‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮانﻫﺎي‬

‫ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫‪‬‬
‫ﻋﺰتاﻟﻪ ﺻﯿﺎدﻧﯿﺎ ﻃﯿﺒﯽ‬
‫‪‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﻋﻠﯽ ارﺷﺪي‬
‫‪‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﺳﻌﯿﺪ ﺻﻤﺪي‬
‫‪‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﻫﻮﺷﻨﮓ ﺷﺠﺮي‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﺬﯾﺮش ﻣﻘﺎﻟﻪ‪1390/10/26 :‬‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪1390/7/17 :‬‬

‫ﭼﮑﯿﺪه‬

‫ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و اﺛﺮات ﻣﺨﺮب آن ﺑﺮ ﻓﻀﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﺟﻮاﻣـﻊ ﺑـﺮ ﮐﺴـﯽ‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﺧﺼﻮص ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻣـﺎﻟﯽ ﻧﻈﺮﯾـﻪﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ از ﺟﻤﻠـﻪ ﻧﻈﺮﯾـﻪ‬
‫ﻣـﺎرﮐﺲ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾــﻪ ﺷﮑﺴــﺖ ﺑــﺎزار ﮐﯿﻨــﺰ و ﻧﻈﺮﯾــﻪ ﻣﮑﺘــﺐ اﺗﺮﯾﺸــﯽ ﺑــﺮ وﺟــﻮد ﭼﻨــﯿﻦ‬
‫ﺑﺤﺮانﻫﺎﯾﯽ در ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪداري ﺻـﺤﻪ ﻣـﯽﮔﺬارﻧـﺪ و آن را ﺟﺰﺋـﯽ از ﺳﯿﺴـﺘﻢ‬

‫‪ ‬داﻧﺸـــﺠﻮي ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـــﯽ ارﺷـــﺪ ﻋﻠـــﻮم اﻗﺘﺼـــﺎدي داﻧﺸـــﮕﺎه اﺻـــﻔﻬﺎن‪ ،‬ﻧﻮﯾﺴـــﻨﺪه ﻣﺴـــﺌﻮل‪،‬‬

‫‪Ezat.Tayebi@yahoo.com‬‬
‫‪ ‬اﺳﺘﺎدﯾﺎر ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪه ﭘﻮﻟﯽ و ﺑﺎﻧﮑﯽ‪Arshadi63@yahoo.com ،‬‬
‫‪ ‬اﺳﺘﺎدﯾﺎر ﮔﺮوه اﻗﺘﺼﺎد داﻧﺸﮕﺎه اﺻﻔﻬﺎن‪Samadi_Sa@ yahoo.com ،‬‬
‫‪ ‬داﻧﺸﯿﺎر ﮔﺮوه اﻗﺘﺼﺎد داﻧﺸﮕﺎه اﺻﻔﻬﺎن‪Shajari77@yahoo.com ،‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬ ‫‪170‬‬

‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪداري ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦرو داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﻋﻠـﻢ اﻗﺘﺼـﺎد ﺳـﻌﯽ دارﻧـﺪ ﺳﯿﺴـﺘﻤﯽ را‬
‫ﺗﺒﯿﯿﻦ و ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻗﺒـﻞ از وﻗـﻮع ﺑﺤـﺮان‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳـﺘﮕﺬاران را در ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫وﻗﻮع آن ﻗﺮار دﻫﺪ و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎي ﭘﯿﺸﮕﯿﺮاﻧﻪ ﻻزم در ﺟﻬﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن اﺟﺮا ﺷﻮد‪ .‬ﻟﺬا‬
‫در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﯾﮏ ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﻫﺸـﺪاردﻫﻨﺪه در ﺟﻬـﺖ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ ﺑﺤـﺮانﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﯽ‬
‫)ﺑﺎﻧﮑﯽ و ﭘﻮﻟﯽ( ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑـﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧـﻪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﻫﺸـﺪاردﻫﻨﺪه در‬
‫ﺻﻮرت اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺑﺤﺮان در آﯾﻨﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﯾﮏ ﺳﯿﮕﻨﺎل در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﺒﻨـﯽ‬
‫ﺑﺮ اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺑﺤﺮان در آﯾﻨﺪه ارﺳﺎل ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻫﺸـﺪار ﺷـﺎﻣﻞ رﺷـﺪ‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺗﻮرم‪ ،‬ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻮرس‪ ،‬ﻧﺮخ ارز ﻣﺆﺛﺮ و اﻧﺤﺮاف‬
‫ﻧﺮخ ارز رﺳـﻤﯽ و ﻏﯿﺮرﺳـﻤﯽ‪ ،‬ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﺪﻫﯽ ﺧـﺎرﺟﯽ ﺑـﻪ داراﯾـﯽ ﺧـﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﻧﺴـﺒﺖ‬
‫ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺟﺎري ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ از ﻃﺮﯾﻖ روش ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬
‫و ﺳﭙﺲ اﯾﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣـﺪل ﻻﺟﯿـﺖ و ﺷـﺒﮑﻪ ﻋﺼـﺒﯽ ﻣـﻮرد ﺳـﻨﺠﺶ ﻗـﺮار‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺨﻤﯿﻦﻫﺎ ﻃﺒﻖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈـﺎر ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ و ﺳـﺎلﻫـﺎي ‪،1373 ،1374‬‬
‫‪ 1359 ،1366‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺎل ﻫﺎي ﺑﺤﺮاﻧﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺷﺎﺧﺺﻫـﺎﯾﯽ ﻫﻤﭽـﻮن‬
‫ﻧﺮخ رﺷﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﺣﻘﯿﻘـﯽ‪ ،‬ﻧـﺮخ ﺗـﻮرم و اﻧﺤﺮاﻓـﺎت ارزي ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻫﺸﺪار ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫واژه ﻫﺎي ﮐﻠﯿﺪي‪ :‬ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه اوﻟﯿﻪ‪ ،‬روﯾﮑـﺮد ﺳـﯿﮕﻨﺎﻟﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺪل ﻻﺟﯿﺖ‬

‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ‪E58, C25, F47, G10 : JEL‬‬

‫‪171‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫‪ .1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫وﻗﻮع اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﯽ در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ و اواﯾﻞ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺳﺮآﻏﺎز ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼـﺎد‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داري اﺳﺖ‪ .‬از آن زﻣﺎن ﺗﺎﮐﻨﻮن اﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﻣـﺎﻟﯽ و اﻗﺘﺼـﺎدي‬
‫را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از دﯾﺪﮔﺎه ﻧﻈﺮي دﻻﯾﻞ زﯾﺎدي ﺑﺮاي ﺗﺄﯾﯿﺪ اﯾـﻦ ﻓﺮﺿـﯿﻪ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي از ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎي ذاﺗﯽ در ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎد ﺳﺮﻣﺎﯾﻪداري ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫وﺟﻮد دارد ‪ .‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬وﻗﻮع دﻫﻬﺎ ﺑﺤﺮان ﺟﺪي در ﺧﻼل دو ﻗﺮن اﺧﯿﺮ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ را ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﺸﺎﻫﺪات و ﺳﻨﺠﺶ ﻫﺎي آﻣﺎري ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺎﺳﺎً ﻧﮕﺮانﮐﻨﻨـﺪه ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و‬
‫ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺗﺪوﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑـﺮاي ﭘﯿﺸـﮕﯿﺮي و‬
‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﺤﺮان وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان اﯾﻦ ﺑﺤﺮانﻫﺎ را ﺑﺎ وﻗﻮع زﻣﯿﻦﻟﺮزهﻫﺎ در ﻧﻈـﺎم ﻃﺒﯿﻌـﺖ ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪ ﮐـﺮد‪،‬‬
‫زﯾﺮا اوﻻً ﻟﺮزش زﻣﯿﻦ ذات اﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ و ﺛﺎﻧﯿـﺎً ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﺮﺗـﺐ و ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ‬
‫وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ وﻗﻮع ﺑﺴﯿﺎري از آﻧﻬﺎ اﺣﺴﺎس ﻧﻤﯽﺷﻮد اﻣـﺎ ﺗﻮﺳـﻂ دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎي‬
‫زﻟﺰﻟﻪ ﻧﮕﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺛﺒﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﺑﺮﺧﯽ زﻣﯿﻦﻟﺮزهﻫﺎ ﺟﺪي اﺳﺖ و ﺑﺮﺧـﯽ دﯾﮕـﺮ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﻧﮕﺮانﮐﻨﻨﺪه و ﺗﻌﺪادي ﻧﯿﺰ ﻣﺼﯿﺒﺖﺑﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺤﺮانﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي در دﻧﯿـﺎ‬
‫ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﻣﺨﺮبﺑﻮدن ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از اﯾﻦرو ﻻزم ﺑـﻪ ﻃﺮاﺣـﯽ ﺳﯿﺴـﺘﻤﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺟﻠﻮي آﺛﺎر ﻣﺨﺮب ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﺑﺤﺮانﻫﺎ را ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه در ﺟﻬﺎن اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﻌﺪ از ﺑﺤﺮان ارزي ﮐﺸـﻮرﻫﺎي اروﭘـﺎﯾﯽ‬
‫در ﺳﺎل ‪1992‬ـ‪ ،1993‬ﺑﺤﺮان ﮐﺸﻮرﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎي ﻻﺗـﯿﻦ ‪1994‬ــ‪ 1995‬و ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﺟﺪيﺗﺮ ﺑﻌﺪ از ﺑﺤﺮان ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺷﺮق آﺳﯿﺎ در ﺳـﺎل ‪1997‬ــ‪ 1998‬ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪ‪ .‬در‬
‫اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺻﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل ﮐـﻪ ﭘﯿﺸـﺮو اﯾـﻦ روش اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺧـﯽ‬
‫داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ و ﺑﺎﻧﮏﻫﺎي ﻣﺮﮐﺰي ﻧﯿﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ اﻧﺠﺎم دادهاﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ از ‪ 60‬ﻣﺘﻐﯿﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻄـﺮح و ﺗﺄﺛﯿﺮﮔـﺬار اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫روش ﮐﺎر ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ ﮐﻪ از روﯾﮑﺮد ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ و ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ دادهﻫﺎ و ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي‬
‫ﻣﻮﺟﻮد و ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﺑـﻪ ﺷـﻮاﻫﺪ ﺗﺠﺮﺑـﯽ ﺗـﺎرﯾﺨﯽ در اﻗﺘﺼـﺎد اﯾـﺮان‪ ،‬ﺳـﺎلﻫـﺎي ﺑﺤﺮاﻧـﯽ‬
‫اﺳﺘﺨﺮاج ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﻨﺘﺨﺐ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﻫﺸﺪارﻫـﺎﯾﯽ از‬
‫ﺧﻮد ﺑﺮوز دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ داراي ﻧﻮﯾﺰ ﮐﻤﺘﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ روش ﻻﺟﯿﺖ ﺗﺨﻤـﯿﻦ‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬ ‫‪172‬‬

‫زده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﺛﺮﮔﺬار ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺒﮑﻪ ﻋﺼﺒﯽ و ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ روﻧﺪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ و ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪ آﻧﻬـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي واﻗﻌﯽ ﺑﺮ ﺻﺤﺖ ﺳﺎﯾﺮ ﺗﺨﻤﯿﻦﻫﺎ ﭘﯽ ﺑﺮده ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﻫﺸـﺪاردﻫﻨﺪه‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ در اﯾﻦ ﺳﻪ آزﻣﻮن ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1359 ،1366 ،1372 ،1373‬را ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﺳﺎل ﻫﺎي ﺑﺤﺮان ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﺳﻪ روش ﺷﺎﺧﺺﻫﺎﯾﯽ ﭼـﻮن رﺷـﺪ‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺗﻮرم‪ ،‬ﻧﺮخ ﺑﻬـﺮه ﺣﻘﯿﻘـﯽ‪ ،‬ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﺪﻫﯽ ﺧـﺎرﺟﯽ ﺑـﻪ داراﯾـﯽ‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﺗﺤﺮﮐﺎت ارزي و ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺟﺎري ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻫﺸﺪار اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻫـﺮ ﭼﻨـﺪ ﺷـﺎﺧﺺ ﻫـﺎﯾﯽ ﭼـﻮن ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﺪﻫﯽ‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ داراﯾﯽ ﺧﺎرﺟﯽ و ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺟﺎري ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻧﺎﺧـﺎﻟﺺ داﺧﻠـﯽ ﺑـﻪ‬
‫دﻟﯿﻞ ﮐﻤﺒﻮد داده در اﻟﮕﻮي ﻻﺟﯿﺖ و ﺷﺒﮑﻪ ﻋﺼﺒﯽ ﻣﻮرد آزﻣﻮن ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‪ .‬ﻟـﺬا‬
‫در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﺑﺘﺪا ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ و ادﺑﯿﺎت ﺗﺤﻘﯿﻖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ داده ﻫـﺎي ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده و روش‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﻧﯿﺰ در ﭘﺎﯾﺎن اراﺋﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻃﺮاﺣﯽ ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﻫﺸـﺪاردﻫﻨﺪه ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪،‬‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺣﻮزه ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ارزي ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﺣﻮزه ﺑﺤﺮان ﻣﺎﻟﯽ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ اﻧـﺪك‬
‫اﺳﺖ وﻟﯽ ﺳﻌﯽ ﺷﺪه از ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﺻﻮرتﮔﺮﻓﺘﻪ در ﺣﻮزه ﺑﺤﺮان ارزي و ﺑـﺎﻧﮑﯽ ﻧﯿـﺰ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺪل ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺪلﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﺎري و‬
‫ﻏﯿﺮﺳﺎﺧﺘﺎري ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺪل ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺷﺎﻣﻞ ﻣـﺪل ﻫـﺎي ﻻﺟﯿـﺖ و ﭘﺮوﺑﯿـﺖ‪ 1‬و‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﻨﻄﻖ ﻓﺎزي و ﻣﺪل ﻫﺎي ﻏﯿﺮﺳﺎﺧﺘﺎري ﺷﺎﻣﻞ روﯾﮑﺮد ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻣﺜﺎل در ﺣـﻮزه ﻻﺟﯿـﺖ و ﭘﺮوﺑﯿـﺖ ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎﺗﯽ از اﯾﭽﻨﮕـﺮﯾﻦ )‪ ،(2000‬رز وﯾﭙﻠـﺮ‬
‫)‪ (1996‬و ﮐﺎﻣﯿﻨﺴﮑﺎي و رﯾﻨﻬﺎرت )‪ (1998‬درﺑﺎره ﺑﺤﺮان ارزي و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ‬
‫از ﺑﻮﺳﺎﯾﺮ و ﻓﺮاﺗﺰﺷﺮ )‪ (2002‬درﺑﺎره ﺑﺤﺮان ﻣـﺎﻟﯽ ﻣﻮﺟـﻮد اﺳـﺖ و در ﺣـﻮزه روﯾﮑـﺮد‬
‫ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﯾﮏ ﮐﺸﻮر واﺣﺪي ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎﺗﯽ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫اوﻏﻠﯽ ﺑﺮاي اﻗﺘﺼﺎد ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺳﺎل ‪ ،2000‬ﭘﺎرك ﺑﺮاي اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺮه ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺳـﺎل ‪ 2002‬و‬
‫ﺗﺎﻣﺒﻮﻧﺎن ﺑﺮاي اﻧﺪوﻧﺰي ﺳﺎل ‪ 2002‬ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮐﺜﺮ اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﺑـﻪ‬

‫‪1- Probit or Logit Analysis‬‬

‫‪173‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫دو دوره آراﻣﺶ و ﺑﺤﺮان ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و از ﺗﮑﻨﯿـﮏﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ اﻗﺘﺼﺎدﺳـﻨﺠﯽ‬

‫)اﻋﻢ از ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺣﻮادث‪ ،‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﭘﺮوﺑﯿﺖ ﯾﺎ ﻻﺟﯿـﺖ و روشﻫـﺎي اﺳـﺘﺨﺮاج ﻋﻼﺋـﻢ‪(1‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨ ﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺳﻌﯽ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺑـﻪ ﺑﺮﺧـﯽ از ﻣﻬـﻢﺗـﺮﯾﻦ‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺑﺤﺮان اﺷﺎره ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪2‬ـ‪ .1‬ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت داﺧﻠﯽ‬

‫‪ ‬ﻧﺎدري )‪ (1382‬در ﻣﻘﺎﻟﻪ »اراﺋﻪ ﯾـﮏ ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﻫﺸـﺪار ﭘـﯿﺶ از ﻣﻮﻋـﺪ ﺑـﺮاي‬
‫ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﺑﺤﺮان ﻣـﺎﻟﯽ ‪ ،«1372‬ﺳﯿﺴـﺘﻤﯽ‬
‫را ﺷﺒﯿﻪﺳﺎزي ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﺑـﺎ آن ﺑﺤـﺮان در ﺳـﺎلﻫـﺎي دﯾﮕـﺮ را ﻧﯿـﺰ‬
‫ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟـﻪ اﺑﺘـﺪا از روش ﺳـﯿﮕﻨﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺷـﺎﺧﺺﻫـﺎي ﻣﻬـﻢ‬
‫اﺛﺮﮔﺬار ﺑﺮ ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اراﺋﻪ ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻊ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺤـﺮان ﻣـﺎﻟﯽ از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ ﻻﺟﯿﺖ‪ ،‬ﺳﺎلﻫﺎي ﺑﺤﺮاﻧﯽ در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ .‬در روش‬
‫ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﭘﺎرازﯾـﺖ ﺑـﻪ ﻫﺸـﺪار آﻧﻬـﺎ ﮐﻤﺘـﺮ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺷﺎﺧﺺ ﻫـﺎي ﺑﻬﯿﻨـﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧـﺮخ واﻗﻌـﯽ ارز‪ ،‬ﻧـﺮخ رﺷـﺪ ذﺧـﺎﯾﺮ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﻧﺮخ رﺷﺪ ارزش اﻓﺰوده ﺑﺨﺶ ﺻﻨﺎﯾﻊ و ﻣﻌﺎدن‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﺪﻫﯽﻫـﺎي‬
‫ارزي ﺑﻪ ذﺧﺎﯾﺮ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﻧﺮخ ﺗﻮرم‪ ،‬ﻧﺮخ رﺷـﺪ ﺻـﺎدرات‪ ،‬ﻧـﺮخ رﺷـﺪ راﺑﻄـﻪ‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ و ﺑﺪﻫﯽﻫﺎي ارزي‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ در ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ و ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮو در روش ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬در روش ﻻﺟﯿﺖ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺎﻣﯿﻨﺴـﮑﺎي از ﺑﺤـﺮان‪ ،‬در ﺻـﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ ﺗـﺎﺑﻊ‬
‫ﺑﺤﺮان در ﯾﮏ ﺳﺎل ‪ 1/5‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر ﺑﺎﻻي ﻣﯿـﺎﻧﮕﯿﻦ ﺧـﻮد ﻗـﺮار ﮔﯿـﺮد‪ ،‬آن‬
‫ﺳﺎل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺎل ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﻧﺎمﮔﺬاري ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﺗﻮﺿـﯿﺤﯽ در روش‬
‫ﻻﺟﯿﺖ از ﺑﯿﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻫـﺎي ﭘﯿﺸـﺮو در روش ﺳـﯿﮕﻨﺎﻟﯽ اﻧﺘﺨـﺎب ﺷـﺪهاﻧـﺪ و‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﻧﯿﺰ ﻃﺒـﻖ اﻟﮕـﻮي ﻻﺟﯿـﺖ اﺳـﺘﺨﺮاج ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺒﯿﻪﺳﺎزي ﺻﻮرتﮔﺮﻓﺘﻪ در ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1338‬ﺗﺎ ‪ 1378‬از ﻃﺮﯾـﻖ اﻟﮕـﻮي‬
‫ﻻﺟﯿﺖ‪ ،‬ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1372 ،1370، 1366‬و ‪ 1373‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺎلﻫﺎي ﺑﺤﺮاﻧﯽ‬
‫در اﯾﻦ روش اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ وﺿـﻌﯿﺖ اﻗﺘﺼـﺎد ﮐـﻼن در‬

‫‪1- Signal Extraction‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬ ‫‪174‬‬

‫ﺳﺎلﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﺗﺎ ﺣﺪودي اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧـﺪ ﺳـﺎلﻫـﺎي ﺑﺤﺮاﻧـﯽ را‬

‫ﻣﻌﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻧﯿﻠﯽ و ﮐﻨﻌﺎﻧﯽ )‪ (1384‬در ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺑﺤﺮانﻫﺎي ارزي در‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺖ )ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾـﺪه اﻟﮕـﻮي ‪ ،«(KLR‬ﻧﻘـﺶ‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﭼـﻮن ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﻧـﺮخ واﻗﻌـﯽ ارز‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﺣﺠـﻢ ذﺧـﺎﯾﺮ ارزي‪،‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﭘﻮﻟﯽ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ذﺧـﺎﯾﺮ ارزي در راﺑﻄـﻪ ﺑـﺎ ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ‬
‫ﺑﺤﺮانﻫﺎي ارزي را در ﮐﻨﺎر ﺷﻮكﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺻﺎﺣﺐﻧﺎم از ﻟﺤﺎظ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺖ ﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﻋـﻼوه ﺑﺮرﺳـﯽ ﻣﯿـﺰان ﺣﺴﺎﺳـﯿﺖ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎزار ارز ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﺗﺄﺛﯿﺮﮔـﺬار در ﺑـﺮوز‬
‫ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﻣﺪل اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺑﺤﺮانﻫﺎ و ﺗﺨﻤـﯿﻦ رﯾﺴـﮏ درﮔﯿﺮﺷـﺪن در‬
‫ﺑﺤــﺮان‪ ،‬داراي ﺿــﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨــﺎن ‪ 45‬درﺻــﺪ ﻣــﯽﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬در اﯾــﻦ ﻣﻘﺎﻟــﻪ‬
‫آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮي ﺑﺎزار ارز اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘـﺎﯾﺞ‬
‫اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﮐﯽ از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻗﯿﻤـﺖ ﻧﻔـﺖ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿـﺮات ذﺧـﺎﯾﺮ‬
‫ارزي و ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺠﻢ ﭘﻮل ﺑﻪ ﺣﺠـﻢ ذﺧـﺎﯾﺮ ارزي ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻫﻤﺰﻣـﺎن‬
‫اﻋﻼن ﻫﺸﺪار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮوز ﺑﺤﺮان ﺑﻪ ‪ 100‬درﺻﺪ ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺷﺠﺮي و ﻣﺤﺒﯽﺧﻮاه )‪ (1389‬در ﻣﻘﺎﻟـﻪ »ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ ﺑﺤـﺮانﻫـﺎي ﺑـﺎﻧﮑﯽ و‬
‫ﺗﺮازﭘﺮداﺧﺖﻫـﺎ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از روش ﻋﻼﻣـﺖدﻫـﯽ ‪) KLR‬ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻣـﻮردي‪:‬‬
‫اﯾﺮان(« ﯾﮏ ﻣـﺪل اﺣﺘﻤـﺎﻟﯽ ﺑـﺮاي ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ وﻗـﻮع ﺑﺤـﺮانﻫـﺎي ﺑـﺎﻧﮑﯽ و‬
‫ﺗﺮازﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺎ در اﻗﺘﺼـﺎد اﯾـﺮان را ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از روش ﻋﻼﻣـﺖدﻫـﯽ اراﺋـﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و اﻣﮑﺎن ﻫﻤﭙﻮﺷﺎﻧﯽ دو ﺑﺤﺮان )ﺑﺤﺮان دوﻗﻠـﻮ( را ﻧﯿـﺰ ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳـﯽ‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎﻧﮑﯽ اﯾـﺮان از ﻓﺼـﻞ اول ﺳـﺎل ‪ 1384‬ﺗـﺎ ﻓﺼـﻞ دوم‬
‫ﺳﺎل ‪ 1388‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺪاوم ﺑﺎ ﺑﺤﺮان روﺑﻪ رو ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در دوره ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳـﯽ‬
‫)‪1367‬ـ‪ ،( 1388‬ﺑﺎزار ارز اﯾﺮان ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺ ﻓﺸﺎر ﺑﺎزار ارز ﭼﻬﺎر وﺿﻌﯿﺖ‬
‫ﺑﺤﺮاﻧﯽ )ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ﺳﺎل ‪ 1367‬و اواﯾﻞ ‪ ،1368‬اواﺧﺮ ﺳـﺎل ‪ 1372‬و اواﯾـﻞ‬
‫ﺳﺎل ‪ ،1373‬ﻓﺼـﻞ اول ﺳـﺎل ‪ 1374‬و ﺑـﺎﻻﺧﺮه ﻧﯿﻤـﻪ دوم ﺳـﺎل ‪ (1377‬را‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻤﻮده ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮوز ﺑﺤـﺮان ﺗﺮازﭘﺮداﺧـﺖ ﻫـﺎ و ﺑﺤـﺮان‬
‫ﭘﻮﻟﯽ را در اﯾﻦ دوره ﻣﻨﺘﻔﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﺑﺮآﻣـﺪه از اﯾـﻦ‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ‪ ،‬دو ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﺳـﻬﺎم و ﻧـﺮخ ﺑﻬـﺮه واﻗﻌـﯽ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﻣﻌﺘﺒﺮﺗـﺮﯾﻦ‬
‫ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎ ﺑﺮاي ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺤﺮان ﭘﻮﻟﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﯿﻤﺖ ﺳـﻬﺎم ﺑـﻪ‬
‫‪175‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫ﻫﻤﺮاه ﻧﺮخ ارز واﻗﻌﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﯾﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮاي ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ ﺑﺤـﺮان ﭘـﻮﻟﯽ و‬
‫ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺑﺤﺮانﻫﺎي دوﻗﻠﻮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ‪ .2‬ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺧﺎرﺟﯽ‬

‫‪ ‬ﮐﺎﻣﯿﻨﺴﮑﺎي‪ ،‬ﻟﯿﺰوﻧﺪو و رﯾﻨﻬﺎرت‪ 1‬در ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ارزﯾﺎﺑﯽ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ‬

‫ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه اوﻟﯿﻪ ﺑﺮاي ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ ﺑﺤـﺮانﻫـﺎي ارزي )ﭘـﻮﻟﯽ(« ﺷـﻮاﻫﺪ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﭘﻮﻟﯽ را آزﻣﻮن و ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه اوﻟﯿـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﭘﻮﻟﯽ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ .‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎدي ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ آﻧﻬـﺎ‪،‬‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺷـﺎﺧﺺ ﺑـﺎ ﮔـﺮاﯾﺶ ﺑـﻪ آﺷـﮑﺎر ﺳـﺎﺧﺘﻦ رﻓﺘـﺎر‬
‫ﻏﯿﺮﻣﻌﻤﻮل در دوره ﻫﺎي ﭘـﯿﺶ از وﻗـﻮع ﺑﺤـﺮان‪ ،‬ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﺷﺎﺧﺼﯽ از ﯾﮏ ارزش آﺳﺘﺎﻧﻪ اي ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﻣـﺮ ﺗﺤـﺖ ﻋﻨـﻮان ﯾـﮏ‬
‫»ﻋﻼﻣﺖ« ﻫﺸﺪار ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ ﯾـﮏ ﺑﺤـﺮان ﭘـﻮﻟﯽ در‬
‫ﻓﻮاﺻﻞ زﻣﺎﻧﯽ آﯾﻨـﺪه )در ﺗﺤﻘﯿـﻖ آﻧﻬـﺎ‪ 24 ،‬ﻣـﺎه آﯾﻨـﺪه( اﺗﻔـﺎق ﻣـﯽاﻓﺘـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺗﺤﻘﯿﻖ آﻧﻬﺎ ﺷـﺎﺧﺺﻫـﺎي ﭘﯿﺸـﺮو ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪ :‬ﺻﺎدرات‪ ،‬اﻧﺤﺮاف ﻧﺮخ واﻗﻌﯽ ارز از روﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﻧﻘـﺪﯾﻨﮕﯽ ﺑـﻪ‬
‫ذﺧﺎﯾﺮ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻗﯿﻤﺖ ﺳﻬﺎم‪ .‬در اداﻣﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮي‬
‫از ﺗﺤﻘﯿﻖ آﻧﻬﺎ اراﺋﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﻮﺳﺎﯾﺮ و ﻓﺮاﺗﺰﺷﺮ‪ 2‬در ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﺑﻪ ﺳﻮي ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه‬
‫ﺟﺪﯾﺪ ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻣﺎﻟﯽ« ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي اروﭘـﺎ ﻣﻨﺘﺸـﺮ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻮﺷﯿﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺪل ﻻﺟﯿﺖ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪاي ﯾﮏ ﺳﯿﺴـﺘﻢ‬
‫ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻣـﺎﻟﯽ ‪ 32‬اﻗﺘﺼـﺎد ﻧﻮﻇﻬـﻮر‬
‫داراي اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺎز از ﺳﺎل ‪ 1993‬ﺗﺎ ‪ 2002‬ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮاﺟﻪﺑﻮدن ﺑـﺎ ﺳـﻪ دوره ﭘـﯿﺶ ﺑﺤـﺮان‪ ،‬دوره ﺳـﮑﻮن )دورهاي ﮐـﻪ در آن‬
‫ﻣﺒﻨﺎي اﻗﺘﺼﺎد داراي ﺛﺒﺎت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ( و دوره ﻓﺮاﺑﺤﺮان ﯾﺎ ﺑﻬﺒﻮد )دورهاي ﮐﻪ‬
‫در آن ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﯾﮏ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ در ﺣﺮﮐﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫و اﯾﻦ دﻗﯿﻘـﺎً زﻣـﺎﻧﯽ ﻗﺒـﻞ از ﺷـﺮوع ﺳـﻄﺢ رﺷـﺪ ﺑﯿﺸـﺘﺮ و ﺛﺒـﺎت اﻗﺘﺼـﺎد‬

‫)‪1- Kaminsky, Lizondo & Reinhart (1998‬‬

‫)‪2 -Bussiere,Matthieu & Fratzscher, Marcel (2002‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬ ‫‪176‬‬

‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ(‪ ،‬در ﻫﻨﮕﺎم ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ‪ ،‬ارﯾـﺐ ﻓﺮاﺑﺤـﺮان در ﺣـﻞ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﭘﺪﯾـﺪار‬

‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ارﯾﺐ‪ 1‬دﻟﯿﻞ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺪلﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜـﻞ روﯾﮑـﺮد ﺳـﯿﮕﻨﺎﻟﯽ و‬
‫ﺳﺎﯾﺮ روشﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﺪل ﻻﺟﯿﺖ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪاي دوره ﭘـﯿﺶﺑﺤـﺮان را‬
‫ﯾﮏ‪ ،‬دوره ﺳﮑﻮن را ﺻﻔﺮ و دوره ﺑﻬﺒﻮدي را دو در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﻣﺰﯾﺖ ﻣﺪل ﻻﺟﯿـﺖ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠـﻪاي اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﺟـﺎزه ﻣـﯽدﻫـﺪ ﯾـﮏ‬
‫ﻣﺪلﺳﺎزي ﺷﻔﺎف از اﯾﻦ ﺳﻪ دوره وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺤﻘـﻖ را‬
‫ﻗﺎدر ﻣﯽﺳﺎزد ﺗﺎ ﺑﯿﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﻬـﺎﯾﯽ ‪ β1‬و ‪ β2‬ﺗﻤـﺎﯾﺰ ﻗﺎﺋـﻞ ﺷـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﻣـﺪل‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﺟﺰ ﯾـﮏ ﺑﺤـﺮان‪ ،‬ﺗﻤـﺎم ﺑﺤـﺮانﻫـﺎ را از ﺳـﺎل‬
‫‪ 1993‬ﺗﺎ ‪ 2002‬در اﻗﺘﺼﺎدﻫﺎي ﻧﻮﻇﻬﻮر ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳـﯽ‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ دو ﻧﻮع ﻣﺪل‪ ،‬ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺄﻣﻞ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺪل ﻻﺟﯿﺖ ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد را دارد و در ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﺎﻣﯿﻨﺴﮑﺎي در ‪ 32‬ﮐﺸـﻮر ﺗﻨﻬـﺎ ﯾـﮏ ﺑﺤـﺮان‬
‫ارزي ﻗﺒﻞ از ‪ 1996‬ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺪل ﭘـﯿﺶ ﺑﯿﻨـﯽ ﻧﺸـﺪه و‬
‫ﻣﺪل ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ در ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺤﺮان ﺑﺮﺳـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ اﯾـﻦ‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺪل ﻻﺟﯿﺖ داراي دﻗﺖ ﺑـﺎﻻﺗﺮي ﻧﺴـﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ روﯾﮑﺮد ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﮐﺒﺮﯾﺘﭽﯽ اوﻏﻠـﯽ‪ 2‬در ﻣﻘﺎﻟـﻪاي ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان »ﯾـﮏ ﺗﺤﻠﯿﻠـﯽ از ﺳـﯿﮕﻨﺎلﻫـﺎي‬
‫ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه اوﻟﯿﻪ ﺑﺤﺮانﻫﺎي ارزي در ﺗﺮﮐﯿﻪ از ﺳـﺎل ‪1996‬ــ‪ «2004‬ﺑـﺎ‬
‫ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﮐﺎﻣﯿﻨﺴﮑﺎي‪ ،‬ﻟﯿﺰوﻧﺪو و رﯾﻨﻬـﺎرت در ﭼـﺎرﭼﻮب روﯾﮑـﺮد‬
‫ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه اوﻟﯿﻪ در ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ ﺑﺤـﺮان‬
‫ارزي ﻣﯽﭘـﺮدازد و ﺑـﺮاي ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﺑﺤـﺮان ارزي از ﺷـﺎﺧﺺ ﻓﺸـﺎر ﺑـﺎزار ارز‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻓﺸﺎر ﺑـﺎزار ارز ﻫـﺮ ﮐﺸـﻮر ‪i‬‬
‫در دوره ‪ t‬از ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ دو ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر ﺧﻮدش ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫وﻗﻮع ﺑﺤﺮان ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻗﺴـﻤﺖ دوم ﮐﺎﻣﯿﻨﺴـﮑﺎي‬
‫و ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮو اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﺗﺠﺎرت ﺧﺎرﺟﯽ و ﻧﺮخ ارز ﻧﺴﺒﯽ ﺑﺎﻋـﺚ آﻏـﺎز ﺑﺤـﺮانﻫـﺎ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي‬
‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮي روﯾﮑﺮد ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ از ﻧﺴﺒﺖ ﭘﺎرازﯾﺖ ﺑﻪ ﻫﺸﺪار اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬
‫و ﺑــﺮاي ﻫــﺮ ﺷــﺎﺧﺺ ﯾــﮏ آﺳــﺘﺎﻧﻪ ﺑﻬﯿﻨــﻪ ﺗﻌﯿــﯿﻦ ﻣــﯽﻧﻤﺎﯾﻨــﺪ و درﺻــﺪد‬

‫‪ -1‬زﻣﺎﻧﯽ ارﯾﺐ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﺑﯿﻦ دوره ﺳﮑﻮن و دوره ﺑﻬﺒﻮدي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)‪2- Aycut Kibritcioglu (2004‬‬
‫‪177‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫ﺣﺪاﻗﻞﮐﺮدن ﻧﺴﺒﺖ ﭘﺎرازﯾﺖ ﺑﻪ ﻫﺸﺪار ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﺒﺮﯾﺘﭽﯽ اوﻏﻠﯽ‬

‫ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ‪ 46‬ﻣﺘﻐﯿﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﻮاﻧﺴﺖ ‪ 5‬دوره ﺑﺤﺮاﻧﯽ اﻗﺘﺼﺎد ﺗﺮﮐﯿـﻪ را در‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺧﻮد در ﺳﺎل ‪ 2000‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ‪ 5‬دوره ﺑﺤﺮاﻧـﯽ‬
‫ﭼﻬﺎر ﺗﺎي آن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﺒـﻞ از ‪ 2000‬و ﯾﮑـﯽ از آﻧﻬـﺎ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ‪2001‬‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً اﯾﻦ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖآﻣﯿﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻟﯿﻦ و ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ‪ 1‬در ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﯾﮏ روﯾﮑﺮد ﺟﺪﯾﺪ ﺑـﻪ ﻣـﺪل ﺳﯿﺴـﺘﻢ‬
‫ﻫﺸﺪار دﻫﻨﺪه اوﻟﯿﻪ‪ :‬آﯾﺎ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﻨﻄﻖ ﻓﺎزي ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻣـﺆﺛﺮ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺑﺤﺮانﻫـﺎي ارزي را ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ ﮐﻨـﺪ؟« در زﻣﯿﻨـﻪ ﺑﺤـﺮان ارزي ﺗﺤﻘﯿـﻖ‬
‫ﻧﻤـﻮدهاﻧــﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﻣﻘﺎﻟــﻪ ﺳــﻌﯽ ﺷـﺪه اﺑﺘــﺪا راﺑﻄـﻪ ﺑــﯿﻦ ﺑﺤــﺮان ارزي و‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨـﺎي ﯾـﮏ داﻧـﺶ و آﮔـﺎﻫﯽ )ﻣﻮﺟـﻮد در ﺷـﺒﮑﻪ‬
‫ﻓﺎزي( ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﺸﮑﻞ اﺻﻠﯽ ﻏﯿﺮﺧﻄﯽﺑـﻮدن از ﺑـﯿﻦ ﺑـﺮود و از‬
‫روشﻫﺎي ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﺷـﻮد‪ .‬در ﭘﺎﯾـﺎن ﻫـﺪف‪ ،‬ﮐﺸـﻒ ارﺗﺒـﺎط ﺑـﯿﻦ‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ آزﻣﻮن ﻓﺮﺿﯿﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬـﻢ اﺛﺮﮔـﺬار ﺑـﺮ‬
‫ﺑﺤﺮان ارزي ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺳﻪ روش روﯾﮑﺮد ﺳـﯿﮕﻨﺎﻟﯽ‪،‬‬
‫ﻻﺟﯿﺖ و ﻣﻨﻄﻖ ﻓﺎزي ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﻄـﻖ ﻓـﺎزي ﺑـﺎ وﺟـﻮد‬
‫ﻧﻘﺺ داراي ﻗﺪرت ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دو روش دﯾﮕـﺮ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺪرت ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ اﯾﻦ روش ﺣﺪود ‪ 86‬درﺻﺪ ﺑﺮآورد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬دﯾﻮﯾﺲ و دﻟﺮﺑﺎ‪ 2‬در ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﯾﮏ ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﻫﺸـﺪاردﻫﻨـﺪه‬
‫ﺑــﺎﻧﮑﯽ« ﺳــﻌﯽ دارﻧــﺪ ﺳﯿﺴــﺘﻢ ﻫﺸــﺪاردﻫﻨــﺪه را ﺑــﺎ ﯾــﮏ ﻣــﺪل ﻻﺟﯿــﺖ‬
‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪ اي و روﯾﮑﺮد ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ ﺑﺮاي ﺑﺤﺮان ﺑﺎﻧﮑﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬آﻧﻬـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ روي ‪ 60‬ﮐﺸﻮر و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ روي ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪ اﯾـﻦ ﻧﺘﯿﺠـﻪ‬
‫رﺳﯿﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ رﺷﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﺣﻘﯿﻘﯽ و راﺑﻄـﻪ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ‪ ،‬اﺛـﺮﮔـﺬارﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﭘﯿﺶروي ﺑﺤﺮان ﺑﺎﻧﮑﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺘﻐﯿـﺮﻫـﺎ‬
‫در دورهاي ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﭘﯿﺶرو ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﻣـﺪل ﻻﺟﯿـﺖ‬
‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪاي در ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬـﺎﻧﯽ ﺑﻬﺘـﺮ ﻋﻤـﻞ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ روﯾﮑﺮد ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ ﺑﺮاي ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ ﺑﺤـﺮان ﯾـﮏ‬
‫ﮐﺸﻮر ﺧﺎص ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﻬﺘﺮي از ﺧـﻮد ﻧﺸـﺎن داده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ دﻟﺮﺑـﺎ و‬

‫)‪1 - Chin-Shien lin,Haider A. Khan, Ying-Chieh Wang, Ruei-Yuan Chang(2006‬‬

‫)‪2- E. Philip Davis, Dilruba Karim(2008‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬ ‫‪178‬‬

‫دﯾﻮﯾﺲ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺑﺤﺮان ﺑﺎﻧﮑﯽ‬

‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺿﺮوري اﺳﺖ وﻟﯽ ﯾﮏ اﺑﺰار ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮاي ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ .3‬روش ﺗﺤﻘﯿﻖ‬

‫در اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ اﺑﺘﺪا دادهﻫﺎ و ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑـﺎ ﻣﻌﺮﻓـﯽ روﯾﮑـﺮد‬
‫ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ و روﯾﮑﺮد ﻻﺟﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻗﺘﺼﺎدﺳـﻨﺠﯽ ﯾﺎﻓﺘـﻪﻫـﺎي روﯾﮑـﺮد‬
‫ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و روش ﺷﺒﮑﻪ ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬در واﻗﻊ از ﻃﺮﯾﻖ ﺷﺒﮑﻪ ﻋﺼﺒﯽ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﺑﺤﺮان و ﻗﺎﻋﺪه ﺗﺸـﺨﯿﺺ آن‬
‫اﺳﺘﺨﺮاج ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ روش ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ آزﻣﻮن و ﺧﻄﺎ ﺑﺘـﻮان ﺑﺤـﺮانﻫـﺎي‬
‫ﻣﺎﻟﯽ و ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﺑﺎ اﺛﺮﮔﺬاري ﺑﯿﺸﺘﺮ را ﺑﺎ زﻣﺎن ﮐﻤﺘﺮي اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪3‬ـ‪ .1‬دادهﻫﺎ‬

‫دادهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫دادهﻫﺎي ﺳﺮي زﻣﺎﻧﯽ در دوره زﻣﺎﻧﯽ ‪ 1339‬اﻟﯽ ‪ 1388‬و ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕـﺮ ﮐﻤﺘـﺮ از‬
‫اﯾﻦ دوره ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ از ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي و ﺑﺮاي ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎي ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠـﻞ از ﺳـﺎﯾﺖ‬
‫ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺮژي ﮔﺮدآوري ﺷﺪه اﺳﺖ )ﺟﺪول ‪.(1‬‬

‫‪3‬ـ‪ .2‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ‬

‫ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺟﺪول ‪ 1‬آورده ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﺨﺒـﯽ از ﺷـﺎﺧﺺﻫـﺎي ﻣﻮﺟـﻮد در‬

‫ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺳﻌﯽ ﺷﺪه ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎي اﻗﺘﺼـﺎدي ﮐـﻪ در اﯾـﺮان‬
‫داده ﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮاي ﯾﮏ دوره ‪ 10‬ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳـﯽ و آزﻣـﻮن‬
‫ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪179‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫ﺟﺪول ‪1‬ـ دادهﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﻨﺘﺨﺐ ﺑﺮاي ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه اوﻟﯿﻪ در اﯾﺮان‬

‫ﺷﺎﺧﺺ‬ ‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي دادهﻫﺎ‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ دادهﻫﺎ‬ ‫دوره دادهﻫﺎ‬ ‫ﻃﻮل دادهﻫﺎ‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ‬ ‫رﺷﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1339‬ـ‪1386‬‬ ‫‪47‬‬
‫داﺧﻠﯽ‬ ‫داﺧﻠﯽ‬
‫راﺑﻄﻪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ‬ ‫راﺑﻄﻪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1358‬ـ‪1384‬‬ ‫‪26‬‬
‫رﺷﺪ ﺗﺠﺎرت‬ ‫‪1352‬ـ‪1386‬‬ ‫‪34‬‬
‫ﺻﺎدرات‬ ‫رﺷﺪ ﺻﺎدرات‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1339‬ـ‪1386‬‬ ‫‪47‬‬
‫واردات‬ ‫رﺷﺪ واردات‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1339‬ـ‪1386‬‬ ‫‪47‬‬
‫ﺗﻮرم‬ ‫ﻧﺮخ ﺗﻮرم‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1339‬ـ‪1387‬‬ ‫‪48‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﻫﯽ‬ ‫رﺷﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﻫﯽ‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1352‬ـ‪1386‬‬ ‫‪34‬‬
‫دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ‬ ‫ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻞ‬ ‫رﺷﺪ ﺑﺪﻫﯽ دوﻟﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1353‬ـ‪1387‬‬ ‫‪34‬‬
‫ﺑﺪﻫﯽ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1341‬ـ‪1387‬‬ ‫‪46‬‬
‫رﺷﺪ ﺑﺪﻫﯽ دوﻟﺖ ﺑﻪ‬ ‫‪1353‬ـ‪1387‬‬ ‫‪34‬‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎﻧﮑﯽ‬
‫رﺷﺪ ﺑﺪﻫﯽ ﺑﺨﺶ‬ ‫‪1352‬ـ‪1387‬‬ ‫‪35‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫ﺑﺎﻧﮑﯽ‬
‫رﺷﺪ ﺑﺪﻫﯽ ﮐﻞ‬
‫)ﻋﻤﻮﻣﯽ و‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯽ( ﺑﻪ‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎﻧﮑﯽ‬
‫رﺷﺪ ﻧﻘﺪﯾﻨﮕﯽ‬ ‫رﺷﺪ ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1341‬ـ‪1386‬‬ ‫‪45‬‬
‫ﻧﻘﺪﯾﻨﮕﯽ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ‪،‬‬ ‫‪1341‬ـ‪1387‬‬ ‫‪46‬‬
‫رﺷﺪ ﻧﻘﺪﯾﻨﮕﯽ‪،‬‬ ‫‪1353‬ـ‪1387‬‬ ‫‪34‬‬
‫رﺷﺪ ﻧﻘﺪﯾﻨﮕﯽ ﺑﻪ‬
‫داراﯾﯽ ﺧﺎرﺟﯽ‬
‫اﺳﺘﻬﻼك‬ ‫رﺷﺪ اﺳﺘﻬﻼك‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1339‬ـ‪1386‬‬ ‫‪47‬‬
‫درآﻣﺪ ﺳﺮاﻧﻪ‬ ‫رﺷﺪ درآﻣﺪ ﺳﺮاﻧﻪ‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1338‬ـ‪1386‬‬ ‫‪48‬‬
‫ﻗﯿﻤﺖ ﻧﻔﺖ‬ ‫رﺷﺪ ﻗﯿﻤﺖ ﻧﻔﺖ‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1350‬ـ‪1387‬‬ ‫‪37‬‬
‫رﺷﺪ درآﻣﺪ ﻧﻔﺖ‬ ‫‪1339‬ـ‪1386‬‬ ‫‪47‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬ ‫‪180‬‬

‫ﺷﺎﺧﺺ‬ ‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي دادهﻫﺎ‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ دادهﻫﺎ‬ ‫دوره دادهﻫﺎ‬ ‫ﻃﻮل دادهﻫﺎ‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﻫﯽ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﻫﯽ‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1372‬ـ‪1386‬‬ ‫‪14‬‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ داراﯾﯽ‬
‫داراﯾﯽ ﺧﺎرﺟﯽ‬ ‫ﺧﺎرﺟﯽ‬
‫ذﺧﺎﯾﺮ‬ ‫رﺷﺪ ذﺧﺎﯾﺮ‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1339‬ـ‪1384‬‬ ‫‪45‬‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‬ ‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‪،‬‬ ‫‪1353‬ـ‪1386‬‬ ‫‪33‬‬
‫رﺷﺪ ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫‪1354‬ـ‪1387‬‬ ‫‪33‬‬
‫داراﯾﯽﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ‪،‬‬
‫رﺷﺪ داراﯾﯽﻫﺎي‬ ‫‪1351‬ـ‪1387‬‬ ‫‪36‬‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ‪،‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ داراﯾﯽﻫﺎي‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ داراﯾﯽ‬
‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬

‫رﺷﺪ اﻋﺘﺒﺎرات‬ ‫رﺷﺪ اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﺨﺶ‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1353‬ـ‪1387‬‬ ‫‪33‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ‪،‬‬ ‫‪1352‬ـ‪1386‬‬ ‫‪34‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ اﻋﺘﺒﺎرات‬
‫ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ‬
‫داﺧﻠﯽ‬
‫ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه واﻗﻌﯽ‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1353‬ـ‪1387‬‬ ‫‪34‬‬
‫واﻗﻌﯽ‪،‬‬ ‫‪1352‬ـ‪1387‬‬ ‫‪35‬‬
‫ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه واﻗﻌﯽ‪،‬‬ ‫‪1352‬ـ‪1387‬‬ ‫‪35‬‬
‫ﻧﺮخ ﺳﭙﺮدهﮔﺬاري‬
‫)ﯾﮏ ﺳﺎﻟﻪ(‬
‫ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺎزار‬ ‫رﺷﺪ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺎزار‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1371‬ـ‪1388‬‬ ‫‪17‬‬
‫ﺳﻬﺎم‬ ‫ﺳﻬﺎم‬
‫ﻧﺮخ ارز‬ ‫رﺷﺪ ﻧﺮخ ارز رﺳﻤﯽ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1339‬ـ‪1387‬‬ ‫‪48‬‬
‫رﺷﺪ ﻧﺮخ ارز‬ ‫‪1339‬ـ‪1387‬‬ ‫‪48‬‬
‫ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ‪،‬‬ ‫‪1339‬ـ‪1387‬‬ ‫‪48‬‬
‫اﻧﺤﺮاف ﻧﺮخ ارز‬ ‫‪1339‬ـ‪1387‬‬ ‫‪48‬‬
‫رﺳﻤﯽ و ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ‪،‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺮخ ارز‬
‫رﺳﻤﯽ و ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ‬
‫‪181‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫ﺷﺎﺧﺺ‬ ‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي دادهﻫﺎ‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ دادهﻫﺎ‬ ‫دوره دادهﻫﺎ‬ ‫ﻃﻮل دادهﻫﺎ‬

‫ﻧﺮخ ارز ﻣﺆﺛﺮ‬ ‫ﻧﺮخ ارز رﺳﻤﯽ ﻣﺆﺛﺮ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1355‬ـ‪1384‬‬ ‫‪29‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺮخ ارز‬ ‫‪1355‬ـ‪1384‬‬ ‫‪29‬‬
‫ﻣﺆﺛﺮ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺮدش‬ ‫رﺷﺪ ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺮدش‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1339‬ـ‪1381‬‬ ‫‪42‬‬
‫ﭘﻮل‬ ‫ﭘﻮل‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺴﺎب‬ ‫رﺷﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺴﺎب‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1352‬ـ‪1386‬‬ ‫‪34‬‬
‫ﺟﺎري ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫ﺟﺎري ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ‬ ‫ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ‬
‫ﺳﭙﺮدهﻫﺎي‬ ‫رﺷﺪ ﺳﭙﺮدهﻫﺎي‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1351‬ـ‪1379‬‬ ‫‪28‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ‬
‫ﮐﺎراﯾﯽ ﺗﻤﺎم‬ ‫ﮐﺎراﯾﯽ )ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1339‬ـ‪1384‬‬ ‫‪45‬‬
‫ﺑﺨﺶﻫﺎي‬ ‫ﺑﻪ اﺷﺘﻐﺎل(‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ﺧﺎﻟﺺ اﻧﺮژي‬ ‫رﺷﺪ ﺧﺎﻟﺺ اﻧﺮژي‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1373‬ـ‪1385‬‬ ‫‪12‬‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪي‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪي‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ذﺧﺎﯾﺮ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ذﺧﺎﯾﺮ ﻧﻘﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1340‬ـ‪1384‬‬ ‫‪44‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﺑﻪ داراﯾﯽ‬ ‫داراﯾﯽ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ‬
‫ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ‬
‫ﻧﮑﻮل ﺳﯿﺴﺘﻢ‬ ‫ﻧﺮخ ﻧﮑﻮل‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1378‬ـ‪1388‬‬ ‫‪11‬‬
‫ﺑﺎﻧﮑﯽ‬
‫ارزش اﻓﺰوده‬ ‫رﺷﺪ ارزشاﻓﺰوده‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰي‬ ‫‪1339‬ـ‪1386‬‬ ‫‪47‬‬
‫ﺻﻨﺎﯾﻊ‬ ‫ﺻﻨﺎﯾﻊ‬

‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي‬ ‫رﺷﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪات‬ ‫ﻣﺆﺳﺴﻪ‬ ‫‪1350‬ـ‪1389‬‬ ‫‪39‬‬

‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‬ ‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬ ‫‪1373‬ـ‪1389‬‬ ‫‪16‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﻤﮑﺎري‬ ‫اﻧﺮژي‬ ‫‪1373‬ـ‪1389‬‬ ‫‪16‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و ﺗﻮﺳﻌﻪ‪،‬‬
‫ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﮐﻮﺗﺎهﻣﺪت‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ‪،‬‬
‫ﻧﺮخ ﺗﻮرم آﻣﺮﯾﮑﺎ‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬ ‫‪182‬‬

‫‪3‬ـ‪ .3‬ﻣﻌﺮﻓﯽ اﻟﮕﻮ‬

‫در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺪل ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه اوﻟﯿﻪ )‪ (EWS‬دو روش داراي ﮐﺎرﺑﺮد ﺑﯿﺸـﺘﺮي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ روشﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻻﺟﯿـﺖ ــ ﭘﺮوﺑﯿـﺖ و روش ﺳـﯿﮕﻨﺎﻟﯽ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬روش‬
‫ﻻﺟﯿﺖ ـ ﭘﺮوﺑﯿﺖ ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد‪ ،‬در واﻗﻊ اﯾﻦ روش اﺟﺎزه ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎداري آﻣﺎري ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻫﺎي ﺗﻮﺿﯿﺤﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻮرد ﺳـﻨﺠﺶ ﻗـﺮار داده ﺷـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﻧـﻮع‬
‫ﻣﺪلﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮي ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻤﺎر ﻣﺤﺪودي از ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎي‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺤﯽ را ﺑﺪون ﻫﻤﺨﻄﯽ ﺑﺮآورد ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﯾﮏ ﺳﻮ روش ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ اوﻗﺎت در ﻣﻮرد ﻣﺪلﻫﺎي ﺗﮏ ﻣﺘﻐﯿﺮي‪،‬‬
‫)آﻧﭽﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﺷـﺎﺧﺺ ﻫـﺎي ﭘﯿﺸـﺮو ﻣـﯽﺷـﻮد( ﮐـﺎرﺑﺮد دارد‪ .‬ﻟـﺬا اﯾـﻦ‬
‫ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻣﻨﺘﺨﺐ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑـﺎ ﺑﺤـﺮانﻫـﺎ در ارﺗﺒـﺎط ﺑـﻮدهاﻧـﺪ‪ ،‬رﻓﺘـﺎري‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت در ﺷﺮوع ﺑﺤﺮان ﺗﺎ ﻣﺮز آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺧﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﺎ ﺑﺤـﺮانﻫـﺎ در‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺪلﻫﺎي ﺗﮏﻣﺘﻐﯿـﺮه ﺑـﺎ ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎي ﮐـﻢ‪ ،‬ﻗﺎﺑـﻞ اﻋﺘﻤـﺎدﺗﺮ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻓﺮض ﻣﯽﺷﻮد ﻫﯿﭻ ﻣﺤﺪودﯾﺘﯽ روي ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﺗﻮﺿﯿﺤﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫زﻣﺎن ﺳﺎﺧﺘﻦ ﯾﮏ ﻣﺪل ‪ EWS‬ﺗﮏ ﻣﺘﻐﯿﺮه‪ ،‬ﮔﺎم اول ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﺗـﺎرﯾﺨﯽ‬
‫و ﺳﭙﺲ ﺑﺮرﺳﯽ دﻻﯾﻞ آن ﺑﺤﺮانﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻣﺸﮑﻞ ﺗﺮازﭘﺮداﺧﺖﻫﺎ ﮐﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺤﺮانﻫﺎي ارزي ﮐﺸﻮرﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎي ﻻﺗﯿﻦ در دﻫﻪ ‪ 1970‬ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿـﻮع‬
‫دﻻﻟﺖ دارد ﮐﻪ ﮐﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﮐﺴـﺮي ذﺧـﺎﯾﺮ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﯽ و ﺳـﻘﻮط ارزي ﻣﻨﺠـﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ 1.‬ﮐﺎﻟﻮﻣﯿﺮﯾﺲ و ﮔﻮرﺗﻦ‪ 2‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﺑﺎﻧﮑﯽ اﺷـﺎره ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺤﺮانﻫﺎ ﺑﻌﺪ از رﮐﻮد اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﺒﺎﻫﺖ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﺑﺤﺮانﻫﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻً‬
‫وﻗﺘﯽ رﮐﻮد در ﯾﮏ دوره رﺷﺪ ﺷﺪﯾﺪ اﻋﺘﺒﺎرات اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ‬
‫راﺳﺘﺎ ﺳﭙﺮدهﮔﺬاران ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﺠﺪدي از رﯾﺴـﮏ ﺑـﺪﻫﯽ ﺑﺎﻧـﮏﻫـﺎ ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫آﺷﮑﺎرﺷﺪن رﮐﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻧﺘﯿﺠـﻪ آن ﻫﺠـﻮم ﺳـﭙﺮدهﮔـﺬاران ﺟﻬـﺖ ﺑﺮداﺷـﺖ‬
‫ﺳﭙﺮدهﻫﺎي ﺧﻮد از ﻣﺆﺳﺴﺎت ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺤﺮان ﻧﻘﺪﯾﻨﮕﯽ‪ ،‬ﻣﻮﻧﺘﯿﺎل و رﯾﻨﻬﺎرت ﻋﻘﯿﺪه دارﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻣﻌﮑـﻮسﺷـﺪن‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺑﺤﺮان ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬

‫)‪1- Krugman (1979‬‬

‫)‪2- Calomiris and Gorton(1991‬‬
‫)‪3- Montiel and Reinhart (1999‬‬
‫‪183‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫ﻣﺜﺎل در ﻃﻮل ﺑﺤﺮان ﻣﺎﻟﯽ ﺷﺮق آﺳﯿﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻗﻒ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻧـﺮخ‬
‫ﺑﻬﺮه در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﮏ ﮐﯿﻨﻮن و ﭘﯿﻞ‪ 1‬ﻧﻘﺶ ﺟﺮﯾﺎن‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ را در ﯾﮏ اﻗﺘﺼﺎد داراي ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﺑـﺎﻧﮑﯽ ﻧـﺎﻣﻨﻈﻢ ﺑـﺎ ﻣﺴـﺎﺋﻠﯽ از ﻗﺒﯿـﻞ ﺑﯿﻤـﻪ‬
‫ﺳﭙﺮده ﻫﺎ و ﻣﺨﺎﻃﺮه اﺧﻼﻗﯽ آزﻣﻮن ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد دادﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺟﺮﯾـﺎن ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ‬
‫ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﭼﺮﺧﻪ دﯾﻮن ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺼﺮف ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه‬
‫و اﻏﺮاق در ﮐﺴﺮي ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺟﺎري ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑـﺮ اﯾـﻦ‪ ،‬روﻧـﻖ در ﺑﺎزارﻫـﺎي‬
‫ﺳﻬﺎم و اﻣﻼك و ﻣﺴﺘﻐﻼت ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺮﺧﯽ از ﻋﻼﺋﻢ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪه‪ ،‬ﺑـﻪ ﺣﻀـﻮر‬
‫ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﻣﺆﺳﺴﺎت ﻣﺎﻟﯽ در ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاري ﺑﺎزار داراﯾﯽﻫﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺎم ﺑﻌﺪي در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺪل ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺎﺧﺺﻫـﺎي ﭘﯿﺸـﺮو ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻋﻼﺋﻢ ﭘﺮرﻧـﮓ ﺑﺤـﺮان در ﮔـﺎم اول ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﺗﺠﺮﺑـﯽ‬
‫ﮐﺎﻣﯿﻨﺴﮑﺎي )‪ (2000‬درﺑﺎره ‪ 20‬ﮐﺸﻮر از ﺳﺎل ‪ 1970‬اﻟﯽ ‪ 76 ،1995‬ﺑﺤـﺮان ارزي و‬
‫‪ 26‬ﺑﺤــﺮان ﺑــﺎﻧﮑﯽ ﺷﻨﺎﺳــﺎﯾﯽ ﺷــﺪه اﺳــﺖ‪ .‬در ﺗﺤﻘﯿــﻖ ﻣــﺬﮐﻮر ﺑﺴــﯿﺎري از ﻋﻼﺋــﻢ‬
‫ﮔﺮوهﺑﻨﺪيﺷﺪه ﺿﻌﻒ آﺷﮑﺎري دارﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎﻣﯿﻨﺴﮑﺎي ﻋﻘﯿﺪه دارد ﮐﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز‬
‫ﺑﺮاي ﺷﻤﺎري از ﻋﻼﺋﻢ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻤﯿ‪‬ﺖ وﺿﻌﯿﺖ آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮي اﻗﺘﺼـﺎدي‬
‫ﻻزم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎﮔﺮﻫﺎي ﮐﻼن اﻗﺘﺼـﺎدي ﺑـﻪ ﺳـﻪ ﮔـﺮوه ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ :‬ﮔـﺮوه اول ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﻧﻤﺎﮔﺮﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮو ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻤﺎﮔﺮﻫﺎ اوﻟﯿﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮوز ﺗﻐﯿﯿﺮات‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺗﻐﯿﯿﺮات در ﻧﻤﺎﮔﺮﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮو‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈـﺮ‬
‫ﺑﺮوز ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل و ﺷﺎﺧﺺ ﻗﯿﻤﺖ ﻣـﻮاد‬
‫ﺧﺎم ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺧـﻮاﻫﯿﻢ ﺑـﻮد‪ .‬ﮔـﺮوه دوم ﻧﻤﺎﮔﺮﻫـﺎي ﻫﻤﺰﻣـﺎن ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻧﻤﺎﮔﺮﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺑﺮوز ﺗﻐﯿﯿﺮات در ﻧﻤﺎﮔﺮﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮو‪ ،‬ﺷـﺮوع ﺑـﻪ ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺮخ ﺑﯿﮑﺎري‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪات ﺑﺨﺶﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺ ﻗﯿﻤﺖ ﺧﺮدهﻓﺮوﺷﯽ و ﻋﻤﺪهﻓﺮوﺷـﯽ‬
‫و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﺛﺎﺑﺖ و ﺟﺎري از اﯾﻦ دﺳﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮوه ﺳـﻮم درﺑﺮﮔﯿﺮﻧـﺪه‬
‫ﻧﻤﺎﮔﺮﻫﺎي ﺗﺄﺧﯿﺮي ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮوز ﺗﻐﯿﯿﺮات در‬
‫آﻧﻬﺎ ﭘﺲ از ﺑﺮوز ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺨـﺶﻫـﺎي اﻗﺘﺼـﺎدي ﺑـﻪ وﻗـﻮع ﻣـﯽﭘﯿﻮﻧـﺪد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري در ﻣﺎﺷﯿﻦآﻻت و ﺗﺠﻬﯿﺰات و ﻧﯿﺰ ﻧﺮخﻫﺎي ﺑﻬﺮه ﺑﺎﻧﮑﯽ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺟﺪاﺳـﺎزي‬
‫دﻗﯿﻖ اﯾﻦ ﻧﻤﺎﮔﺮﻫﺎ ﮐﺎر دﺷﻮاري اﺳﺖ و در اﮐﺜﺮ ﻣﻮارد ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻌﯽ ﻋﻠﺖ ﯾﺎ‬

‫‪1- McKinnon and Pill‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬ ‫‪184‬‬

‫ﻣﻌﻠﻮلﺑﻮدن ﻣﺘﻐﯿﺮي را اﺳﺘﺨﺮاج ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اداﻣﻪ روش ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺷـﺎﺧﺺ ﻓﺸـﺎر‬
‫ﺑﺎزار ارز‪ ،‬روﯾﮑﺮد ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ و روﯾﮑﺮد ﻻﺟﯿﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪3‬ـ‪3‬ـ‪ .1‬ﺷﺎﺧﺺ ﻓﺸﺎر ﺑﺎزار ارز‬

‫ﮐﺎﻣﯿﻨﺴﮑﺎي و ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ در ﻓﺮﻣﻮل زﯾﺮ ﮐﻪ ‪ EMP‬ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻓﺸﺎر ﺑﺎزار ارز ‪ RER ،‬ﻣﯿـﺎﻧﮕﯿﻦ‬
‫وزﻧﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺮخ ارز ﻣﺆﺛﺮ‪ r ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه‪ res ،‬ﺗﻐﯿﯿـﺮ در ذﺧـﺎﯾﺮ ارز ﺧـﺎرﺟﯽ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه اوﻟﯿﻪ ﺑﺤﺮان ارزي ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪.‬‬

‫‪resi ,t  resi ,t 1‬‬

‫‪EMPi ,t  ‬‬ ‫[ ‪RER  RERi ,t 1   r ( ri ,t  ri ,t 1 )   res‬‬ ‫]‬
‫‪i, t‬‬ ‫‪resi ,t 1‬‬
‫[‪RER‬‬ ‫]‬
‫‪RERi ,t 1‬‬

‫) ‪1 if EMP i , t  EMP i  2 SD ( EMP i‬‬

‫‪CC‬‬ ‫‪i ,t‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪ 0 if otherwise‬‬

‫‪ CC‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺎﻻ در واﻗﻊ وﻗﻮع ﺑﺤﺮان ارزي ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺻـﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ ﻣﺘﻐﯿـﺮ ﻓﺸـﺎر‬
‫ﺑﺎزار ارز ﻫﺮ ﮐﺸﻮر ‪ i‬در دوره ‪ t‬از ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ دو ﺑﺮاﺑـﺮ اﻧﺤـﺮاف ﻣﻌﯿـﺎر ﺧـﻮدش‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻗﻮع ﺑﺤﺮان ﻣﺸﻬﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در واﻗﻊ ﺷـﺎﺧﺺ ﮐﺎﻣﯿﻨﺴـﮑﺎي ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬
‫دﻟﯿﻞ ﻣﺪلﺳﺎزي ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ در ﯾﮏ اﻗﺘﺼﺎد ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاران اﺣﺴﺎس ﮐﻨﻨﺪ ﯾـﮏ‬
‫ﯾﻮرش ارزي )ﭘﻮل ﻣﻠﯽ( ﯾﺎ ﯾﮏ ﺑﺤﺮان ارزي در ﭘﯿﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬دوﻟﺖﻫـﺎ دو راهﺣـﻞ‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( اﻣﺘﻨﺎع از ﺣﻤﺎﯾﺖ ﭘﻮل ﻣﻠﯽ؛ ﺧﻮدداري از اﻋﻤﺎل رژﯾـﻢ ﻧـﺮخ ارز ﺛﺎﺑـﺖ و ﻋـﺪم‬
‫دﺧﺎﻟﺖ در ﺑﺎزار ارز‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ اﺟﺎزه دﻫﻨـﺪ ارزش ﭘـﻮل ﻣﻠـﯽ ﮐـﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑـﺪ و‬
‫ﻗﯿﻤﺖ ﺟﺪﯾﺪ ارز ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ب( ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه و ﮐﺎﻫﺶ ذﺧـﺎﯾﺮ ارز ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﯽ در‬
‫ﺳﻄﺢ ﻧﺮخ ارز ﻣﻮردﻧﻈﺮ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺎﻣﯿﻨﺴﮑﺎي‪ ،‬ﻟﯿﺰوﻧﺪو و رﯾﻨﻬﺎرت ﺑﻌﺪ از ﻣﺸﺨﺺﮐﺮدن ﺳﺎلﻫـﺎي ﺑﺤـﺮان‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﺛﺮﮔﺬار در ﺑﺤﺮان ﻣﯽروﻧﺪ و در ﭼـﺎرﭼﻮب روﯾﮑـﺮد ﺳـﯿﮕﻨﺎﻟﯽ و‬
‫ﻻﺟﯿﺖ ﺑـﻪ ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﻫﺸـﺪاردﻫﻨﺪه اوﻟﯿـﻪ در ﺟﻬـﺖ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ ﺑﺤـﺮان ارزي‬
‫‪185‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ ﮐﻪ روش ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺗﺮﮐﯿﺐ اﯾﻦ دادهﻫﺎ در روﯾﮑﺮد ﺳـﯿﮕﻨﺎﻟﯽ و ﻻﺟﯿـﺖ در‬
‫اداﻣﻪ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪3‬ـ‪3‬ـ‪ .2‬روش ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ‬

‫ﻣﺒﻨﺎي ﻓﻠﺴﻔﯽ روش ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻗﺘﺼـﺎد رﻓﺘـﺎر ﻣﺘﻔـﺎوﺗﯽ در دوره ﺑﺤـﺮان‬
‫ﻣﺎﻟﯽ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ دوره ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻧﺮﻣﺎل از ﺧﻮد ﺑﺮوز ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﯽرﺳـﺪ اﯾـﻦ‬
‫رﻓﺘﺎر ﻧﺎﺑﺠﺎ داراي ﯾﮏ اﻟﮕﻮي ﻣﮑﺮر ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜـﺎل ﺑﺤـﺮانﻫـﺎي ارزي‬
‫)ﭘﻮﻟﯽ( ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ واﻗﻌﯽ در ارز و ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﺑﺎﻧﮑﯽ‬
‫در اداﻣﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﺷﺪﯾﺪ در ﻗﯿﻤﺖ داراﯾﯽﻫﺎ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪2‬ـ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺧﻄﺎي ﻧﻮع اول و دوم در روﯾﮑﺮد ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ‬

‫وﺟﻮد ﺑﺤﺮان در‬ ‫ﻋﺪم وﺟﻮد ﺑﺤﺮان در‬

‫ﮐﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪات‬
‫ﻣﺤﺪوده ‪ 12‬ﻣﺎه‬ ‫ﻣﺤﺪوده ‪ 12‬ﻣﺎه‬

‫ﺳﯿﮕﻨﺎلﻫﺎي ارﺳﺎل‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪A+B‬‬
‫ﺷﺪه‬

‫ﺳﯿﮕﻨﺎلﻫﺎي ارﺳﺎل‬
‫‪C‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪C+D‬‬
‫ﻧﺸﺪه‬

‫ﮐﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪات‬ ‫‪A+C‬‬ ‫‪B+D‬‬ ‫‪A+B+C+D‬‬

‫در ﺟﺪول ‪ A ،2‬و ‪ B‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﺷﻤﺎري از ﺳﯿﮕﻨﺎلﻫﺎي ﻣﺸﺎﻫﺪهﺷـﺪه‬

‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻃﻮل ‪ 24‬ﻣﺎه ﺑﺤﺮان ﺑﻪ ﻃﻮر واﻗﻌﯽ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده ﺑﺎﺷﺪ ﯾـﺎ ﺧﯿـﺮ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ‪ C‬و ‪ D‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﺷﻤﺎري از زﻣﺎنﻫﺎي ﺑﺪون ﺳﯿﮕﻨﺎل ﻣﯽﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻃﻮل ‪ 24‬ﻣﺎه ﺑﻪ ﻃﻮر واﻗﻌﯽ ﺑﺤﺮاﻧـﯽ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﯾـﺎ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ A .‬و ‪ D‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ درﺳﺖ وﻟﯽ ‪ B‬و ‪ C‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻏﻠـﻂ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ])‪ ، µ=[B/(B+D)]/[A/(A+C‬ﺟـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ )‪ B/(B+D‬ﻧـﺮخ ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬ ‫‪186‬‬

‫ﻧﺎدرﺳﺖ و )‪ A/(A+C‬ﻧﺮخ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ درﺳﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺤﺮان اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ µ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﭘﺎرازﯾﺖ ﺑﻪ ﻫﺸﺪار )ﺳﯿﮕﻨﺎل(‪ 1‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫روش ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ ﯾﮏ ﻣﺤﺘﻮاي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﯿﺺ و ﭘﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ اراﺋـﻪ ﻣـﯽ دﻫـﺪ‪ ،‬ﺑـﺪﯾﻦ‬
‫ﺻﻮرت ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﯾﮏ آﺳـﺘﺎﻧﻪ ﺑﻬﯿﻨـﻪ ﺑـﺮاي ﻫـﺮ ﺷـﺎﺧﺺ‪ ،‬ﮔـﺎﻣﯽ اوﻟﯿـﻪ در ﺟﻬـﺖ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮو ﺑﺮﻣﯽدارد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ از ﻧﺴـﺒﺖ ﭘﺎرازﯾـﺖ ﺑـﻪ ﻫﺸـﺪار‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺷﺎﺧﺺ ﯾﮏ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ و درﺻـﺪد‬
‫ﺣﺪاﻗﻞﮐﺮدن ﻧﺴﺒﺖ ﭘﺎرازﯾﺖ ﺑﻪ ﻫﺸﺪار )ﺳﯿﮕﻨﺎل( ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا آﺳﺘﺎﻧﻪ اي ﺑﻬﯿﻨـﻪ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ در آن ‪ µ‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﻌﻤـﻮل ﻣﻘـﺪار آﺳـﺘﺎﻧﻪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﯿﻦ ‪ 10‬ﺗـﺎ‬
‫‪ 20‬درﺻﺪ‪ 2‬ﯾﺎ ﺑﯿﻦ ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 20‬درﺻﺪ واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ 3.‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﺮ ﮐﺸﻮري ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺪار‬
‫آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺧﺎص ﺧﻮد را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ آﺳـﺘﺎﻧﻪاي ﺑﻬﯿﻨـﻪ ﺗﺸـﺨﯿﺺ‬
‫داده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻘﺪار آن ﺑﯿﻦ ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 30‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪3‬ـ‪3‬ـ‪ .3‬روش ﻻﺟﯿﺖ‬

‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺤﺮان ﻣﺎﻟﯽ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑـﺎﯾﻨﺮي از ﯾـﮏ ﻣﻘـﺪار ﮐﯿﻔـﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺪل ﻻﺟﯿﺖ ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد آن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ 4.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ Yit=1‬ﺑﯿـﺎﻧﮕﺮ‬
‫آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺸﻮر ‪ i‬در زﻣﺎن ‪ t‬داراي ﺑﺤﺮان ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ‪ Yit=0‬ﻏﯿـﺮ از اﯾـﻦ اﺳـﺖ‪Pit .‬‬
‫ﺑﯿـــﺎﻧﮕﺮ وﺟـــﻮد اﺣﺘﻤـــﺎل ﺑﺤـــﺮان در ﮐﺸـــﻮر ‪ i‬در زﻣـــﺎن ‪ t‬ﻣـــﯽﺑﺎﺷـــﺪ‪ .‬ﻟـــﺬا‬
‫‪E (Yit )  1  Pit  0  (1  Pit )  Pit‬‬

‫ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان آن را ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﺗﻮﺿﯿﺤﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫) ‪Pit  Pr (Yit  1)  E (Yit | X )  F (  X it‬‬

‫‪Yit   X it   it‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ Yit‬ﻣﺘﻐﯿﺮ واﺑﺴﺘﻪ واﻗﻌﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﯿﺴـﺖ و ‪ Yit‬ﺑـﺮداري‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﺗﻮﺿﯿﺤﯽ‪   ،‬ﺑﺮداري ﺷﺎﻣﻞ ﺿـﺮاﯾﺐ ﻧﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ و ‪  it‬ﺟﻤﻠـﻪ ﺧﻄـﺎ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻟﮕﺎرﯾﺘﻢ ـ راﺳﺖﻧﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪1- Noise-to-Signal Ratio‬‬

‫)‪2- Kaminsky, Lizando and Reinhart, (1998‬‬
‫)‪3- Goldstein, Kaminsky and Reinhart, (2000‬‬
‫)‪4- Baltagi, (1995‬‬
‫‪187‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫‪I‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ { P In[ F (  X‬‬ ‫}] ) ‪)]  (1  Pit ) In[1  F (  X it‬‬

‫‪T‬‬
‫‪log L‬‬ ‫‪t 1‬‬ ‫‪it‬‬ ‫‪it‬‬
‫‪i 1‬‬

‫در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺎﻻ ‪ T‬ﺗﻌﺪاد دورهﻫﺎ و ‪ N‬ﺗﻌﺪاد ﮐﺸـﻮرﻫﺎ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﭘـﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎ را از روش‬
‫‪1‬‬
‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ راﺳﺖﻧﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﺗﻮان اﺳﺘﺨﺮاج ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪3‬ـ‪3‬ـ‪ .4‬ﺷﺒﮑﻪ ﻋﺼﺒﯽ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ‬

‫ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﻋﺼﺒﯽ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ‪ 2‬اﻟﮕﻮﯾﯽ ﺑﺮاي ﭘﺮدازش اﻃﻼﻋﺎت ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺗﻘﻠﯿـﺪ از‬
‫ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﻋﺼﺒﯽ ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﻣﺜﻞ ﻣﻐﺰ اﻧﺴﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮ ﮐﻠﯿـﺪي اﯾـﻦ‬
‫اﻟﮕﻮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﺪﯾﺪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭘﺮدازش اﻃﻼﻋﺎت آن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و از ﺗﻌـﺪاد زﯾـﺎدي ﻋﻨﺎﺻـﺮ‬
‫)ﻧﺮون( ﺑﺎ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻗﻮي داﺧﻠﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺨﺼـﻮص ﮐـﺎر‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺷﺒﮑﻪﻫـﺎي ﻋﺼـﺒﯽ ﻣﺼـﻨﻮﻋﯽ ﺑـﺎ ﭘـﺮدازش روي دادهﻫـﺎي‬
‫ﺗﺠﺮﺑﯽ‪ ،‬داﻧﺶ ﯾﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﻬﻔﺘﻪ در وراي دادهﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﺒﮑﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ داده ﻫﺎ و ﺳﺎل ﻫﺎي ﺑﺤﺮاﻧﯽ اﺳﺘﺨﺮاجﺷﺪه از روش ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ و ﻻﺟﯿﺖ‬
‫را ﺑﻪ ﺷﺒﮑﻪ ﻋﺼﺒﯽ آﻣﻮزش داده و ﺷﺒﮑﻪ ﺑﻌﺪ از ﯾـﺎدﮔﯿﺮي روﻧـﺪ دادهﻫـﺎ و ﺳـﺎلﻫـﺎي‬
‫ﺑﺤﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺧﻮد را ﺑﺎ دادهﻫﺎي واﻗﻌﯽ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﻄﺎي ﺑﯿﻦ‬
‫ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺷﺒﮑﻪ ﻋﺼﺒﯽ ﺑﺎ داده ﻫﺎي واﻗﻌﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣـﯽ ﺗـﻮان ﻓﻬﻤﯿـﺪ ﮐـﻪ وﻗـﻮع‬
‫ﺑﺤﺮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﻋﻤﻞ ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آن را ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع ﻣﯽﺗﻮان‬
‫اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﻄﺎي ﺑﯿﻦ داده ﻫﺎي واﻗﻌﯽ و آﻣﻮزﺷﯽ ﮐﻮﭼـﮏ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺷﺒﮑﻪ ﻋﺼﺒﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﯾﮏ درﺻﺪ ﺧﻄﺎ روﻧﺪ آﯾﻨﺪه دادهﻫﺎ را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .4‬ﻧﺘﺎﯾﺞ‬
‫‪4‬ـ‪ . 1‬واﮐﺎوي‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ و رﺳﻢ ﻧﻤﻮدار ﺗﻤـﺎﻣﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎي ﺗﺄﺛﯿﺮﮔـﺬار در‬
‫ﺑﺤﺮان‬
‫در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ در ﺟﺪول ‪ 1‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬رﺳـﻢ ﻧﻤـﻮده و‬
‫ﺳﺎلﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ دادهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺶ از ‪ 1/5‬اﻧﺤـﺮاف ﻣﻌﯿـﺎر از ﻣﯿـﺎﻧﮕﯿﻦ ﺧـﻮد‬

‫)‪1- Gujarati, (2003‬‬

‫‪2- Artificial Neural Network‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬ ‫‪188‬‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺎل ﺑﺤﺮاﻧﯽ آن ﺷﺎﺧﺺ اﻧﺘﺨـﺎب ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬دﻟﯿـﻞ اﻧﺘﺨـﺎب ‪1/5‬‬
‫اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر ﻃﺒﻖ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﮐﺎﻣﯿﻨﺴﮑﺎي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮔﺮوﻫﯽ از ﮐﺸـﻮرﻫﺎ ﻋـﺪد‬
‫‪ 2‬و ﺑــﺮاي ﯾــﮏ ﮐﺸــﻮر ﻋــﺪد ‪ 1/5‬را اﻧﺘﺨــﺎب ﻣــﯽﮐﻨــﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘــﻪ اﯾــﻦ ﻋــﺪد )ﺿــﺮﯾﺐ‬
‫اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر( در ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و ﺑﺴـﺘﮕﯽ ﺑـﻪ ﻧـﻮع ﺗﺤﻘﯿـﻖ و ﻧـﻮع‬
‫ﮐﺸﻮر از ﻟﺤﺎظ ﻣﯿﺰان رﯾﺴﮏ و اﺣﺘﻤـﺎل وﻗـﻮع ﺑﺤـﺮان دارد‪ .‬در ﮐﺸـﻮر ﻣـﺎ ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد دوﻟﺘﯽ و درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘـﯽ اﺣﺘﻤـﺎل وﻗـﻮع ﺑﺤـﺮان ﮐﻤﺘـﺮ از ﮐﺸـﻮرﻫﺎي داراي‬
‫اﻗﺘﺼﺎد آزاد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻋﺪد ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 1/5‬را ﻫﻢ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﺿـﺮﯾﺐ اﻧﺤـﺮاف‬
‫ﻣﻌﯿﺎر ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد‪ .‬ﺟﻬﺖ دادهﻫﺎ )ﺑﺎﻻ ﯾﺎ ﭘﺎﯾﯿﻦ( در ﻧﻤـﻮدار ‪ 1‬ﻣﺸـﺨﺺ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ آﺳﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﯿﺶ از ‪ 1/5‬اﻧﺤﺮاف‬
‫ﻣﻌﯿﺎر از ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺧﻮد ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺤﻮه اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دادهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺑﻪ آﻧﻬﺎ در ﺟﺪول ‪ 1‬ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ‪1‬ـ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﻣﻨﺘﺨﺐ و ﺗﻌﯿﯿﻦ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﻬﯿﻨﻪ آﻧﻬﺎ و ﺳﺎلﻫﺎي ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﻫﺮ‬
‫ﮐﺪام از ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ‬
‫ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﺣﻘﯿﻘﯽ‬
‫‪189‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺟﺎري ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ‬

‫ﺗﻮرم‬

‫ﻧﺮخ ارز ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬ ‫‪190‬‬

‫اﻧﺤﺮاف ﻧﺮخ ارز رﺳﻤﯽ و ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ‬

‫رﺷﺪ درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ‬

‫رﺷﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ‬

‫‪191‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫رﺷﺪ ﺻﺎدرات‬

‫‪4‬ـ‪ .2‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ و اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺎﺧﺺ ﻓﺸﺎر ﺑﺎزار‬

‫در واﻗﻊ ﻃﺒﻖ ﻣﺪل ﮐﺎﻣﯿﻨﺴﮑﺎي ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎ ﯾـﮏ وزن ﺑـﺎ دﯾﮕـﺮ ﻣﺘﻐﯿـﺮﻫـﺎ‬
‫ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺟﻤﻊ ﯾﺎ ﺗﻔﺮﯾﻖ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ آﺳـﺘﺎﻧﻪ اي آﻧﻬـﺎ ﮐـﻪ در ﻧﻤـﻮدار ‪1‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺤﻮ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺟﻬﺖ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻼﻣﺖ ﺟﻤﻊ و‬
‫در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﯾﮏ ﺿﺮﯾﺐ اﻫﻤﯿﺘﯽ ﺑﺮاي ﺧﻮد در اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن دارد‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮ در اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ وزﻧﯽ داده ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ وزن ﯾﮏ دﻗﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﻣﺘﻐﯿـﺮ‬
‫ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﯾﮏ ﻣﺘﻐﯿﺮ داراي وزن ﺑﺰرﮔﺘﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻮﺳﺎن و ﻓﺮارﯾـﺖ‬
‫ﮐﻤﺘﺮي ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ وزن ﻫﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎ ﻋﮑـﺲ وارﯾـﺎﻧﺲ آن‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻟﺬا در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺪل ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﮐﺎﻣﯿﻨﺴﮑﺎي در ﻣﻮرد ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﻫﻤﭽﻮن اﯾـﺮان ﺑـﻪ‬
‫دﻟﯿﻞ دوﻟﺘﯽ ﺑﻮدن اﻗﺘﺼﺎد و ﮐﻨﺘﺮلﺷﺪن ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ و ﻧﯿـﺰ وﺳـﯿﻊﺗﺮﺑـﻮدن اﯾـﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ‬
‫)ﻣﺪل ﮐﺎﻣﯿﻨﺴﮑﺎي ﺻﺮﻓﺎً ﺟﻬﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺑﺤﺮان ارزي ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ( ﺑـﺎ ﮐﺎﺳـﺘﯽﻫـﺎﯾﯽ ﻫﻤـﺮاه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﺪل ﺷﺎﺧﺺ ﻓﺸـﺎر ﺑـﺎزار از دو ﻃﺮﯾـﻖ ﺑـﻪ ﺷـﺮح زﯾـﺮ‬
‫ﺑﺮآورد ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬ ‫‪192‬‬

‫‪4‬ـ‪2‬ـ‪ .1‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ‬

‫ﯾﮑﯽ از ﺑﺮآوردﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺻﻮرتﮔﺮﻓﺘﻪ در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺷﺎﺧﺺ ﻓﺸﺎر ﺑﺎزار اﺳﺖ ﮐﻪ از‬
‫ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺗﻤﺎم ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ در اﯾﻦ آزﻣﻮن )ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ‪ 60‬ﻣﺘﻐﯿﺮ( ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫ﺷﺎﺧﺺ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻬﺘﺮي را ﺑﺮآورد ﻧﻤﻮده اﺳﺖ )ﻧﻤﻮدار ‪ 2‬و ‪.(3‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ‪2‬ـ ﺷﺎﺧﺺ ﻓﺸﺎر ﺑﺎزار ارز‬
‫‪EMP>mu+1/500000*sigma‬‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ‬

‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣـﺪل ﮐﺎﻣﯿﻨﺴـﮑﺎي ﺷـﺎﺧﺺ ﻓﺸـﺎر‬
‫ﺑﺎزار)‪ ،(EMP‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ‪ 1/5‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺎل ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ آن‬
‫داده ﻣﺆﯾﺪ ﺳﺎل ﺑﺤﺮاﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪد ‪ 1/5‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺿـﺮﯾﺐ اﻧﺤـﺮاف ﻣﻌﯿـﺎر در ﻗﺴـﻤﺖ‬
‫‪4‬ـ‪ 1‬ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋـﺪد را ﺑـﻪ ‪ 1/25‬ﺗﻐﯿﯿـﺮ دﻫـﯿﻢ‪ ،‬ﻧﺘـﺎﯾﺞ‬
‫ﮐﻤﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪193‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫ﻧﻤﻮدار ‪3‬ـ ﺷﺎﺧﺺ ﻓﺸﺎر ﺑﺎزار‬

‫‪EMP>mu+1/250000*sigma‬‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ‬

‫‪4‬ـ‪2‬ـ‪ .2‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﻨﺘﺨﺐ‬

‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ )‪ 60‬ﻣﺘﻐﯿـﺮ ﻣـﺬﮐﻮر( و وزندﻫـﯽ ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﮐـﺪام‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺎرﺑﺮد ﭼﻨﺪاﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﮐﺎر دﺷﻮار و ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺳﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾـﮏ‬
‫ﻣﺪل ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺳﺎده ﺗﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺮآورد ﺷﺪه ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﻮزوﻧﯽ از ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﻧـﺮخ‬
‫ﺑﻬﺮه ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ ،‬اﻧﺤﺮاف ﻧﺮخ ارز رﺳﻤﯽ و ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ و ﺗﻮرم ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪gdpit  gdpi,t 1‬‬
‫‪EMPi,t  ‬‬ ‫[‬ ‫‪]   (r  r‬‬ ‫‪)  (p  p‬‬ ‫‪)‬‬
‫‪gdp‬‬ ‫‪gdpi,t 1‬‬ ‫‪r i, t i, t  1‬‬ ‫‪p i, t‬‬ ‫‪i, t  1‬‬

‫‪ rer  reri ,t 1 ‬‬

‫‪rer  i ,t‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ reri ,t 1 ‬‬

‫در اﯾﻨﺠﺎ از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮو اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﺷـﺎﺧﺺﻫـﺎ ﻣﺜـﻞ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﻫﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ داراﯾﯽ ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺴﺎبﻫﺎي ﺟﺎري ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻧﺎﺧـﺎﻟﺺ‬
‫داﺧﻠﯽ و ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻮرس ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮐﻤﺒﻮد داده ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬ ‫‪194‬‬

‫ﻧﻤﻮدار‪4‬ـ ﺷﺎﺧﺺ ﻓﺸﺎر ﺑﺎزار ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﻨﺘﺨﺐ‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ‬

‫‪4‬ـ‪ .3‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻄﺎي ﻧﻮع اول و دوم‬

‫در اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺤﺮانﻫﺎي اﺳﺘﺨﺮاجﺷﺪه ﻫﺮ ﺷﺎﺧﺺ و ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﮐﻪ از ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻓﺸﺎر ﺑـﺎزار‬
‫ارز ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه‪ ،‬ﻣﻮرد ﺳﻨﺠﺶ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺤﺮان و ﯾـﺎ ﻏﯿﺮﺑﺤـﺮان‬
‫ﻣﺸﺨﺺﺷﺪه در ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻓﺸﺎر ﺑﺎزار ارز‪ ،‬در ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈـﺮ ﻫـﻢ اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎده ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﻋﻤﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ اﮔـﺮ ﺑﺤـﺮان اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎده ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﺷﺎﺧﺺ ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻄـﺎي ﻧـﻮع اول ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ و اﮔـﺮ‬
‫ﺑﺤﺮان اﺗﻔﺎق ﻧﯿﻔﺘﺎده ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺳﯿﮕﻨﺎل داده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻄـﺎي ﻧـﻮع دوم‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﺧﻄـﺎي ﻧـﻮع دوم ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﮐﻤﺘـﺮ از ﺧﻄـﺎي ﻧـﻮع اول‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ در ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﯿﺰ دﺧﺎﻟﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4‬ـ‪ .4‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﯾﮏ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﻬﯿﻨﻪ اي ) ‪ (‬ﮐﻪ در آن ﻧﺴﺒﺖ ﭘﺎرازﯾـﺖ ﺑـﻪ‬

‫ﻫﺸﺪار ﺣﺪاﻗﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫آﺳﺘﺎﻧﻪ اي ﺑﻬﯿﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻧﺴﺒﺖ ﺳﯿﮕﻨﺎل ﻏﻠﻂ ﺑﻪ ﺳﯿﮕﻨﺎل درﺳﺖ ﺣﺪاﻗﻞ ﮐﻤﺘﺮ‬
‫از ﯾﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﻬﯿﻨﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻤﺘـﺮ از‬
‫‪195‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫‪ 30‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)‪B  ( A  C‬‬
‫‪‬‬
‫)‪A  ( B  D‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺟﺪول ‪ 3‬ﮔﻮﯾﺎي ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4‬ـ‪ .5‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺸﺪار ﺑﻪ ﭘﺎرازﯾﺖ ﮐﻤﺘﺮ از‬

‫‪ 30‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻧﻤﻮدار ‪ 1‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﭼـﻮن رﺷـﺪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻧﺎﺧـﺎﻟﺺ‬

‫داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺗﻮرم‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﻫﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ داراﯾﯽ ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﻧـﺮخ ﺑﻬـﺮه ﺣﻘﯿﻘـﯽ‪ ،‬ﺷـﺎﺧﺺ‬
‫ﺑﻮرس‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺮخ ارز ﻣﺆﺛﺮ ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ ،‬اﻧﺤﺮاف ﻧﺮخ ارز رﺳـﻤﯽ و ﻏﯿﺮرﺳـﻤﯽ‪ ،‬ﻧـﺮخ ارز‬
‫ﻣﺆﺛﺮ ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ ،‬ﻧﺮخ ارز ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺴﺎب ﻫﺎي ﺟﺎري ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رﺷﺪ ﺑﺪﻫﯽ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﮏ ﻫﺎ‪ ،‬رﺷﺪ ﺻﺎدرات و اﺳﺘﻬﻼك ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﻨﺘﺨﺐ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4‬ـ‪ .6‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﺗﻔﺎوت ﺑﺤﺮان ﺷـﺮﻃﯽ)اﺣﺘﻤﺎل رخدادن ﺑﺤـﺮان ﺑـﻪ‬

‫ﺷﺮط اﻧﺘﺸﺎر ﺳﯿﮕﻨﺎل( از ﺑﺤﺮان ﻏﯿﺮﺷﺮﻃﯽ )اﺣﺘﻤـﺎل رخ دادن‬
‫ﺑﺤﺮان ﭼﻪ ﺳﯿﮕﻨﺎل ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ(‬

‫‪A‬‬ ‫)‪( A  C‬‬

‫= )‪P(Crisis│Signal)-P(Crisis‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪( A  B) ( A  B  C  D‬‬

‫در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﯾﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﺷـﻮﻧﺪ ﮐـﻪ ﻣﻘـﺪار ﺗﻔـﺎوت اﺣﺘﻤـﺎل ﺑﺤـﺮان‬
‫ﺷﺮﻃﯽ آﻧﻬﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 20‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺷﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ‪ ،‬رﺷـﺪ‬
‫ﺻﺎدرات‪ ،‬ﺗﻮرم‪ ،‬اﺳﺘﻬﻼك‪ ،‬رﺷﺪ درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ‪ ،‬ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﺪﻫﯽ ﺧـﺎرﺟﯽ ﺑـﻪ داراﯾـﯽ‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬رﺷﺪ اﻋﺘﺒﺎرات ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺ ﺑـﻮرس‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿـﺮات‬
‫ﻧﺮخ ارز ﻣﺆﺛﺮ ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ ،‬اﻧﺤﺮاف ﻧﺮخ ارز رﺳﻤﯽ و ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ‪ ،‬ﻧﺮخ ارز ﻣﺆﺛﺮ ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ ،‬ﻧـﺮخ‬
‫ارز ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺴﺎب ﻫﺎي ﺟﺎري ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻧﺎﺧـﺎﻟﺺ داﺧﻠـﯽ ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ رﺷـﺪ‬
‫ﺑﺪﻫﯽ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﻣﻨﺘﺨﺐ اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬ ‫‪196‬‬

‫‪4‬ـ‪ .7‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻫﺸﺪار ) ﺷﺎﺧﺼﯽ ﮐﻪ آﺳـﺘﺎﻧﻪ ﺑﻬﯿﻨـﻪ آن‬

‫ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 30‬درﺻﺪ و ﺗﻔﺎوت ﺑﺤﺮان ﺷﺮﻃﯽ و ﻏﯿﺮﺷﺮﻃﯽ آن ﺑـﯿﺶ‬
‫از ‪ 20‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ(‬
‫رﺷﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺗﻮرم‪ ،‬ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ ،‬ﻧﺮخ ارز ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ‪ ،‬اﻧﺤـﺮاف ﻧـﺮخ‬
‫ارز رﺳﻤﯽ و ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﻫﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ داراﯾﯽ ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻮرس‪ ،‬ﻧﺮخ‬
‫ارز ﻣﺆﺛﺮ ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ ،‬ﻧﺴـﺒﺖ ﺣﺴـﺎب ﻫـﺎي ﺟـﺎري ﺑـﻪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻧﺎﺧـﺎﻟﺺ داﺧﻠـﯽ از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻣﻨﺘﺨﺐ در اﯾﻦ روش ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ در ﺟﺪول ‪ 3‬ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧـﺪ‬
‫اﮐﺜﺮﯾﺖ ﺑﺤﺮانﻫﺎ را ﺻﺤﯿﺢ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫رﺷﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﻋ ﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ در زﻣﺎن ﺑﺤﺮان دﭼـﺎر ﻧﻮﺳـﺎﻧﺎت ﻣﻨﻔـﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در دوره ﺑﺤﺮاﻧﯽ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎد ﻧﯿﺰ ﻣﻨﻔﯽ اﺳـﺖ و روﻧـﺪ رﺷـﺪ اﯾـﻦ ﺷـﺎﺧﺺ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اداﻣﻪدار ﺑﻮدن آن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﺮوز ﺑﺤﺮان در ﺑﺮﺧﯽ از ﺑﺨﺶﻫـﺎي اﻗﺘﺼـﺎدي‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮرم و ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﺣﻘﯿﻘﯽ در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً ﺛﺎﺑـﺖ ﺑـﻮدن ﻧـﺮخ ﺑﻬـﺮه‬
‫اﺳﻤﯽ در ﺟﻬﺖ ﻋﮑﺲ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در ﺣﺮﮐـﺖ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗـﻮرمﻫـﺎي ﻟﺠـﺎمﮔﺴـﯿﺨﺘﻪ و دو‬
‫رﻗﻤﯽ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ذﻫﻨﯿﺖ و اﻧﺘﻈﺎرات ﺑﺪ ﮐﺎرﮔﺰاران اﻗﺘﺼـﺎدي از آﯾﻨـﺪه اﻗﺘﺼـﺎد اﺳـﺖ‪ .‬در‬
‫ﺗﻮرمﻫﺎي ﺑﺎﻻ ارزش ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﺳﻘﻮط ﻣﯽﮐﻨﺪ و در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺮخ ﺑﻬـﺮه اﺳـﻤﯽ رﺷـﺪ‬
‫ﻧﮑﻨﺪ و ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻮرم رﺷﺪ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﻨﻔﯽ ﺷﺪه و ﮐـﺎرﮔﺰاران‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﻏﺮق در ﺑﻮرسﺑﺎزي در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻗﺘﺼﺎد ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷـﺪ و ﻧﺘﯿﺠـﻪ آن‬
‫ﺑﯽﺛﺒﺎﺗﯽ ﮐﻞ ﻓﻀﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺮخ ارز در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻻن اﻗﺘﺼﺎدي اﻧﺘﻈـﺎر ﮐـﺎﻫﺶ ذﺧـﺎﯾﺮ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﯽ ﯾـﮏ‬
‫ﮐﺸﻮر را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت دﭼﺎر ﻧﻮﺳﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﺮان ذﺧﺎﯾﺮ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﯽ‬
‫ﺗﺎﺑﻌﯽ از درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﻟـﺬا در ﺻـﻮرﺗﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻧﺮخ ارز ﻣﺜﻞ رژﯾﻢ ارزي اﯾﺮان ﻣﺪﯾﺮﯾﺖﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺮخ ارز رﺳﻤﯽ و ﻏﯿﺮرﺳـﻤﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺪت از ﻫﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦرو اﻧﺤﺮاف ﻧﺮخ ارز رﺳـﻤﯽ و ﻏﯿﺮرﺳـﻤﯽ ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺷﺎﺧﺺ ﭘﯿﺸﺮو ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪ .‬ﻟﺬا ﻧﺮخ ارز ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻢ ﺑﻌﺪ از ﺑﯽﺛﺒـﺎﺗﯽ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد دﭼﺎر ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﺷﺪﯾﺪ ﮔﺮدد و ﻫﻢ ﺧﻮد ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺤﺮان ارزي ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﻫﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ داراﯾﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﯿﺰ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺷﺪت ﺟﻬـﺖ‬
‫ﻓﺎﺋﻖ آﻣﺪن ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻼت ﺧﻮد ﻧﯿـﺎز ﺑـﻪ ﻗـﺮض از ﮐﺸـﻮرﻫﺎي دﯾﮕـﺮ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و در‬
‫‪197‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫ﺳﺮرﺳﯿﺪ اﯾﻦ ﺑﺪﻫﯽﻫﺎ‪ ،‬ذﺧﺎﯾﺮ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ )داراﯾﯽ ﺧﺎرﺟﯽ( ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻓﺸـﺎر روي‬
‫ﻧﺮخ ارز اﯾﺠﺎد ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺷﺪت ارزش ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﺳﻘﻮط ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻮرس در واﻗﻊ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه اﻣﯿﺪ و ﺑﯿﻢ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔـﺬاران ﺑـﻪ آﯾﻨـﺪه اﻗﺘﺼـﺎد‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ روﻧﺪ آﯾﻨﺪه اﻗﺘﺼﺎد ﻫﺮ ﮐﺸـﻮر را از روي ﺷـﺎﺧﺺ ﺑـﻮرس آن ﻣـﯽﺗـﻮان‬
‫ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻮرس ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﺳـﻘﻮط ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻧﺸـﺎندﻫﻨـﺪه‬
‫وﻗﻮع ﯾﮏ ﺑﺤﺮان اﻗﺘﺼﺎدي در آن ﮐﺸﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ روﻧﺪ اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺺ در ﺻﻮرت‬
‫ﻧﺰوﻟﯽﺑﻮدن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮔﻮﯾﺎي اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺑﺤﺮان در آﯾﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺴﺎب ﻫﺎي ﺟﺎري ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ در زﻣـﺎن ﯾـﮏ ﺷـﻮك ﻣﻨﻔـﯽ‪،‬‬
‫ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺺ ﺻﺎدرات ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ و ذﺧـﺎﯾﺮ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﯽ ﮐﺸـﻮر‬
‫دﭼﺎر ﻧﻮﺳﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺷﺮوع ﯾﮏ ﺑﺤﺮان ارزي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪198‬‬

‫ﺟﺪول ‪3‬ـ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻫﺸﺪار‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ‬

‫‪199‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫‪4‬ـ‪ .8‬ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻫﺸﺪار از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺪل ﻻﺟﯿﺖ ﺟﻬﺖ ﺗﻌﯿـﯿﻦ‬
‫ﻗﺪرت ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﻨﺘﺨﺐ‬

‫در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ ﯾﮏ ﺿﺮﯾﺐ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺮ اﻟﯽ ‪ 4‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦﺻﻮرت ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﺎاﻫﻤﯿﺖﺗﺮﯾﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﻋﺪد ‪ 4‬و ﺑﺮاي ﮐﻢاﻫﻤﯿﺖ ﺗـﺮﯾﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎ‬
‫ﻋﺪد ﺻﻔﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑـﻪ ﻫـﯿﭻ ﻣﺘﻐﯿـﺮي‬
‫ﻋﺪد ﺻﻔﺮ داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﺮآوردﻫﺎ و ﺗﺨﻤﯿﻦﻫﺎي زﯾﺎدي ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬در واﻗﻊ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑـﻪ‬
‫‪ 200‬ﻧﻮع ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺑﺎ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ ﻣﺤـﺪودﯾﺖ در‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﻣﺪل ﻻﺟﯿﺖ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم آزﻣﻮنﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﮔﺮوﻫﯽ از‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي داراي ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺑﺮآورد اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﻌﺪ از ﺑﺮرﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻧـﺎﯾﯽ آﻧﻬـﺎ در‬
‫ﻣﺪل ﻻﺟﯿﺖ ﺗﺤﺖ آزﻣﻮن ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4‬ـ‪ .9‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺮآورد اﻟﮕﻮ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺪل ﻻﺟﯿﺖ‬

‫در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﺒﺤـﺚ ﺳـﯿﮕﻨﺎﻟﯽ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺷـﺎﺧﺺﻫـﺎي ﭘﯿﺸـﺮو‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻣﺪل ﻻﺟﯿﺖ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺬا اﺑﺘﺪا ﻣﺎﻧﺎﯾﯽ آﻧﻬﺎ ﺳﻨﺠﯿﺪه و ﺳﭙﺲ در ﻣﺪل ﻻﺟﯿﺖ ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬
‫ﻣﺤﺪودﯾﺖ داده و ﻣﺤﺪودﯾﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ در ﻣﺪل‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺨﻤـﯿﻦﻫـﺎي ﻓﺮاواﻧـﯽ ﮐـﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﻫﻤﭽﻮن رﺷـﺪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻧﺎﺧـﺎﻟﺺ داﺧﻠـﯽ‪ ،‬ﻧـﺮخ ﺑﻬـﺮه ﺣﻘﯿﻘـﯽ و‬
‫اﻧﺤﺮاف ﻧﺮخ ارز رﺳﻤﯽ و ﻏﯿﺮر ﺳﻤﯽ و ﺗﻮرم ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺟﻮاب را ﺑﺮاي اﯾﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ اراﺋـﻪ‬
‫دادﻧﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ از ﺑﻘﯿﻪ ﮔﺮوهﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎدهﺷﺪه در ﺗﺨﻤﯿﻦ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4‬ـ‪9‬ـ‪ .1‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺎﻧﺎﯾﯽ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﻨﺘﺨﺐ‬

‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از آزﻣﻮن دﯾﮑﯽ ـ ﻓﻮﻟﺮ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺎﻧﺎﯾﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎ در ﺟـﺪول ‪ 4‬آورده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ آزﻣﻮن‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﺑﺪون ﺗﻔﺎﺿﻞ ﻣﺎﻧﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺚ اﻗﺘﺼﺎدﺳـﻨﺠﯽ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ اﻟﮕﻮﻫـﺎي ﻫﻤﺠﻤﻌـﯽ‪ ،‬ﭼـﻮن ﻫﻤـﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎ ﻣﺎﻧـﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا در ﺗﺨﻤﯿﻦ اﻟﮕﻮ و ﺗﻔﺴﯿﺮﻫﺎي آن ﻣﺸﮑﻠﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬ ‫‪200‬‬

‫ﺟﺪول ‪4‬ـ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺎﻧﺎﯾﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﻣﻨﺘﺨﺐ‬

‫اﺣﺘﻤﺎل‬ ‫آﻣﺎره ‪t‬‬ ‫ﻧﺎم اﺧﺘﺼﺎري‬ ‫ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬

‫‪0/004‬‬ ‫‪-3/86‬‬ ‫‪G‬‬ ‫رﺷﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ‬

‫‪0/081‬‬ ‫‪-2/6‬‬ ‫‪P‬‬ ‫ﺗﻮرم‬

‫‪0/019‬‬ ‫‪-3/36‬‬ ‫‪I‬‬ ‫ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﺣﻘﯿﻘﯽ‬

‫‪0/004‬‬ ‫‪-3/07‬‬ ‫‪SEXC‬‬ ‫اﻧﺤﺮاف ﻧـﺮخ ارز رﺳـﻤﯽ و‬

‫ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ‬

‫‪4‬ـ‪9‬ـ‪ .2‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﻣﻨﺘﺨﺐ‬

‫در ﺟﺪول ‪ 5‬ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﺑﺮآورد و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺧﻮب و ﻣﻮرد اﻧﺘﻈـﺎري ﻣﺸـﺎﻫﺪه‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤ ﺎﻣﯽ رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﻃﺒﻖ اﻧﺘﻈﺎرات و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﯾـﻪﻫـﺎي ﻣﻄـﺮح‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل راﺑﻄﻪ رﺷﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧـﺎﻟﺺ داﺧﻠـﯽ ﺑـﺎ ﺗـﻮرم و‬
‫اﻧﺤﺮاف ﻧﺮخ ارز رﺳﻤﯽ و ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ ﻣﻨﻔﯽ و ﺑﺎ ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ و ﯾﺎ ﻧـﺮخ‬
‫ﺑﻬﺮه ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﺎ ﺗﻮرم ارﺗﺒﺎط ﻣﻨﻔﯽ دارﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﺪف از ذﮐﺮ اﯾﻦ ﻣﺒﺤـﺚ‪ ،‬ﺳـﺎﻟﻢﺑـﻮدن‬
‫دادهﻫﺎ و ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ داﺷﺘﻦ اﻧﺘﻈﺎرات اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪5‬ـ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ‬

‫رﺷﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫ﺗﻮرم‬ ‫اﻧﺤﺮاف ﻧﺮخ ارز‬ ‫ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه‬ ‫ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ‬ ‫رﺳﻤﯽ و‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﯽ‬
‫داﺧﻠﯽ‬ ‫ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ‬
‫‪1‬‬ ‫‪-0/25‬‬ ‫‪-0/24‬‬ ‫‪0/09‬‬ ‫رﺷﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ‬
‫داﺧﻠﯽ‬
‫‪-0/25‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0/44‬‬ ‫‪-0/46‬‬ ‫ﺗﻮرم‬
‫‪-0/24‬‬ ‫‪0/44‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪-0/24‬‬ ‫اﻧﺤﺮاف ﻧﺮخ ارز رﺳﻤﯽ‬
‫و ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ‬
‫‪0/09‬‬ ‫‪-0/46‬‬ ‫‪-0/24‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﺣﻘﯿﻘﯽ‬
‫‪201‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫‪4‬ـ‪9‬ـ‪ .3‬ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻻﺟﯿﺖ‬

‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼً اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﺤﺪودﯾﺖ در داده ﻫـﺎي ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎ و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‬
‫ﻣﺤﺪودﯾﺖ در ﺧﻮد ﻣﺪل ﺟﻬﺖ ﺑﺮآورد ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺑﺨـﺶ ﺧﻼﺻـﻪاي از ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ‬
‫ﻧﺘﯿ ﺠﻪ ﻣﻮرد ﺗﺨﻤﯿﻦ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ آﻣﺎره ﻧﺴﺒﺖ درﺳـﺘﻨﻤﺎﯾﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺪل در ﺳﻄﺢ اﻃﻤﯿﻨﺎن ‪ 99‬درﺻﺪ ﻣﻌﻨﺎدار ﺑﻮده و آﻣﺎره ‪ R2‬ﻣﮏ ﻓﺎدن ﮐـﻪ ﺷـﺒﯿﻪ ﺑـﻪ‬
‫‪ R2‬رﮔﺮﺳﯿﻮنﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺑـﺮازش ﻧﺴـﺒﺘﺎً ﺧـﻮﺑﯽ از ﻣـﺪل‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻣﺎره ‪ z‬ﺑﻪ د ﺳﺖ آﻣﺪه از ﻣﺪل ﻻﺟﯿﺖ ﺑﺠﺰ ﺗـﻮرم ﺑﻘﯿـﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎ‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً در ﺳﻄﺢ ‪ 90‬درﺻﺪ ﻣﻌﻨﺎدار ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮه ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﺑﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺤﺮان ﺑﻪ ﺿﺮاﯾﺐ آﻧﻬﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬اﮔﺮ ﻋﻼﻣﺖ ﺿﺮﯾﺐ‬
‫ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺑﺤﺮان ﻣﻨﺠﺮ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﺪ و ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ .‬ﻟﺬا در ﻣﺪلﻫﺎي واﮐﻨﺶ ﮐﯿﻔﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺪل اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‬
‫در ﻣﻮرد ﻻﺟﯿﺖ‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ روي ﻣﺘﻐﯿﺮ واﺑﺴﺘﻪ از ﻃﺮﯾﻖ آﺛـﺎر ﻧﻬـﺎﯾﯽ آﻧﻬـﺎ ﺗﻔﺴـﯿﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﺛﺮ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮ )‪ (x‬از ﺑﺮدار ‪ x‬روي اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺑﺤـﺮان ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت زﯾﺮ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪prob(crisis  1) | x, ‬‬
‫‪ g (0). x‬‬
‫‪x‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮﻣﻨﻔﯽ ﺑﻮدن ﺗﺎﺑﻊ ﭼﮕﺎﻟﯽ‪ ،‬آﺛﺎر ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮ )‪ (x‬ﺑﺮ اﺣﺘﻤـﺎل ﺑﺤـﺮان‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺖ ﺿﺮﯾﺐ ‪  x‬ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﻼﻣﺖ ‪  x‬ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﻣﺘﻐﯿـﺮ‬
‫ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻣﻨﻔﯽ روي ﺑﺤﺮان ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﺑﺮﻋﮑﺲ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﺟﺪول ‪ 6‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻـﻞ از رﺷـﺪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻧﺎﺧـﺎﻟﺺ داﺧﻠـﯽ‪ ،‬ﻧـﺮخ ﺑﻬـﺮه‬
‫ﺣﻘﯿﻘﯽ و اﻧﺤﺮاف ﻧﺮخ ارز رﺳﻤﯽ و ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﮐـﺎﻫﺶ‬
‫رﺷﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﺣﻘﯿﻘﯽ و اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺤﺮاف ﻧﺮخ ارز ﺑﺤـﺮان ﻣـﺎﻟﯽ اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﺎﺻﻞ از ﻧﺮخ ﺗـﻮرم ﻣـﻮرد اﻧﺘﻈـﺎر ﻧﺒـﻮده و در واﻗـﻊ ﺧـﻼف‬
‫اﻧﺘﻈﺎرات ﺑﺮآورد ﺷﺪه‪ ،‬در واﻗﻊ ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻮرم ﺑﺤﺮان ﻣﺎﻟﯽ اﺗﻔﺎق اﻓﺘـﺎده اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﻋـﺪم ﻣﻌﻨـﺎداري آﻣـﺎره ‪ z‬ﺣﺎﺻـﻞ از اﯾـﻦ ﺑـﺮآورد‪ ،‬ﻧﻤـﯽ ﺗـﻮان اﯾـﻦ ﭼﻨـﯿﻦ‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي را اﻧﺠﺎم داد‪.‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬ ‫‪202‬‬

‫ﺟﺪول ‪6‬ـ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺮآورد ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺤﺮان ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫اﺣﺘﻤﺎل‬ ‫آﻣﺎره ‪z‬‬ ‫ﺿﺮﯾﺐ‬ ‫ﻧﺎم‬ ‫ﻣﺘﻐﯿﺮ‬ ‫ﻣﺘﻐﯿﺮ‬

‫اﺧﺘﺼﺎري‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ‬ ‫واﺑﺴﺘﻪ‬

‫‪0/1366‬‬ ‫‪-1/48‬‬ ‫‪-4/68‬‬ ‫‪C‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ‬

‫‪0/0696‬‬ ‫‪-1/81‬‬ ‫‪-45/37‬‬ ‫‪G‬‬ ‫رﺷﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬

‫ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ‬
‫داﺧﻠﯽ‬

‫‪0/3199‬‬ ‫‪-0/994‬‬ ‫‪-9/694‬‬ ‫‪P‬‬ ‫ﺗﻮرم‬

‫ﺑﺤﺮان ﻣﺎﻟﯽ‬
‫‪0/1135‬‬ ‫‪-1/58‬‬ ‫‪-21/56‬‬ ‫‪I‬‬ ‫ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه‬
‫ﺣﻘﯿﻘﯽ‬

‫‪0/087‬‬ ‫‪1/746‬‬ ‫‪2/308‬‬ ‫‪SEXC‬‬ ‫اﻧﺤﺮاف ﻧﺮخ‬

‫ارز رﺳﻤﯽ و‬
‫ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ‬

‫‪ R2‬ﻣﮏ ﻓﺎدن‪0/66 :‬‬

‫ﺗﻌﺪاد ﻣﺸﺎﻫﺪات ‪ 35‬از ﺳﺎل ‪1352‬ـ‪1386‬‬

‫آﻣﺎره ﻧﺴﺒﺖ درﺳﺘﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﺪل‪19 :‬‬

‫ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻨﺎداري ﻧﺴﺒﺖ درﺳﺘﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﺪل‪0/0007 :‬‬

‫ﻧﻤﻮدار ‪ 5‬ﺟﻬﺖ آزﻣﻮدن ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮازش ﻣﺪل ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪل ﻻﺟﯿﺖ ﺷﺒﯿﻪﺳﺎزي ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎت آن ﮔﻮﯾﺎي ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮازش ﻣﺪل و ﻗﺪرت ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ آن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪203‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫ﻧﻤﻮدار ‪5‬ـ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮازش ﻣﺪل ﺑﺤﺮان ﻣﺎﻟﯽ‬

‫ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ‬

‫ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺑﺤﺮان‬
‫ﺑﺤﺮان واﻗﻌﯽ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ‪1338) :‬ـ‪(1387‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞﺷﺪه ﺟﻬﺖ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ‪1352) :‬ـ‪(1386‬‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪات ﻣﺸﻤﻮل‪35 :‬‬
‫ﺧﻄﺎي ﻣﺮﺑﻊ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ رﯾﺸﻪ‪0/19 :‬‬
‫ﺧﻄﺎي ﻣﻄﻠﻖ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ‪0/07 :‬‬
‫ﺧﻄﺎي ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻣﻄﻠﻖ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ‪3/90 :‬‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي ﺗﯿﻞ‪0/27 :‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻮرش‪0/0000 :‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ وارﯾﺎﻧﺲ‪0/11 :‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻮارﯾﺎﻧﺲ‪0/88 :‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬ ‫‪204‬‬

‫‪4‬ـ‪ .10‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺷﺒﮑﻪ ﻋﺼﺒﯽ‬

‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺷﺒﮑﻪ ﻋﺼﺒﯽ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده در‬
‫ﻣﺪل ﻻﺟﯿﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺗﻮرم‪ ،‬ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﺣﻘﯿﻘﯽ و اﻧﺤـﺮاف ﻧـﺮخ ارز‬
‫رﺳﻤﯽ و ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺟﻬـﺖ ﻫﺸـﺪار ﻗﺒـﻞ از ﺑﺤـﺮان ﻣـﺎﻟﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺧﺮوﺟﯽ ﻫﺎي ﺣﺎﺻـﻞ از ﻧـﺮماﻓـﺰار ﻣﺘﻠـﺐ‪ 1‬ﺑـﻪ اﺧﺘﺼـﺎر ﺑـﻪ ﺷـﺮح زﯾـﺮ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ‪ 6‬و ‪ 7‬در ﺧﺮوﺟﯽ ﺷﺒﮑﻪ و ﺧﺮوﺟﯽ ﻫﺎي واﻗﻌـﯽ آﻣـﻮزش ﺑـﺮ روي‬
‫ﻫﻢ رﺳﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ‪6‬ـ ﺧﺮوﺟﯽ واﻗﻌﯽ و آﻣﻮزﺷﯽ از ﻧﺮماﻓﺰار ﻣﺘﻠﺐ‬

‫در ﻧﻤﻮدار ‪ 6‬ﺧﺮوﺟﯽ ﺷﺒﮑﻪ و ﺧﺮوﺟﯽ ﻫﺎي واﻗﻌﯽ آزﻣﻮن‪ ،‬روي ﻫﻢ رﺳﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺧﺮوﺟﯽ ﻫﺎي آﻣﻮزش اﻫﻤﯿﺖ دارد‪ ،‬ﭼﻮن ﺷﺒﮑﻪ اﯾـﻦ دادهﻫـﺎ را‬
‫ﻗﺒﻼً ﻧﺪﯾﺪه اﺳﺖ و ﺟﻮاﺑﯽ ﮐﻪ ﺑـﺮاي اﯾـﻦ دادهﻫـﺎ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ ،‬ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ ﮐﯿﻔﯿـﺖ واﻗﻌـﯽ‬
‫ﭘﺎﺳﺦدﻫﯽ ﺷﺒﮑﻪ ﻋﺼﺒﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1- Matlab‬‬
‫‪205‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫ﻧﻤﻮدار ‪7‬ـ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ دادهﻫﺎي ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽﺷﺪه ﺑﺎ واﻗﻌﯽ‬

‫ﻧﻤﻮدار ‪ 8‬ﻧﺤﻮه ﮐﺎﻫﺶ ﺧﻄﺎ در ﺣﯿﻦ آﻣـﻮزش ﺷـﺒﮑﻪ ﻋﺼـﺒﯽ را ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﻬﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً در ﻧﺤﻮه آﻣﻮزش اﺛﺮ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺼـﻮص‬
‫ﻧﻤﻮدار ﺑﺎﻻﺗﺮي ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دادهﻫﺎي ﺻﺤﯿﺢ‪ 1‬در ﻫﺮ آﻣﻮزش ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ‪8‬ـ ﻧﺤﻮه ﮐﺎﻫﺶ ﺧﻄﺎ در ﺣﯿﻦ آﻣﻮزش ﺷﺒﮑﻪ‬

‫‪1- Validation‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬ ‫‪206‬‬

‫ﻧﻤﻮدار ‪ 9‬ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺟﻨﺒﻪ ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ ﻧﺤﻮه آﻣﻮزش و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎ را دارد‪ ،‬ﻧﻤـﻮدار‬
‫آﻣﻮزﺷﯽ‪ 1‬اﺳﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ ﻧﻤـﻮدار ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎﯾﯽ ﻣﺜـﻞ ﮔـﺎم آﻣـﻮزش‪ ،‬ﮔﺮادﯾـﺎن ﺧﻄـﺎ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﺪم اﻋﺘﺒﺎر‪ 2‬دﯾـﺪه ﻣـﯽﺷـﻮد‪ ،‬اﯾـﻦ ‪ 3‬ﻣﻘـﺪار ﺑـﺮ اﯾﺴـﺘﺎدن ﻓﺮاﯾﻨـﺪ آﻣـﻮزش‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً اﺛﺮﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﻧﺤﻮه ﺗﻐﯿﯿﺮ دﯾﻨﺎﻣﯿﮏ آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮد ﻧﺮماﻓﺰار ﻣﺘﻠﺐ اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل در آﻣﻮزﺷﯽ ﮐﻪ در ﻧﻤﻮدار ‪ 9‬دﯾﺪه ﻣﯽﺷـﻮد‪ ،‬آﻣـﻮزشﻫـﺎي اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺷﺪه در ﺗﮑﺮارﻫﺎي‪ 3‬ﺣﺪود ‪ 20‬ﺗﺎ ‪ 30‬ﻣﺪﺗﯽ رو ﺑﻪ وﺧﺎﻣـﺖ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ و ﺳـﭙﺲ دوﺑـﺎره‬
‫ﺑﻬﺒﻮد ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺗﺎ ‪ 1000‬ﺗﮑﺮار ﺑﺪون ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺟﻮاب ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ‪9‬ـ ﻧﺤﻮه ﺗﮑﺮار دادهﻫﺎ در ﺣﯿﻦ آﻣﻮزش‬

‫ﻧﻤﻮدار ‪ 10‬رﮔﺮﺳﯿﻮن و ﺿﺮﯾﺐ رﮔﺮﺳﯿﻮن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﯿـﺎر ‪ R‬ﯾـﺎ ‪ R2‬از ﻣﻌﯿﺎرﻫـﺎي‬

‫ﻣﻬﻢ ﻧﺤﻮه ﭘﺎﺳﺦدﻫﯽ و ﻣﺪلﺳﺎزي در اﻧﻮاع روشﻫﺎي ﻣﺪل ﺳﺎزي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻣﻄﻠﻮب‬
‫اﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻋﺪد ﯾﮏ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﯾﺪهآلﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻤﮑﻦ از ﻣﺪلﺳﺎزي ﺑﻪ دﺳـﺖ‬

‫‪1- Training State‬‬

‫‪2- Validation Fail‬‬
‫‪3- Epochs‬‬
‫‪207‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫ﻣﯽ آﯾﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻘﺪار اﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﯾﮏ ﻣﯿﻞ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻧﺸـﺎن از ﺑﻬﯿﻨﮕـﯽ‬
‫ﺟﻮاب ﺣﺎﺻﻠﻪ دارد‪ .‬در ﻧﻤﻮدار ‪ 10‬ﺿﺮﯾﺐ ‪ R2‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 0/979‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ‪10‬ـ ﺗﺼﻮﯾﺮ رﮔﺮﺳﯿﻮن‬

‫‪ .5‬ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي و ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي‬

‫در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﺑﺘﺪا ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻫﺸﺪار ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﺪول ‪ ،1‬از ﻃﺮﯾـﻖ روﯾﮑـﺮد‬
‫ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن رﺷﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧـﺎﻟﺺ‬
‫داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺗﻮرم‪ ،‬ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ ،‬ﺷـﺎﺧﺺ ﺑـﻮرس‪ ،‬ﻧـﺮخ ارز ﻣـﺆﺛﺮ و اﻧﺤـﺮاف ﻧـﺮخ ارز‬
‫رﺳﻤﯽ و ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﻫﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ داراﯾـﯽ ﺧـﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﻧﺴـﺒﺖ ﺣﺴـﺎبﻫـﺎي‬
‫ﺟﺎري ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﯾـﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎ از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺪل ﻻﺟﯿﺖ و ﺷﺒﮑﻪ ﻋﺼﺒﯽ ﻣﻮرد ﺳﻨﺠﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‪ .‬ﺗﺨﻤـﯿﻦﻫـﺎ ﻃﺒـﻖ‬
‫ﻧﺘــﺎﯾﺞ ﻣــﻮرد اﻧﺘﻈــﺎر ﻣــﯽﺑﺎﺷــﺪ و ﺳــﺎلﻫــﺎي ‪ 1359،1366،1373،1374‬ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،6‬زﻣﺴﺘﺎن ‪1389‬‬ ‫‪208‬‬

‫ﺳﺎل ﻫﺎي ﺑﺤﺮاﻧﯽ اﻧﺘﺨﺎب و در ﭘﺎﯾﺎن ﺷﺎﺧﺺﻫﺎﯾﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﻧﺮخ رﺷـﺪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻧﺎﺧـﺎﻟﺺ‬
‫داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ ،‬ﻧﺮخ ﺗﻮرم و اﻧﺤﺮاﻓﺎت ارزي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷـﺎﺧﺺﻫـﺎي ﻫﺸـﺪار‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از وﻗـﻮع ﺑﺤـﺮانﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﯽ در‬
‫اﯾﺮان ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮﺧﯽ از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺜﻞ روﻧﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠـﯽ‪ ،‬ﻧـﺮخ‬
‫ﺑﻬﺮه ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ ،‬ﺗﻮرم و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺤﺮﮐﺎت ارزي را ﺑـﻪ ﺷـﺪت ﺗﺤـﺖ ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ داراي ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺮ ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﻫﺸـﺪاردﻫﻨﺪه اوﻟﯿـﻪ ﺑـﻮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﻟـﺬا اﯾـﻦ‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان ﺑﯿﺸﺘﺮ رﯾﺸﻪ ﭘﻮﻟﯽ و ارزي دارﻧـﺪ و‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﭘﻮﻟﯽ و ارزي‪ ،‬ﻫﺸﺪارﻫﺎي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺑﺤـﺮان را ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﮐـﺮدهاﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻤﺮﮐﺰﮐﺮدن ﺑﺮ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت و ﺗﺤﺮﮐﺎت ﺑﺎزار ارز‪ ،‬ﻧـﺮخ ﺑﻬـﺮه ﺣﻘﯿﻘـﯽ و اﺳـﻤﯽ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻮرم ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺑﺤﺮانﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽﻫﺎي ﻻزم را ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬاران‬
‫اراﺋﻪ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل ﭼﻨـﺪﯾﻦ دﻫـﻪ ﺟﻬـﺖ ﻃﺮاﺣـﯽ ﺳﯿﺴـﺘﻢ‬
‫ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎز ﺑﺤﺮان ‪ 2008‬ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻧﺸﺪ‪ .‬وﺟﻮد ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎي‬
‫ﮐﯿﻔﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﮐﻪ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﮐﻤ‪‬ﯽﺳﺎزي ﻣـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬از دﻻﯾـﻞ ﻧـﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺳﯿﺴـﺘﻢﻫـﺎي‬
‫ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه در ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ دﻗﯿﻖ در ﺷﺮاﯾﻂ ﻓﻌﻠـﯽ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻟـﺬا ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﺳﯿﺴـﺘﻢ‬
‫ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﯾﮏ ﮐﺎر ﻣﺒﺘـﺪي در ﺷـﺮاﯾﻂ ﻓﻌﻠـﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ اﻣﯿـﺪ ﮐـﻪ‬
‫اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان آﺗﯽ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ را ﺑﺎ دﻗﺖ ﮐـﺎﻣﻠﯽ ﻃﺮاﺣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﻧﺒﺎﯾﺪ اﻧﺘﻈﺎر ﺟﻮاب ﺑﺎ ﺧﻄﺎي ﻧﺎﭼﯿﺰ را از اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪209‬‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺂﺧﺬ‬

‫ﻓﺎرﺳﯽ‬

‫‪ -1‬اﺳﻨﻮدن‪ ،‬ﺑﯽ و ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ‪ .(1383) .‬راﻫﻨﻤﺎي ﻧﻮﯾﻦ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن‪) .‬ﻣﻨﺼﻮر ﺧﻠﯿﻠـﯽ‬
‫ﻋﺮاﻗﯽ و ﻋﻠﯽ ﺳﻮري‪ ،‬ﻣﺘﺮﺟﻤﯿﻦ(‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻧﺘﺸﺎرات ﺑﺮادران‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻔﻀﻠﯽ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺪون‪ .(1375) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﻘﺎﯾﺪ اﻗﺘﺼﺎدي )از اﻓﻼﻃﻮن ﺗﺎ دوره ﻣﻌﺎﺻـﺮ(‪.‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮ ﻧﯽ‪.‬‬
‫‪ -3‬روﺣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺪﺣﺴﻦ‪ .(1389) .‬اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﯽ و ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدي اﯾﺮان‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺮﮐﺰ‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﻣﺠﻤﻊ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﻈﺎم‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺷﺠﺮي‪ ،‬ﭘﺮﺳﺘﻮ و ﻣﺤﺒﯽﺧﻮاه‪ ،‬ﺑﯿﺘﺎ‪ .(1389) .‬ﭘﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ ﺑﺤـﺮانﻫـﺎي ﺑـﺎﻧﮑﯽ و‬
‫ﺗﺮازﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻋﻼﻣﺖدﻫﯽ ‪ KLR‬ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻣـﻮردي‪ :‬اﯾـﺮان‪.‬‬
‫ﻣﺠﻠﻪ اﻗﺘﺼﺎد و ﭘﻮل‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.4‬‬
‫‪ -5‬ﮔﺠﺮاﺗﯽ‪ ،‬داﻣﻮدار‪ .(1383) .‬ﻣﺒﺎﻧﯽ اﻗﺘﺼﺎدﺳﻨﺠﯽ‪) .‬ﺣﻤﯿـﺪ اﺑﺮﯾﺸـﻤﯽ‪ ،‬ﻣﺘـﺮﺟﻢ(‪.‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻧﺘﺸﺎرات و ﭼﺎپ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻧﺎدري‪ ،‬ﻣﺮﺗﻀﯽ‪ .(1386) .‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣـﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺑﺤـﺮان ﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﯽ و رﺷـﺪ اﻗﺘﺼـﺎدي‬
‫)ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ وﺿﻌﯿﺖ اﯾﺮان در ﯾﮏ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺟﻬـﺎﻧﯽ(‪ .‬ﺗﻬـﺮان‪ :‬ﭘﮋوﻫﺸـﮑﺪه‬
‫ﭘﻮﻟﯽ و ﺑﺎﻧﮑﯽ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﻧﯿﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد و ﮐﻨﻌﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯿﺮﺿـﺎ‪ .(1384) .‬ﭘـﯿﺶ ﺑﯿﻨـﯽ ﺑﺤـﺮان ﻫـﺎي ارزي در‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺘﯽ ـ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻟﮕـﻮي )‪ .(KLR‬ﭘـﺎﻧﺰدﻫﻤﯿﻦ‬
‫ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﭘﻮﻟﯽ و ارزي )‪ .(71-108‬ﺗﻬﺮان‪:‬ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪه ﭘﻮﻟﯽ‬
‫و ﺑﺎﻧﮑﯽ‪.‬‬
1389 ‫ زﻣﺴﺘﺎن‬،6 ‫ ﺷﻤﺎره‬،‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﻮل و اﻗﺘﺼﺎد‬ 210

‫اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‬

1- Avery,C & Zemsky,P. (1998). Multidimensional Uncertainty

and Herd Behavior in Financial Markets. American Economic
Review, 88, 724-748.
2- Banerjee,A. (1992). A Simple Model of Herd Behavior.
Quarterly Journal of Economics, 107 (3), 797-817.
3- Burnside, Craig., Eichenbaum, Martin & Rebelo, Sergio.
(2008). Currency Crisis Models. New Palgrave Dictionary of
Economics, 2nd ed. North Holand: Palgrave.
4- Bussiere,Matthieu & Fratzscher, Marcel. (2002). Towards a
New Early Warning System of Financial Crises. Frankfurt:
European Central Bank.
5- Davis, Philip,E & Dilruba, Karim. (2007). Comparing Early
Warning Systems for Banking Crises. Journal of Financial
Stability, 4, 89-120
6- Diamond,D & Dybvig, P. (1983). Bank Runs, Deposit
Insurance, and Liquidity. Journal of Political Economy, 91
(3), 401-19. Reprinted (2000) in Federal Reserve Bank of
Minneapolis Quarterly Review 24 (1), 14-23.
7- Eichengreen, B & Hausmann, R. (2005). Other People's
Money: Debt Denomination and Financial Instability in
Emerging Market Economies. Chicago: University of
Chicago.
8- FBI probing bailout firms. (23 September, 2008). CNN
Money.
9- Fratianni, M. & Marchionne, F. (2009). The Role of Banks in
the Subprime Financial Crisis, from http:// papers. ssrn.com
/sol3/papers.cfm?abstract_id= 1383473.
10- Goldstein, Morris. (1996). Presumptive Indicators/Early
Warning Signals of
11- Goldstein, Morris., Graziela, L., Kaminsky & Reinhart,
Carmen, M.(2000). Assessing Financial Vulnerability,An
Early Warning System for Emerging Markets. Washington
D.C: Institute for International Economics.
211 ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪاردﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺤﺮان ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‬

12- Haykin, S. (1994). Neural Networks: A Comprehensive

Foundation. New York: Macmillan.
13- Herrera, Santiago & Garcia, Conrado. (1999). User’s Guide
to an Early Warning System for Macroeconomic
Vulnerability in Latin American Countries, from
www.worldbank.org
14- International Monetary Fund. (2010). World Economic
Outlook 2010. Washington, D.C.: International Monetary
Fund.
15- Kaufman, George & Scott, Kenneth. (2003). What is
Systemic Risk, and do Bank Regulators Retard or Contribute
to it? The Independent Review,7(3).
16- Kibritcioglu, Aycut. (2004). An Analysis of Early Warning
Signals of Currency Crises in Turkey, 1986-2004. From
www.kibritcioglu.com.
17- Kindleberger, Charles P & Aliber, Robert. (2005). Manias,
Panics, and Crashes: A History of Financial Crises, 5th ed.
New York: Wiley.
18- Lin, Chin-Shien, Khan, Haider, A, Wang, Ying-Chieh,
Chang, Ruei-Yuan. (2006). A New Approach to Modeling
Early WarningSystems for Currency Crises: Can a Machine-
Learning Fuzzy Expert System Predict Thecurrency Crises
Effectively? From www.Econlib.com
19- Vulnerability to Financial Crises in Emerging Market
Economies. Washington. D.C.: Institute for International
Economics.