﻂ اﻗﺘﺼ ﺎدی و ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﻣﺸﺨﺼ ﯽ در ﺧ ﺪﻣﺖ ﺗﺴ ﺮﻳﻊ‬
‫ره ﺎﺋﯽ ﻃﺒﻘ ﻪ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد‪ -‬ﻣﺴ ﺄﻝﻪ ای ﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﺗﺮدﻳ ﯽ در ﺁن وﺟ ﻮد‬
‫ﻼ ﺑﺪﻳﻬﯽ‪ .‬اﻣﺎ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ رﺑ ﺢ دهﻨ ﺪﻩ را ﺵ ﮑﻞ اﺹ ﻠﯽ ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﻠﻘ ﯽ‬
‫ﻧﺪارد و اﻣﺮی اﺱﺖ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﮐﺮدن و ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﺮدن ﻧ ﻮﻋﯽ ﺱﻴﺴ ﺘﻢ اﻋﺘﺒ ﺎراﺗﯽ‪ -‬و ﺑ ﻪ اﺹ ﻄﻼح اﻝﻐ ﺎی رﺑ ﺢ‪ -‬را اﺱ ﺎس‬
‫ﻶ ﺗﻨ ﮓ ﻧﻈﺮاﻧ ﻪ اﺱ ﺖ و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺵﮑﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﺮار دادن‪ ،‬ﻳﮏ ﻓﺎﻧﺘﺰی ﮐ ﺎﻣ ً‬
‫ﻶ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ﺑﻠﻨ ﺪﮔﻮﻳﺎن اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژوازی ﻗ ﺮن‬
‫ﻼ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻓﺎﻧﺘﺰی هﺎ ﻗﺒ ً‬
‫ﻋﻤ ً‬
‫هﻔﺪهﻢ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻬﺘﺮ اراﺋﻪ ﺵﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺠﺎدﻝﻪ ﭘ ﺮودون ﺑ ﺎ ﺑﺎﺱ ﺘﻴﺎت )‪(١٨٥٠‬‬
‫در ﺑﺎرﻩ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ رﺑﺢ دهﻨﺪﻩ در ﺱﻄﺤﯽ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ از »ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﻓﻘ ﺮ« ﻗ ﺮار دارد و ﭘ ﺮودون‬
‫ﮐﺎر را ﺑﻪ ﺟﺎﺋﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪﻩ ﮐﻪ ﺡﺘﺎ ﻣﻐﻠﻮب ﺑﺎﺱﺘﻴﺎت ﺵﺪﻩ و ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻘﻬﻮر رﻗﻴﺐ ﻣ ﯽ ﺵ ﻮد‬
‫ﺑﻪ ﻳﮏ ﺗﺄﺗﺮ ﻣﺴﺨﺮﻩ ﭘﺮهﻴﺎهﻮ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪.‬‬

‫‪٢١١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﭼﻨ ﺪ ﺱ ﺎل؛ ﭘ ﻴﺶ ﭘ ﺮودون ﻣﻘﺎﻝ ﻪ ای در ﺑ ﺎرﻩ »ﻣﺎﻝﻴ ﺎت ه ﺎ« ﻧﻮﺵ ﺖ‪ -‬ﮐ ﻪ ﻓﮑ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐ ﻨﻢ‬

‫ﺡﮑﻮﻣﺖ ﻝﻮزان ﺟﺎﻳﺰﻩ ای ﺑﺮای ﺁن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ -‬در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﻧﺸ ﺎﻧﻪ ﺑﻠ ﻮغ‪ ،‬از‬
‫ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻪ و ﺟﺰ ﻳﮏ ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژوازی ﺗﻤﺎم ﻋﻴﺎر‪ ،‬ﭼﻴﺰی ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻧﻮﺵﺘﻪ هﺎی ﺱﻴﺎﺱﯽ و ﻓﻠﺴﻔﯽ ﭘﺮودون ]ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑﮕ ﻮﻳﻢ[ ﮐ ﻪ در ﺗﻤ ﺎم ﺁن ه ﺎ‪،‬‬
‫هﻤ ﺎن ﺧﺼ ﻠﺖ ﻣﺘﻀ ﺎد و دوﭘﻬﻠ ﻮﺋﯽ ﮐ ﻪ در ﺁﺛ ﺎر اﻗﺘﺼ ﺎدی او وﺟ ﻮد دارد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﭼﺸ ﻢ‬
‫ﻣ ﯽ ﺧ ﻮرد و ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻓﻘ ﻂ در ﺱ ﻄﺢ ﻣﺤﻠ ﯽ ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ واﺟ ﺪ ارزش ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬ﻣ ﻊ اﻝﻮﺹ ﻒ‬
‫ﺡﻤ ﻼت او ﺑ ﺮ ﺿ ﺪ دﻳ ﻦ‪ ،‬ﮐﻠﻴﺴ ﺎ و ﻏﻴ ﺮﻩ ﺧ ﺪﻣﺖ ﺑﺰرﮔ ﯽ ﻣﺤﺴ ﻮب ﻣ ﯽ ﺵ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺁن ه ﻢ در‬
‫اﻳﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ هﺎی ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﻣﻨﺎﺱﺐ ﻣﯽ دﻳﺪﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑﺮﺗ ﺮی ﺧﻮدﺵ ﺎن ﺑ ﺮ ﻣﮑﺘ ﺐ‬
‫وﻝﺘﺮﻳ ﺰم ]ﻃﺮﻓ ﺪاران وﻝﺘ ﺮ[ ﻗ ﺮن ‪ ١٨‬و ﺧﺪاﻧﺎﺵﻨﺎﺱ ﯽ ﺁﻝﻤ ﺎﻧﯽ ﻗ ﺮن ‪ ١٩‬را ﺑ ﺎ ﺗﻈ ﺎهﺮ ﺑ ﻪ‬
‫دﻳﻦ داری‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﺑﺪهﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭘﺘﺮﮐﺒﻴ ﺮ ﺑﺮﺑﺮﻳ ﺖ روﺱ ﻴﻪ را ﺑ ﺎ ﺗﻮﺱ ﻞ ﺑ ﻪ ﺑﺮﺑﺮﻳ ﺖ ﺱ ﺮﮐﻮب‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺮودون ﻧﻴﺰ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﮐﻮﺵﺶ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﻞ ﺁورد ﺗ ﺎ ﻝﻔ ﻆ ﺑ ﺎزی ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی را ﺑ ﻪ‬
‫وﺱﻴﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺮدازی ﺑﻪ زاﻧﻮ در ﺁورد‪.‬‬
‫اﺛﺮ او ﺑﻪ ﻧﺎم »ﮐﻮدﺗﺎ« ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺘﺎب ﺑﺪی ﺑﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﻓﺮوﻣﺎﻳﮕﯽ ه ﺎﺋﯽ را ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ هﺮﺡ ﺎل‬
‫ﻣﺘﻨﺎﺱﺐ ﻣﻮﺿﻊ ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﺑﻮد‪ -‬ﻧﻴﺰ در ﺑﺮداﺵﺖ‪ .‬او در اﻳﻦ ﮐﺘ ﺎب ﺑ ﺎ ﻝ ﻮﺋﯽ ﻧﺎﭘ ﺎرت‬
‫ﻻس ﻣﯽ زﻧﺪ و ﮐﻮﺵﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐ ﻪ او را ﺑ ﻪ ﺧ ﻮرد ﮐ ﺎرﮔﺮان ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی ﺑﺪه ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﻣﻨ ﻮال اﺱ ﺖ ﺁﺧ ﺮﻳﻦ اﺛ ﺮ او ﺑ ﺮ ﺿ ﺪ ﻝﻬﺴ ﺘﺎن ﮐ ﻪ در ﺁن ﻧﺎهﻨﺠ ﺎری ﺗ ﺮﻳﻦ ﻻﻃ ﺎﺋﻼت را در‬
‫ﺗﺤﺴﻴﻦ ﺗﺰار ﻧﻮﺵﺘﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮودون را اﮐﺜﺮًا ﺑ ﺎ روﺱ ﻮ ﻣﻘﺎﻳﺴ ﻪ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﭼﻴ ﺰی ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻧﺎﺹ ﺤﻴﺢ ﺗ ﺮ از اﻳ ﻦ‬
‫ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬او ﺑ ﻪ ﻧ ﻴﮑﻼس ﻝﻴﻨﮕ ﻪ‪ -‬ﮐ ﻪ ﮐﺘ ﺎب »ﺗﺌ ﻮری ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اﻓ ﺮاد ﻏﻴﺮﻧﻈ ﺎﻣﯽ« او اﺛ ﺮ‬
‫ﻧﺒﻮغ ﺁﻣﻴﺰی اﺱﺖ‪ -‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺵﺒﺎهﺖ دارد‪.‬‬
‫ﭘﺮودون ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺑﻪ دﻳﺎﻝﮑﺘﻴﮏ ﺗﻤﺎﻳﻞ داﺵﺖ وﻝﯽ از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ هﺮﮔ ﺰ دﻳﺎﻝﮑﺘﻴ ﮏ‬
‫ﻋﻠﻤﯽ واﻗﻌﯽ را درک ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺎرش ﺑﻪ ﺱﻔﺴﻄﻪ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬در واﻗﻊ اﻳﻦ ﻣﻮﺿ ﻊ ﻣﺮﺑ ﻮط‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺿ ﻊ ﺧ ﺮدﻩ ﺑﻮرژواﻧ ﻪ او ﺑ ﻮد‪ .‬ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژوا‪ -‬ﻣﺜ ﻞ راوﻣ ﺮ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧ ﻮﻳﺲ‪ -‬ﺗﺮﮐﻴﺒ ﯽ‬
‫اﺱﺖ از »ﻳﮏ ﻃﺮف‪ ...‬و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪] « ...‬ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺘﺰﻝ ﺰل ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژوازی‬

‫‪٢١٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫اﺱ ﺖ[ و در ﻣ ﻮرد ﻣﻨ ﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼ ﺎدی ﺧ ﻮد ﻧﻴ ﺰ هﻤ ﻴﻦ ﻃ ﻮر اﺱ ﺖ و ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺟﻬ ﺖ‬

‫ﺑﻴﻨﺶ هﺎی ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬دﻳﻨﯽ‪ ،‬ﻋﻠﻤﯽ و هﻨﺮی او ﻧﻴﺰ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺱﺖ‪ .‬و هﻤ ﻴﻦ ﻃ ﻮر در‬
‫اﻣﻮر اﺧﻼﻗﯽ و ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﻧﺤ ﻮ در ﻣ ﻮرد ﺗﻤ ﺎم ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت‪ .‬ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژوا ﺗﻀ ﺎد ﺟﺎﻧ ﺪار‬
‫اﺱ ﺖ‪ .‬ﺡ ﺎﻻ اﮔ ﺮ او ﻣﺜ ﻞ ﭘ ﺮودون ﻳ ﮏ ﻣ ﺮد داﻧ ﺎ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ زودی ﻓ ﺮا ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﺗﻀﺎدهﺎی ﺧﻮدش ﺑ ﺎزی ﮐﻨ ﺪ و ﺁن ه ﺎ را ﺑ ﻪ اﻗﺘﻀ ﺎی وﺿ ﻊ ﺑ ﻪ ﺹ ﻮرت »ﺟﻤ ﻊ اﺿ ﺪاد«‬
‫ﺟﺎﻝ ﺐ ﺗﻮﺟ ﻪ و ﭘﺮﺟﺎروﺟﻨﺠ ﺎﻝﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ ﮔ ﺎﻩ رﺱ ﻮاﺋﯽ ﺁور و ﮔ ﺎﻩ ﻣﺸﻐﺸ ﺎﻧﻪ اﺱ ﺖ‪ -‬در ﺁورد‪.‬‬
‫ﺵ ﺎﻻرﺗﺎن ﺑ ﺎزی ﻋﻠﻤ ﯽ و ﻧ ﺎن ﺑ ﻪ ﻧ ﺮخ روز ﺧ ﻮردن ﺱﻴﺎﺱ ﯽ از اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻊ‪ ،‬ﺟﺪاﭘ ﺬﻳﺮ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳ ﮏ اﻧﮕﻴ ﺰﻩ ﻣﺤﺮﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﻳﺶ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ و ﺁن ه ﻢ ﺧﻮدﺧ ﻮاهﯽ ﻓ ﺮدی‬
‫اوﺱﺖ ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﻤﺎم ﺧﻮدﺧﻮاهﺎن ﻓﻘﻂ ﻣﺴﺄﻝﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻝﺤﻈﻪ ای و ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮدن در‬
‫وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺑﺎﺵ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺹ ﻮرت ﻣﺘﺎﻧ ﺖ ﻣﺘ ﺪاول ﺱ ﺎدﻩ ای ه ﻢ ﮐ ﻪ‬
‫ﻼ روﺱ ﻮ را هﻤ ﻮارﻩ ﺡﺘ ﺎ از ه ﺮ ﻧ ﻮع ﻣﺼ ﺎﻝﺤﻪ ﻇ ﺎهﺮی ﺑ ﺎ ﻗﻬ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻂ‪ ،‬ﺑ ﺮ ﺡ ﺬر‬
‫ﻣﺜ ً‬
‫ﻣﯽ دارد‪ ،‬در ﻣﻮرد او اﻝﺰاﻣ ًﺎ از ﻣﻴﺎن ﻣﯽ رود‪.‬‬
‫ﺵ ﺎﻳﺪ دﻧﻴ ﺎی ﺁﻳﻨ ﺪﻩ وﻳﮋﮔ ﯽ ﻣﺮﺡﻠ ﻪ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ را در ﺁن ﺑﺒﻴﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻝ ﻮﺋﯽ ﺑﻨﺎﭘ ﺎرت‪،‬‬
‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن اﻳﻦ ﻣﺮﺡﻠﻪ ﺑﻮدﻩ و ﭘﺮودون‪ ،‬روﺱﻮ و وﻝﺘﺮ ﺁن‪.‬‬
‫و اﮐﻨﻮن ﺧﻮد ﺵﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴﺌﻮﻝﻴﺖ ﺁن را ﺑﻪ ﮔﺮدﻩ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎهﯽ ﺑﻌﺪ از ﻣ ﺮگ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮد‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﯽ ﺑﺮﻣﺰارش را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﺤﻮل ﮐﺮدﻩ اﻳﺪ‪.‬‬

‫اراداﺗﻤﻨﺪ ﺵﻤﺎ‬
‫ﮐﺎرل ﻣﺎرﮐﺲ‬

‫‪٢١٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﻓﻬﺮﺱﺖ اﺱﺎﻣﯽ‬

‫اﻝﻒ‬
‫ﺁﺗﮑﻴﻨﺴ ﻮن‪ : William,Atkinson ،‬اﻗﺘﺼ ﺎددان اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ‪ ،‬ﻣﻮﻝ ﻒ ﺁﺛ ﺎر اﻗﺘﺼ ﺎدی‬
‫ﻣﺘﻌ ﺪدی ﮐ ﻪ ﺑ ﻴﻦ ﺱ ﺎل ه ﺎی ‪ ١٨٣٣‬ﺗ ﺎ ‪ ١٨٥٨‬ﻣﻨﺘﺸ ﺮ ﺵ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺨ ﺎﻝﻒ ﺱﺮﺱ ﺨﺖ اﻗﺘﺼ ﺎد‬
‫ﺱﻴﺎﺱﯽ ﮐﻼﺱﻴﮏ و ﺗﺠﺎرت ﺁزاد و ﻃﺮﻓﺪار ﮔﻤﺮﮐﺎت اﺱﺘﺤﻔﺎﻇﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ادﻣﻮﻧ ﺪس‪ :(١٨٨٩ -١٨٠٣) Thomas,Edmonds ،‬اﻗﺘﺼ ﺎددان اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ‪،‬‬
‫ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ ﺧﻴ ﺎل ﭘ ﺮداز ﮐ ﻪ از ﺗﺌ ﻮری رﻳﮑ ﺎردو ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﻴ ﺮی ه ﺎی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺘﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺁرﮐﺮاﻳ ﺖ‪ :(١٧٩٢ -١٧٣٢) Richard,Arkwright ،‬ﮐﺎرﻓﺮﻣ ﺎی اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ در‬
‫دوران اﻧﻘﻼب ﺹﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬ﻃﺮاح و ﺱﺎزﻧﺪﻩ ﻣﺎﺵﻴﻦ هﺎی رﻳﺴﻨﺪﮔﯽ ﻣﺘﻌﺪد‪.‬‬
‫اﺱ ﺘﻮارت‪) Sir James, Steuart ،‬ﻧ ﺎم ﻣﺴ ﺘﻌﺎر‪ :‬دﻧﻬ ﺎم( ‪ ١٧١٢‬ﺗ ﺎ ‪:١٧٨٠‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎددان اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﮑﺘﺐ ﻣﺮﮐﺎﻧﺘﻴﻠﻴﺴﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﮑﺘﺐ را‬
‫از ﻧﻈﺮ ﺗﺌﻮرﻳﮏ ﺗﺪوﻳﻦ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺨﺎﻝﻒ ﺗﺌﻮری ﮐﻤﻴﺖ ﭘﻮل ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺱﻤﻴﺖ‪ :(١٧٩٠ -١٧٢٣) Adam,Smith ،‬ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ اﻗﺘﺼﺎددان اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﻗﺒﻞ از‬
‫رﻳﮑﺎردو‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﺗﺌﻮری ﻣﺎﻧﻮﻓﺎﮐﺘﻮر ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داری و ﺱﻴﺴ ﺘﻢ ﮐﺎرﺧﺎﻧ ﻪ ای را ﮐ ﻪ ﺗ ﺎزﻩ‬
‫ﺵﺮوع ﺵﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﻴ ﺖ داد و ﺑ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﮐﻼﺱ ﻴﮏ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﺵ ﮑﻞ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ای ﺑﺨﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫اﺵ ﺘﺮوش‪) Heinrich,Von Storch ،‬ﺁﻧ ﺪری ﮐ ﺎرﻝﻮوﻳﭻ( ‪ ١٧٦٦‬ﺗ ﺎ ‪:١٨٣٥‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎددان روﺱﯽ‪ -‬ﺁﻝﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻃﺮﻓﺪار ﺁدام اﺱﻤﻴﺖ‪ ،‬اﺱﺘﺎد ﻋﻠﻮم ﺁﻣﺎر و اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ در‬
‫داﻧﺸﮕﺎﻩ ﭘﺘﺮزﺑﻮرگ‪.‬‬

‫‪٢١٤‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺁﻧﻨﮑ ﻮف‪ :(١٨٨٧ -١٨١٢) Paul-Wassiljewitch,Annenkow ،‬ﻧﺎﺵ ﺮ‪،‬‬

‫ﻣﻨﺘﻘﺪ و ﻣﺎﻝﮏ روﺱﯽ ﮐﻪ ﺿﻤﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮت هﺎی ﻓﺮاوان ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﺎرﮐﺲ ﺁﺵﻨﺎ ﺵﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اوون‪ :(١٨٥٨ -١٧٧١) Robert, Owen ،‬ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ ﺧﻴﺎل ﭘﺮداز اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪.‬‬
‫اﻳ ﺰن ﺑ ﺎرت‪ :(١٧٢٧ -١٦٦١) J.A.Eisen Bart ،‬ﭘﺰﺵ ﮏ ﺁﻝﻤ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻗﻠﻨ ﺪری‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد و در ﮐﻮﭼ ﻪ و ﺧﻴﺎﺑ ﺎن ﺵ ﻬﺮ و روﺱ ﺘﺎ ﺟ ﺎر ﻣ ﯽ ﮐﺸ ﻴﺪ و ﻣﺸ ﻬﻮر ﺑ ﻪ ﺁن ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫ﺵﻴﻮﻩ درﻣﺎﻧﻴﺶ دردﺁورﺗﺮ و ﺧﻄﺮﻧﺎک ﺗﺮ از ﺧﻮد ﺑﻴﻤﺎری ﺑﻮد‪.‬‬

‫ب‬
‫ﺑ ﺎﺑﻴﺞ‪ :(١٨٧١ -١٧٩٢) Charles,Babbage ،‬رﻳﺎﺿ ﯽ دان‪ ،‬ﻣﮑﺎﻧﻴ ﮏ و‬
‫اﻗﺘﺼﺎددان اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪ ،‬ﻣﺆﺱﺲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺁﻣﺎر ﻝﻨﺪن‪.‬‬
‫ﺑﺎﺱ ﺘﻴﺎت‪ :(١٨٥٠ -١٨٠١) Frederic,Bastiat ،‬اﻗﺘﺼ ﺎددان ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی ﻃﺮﻓ ﺪار‬
‫هﻤﺎهﻨﮕﯽ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داری ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑ ﺮای‪ :(١٨٩٥ -١٨٠٩) John-Francis,Bray ،‬ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ ﺧﻴ ﺎل ﭘ ﺮداز‬
‫ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎﺋﯽ‪ -‬اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ‪ ،‬ﺡ ﺮوف ﭼ ﻴﻦ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﻩ اﻗﺘﺼ ﺎدی‪ ،‬ﻃﺮﻓ ﺪار اوون‪ ،‬ﺗﺌ ﻮری »ﭘ ﻮل‬
‫ﮐﺎر« را ﺗﺪوﻳﻦ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﻳﺖ‪ :(١٨٨٩ -١٨١١) John,Bright ،‬ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ دار اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﺑﺮﺟﺴ ﺘﻪ‬
‫ﻃﺮﻓ ﺪاران ﺗﺠ ﺎرت ﺁزاد‪ ،‬ﻳﮑ ﯽ از ﺑﻨﻴ ﺎن ﮔ ﺬاران ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺿ ﺪ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻏ ﻼت‪ ،‬از اواﻳ ﻞ‬
‫ﺱ ﺎل ه ﺎی ‪ ٦٠‬ﻗ ﺮن ﻧ ﻮزدهﻢ رهﺒ ﺮ ﺟﻨ ﺎح ﭼ ﭗ ﺡ ﺰب ﻝﻴﺒ ﺮال ﺑ ﻮد و ﭼﻨ ﺪﻳﻦ ﺑ ﺎر در‬
‫ﮐﺎﺑﻴﻨﻪ هﺎی ﻝﻴﺒﺮال اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻋﻀﻮﻳﺖ داﺵﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻦ‪ :(١٩٣٢ -١٨٥٠) Eduard,Bernstein ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ و ﻧﺎﺵﺮ ﺁﻝﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬از‬
‫‪ ١٨٧٢‬ﻋﻀﻮ ﺡﺰب ﺱﻮﺱﻴﺎل دﻣﮑﺮات ﺁﻝﻤﺎن ﺑﻮد‪ .‬در ‪ ١٨٨٠‬ﺑﺎ ﻣ ﺎرﮐﺲ و اﻧﮕﻠ ﺲ ﺁﺵ ﻨﺎ‬
‫ﺵ ﺪ و از ﺁن ﺑ ﻪ ﺑﻌ ﺪ ﻣﺨﺼﻮﺹ ًﺎ ﺑ ﺎ اﻧﮕﻠ ﺲ ﻣﺮﺗﺒ ًﺎ ﻣﮑﺎﺗﺒ ﻪ داﺵ ﺖ‪ .‬از ‪ ١٨٨١‬ﺗ ﺎ ‪١٨٩٠‬‬
‫ﻋﻀﻮ هﻴﺌﺖ ﺗﺤﺮﻳﺮﻳﻪ ﻧﺸﺮﻳﻪ »ﺱﻮﺱﻴﺎل دﻣﮑﺮات« ﺑﻮد و از ‪ ١٨٩٦‬رﺱﻤ ًﺎ روﻳﺰﻳﻮﻧﻴﺴﺖ‬

‫‪٢١٥‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺵ ﺪ‪ .‬او ﻳﮑ ﯽ از رهﺒ ﺮان ﺟﻨ ﺎح اﭘﻮرﺗﻮﻧﻴﺴ ﺖ ﺡ ﺰب ﺱﻮﺱ ﻴﺎل دﻣﮑ ﺮات ﺁﻝﻤ ﺎن و‬

‫اﻧﺘﺮﻧﺎﺱﻴﻮﻧﺎل دوم ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻼﻧﮕ ﯽ‪ :(١٨٥٤ -١٧٩٨) J.A.Blangui ،‬اﻗﺘﺼ ﺎدداﻧﺎن ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی‪ ،‬ﺑ ﺮادر ﻝ ﻮﺋﯽ‬
‫ﺁﮐﻮﺱﺖ ﺑﻼﻧﮕﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻣﻌﺮوف ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑ ﻮاﮔﻴﻠﺒﺮ‪ :(١٧١٤ -١٦٤٦) P.Boisguillebert ،‬اﻗﺘﺼ ﺎددان ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی دوران‬
‫اﺱ ﺘﺒﺪاد ﻓﺌ ﻮداﻝﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑﺮﺧ ﯽ ﻋﻨﺎﺹ ﺮ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﮐﻼﺱ ﻴﮏ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ را در‬
‫ﭼﺎرﭼﻮب ﺑﻴﻨﺶ ﮐﻠﯽ ﻓﺌﻮداﻝﯽ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪ و ﻃﺮﻓﺪار از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﺗﻮدﻩ هﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻮﮐﺮات‬ ‫ﺎددان‪ ،‬ﻓﻴﺰﻳ‬ ‫ﻮدو‪ :(١٧٩٢ -١٧٣٠) Nicolas,Baudeau ،‬اﻗﺘﺼ‬ ‫ﺑ‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻮی‪.‬‬

‫پ‬
‫ﭘﺘﺮاول‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﺘﺮﮐﺒﻴﺮ )‪ :(١٧٢٥ -١٦٧٢‬از ‪ ١٦٨٢‬ﺗﺎ ‪ ١٧٢٥‬ﺗﺰار روﺱﻴﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ :(١٦٨٧ -١٦٨٢) Sir‬اﻗﺘﺼ ﺎددان و ﺁﻣﺎرﺵ ﻨﺎس‬ ‫‪William‬‬ ‫ﭘﺘ ﯽ‪Petty ،‬‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ »ﺗﺌﻮری ﮐﺎر« ﮐﻼﺱﻴﮏ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘ ﺮودون‪ :(١٨٦٥ -١٨٠٩) Pierre-Joseph,Proudhon ،‬ﻧﺎﺵ ﺮ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﺵ ﻨﺎس‪ ،‬اﻗﺘﺼ ﺎددان ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی‪ ،‬اﻳ ﺪﻩ ﺋﻮﻝ ﻮگ ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژوازی‪ ،‬ﻳﮑ ﯽ از ﺑﻨﻴ ﺎن ﮔ ﺬاران‬
‫ﺗﺌﻮرﻳﮏ ﺁﻧﺎرﺵﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﮐﺘﺎب »ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻓﻘﺮ«‪.‬‬
‫ﭘﺮوﻣﺘﻮس‪ :‬ﻃﺒﻖ اﺱﺎﻃﻴﺮ ﻗﺪﻳﻢ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ ﺁﺗﺶ زا از زﺋﻮس رﺑﻮد و ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ه ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ارﻣﻐﺎن ﺑﺮد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ وﺱﻴﻠﻪ ی زﺋﻮس ﻣﺠﺎزات ﺵﺪ و ﺑﻪ ﺹﺨﺮﻩ ﺑﺰرﮔ ﯽ زﻧﺠﻴ ﺮ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫‪٢١٦‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ت‬
‫ﺗﻮﻣﺴ ﻮن‪) Willam,Thompson ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ‪ ١٧٨٥‬ﺗ ﺎ ‪ :(١٨٣٣‬اﻗﺘﺼ ﺎددان‬
‫اﻳﺮﻝﻨﺪی‪ ،‬ﻃﺮﻓﺪار اوون ﺑﻮد و از ﺗﺌﻮری هﺎی رﻳﮑﺎردو ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴ ﺮی ه ﺎی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺘﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺗ ﻮک‪ :(١٨٥٨ -١٧٧٤) Thomas,Tooke ،‬اﻗﺘﺼ ﺎددان اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ‪ ،‬از ﻃﺮﻓ ﺪاران‬
‫ﺱﺮﺱﺨﺖ ﺗﺠﺎرت ﺁزاد ﺑﻮد و ﺗﺌﻮری ﭘﻮل رﻳﮑﺎردو را ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫ﺗﻴ ﺮس‪ :(١٨٧٧ -١٧٩٧) Louis-Adolphe Thiers ،‬ﺱﻴﺎﺱ ﺘﻤﺪار اورﻝﺌﺎﻧﻴﺴ ﺖ‬
‫ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی‪ ،‬در ‪ ١٨٣٦‬و ‪ ١٨٤٠‬ﻧﺨﺴ ﺖ وزﻳ ﺮ و ﺑﻌ ﺪ از ﺱ ﻘﻮط ﻧ ﺎﭘﻠﺌﻮن ﺱ ﻮم اوﻝ ﻴﻦ‬
‫رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر )ﺟﻤﻬﻮری ﺱ ﻮم( ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﺵ ﺪ و از ‪ ١٨٧١‬ﺗ ﺎ ‪ ١٨٧٣‬در اﻳ ﻦ ﻣﻘ ﺎم ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻴﺮس هﻤﺎن ﺟﻼد ﻣﻌﺮوف ﮐﻤﻮن ﭘﺎرﻳﺲ اﺱﺖ‪.‬‬

‫د‬
‫ﻮی‪،‬‬ ‫ﻨﺪﻩ ﻓﺮاﻧﺴ‬ ‫درﻩ‪ :(١٨٤٧ -١٧٩٨) Louis-Francois,Daire ،‬ﻧﻮﻳﺴ‬
‫اﻗﺘﺼﺎددان و ﻣﺆﻝﻒ ﺁﺛﺎری راﺟﻊ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ‪.‬‬
‫دروز‪ (١٨٥٠ -١٧٧٣) Francois,Droz ،‬ﻓﻴﻠﺴ ﻮف اﺧﻼﻗ ﯽ ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی‪ ،‬ﺗ ﺎرﻳﺦ‬
‫ﻧﻮﻳﺲ و اﻗﺘﺼﺎددان‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﻃﺮﻓﺪار ﻣﮑﺘﺐ اﺹ ﺎﻝﺖ ﻏﺮﻳ ﺰﻩ ﺑ ﻮد و ﺱ ﭙﺲ از ﻣ ﺪاﻓﻌﻴﻦ ﺁﺋ ﻴﻦ‬
‫ﮐﺎﺗﻮﻝﻴﮏ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫ر‬
‫رﺱﯽ‪ :(١٨٤٨ -١٧٨٧) P.L.Rossi ،‬اﻗﺘﺼﺎددان و وﻝﮕﺮ اﻳﺘﺎﻝﻴ ﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺡﻘ ﻮق دان و‬
‫ﺱﻴﺎﺱﺘﻤﺪار‪.‬‬

‫‪٢١٧‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫رواﻣﺮ‪(١٨٧٣ -١٧٨١) Friedrich,Raumer ،‬؛ ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺲ ارﺗﺠ ﺎﻋﯽ‪ ،‬اﺱ ﺘﺎد‬
‫داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺑﺮﺱﻠﻮ و ﺑﺮﻝﻦ‪ .‬در ﺱﺎل ‪ ١٨٤٨‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﯽ ﻓﺮاﻧﮑﻔﻮرت ﺑﻮد‪.‬‬
‫رودﺑﺮﺗ ﻮس‪ :(١٨٧٥ -١٨٠٥) Johann-Karl Rodbertus ،‬ﻣﺎﻝ ﮏ ﭘﺮوﺱ ﯽ‪،‬‬
‫اﻗﺘﺼ ﺎددان و اﻳ ﺪﻩ ﺋﻮﻝ ﻮگ ﻳﻮﻧﮑﺮه ﺎی ﺑ ﻮرژوا ﺵ ﺪﻩ ﺁﻝﻤ ﺎن‪ ،‬ﺗﺌﻮرﻳﺴ ﻴﻦ »ﺱﻮﺱ ﻴﺎﻝﻴﺰم‬
‫دوﻝﺘﯽ« ﻳﻮﻧﮑﺮی ﭘﺮوس‪.‬‬
‫روﺱ ﻮ‪ (١٧٧٨ -١٧١٢) Jean-Jacques,Rousseau ،‬ﻳﮑ ﯽ از ﻣﻬ ﻢ ﺗ ﺮﻳﻦ‬
‫ﺗﺌﻮرﻳﺴﻴﻦ هﺎی دوﻝﺘﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺧﺮدﻩ ﺑﻮرژوازی اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪.‬‬
‫رﻳﮑ ﺎردو‪ :(١٨٢٣ -١٧٧٢) David,Ricardo ،‬اﻗﺘﺼ ﺎددان اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ‪ .‬ﺁﺛ ﺎر او‬
‫ﻧﻘﻄﻪ اوج اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ ﮐﻼﺱﻴﮏ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ف‬
‫ﻓﺮﮔﻮﺱ ﻦ‪ :(١٨١٦ -١٧٢٣) Adam,Ferguson ،‬ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧ ﻮﻳﺲ اﺱ ﮑﺎﺗﻠﻨﺪی‪،‬‬
‫ﻓﻴﻠﺴﻮف اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺵﻨﺎس‪ ،‬ﻃﺮﻓﺪار هﻴﻮم ﻣﻌﻠﻢ ﺁدام اﺱﻤﻴﺖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻓ ﻮرﻳﺮ‪ :(١٨٣٧ -١٧٧٢) Francois,Fourier ،‬ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ ﺧﻴ ﺎل ﭘ ﺮداز‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻮی‪.‬‬
‫ﻓﻮﺵ ﻪ‪ :(١٨٥٤ -١٨٠٣) Leon,Faucher ،‬ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﻩ ﺑ ﻮرژوازی ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی‪،‬‬
‫ﺱﻴﺎﺱﺘﻤﺪارﻝﻴﺒﺮال ﻣﻴﺎﻧﻪ رو‪ ،‬دﺵﻤﻦ ﺱﺮﺱﺨﺖ ﮐﺎرﮔﺮی‪.‬‬

‫ک‬
‫ﮐﺎﺋﻮﺗﺴ ﮑﯽ‪ :(١٩٣٨ -١٨٥٤) Karl,Kautsky ،‬ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﻩ ﺁﻝﻤ ﺎﻧﯽ‪ ،‬در اواﺧ ﺮ‬
‫ﺱ ﺎل ه ﺎی هﻔﺘ ﺎد از ﺱﻮﺱ ﻴﺎﻝﻴﺰم و وﻝﮕ ﺮ ﺑ ﻪ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴ ﻢ ﮔﺮاﺋﻴ ﺪ‪ ،‬از ‪ ١٨٨٣‬ﺗ ﺎ ‪١٩١٧‬‬
‫ﺱﺮدﺑﻴﺮ »ﻋﺼﺮ ﺟﺪﻳﺪ« ارﮔﺎن ﺗﺌﻮرﻳﮏ ﺡﺰب ﺱﻮﺱﻴﺎل دﻣﮑﺮات ﺁﻝﻤﺎن ﺑﻮد‪ ،‬در ﺱﺎل هﺎی‬
‫‪ ٩٠‬ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ ﺗﺌﻮرﻳﺴ ﻴﻦ ﻋﻤ ﺪﻩ ﺱﻮﺱ ﻴﺎل دﻣ ﻮﮐﺮات ﺁﻝﻤ ﺎن و اﻧﺘﺮﻧﺎﺱ ﻴﻮﻧﺎل دوم ﺑ ﻮد‪،‬‬

‫‪٢١٨‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫اﺑﺘﺪا ﺱﻬﻢ ﺑﻪ ﺱﺰاﺋﯽ در اﺵﺎﻋﻪ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﻢ داﺵﺖ وﻝﯽ ﺑﻌﺪًا ﻣﺨﺼﻮﺹ ًﺎ از ‪ ١٩١٠‬ﺑ ﻪ ﺑﻌ ﺪ‬
‫ﺑﻪ اﻧﺤﺮاف ﮔﺮاﺋﻴﺪ و در ﺟﻨﮓ ﺑﻴﻦ اﻝﻤﻠﻞ اول ﻣﻮﺿﻊ ﺵﺪﻳﺪًا ﺿﺪﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ اﺗﺨﺎذ ﮐ ﺮد و‬
‫ﺑﻪ دﺵﻤﻨﯽ ﺑﺎ ﺟﻨﺒﺶ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﮐﺎرﮔﺮی ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺎﺑ ﻪ‪ :(١٨٥٦ -١٧٨٨) Etienne,Cabet ،‬ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﻩ و ﺡﻘ ﻮق دان ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی‬
‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺧﻴﺎل ﭘﺮداز‪.‬‬
‫ﮐﻨﻪ‪ :(١٧٧٤ -١٦٩٤) F.Ouesnay ،‬ﭘﺰﺵ ﮏ ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی‪ ،‬اﻗﺘﺼ ﺎددان‪ ،‬ﺑﻨﻴ ﺎن ﮔ ﺬار‬
‫ﻣﮑﺘﺐ ﻓﻴﺰﻳﻮﮐﺮاﺱﯽ‪ ،‬ﮐﻞ ﭘﺮوﺱﻪ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺗﻮﻝﻴﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺑﺮرﺱﯽ ﮐﺮد و ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘ ﺎت‬
‫ﺧﻮد را در »ﺗﺎﺑﻠﻮهﺎی اﻗﺘﺼﺎدی« ﺗﺪوﻳﻦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﮐ ﻮﭘﺮ‪ :(١٨٤٠ -١٧٥٩) Thomas,Cooper ،‬داﻧﺸ ﻤﻨﺪ و ﺱﻴﺎﺱ ﺘﻤﺪار ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎﺋﯽ‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺑﺮ ﺟﺴﺘﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ ﺑﻮرژواﺋﯽ در ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻃﺮﻓﺪار ﺗﺠﺎرت ﺁزاد‪.‬‬
‫ﮐ ﻮﻝﺒﺮ‪ :(١٦٨٣ -١٦١٩) Jean-Baptiste,Colbert ،‬ﺱﻴﺎﺱ ﺘﻤﺪار ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی‪،‬‬
‫ﻃﺮﻓﺪار ﺱﺮﺱﺨﺖ ﻣﺮﮐﺎﻧﺘﻴﻠﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺬار ﺁﮐﺎدﻣﯽ ﻋﻠﻮم در ﺱﺎل ‪.١٦٦٦‬‬
‫ﮐﻮﻧﺴﺘﺎﻧﺴﻴﻮ‪ :(١٨٤٦ -١٧٧٢) F.S.Constancio ،‬ﭘﺰﺵﮏ ﭘﺮﺗﻘ ﺎﻝﯽ‪ ،‬دﻳﭙﻠﻤ ﺎت و‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ‪ ،‬ﮐﺘﺎب هﺎی ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻓﺮاواﻧﯽ ﻧﻮﺵﺖ و ﺁﺛﺎر اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ را ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫س‬
‫ﺱﺎدﻝﺮ‪ :(١٨٣٥ -١٧٨٠) Michael,Sadler ،‬ﺱﻴﺎﺱﺘﻤﺪار ﺗﻮری اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ‪ ،‬ﻧﺎﺵ ﺮ‬
‫و ﻃﺮﻓﺪار رﻓﻮرم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻝﻒ ﺗﺠﺎرت ﺁزاد و ﻣﺎﻝﺘﻮزﻳﺎﻧﻴﺴﻢ‪.‬‬
‫ﺱ ﺎن ﺱ ﻴﻤﻮن‪ :(١٨٢٠ -١٧٦٠) C.H.Saint-Simon ،‬ﻣﻬ ﻢ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ‬
‫ﺧﻴﺎل ﭘﺮداز ﻓﺮاﻧﺴﻮی‪.‬‬
‫ﺱ ﺎﻧﺪ‪) George,Sand ،‬اﺱ ﻢ ﻣﺴ ﺘﻌﺎر ﺵ ﺎهﺰادﻩ ﺧ ﺎﻧﻢ دوﭘ ﻦ( ‪:١٨٧٦ -١٨٠٤‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻓﺮاﻧﺴﻮی‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﭼﻨﺪﻳﻦ رﻣﺎن در ﺑ ﺎرﻩ ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑ ﻮد و اﻧﺪﻳﺸ ﻪ‬
‫رهﺎﺋﯽ زﻧﺎن را اﺵﺎﻋﻪ داد‪.‬‬

‫‪٢١٩‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺱﯽ‪ :(١٨٢٣ -١٧٦٧) J.Baptiste,Say ،‬اﻗﺘﺼﺎددان و وﻝﮕ ﺮ ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی‪ ،‬ﺵ ﺎﮔﺮد‬
‫ﺁدام اﺱﻤﻴﺖ‪.‬‬
‫ﺱ ﻨﻴﻮر‪ :(١٨٦٤ -١٧٩٠) N.W.Senior ،‬اﻗﺘﺼ ﺎددان و وﻝﮕ ﺮ اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ‪ ،‬ﻣ ﺪاﻓﻊ‬
‫ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داری‪.‬‬
‫ﺱﻴﺴ ﻤﻮﻧﺪی‪ "(١٨٤٢ -١٧٧٣) J.C.Sismondi ،‬اﻗﺘﺼ ﺎددان و ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧ ﻮﻳﺲ‬
‫ﺱﻮﻳﺴ ﯽ ﮐ ﻪ در اواﺧ ﺮ دوران اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﮐﻼﺱ ﻴﮏ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ ﻇ ﺎهﺮ ﺵ ﺪ و‬
‫ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داری را ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار داد و ﺗﻮﻝﻴﺪ ﮐﻮﭼﮏ را اﻳﺪﻩ ﺁل ﻣﯽ داﻧﺴﺖ‪.‬‬

‫ش‬
‫ﺵ ﺮﺑﻮﻝﻴﻪ‪ .(١٨٦٩ -١٧٩٧) A.E.Cherbulier ،‬اﻗﺘﺼ ﺎددان ﺱﻮﻳﺴ ﯽ‪ ،‬ﻃﺮﻓ ﺪار‬
‫ﺱﻴﺴﻤﻮﻧﺪی ﺑﻮد و ﺗﺌﻮری هﺎی او را ﺑﺎ ﻣﮑﺘﺐ رﻳﮑﺎردو در هﻢ ﺁﻣﻴﺨﺖ‪.‬‬
‫‪ :(١٨٧٥ -١٨٣٤) J.B.Von‬وﮐﻴ ﻞ دادﮔﺴ ﺘﺮی‪،‬‬ ‫ﺵ ﻮاﻳﺘﺰر‪Schweitzer ،‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎر و ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﻩ ﺁﻝﻤ ﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻳﮑ ﯽ از ﺹ ﺎﺡﺒﺎن و ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﮔﺎن روزﻧﺎﻣ ﻪ »ﺱﻮﺱ ﻴﺎل‬
‫دﻣﮑ ﺮات«‪ ،‬از ‪ ١٨٦٧‬ﺗ ﺎ ‪ ١٨٧١‬رﺋ ﻴﺲ اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﮐ ﺎرﮔﺮان ﺁﻝﻤ ﺎن‪ ،‬ﻃﺮﻓ ﺪار‬
‫ﺱﻴﺎﺱﺖ ﺑﻴﺴﻤﺎرک و وﺡﺪت ﮐﺸﻮرهﺎی ﺁﻝﻤﺎﻧﯽ ﺗﺤﺖ ﺱﺮﮐﺮدﮔﯽ ﭘﺮوس ﺑﻮد‪.‬‬

‫گ‬
‫ﮔ ﺮای‪ :(١٨٥٠ -١٧٩٨) John,Gray ،‬اﻗﺘﺼ ﺎددان‪ ،‬ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ ﺧﻴ ﺎل ﭘ ﺮداز‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺵﺎﮔﺮد روﺑﺮت اوون ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺮﻳﻮن‪) Karl,Gruen ،‬اﺱﻢ ﻣﺴﺘﻌﺎر ارﻧﺴﺖ ﻓﻮن هﺎﻳ ﺪن ﺑ ﻮد( )‪:(١٨٨٧ -١٨١٧‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﻩ ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژوازی ﺁﻝﻤ ﺎﻧﯽ‪ ،‬اواﺱ ﻂ ﺱ ﺎل ه ﺎی ﭼﻬ ﻞ ﻗ ﺮن ﻧ ﻮزدهﻢ ﻳﮑ ﯽ از‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺰم ﺑﻪ اﺹ ﻄﻼح »ﺡﻘﻴﻘ ﯽ« ﺑ ﻮد‪ ،‬در اﻧﻘ ﻼب ‪١٨٤٨ -١٨٤٩‬‬

‫‪٢٢٠‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺁﻝﻤ ﺎن ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﮏ دﻣ ﻮﮐﺮات ﺧ ﺮدﻩ ﺑ ﻮرژوا ﻓﻌﺎﻝﻴ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد و ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﺟﻨ ﺎح ﭼ ﭗ‬

‫ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﯽ ﭘﺮوس ﺑﻮد‪.‬‬

‫ل‬
‫ﻻژﻧﺘﯽ‪ Lagentie ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻓﺮاﻧﺴﻮی‪ ،‬ﺁﺛﺎر ﺑﺮﺧ ﯽ از اﻗﺘﺼ ﺎدداﻧﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ را ﺑ ﻪ‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮد از ﺁن ﺟﻤﻠﻪ ﺁﺛﺎر ﻻودردال‪.‬‬
‫ﻻو‪ :(١٧٢٩ -١٦٧١) John of Lauriston,Law ،‬اﻗﺘﺼ ﺎددان ﻓﺮاﻧﺴ ﻮی‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻠ ﺖ اﺱﭙﮑﻮﻻﺱ ﻴﻮن در اﻧﺘﺸ ﺎر اﺱ ﮑﻨﺎس و ورﺵﮑﺴ ﺘﮕﯽ ﺡﺎﺹ ﻠﻪ از ﺁن ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎد‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ زﻳﺎن هﺎی ﻓﺮاواﻧﯽ وارد ﺁورد‪ ،‬ﻣﻌﺮوف ﺵﺪ‪.‬‬
‫ﻻودردال‪ :(١٨٣٩ -١٧٥٩) James,Lauderdal ،‬ﺱﻴﺎﺱ ﺘﻤﺪار ارﺗﺠ ﺎﻋﯽ و‬
‫اﻗﺘﺼﺎددان و وﻝﮕﺮ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻝﻒ و رﻗﻴﺐ ﺁدام اﺱﻤﻴﺖ‪.‬‬
‫ﻝﻤ ﻮﻧﺘﯽ‪ :(١٨٢٦ -١٧٦٢) Pierre.E.Lemontey ،‬اﻗﺘﺼ ﺎددان و ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧ ﻮﻳﺲ‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻮی‪ ،‬در ﺱﺎل هﺎی ‪ ١٩٧١‬و ‪ ١٩٧٢‬ﻋﻀ ﻮ ﻣﺠﻠ ﺲ ﻣﺆﺱﺴ ﺎن ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ﺑ ﻮد و ﭘ ﺲ‬
‫از ﻗﺒﻀﻪ ﮐﺮدن ﻗﺪرت ﺡﮑﻮﻣﺘﯽ ﺑﺪﺱﺖ ژاﮐﻮﺑﻴﻦ هﺎ‪ ،‬از ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮔﺮﻳﺨﺖ‪.‬‬
‫ﻝﻴﻨﮕﻪ‪ :(١٧٩٤ -١٧٣٦) Simon-Nicolas,Linguet ،‬وﮐﻴ ﻞ دادﮔﺴ ﺘﺮی‪ ،‬ﺗ ﺎرﻳﺦ‬
‫ﻧﻮﻳﺲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎددان و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻓﺮاﻧﺴﻮی‪ ،‬ﻣﺨﺎﻝﻒ ﻓﻴﺰﻳ ﻮﮐﺮات ه ﺎ ﺑ ﻮد و ﺗﺠﺰﻳ ﻪ و ﺗﺤﻠﻴ ﻞ‬
‫اﻧﺘﻘﺎدی ای از ﺁزادی هﺎی ﺑﻮرژواﺋﯽ و ﻣﻨﺎﺱﺒﺎت ﻣﺎﻝﮑﻴﺖ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داری ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺁورد‪.‬‬

‫م‬
‫ﻣ ﺰا‪ :(١٩٠٤ -١٨٤٠) Jose,Mesa ،‬ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴ ﺖ اﺱ ﭙﺎﻧﻴﺎﺋﯽ‪ ،‬ﮐ ﺎرﮔﺮ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧ ﻪ‪،‬‬
‫ﻳﮑﯽ از ﻣﺆﺱﺴﻴﻦ ﺵﻌﺒﻪ اﻧﺘﺮﻧﺎﺱﻴﻮﻧﺎل در اﺱﭙﺎﻧﻴﺎ ﺑﻮد ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﺁﻧﺎرﺵﻴﺴﻢ ﻣﺒﺎرزﻩ ﮐﺮد‬
‫و ﻳﮑﯽ از اوﻝﻴﻦ ﻣﺒﻠﻐﻴﻦ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴ ﻢ در اﺱ ﭙﺎﻧﻴﺎ ﺑ ﻮد و در ‪ ١٨٧٩‬ﻳﮑ ﯽ از ﺑﻨﻴ ﺎن ﮔ ﺬاران‬

‫‪٢٢١‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ﺡﺰب ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ ﮐﺎرﮔﺮی اﺱﭙﺎﻧﻴﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻌ ﺪادی از ﺁﺛ ﺎر ﻣ ﺎرﮐﺲ و اﻧﮕﻠ ﺲ را ﺑ ﻪ زﺑ ﺎن‬
‫اﺱﭙﺎﻧﻴﺎﺋﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻴﺶ و‬ ‫ﺎﻝﺘﻮس‪ :(١٨٣٤ -١٧٦٦) Thomas-Robert,Malthus ،‬ﮐﺸ‬ ‫ﻣ‬
‫اﻗﺘﺼﺎددان اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ اﻳﺪو ﺋﻮﻝﻮگ ﻣﺎﻝﮑﻴﻦ ﺑ ﺰرگ ﺁرﻳﺴ ﺘﻮﮐﺮاﺗﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻮرژوا ﺵ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺪاﻓﻊ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داری‪ ،‬ﺗﺌﻮری ارﺗﺠﺎﻋﯽ ازدﻳﺎد ﺟﻤﻌﻴﺖ را ﻣﻄﺮح ﺱﺎﺧﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺌﻮری ﻓﻘ ﺮ‬
‫زﺡﻤﺘﮑﺸﺎن را در ﺱﻴﺴﺘﻢ ﺱﺮﻣﺎﻳﻪ داری ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻨﮕ ﺮ‪ :(١٩٠٦ -١٨٤١) Anton,Menger ،‬ﺡﻘ ﻮق دان اﺗﺮﻳﺸ ﯽ‪ ،‬اﺱ ﺘﺎد ﺡﻘ ﻮق‬
‫ﺟﺰاﺋﯽ اﺗﺮﻳﺶ‪.‬‬
‫ﻣﻴ ﻞ‪ :(١٨٧٣ -١٨٠٦) John-Stuart,Mill ،‬اﻗﺘﺼ ﺎددان و ﻓﻴﻠﺴ ﻮف اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ‪،‬‬
‫ﻃﺮﻓﺪار ﺗﺠﺎرت ﺁزاد و ﻳﮑﯽ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﮐﻼﺱ ﻴﮏ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ‪،‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ ﺟﻴﻤﺰ ﻣﻴﻞ‪.‬‬
‫ﻣﻴ ﻞ‪ :(١٨٣٦ -١٧٧٣) James,Mill ،‬اﻗﺘﺼ ﺎددان و ﻓﻴﻠﺴ ﻮف اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ ﻣﮑﺘ ﺐ‬
‫رﻳﮑﺎردو را ﺑﻪ ﺹﻮرت ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ در ﺁورد‪.‬‬

‫و‬
‫واﮔﻨ ﺮ‪ :(١٩١٧ -١٨٣٥) Adolph,Wagner ،‬اﻗﺘﺼ ﺎددان ﺁﻝﻤ ﺎﻧﯽ‪ ،‬در ﺱ ﺎل‬
‫‪ ١٨٧٨‬ﺡﺰب ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺖ ﻣﺴﻴﺤﯽ را ﺗﺄﺱﻴﺲ ﮐﺮد‪ ،‬ﻃﺮﻓﺪار ﺱﻴﺎﺱﺖ ﺑﻴﺴﻤﺎرک ﺑﻮد‪.‬‬
‫واﻳ ﺖ ﻝﻴﻨ ﮓ‪ :(١٨٧١ -١٨٠٨) Wilhelm, Weitling ،‬ﺵ ﺎﮔﺮد ﺧﻴ ﺎط ﺁﻝﻤ ﺎﻧﯽ‪،‬‬
‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﮐﻤﻮﻧﻴﺰم ﺧﻴﺎل ﭘﺮدازاﻧﻪ ﮐﺎرﮔﺮی‪.‬‬
‫وﻝﺘ ﺮ‪ :(١٧٧٨ -١٦٩٤) Francois, Voltaire ،‬ﻓﻴﻠﺴ ﻮف‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﻩ و ﺗ ﺎرﻳﺦ‬
‫ﻧﻮﻳﺲ ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ روﺵﻨﮕﺮی ﺑﻮرژواﺋﯽ‪.‬‬
‫وﻳﺎت‪ :(١٧٦٦ -١٧٠٠) John,Wyatt ،‬ﻣﺨﺘ ﺮع ﻧ ﻮﻋﯽ ﻣﺎﺵ ﻴﻦ ﻧﺴ ﺎﺟﯽ‪ ،‬ﻣﻬﻨ ﺪس‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪.‬‬

‫‪٢٢٢‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‬ ‫___‬

‫ﺎرژﻣﻮن‪:(١٨٥٠ -١٧٨٤) J.P.Villeneuve-Bargmont ،‬‬ ‫ﻮ‪ -‬ﺑ‬ ‫وﻳﻠﻨ‬

‫اﻗﺘﺼﺎددان و ﺱﻴﺎﺱﺘﻤﺪار ارﺗﺠﺎﻋﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻮی‪ ،‬ﻃﺮﻓﺪار ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺰم ﻓﺌﻮداﻝﯽ‪.‬‬

‫ﻩ‬
‫ه ﺎروی‪ :(١٦٥٧ -١٥٧٨) Wiiliam, Harvey ،‬ﻓﻴﺰﻳﻮﻝ ﻮژ اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ‪ ،‬ﮔ ﺮدش‬
‫ﺧﻮن ﺑﺰرگ ﺑ ﺪن اﻧﺴ ﺎن را ﮐﺸ ﻒ ﮐ ﺮد‪ ،‬ﻃﺒﻴ ﺐ ﻣﺨﺼ ﻮص ﭼ ﺎرﻝﺰ اول ﭘﺎدﺵ ﺎﻩ اﻧﮕﻠﺴ ﺘﺎن‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫هﺎﺱﮑﻴﺴ ﻮن‪ :(١٨٣٠ -١٧٧٠) William, Huskisson ،‬ﺱﻴﺎﺱ ﺘﻤﺪار ﺗ ﻮری‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪ ،‬وزﻳﺮ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن )از ‪ ١٨٢٣‬ﺗ ﺎ ‪ ،(١٨٢٧‬ﻃﺮﻓ ﺪار دادن اﻣﺘﻴ ﺎزات ﺑ ﻪ‬
‫ﺑﻮرژوازی ﺹﻨﻌﺘﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫هﺮﮐ ﻮﻝﺲ ﻳ ﺎ ه ﺮاﮐﻠﺲ‪ ،‬ﻗﻬﺮﻣ ﺎن اﺱ ﺎﻃﻴﺮ ﻳﻮﻧ ﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻓﺮزﻧ ﺪ زوﺋ ﻮس‪ ،‬ﻣﻈﻬ ﺮ ﻗ ﺪرت و‬
‫اﺱﺘﻘﺎﻣﺖ‪.‬‬
‫هﻮپ‪ :(١٨٧٦ -١٨١١) George,Hope ،‬ﮐﺎرﺵ ﻨﺎس اﻣ ﻮر ﮐﺸ ﺎورزی‪ ،‬اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ‬
‫ﻃﺮﻓﺪار ﺗﺠﺎرت ﺁزاد‪.‬‬
‫ه ﻮﭘﮑﻴﻨﺲ‪ Thomas,Hopkins ،‬اﻗﺘﺼ ﺎددان اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ‪ ،‬ﻣﺆﻝ ﻒ ﻳ ﮏ ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ﺁﺛ ﺎر‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺱﻴﺎﺱﯽ و هﻮاﺵﻨﺎﺱﯽ‪.‬‬
‫هﻮﭼﺴ ﻴﮑﻦ‪ :(١٨٦٩ -١٧٨٧) Thomas,Hodgskin ،‬ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﻩ و اﻗﺘﺼ ﺎددان‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴ ﯽ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﻣﻮﺿ ﻊ ﭘﺮوﻝﺘ ﺮی در ﺑﺮاﺑ ﺮ اﻗﺘﺼ ﺎد ﺱﻴﺎﺱ ﯽ ﮐﻼﺱ ﻴﮏ ﺑ ﻮرژواﺋﯽ در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی از ﺗﺌﻮرﻳﻬﺎی رﻳﮑﺎردو‪ .‬ﻣﺪاﻓﻊ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﭘﺮوﻝﺘﺎرﻳﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺱ ﺮﻣﺎﻳﻪ داری‬
‫را از ﻣﻮﺿﻊ ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺰم ﺧﻴﺎل ﭘﺮدازاﻧﻪ ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار ﻣﯽ داد‪.‬‬
‫هﻴﻠﺪﻳﭻ‪ Richard,Hilditch ،‬وﮐﻴﻞ دادﮔﺴﺘﺮی و اﻗﺘﺼﺎددان اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ اواﺱﻂ ﻗ ﺮن‬
‫‪ ١٩‬ﻃﺮﻓﺪار ﻣﻠﯽ ﮐﺮدن ﻣﻠﮏ و زﻣﻴﻦ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪٢٢٣‬‬
‫ﻓﻘﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫__‬

‫ی‬
‫ﻳﻮر‪ :(١٨٥٧ -١٧٧٨) Andrew,Ure ،‬اﻗﺘﺼﺎددان و ﺵﻴﻤﻴﺪان اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪ ،‬ﻃﺮﻓ ﺪار‬
‫ﺗﺠﺎرت ﺁزاد‪.‬‬

‫ﺑﺎزﻧﻮﻳﺲ‪ :‬ﻳﺎﺵﺎر ﺁذری‬

‫ﺁدرس اﻧﺘﺮﻧﺘﯽ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‪http://www.javaan.net/nashr.htm :‬‬
‫ﺁدرس ﭘﺴﺘﯽ‪BM Kargar, London WC١N ٣XX, UK :‬‬
‫اﻳﻤﻞ‪yasharazarri@yahoo.com :‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﮔﺮی ﺱﻮﺱﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ‪ :‬ﻳﺎﺵﺎر ﺁذری‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺎزﻧﻮﻳﺴﯽ‪١٣٨٤ :‬‬

‫‪٢٢٤‬‬