‫‪ ،‬ﺳﺎﻝ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ‪۱۳۹۳‬‬ ‫‪۷۶‬‬

‫___________________________________ ﺳﺎﻝ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﭘﻴﺎﭘﻲ ‪ ،۱۸‬ﺑﻬﺎﺭ ‪ ،۱۳۹۳‬ﺹ ‪ ۷۵‬ـ ‪۹۵‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﺨﺶ وﺳﯿﻌﯽ از ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ‪ ،‬ﺣﺎﮐﯽ از ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺗﺼﺎوﯾﺮي ﺑﺎ ﺳﺒﮏﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻣﺘﻌﻠّﻖ ﺑﻪ زﻣـﺎنﻫـﺎ و‬
‫ﻣﮑﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت و ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس و ﻣﻨﺎﺟﺎتﻧﺎﻣﻪﻫﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي آﻣﻮزش ﻧﻮاﯾﻤﺎﻧـﺎن و ﺟﻠﺴـﺎت‬
‫ﻣﻮﻋﻈﮥِ ﻋﺎﻟﻤﺎن و ﭘﺪران ﮐﻠﯿﺴﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺧـﺪﻣﺖ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ )‪ .(Cook, 2005, vol.7, p. 344‬اﻣـﺎ از ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮐﻠﯿﺴﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎً وﺳﯿﻠﻪاي ﺑﺮاي آﻣﻮزش دﯾﻨﯽ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣـﯽآﯾـﺪ و آن را اﻣـﺮي‬
‫اﺧﺘﯿﺎري و ﺻﺮﻓﺎً ﺗﺰﺋﯿﻨﯽ در ﺳﺎﺧﺖ و ﮔﺴﺘﺮش ﮐﻠﯿﺴﺎي ارﺗﺪوﮐﺲ ﻣﯽداﻧﻨـﺪ‪ .‬از ﻧﻈـﺮ اﻟﻬﯿـﺎت ارﺗـﺪوﮐﺲ‪،‬‬ ‫ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري در اﻟﻬﯿﺎت ارﺗﺪوﮐﺲ‪ :‬ﻧﻤﺎدﻫﺎ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي آن در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‬
‫ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ ﺟﺰﺋﯽ اﻧﻔﮑﺎكﻧﺎﭘﺬﯾﺮ از اﻟﻬﯿﺎت و ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ روﺷـﻦ و ﺻـﺮﯾﺢ از ﻋﺒـﺎرات‪ ،‬داﺳـﺘﺎنﻫـﺎ و رواﯾـﺎت‬
‫ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪساﻧﺪ و ﻓﻀﺎﯾﯽ ﻣﻠﮑﻮﺗﯽ و آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺧﻠﻖ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺪاﻋﯽﮐﻨﻨﺪه ﺣﻀـﻮر ﺣﺎﺿـﺮان در ﺑﻬﺸـﺖ‬ ‫‪adyan.reyhaneh@gmail.com‬‬ ‫‪ ‬رﯾﺤﺎﻧﻪ ﻏﻼﻣﯿﺎن ‪ /‬ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ ادﯾﺎن و ﻋﺮﻓﺎن ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ داﻧﺸﮕﺎه اﻟﺰﻫﺮا‪‬‬
‫‪Lhoosh@alzahra.ac.ir‬‬ ‫ﻟﯿﻼ ﻫﻮﺷﻨﮕﯽ ‪ /‬اﺳﺘﺎدﯾﺎر داﻧﺸﮕﺎه اﻟﺰﻫﺮا‪‬‬
‫اﺳﺖ )‪ .(Prokurat, 1996, p. 165‬ﺑﻪﻃﻮرﮐﻠﯽ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت دﯾﺪﮔﺎه اﯾﻦ دو ﮐﻠﯿﺴـﺎ را ﻣـﯽﺗـﻮان در ﺷـﺮح و ﺑﺴـﻄﯽ‬
‫درﯾﺎﻓﺖ‪ 1392/11/10 :‬ـ ﭘﺬﯾﺮش‪1393/4/14 :‬‬
‫داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎي ارﺗﺪوﮐﺲ درﺑﺎره ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎنﮐﻪ ﮐﻼم ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﮔﻮﻧﻪاي ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮ را ﻫﻢ ﻧـﻮﻋﯽ ﮐـﻼم داﻧﺴـﺘﻪاﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﮑﻴﺪﻩ‬
‫ﻗﺪﯾﺲ ﺑﺎﺳﯿﻠﯿﻮس ﮐﺒﯿﺮ )‪379‬ـ‪330‬ﻣﯿﻼدي(‪ ،‬در اﯾﻦﺑﺎره ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻼم ﺑﻪ واﺳﻄﮥ ﮔـﻮش اﻧﺘﻘـﺎل‬ ‫ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﺗﻤﺜﺎلﺷﮑﻨﯽ‪ ،‬در ﺳﺪه ﻫﺸﺘﻢ ﻣﯿﻼدي ﻣﯿﺎن ﮐﻠﯿﺴﺎي ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ رم و ﮐﻠﯿﺴﺎي ﻗﺴـﻄﻨﻄﻨﯿﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺟـﺐ اﯾﺠـﺎد ﺷـﮑﺎف‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺎﺷﯽ در ﺳﮑﻮت و در ﺧﻼل ﺗﺼﻮﯾﺮ اﻧﺘﻘﺎل ﻣـﯽدﻫـﺪ و ﺑـﻪ وﺳـﯿﻠﮥ اﯾـﻦ دو‪ ،‬ﮐـﻪ داﺋـﻢ در ﮐﻨـﺎر‬ ‫ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﻠﯿﺴﺎي ارﺗﺪوﮐﺲ ﺑﻪﺻﻮرت رﺳﻤﯽ در ﻗﺮن ﯾﺎزدﻫﻢ ﻣـﯿﻼدي‪ ،‬اﻋـﻼم ﺟـﺪاﯾﯽ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﺷـﻤﺎﯾﻞﻧﮕـﺎري از‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ آﮔﺎﻫﯽ از اﻣﺮي واﺣﺪ رﺳﯿﺪ« )ﻟﺌﻮﻧﯿﺪ و ﻟﻮﺳﮑﯽ‪ ،1388 ،‬ص ‪ .(41‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺗﺼـﻮﯾﺮ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي آن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ارﺗﺒﺎط ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈﺮي ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري ﺑﺎ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ ﭘﯿﻮﺳـﺘﮕﯽ آن دو‬
‫را ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﮐﻼم ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮد و زﯾﺒﺎﯾﯽ ﮐﻼم‪ ،‬ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﺤﺴﻮس و ﺗﺠﺴﻤﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﻧـﻮروزيﻃﻠـﺐ‪ .(1384 ،‬در‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻟﻬﯿﺎت ارﺗﺪوﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري از آﻣﻮزهﻫﺎي ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﺑﻪ ﻧﺤﻮي در ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ ﺗﺠﻠـﯽ ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﻪ واﺳﻄﮥ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﺼﻮﯾﺮي ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺎﺟﺎتﻫﺎي اﻟﻬﯽ را ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﻣﺆﻣﻨـﺎن را در‬ ‫ازاﯾﻦرو‪ ،‬ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري را ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ »ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﺼﺮي« ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس را ﺑـﻪﻣﻨﺰﻟـﻪ »ﺷـﻤﺎﯾﻞ‬
‫ﺗﻔﮑﺮ‪ ،‬ﺗﺄﻣ‪‬ﻞ و درك ﻋﻤﯿﻖﺗﺮي از ﻣﺘﻮن ﻣﻘﺪس ﯾﺎري ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻔﻬـﻮم‪ ،‬ﺑـﺮ ﻧﻘـﺶ ﮐﻼﻣـﯽ و آﻣﻮزﺷـﯽ‬ ‫ﻣﮑﺘﻮب« ﻣﺴﯿﺢ اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬اﺣﺘﺮام ﺑﺮاﺑﺮي را ﺑﺮاي ﺷﻤﺎﯾﻞ و ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺴـﺎﺋﻞ اﻟﻬﯿـﺎﺗﯽ‪،‬‬
‫ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ دارد‪ .‬در اﺻﻞ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎي داﺳﺘﺎنﻫﺎ و ﻣﻌﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻫﻨﺮي ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ در ﻣﻘﺎم ﻫﻨﺮ دﯾﻨﯽ ﯾﺎ ﻫﻨﺮ ﻣﻘﺪس ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬وﺟﻮه زﯾﺒـﺎﯾﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﺷـﻤﺎﯾﻞﻫـﺎ‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس‪ ،‬ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎي ﻣﺴﯿﺤﯽ را در ﻣﻘﺎم رﺳﺎﻟﻪاي اﻟﻬﯿﺎﺗﯽ داﻧﺴﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬در‬ ‫اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮﺳﺎزيﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺗﺼﺎوﯾﺮ رواﯾﯽ و ﻏﯿﺮرواﯾﯽ ازﺟﻤﻠـﻪ ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﺧﺪاوﻧـﺪ‪ ،‬ﻋﯿﺴـﯽ ﻣﺴـﯿﺢ و‬
‫اﻧﺴﺎن و ﻧﺸﺎﻧﻪﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺮﺧﯽ از ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ ﻃﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷـﻤﺎﯾﻞﻫـﺎ در ﻣﻘـﺎم ﻧﻤﺎدﻫـﺎﯾﯽ از ﻣﺘـﻮن ﻣﮑﺘـﻮب و ﺳـﻨﺖ‬
‫ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﯿﺰ ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﻗﺪرت و ﻧﻔﻮذ و در ﮐﻤﺎل زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻧﻘﺶآﻓﺮﯾﻨﯽ ﮐـﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﮐـﻪ‬
‫ﺷﻔﺎﻫﯽاﻧﺪ و ﺻﺮﻓﺎً ﮐﺎرﺑﺮدي ﺗﺰﺋﯿﻨﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺪﯾﺲ ﺑﺎﺳﯿﻠﯿﻮس ﮐﺒﯿﺮ در اﯾﻦﺑﺎره ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪» :‬ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان ﻫﻤﺎنﻗﺪر ﺑﺎ ﻧﻘﺎﺷﯽﻫﺎﯾﺸﺎن در ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺬﻫﺐ‬
‫ﺑﻮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻄﯿﺐﻫﺎ ﺑﺎ ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﻧﻔﻮذ ﮐﻼﻣﺸﺎن« ) ‪.(McGuckin, 2011, V.1, p. 335‬‬ ‫ﮐﻠﯿﺪواژهﻫﺎ‪ :‬ﺷﻤﺎﯾﻞ‪ ،‬ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ‪ ،‬اﻟﻬﯿﺎت ارﺗﺪوﮐﺲ‪ ،‬ﻧﻤﺎدﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ‪.‬‬
‫از دﯾﺪﮔﺎه اﻟﻬﯿﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎي ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺗﺠﻠّﯽ اﺳﺎﺳﯽ اﺗﺤﺎد ﻣﺎﻫﯿﺖ اﻟﻬـﯽ و ﻣﺎﻫﯿـﺖ اﻧﺴـﺎﻧﯽ در ﻣﺴـﯿﺢ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ اﻧﺴﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آﻧﭽﻨﺎﻧﮑﻪ در اﻧﺠﯿﻞ ﯾﻮﺣﻨّﺎ )‪ (1:14‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﮐﻠﻤﻪ ﺟﺴﻢ ﺷـﺪ و‬
‫در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﻣﺴﮑﻦ ﮔﺰﯾﺪ« ﺧﺪا در ﻣﺴﯿﺢ ﻗﺎﺑﻞ رؤﯾﺖ ﺷﺪ )وﯾﻮر‪ ،1381 ،‬ص ‪ .(142‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﺣﺘﺮاﻣـﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮ‬ ‫‪Ma'rifat-i Adyān ___________________________________________ Vol.5, No.2, Spring, 2014‬‬

‫ﺣﺴﺐ ﺳﻨّﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻣﻘﺪس ادا ﻣﯽﺷﻮد و ﺣﺮﮐﺎت ﺣﺎﮐﯽ از اﺣﺘﺮام و ﻣﺤﺒـﺖ ﻣﺜـﻞ ﺳـﺠﺪه‬
 ‫‪ ،‬ﺳﺎﻝ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ‪۱۳۹۳‬‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺪف اﺻﻠﯽ ﭘﺮﺳﺘﺶ و ﻋﺒﺎدات اﺳﺖ )‪.(McGuckin, 2008, p 356; See: Giakalis, 2005, p. 118-119‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦﺳﺎن‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮان آنﮔﻮﻧﻪ ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﻧﯿﺎﯾﺸﯽ را ﮐﻪ از آن ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ اﺑﺮاز داﺷـﺖ‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﺶ‬
‫ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ‪ ،‬اﻣﺮي ﻧﺎﺑﺠﺎﺳﺖ و اﯾﻦ واﺳﻄﻪﻫﺎي ﻓﯿﺾ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﻘﺪﯾﺲ و ﺗﮑﺮﯾﻢ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻓﺮد ﻣﺆﻣﻦ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻣﺴﯿﺤﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫـﺪ‪ ،‬در ﺣﻘﯿﻘـﺖ اﺣﺘـﺮام و‬
‫ﺗﮑﺮﯾﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ اﺳﺖ؛ اﻣﺎ اﻋﻤﺎل ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻫﻤﭽـﻮن ﺗﻌﻈـﯿﻢ ﮐـﺮدن‪ ،‬ﺑﻮﺳـﯿﺪن‪ ،‬ﺑﺨـﻮر دادن و‬
‫ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ از اﯾﻦ دﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻘﺎم اﺷﮑﺎل ﻇـﺎﻫﺮي ﭘﺮﺳـﺘﺶ و ﻧﯿـﺎﯾﺶ‪ ،‬درواﻗـﻊ ﻧﻘﻄـﮥ اوج ﺷـﮑﻮه و ﺟـﻼل‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺶ اﻟﻬﯽ ﻣﺴﯿﺢ اﺳﺖ )‪.(McGuckin , 2008, p. 356‬‬
‫ﯾﻮﺣﻨّﺎي دﻣﺸﻘﯽ‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﺪاﻓﻊ ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ )‪675‬ـ‪754‬م(‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ ﭘﺪر ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﮐﻠﯿﺴﺎ و از آﺑﺎء ﺑـﺰرگ‬
‫ﮐﻠﯿﺴﺎﻫﺎي ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬در ﻣﻘﺎم دﻓﺎع از ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬ﺳﺠﺪه و ﺗﻌﻈﯿﻢ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ارﺗﺪوﮐﺲ‪ ،‬ﻧﺸﺎندﻫﻨـﺪة‬
‫ﺧﻀﻮع و اﺣﺘﺮام و ﺗﻘﺪﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻧـﻮﻋﯽ ﺗﻌﻈـﯿﻢ ﻓﻘـﻂ از آن ﺧﺪاﺳـﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑـﻞ‪ ،‬اﯾـﻦ‬
‫ﺗﻌﻈﯿﻢ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺧﺎص ﺧﺪا‪ ،‬ﺗﻌﻈﯿﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺪا ﺑـﻪ ﺧﺎدﻣـﺎن ﺧـﺪا و ﻗﺪﯾﺴـﺎن و ﻧﯿـﺰ ﻣـﺮﯾﻢ‬
‫ﻣﻘﺪس ادا ﻣﯽﺷﻮد‪ «.‬او ﺗﻘﺪﯾﺲ ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎي ﻣﻘﺪس را ﻣﺸﻤﻮل ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﻈﯿﻤـﯽ ﻣـﯽداﻧـﺪ‪ .‬ﯾﻮﺣﻨّـﺎ در اﺛﺒـﺎت‬
‫آﻣﻮزه ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري ﺑﻪ ﻣﻮاردي از ﻋﻬﺪ ﻗﺪﯾﻢ اﺳﺘﻨﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬وي ﺳﺠﺪه و ﺗﻌﻈﯿﻢ ﯾﻮﺷﻊﺑـﻦ ﻧـﻮن‪ ،‬در ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن آﺳﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﺮﻧﺶ و ﺗﻌﻈﯿﻢ داوود ﻧﺒﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎم و ﺟﺎي ﭘـﺎي ﯾﮑـﯽ از ﻣﻼﺋﮑـﻪ و ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺳﺠﺪة ﺑﻨﯽاﺳﺮاﺋﯿﻞ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﯿﻤﮥ ﻣﻘﺪس و ﻫﯿﮑﻞ اورﺷﻠﯿﻢ را از اﯾﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺑﺮﻣﯽﺷـﻤﺎرد )دﻣﺸـﻘﯽ‪ ،1997 ،‬ص‬
‫‪30‬ـ‪23‬ـ‪22‬؛ ﻫﻮﺷﻨﮕﯽ‪ ،1389 ،‬ص ‪55‬ـ‪.(56‬‬
‫اﻣﺎ درﺑﺎره وﺟﻮه ﻫﻨﺮي و زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ ﺗﺠﻠﯿـﺎت ﺻـﻮرتﻫـﺎي ﻣﺜـﺎﻟﯽ‬
‫آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري‪ ،‬ﻣﻘﺼﻮد ﺗﺰﺋﯿﻦ‪ ،‬رﻧﮓ و ﻟﻌﺎب دادن ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬اﻏﻠـﺐ ﺷـﻤﺎﯾﻞﻫـﺎي‬
‫ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﺒﮏﻫﺎي ﻫﻨﺮي ﺟﺪﯾﺪ ﻣﻮﺿﻮﻋﯿﺘﯽ ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺼﺎوﯾﺮي ﻣﺘﺒﺮك و ﻣﻘﺪساﻧﺪ و ﻧـﻪ‬
‫اﺷﯿﺎء ﻫﻨﺮي )وﯾﻮر‪ ،1381 ،‬ص ‪ .(142‬ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻘﺎﺷﺎن اوﻟﯿﻪ ﺑـﯿﺶ از آﻧﮑـﻪ ﺑـﻪ اﺑﻌـﺎد زﯾﺒﺎﺷﻨﺎﺳـﺎﻧﮥ اﯾـﻦ ﺗﺼـﺎوﯾﺮ‬
‫ﻣﻌﻄﻮف ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻋﺒﺎدي و ﻧﯿﺎﯾﺸﯽ در ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ داﺷـﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬ازاﯾـﻦرو‪ ،‬ﮐﻤـﺎل ﯾـﮏ‬
‫ﺷﮑﻞ در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﺒـﻮﻟﯽ از آﻣـﻮزهﻫـﺎي دﯾﻨـﯽ ﺑـﻪدﺳـﺖ دﻫـﺪ )‪.(Cook, 2005, p. 4353‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ و ﺑﺴﯿﺎري از ﺗﺼﺎوﯾﺮي ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺳﺎده‪ ،‬ﻣﺸﻤﻮل واژة ﺷـﻤﺎﯾﻞ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻫﯿﭻ ﮐﺪام در ﻧﺘﯿﺠﮥ ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﮥ ﺗﺰﺋﯿﻨﯽ و ﻫﻨﺮي ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ ﺷﮑﻞ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺤﺼـﻮل اﻟﻬﯿـﺎﺗﯽ‬
‫ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد در دﻧﯿﺎي ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ اﺳﺖ )‪.(Prokurat, 1996, p. 163‬‬
‫ﻓﺮﯾﺘﯿﻬﻮف ﺷﻮان )‪ ،(Frithjof Schuon‬اﻫﻤﯿﺖ ﻫﻨﺮ ﻣﻘﺪس ﯾﺎ ﻫﻨﺮ دﯾﻨﯽ را ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﻣﺤﺘﻮﯾﺎت اﺛﺮ ﻫﻨـﺮي‬
‫‪۷۸‬‬ ‫ﺷﻤﺎﻳﻞﻧﮕﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﺍﻟﻬﻴﺎﺕ ﺍﺭﺗﺪﻭﮐﺲ‪ :‬ﻧﻤﺎﺩﻫﺎ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﺱ‪۷۷ ‬‬
‫ﮐﺮدن‪ ،‬ﺑﻮﺳﯿﺪن‪ ،‬روﺷﻦ ﮐﺮدن ﺷﻤﻊ و ﺳﻮزاﻧﺪن ﺑﺨـﻮر‪ ،‬ﺑـﻪﻫـﯿﭻوﺟـﻪ اﯾـﻦ اﻋﻤـﺎل ﺣﻤـﻞ ﺑـﺮ ﺑـﺖﭘﺮﺳـﺘﯽ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد اﯾﺸﺎن‪ ،‬در ﻫﻤﯿﻦ اﺣﺘﺮام و ﻋﻼﻗﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﯾﻞ‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﯾﻤﺎن ﮐﻠﯿﺴﺎ ﻧﻬﻔﺘـﻪ اﺳـﺖ و ﺑـﻪ‬
‫واﺳﻄﮥ آﻧﻬﺎ‪ ،‬اﯾﻤﺎن اﻋﻼم و از آﻧﻬﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﺷـﻮراي ﮐﻠﯿﺴـﺎﯾﯽ در ﺳـﺎل ‪787‬‬
‫ﻣﯿﻼدي‪ ،‬ﺗﻔﺎوت و ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻣﯿﺎن »ﺗﻘﺪﯾﺲ و ﺗﮑﺮﯾﻢ« و »ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ« را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ روﺷﻨﯽ ﺑﯿـﺎن ﮐـﺮدهاﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻘﺪﯾﺲ و ﺗﮑﺮﯾﻢ )‪ (Litreia‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻣﻘﺪس و ﺷﻤﺎﯾﻞ ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﻫﻤﭽـﻮن ﻣﺴـﯿﺢ‪ ،‬ﻣـﺮﯾﻢ ﻣﻘـﺪس و‬
‫ﻗﺪﯾﺴﺎن ﻣﺘﻌﻠﻖ اﺳﺖ و ﭘﺮﺳﺘﺶ )‪ (Prokynesis‬ﺗﻨﻬﺎ ﺳـﺰاوار ﺧﺪاﺳـﺖ و ﺑـﻪ او ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﺷـﻨﺎﺧﺖ‬
‫ﺗﻤﺎﯾﺰات و ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽﻫﺎي ﻣﻌﻨﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ اﯾـﻦ دو واژه‪ ،‬در ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻣﺆﻣﻨـﺎن ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻧﯿـﺎﯾﺶ و ﺗﮑـﺮﯾﻢ‬
‫ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎي ﻣﻘﺪس ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ در ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﻗـﺪﯾﺲ ﺑﺎﺳـﯿﻠﯿﻮس ﮐﺒﯿـﺮ و ﻧﯿـﺰ ﯾﻮﺣﻨّـﺎي دﻣﺸـﻘﯽ‬
‫ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺷﺪه اﺳﺖ )‪ .(McGuckin, 2011, p. 332‬ﺗﺸﺨﯿﺺ و ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻣﯿﺎن ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﭘﺮﺳـﺘﺶ و ﯾـﺎ ﺗﮑـﺮﯾﻢ و‬
‫ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻄﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪن ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ را ﺑﻪ ﻓﺘﯿﺶ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬ﺧﻄﺮي ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻨﯿـﺎن‬
‫ﻋﺒﺎدات ﻣﺴﯿﺤﯽ را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺘﯿﺶ ‪ Fetish‬در اﺻﻄﻼح ادﯾﺎن اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﺷﯿﺎء ﻣﺎدي ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻤـﻞ ﺑـﻮده و داراي‬
‫ﻗﻮه ﺳﺤﺮاﻧﮕﯿﺰ ﻧﻬﺎﻧﯽاﻧﺪ و ﻓﺘﯿﺸﯿﺴﻢ )‪ (Fetishism‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از آﺋﯿﻦ اﺣﺘﺮام‪ ،‬ﺗﻘـﺪس و اﺳـﺘﻤﺪاد از ﻗـﻮاي‬
‫ﻣﺨﻔﯽ و ﻣﺴﺘﻮر در اﺷﯿﺎي ﺑﯽﺟﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ارﺗﺪوﮐﺲ‪ ،‬ﻣﯿﺎن ﭘﺮﺳﺘﺶ و ﺳﺘﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﮑﺮﯾﻢ و اﺣﺘﺮام ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻗﺎﺋـﻞاﻧـﺪ و ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻣﺴـﯿﺢ‪،‬‬
‫ﺗﺜﻠﯿﺚ ﻣﻘﺪس و اﻟﺒﺘﻪ ﺧﺪا ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ و ﺳﺘﺎﯾﺶاﻧﺪ )‪McGuckin, 2008, p. 356‬؛ دﻣﺸﻘﯽ‪ ،1997 ،‬ص ‪30‬ــ‪23‬ــ‪.(22‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻋﺘﻘﺎد اﯾﺸﺎن‪ ،‬اﺣﺘﺮام و ﺗﻘﺪﯾﺲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﯾﻢ ﺑﺎﮐﺮه و ﻗﺪﯾﺴﺎن ﺷﮑﻞ دﯾﮕـﺮي از ﭘﺮﺳـﺘﺶ و ﺳـﺘﺎﯾﺶ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﯾﻢ ﻣﻘﺪس و ﻗﺪﯾﺴﺎن‪ ،‬ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ اﺣﺘﺮام و ﺗﮑﺮﯾﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﭼﺮاﮐـﻪ اﯾﺸـﺎن ﻣﻘﺮّﺑـﺎن‬
‫درﮔﺎه اﻟﻬﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﺑﻪواﺳـﻄﮥ آﻧﻬـﺎ ﻣـﯽﺗـﻮان ﺑـﻪ ﺷـﮑﻮه و ﺟـﻼل ﻣﺴـﯿﺢ دﺳـﺖ ﯾﺎﻓـﺖ‬
‫)‪.(McGuckin, 2008, p. 357‬‬
‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ارﺗﺪوﮐﺲ ﺑـﺮاي ﺗﻮﺻـﯿﻒ و ﺷـﺮح روﻧـﺪ ﻋﺒﺎداﺗﺸـﺎن ﺳـﻪ واژه ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ »دوﻟﺌﯿـﺎ« )‪،(douleia‬‬
‫»ﻫﺎﯾﺮوﻟﯿﺎ« )‪ (hyerouleia‬و »ﻻﺗﺮﯾﺎ« )‪ (lateria‬را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻣﻌـﺎدل »ﭘﺮﺳـﺘﺶ« و »ﺳـﺘﺎﯾﺶ« در زﺑـﺎن‬
‫اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﻧﯿﺎﯾﺶ و ﻋﺸﻖ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎ اﺣﺘﺮام ‪ high reverence‬و ﺑﺮاي ﺗﮑـﺮﯾﻢ و اﺣﺘـﺮام ‪reverence‬‬
‫در اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪ .‬ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺗﻨﻬﺎ ﺳـﺰاوار و ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ ﺧﺪاﺳـﺖ‪ .‬در ﻏﯿـﺮ اﯾـﻦ ﺻـﻮرت‪ ،‬ﮐﻔـﺮ و‬
‫ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن‪ ،‬ﻣﺴﯿﺢ ﻧﯿﺰ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﭘﺴﺮ در ﮐﻨﺎر ﺧﺪاي ﭘﺪر و روحاﻟﻘـﺪس‬
‫و در ﺗﺜﻠﯿﺚ ﻣﻘﺪس ﻣﻮرد ﭘﺮﺳﺘﺶ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺧـﺪاي ﻣﺘﻌـﺎل‬
 ‫‪ ،‬ﺳﺎﻝ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ‪۱۳۹۳‬‬ ‫‪۸۰‬‬ ‫ﺷﻤﺎﻳﻞﻧﮕﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﺍﻟﻬﻴﺎﺕ ﺍﺭﺗﺪﻭﮐﺲ‪ :‬ﻧﻤﺎﺩﻫﺎ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﺱ‪۷۹ ‬‬

‫ﺷﮑﻮه و ﻋﻈﻤﺖ‪ ،‬ﺷﺎم آﺧﺮ‪ ،‬ﺗﺼﺎوﯾﺮي از رﺳﻮﻻن و ﺣﻮارﯾﻮن و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮه از ﻣﻌﺠﺰات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻬـﺪ‬
‫ﻋﺘﯿﻖ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ )‪.(McGuckin, 2008, p. 361‬‬
‫از ﻗﺮون اوﻟﯿﮥ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺗﺎ ﻗﺮن ﻧﻬﻢ ﻣـﯿﻼدي‪ ،‬ﻣﻮﺿـﻮع »ﻧﺠـﺎت و رﺳـﺘﺎﺧﯿﺰ« از ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت ﻏﺎﻟـﺐ در‬
‫ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ )‪ .(Cook, 2005, p. 4345‬در ﻣﯿﺎن داﺳﺘﺎنﻫـﺎي ﺗـﻮرات‪ ،‬ﺑﯿﺸـﺘﺮ از داﺳـﺘﺎن‬
‫ﯾﻮﻧﺲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﺪ‪ :‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪن ﯾﻮﻧﺲ در درﯾﺎ و ﺳﭙﺲ ﻧﺠﺎت او ﺗﻤﺜﯿﻠﯽ روﺷـﻦ از رﺳـﺘﮕﺎري ﺑـﻮد و‬
‫داﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬در ﻫﻨﺮ ﻣﻘﺪس آﻧﭽﻪ ﺑﯿﺶ از ﻫﺮ ﭼﯿﺰ اﻫﻤﯿﺖ دارد‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮاي اﺛﺮ ﻫﻨﺮي و ﻧﺤـﻮة ﺑـﻪ ﮐـﺎر‬
‫ﺑﺴﺘﻦ آن اﺳﺖ‪ .‬درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ در ﻫﻨﺮ ﻋﺮﻓﯽ و ﻏﯿﺮدﯾﻨﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﻘﻂ ﻧﻤﻮدي ﺑﺮاي ﺷـﺎدي و ﺷـﻌﻒ ﻓﻌـﻞ‬
‫ﺧﻼﻗﯿﺖ اﺳﺖ«)ﻧﺼـﺮي‪1389 ،‬ب(‪ .‬ازاﯾﻦرو‪ ،‬ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎرى ﻣﺴﯿﺤﯽ را روﯾﮑﺮدي داﻧﺴـﺘﻪاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺗﺤﻠﯿـﻞ‬
‫ﻣﺤﺘﻮاي اﺛﺮ ﻣﯽﭘﺮدازد‪.‬‬
‫‪ ،(Helen‬ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوي ﻣﺎﺑﻌﺪاﻟﻄﺒﯿﻌـﻪ‪ ،‬ﺑـﻪوﺳـﯿﻠﮥ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻫﻠﻦ ﮔﺎردﻧﺮ )‪Gardner‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ از اﯾﻦ داﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﺧﻮد ﻧﯿﺰ آن را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣـﯽﮐـﺮد )ﺑﺮاﻧـﺪون‪.(1385 ،‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ اﺳﺤﺎق )اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ( ﺗﻮﺳﻂ اﺑﺮاﻫﯿﻢ را ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺎﺟﺮاي ﻣﺼﻠﻮب ﺷﺪن ﻋﯿﺴـﯽ‪ ،‬ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬
‫ﻣﺸﯿﺖ اﻟﻬﯽ‪ ،‬ﻟﺤﺎظ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﯾﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﻣـﺎﺟﺮاي ﻧـﻮح در رﺳـﺎﻟﮥ اول ﭘﻄـﺮس )‪21‬ــ‪ (3: 20‬و‬
‫ﮔﺬر ﻗﻮم اﺳﺮاﺋﯿﻞ از درﯾﺎي اﺣﻤﺮ )رﺳـﺎﻟﮥ اول ﻗﺮﻧﺘﯿـﺎن ‪ (10:2‬را ﻫﻤﭽـﻮن ﺗﻌﻤﯿـﺪ ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ )ﻧﺼـﺮي‪،‬‬
‫‪1389‬اﻟﻒ(‪ .‬ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از اﻧﺠﯿﻞ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﺷﺎﻣﻞ ﻏﺴﻞ ﺗﻌﻤﯿﺪ ﻣﺴﯿﺢ‪ ،‬ﻣﻌﺠﺰة در ﻗﺎﻧﺎ‪ ،‬ﻣﻌﺠﺰة ﻧﺎن‪ ،‬ﺷـﻔﺎ‬
‫دﯾﺪﻧﯽﻫﺎ ﻣﺠﺴﻢ ﻣﯽﺷﻮد و ﻋﻈﻤﺖ اﻟﻬﯽ در ﺻﻮرﺗﯽ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ ﺧﻮد ﻫﻨـﺮ ﺑﺰرﮔـﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﻧﻘﺎش ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﻣﻌﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ و ﻣﺤﺪود ﺷﻤﺎﯾﻞ‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ ﻻﯾﺘﻨﺎﻫﯽ را ﺑﮕﻨﺠﺎﻧﺪ )وزﯾـﺮي‪،‬‬
‫‪ ،1373‬ص ‪258‬ـ‪.(259‬‬
‫ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﺱ‪ ،‬ﻣﻨﺒﻊ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﺷﻤﺎﻳﻞﻫﺎ‬

‫دادن ﻣﺮد ﻓﻠﺞ و زﻧﺪه ﮐﺮدن اﯾﻠﻌﺎزر ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﻘﺎﺷﯽﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺴﯿﺢ ﻫﻤﭽﻮن ﯾﻬﻮدﯾـﺎن ﻓﻠﺴـﻄﯿﻨﯽ ﻗـﺮن‬ ‫ﺣﺪود دو ﻫﺰار ﺳﺎل‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس اﻟﻬـﺎمﺑﺨـﺶ ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪان ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن از ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ‬
‫اول ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ او ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺮد ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﺪون رﯾـﺶ‪ ،‬ﮐـﻪ رداﯾـﯽ ﺑﻠﻨـﺪ ﺷـﺒﯿﻪ ﺗﻮﮔـﺎ‬ ‫ﺳﺪهﻫﺎي ﻣﯿﻼدي‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﻮﯾﺴﯽ و ﺗﺼﻮﯾﺮﺳﺎزي ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﯾﯽ از ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣﺼﻮ‪‬رﺳـﺎزي‬
‫)ﻟﺒﺎس ﻣﺮﺳﻮم روم ﺑﺎﺳﺘﺎن( ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﺎن اﺳﺖ )ﺑﺮاﻧﺪون‪.(1385 ،‬‬ ‫و ﺗﺬﻫﯿﺐ ﻧﺴﺨﻪﻫﺎي ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس از ﺣﺪود ﻗﺮن ﻧﻪ ﻣﯿﻼدي راﯾﺞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﭘـﯿﺶ از آﻧﮑـﻪ ﻫﻨـﺮ‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺤﻘﻘﺎن‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﮐﺘﺎب ﻣﻘـﺪس را ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ ﻋﺼـﺮ و ﺗـﺎرﯾﺦ ﺧﺎﺻـﯽ داﻧﺴـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ‬ ‫دﯾﻨﯽ ﻣﺴﯿﺤﯽ در اروﭘﺎ دﭼﺎر دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ و اﻓﻮل ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎ و روﯾﺪادﻫﺎي ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻣﻬـﻢﺗـﺮﯾﻦ‬
‫ﺟﻮﻫﺮة رﺳﺎﻟﺖ ﮐﺘﺐ ﻣﻘﺪس ﻏﯿﺮﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮل اﺳﺖ؛ ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﺣﻀـﻮر دارد و ﻋـﺎﻟﻢ را‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ اﻟﻬﺎم ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪان ﺑـﻪﺷـﻤﺎر ﻣـﯽرﻓـﺖ )ﭘﺎﮐﺒـﺎز‪ ،1378 ،‬ص ‪ .(993‬ﺑـﺮ ﻫﻤـﯿﻦ اﺳـﺎس‪ ،‬ﻓﻠﺴـﻔﮥ ﻫﻨـﺮي ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺴﯿﻂ ﮐﻠﻤﻪ از ﺧﻔﺎ ﺑﻪ ﻇﻬﻮر رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬درونﻣﺎﯾـﮥ ﻏﯿﺮﺗـﺎرﯾﺨﯽاي اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﻫـﺮ دوراﻧـﯽ‬ ‫آﮔﻮﺳﺘﯿﻨﻮس ﺑﯿﺎن ﮐﺮده‪ ،‬راﻫﻨﻤـﺎﯾﺶ ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس اﺳـﺖ و ﻧـﻪ ﻓﻠﺴـﻔﻪ‪ .‬آﮔﻮﺳـﺘﯿﻨﻮس‪ ،‬ﺑـﺮآن اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﺧﺎﺻﯽ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮد )ﻧـﻮروزي ﻃﻠـﺐ‪ .(1384 ،‬ﮐﻠﯿﺴـﺎي ارﺗـﺪوﮐﺲ‪ ،‬ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس را »ﺷـﻤﺎﯾﻞ‬ ‫ﭘﺪﯾﺪآوردن ﺑﺎﯾﺪ در ﺧﻮر اﻋﺘﻨﺎي ﮐﻠﯿﺴﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ وي‪ ،‬ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ آﻣﻮزﮔـﺎر ﻫﻨـﺮ »ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس« اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﮑﺘﻮب« ﻣﺴﯿﺢ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻔﺘﻤﯿﻦ ﺷﻮراي ﮐﻠﯿﺴﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ آن ﺻﺤﻪ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﻪﺻﺮاﺣﺖ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐـﻪ‬ ‫ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻢﺗﺮﯾﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ را درﺑﺎرة ﻫﺪف و ﻧﻈﻢ اﻟﻬﯽ ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎي ﻣﻘﺪس و ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪﻃﻮر ﯾﮑﺴﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﺷﻤﺮد )ﻧﺼﺮي‪ ،1387 ،‬ص ‪.(119‬‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ )اﺳﭙﻮر‪ ،1383 ،‬ص ‪.(189‬‬
‫در ﺗﺼﺎوﯾﺮ رواﯾﯽ اوﻟﯿﻪ‪ ،‬ﺻﺤﻨﻪﻫﺎﯾﯽ از ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن داﺳﺘﺎن آدم و ﺣﻮ‪‬ا‪ ،‬ﻧـﻮح ﻧﺒـﯽ‪ ،‬اﺑـﺮاﻫﯿﻢ‪،‬‬
‫ﺷﻤﺎﻳﻞﻧﮕﺎﺭﻱ‪ ،‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑﺼﺮﻱ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﺱ‬ ‫اﺳﺤﺎق‪ ،‬داﻧﯿﺎل و ﯾﻮﻧﺲ ﻧﺒﯽ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ ﻏﺴﻞ ﺗﻌﻤﯿﺪ ﻣﺴﯿﺤﯽ و ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ‪ ،‬درﺣﺎﻟﯽﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻌﺠﺰاﺗـﯽ ﭼـﻮن‬
‫ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪ .‬ﺷـﻤﺎﯾﻞﻧﮕـﺎري ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﻧﻮﺑـﻪ ﺧـﻮد‪،‬‬ ‫ﺷﻔﺎﺑﺨﺸﯽ و ﯾﺎ زﻧﺪه ﮐﺮدن ﻣﺮدﮔﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ )‪ .(Mcfarland, 2011, p. 232‬ﻫﻨﺮ ﺗﺪﻓﯿﻨﯽ ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﺼﺮي ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﮥ ﻣﯿﺎن ﺷـﻤﺎﯾﻞﻧﮕـﺎري ﻣﺴـﯿﺤﯽ و ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﮐﺘـﺎب‬ ‫در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﻟﮕﻮﻫﺎي اوﻟﯿﻪ و ﮐﻬﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻫﻨﺮ ﻗﺮون ﺑﻌﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ و ﺗﺸـﺨﯿﺺاﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺿﺮوري ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از وﻗﺎﯾﻊ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت و ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﻫﻨـﺮ‬ ‫ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﮥ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﺳﻪ ﺟﻮان ﭘﺎرﺳﺎ و دﯾﻨﺪار در ﮐﻮرة آﺗﺸـﯿﻦ‪) ،‬ﻧﻤـﺎدي از ﺷـﻬﺎدت( ﺣﺮﮐـﺖ ﺣﻀـﺮت‬
‫ﻣﺴﯿﺤﯽ اﺧﺬ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬روﯾﮑﺮد ﻫﻨﺮ ﻣﺴﯿﺤﯽ در زﻣﯿﻨـﻪ اﻗﺘﺒـﺎس از ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس‪ ،‬ﻫﻤـﻮاره‬ ‫ﻣﺮﯾﻢ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﺒﺮ ﻣﺴﯿﺢ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻓﺮﺷﺘﮥ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻗﺒﺮ ﺧﺎﻟﯽ ﻣﺴﯿﺢ‪ ،‬ﺗﺼﺎوﯾﺮي از ﻧﯿﺎﯾﺶ اﻧﺴﺎن و دﺳـﺖﻫـﺎي‬
‫روﯾﮑﺮد واﺣﺪي ﻧﺒﻮده اﺳﺖ و در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﺮاﯾﺶﻫﺎي ﻏﺎﻟﺐ ﺗﻔﺴﯿﺮي زﻣﺎﻧﻪاش‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ‬ ‫ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻪ در ﺣﺎل دﻋﺎ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪ .‬در ﻗﺮن ﺳﻮم ﻣـﯿﻼدي ﻧﯿـﺰ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪاي از ﺗﺼـﺎوﯾﺮ ﻣﺴـﯿﺢ در‬
 ‫‪ ،‬ﺳﺎﻝ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ‪۱۳۹۳‬‬ ‫‪۸۲‬‬ ‫ﺷﻤﺎﻳﻞﻧﮕﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﺍﻟﻬﻴﺎﺕ ﺍﺭﺗﺪﻭﮐﺲ‪ :‬ﻧﻤﺎﺩﻫﺎ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﺱ‪۸۱ ‬‬

‫‪ .1‬ﺗﺼﺎوﯾﺮ رواﯾﯽ؛ ‪ .2‬ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻏﯿﺮرواﯾﯽ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ازاﯾﻦرو‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان اذﻋﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ ﺧﻮد ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ‬
‫در ﺗﺼﺎوﯾﺮ رواﯾﯽ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮ واﻗﻌﻪ ﯾﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از وﻗﺎﯾﻊ را ﺟـﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﺘـﻮن ﻣﮑﺘـﻮب ﻣـﯽﺳـﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎنﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻧﯿﺰ ﮔﻮاه اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐاﻧـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ‪ ،‬از اﻫﻤﯿﺖ و ارزش ﺗﻌﻠﯿﻤﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ .‬اﻫﻤﯿﺖ اﺧﻼﻗﯽ ـ ﺗﻌﻠﯿﻤـﯽ اﯾـﻦ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪ ،‬ﮔﺮاﯾﺶﻫﺎي ﺗﻔﺴﯿﺮي ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس را ﻫﻢ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ )ﻧﺼﺮي‪1389 ،‬اﻟﻒ(‪.‬‬
‫ﺗﺼﺎوﯾﺮ در ﮐﻨﺎر ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎ‪ ،‬ازﺟﻤﻠﻪ ﮐﺎرﮐﺮد ﺗﻔﺴﯿﺮي آﻧﻬﺎ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬درﺑﺎرة ﺗﻔﺴـﯿﺮ اﺧﻼﻗـﯽ ــ‬ ‫ازآﻧﺠﺎﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از رواﯾﺎت و ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﮐﺎﻣﻼً روﺷﻦ ﻧﺒﻮده و ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي اﺷﺎراﺗﯽ ﻧﻤـﺎدﯾﻦ‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻤﯽ ﺗﺼﺎوﯾﺮ‪ ،‬ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻓﺘﻮاي ﭘﺎپ ﮔﺮﯾﮕﻮري ﮐﺒﯿﺮ )‪ 599‬م( اﺳـﺖ‪ .‬وي ﺗﺼـﻮﯾﺮ را ﺑـﻪﻣﻨﺰﻟـﻪ‬ ‫و ﮔﻮﻧﻪﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﻋﻤﯿـﻖ اﯾـﻦ داﺳـﺘﺎنﻫـﺎ دارد‪ ،‬ﺷـﻤﺎﯾﻞﻫـﺎي ﻣﻘـﺪس‪ ،‬ﻧﻘﺸـﯽ ﺗﻔﺴـﯿﺮي را ﺑـﺮاي‬
‫»ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﺮاي ﻣﺮدم اﻣ‪‬ﯽ« ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﺷﻔﺎفﺳﺎزي ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻦ ﻣﺘﻮن ﻣﻘﺪس داراﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻮازات اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺗﻔﺴﯿﺮي‪ ،‬ﺗﻔﺎﺳﯿﺮ و ﺧﻄﺎﺑﻪﻫـﺎﯾﯽ ﻧﯿـﺰ‬
‫آﻧﭽﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺎﺳﻮاد اﺧﺘﺼﺎص دارد و ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑـﺮاي ﻣﺮدﻣـﺎن اﻣ‪‬ـﯽاي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺪان‬ ‫ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﯾﻮﻧﺲ ﻧﺒﯽ در ﺑﺴـﯿﺎري از ﺟﻨﺒـﻪﻫـﺎي رواﯾـﯽ ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻣﯽﻧﮕﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﻓﺮد اﻣ‪‬ﯽ در ﺗﺼﻮﯾﺮ آﻧﭽﻪ را ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺷـﺒﺎﻫﺖ‬
‫رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ و ﻣﺮگ ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ اﺷﺎره دارد و ﻧﻤﺎدي از اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺴﯿﺢ ﺑﻪﺷـﻤﺎر ﻣـﯽرود ﮐـﻪ از ﻃﺮﯾـﻖ ﻏﺴـﻞ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺳﺒﺐ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻓﺮد ﺑﯽﺳﻮاد ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬او داﺳﺘﺎنﻫﺎ را درﻣﯽﯾﺎﺑـﺪ و آﻧﭽـﻪ را رخ داده اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻣﯽآﻣﻮزد )ﻧﺼﺮي‪1389 ،‬اﻟﻒ(‪.‬‬
‫ﺗﻌﻤﯿﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن را ﺑﺮاي ﺣﯿﺎت اﺧﺮوي آﻣﺎده ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮي ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻪ از ﺑﺪن ﻋﺮﯾﺎن داﻧﯿﺎل ﻧﺒـﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﻤﺎدي از رﻫﺎﯾﯽ از ﻣﺮگ و ﻧﻮﯾﺪ رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ اﺳﺖ )‪ .(Mcfarland, 2011, p. 233‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺷﻤﺎﯾﻞﻫـﺎﯾﯽ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺧﺪﺍ ﻭ ﻋﻴﺴﻲ ﻣﺴﻴﺢ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺸﺎن ﺟﺸﻦﻫﺎي ﻣﺴﯿﺤﯽ و روﯾﺪادﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس ﺑﯿـﺎن‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﯾﮏ آﻣﻮزة دﯾﻨﯽ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﯿﻦ ﯾﻬﻮدﯾﺎن‪ ،‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ راﺑﻄﮥ اﻧﺴـﺎن ﺑـﺎ‬ ‫روﺷﻦﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ داراﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري‪ ،‬ﯾﮏ واﻗﻌﻪ ﯾـﺎ روﯾـﺪاد‪ ،‬ﻋﻤـﺪﺗﺎً ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﺑـﺮ‬
‫ﺧﺪا و ارﺗﺒﺎط ﺗﻤﺎم ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﺎ ﺧﺎﻟﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺮاﯾﻦ اﺳـﺎس‪ ،‬ﻣﺘﮑﻠﻤـﺎن و اﻧﺪﯾﺸـﻤﻨﺪاﻧﯽ ﻫﻤﭽـﻮن ﻻﻧﮕـﺪو‬ ‫ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺧﺎﺻﯽ از آن روﯾﺪاد اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎرز آن ﺷﻤﺎﯾﻠﯽ اﺳﺖ ﮐـﻪ در ﺟﺸـﻦ ﭘﻨﻄﯿﮑﺎﺳـﺖ ﯾـﺎ ﭘﻨﺠﺎﻫـﻪ‬
‫)‪ (Langdon Gilkey‬و ﮔﺮﯾﮕﻮري ﭘﺘﺮﺳﻮن)‪ (Gregory Peterson‬اﺳﺘﺪﻻل ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﮥ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑـﻪﻋﻨـﻮان‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در آن ﺳﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎده‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ دﯾﺪار اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻧﺒﯽ آﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﻤﺎد و ﺑﺎزﻧﻤـﺎي‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮي از ﺧﺪا‪ ،‬درك ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮﻃﺒﻖ ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﺮ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﻓﻀـﯿﻠﺖ‬ ‫ﺗﺜﻠﯿﺚ اﺳﺖ )ﻣﺘﯽ ‪16 :4‬ـ‪12: 39‬؛ ﻟﻮﻗﺎ ‪11 :29‬؛ ‪ 6 : 3-4‬رﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ روﻣﯿﺎن(‪.‬‬
‫و ﺑﺮﺗﺮي‪ ،‬اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮداﺗﯽ اﺧﻼﻗﯽ و ﻣﻌﻨﻮي ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﯽروﻧﺪ )‪.(Wentzel & van, 2003, p. 449-450‬‬ ‫اﻓﺰون ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬در ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري آراﻣﺸﯽ ﭘﺮﺷﮑﻮه و ﺟﻼل ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ و اﯾﻦ اﻣﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧـﺎآراﻣﯽﻫـﺎ و‬
‫اﺻﻄﻼح »ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺧﺪا«‪ ،‬در اﺻﻞ ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﮐﺘـﺎب ﺗـﻮرات و در ﺳـﻔﺮ ﭘﯿـﺪاﯾﺶ )‪ (1:27‬ﻣﻄـﺮح‬ ‫ﺗﻼﻃﻢﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب اﻋﻤﺎل رﺳﻮﻻن )‪5‬ـ‪ (2 :1‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﺻﻄﻼح‪ ،‬ﺳﻪ ﺑﺎر در اﯾﻦ ﺑﺎب ﺗﮑﺮار ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻌﻨـﺎي اﯾـﻦ اﺻـﻄﻼح در ﻣﺘـﻮن ﻋﺒـﺮي‪،‬‬ ‫اﻧﺒﻮه ﺟﻤﻌﯿﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس )اﻋﻤﺎل رﺳﻮﻻن( ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎي ﮐﻠﯿﺴـﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ ‪12‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ در ﻧﺰد داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬اﺻﻄﻼح ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﺧـﺪا ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬ ‫ﻧﻔﺮ در ﯾﮏ ﻧﯿﻢداﯾﺮه در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻓﻀﺎي ﻣﺮﮐﺰي اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ ﻣﺴـﯿﺢ‬
‫»ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ« ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ درك و درﯾﺎﻓﺖ از اﯾﻦ اﺻﻄﻼح ﺑﻪﻃـﻮر ﻣﻌﻨـﺎداري‬ ‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﭘﯿﺸﻮا و رﻫﺒﺮ ﮐﻠﯿﺴﺎ اﺳﺖ؛ او ﮐﻪ در ﻋﯿﻦ ﻧﺎﭘﯿﺪاﯾﯽ در ﻣﯿـﺎن ﻣﺆﻣﻨـﺎن در ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﺣﻀـﻮر دارد‬
‫در ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﺻﻄﻼح‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻮﻟﺲ رﺳﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬او‬ ‫)‪.(Fortountt & Cunnincham, 2009, p. 45-46‬‬
‫ﻣﺴﯿﺢ را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺻﻮرﺗﯽ از ﺧﺪا ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﻧﺴﺎنﻫﺎ را ﻧﻮﻋﺎً ﺑﺮ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﺴﯿﺢ ﻣﯽداﻧﺪ )‪.(Ibid, p. 449‬‬
‫ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﺱ ﻭ ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎﺯﻱﻫﺎﻱ ﺁﻥ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻓﻘﺮات ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ازآﻧﺠﺎﮐﻪ ﺧﺪاي ﭘﺪر‪ ،‬وراي ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ و ﺗﺼﻮﯾﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫از ﻃﺮﯾﻖ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﭘﺴﺮ ﯾﺎ ﺻﻮرت وي ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ وي ﻧﺎﺋﻞ آﻣﺪ‪ .‬در ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫در ﻧﺰد ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ارﺗﺪوﮐﺲ‪» ،‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﺼﺮي« ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس در ﮐﻨﺎر »ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﻣﮑﺘـﻮب« آن اﻫﻤﯿـﺖ ﺑﺴـﺰاﯾﯽ‬
‫ﻣﺴﯿﺢ ﭼﻬﺮة ﺧﺪاي ﻧﺎدﯾﺪﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬او ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﺪاﺳﺖ و ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﺮﺗﺮي دارد‪ .‬در واﻗﻊ ﺗﻤﺎم ﻫﺴﺘﯽ‬ ‫دارد‪ .‬اﯾﺸﺎن ﺿﻤﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﺧﺎص ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﺷﺪهاﻧـﺪ و آﻧﻬـﺎ را ﺑـﻪ دو‬
‫ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬دﯾـﺪﻧﯽ و ﻧﺎدﯾـﺪﻧﯽ‪ ،‬ﻋـﺎﻟﻢ‬ ‫دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪:‬‬
 ‫‪ ،‬ﺳﺎﻝ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ‪۱۳۹۳‬‬ ‫‪۸۴‬‬ ‫ﺷﻤﺎﻳﻞﻧﮕﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﺍﻟﻬﻴﺎﺕ ﺍﺭﺗﺪﻭﮐﺲ‪ :‬ﻧﻤﺎﺩﻫﺎ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﺱ‪۸۳ ‬‬

‫اﯾﻦ وﻋﺪه ﺣﯿﺮتاﻧﮕﯿﺰ در ﺗﻀﺎد ﺑﺎ اﻣﺘﻨﺎع ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻋﻬﺪ ﻗﺪﯾﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺟـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻣـﺎ در ﺳـﻔﺮ‬ ‫روﺣﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ و ﺗﺎج و ﺗﺨﺖ اﯾﺸﺎن و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن و ﺑﺰرﮔﺎﻧﺸﺎن‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻣﺴﯿﺢ و ﺑﺮاي ﺟـﻼل‬
‫او آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪﻧﺪ )ﮐﻮﻟﺴﯿﺎن‪17 :‬ـ‪.(1 :15‬‬
‫ﺧﺮوج ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ‪» :‬ﻣﻦ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﮔﺬاﺷﺖ ﭼﻬﺮة ﻣﺮا ﺑﺒﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭼﻮن اﻧﺴﺎن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﻣـﺮا ﺑﺒﯿﻨـﺪ و زﻧـﺪه‬
‫وي در ﺧﻠﻮت ﺑﻪ ﺷﺎﮔﺮدان ﺧﻮد اﻟﺘﻔﺎت ﻧﻤﻮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﻮﺷﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﭼﺸﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﻧﭽـﻪ ﺷـﻤﺎ ﻣـﯽﺑﯿﻨﯿـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ« )ﺳﻔﺮ ﺧﺮوج ‪.(33:20‬‬
‫ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ« )ﻟﻮﻗﺎ ‪ .(10:23‬اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﮐﻪ ﻓﺮد ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻪ واﺳﻄﮥ ﻟﻄﻒ و ﻣﻮﻫﺒﺖ ﻋﯿﺴﯽ‪ ،‬ﻧﺎﺋﻞ ﺑـﻪ دﯾـﺪار ﺧـﺪاي‬
‫درﺑﺎرة ﻣﻨﻊ ﺗﺼﺎوﯾﺮ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺳﻔﺮ ﺧﺮوج‪ ،‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﯽ‪ ‬ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» :‬ﺻﻮرﺗﯽ ﺗﺮاﺷـﯿﺪه و‬
‫ﭘﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻣﻮرد اﺷـﺎره ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻋﯿﺴـﯽ ﻣﺴـﯿﺢ‪ ،‬ﺧﻄـﺎب ﺑـﻪ ﻓﯿﻠﯿـﭙﺲ‬
‫ﻫﯿﭻ ﺗﻤﺜﺎﻟﯽ از آﻧﭽﻪ ﺑﺎﻻ در آﺳﻤﺎن اﺳﺖ و از آﻧﭽﻪ در زﻣﯿﻦ اﺳـﺖ و از آﻧﭽـﻪ در آب زﯾـﺮ زﻣـﯿﻦ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ راه و راﺳﺘﯽ و ﺣﯿﺎت ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻫﯿﭻﮐﺲ ﺟﺰ ﺑـﻪ واﺳـﻄﮥ ﻣـﻦ ﻧـﺰد ﭘـﺪر ﻧﻤـﯽآﯾـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﻣـﺮا‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻣﺴﺎز‪ .‬ﻧﺰد آﻧﻬﺎ ﺳﺠﺪه ﻣﮑﻦ و آﻧﻬﺎ را ﻋﺒﺎدت ﻣﻨﻤﺎ؛ زﯾﺮا ﮐﻪ ﻣﻦ ﯾﻬﻮه ﺧﺪاي ﺗﻮ ﺑﺎﺷـﻢ« )‪5‬ــ‪.(20 :4‬‬
‫ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺪر ﻣﺮا ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯿﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺲ از اﯾﻦ او را ﻣـﯽﺷﻨﺎﺳـﯿﺪ و او را دﯾـﺪهاﯾـﺪ‪ «.‬ﻓﯿﻠﯿـﭙﺲ ﺑـﻪ او‬
‫ﺗﻮ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺗﺼﻮﯾﺮي ﺑﺴﺎزي ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﻓﺮمﻫﺎي ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺟﻨﺒـﮥ زﻣﯿﻨـﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﯾـﺎ ﺣﺘـﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺮور ﻣﺎ ﭘﺪر را ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﻨﻤﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺎ را ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ«‪ .‬ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻓﯿﻠﯿـﭙﺲ‪ ،‬دﯾـﺮي اﺳـﺖ‬
‫آبﻫﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در اداﻣﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺗﻮ ﻧﺒﺎﯾﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﺎن ﺳﺮ ﺗﻌﻈﯿﻢ ﻓﺮود ﺑﯿـﺎوري و‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻢ و ﻫﻨﻮز ﻣﺮا ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪاي؟ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا دﯾﺪه‪ ،‬ﺧﺪاي ﭘﺪر را دﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧـﻪ اﺳـﺖ‬
‫ﯾﺎ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮي«‪.‬‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ ﭘﺪر را ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﻨﻤﺎ« )ﯾﻮﺣﻨّﺎ ‪.(14 :9‬‬
‫ـ ﭘﺲ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ؛ زﯾﺮا در روزي ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺎ ﺷﻤﺎ در ﺣﻮرﯾﺐ از ﻣﯿﺎن آﺗـﺶ ﺗﮑﻠـﻢ‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻋﯿﺴﯽ ﺳﻌﺎدت واﻗﻌﯽ و آﻣﺮزش را وﻋﺪه داده‪ ،‬و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺧﻮﺷﺎ ﺑﻪ ﺣـﺎل ﭘـﺎكدﻻن؛ زﯾـﺮا‬
‫ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺻﻮرﺗﯽ ﻧﺪﯾﺪﻧﺪ )ﺳﻔﺮ ﺗﺜﻨﯿﻪ ‪.(4 :15‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺧﻮاﻫﻨﺪ دﯾﺪ« )ﻣﺘّﯽ ‪.(5 :8‬‬
‫ـ ﻫﻮﺷﯿﺎر ﺑﺎﺷﯿﺪ؛ ﻣﺒﺎد ﻋﻬﺪ ﯾﻬﻮه‪ ،‬ﺧﺪاي ﺧﻮد را ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﺴـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻓﺮاﻣـﻮش ﻧﻤﺎﯾﯿـﺪ و ﺻـﻮرت‬
‫در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻋﯿﺴﯽ ﻧﺪا ﮐﺮده‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ اﯾﻤﺎن آورد‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﻪ آﻧﮑـﻪ‬
‫ﺗﺮاﺷﯿﺪه ﯾﺎ ﺷﺒﯿﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﯾﻬﻮه ﺧﺪاﯾﺖ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﻬﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﺴﺎزي )ﺳﻔﺮﺗﺜﻨﯿﻪ ‪.(4:23‬‬
‫ﻣﺮا ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻤﺎن آورده اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا دﯾﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎدة ﻣﺮا دﯾﺪه اﺳـﺖ« )ﯾﻮﺣﻨّـﺎ ‪ .(12:44‬در ﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ـ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﺖﻫﺎ ﻣﺴﺎزﯾﺪ و ﺗﻤﺜﺎل ﺗﺮاﺷﯿﺪه و ﺳﺘﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺧﻮد ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻨﻤﺎﯾﯿﺪ و ﺳـﻨﮕﯽ ﻣﺼـﻮر در‬
‫دوم ﭘﻮﻟﺲ ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻗﺮﻧﺘﺲ ﻧﯿﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﺷﯿﻄﺎن ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢ اﯾﻦ دﻧﯿﺎي ﭘﺮ از ﮔﻨﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺸـﻤﺎن اﯾـﻦ‬
‫زﻣﯿﻦ ﺧﻮد ﻣﮕﺬارﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ آن ﺳﺠﺪه ﮐﻨﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﮐﻪ ﻣﻦ ﯾﻬﻮه ﺧﺪاي ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻢ )ﺳﻔﺮ ﻻوﯾﺎن ‪.(26 :1‬‬
‫اﺷﺨﺎص ﺑﯽاﯾﻤﺎن را ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻧﻮر ﭘﺮ از ﺟﻼل اﻧﺠﯿﻞ را ﺑﺒﯿﻨﺪ و ﻣﻌﻨﯽ ﭘﯿﺎم ﻣـﺎ را درﺑـﺎرة ﺟـﻼل‬
‫از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬در ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﺳﻨﺘﯽ وﺟﻮد دارد ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻮر اﻟﻬﯽ ﺧﺪا ﺑـﺮاي ﺑﺸـﺮ دﺳـﺖﯾـﺎﻓﺘﻨﯽ‬
‫ﻣﺴﯿﺢ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﻬﺮة ﻗﺎﺑﻞ رؤﯾﺖ ﺧﺪاي ﻧﺎدﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬درك ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻧﻮر از ﻣﯿﺎن ﺗـﺎرﯾﮑﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺰاﻣﯿﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﺧﻮﺷﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮ را ﺗﺤﺴﯿﻦ و ﺗﻤﺠﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪ؛ زﯾـﺮا‬ ‫ﺑﺪرﺧﺸﺪ‪ ،‬ﻧﻮر ﺧﻮد را در دلﻫﺎي ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﺎﺑﺎﻧﯿﺪ ﺗﺎ درك ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻮر ﭘـﺮ ﺟـﻼل اوﺳـﺖ ﮐـﻪ از ﭼﻬـﺮة‬
‫آﻧﻬﺎ در ﻧﻮر ﺣﻀﻮرت راه ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﯾﺎﻓﺖ« )‪.(89 :15‬‬ ‫ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ ﻣﯽدرﺧﺸﺪ )‪6‬ـ‪ .(4: 4‬در ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻋﺒﺮاﻧﯿﺎن ﻣـﯽﺧـﻮاﻧﯿﻢ‪» :‬ﻓﺮزﻧـﺪ ﺧـﺪا آﺷـﮑﺎرﮐﻨﻨﺪه و ﺑﺎزﻧﻤـﺎي‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺎرون و ﭘﺴﺮاﻧﺶ ﺑﯿﺎﻣﻮزد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاوﻧـﺪي ﮐـﻪ‬ ‫ﺟﻼل ﺧﺪا و ﻣﻈﻬﺮ دﻗﯿﻖ وﺟﻮد اوﺳﺖ‪ .‬او ﺑﺎ ﮐﻼم ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ ﺧﻮد ﺗﻤﺎم ﻋﺎﻟﻢ ﻫﺴﺘﯽ را اداره ﻣﯽﮐﻨﺪ« )‪.(1:3‬‬
‫روي ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ درﺧﺸﺎن ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬در ﺳﻔﺮ اﻋﺪاد آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷـﻤﺎ را ﺑﺮﮐـﺖ دﻫـﺪ‬ ‫در رﺳﺎﻟﮥ ﭘﻮﻟﺲ ﺑﻪ ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﺎن اﺷﺎره ﻣﯽﮔﺮدد‪» :‬ﭼﻮن در ﺻﻮرت ﺧﺪا ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺪا ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﻮدن را ﻏﻨﯿﻤـﺖ‬
‫و از ﺷﻤﺎ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ روي ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﺎﺑﺎن ﺳﺎزد و ﺑﺮ ﺷـﻤﺎ رﺣﻤـﺖ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ‬ ‫ﻧﺸﻤﺮد‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ ﺧﻮد را ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮده و ﺻﻮرت ﻏﻼم را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و در ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻣﺮدﻣﺎن ﺷﺪ و ﭼـﻮن در ﺷـﮑﻞ‬
‫ﻟﻄﻒ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ و ﺷﻤﺎ را ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﻫﺎرون و ﭘﺴﺮاﻧﺶ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺑـﺮاي ﻗـﻮم‬ ‫اﻧﺴﺎن ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﻓﺮوﺗﻦ ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻮت‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻮت ﺻﻠﯿﺐ ﻣﻄﯿـﻊ ﮔﺮدﯾـﺪ« )‪9‬ــ‪: 6‬‬
‫اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺑﺮﮐﺎت ﻣﺮا ﺑﻄﻠﺒﻨﺪ و ﻣﻦ اﯾﺸﺎن را ﺑﺮﮐﺖ ﺧﻮاﻫﻢ داد« )‪6 :25‬؛ ‪.(Fortountt, Cunnincham, 2009‬‬ ‫‪ .(2‬در ﻋﻬﺪ ﻋﺘﯿﻖ ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ‪» :‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﭘﻮﺳﺖ ﻣﻦ ﺗﻠﻒ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺪون ﺟﺴـﺪم ﻧﯿـﺰ ﺧـﺪا را ﺧـﻮاﻫﻢ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﺳﺘﺪﻻﻻت ﯾﻮﺣﻨّﺎي دﻣﺸﻘﯽ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس اﺣﺘﺮام و ﺗﮑﺮﯾﻢ ﺑﺮ اﺷﯿﺎي ﻣﺎدي )ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ( را‪ ،‬ﮐـﻪ در‬ ‫دﯾﺪ و ﻣﻦ او را ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﻢ دﯾﺪ و ﭼﺸﻤﺎن ﻣﻦ ﺑﺮ او ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﮕﺮﯾﺴﺖ و ﻧﻪ ﭼﺸﻢ دﯾﮕﺮ« )اﯾـﻮب ‪-27‬‬
‫ﺧﺪﻣﺖ آﯾﯿﻦ ﻧﯿﺎﯾﺶ و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪاي ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻻوﯾﺎن ﺳﺮﺷـﺎر‬ ‫‪» .(19 :26‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﯽ رو ﺑﻪ رو ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ دوﺳﺖ ﺧﻮد ﺳﺨﻦ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ«‬
‫از ﻓﺮاﻣﯿﻦ و اﺣﮑﺎم اﻟﻬﯽ راﺟﻊ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﺪس اﻻﻗﺪاس )در ﮐﻨﯿﺴـﮥ ﯾﻬـﻮد در اورﺷـﻠﯿﻢ(‬ ‫)ﺳﻔﺮ ﺧﺮوج ‪ 33:11‬و ﺗﺜﻨﯿﻪ ‪.(34 :10‬‬
 ‫‪ ،‬ﺳﺎﻝ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ‪۱۳۹۳‬‬ ‫‪۸۶‬‬ ‫ﺷﻤﺎﻳﻞﻧﮕﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﺍﻟﻬﻴﺎﺕ ﺍﺭﺗﺪﻭﮐﺲ‪ :‬ﻧﻤﺎﺩﻫﺎ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﺱ‪۸۵ ‬‬

‫ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن ﺑﻌﺪي‪ ،‬درﺑﺎرة اﯾﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﮐـﻪ آﯾـﺎ اﻧﺴـﺎن ﭘـﺲ از ﺳـﻘﻮط‬ ‫را ﺑﺎ ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎي ﮐﺮّوﺑﯽ و آﺳﻤﺎﻧﯽ ﻧﻘﺶ ﻣﯽزﻧﻨﺪ و ﯾﺎ ﺗﺎﺑﻮت ﻋﻬﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﺼـﺎوﯾﺮ آﺳـﻤﺎﻧﯽ و روﺣـﺎﻧﯽ‬
‫ﺣﻀﺮت آدم ﻫﻨﻮز ﺑﺮ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺧﺪا را از دﺳﺖ داده اﺳﺖ و ﺻـﺮﻓﺎً ﺑـﺮ ﺷـﺒﺎﻫﺖ‬ ‫ﻣﺰﯾﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ )‪ .(McGuckin, 2008, p. 359‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان اذﻋﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬روﯾﮑـﺮد‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﮐﺮده‪ .‬آﻧﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺎور رﺳﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺒﻮط‪ ،‬ذات اﻧﺴﺎن را ﺑـﺮاي ﻫﻤﯿﺸـﻪ‬ ‫واﺣﺪ و ﯾﮑﺴﺎﻧﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬آﯾﺎﺗﯽ از ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﮐﻪ ﺑـﻪ ﺗﺼـﺎوﯾﺮ ﯾـﺎ اﻣـﻮر ﺗﺠﺴـﻤﯽ‬
‫ﺗﻨﺰل داده و اﯾﻨﭽﻨﯿﻦ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎه ازﻟﯽ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ آﻣﺪن ﻣﺴﯿﺢ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻨﺠﯽ‪ ،‬اﻧﺴﺎن از ﮔﻨﺎه ازﻟـﯽ رﺳـﺘﻪ‬ ‫اﺷﺎره دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ زﻣﺎﻧﮥ ﻣﻔﺴﺮان ﻣﻮرد ﺗﺄوﯾﻞ و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ )ﻧﺼﺮي‪ ،1387 ،‬ص ‪.(105‬‬
‫و ﻧﯿﮑﻮ ﺧﺼﻠﺖ ﺷﺪ و ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﻪ واﺳﻄﮥ ﻣﻨﺠﯽ دوﺑﺎره اﻋﺎده ﺷﺪ )‪.(Wentzel&van, 2003, p. 449‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ آدم ﮐﺎﻣﻞ و در ﺻﻮرت اﻟﻬﯽ ﺧﻠﻖ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ از ﻟﺤﻈﮥ ﺧﻠﻘـﺘﺶ ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﺱ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺒﺎﻫﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ او ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖ اﻟﻬﯽ را ﮐﺴﺐ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﯿﺮوي از ﺷﯿﻄﺎن و اﻧﺠﺎم ﮔﻨـﺎه‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﮥ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ارﺗﺪوﮐﺲ در ﻣﻮرد ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻫﺴﺘﯽ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس )ﺳـﻔﺮ ﭘﯿـﺪاﯾﺶ ‪27‬ــ‪(1 :26‬‬

‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﺮ را دﺷﻮار ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﮔﻨﺎه ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻃﺮح ﺧﺪاﮔﻮﻧﮕﯽ را از ﺑﯿﻦ ﻧﺒﺮد؛ زﯾـﺮا ﻫـﯿﭻ ﮔﻨـﺎﻫﯽ ﺑـﺮ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻧﺴﺎن را ﺷﺒﯿﻪ ﺧﻮد ﺑﺴﺎزﯾﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺮ ﺣﯿﻮاﻧﺎت زﻣﯿﻦ و ﻣﺎﻫﯿﺎن درﯾﺎ و ﭘﺮﻧـﺪﮔﺎن‬
‫ﻋﺸﻖ ﺧﺪا ﺑﺮ ﺑﺸﺮﯾﺖ ﭼﯿﺮﮔﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪرﻏﻢ ﮔﻨﺎه ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﻋﺸﻖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﮐﺎﻣﻼً ﭘﺎ ﺑـﺮ ﺟـﺎ ﺑـﺎﻗﯽ‬ ‫آﺳﻤﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺪا‪ ،‬اﻧﺴﺎن را ﺷﺒﯿﻪ ﺧﻮد آﻓﺮﯾﺪ‪ .‬او اﻧﺴﺎن را زن و ﻣﺮد ﺧﻠﻖ ﮐﺮد«‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﺸﺮ ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻣﻼً زاﯾﻞ ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺿـﻌﯿﻒ و ﺗﺎرﯾـﮏ ﺷـﺪ؛ زﯾـﺮا ﺻـﻮرت ﺧـﺪا در اﻧﺴـﺎن‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻔﺮ ﭘﯿﺪاﯾﺶ‪ ،‬ﺧﺪا ﺑﺸﺮ را ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺧﻮد ﺳـﺎﺧﺖ‪ .‬ﻃﺒـﻖ رواﯾـﺖ ﺳـﻔﺮ ﭘﯿـﺪاﯾﺶ‪ ،‬در‬
‫ﺧﺮابﻧﺎﺷﺪﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ آدم ﺑﻮد ﮐﻪ وﻇﯿﻔﮥ ﺧﻮد را در رﺳﯿﺪن ﺑـﻪ ﺧـﺪاﮔﻮﻧﮕﯽ اﻧﺠـﺎم ﻧـﺪاد‪ .‬ازاﯾـﻦرو‪ ،‬از‬ ‫ﺷﺎﻣﮕﺎه ﺧﻠﻘﺖ ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد ﻧﮕﺎﻫﯽ ﮐﺮد و آن را ﺑﺴـﯿﺎر ﺧـﻮب ﯾﺎﻓـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﭼﯿـﺰي ﮐـﻪ او در‬
‫ﻫﺒﻮط ﺗﺎ ﻋﯿﺪ ﭘﻨﺠﺎﻫﻪ ﺧﺪاﮔﻮﻧﻪ ﺷﺪن ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﺷﺪ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﻧﯿﺰ از اﺟﺮاي آن ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑـﻪ وﻇﯿﻔـﮥ آدم را‬ ‫ﺧﻠﻘﺖ ﺑﯿﺶ از ﻫﻤﻪ زﯾﺒﺎ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻧﻮع ﺑﺸﺮ ﺑﺎ اﻧﻮاع ﻣﺬﮐﺮ و ﻣﺆﻧﺚ آن ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﺷﺒﯿﻪ و ﺑـﻪ ﺻـﻮرت او ﺧﻠـﻖ‬
‫ﻣﺴﯿﺢ ﺑﻪ دوش ﮐﺸﯿﺪ )ﻣﺤﻤﺪزاده‪ .(1388 ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺷـﺒﺎﻫﺖ ﺟﺴـﺘﻦ وﻇﯿﻔـﮥ اﻧﺴـﺎن اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﺑـﺎ ﻓـﯿﺾ‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﭼﺮا ﺧﺪا ﻋﺎﻟﻢ و اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮﯾﺶ آﻓﺮﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ اﯾـﻦ اﺳـﺖ‪ :‬زﯾـﺮا او‬
‫روحاﻟﻘﺪس و ﻣﺸﺎرﮐﺖ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺷﻮد )اوﺳﭙﻨﺴﮑﯽ و ﻟﺌﻮﻧﯿـﺪ‪ ،1388 ،‬ص‪ .(46‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ارﺗﺪوﮐﺲ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺗﻮﻣﺎس آﮐﻮﺋﯿﻨﺎس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺎ وﺟﻮد دارﯾﻢ ﭼﻮن ﺧﺪا ﺧﻮب اﺳﺖ‪ .‬ازآﻧﺠﺎﮐﻪ ﺧﺪا ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺧﻮب‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده زﯾﺒـﺎ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ‪ :‬اﻧﺴﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺸﺎرﮐﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺪﻟﯽ و ﺣﻀﻮر در ﮐﻠﯿﺴـﺎ و ﺑﺨﺼـﻮص در ﻣﺮاﺳـﻢ ﻋﺸـﺎي‬
‫ﭘﺲ در ﺧﻠﻘﺖ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﯿﺰ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺧﺪا ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ آن را ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﺧﻮب‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺎ ﺣـﺪ اﻣﮑـﺎن‬
‫رﺑ‪‬ﺎﻧﯽ آﻣﺮزﯾﺪه ﺷﻮد‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﻪ واﺳﻄﮥ ﻟﻄﻒ و ﻣﻮﻫﺒـﺖ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑـﻪ ﻓﻄـﺮت ﺧـﺪاﺟﻮي ﺧـﻮد‬ ‫زﯾﺒﺎ ﻧﯿﺰ ﺧﻠﻖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻧﮕﺎه از اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﭼﯿﺰي ﺟﺰ ﺷﺒﺎﻫﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ زﯾﺒﺎﯾﯽ اﻟﻬﯽ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺪاﮔﻮﻧﮕﯽ ﯾﺎ ﺧﺪاوارﮔﯽ‪ ،‬وﻋﺪة ﻧﻬﺎﯾﯽ رﺳﺘﮕﺎري ﻣﺴﯿﺢ اﺳﺖ؛ زﯾـﺮا ﺑـﺮ ﻃﺒـﻖ اﻋﺘﻘـﺎد‬ ‫در اﺷﯿﺎء ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪا زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻋﻈﯿﻢ اﺳﺖ و اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ آن‪ ،‬زﯾﺒﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ارﺗﺪوﮐﺲ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺧـﺪاﮔﻮﻧﮕﯽ ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ و ﺷـﺒﯿﻪ ﺧـﺪا ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺷـﺪ )‪.(Salamone, 2004, p. 305‬‬ ‫ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ )رﺑﯿﻌﯽ‪.(1389 ،‬‬

‫درواﻗﻊ‪ ،‬ﺧﺪاﮔﻮﻧﮕﯽ‪ ،‬رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺷﺒﺎﻫﺖ اﻟﻬﯽ و درﯾﺎﻓﺖ ﻣﻮﻫﺒﺖ ﺗﺸﺒ‪‬ﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و اﺗﺤ‪‬ﺎد اﻟﻬـﯽ و اﻟﺒﺘـﻪ ﻧﻘﻄـﮥ‬ ‫ﮐﻠﻤﻨﺖ اﺳﮑﻨﺪراﻧﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪا اﻧﺴﺎن را دوﺳﺖ دارد؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺑـﺮ ﺻـﻮرت ﺧـﻮﯾﺶ اﺳـﺖ و ازآﻧﺠﺎﮐـﻪ‬
‫ﻣﺤﻮري اﻟﻬﯿﺎت و ﻋﺮﻓﺎن ﮐﻠﯿﺴﺎي ارﺗﺪوﮐﺲ ﺷﺮﻗﯽ و وﺟﻪ اﻓﺘﺮاق اﯾﻦ ﮐﻠﯿﺴﺎ از ﺳـﺎﯾﺮ ﮐﻠﯿﺴـﺎﻫﺎي ﻣﺴـﯿﺤﯽ‬ ‫ﺧﺪاي ﺧﺎﻟﻖ‪ ،‬ﺧﻮب اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮ او ﻧﯿﺰ ﺧﻮب اﺳﺖ )‪.(Nonna verna, 2009, p. 79‬‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اورﯾﺠﻦ )‪ (Origen‬ﻧﯿﺰ در اوﻟﯿﻦ ﻣﻮﻋﻈﻪاش در ﺑـﺎب آﻓـﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴـﺎن ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﻧﺴـﺎن‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺻﻠﯽ در اﯾﻦ ﺑﺤﺚ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﯿﻦ دو ﻋﺒﺎرت ﺗﺼـﻮﯾﺮ و ﺷـﺒﺎﻫﺖ ﺗﻔـﺎوﺗﯽ ﻗﺎﺋـﻞ‬
‫درون ﻣﺎ ﻧﺎدﯾﺪﻧﯽ‪ ،‬ﻏﯿﺮﻣﺎدي‪ ،‬ﻓﺴﺎدﻧﺎﭘﺬﯾﺮ و ﻓﻨﺎﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ و ﺑﻪ »ﺻﻮرت ﺧﺪا« آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در اداﻣـﻪ‬ ‫ﺑﻮد؟ اﮐﺜﺮ ﮐﺸﯿﺸﺎن و ﻧﯿﺰ اﻟﻬﯽداﻧﺎن ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻋﺒﺎرت ﺗﻤـﺎﯾﺰ ﻗﺎﺋـﻞ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧـﯽ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺧﺪا ﭼﯿﺴﺖ؟ و ﺷﺒﺎﻫﺖ آدم را ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ آن آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﺗﺼﻮﯾﺮ را ﺑﻪﺻﻮرت و ﺑﻌﺪ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ اﻧﺴﺎن و ﺷﺒﺎﻫﺖ را ﺑﻪ ﺑﻌﺪ روﺣﺎﻧﯽ او ﻧﺴﺒﺖ دادهاﻧﺪ‪ .‬دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﺑﻪوﯾـﮋه‬
‫ﺑﻪ دﻗﺖ ﺟﺴﺖوﺟﻮ ﮐﻨﯿﻢ؛ زﯾﺮا در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ »ﺧـﺪا آدم را ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﯾـﺎ ﺷـﺒﯿﻪ‬ ‫ﭘﺪران اﺳﮑﻨﺪراﻧﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎورﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﻨﻮط ﺑﻪ اﺑﻌﺎد روﺣﺎﻧﯽ و اﺧﻼﻗﯽ آدﻣﯽ اﺳﺖ و ﺷﺒﺎﻫﺖ‪ ،‬ﮐﻤـﺎل‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮ آﻓﺮﯾﺪ« ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺪا او را آﻓﺮﯾﺪه«‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭼـﻪ ﺻـﻮرت دﯾﮕـﺮي از ﺧﺪاوﻧـﺪ‬ ‫اﻟﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ و ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ و ﻣﺠﺎﻫﺪت ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آن را ﮐﺴﺐ ﮐﻨﺪ )‪.(Miall, 1915, p. 1450‬‬
‫وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ آن آدم ﺧﻠﻖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﺻﻮرت ﻧـﺎﺟﯽ )ﺑﺮﻃﺒـﻖ اﻋﺘﻘـﺎد ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن(‪» .‬ﻋﯿﺴـﯽ‬ ‫در ﻗﺮن دوم ﻣﯿﻼدي اﯾﺮﻧﺎﯾﻮس )‪ ،(Irenaeus‬ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺎن ﺗﺸﺎﺑﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ در ﺳـﻔﺮ ﭘﯿـﺪاﯾﺶ‬
 ‫‪ ،‬ﺳﺎﻝ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ‪۱۳۹۳‬‬ ‫‪۸۸‬‬ ‫ﺷﻤﺎﻳﻞﻧﮕﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﺍﻟﻬﻴﺎﺕ ﺍﺭﺗﺪﻭﮐﺲ‪ :‬ﻧﻤﺎﺩﻫﺎ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﺱ‪۸۷ ‬‬

‫ﺧﺪا دارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ اﻧﺴﺎن ﭼﯿﺰي ﺟﺰ ﺗﺼﻮﯾﺮي ﻧﺎﻗﺺ از ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﺑـﺎ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﺮاﺑـﺮي‬ ‫ﻣﺴﯿﺢ«‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ اﺳﺖ در ﻣﯿﺎن ﺗﻤﺎم ﻣﻮﺟﻮدات و در وﺻﻒاش ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪» ،‬او روﺷﻨﯽ ﻧﻮر اﺑﺪي اﺳـﺖ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﯿﺢ ﺗﺼﻮﯾﺮي از ﺧﺪا اﺳﺖ‪ ،‬درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺼﻮﯾﺮ )ﺧـﺪا( ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪،‬‬ ‫و ﺻﻮرت آﺷﮑﺎر ذات ﺧﺪا اﺳﺖ«‪ .‬اورﯾﺠﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺷﮕﻔﺖآور دﯾﮕﺮي را ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ ﻣﺴﯿﺢ و ﺳﺎﯾﺮ اﻧﺴﺎنﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮐﯿﻔـﯽ اﺳـﺖ و ﻧـﻪ ﺻـﺮﻓﺎً ﮐﻤ‪‬ـﯽ )‪.(Nonna verna, 2009, p. 79‬‬ ‫او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ‪ ‬ﺻﻮرﺗﮕﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ‪ .‬او ﻧﻘﺎش ﺑﺴـﯿﺎر ﺗﺮدﺳـﺘﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺗﺼـﻮﯾﺮش‬
‫ﺑﺮاﺑﺮي ﺑﯽﻧﻘﺺ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﯽﻧﻘﺺ او‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ در ﮐﻠﻤـﮥ اﻟﻬـﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ دوﻣـﯿﻦ ﻓـﺮد ﺗﺜﻠﯿـﺚ‪ ،‬ﯾﺎﻓـﺖ‬ ‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻏﻔﻠﺖ و ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺗﯿﺮه ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺑﺪﺧﻮاﻫﯽ از ﻣﯿﺎن ﻧﻤﯽرود« )وﯾﻨﭽﻨﺰو‪.(1385 ،‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد )رﺑﯿﻌﯽ‪.(1389 ،‬‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن در ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ آﯾﻪ ﮐﻪ »ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺧـﻮد آﻓﺮﯾـﺪ« )ﺳـﻔﺮ ﭘﯿـﺪاﯾﺶ‪ ،(1:26‬اذﻋـﺎن‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﻪﻣﻌﻨﺎي ﺻﻮرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻟﻮﻫﯿﺖ در آن ﺗﺠﻠـﯽ ﯾﺎﻓـﺖ و ﺷـﺒﺎﻫﺖ ﺑـﻪﻣﻌﻨـﺎي‬
‫ﺯﻳﺒﺎﻳﻲﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻤﺎﻳﻞﻫﺎ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﺱ‬
‫ﻟﻐﻮي ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ازاﯾﻦرو‪ ،‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﻤﻮد ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ را ﻧﻔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ )ﻧﺼﺮي‪ ،1387 ،‬ص ‪ .(111‬ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﮥ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﺷﺎرات ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬زﯾﺒﺎﯾﯽ‪ ،‬اﻣﺮي اﻟﻮﻫﯽ اﺳﺖ و زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت را ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺴﺎﻫﻤﺖ آﻧﺎن در زﯾﺒﺎﯾﯽ‬
‫ﺗﺌﻮدور اﺳﺘﻮدﯾﻮ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا اﻧﺴﺎن را ﭘﺲ از ﺻﻮرت ﺧﻮﯾﺶ ﺧﻠﻖ ﮐﺮده‪ ،‬ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ‬
‫اﻟﻮﻫﯽ داﻧﺴﺖ؛ »زﯾﺮا از آﻏﺎز آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺻﻔﺎت ﻧﺎدﯾﺪﻧﯽ ﺧﺪا‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ﻗـﻮت ﺳـﺮﻣﺪي و اﻟﻮﻫﯿـﺖ او را‬
‫ﻧﻘﺎش ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ ﺧﻮد ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ )‪.(Cook, 2005, p. 4354‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ادراك از اﻣﻮر ﺟﻬﺎن ﻣﺨﻠﻮق‪ ،‬ﺑﻪ روﺷﻨﯽ دﯾﺪ« )ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ روﻣﯿﺎن‪20‬ـ‪ .(1 :19‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ دﯾـﺪﮔﺎه‪،‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﺳﺨﻨﺎن ﭘﻮﻟﺲ ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨـﺪ در ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬
‫زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻇﺎﻫﺮي و ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺗﻌﻠﻖ ﻧﺪارد‪» :‬ﻟﯿﮑﻦ اي ﺑﺮادران اﯾﻦ را ﻣـﯽﮔـﻮﯾﻢ ﮐـﻪ ﺟﺴـﻢ و‬
‫ﻣﻄﻠﺐ اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ »ﻧﻮع اﻧﺴﺎن« ﺑﺮ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻠﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ )ﺳـﻔﺮ ﭘﯿـﺪاﯾﺶ ‪27‬ــ‪ ،(1 :26‬اﻣـﺎ‬
‫ﺧﻮن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ وارث ﻣﻠﮑﻮت ﺧﺪا ﺷﻮد و وارث ﺑﯽﻓﺴﺎدي ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽﺷﻮد« )ﻧﺎﻣـﻪ اول ﺑـﻪ ﻗﺮﻧﺘﯿـﺎن‪50،‬ــ‪.(15 :49‬‬
‫ﭘﻮﻟﺲ ﺑﺮ اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮدان ﺑﺮ ﺗﺼـﻮﯾﺮ اﻟﻬـﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻧـﻮع اﻧﺴـﺎن )زن و ﻣـﺮد( را ﻣﺸـﻤﻮل‬
‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺷﺮﻗﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ آﯾﮥ ﻓﻮق‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎدﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎﯾﻞ ﻣﺴﯿﺢ و ﻗﺪﯾﺴﺎن‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺗﻤﺜﺎل ﻣﺎدي آﻧـﺎن‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺧﺪا ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻄﯿﻊ ﻣﺮدان ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬روﯾﮑـﺮد اﻓﺮاﻃـﯽ او‬
‫ﻧﯿﺴﺖ و از ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﻨﺮﻫﺎي ﺑﺼﺮي آن دوران ﻧﯿﺰ ﻣﺠﺰا اﺳﺖ )ﻧﺼﺮي‪ ،1387 ،‬ص ‪.(112‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ روﺷﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ از ﻣﺘﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﺠـﺎ‬
‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻧﯿـﺰ ﻫﻤـﻮاره در دﯾـﺪﮔﺎهﻫـﺎي زﯾﺒﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﺧـﻮد‪ ،‬ﺗﺤـﺖ ﻋﺒـﺎرات‬
‫ﮐﻪ او در ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ در ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آﺗﻨﯽﻫﺎ از ﻣﺮدان ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﺪا ﯾﺎد ﮐﺮده‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣـﺮد‬
‫زﯾﺒﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﺘـﻮن ﻣﻘــﺪس ﺑـﻮدهاﻧــﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮرﺳــﯽ زﯾﺒـﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳــﯽ ﺑـﺪون در ﻧﻈــﺮ داﺷـﺘﻦ ﻋﻘﺎﯾــﺪ‬
‫را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﺮد؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﺷﺒﯿﻪ ﺧﺪا آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ )‪.(Miall, 1915, p. 1451‬‬
‫زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﻨﺪرج در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑﺨـﺶﻫـﺎﯾﯽ از ﻣﺘـﻮن ﻣﻘـﺪس‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮﯾﻦ‬
‫در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻧﻘﺼﺎنﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ارﺗـﺪوﮐﺲ در ﺑـﺎب ﺗﻘـﺪﯾﺲ ﺷـﻤﺎﯾﻞ‬
‫ﺗﺄﺛﯿﺮات را ﺑﺮ ﺗﻔﮑﺮ زﯾﺒﺎﺷﻨﺎﺧﺘﯽ اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان ﻣﺴـﯿﺤﯽ‪ ،‬ﺑـﻪوﯾـﮋه ﺗﻮﻣـﺎس آﮐﻮﺋﯿﻨـﺎس ﮔﺬاﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪:‬‬
‫ﻣﺴﯿﺢ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﺠﺎتدﻫﻨﺪه و ﻣﺮﯾﻢ ﻣﻘﺪس و ﺳﺎﯾﺮ ﻗﺪﯾﺴﺎن و ﺧﺎدﻣﺎن ﮐﻠﯿﺴﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﮐﺘـﺎب‬
‫ﭘﯿﺪاﯾﺶ و ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ و ﺣﮑﻤﺖ‪ .‬ﺑﻪوﯾـﮋه ﮐﺘـﺎبﻫـﺎي اﻣﺜـﺎل ﺳـﻠﯿﻤﺎن‪ ،‬ﻏـﺰل ﻏـﺰلﻫـﺎي ﺳـﻠﯿﻤﺎن‪،‬‬
‫ﻣﻘﺪس ﮔﻮﯾﺎي اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ در آﻏﺎز ﺧﺪا اﻧﺴﺎن را ﭘﺲ از آﻓﺮﯾﻨﺶ و ﺧﻠﻖ ﺷﻤﺎﯾﻞﻫـﺎ آﻓﺮﯾـﺪ )اﺑﺘـﺪا‬
‫ﺣﮑﻤﺖ ﺳﻠﯿﻤﺎن و ﻣﺰاﻣﯿﺮ‪ .‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ داوود در ﻣﺰاﻣﯿﺮ)‪ (104 : 1-2‬در وﺻﻒ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬ﺗـﻮ‬
‫ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ ﺧﻠﻖ ﺷﺪهاﻧﺪ(‪ .‬اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﭘﺲ از ﺷﻤﺎﯾﻞ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻠﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧـﻮﻋﯽ ﺑـﺮ ﺻـﻮرت و‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻋﺰت و ﺟﻼل آراﺳﺘﻪ و ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﺎ ﻧﻮر ﭘﻮﺷﺎﻧﺪهاي« و در وﺻـﻒ ﻣﺴـﯿﺢ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬ﺗـﻮ از‬
‫ﺷﻤﺎﯾﻞ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﻬﯿﺎت ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﺼـﻮﯾﺮي ﻗﺎﺋـﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ زﯾﺒﺎﺗﺮي« )‪ .(45 :2‬ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺗﻮﻣﺎس آﮐﻮﺋﯿﻨﺎس ﺑﺮ ﺑﺮﺗﺮي زﯾﺒﺎﯾﯽ اﻟﻬﯽ و ﺻﻮرتﺑﺨﺸﯽ او ﺑﻪ ﺳـﺎﯾﺮ‬
‫اﺣﺘﺮام و ﺗﻘﺪﯾﺲ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﺗﻘﺪﯾﺲ ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ اﻧﺴﺎن ﺑﻪﻋﻨـﻮان ﺷـﻤﺎﯾﻠﯽ از‬
‫ﻣﻮﺟﻮدات‪ ،‬ﺗﻔﺴﯿﺮ وي از زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺟﻬﺎن و ﻧﯿﺰ زﯾﺒﺎﯾﯽ اﻧﺴﺎن در ﭘﺮﺗﻮ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﺑﻪوﯾﮋه در ﺳﻔﺮ ﭘﯿﺪاﯾﺶ‪،‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮﻗﺮاري ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯿﺎن زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺣﺴﯽ و ﻓﺮاﺣﺴﯽ و ﺳﺎري داﻧﺴـﺘﻦ زﯾﺒـﺎﯾﯽ در ﮐـﻞ ﺟﻬـﺎن ﻫﺴـﺘﯽ‪،‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺧﺪا و ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺻﻮرت ﺑﺎريﺗﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ )‪.(McGuckin, 2008, p. 358‬‬

‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺷﺎﺧﺼﻪﻫﺎي ﺗﺄﺛﯿﺮﭘﺬﯾﺮي زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ آﮐﻮﺋﯿﻨـﺎس از »ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس« اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮ اﯾـﻦ اﺳـﺎس‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﯿﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﺴﯿﺢ و ﺳﺎﯾﺮ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺗﻔﺎوت وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺷـﻤﺎﯾﻞ ﺣﻀـﺮت ﻋﯿﺴـﯽ ﯾـﮏ‬

‫آﮐﻮﺋﯿﻨﺎس ﻧﯿﺰ ﮐﻮﺷﯿﺪه ﺗﺎ دﯾﺪﮔﺎه ﺧﻮد را در ﺧﺼﻮص زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺷﺨﺺ دوم ﺗﺜﻠﯿﺚ‪ ،‬ﺧﺪاي ﭘﺴﺮ‪ ،‬ﻣﺒﺘﻨـﯽ ﺑـﺮ‬ ‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﭘﺪر و ﭘﺴﺮ ﻫﻢﮔﻮﻫﺮ و ﻫﻤﺴﺎناﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺰ در وﯾﮋﮔﯽﻫـﺎﯾﯽ ﻫﻤﭽـﻮن ﻣﻮﻟـﺪ ﺑـﻮدن‪.‬‬
‫آﻣﻮزهﻫﺎي ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس و آﺑﺎء ﮐﻠﯿﺴﺎ ﺑﯿﺎن ﮐﻨﺪ )رﺑﯿﻌﯽ‪.(1389 ،‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺴﯿﺢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺼﻮﯾﺮي از ﺧﺪا اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺳﺎﯾﺮ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﻪروﺷﻨﯽ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﮐﻤﺘﺮي ﺑـﺎ ﺗﺼـﻮﯾﺮ‬
 ‫‪ ،‬ﺳﺎﻝ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ‪۱۳۹۳‬‬ ‫‪۹۰‬‬ ‫ﺷﻤﺎﻳﻞﻧﮕﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﺍﻟﻬﻴﺎﺕ ﺍﺭﺗﺪﻭﮐﺲ‪ :‬ﻧﻤﺎﺩﻫﺎ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﺱ‪۸۹ ‬‬

‫ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎي ﻣﻘﺪس ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﯿﺰ ﺑﻪﺻﻮرت ﻧﻤﺎدﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﯿﺢ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﺎج ﺑـﺮ‬ ‫در ﺑﯿﺎﻧﺎت ﭘﺎپ ﻫﯿﻼرﯾﻮس‪ ،‬ﺳﺮﻣﺪﯾﺖ ﺑﻪ ﭘﺪر‪ ،‬زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﭘﺴـﺮ و ﮐـﺎراﯾﯽ ﺑـﻪ روحاﻟﻘـﺪس ﻧﺴـﺒﺖ داده‬
‫ﺳﺮ دارد و ﺑﻪ ﺳﺒﮏ ﯾﮏ اﻣﭙﺮاﺗﻮر روم ﺷﺮﻗﯽ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯽدرﻧـﮓ ﺑـﻪﻋﻨـﻮان ﻓﺮﻣـﺎﻧﺮواي‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس‪ ،‬زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺷﺨﺺ دوم ﺗﺜﻠﯿـﺚ‪ ،‬ﺻـﺮﻓﺎً زﯾﺒـﺎﯾﯽ ﻗﺎﺑـﻞ رؤﯾـﺖ ﭘﺴـﺮ‪ ،‬آﻧﭽﻨﺎﻧﮑـﻪ در‬
‫ﺑﻼﻣﻌﺎرض و ﺑﻠﻨﺪﻣﺮﺗﺒﻪ آﺳﻤﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﯿﺺ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻪ روﺳﺘﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﺗـﻦ‬ ‫ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻋﯿﺴﺎي ﻧﺎﺻﺮي دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ زﯾﺒﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑـﻪ زﯾﺒـﺎﯾﯽ ﺷﺨﺼـﯿﺖ دوم ﺗﺜﻠﯿـﺚ‪،‬‬
‫دارد و ﮐﻤﺮﺑﻨﺪي ﺑﺮ ﻣﯿﺎن ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺮهاي را ﺑﺮ دوش ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت »ﭼﻮﭘﺎن ﺧـﻮب« ﻣـﻮرد‬ ‫آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ازل و ﭘﯿﺶ از ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﮔﻮﺷﺖ و ﭘﻮﺳﺘﺶ در زﻫﺪان ﻣﺮﯾﻢ ﻣﻘﺪس و آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي‬
‫ﻧﻈﺮ اﻧﺠﯿﻞﻫﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ درﻣﯽآﯾﺪ )ﻫﺎل‪ ،1380 ،‬ص ‪ .(15‬ﺑﺎ اﯾـﻦ ﺣـﺎل‪ ،‬ﻫـﯿﭻﮔﻮﻧـﻪ ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﻣﺴـﺘﻨﺪ و‬ ‫ﭘﺪر در آﺳﻤﺎنﻫﺎ ﺻﻌﻮد ﮐﺮده ﻧﯿﺰ اﺷﺎره دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺪاي ﭘﺴﺮ‪ ،‬زﯾﺒﺎﯾﯽ اﻟﻬﯽ ﻓﺮاﻃﺒﯿﻌـﯽ را درﺑـﺮدارد و‬
‫ﻣﻌﺘﺒﺮي از ﻋﯿﺴﺎي ﻧﺎﺻﺮي در دﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﻫﻨﺮ ﺻﺪر ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﻧﻤﺎدﻫﺎﯾﯽ ﭼـﻮن »ﺑـﺮّه«‪،‬‬ ‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻋﯿﺴﺎي ﻧﺎﺻﺮي‪ ،‬درﺑﺮدارﻧﺪة زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺟﺴـﻤﺎﻧﯽ ﻧﯿـﺰ ﻫﺴـﺖ )رﺑﯿﻌـﯽ‪ .(1389 ،‬اﻣـﺎ از ﻣﻨﻈـﺮ ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن‬
‫»ﻟﻨﮕﺮ ﭼﻠﯿﭙﺎﮔﻮﻧﻪ« و ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻘﺪس ﺑﻪ ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ اﺷﺎره ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬از ﻟﻨﮕﺮ‪ ،‬ﻣـﺎﻫﯽ‪ ،‬ﮐﺒـﻮﺗﺮ‪ ،‬ﺑـﻪﻋﻨـﻮان‬ ‫ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻣﺴﯿﺢ و ﻗﺪﯾﺴﺎن ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻧﻤـﯽﮔﯿـﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ زﯾﺒـﺎﯾﯽ آﻧـﺎن‬
‫ﻧﻤﺎد ﺛﺒﺎت‪ ،‬ﭘﺎﯾﺪاري و وﻓﺎداري و ﻧﯿﺰ از ﻏﺴﻞ ﺗﻌﻤﯿﺪ و آﻣﻮزة ﻧﺠﺎت در ﻧﻤﺎدﭘﺮدازي ﺑﻬﺮه ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺴﺎﻫﻤﺖ در زﯾﺒﺎﯾﯽ اﻟﻮﻫﯽ و ﻏﯿﺮﻣﺎدي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻼك ﺑﺮاي ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﺗﻘـﺪم‬
‫ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﻧﯿﺰ ﺷﻤﻌﺪان ﻫﻔﺖ ﺷﺎﺧﻪ ﻣﻨﻮرا )ﺑﺮگﻫﺎي ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻧﺨﻞ ﺑـﺎز ﻧﺸـﺪه( و ﺻـﻮر اﺳـﺮاﻓﯿﻞ را در‬ ‫اﻣﺮ ﻣﻌﻨﻮي ﺑﺮ ﻣﺎدي و ﯾﺎ زﯾﺒﺎﯾﯽ اﺧﻼﻗﯽ ﺑﺮ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﻫﻨﺮي اﺳﺖ )ﻧﺼﺮي‪ ،1387 ،‬ص‪.(112‬‬
‫ﻧﻘﺎﺷﯽﻫﺎي دﯾﻮاري در ﻣﺤﻞ ﺗﺪﻓﯿﻦ ﺧﻮد در ﺷﻬﺮ رم و در آﯾﯿﻦ و ﻣﻨﺎﺳﮏ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎي ﻫﻮﯾـﺖ‬
‫دﯾﻨﯽ اﯾﺸﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧـﺪ )‪ .(Kessler and Neil, 2005, p. 201‬از ﻧﻤﺎدﻫـﺎي ﻣﻬـﻢ ﻋﯿﺴـﯽ ﻣﺴـﯿﺢ در‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻴﺴﻲ ﻣﺴﻴﺢ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﺱ‬
‫ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺷﺒﺎن ﻧﯿﮑﻮ‪ ،‬ﺻﻠﯿﺐ ﺑﺮّه ﺧﺪا‪ ،‬ﮐﺒﻮﺗﺮ‪ ،‬ﻣﺎﻫﯽ و ﺗﺎك اﺷﺎره ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از وﺟﻮه ﻫﻨﺮي ﻣﻮﺟﻮد در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻧﻤﺎدﭘﺮدازي اﺳﺖ‪» .‬ﻧﻤﺎد« اﻏﻠـﺐ ﺗﺼـﻮﯾﺮ‪ ،‬ﮐﻠﻤـﻪ ﯾـﺎ ﭼﯿـﺰي‬
‫در اﻧﺠﯿﻞ ﯾﻮﺣﻨّﺎ )‪ (10 :14‬آﻣﺪه اﺳﺖ »ﻣﻦ ﺷﺒﺎن ﻧﯿﮑﻮ ﻫﺴﺘﻢ و ﺧﺎﺻﺎن ﺧﻮد را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻢ و ﺟـﺎن ﺧـﻮد‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﯾﺎ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺧﺎﺻﯽ را ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻓﺮد ﯾﺎ ﮔﺮوﻫﯽ از اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد‪ .‬ﯾﮏ ﭘﺮﭼﻢ‪ ،‬ﯾﮏ ﺻـﻠﯿﺐ‪،‬‬
‫را در راه ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺧﻮد ﻣﯽدﻫﻢ«‪ .‬در اﻧﺠﯿﻞ ﻣﺘّﯽ )‪ ،(15:24‬از ﻋﯿﺴـﯽ ﻣﺴـﯿﺢ ﻧﻘـﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪» :‬ﻓﺮﺳـﺘﺎده‬ ‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﯾﮏ ﻣﺎﻫﯽ و ﯾﮏ ﮐﻠﻤـﻪ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﯾـﮏ ﻧﻤـﺎد ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺎنﮐـﻪ ارﻧﺴـﺖ ﮐﺎﻟﺴـﯿﺪر ﻓﯿﻠﺴـﻮف‬
‫ﻧﺸﺪهام ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﮔﻤﺸﺪة ﺧﺎﻧﺪان اﺳﺮاﺋﯿﻞ«‪ ،‬در اﯾﻦ ﺳﻨﺦ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮﯾﻦ ﮔـﻮر‬ ‫)‪1945‬ـ‪ ،(1874‬ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﻧﺴﺎن ﻣﺨﻠﻮﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ذات او ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻣﺘﻌﺪدي را اﻓـﺎده ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪،‬‬
‫دﺧﻤﻪﻫﺎي ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻧﯿﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﯿﺢ ﻫﻤﭽﻮن ﺟـﻮان آراﺳـﺘﻪاي ﺑـﺎ ﺻـﻮرﺗﯽ ﺑـﺪون رﯾـﺶ و‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان او را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺣﯿﻮان ﻧﻤﺎدﺳﺎز ﺑﻪﺷﻤﺎر آورد )ﻫﺎروي‪ ،1390 ،‬ص ‪ .(242‬در ﻗـﺮن ‪ 15‬ﻣـﯿﻼدي ژان‬
‫ﻣﻮﻫﺎي ﮐﻮﺗﺎه ﯾﺎ ﺑﻠﻨﺪي ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﮔﺎه ﻃﻮﻣـﺎري از ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس و ﮔـﺎه ﻋﺼـﺎي ﭼﻮﭘﺎﻧـﺎن را در‬ ‫ﮐﺮاﺳﻮن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﺮ ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ذﻫﻨﻤﺎن را از ﭼﯿﺰﻫﺎي ﭘﯿﺪا ﺑﻪ ﻧﺎﭘﯿﺪا و از ﻣﺎدي ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﻮي ﻓـﺮا‬
‫دﺳﺖ دارد‪ .‬ﻣﺴﯿﺢ در اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان اﺣﺎﻃﻪ ﺷﺪه و ﯾـﺎ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪﻫﺎ را ﺑـﺮ ﺷـﺎﻧﻪ ﺣﻤـﻞ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‬ ‫ﺑﺒﺮﯾﻢ؛ زﯾﺮا ﻫﺪف از ﺷﻤﺎﯾﻞ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ« )ﺑﯿﺎﻟﻮﺳﺘﻮﮐﯽ‪ ،1385 ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪.(1695‬‬
‫)ﻧﺼﺮي‪ ،1387 ،‬ص ‪.(75‬‬ ‫ﻫﻨﺮ ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻧﯿﺰ از ﻫﻤﺎن آﻏﺎز ﻋﻤﯿﻘﺎً ﻧﻤﺎدﯾﻦ ﺑﻮد و اﯾﻦ ﻧﻤﺎدﮔﺮاﯾﯽ‪ ،‬ﻓﻘﻂ وﯾﮋﮔﯽ ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺑـﻪ ﻓـﺮد اﯾـﻦ‬
‫ﻧﻤﺎد ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺷﺪة دﯾﮕﺮ‪» ،‬ﺻﻠﯿﺐ« اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ ﺻﻠﯿﺐ ﺳﺎده‪ ،‬ﺑـﻪﺗﻨﻬـﺎﯾﯽ ﻧﻤـﺎد ﻣﺴـﯿﺢ و ﺗﻤـﺎم رﻧـﺞﻫـﺎ و‬
‫دوره از ﺣﯿﺎت ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻧﻤﺎدﮔﺮاﯾﯽ ﺟﺰء ﻻﯾﻨﻔﮏ ﻫﻨﺮ ﻣﺴﯿﺤﯽ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا واﻗﻌﯿﺖ روﺣﺎﻧﯽ را ﮐﻪ اﯾـﻦ‬
‫ـ رﻫـﻮ )‪(Chi-rho‬‬ ‫ﻣﺼﺎﺋﺐ او ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﯽرود )ﻧﻮروزي ﻃﻠﺐ‪ .(1384 ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺻﻠﯿﺐ ﻋﯿﺴﻮي‪ ،‬ﻃﻐﺮاي ﭼـﯽ‬
‫ﻫﻨﺮ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺟﺰ از ﻃﺮﯾﻖ ﻧﻤﺎدﻫﺎ‪ ،‬از راﻫﯽ دﯾﮕﺮ اﻧﺘﻘﺎل داد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬در ﺳـﺪهﻫـﺎي‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻼﻣﺖ‪ ،‬ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ اﺳﺖ از ﺣﺮوف ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﭼﯽ )‪ (chi‬و رﻫﻮ )‪ (Rho‬ﮐﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺷـﺪه ﻋﻨـﻮان ﻣﺴـﯿﺢ‬
‫اوﻟﯿﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ اﯾﻦ ﻧﻤﺎدﮔﺮاﯾﯽ اﻏﻠﺐ ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎراﻧـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬اﺳـﻠﻮب ﻧﻤـﺎدﭘﺮدازي ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس‪ ،‬ﻋﻤﯿﻘـﺎً‬
‫اﺳﺖ )‪ .(Costello, 1965-1966, p. 228‬اﯾﻦ ﺣﺮوف‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺴﻄﻨﻄﯿﻦ ﺑﺮ روي ﯾﮏ ﻋﻼﻣﺖ ﻧﻈـﺎﻣﯽ‬
‫اﻧﻀﻤﺎﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬در ﺑﺨﺶﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ آن‪ ،‬ﺑﺨﺼـﻮص در ﻣﺰاﻣﯿـﺮ داوود‪ ،‬ﻏـﺰل ﻏـﺰلﻫـﺎي‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﻻﺑﺎروم )‪ (labarum‬ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻼﻣﺖ‪ ،‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺻﻮرت اﺧﺘﺼـﺎري ﻧـﺎم ﻣﺴـﯿﺢ‪ ،‬در ﺳـﺪه‬
‫ﺳﻠﯿﻤﺎن و ﻣﮑﺎﺷﻔﺎت ﯾﻮﺣﻨّﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي وﺳﯿﻊ از ﻧﻤﺎدﻫﺎ ﻫﺴﺘﯿﻢ )ﻧﺼـﺮي‪ ،1387،‬ص ‪ .(74‬ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺜـﺎل در‬
‫ﭼﻬﺎرم ﯾﺎ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﭘﯿﺶ از آن‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر اﺟﺎزه داده ﺷـﺪ ﮐـﻪ در اﻣﭙﺮاﺗـﻮري‬
‫ﻣﺰاﻣﯿﺮ داوود ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮔﻮﻧﻪاي از رﻗﺺ ﻣﻘﺪس ﻣﯽﭘﺮدازد ﮐﻪ در آن »ﮐﻮهﻫﺎ ﻫﻤﭽﻮن ﻗﻮچﻫﺎ ﺑـﻪ ﺟﺴـﺘﻦ‬
‫روم‪ ،‬ﺑﻪ آزادي ﻣﺮاﺳﻢ دﯾﻨﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺎ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﺮ روي ﻗﺒﺮﻫﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺼﻨﻮﻋﺎت ﺑـﻪﻣﻨﺰﻟـﮥ ﻧﻤـﺎد‬
‫درآﻣﺪﻧﺪ و ﺗﭙﻪﻫﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮهﻫﺎي ﮔﻠﻪ« )‪.(4:14‬‬
‫دﯾﻦ ﻣﺴﯿﺤﯽ و ﻧﯿﺰ ﺧﻮد ﻣﺴﯿﺢ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ )ﻫﺎل‪ ،1380 ،‬ص ‪.(15‬‬
 ‫‪ ،‬ﺳﺎﻝ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ‪۱۳۹۳‬‬
‫ﻣﺎﻫﯽ ﻧﻤﺎد ﺗﺜﻠﯿﺚ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪ .‬در ﺳﻨﺖ ﻋﺒﺮي‪ ،‬ﻣﺎﻫﯽ ﻧﻤﺎدي از ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ﺑﻨﯽاﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ رواﯾـﺖ‬
‫ﻋﻬﺪ ﺟﺪﯾﺪ ﻋﯿﺴﯽ اﯾﺸﺎن را ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﻋﻘﺐ ﻣﻦ آﯾﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﺻﯿﺎد ﮔﺮداﻧﻢ« )ﻣﺮﻗﺲ‪1:17‬؛ ﻣﺘﯽ‪.(4:19‬‬
‫ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ در اﻧﺠﯿﻞ ﯾﻮﺣﻨّﺎ )‪2‬ـ‪ ،(15 :1‬ﺧﻮد را در ﻧﻤﺎد ﺗﺎك ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﺗﺎك ﺣﻘﯿﻘـﯽ ﻫﺴـﺘﻢ‬
‫و ﺷﻤﺎ ﺷﺎخﻫﺎ‪ .‬آﻧﮑﻪ در ﻣﻦ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ و ﻣﻦ در او‪ ،‬ﻣﯿﻮه ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯽآورد؛ زﯾﺮا ﮐﻪ ﺟﺪا از ﻣﻦ ﻫـﯿﭻ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﻣﻦ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﯿﺮون اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﯽﺧﺸﮑﺪ و آﻧﻬـﺎ را ﺟﻤـﻊ ﮐـﺮده و در‬
‫آﺗﺶ ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ و ﺳﻮﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد«‪ .‬در ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري‪ ،‬اﻏﻠﺐ »ﺗـﺎك« ﺑـﻪ ﺷـﮑﻞ درﺧـﺖ زﻧـﺪﮔﯽ ﺗﺼـﻮﯾﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﮐﻠﯿﺴﺎ را ﻧﯿﺰ ﻧﻤﺎدي از ﭘﯿﮑﺮ ﻣﺴﯿﺢ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﺰارش ﮐﺘـﺎب ﻣﻘـﺪس ﻋﯿﺴـﯽ‬
‫ﻣﺴﯿﺢ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﯾﻦ ﻣﻌﺒﺪ را وﯾﺮان ﮐﻨﯿﺪ و ﻣﻦ آن را در ﺳﻪ روز ﺑﺮ ﭘﺎ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﯾﻬﻮدﯾـﺎن ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﺳـﺎﺧﺘﻦ‬
‫اﯾﻦ ﻣﻌﺒﺪ ‪ 46‬ﺳﺎل ﺑﻪ درازا ﮐﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮ ﭼﮕﻮﻧﻪ آن را در ﺳﻪ روز ﺑﻨﺎ ﻣﯽﺗـﻮاﻧﯽ ﮐـﺮد؟ اﻣـﺎ ﻣﻌﺒـﺪي ﮐـﻪ‬
‫ﻋﯿﺴﯽ از آن ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ ،‬ﭘﯿﮑﺮ ﺧﻮدش ﺑﻮد« )ﯾﻮﺣﻨّﺎ ‪20‬ـ‪.(2 :19‬‬
‫ﻣﺤﻘﻘﺎن در آﯾﯿﻦﻫﺎي ﮐﻠﯿﺴﺎﯾﯽ ﻧﻘﺸﮥ ﮐﻠﯿﺴﺎي ﺟﺎﻣﻊ را ﺑﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ »ﻣﺴﯿﺢ ﻣﺼﻠﻮب« ﻗﯿﺎس ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺳـﺮ‬
‫ﻣﺼﻠﻮب ﺑﺎ ﻣﺤﻞ ﺧﺮوج ﭘﺸﺖ ﮐﻠﯿﺴﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﻬﺘﺶ رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﯾﺎ ﺷﺮق اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ دارد‪ .‬دو ﺑـﺎزوﯾﺶ در‬
‫اﻣﺘﺪاد ﺑﺎزوي ﮐﻠﯿﺴﺎ دراز ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺑﺎﻻ ﺗﻨﻪ و ﺳـﺎﻗﻪاش در ﺷﺒﺴـﺘﺎن ﯾـﺎ ﻧـﺎو ﮐﻠﯿﺴـﺎ آرﻣﯿـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﻗﻠـﺒﺶ در‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﺤﺮاب اﻋﻈﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻨﺠﺎ اﻧﺴﺎن ـ ﺧﺪا‪ ،‬ﮐﻪ در ﺑﻨـﺎي ﻗﺪﺳـﯽ ﺣﻠـﻮل ﮐـﺮده‪ ،‬ﻗﺮﺑـﺎﻧﯽاي‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ آﺳﻤﺎن را ﺑﺎ زﻣﯿﻦ آﺷﺘﯽ ﻣﯽدﻫﺪ )ﺑﻮرﮐﻬﺎرت‪ ،1381 ،‬ص ‪65‬ــ‪ .(67‬ﭼﻬﺎر ﺑﺨﺶ دروﻧـﯽ ﮐﻠﯿﺴـﺎ‪ ،‬ﻧﻤـﺎد‬
‫ﭼﻬﺎر ﺟﻬﺖ اﺻﻠﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬درون ﮐﻠﯿﺴﺎ ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺮاب‪ ،‬ﮐﻪ در ﻃﺮف ﺷﺮق ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺑﻬﺸـﺖ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﺎﺷﮑﻮﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺮاب ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن در ﺑﻬﺸـﺖ ﺗﻠﻘـﯽ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در ﻫﻔﺘـﮥ ﻋﯿـﺪ ﭘـﺎك در‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺮاب ﮔﺸﻮده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در ﺧﻼل ﻋﺒﺎدت ﻧﻤﺎز ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎز ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ؛ ﻣﻌﻨﺎي اﯾﻦ رﺳﻢ در ﻗـﻮاﻧﯿﻦ‬
‫ﺷﺮﻋﯽ ﻋﯿﺪ ﭘﺎك ﺑﻪروﺷﻨﯽ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه »ﻣﺴﯿﺢ از ﻗﺒﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و درﻫﺎي ﺑﻬﺸﺖ را ﺑﻪ روي ﻣﺎ ﮔﺸـﻮد« )اﻟﯿـﺎده‪،‬‬
‫‪ ،1375‬ص ‪.(46‬‬
‫را ﺑﻪ ﻣﻌﺎﺑﺪ ﻫﺪﯾﻪ ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﮐﺒﻮﺗﺮ در ﺟﻬﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ـ روﻣـﯽ ﻧﯿـﺰ از ﻧﺸـﺎﻧﻪﻫـﺎي زﺋـﻮس ﺑـﻮد )ﮐـﻮﭘﺮ‪،1380 ،‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮﻱ‬
‫در اﻟﻬﯿﺎت ارﺗﺪوﮐﺲ‪ ،‬ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ ﺟﺰﺋﯽ اﻧﻔﮑﺎكﻧﺎﭘﺬﯾﺮ از اﻟﻬﯿﺎت و ﺑﺎزﻧﻤـﺎﯾﯽ روﺷـﻦ و ﺻـﺮﯾﺢ از ﻋﺒـﺎرات‪،‬‬
‫داﺳﺘﺎنﻫﺎ و رواﯾﺎت ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺑﺎره آﺳﭙﻨﺴﮑﯽ ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد ﮐﻪ ﺗﺼـﻮﯾﺮ در ﺟﻬـﺎن‬
‫ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ ،‬داراي ﺑﯿﺎﻧﯽ ارﮔﺎﻧﯿﮏ و ازﻟﯽ اﺳﺖ و ﺑﺪون وﺟﻮد ﺗﺼﻮﯾﺮ‪ ،‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﯾﮑﯽ از ﭘﺎﯾﻪﻫـﺎي ﺧـﻮد را از‬
‫‪۹۲‬‬ ‫ﺷﻤﺎﻳﻞﻧﮕﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﺍﻟﻬﻴﺎﺕ ﺍﺭﺗﺪﻭﮐﺲ‪ :‬ﻧﻤﺎﺩﻫﺎ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﺱ‪۹۱ ‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺎﻧﯽ رﻣﺰي ﺻﻠﯿﺐ در ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم »درﺧﺖ ﻣﯿﺎﻧﯽ« ﺧﻮاﻧـﺪه ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫درﺧﺖ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﭼﻨﺪﯾﻦ رﻣﺰ »ﻣﺤﻮر ﻋﺎﻟﻢ« اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻂ ﻋﻤﻮدي ﺻﻠﯿﺐ ﮐـﻪ ﻧﻤـﻮدار‬
‫اﯾﻦ ﻣﺤﻮر اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ درﺧﺖ‪ ،‬در ﻣﺮﮐﺰ ﻋﺎﻟﻢ اﯾﺴﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻠﯿﺐ ﻋﯿﺴﯽ‪ ‬ﺗﻤﺜـﯿﻼً ﺑـﺎ‬
‫درﺧﺖ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﯾﮑﯽ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ )ﮔﻨﻮن‪ ،1374 ،‬ص ‪98‬ـ‪97‬ـ‪ .(64‬ﺑﻪﻋﻨـﻮان ﻧﻤـﺎد ﻋﯿﺴـﻮي‪ ،‬درﺧـﺖ و‬
‫ﺻﻠﯿﺐ از ﻃﺮﯾﻖ ﯾﮏ اﻓﺴﺎﻧﮥ ﻗﺮون وﺳﻄﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺑﻮطاﻧﺪ؛ زﯾـﺮا ﭼـﻮب درﺧـﺖ داﻧـﺶ ﺑـﺮاي ﺳـﺎﺧﺘﻦ‬
‫ﺻﻠﯿﺐ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺖ و ﻋﯿﺴﯽ ﺑﺪان وﺳﯿﻠﻪ ﮔﻨﺎه ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ را ﺑﺨﺸﯿﺪ )ﻫﺎل‪ ،1380 ،‬ص ‪ .(287‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﺗـﺎج‬
‫ﺧﺎر )‪ (Crown Of Thorns‬ﻣﺴﯿﺢ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ اﺟﺒﺎر روي ﺳﺮ او ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎد ﻣﺼـﻠﻮب ﺷـﺪن ﻣﺴـﯿﺢ اﺳـﺖ‬
‫)ﺑﺮوس ﻣﯿﺖ ﻓﻮرد‪ ،1388 ،‬ص ‪ ،(22‬ﻧﻤﺎدﻫﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﮥ ﻣﺒﺸﺮﯾﻦ اﻧﺠﯿﻞ ﻧﯿﺰ ﮐـﻪ از ﮐﺘـﺎب ﺣﺰﻗﯿـﺎل ﻧﺒـﯽ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ :‬ﻣﺘﯽ‪ :‬ﻣﺮد ﺟﻮان ﺑﺎﻟﺪار‪ ،‬ﻣﺮﻗﺲ‪ :‬ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﻟﻮﻗـﺎ‪ :‬ﮔـﺎو ﻧـﺮ‪ ،‬ﯾﻮﺣﻨّـﺎ‪ :‬ﻋﻘـﺎب‬
‫)‪.(Carter, 2006, p. 152‬‬
‫»ﺑﺮّه« ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﯿﺪ ﻓﺼﺢ‪ ،‬ﮐﻪ در آﻏﺎز ﯾﮏ ﻫﺪﯾﮥ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﯾﻬـﻮدي ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﺑـﺮاي ﻧﻤـﺎدﯾﻦ ﺳـﺎﺧﺘﻦ‬
‫ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺖ‪» .‬ﺑﺮّه« ﺗﺠﺴﻢ ﻓﯿﺾ و رﺣﻤﺖ اﺳﺖ و اﺷﺎره ﺑـﻪ ﻣﺴـﯿﺢ دارد )‪ .(Hussey, 1986, p. 33‬در‬
‫ﻫﻨﺮ اوﻟﯿﻪ ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ ،‬ﺣﻮارﯾﻮن را ﺑﻪ ﺻﻮرت دوازده ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐـﻪ در ﭘﯿﺮاﻣـﻮن »ﺑـﺮّه ﺧﺪاوﻧـﺪ«‬
‫ﺣﻠﻘﻪ زدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺮﯾﮏ از آن اﻓﺮاد‪ ،‬ﺑﺸـﺮ داراي ﻧﺸـﺎن وﯾـﮋه ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪي ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﻈـﺮه‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﺮّه از ﮐﺘﺎب ﻣﮑﺎﺷﻔﺎت ﯾﻮﺣﻨّﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ )‪ .(1:29‬ﺑﺮّه ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﺎ ﻫﺎﻟﻪ ﺻﻠﯿﺒﯽ ﺷـﮑﻞ ﻧﺸـﺎن داده‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ﻋﻼﻣﺖ ﯾﺤﯿﺎي ﺗﻌﻤﯿﺪدﻫﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﯿﺴﯽ‪ ‬در ﺗﻤﺜﯿﻼت دوره رﻧﺴﺎﻧﺲ‪ ،‬ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ ﺑـﯽﮔﻨـﺎﻫﯽ‪،‬‬
‫ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻓﺮوﺗﻨﯽ و ﺳﺎﯾﺮ ﻓﻀﺎﯾﻞ ﺗﺠﺴﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ )ﻫﺎل‪ ،1380 ،‬ص‪.(34‬‬
‫ﻋﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺢ در ﻧﻘﺶ ﮐﺒﻮﺗﺮ‪ ،‬از دﯾﮕﺮ ﻧﻤﺎدﻫﺎي ﺻﺪر ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﻌﻤﯿﺪ اﺷـﺎره داﺷـﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﻤﺎد‪ ،‬ﺑﻪ آﯾﻪاي از اﻧﺠﯿﻞ ﻣﺘّﯽ)‪ (3:16‬اﺷﺎره دارد‪» :‬اﻣﺎ ﻋﯿﺴﯽ ﭼﻮن ﺗﻌﻤﯿﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻓـﻮراً از آب ﺑﺮآﻣـﺪ ﮐـﻪ‬
‫در آن ﻫﻨﮕﺎم آﺳﻤﺎن ﺑﺮ وي ﮔﺸﻮده ﺷﺪ و روح ﺧﺪا را دﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﮐﺒﻮﺗﺮي ﻧﺰول ﮐـﺮده ﺑـﺮ وي ﻣـﯽآﯾـﺪ«‪.‬‬
‫ﮐﺒﻮﺗﺮ ﻧﻤﺎد اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻧﯿﺰ ﺑﻮد و ازآﻧﺠﺎﮐﻪ در ﻣﯿﺎن آن ﻗﻮم‪ ،‬ﮐﺒﻮﺗﺮ ﺳﻔﯿﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻈﻬﺮ ﭘﺎﮐﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣـﯽﺷـﺪ‪ ،‬آن‬
‫ص‪ .(278‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ »ﮐﺒﻮﺗﺮ ﺳﻔﯿﺪ«‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه روح آزادﺷﺪه از زﻧـﺪان ﺣﯿـﺎت اﯾـﻦﺟﻬـﺎﻧﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ از ﻣﯿـﺎن‬
‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﻫﺎي ﻣﺮگ ﺑﺮﻣﯽﺧﯿﺰد )دوراﻧﺖ‪ ،1366 ،‬ص‪.(704‬‬
‫ﻧﻤﺎد ﻗﺪﯾﻤﯽ ﻣﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ در ﻣﻮرد ﻣﺴﯿﺢ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺮ روي ﻧﻘﺎﺷـﯽﻫـﺎي ﮔـﻮري ﻋﯿﺴـﻮﯾﺎن‪،‬‬
‫ﻣﺴﯿﺢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﻫﯽ ﻧﻤﻮدار ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺎﻫﯽ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻤﺎد ﮐﻬـﻦ ﺑـﺮاي ﻏﺴـﻞ ﺗﻌﻤﯿـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺳـﻪ‬
 ‫‪ ،‬ﺳﺎﻝ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ‪۱۳۹۳‬‬ ‫‪۹۴‬‬ ‫ﺷﻤﺎﻳﻞﻧﮕﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﺍﻟﻬﻴﺎﺕ ﺍﺭﺗﺪﻭﮐﺲ‪ :‬ﻧﻤﺎﺩﻫﺎ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﺱ‪۹۳ ‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ ،‬اﻟﻬﯿﺎت ﺑﺼﺮي ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﯾـﻦ ﻫﻤـﻪ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮ‬
‫ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‬
‫دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ارﺗﺪوﮐﺲ‪ ،‬ﺷﻤﺎﯾﻞ ﻫﺪف ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﻮاره وﺳﯿﻠﻪاي اﺳﺖ ﺑﺮاي دﺳـﺘﯿﺎﺑﯽ ﻣﻌﺮﻓـﺖ ﺑـﻪ‬
‫اﻟﺪﻣﺸﻘﯽ‪ ،1997 ،‬ﯾﻮﺣﻨّﺎ‪ ،‬اﻟﺪﻓﺎع ﻋﻦ اﻻﯾﻘﻮﻧﺎت اﻟﻤﻘﺪﺳﮥ‪ ،‬ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬ﻣﮑﺘﺒﮥ اﻟﻬﯿﮥ اﻻﻧﺠﯿﻠﯿﮥ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺒﻮد‪ .‬ازاﯾﻦرو‪ ،‬در ﺳﺨﻨﺎن ﯾﻮﺣﻨﺎي دﻣﺸﻘﯽ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺷـﻤﺎﯾﻞﻫـﺎ‬
‫اﻟﯿﺎده‪ ،‬ﻣﯿﺮﭼﺎ‪ ،1375 ،‬ﻣﻘﺪس و ﻧﺎﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻧﺼﺮاﷲ زﻧﮕﻮﺋﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺳﺮوش‪.‬‬
‫اﺳﭙﻮر‪ ،‬دﻧﯿﺲ‪ ،1383 ،‬اﻧﮕﯿﺰه آﻓﺮﯾﻨﻨﺪﮔﯽ در ﺳﯿﺮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻫﻨﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺟﻼلاﻟﺪﯾﻦ اﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻧﯿﻠﻮﻓﺮ و دوﺳﺘﺎن‪.‬‬ ‫ﺻﺮﻓﺎً واﺳﻄﮥ ﻓﯿﺾاﻧﺪ و ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﻘﺼﻮد ﺧﻠﻂ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ رواﯾﺘﯽ ﺷﻤﺎﯾﻞ ﭘﻨﺠـﺮه ﮔﺸـﻮده ﻣﯿـﺎن زﻣـﯿﻦ و‬
‫ﺑﺮاﻧﺪون‪ ،‬اس ﺟﯽ اف‪» ،1385 ،‬اﻧﺴﺎن و ﺗﻤﺜﯿﻞ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ«‪ ،‬ﺗﺮﺟﻢ‪ ،‬ﺣﻤﯿﺪرﺿﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺎه ﻫﻨﺮ‪ ،‬ش ‪ ،97‬ص ‪.128‬‬ ‫آﺳﻤﺎن اﺳﺖ؛ ﭘﻨﺠﺮهاي ﮐﻪ از دو ﻃﺮف ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺧـﻮدش ﻣﻨﺘﻬـﯽ ﺷـﻮد‪ ،‬ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﺑـﻪ ﺑـﺖ‬
‫ﺑﺮوس ﻣﯿﺖ ﻓﻮرد‪ ،‬ﻣﯿﺮاﻧﺪا‪ ،1388 ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺼﻮر ﻧﻤﺎدﻫﺎ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ در ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ دادور و زﻫﺮا ﺗﺎران‪،‬‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﺼﻮﯾﺮ در ﺷﻤﺎﯾﻞ ﺑﺎ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻟﻬﯽ ﻫﻤﺴﺎن ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻟﻘﺎي ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻟﻬـﯽ ﮐﺸـﯿﺪه ﺷـﺪه‬
‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه اﻟﺰﻫﺮا‪.‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﺪودﯾﺖ اﻣﮑﺎﻧﺎت ذاﺗﯽ ﻣﻮاﺟﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮﮔﺮداﻧـﯽ ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ‬
‫ﺑﻮرﮐﻬﺎرت‪ ،‬ﺗﯿﺘﻮس‪ ،1381 ،‬ﻫﻨﺮ ﻣﻘﺪس‪ ،‬اﺻﻮل و روشﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ اﻣﯿﺮ ﻧﺼﺮي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺳﺮوش‪.‬‬ ‫از ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ اراﺋﻪ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﻣﻌﺮّف ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺮﺗـﺮ و ﭘﺸـﺘﻮاﻧﻪاي ﺑـﺮاي ﻣﺮاﻗﺒـﻪ ﺑـﺮ ذات ﺣـﻖ‬
‫ﺑﯿﺎﻟﻮﺳﺘﻮﮐﯽ‪ ،‬ﯾﺎن‪» ،1385 ،‬ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري«‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗﺎرﯾﺦ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﺻﺎﻟﺢ ﺣﺴﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺳﻌﺎد‪.‬‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ازاﯾﻦرو‪ ،‬روح ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺻﻮرت ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎﯾﻞ ﻧﻤﺎد اوﺳـﺖ‪ ،‬ﺗﻌﺮﯾـﻒ‬
‫ﭘﺎﮐﺒﺎز‪ ،‬روﯾﯿﻦ‪ ،1378 ،‬داﯾﺮة اﻟﻤﻌﺎرف ﻫﻨﺮ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻌﺎﺻﺮ‪.‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻤﺮﮐـﺰ روح ﺑـﺮ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﺑﻨـﺎ ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﮥ ﮐﻮﻣﺎراﺳـﻮاﻣﯽ‪ ،‬از ﻣﺘﻔﮑـﺮان ﺑـﺰرگ‬
‫دوراﻧﺖ‪ ،‬وﯾﻞ‪ ،1366 ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﻤﺪن ﻗﯿﺼﺮ و ﻣﺴﯿﺢ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺣﻤﯿﺪ ﻋﻨﺎﯾﺖ‪ ،‬ﻋﻠﯽاﺻﻐﺮ ﺳﺮوش ﭘﺮوﯾﺰ دارﯾﻮش‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪،‬‬
‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺖﮔﺮاﯾﺎن‪ ،‬ﻫﻨﺮ اﺳﺎﺳﺎً ﻧﻤﺎدﯾﻦ اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﺗﻔﺎق ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮﮔﺮي و ﺗﺎرﯾﺦﻧﮕـﺎري ﻣـﯽﭘـﺮدازد و‬
‫رﺑﯿﻌﯽ‪ ،‬ﻫﺎدي‪» ،1389 ،‬ﮔﺴﺘﺮة ﻣﻔﻬﻮم زﯾﺒﺎﯾﯽ در ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس و ﺗﺄﺛﯿﺮ آن ﺑﺮ زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ آﮐﻮﯾﻨﯽ«‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻓﻠﺴﻔﯽ‪ ،‬ش ‪.18‬‬ ‫ﻫﻨﺮ ﺣﺘﯽ واﻻﺗﺮﯾﻦ ﻧﻮع آن ﻓﻘﻂ وﺳﯿﻠﻪاي اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮد‪ .‬ﺣﺘﯽ ﻫﻨﺮﻫﺎي ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ ﮐﺘـﺎبﻫـﺎي‬
‫ﮐﻮﭘﺮ‪ ،‬ﺟﯽ ﺳﯽ‪ ،1380 ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺼﻮر ﻧﻤﺎدﻫﺎي ﺳﻨﺘﯽ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻣﻠﯿﺤﻪ ﮐﺮﺑﺎﺳﯿﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻓﺮﺷﺎد‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮي از »وراي ﺷﯿﺸﻪاي ﺗﺎرﯾﮏ« ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺎﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼـﻪ ﺗﺼـﻮﯾﺮي ﺗـﺎر‬
‫ﮐﻮﻣﺎراﺳﻮاﻣﯽ‪ ،‬آﻧﺎﻧﺪا‪ ،1386 ،‬ﻓﻠﺴﻔﮥ ﻫﻨﺮﻣﺴﯿﺤﯽ و ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ اﻣﯿﺮﺣﺴﯿﻦ ذﮐﺮﮔﻮ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎن ﻫﻨﺮ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻬﺘﺮ از ﻧﺎدﯾﺪن اﺳﺖ و ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ راﻫﮕﺸﺎﺳﺖ‪ ،‬وﻟـﯽ ﺷـﻤﺎﯾﻞﻧﮕـﺎري ﻧﯿـﺰ ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ﮔﻨﻮن‪ ،‬رﻧﻪ‪ ،1374 ،‬ﻣﻌﺎﻧﯽ رﻣﺰي ﺻﻠﯿﺐ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ در ﻓﻦ ﻣﻌﺎرف ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﺑﺎﺑﮏ ﻋﻠﯿﺨﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺳﺮوش‪.‬‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ »ﻣﻮاﺟﻬﻪ رو در روي« ﻣﯿﺴﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻟﺌﻮﻧﯿﺪ‪ ،‬اوﺳﭙﻨﺴﮑﯽ‪ ،‬وﻻدﯾﻤﯿﺮ ﻟﻮﺳﮑﯽ‪ ،1388 ،‬ﻣﻌﻨﺎي ﺷﻤﺎﯾﻞﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺠﯿﺪ داودي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺳﻮره ﻣﻬﺮ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪزاده‪ ،‬ﺳﯿﺪﻧﺎدر‪» ،1388 ،‬ﺷﻬﻮد و ﺧﺪاﮔﻮﻧﮕﯽ در ﻋﺮﻓﺎن ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﺷﺮﻗﯽ«‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ادﯾﺎن‪ ،‬ش ‪ ،15‬ص ‪82‬ـ‪.81‬‬
‫ﻧﺼﺮي‪ ،‬اﻣﯿﺮ‪ ،1387 ،‬ﺣﮑﻤﺖ ﺷﻤﺎﯾﻠﻬﺎي ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺸﻤﻪ‪.‬‬
‫ـــــ ‪1389 ،‬اﻟﻒ‪» ،‬ﺑﺎزﺗﺎب ﮔﺮاﯾﺶﻫﺎي ﺗﻔﺴﯿﺮي ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس در ﺗﮑﻮﯾﻦ ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري ﻣﺴـﯿﺤﯽ«‪ ،‬ﺣﮑﻤﺖ و ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ش‬
‫‪ ،22‬ص ص ‪114‬ـ‪.90‬‬
‫ـــــ ‪1389 ،‬ب‪» ،‬روﯾﮑﺮد ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري و ﺷﻤﺎﯾﻞﺷﻨﺎﺳﯽ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻫﻨﺮي«‪ ،‬ﻣﺎه ﻫﻨﺮ‪ ،‬ش ‪.23‬‬
‫ﻧﻮروزيﻃﻠﺐ‪ ،‬ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ‪» ،1384 ،‬ﺑﻨﯿﺎنﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻫﻨﺮ ﺑﯿﺰاﻧﺲ )اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﯽ(« ﺑﺎغ ﻧﻈﺮ‪ ،‬ش ‪.4‬‬
‫وزﯾﺮي‪ ،‬ﻋﻠﯽﻧﻘﯽ‪ ،1373 ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻫﻨﺮﻫﺎي ﻣﺼﻮر‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻫﯿﺮﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫وﯾﻨﭽﻨﺰو‪ ،‬روﺟﺮي‪» ،1385 ،‬ﺑﺼﯿﺮﺗﯽ درﺑﺎرة ﻣﻌﻤﺎري ﻣﺬﻫﺒﯽ دوران ﺑﯿﺰاﻧﺲ«‪ ،‬ﻫﻨﺮ‪ ،‬ش ‪.70‬‬
‫وﯾﻮر‪ ،‬ﻣﺮي ﺟﻮ‪ ،1381 ،‬درآﻣﺪي ﺑﺮ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﺣﺴﻦ ﻗﻨﺒﺮي‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ادﯾﺎن و ﻣﺬاﻫﺐ‪.‬‬
‫ﻫﺎروي‪ ،‬ون آﺳﺘﻦ‪ ،1390 ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻟﻬﯿﺎت ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺟﻮاد ﻃﺎﻫﺮي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪.‬‬
‫ﻫﺎل‪ ،‬ﺟﯿﻤﺰ‪ ،1380 ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﮕﺎرهاي ﻧﻤﺎدﻫﺎ در ﻫﻨﺮ ﺷﺮق و ﻏﺮب‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ رﻗﯿﻪ ﺑﻬﺰادي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻌﺎﺻﺮ‪.‬‬
‫ﻫﻮﺷﻨﮕﯽ‪ ،‬ﻟﯿﻼ‪ ،1389 ،‬ﺗﺎرﯾﺦ و ﻋﻘﺎﯾﺪ ﻧﺴﻄﻮرﯾﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﺼﯿﺮت )ﺣﮑﻤﺖ(‬
۹۵ ‫ ﻧﻤﺎﺩﻫﺎ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﺱ‬:‫ﺷﻤﺎﻳﻞﻧﮕﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﺍﻟﻬﻴﺎﺕ ﺍﺭﺗﺪﻭﮐﺲ‬

Carter Lindberg, 2006, A brief history of Christianity, USA , Blackwell Publishing

D. Miall Edwards, 1915, "Image", The Internatinal standard Bible Encyclopedia, V.3, USA, The
Howard-Severance Company.
FortounttO Mariamna and B. Cunnincham Mary, 2009, “Theology of the icon”, The Cambridge
Campanion To Orthodox Christian Theology , New York, Cambridge University Press
Giakalis, Ambrosios, 2005, Images of the divine: the theology of icons at the Seventh Ecumenical
Council, Boston, Brill.
Inc, Salamone, Frank van Huyssteen, J. Wentzel A, 2004, Encyclopedia of religious rites,
rituals, and Festivals, New York, Routledge.
J. M. Hussey, 1986, The Orthodox Church in the Byzantine Empire, Oxford history of the Christian
Church, New York, Oxford University Press.
J.Costello, Harry and Flannery Austin, Reverend, (1965-1966) Our Sunday visitors, catholic
encyclopedia, New York, Costello Publishing company.
McGuckin ،John Anthony, 2011, The Encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity, V.1,USA:
Blackwell.
McGuckin ،John Anthony, 2008, The Orthodox Church, USA, Blackwell.
M cfarland Iana, 2011, The Cambridge dictionary of Christian Theology, New York, Cambridge.
M. Jensen ،Robin, 2011, Living Water,V.105, BOSTON: BRILL.
Nonna Verna, Harrison, 2009, "The human person as image and likeness of God" The Cambridge
Campanion To Orthodox Christian Theology, New York, Cambridge University Press.
Neil Wenborn ،Edward Kessler, 2005, A Dictionary of Jewish–Christian Relations, New York,
Cambridge University Press.
Prokurat, Michael, 1996, Historical dictionary of the Orthodox church, USA, Scarecrow Press.
Van Huyssteen, J. Wentzel Vrede, 2003, Encyclopedia of Science and Religion, USA, Thomson.
W. Cook, John, 2005, "Iconography: Christian Iconography", Encyclopedia of Religion, Second
Edition, V.7, USA, Thomson Gale.