‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ در ﺑﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ج‪.‬ا‪.‬اﯾﺮان و ‪...

‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ در ﺑﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ‬

‫اﯾﺮان‬
‫اراﺋﻪ راﻫﮑﺎرﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ‬
‫*‬
‫ﮐﻤﯿﻞ ﻗ ﯿﺪرﻟﻮ‬
‫*‬
‫ﻣﺮﯾﻢ ﺟﺎﻧﻘﺮﺑﺎن‬

‫ﭼﮑﯿﺪه‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺬاري در ﻋﺮﺻﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ در ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ‬
‫ﻫﻤﻮاره ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺑﻮده وﻟﯽ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﻫـﯿﭻ ﻧﻈـﺎم ﺟـﺎﻣﻌﯽ ﺑـﺮاي ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﯾﯽ‪،‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري و اراﺋﻪ اﻟﮕﻮي ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي درﺑﺎره آن اﯾﺠﺎد ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﻟـﻪ ﭘـﯿﺶ‬
‫رو ﺗﻼش ﺷﺪه ﺗﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮور ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﺣﻮزه ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾـﺮان‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﯿﺮ ﺗﺤﻮﻻت دﯾﺪﮔﺎه ﻧﻈﺎم و دوﻟﺖﻫﺎي ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳـﻼﻣﯽ‪ ،‬درﺑـﺎره اﯾـﻦ ﻣﻘﻮﻟـﻪ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ و دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻣﺠﺪد آراي ﻓﻘﻬﺎي ﺷﯿﻌﻪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ آراي‬
‫ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ )ره( و رﻫﺒﺮ ﻣﻌﻈﻢ اﻧﻘﻼب‪ ،‬اﺑﻌﺎد ﻓﻘﻬﯽ اﯾـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ را اﺳـﺘﺨﺮاج و‬
‫ﯾﮏ اﻟﮕﻮي ﻓﻘﻬﯽ ﺑﺮاي ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري در ﻋﺮﺻﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اراﺋﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً ﺗـﻼش‬
‫ﺷﺪه ﺗﺎ اﯾﻦ اﻟﮕﻮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﯾﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ و راﻫﮑﺎرﻫﺎي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﺪان‪ ،‬اراﺋﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫واژﮔﺎن ﮐﻠﯿﺪي‪ :‬ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ ،‬آراي ﻓﻘﻬﯽ‪.‬‬

‫‪143‬‬ ‫*‪ .‬ﮐﻤﯿــﻞ ﻗﯿــﺪرﻟﻮ‪ ،‬داﻧﺸــﺠﻮي دﮐﺘــﺮاي »ﺳﯿﺎﺳــﺖﮔــﺬاري ﻓﺮﻫﻨﮕــﯽ« داﻧﺸــﮑﺪه ﻋﻠــﻮم اﺟﺘﻤــﺎﻋﯽ داﻧﺸــﮕﺎه ﺑــﺎﻗﺮاﻟﻌﻠﻮم‬
‫‪komeil_qeydarlue@yahoo.com‬‬
‫*‪ .‬ﻣـﺮﯾﻢ ﺟﺎﻧﻘﺮﺑـﺎن‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮ ﻣﺆﺳﺴـﻪ ﺗﺨﺼﺼـﯽ ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ ﺗﺤـﻮل راﻫﺒـﺮدي و ﺳﯿﺎﺳـﺖﮔـﺬاري »ﺗـﺮاث ﻣﺸـﺮق زﻣــﯿﻦ«‬
‫‪Maryam.janghorban@gmail.com‬‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪ 1‬ـ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در اﺳﻼم از ﺟﻤﻠﻪ اﻣﻮري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻊﮔﯿـﺮيﻫـﺎي ﻓﺮاواﻧـﯽ ﺗﺼـﺮﯾﺤﺎً و‬

‫ﻞ د ﻦ و ﯿﺎ ﺖ ﻨ ﯽ‬
‫ﺗﻠﻮﯾﺤﺎً ﻋﻠﯿﻪ آن وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻓﻘﻬﺎي ﺷﯿﻌﯽ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑـﻪ ﺻـﺪور ﻓﺘـﻮا ﻋﻠﯿـﻪ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ آﯾﺎﺗﯽ در ﺑﺎب اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع وﺟـﻮد دارد ﮐـﻪ‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ درﺑﺎره ﻏﻨﺎ ﻧﺎزل ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ اﻟﻔﺎﻇﯽ ﭼﻮن »ﻗﻮل زور«‪» ،‬ﻟﻬـﻮ« و‬

‫ـ ﺷﻤﺎره اول؛ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪93‬‬

‫»ﻟﻌﺐ« ﮔﺮه ﺧﻮرده و ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ رواﯾ ﺎت در ﺗﻔﺴـﯿﺮ اﯾـﻦ آﯾـﺎت‪ ،‬ﭼﻨـﯿﻦ ﺣﮑﻤـﯽ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻓﻘﻬﺎ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﭼﻨﯿﻦ اﺳـﻨﺎدي‪ ،‬وﺟـﻮد اﻗـﻮال ﻣﺨﺘﻠـﻒ و ﮔـﺎﻫﯽ‬
‫ﻣﻌﺎرض ﻓﻘﻬﺎ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﺑﺎب ﺷﺎﯾﺎن ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫درﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻋﺎﻣﮥ ﻣﺮدم اﺑـﺘﻼي اﻧـﺪﮐﯽ ﺑـﻪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ داﺷـﺘﻨﺪ؛ زﯾـﺮا اﺳﺎﺳـﺎً ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‪،‬‬
‫ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ اﻣﺮوز را ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﻘﺪان وﺳﺎﯾﻞ ارﺗﺒﺎﻃﯽ‪ ،‬دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ آن ﻧﯿـﺰ ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫اﻧﺪك ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﺗﻨﻮع و ﮔﻮﻧﻪ ﮔﻮﻧﯽ اﻣﺮوزي ﺑﯽﺑﻬﺮه ﺑﻮد و ﺣﺘﯽ اﻧﮕﯿﺰه ﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎده‬
‫از ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺪودﺗﺮ از اﻣﺮوز ﺑﻮد‪ .‬در واﻗﻊ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﺑﺰم و رزم و ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺗﺮاﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺤﻠﯽ و ﻓﻮﻟﮑﻠﻮر ﺟﺎﯾﮕﺎه داﺷﺖ و ﺣﺘﯽ ﮐﺎرﺑﺮد ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ آن ﻧﯿـﺰ ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﻣﺘﺄﺧﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻓﻘﻬﺎ در اﯾﻦ ﺑﺎب ﺑـﻪ ﺻـﺪور اﺣﮑـﺎﻣﯽ ﮐﻠـﯽ و ﻓﺘـﺎواﯾﯽ در ﺑـﺎب‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻏﻨﺎ ﻧﻈﯿﺮ ﺣﺮﻣﺖ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﯽ زﻧﺎن اﮐﺘﻔﺎ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ‬
‫ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﯽ ﻫﻤﭽﻮن رادﯾﻮ‪ ،‬ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن‪ ،‬ﺳﯿﻨﻤﺎ و اﺑﺰارﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ‬
‫و ﺑﻠﻮﺗﻮث و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺣﻀﻮر اﯾﻦ رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ )ﺑـﻪ وﯾـﮋه‬
‫ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن(‪ ،‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺣﻀﻮر ﭼﺸﻢ ﮔﯿﺮي در ﻣﺘﻦ زﻧـﺪﮔﯽ ﻋﺎﻣـﮥ ﻣـﺮدم ﯾﺎﻓﺘـﻪ و اﯾـﻦ اﻣـﺮ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ اﺑﺘﻼي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻏﻨﺎ ﻧﯿﺰ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺎﯾﺪ دﺳﺖﮐﻢ ﺑﺮاي اداﻣﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ رادﯾﻮ و ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﮑﻠﯿﻒ در اﯾﻦ ﺣﻮزه ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ؛ و اﯾﻨﭽﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﺮﺻﮥ ﻋﻤﻠﯽ آرا و ﻧﻈﺮات‬
‫ﻟﻪ و ﻋﻠﯿﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﮔﺸﻮده ﺷﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫‪144‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﭼﯿﺴﺖ و اﮔﺮ ﺣﮑﻢ ﺑﺮ ﺣﺮﻣﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻘﻮﻟﻪاي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ‬
 ‫آن ﺑﺎﺷﺪ و در ﺻﻮرت ﺣﻠﯿﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﻮﻋﯽ از آن ﺣﻼل ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﭼـﻪ‬
‫ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ اﻣﮑﺎن اﺧﺬ ﻣﺠﻮز ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬اﺟﺮا و ﭘﺨﺶ دارد؟‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ در ﺑﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ج‪.‬ا‪.‬اﯾﺮان و ‪...‬‬

‫اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﺳﺆاﻻت ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ از ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان ﻋﺮﺻﻪ‬
‫دﯾﻦ دﻋﻮت ﺑﻪ اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ در اﯾﻦ ﺣﻮزه ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺮور دروس ﺧﺎرج ﻓﻘﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻓﺮﺑﻪ ﺷﺪ‬
‫و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ و ﭼﺎﻟﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟـﯽ ﺗﻤـﺎﻣﯽ اﯾـﻦ‬
‫ﺗﻼش ﻫﺎ ﺷﺮاﯾﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﺣﮑﻢﻓﺮﻣﺎﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ آﺳﯿﺒﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن در‬
‫اﯾﻦ ﻋﺮﺻﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻤﺎﮐﺎن ﻣﻌﯿﺎر و ﻧﻈﺎم ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﺮاي‬
‫اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ آﻟﺒﻮمﻫﺎي ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﭼﻬﺎر ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﺎﯾﯽ در ﺳﺎلﻫﺎي ‪1388 ،1387‬‬
‫و ‪ 1389‬در اﯾﺮان ﻃﺒﻖ آﻣﺎر دﻓﺘﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﯽ ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ رواج‬
‫روزاﻓﺰون ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﭘﺎپ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮارد در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺮان در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﯿﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫)آزادهﻓﺮ‪ ،1390 ،‬ص ‪(365‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮﺳﻨﺠﯽﻫﺎي ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪه‪ 57 ،‬درﺻـﺪ ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﯾﺎن ﻧﻈﺮﺳـﻨﺠﯽ‪،‬‬

‫‪145‬‬ ‫ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺪود ‪ 67‬درﺻﺪ از آن ﻫﺎ ﻗﺎﺋﻞ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻮﺳﯿﻘﯽﻫﺎ ﻣﺒﺘﺬل ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
 ‫ﻞ د ﻦ و ﯿﺎ ﺖ ﻨ ﯽ‬
‫ـ ﺷﻤﺎره اول؛ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪93‬‬
‫)ﻫﻤﺎن‪ ،1390،‬ص ‪(357‬‬

‫)ﻫﻤﺎن‪ ،1390،‬ص ‪(356‬‬

‫ﺑﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬اوﻟﻮﯾﺖﺑﻨﺪي ﻣﺤﺘﻮاﯾﯽ ﻋﺎﻣﮥ ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪146‬‬
‫)ﻫﻤﺎن‪ ،1390،‬ص ‪(356‬‬
 ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ روزاﻓﺰون ﻣﺼﺮف ﻣﻮﺳﯿﻘﯽﻫﺎي ﭘـﺎپ روﺑـﻪروﺳـﺖ در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﻧﯿﻤﯽ از ﻣﺮدم ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺣﻠﯿﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ‪ 45‬درﺻﺪ از ﻣﺮدم ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ در ﺑﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ج‪.‬ا‪.‬اﯾﺮان و ‪...‬‬

‫ﻣﺤﺘﻮاي ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺎري ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﺑﺘﻼي ﮔﺴﺘﺮدة ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻏﯿﺮ ﺑﻮﻣﯽ و ﺑﺎ‬
‫ﻣﺤﺘﻮاي ﻏﯿﺮ ﻓـﺎﺧﺮ اﺳـﺖ‪ .‬از اﯾـﻦ رو ﺣﮑﻮﻣـﺖ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺎ ﻧﮕـﺎﻫﯽ ﻣﺘﻤﺮﮐـﺰ‪ ،‬ﻣﻨﺴـﺠﻢ و‬
‫ﺑﯿﻦرﺷﺘﻪاي ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاريﻫﺎي ﺧﺮد و ﮐﻼن ﺧﻮد در اﯾﻦ ﺣﻮزه ﺑﭙﺮدازد و از‬
‫آﺳﯿﺐﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد و اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺮوزه ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﻫﻤﻪ ﺷﻘﻮق آن ﺑﻪ واﻗﻌﯿﺘﯽ ﻋﯿﻨﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾـﺮان ﺗﺒـﺪﯾﻞ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺎ اﻣﺮوز ﺑﺤﺚ ﻫﺎي ﺑﺴـﯿﺎري درﺑـﺎره ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﮑﻠـﻒ در زﻣﯿﻨـﮥ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﺣﻮاﺷﯽ آن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ وﻟﯽ ﻣﺒﺤﺚ ﺟﺪﯾﺪي ﮐﻪ ذﯾﻞ اﯾﻦ ﮔﻔﺘـﺎر ﻗﺎﺑـﻞ ﻃـﺮح‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﻏﻨﺎ ﻣﻮرد اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ ﻓﻘﻬﺎ ﺑﻮده و ﻫﻤﮕﯽ‬
‫ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ ذاﺗﯽ ﻏﻨﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﻓﻘﻬﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﻣﺤـﺪث ﮐﺎﺷـﺎﻧﯽ و ﻣﺤﻘـﻖ ﺳـﺒﺰواري‬
‫)اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،1376 ،‬ص ‪ .(102‬وﻟﯽ ﺑﺎ ﺷـﮑﻞﮔﯿـﺮي اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﯽ و ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣـﺖ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﻏﻨﺎ از ﺳﻮي ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺮاﺟﻊ ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ‬
‫)ره( و ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻋﻤـﺪهاي روﺑـﻪرو ﺷـﺪ ﮐـﻪ در اداﻣـﻪ ﻣﻘﺎﻟـﻪ ﺑـﺪان‬
‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﭘﺮﺳﺸﯽ ﮐﻠﯿﺪي ﮐﻪ ﺣﺎل ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪان ﭘﺎﺳﺦ داد اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺟﺎﯾﮕـﺎه‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭼﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮي در ﻋﺮﺻﻪ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻣﮑﻠﻒ ﭘﺪﯾﺪ آورده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ در دو ﺳﻄﺢ اﺻﻠﯽ ذﯾﻞ ﭼﻪ ﻣﺴﯿﺮي را ﺑﺮاي اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺎﺋﻞ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ‪ ،‬ﭼﻪ وﻇﺎﯾﻒ و ﺗﮑﺎﻟﯿﻔﯽ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻣﺘﺼﻮر ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬ﭼﻪ ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺮاي ﻣﮑﻠـﻒ ﺣﻘﯿﻘـﯽ ﺣـﻼل و ﭼـﻪ ﻧـﻮﻋﯽ از آن ﺣـﺮام‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ب‪ .‬ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻣﮑﻠﻒ ﺣﻘﻮﻗﯽ در ﺣﻮزه ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦ دادن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺆاﻻت و ﺷﻔﺎف ﺷﺪن اﺣﮑﺎم ﺻﺎدره در ﺣﻮزهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪،‬‬
‫‪147‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ اﺑﻌﺎد ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺣﻮزه ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻮرد ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺣـﻮزه ﻋﻤـﻮﻣﯽ در‬
‫ﺳﻪ دﺳﺘﮥ اﺻﻠﯽ ﻣﯽﮔﻨﺠﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬار و ﻣﺠﺮي در ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﯽ و زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫـﺎي آن ﻫـﺎ؛ ﺻﺪاوﺳـﯿﻤﺎ؛ ﻣﻌﺎوﻧـﺖ ﻫـﺎي‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ـ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﻬﺮداريﻫﺎ؛ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻫﻨﺮي و‪...‬‬

‫ﻞ د ﻦ و ﯿﺎ ﺖ ﻨ ﯽ‬
‫ب‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎ و ﻣﺮاﮐﺰ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻓﻌﺎل در ﻋﺮﺻـﻪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﻧﻈﯿـﺮ ﺧﺎﻧـﮥ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ؛‬
‫ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻋﺮﺿﻪ آﻻت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ؛ ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽﻫـﺎي ﻣﺠـﺎز؛ ﻣﺮاﮐـﺰ‬
‫آﻣﻮزش و‪...‬‬

‫ـ ﺷﻤﺎره اول؛ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪93‬‬

‫ج‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺣﻮزهﻫﺎي ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺣﻮزة ﻋﻤﻮﻣﯽ را ﺗﺤﺖ ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﻗـﺮار ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﭘﺨﺶ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺟﺸﻦﻫﺎي ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬اﺗﻮﻣﺒﯿﻞﻫﺎي ﺷﺨﺼﯽ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪.‬‬
‫و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ‪ ،‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﻗﺎﻟﺐ ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي زﯾﺮ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺮان ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮاﺧﺘﻦ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺷﺘﻐﺎل دارﻧﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﺮﺻﻪ ﺗﻌﻠﻖ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﺗﻌﺪاد اﻓﺮادي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﯿﺮ ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ﮔﺴﺘﺮش آﻣﻮزﺷﮕﺎهﻫﺎي ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺮاي ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن و ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺧﺮدﺳﺎﻻن‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﺷﯿﻮهﻫﺎ و ﺳﺒﮏﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﺗﺮوﯾﺞ آنﻫﺎ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﮔﺮوهﻫﺎي رﺳﻤﯽ و زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺷﺘﻐﺎل دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﺗﻌﺪاد ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻋﺮﺿﮥ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﯽ دي‪ ،‬ﻧﻮار ﮐﺎﺳﺖ و‪. ...‬‬ ‫‪‬‬
‫ﮔﺴﺘﺮش اﺟﺮاﻫﺎ و اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن و ﻧﻮازﻧﺪﮔﺎن در ﻣﺮاﺳﻢ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺮوج اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ در ﻋﻤﻮم ﻣﻮارد ﯾﺎدﺷﺪه‪ ،‬ﯾﺎ اﻋﻄﺎﮐﻨﻨﺪه ﻣﺠﻮز اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺎﻟﮏ اﻣﮑﺎﻧﺎﺗﯽ ﮐﻪ در‬
‫اﺧﺘﯿﺎر ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﯾﺎ ﮐﺎرﺑﺮ آن ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺧﻮد ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬ﯾﮑﯽ‬
‫از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺑﺎزﯾﮕﺮان ﻋﺮﺻﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﮐﺸﻮر ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺑﯿﺎن ﺷﺪه‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﺠﺎل در ﭘﯽ آﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺎرﯾﺨﭽـﻪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﻣﺮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﺑﺮرﺳﯽ آراي ﻓﻘﻬﯽ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در اﯾﻦ ﺑـﺎره در دورهﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫‪148‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪوﯾﮋه ﻧﻈﺮات ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ )ره( و ﺣﻀﺮت آﯾﺖاﷲ ﺧﺎﻣﻨﻪاي‪ ،‬ﻣـﺪﺧﻠﯽ ﺑـﺮاي‬
 ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺬاري در ﻋﺮﺻﮥ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﯽ اﯾـﺮان ﺑﮕﺸـﺎﯾﯿﻢ و در ﻧﻬﺎﯾـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﯽ اﻟﮕﻮي ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري و ﺿﻮاﺑﻂ راﻫﮕﺸﺎ در اﯾﻦ ﺑﺎب ﺑﭙﺮدازﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ در ﺑﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ج‪.‬ا‪.‬اﯾﺮان و ‪...‬‬

‫‪ 2‬ـ ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ در ﻋﺮﺻﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬

‫ﭘﯿﺶ از ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬اﻟﮕﻮي ﮔﺴـﺘﺮش و اﺷـﺎﻋﻪ ﺣـﺪاﮐﺜﺮي ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ در‬
‫دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﻫﻤﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻫﻨﺮي رژﯾﻢ ﭘﻬﻠﻮي ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ روﯾـﻪ‪،‬‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﭼﺮﯾﮑﯽ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﭼﭗ‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ را ﺗﻮﻟﯿـﺪ‬
‫و اﺟﺮا ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ در ﺟﺮﯾﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ« ﮐﺎرﺑﺮد‬
‫ﮔﺴﺘﺮدهاي در ﺗﻬﯿﯿﺞ و اﯾﺠﺎد ﺷﻮر ﻣﺮدﻣﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺑﺎ در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ رادﯾﻮ و ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺆاﻟﯽ ﺟﺪي ﺑﺮاي دﺳﺖ اﻧﺪرﮐﺎران اﯾﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎ )ﺧﺼﻮﺻﺎً رادﯾﻮ(‬
‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺎ ﭘﯿﺶ از اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﻓﺘﺎواي ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻏﻠﺒـﻪاي‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ اﺟﻤﺎع داﺷﺖ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ اﻗﺪام دﺳﺖاﻧﺪرﮐﺎران رادﯾﻮ و ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺣﺬف‬
‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از رادﯾﻮ و ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎ اﻗﺪاﻣﺎت ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺸﺘﯽ و ﭘﯿﮕﯿﺮيﻫـﺎي‬
‫وي‪ ،‬ﭘﺨﺶ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﺑﺎب ﺿﺮورت‪ ،‬ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﺣـﺪاﻗﻠﯽ و ﺑـﺮاي ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از ﻗﻄـﻊ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي رادﯾﻮ و ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن دوﺑﺎره آﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻋﺪه اي از ﮐﺎرﮐﻨﺎن و ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان ﺻﺪاوﺳـﯿﻤﺎ‪ ،‬ﺳـﺆال ﭘـﯿﺶ آﻣـﺪه ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺣﻀﺮت اﻣﺎم )ره( درﺑﺎره آﻫﻨﮓﻫﺎي رادﯾﻮ و ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﭼﯿﺴﺖ؛ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻌﻀـﯽ‬
‫از آن آﻫﻨﮓ ﻫﺎ ﺧﺎرﺟﯽ و ﯾﺎ از زﻣﺎن ﻃﺎﻏﻮت ﺑﻮد و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﺨﺶ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺣـﺎج اﺣﻤـﺪ‬
‫آﻗﺎ ﺧﻤﯿﻨﯽ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺆال ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻫﻤﯿﻦ آﻫﻨﮓﻫﺎﯾﯽ ﮐـﻪ‬
‫اﻻن ﭘﺨﺶ ﻣﯽﺷﻮد اﮔﺮ از رادﯾﻮ ﺣﺠﺎز ﭘﺨﺶ ﺷﻮد‪ ،‬آن را ﺣﺮام ﻣﯽداﻧﻢ ﯾﺎ ﻫﻤﯿﻦ آﻫﻨﮓﻫﺎ‬
‫اﮔﺮ در زﻣﺎن ﻃﺎﻏﻮت ﭘﺨﺶ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺮام ﺑﻮد‪) .‬اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،1376 ،‬ص ‪(114‬‬
‫ﺑﺎ آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺗﯿﺘـﺮاژ اﺧﺒـﺎر ﺑـﺪون اﺳـﺘﻔﺎده از آﻻت‬
‫‪149‬‬ ‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﺮود‪ ،‬راﯾﺞ ﺷﺪ و ﺑﻌﺪﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻻت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ رزﻣﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاز ﺷﺮﻋﯽ آن‪ ،‬آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ رزﻣﯽ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﯾـﮏ ﮔﻮﻧـﮥ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺮاي ﺗﻬﯿﯿﺞ ﻣﺮدم رواج ﯾﺎﻓﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﺟـﺮاي ﮔـﺮوه ﭼـﺎووش‪ ،‬ﻧﯿﻨـﻮاي ﺣﺴـﯿﻦ‬
‫ﻋﻠﯿﺰاده‪ ،‬آﺛﺎر ﺣﺴﺎماﻟﺪ‪‬ﯾﻦ ﺳﺮاج و‪. ...‬‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻒ ﻋﺮﺻﮥ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در دوران اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﻣﺮﺛﯿﮥ ﺷﻬﯿﺪ ﻣﻄﻬﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧـﺮوج‬

‫ﻞ د ﻦ و ﯿﺎ ﺖ ﻨ ﯽ‬
‫از ﻣﺼﺪاق ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺟﻬﺎد و دﻓﺎع و ورود ﺑﻪ ﻣﺮﺛﯿﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑـﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ‪ ،‬ﺧـﺎرج از‬
‫ﺷﻤﻮل اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎت ﻓﻘﻬﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻓﺘﻮاي ﺣﻀﺮت اﻣﺎم )ره( ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺣﻠﯿﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫ﻏﯿﺮ ﻟﻬﻮي در اﯾﻦ دوران ﺻﺎدر ﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻼ ﻓﺘﺢ ﺑـﺎﺑﯽ ﺑـﺮاي ورود ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺑـﻪ ﺣـﻮزه‬

‫ـ ﺷﻤﺎره اول؛ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪93‬‬

‫ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاريﻫﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﺸﺎن در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺘﺎﺋﯽ درﺑﺎره ﺳﺮودﻫﺎي‬
‫اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ﺳﺮودﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ داراي ﻓﺎﯾﺪه ﺑﻮده و ﻣﻬﯿﺞ ﺑﺮاي اﻧﻘﻼب و ﺟﻨﮓ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮودي ﮐﻪ اﺧﯿﺮاً ﺑﺮاي آﻗﺎي ﻣﻄﻬﺮي درﺳﺖ ﮐـﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬اﺷـﮑﺎل ﻧـﺪارد‪) «.‬اﯾﺮاﻧـﯽ‪،‬‬
‫‪ ،1376‬ص ‪(115‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﻮﺳﯿﻘﯽﻫﺎي ﺳﻨﺘﯽ و ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﮔﺸﻮده ﺷـﺪ و ﻣﺮاﮐـﺰي ﭼـﻮن‬
‫ﺣﻮزه ﻫﻨﺮي ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ وزارت ارﺷـﺎد و ﻣﺮﮐـﺰ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ رادﯾـﻮ و‬
‫ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﻣﻠﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﻮﻟﯿﺪ آﺛﺎر ﻣﻮﺳـﯿﻘﺎﯾﯽ ﺑـﺎ ﻣﺤـﻮر ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺳـﻨﺘﯽ‪،‬‬
‫ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺮﻫﻪ از ﺗـﺎرﯾﺦ‪ ،‬دوران ﻃﻼﯾـﯽ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫ﺳﻨﺘﯽ در اﯾﺮان ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد؛ زﯾﺮا ﺑﺎ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺗﻤﺎم ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﺒﺘﺬل‪ ،‬ﻏﺮﺑﯽ و‬
‫ﻋﺎﻣﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻋﻤﻼً ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺳﻨﺘﯽ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺴﻂ ﯾﺎﻓﺖ و ﻧﻮآوريﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﯽ در اﯾﻦ ﻋﺮﺻـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪) .‬ﻗﯿﺪرﻟﻮ‪ (1383 ،‬اﻓﺮادي ﭼـﻮن ﻣﺤﻤﺪرﺿـﺎ ﺷـﺠﺮﯾﺎن در اﻓﺘﺘﺎﺣﯿـﻪ ﺧﺎﻧـﻪ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺳﺎل ‪ ،1387‬ﺑﺎ ذﮐﺮ ﺧﺎﻃﺮاﺗﯽ اﺳﻔﻨﺎك از وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺳـﻨﺘﯽ در دوران‬
‫ﭘﯿﺶ از اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺳﻨﺘﯽ را ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ داﻧﺴـﺖ‪.‬‬
‫)ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻫﻨﺮي ﺷﻬﺮداري ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺳﻨﺪ ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ(‬
‫اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺷﮑﻞ و ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ اﻓﺖ وﺧﯿﺰ ﺗﺎ اواﯾﻞ دﻫﻪ ‪ 1370‬اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ ،‬وﻟـﯽ‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1372‬ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﯿﻤﺎ ﺑﺎ رﯾﺎﺳﺖ ﻋﻠﯽ ﻣﻌﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑـﻪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫ﭘﺎپ رﺟﻌﺖ ﮐﺮد؛ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ اﻋﺘﺮاض اﻓﺮادي ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷـﺠﺮﯾﺎن را ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨـﺖ‪.‬‬
‫‪150‬‬
‫وي ﺑﺎ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﭘﺨﺶ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽﻫﺎي »ﺧﺎﻟﻄﻮري« اﺟﺎزه ﭘﺨﺶ ﺻﺪاي ﺧﻮد را از ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﺳـﻠﺐ‬
 ‫ﮐﺮد‪) .‬ﺷﻮراي ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺻﺪاوﺳﯿﻤﺎ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﯿﻤﺎ(‬
‫ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ارﺷﺎد ﭘﺲ از اﯾﻦ دوره و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯾﮏ ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳـﺖ اﻋﻄـﺎي‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ در ﺑﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ج‪.‬ا‪.‬اﯾﺮان و ‪...‬‬

‫ﻣﺠﻮز ﺑﻪ ﺻﺪاﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻟﺲ آﻧﺠﻠﺴﯽ ﺗﻼش ﮐﺮد ﺗﺎ از ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﯾﻦ‬
‫ﺧﻮا ﻧﻨﺪﮔﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر روزاﻓﺰوﻧﯽ ﺑﺮ ﺑﺴﺘﺮ ﻓﯿﻠﻢﻫـﺎي وﯾـ ﺪﺋﻮﯾﯽ‪ ،‬آﻧـﺘﻦﻫـﺎي ﻣـﺎﻫﻮارهاي‪،‬‬
‫ﻧﻮارﻫﺎي ﮐﺎﺳﺖ و ﺳﯽدي در ﻣﯿﺎن ﺟﻮاﻧﺎن ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ روﻧـﺪ‬
‫ﺗﺎ ﮐﻨﻮن اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻃﯽ ﺳﺎل ﻫﺎي ‪ 1376‬ﺗﺎ ‪ 1381‬در ﺑﺴﺘﺮ ﻏﻠﺒﻪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﻓﻘـﺪان ﺿـﻮاﺑﻂ‪ ،‬اﻋﻄـﺎي‬
‫ﻣﺠﻮز ﺑﻪ آﺛﺎر ﻣﻮﺳﯿﻘﯿﺎﯾﯽ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﺑـﯽروﯾـﻪ آﻣﻮزﺷـﮕﺎهﻫـﺎي‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﻋﻤﻠﮑﺮد وزارت ارﺷﺎد و ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﯿﻤﺎ در ﺑﺴﻂ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﭘﺎپ‪ ،‬در ﺳـﺎل‬
‫‪ 1378‬ﻣﺮاﺟﻊ ﻓﺮادﺳﺖ‪ ،‬آﻣـﻮزش ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺑـﻪ ﻧﻮﻧﻬـﺎﻻن‪ ،‬ﮐﻮدﮐـﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧـﺎن و ﺑﺴـﻂ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را ﺧﻼف آرﻣﺎنﻫﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﻋﻼم ﮐﺮده‪ ،‬ﺧﻮاﺳـﺘﺎر ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از آن‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻋﻤﻼً ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ دوران ﺧﻮد‪ ،‬اﺟﺮاﯾﯽ ﻧﺸـﺪ‪) .‬ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﺑﺎزرﺳﯽ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﮔﺰارش ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ارﺷﺎد(‬
‫در ﺳﺎل ‪ ،1383‬ﻣﺮﮐﺰ ﻧﻈﺎرت و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﯿﻤﺎ‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻬﯿﻪ ٔ◌ ﺳﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎ و ﺿﻮاﺑﻂ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﭘﺨﺶ ﺑﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺨﺸﯽ از آن ﺑـﻪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ اﺧﺘﺼـﺎص‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ اﯾﻦ ﺳﻨﺪ ﻫـﯿﭻ ﮔـﺎه ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻨﺎد ﻗـﺮار ﻧﮕﺮﻓـﺖ‪) .‬ﺷـﻮراي ﻧﻈـﺎرت ﺑـﺮ‬
‫ﺻﺪاوﺳﯿﻤﺎ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﯿﻤﺎ(‬
‫در ﺳــﺎل ‪ ،1386‬اﻧﺘﺸــﺎر آﻟﺒــﻮم »ﺗــﺮﻧﺞ« ﻣﺤﺴــﻦ ﻧــﺎﻣﺠﻮ ﺗﻮﺳــﻂ ﺣــﻮزه ﻫﻨــﺮي و‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎرﺷﮑﻨﯽ و ﻣﺸﮑﻼت ﻣﻮﺟﻮد در آن اﺛﺮ‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻟﻐﻮ ﻣﺠﻮز ﺗﻮﻟﯿـﺪ آﺛـﺎر ﻣﻮﺳـﯿﻘﯿﺎﯾﯽ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺣﻮزه ﻫﻨﺮي از ﺳﻮي وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﯽ ﺷـﺪ‪ .‬ﻫـﻢزﻣـﺎن ﻧﻬﺎدﻫـﺎي‬
‫ﻓﺮادﺳﺖ ﺗﺬﮐﺮي ﺑﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺣﺬف‪ ،‬ﺗﻮﻗﻒ و ﯾـﺎ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫـﺎي ﻣﻮﺳـﯿﻘﺎﯾﯽ اﺑـﻼغ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺮ ﻃﺒـﻖ اﯾـﻦ روﯾـﻪ‪ ،‬در ﮔـﺎم ﻧﺨﺴـﺖ‪،‬‬
‫‪151‬‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻫﻨـﺮي ﺷـﻬﺮداري ﺗﻬـﺮان ﮐـﻪ از زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﻫـﺎي‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﻫﻤﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖﻫـﺎي ﻣﻮﺳـﯿﻘﺎﯾﯽ‬
‫ﺧﻮد اﻋﻢ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪي‪ ،‬اﺟﺮا و‪ ...‬ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﮔﺎم ﺑﻌﺪي ﺗﻼش ﺷﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﺿﻤﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺳﻨﺪ ﺳﯿﺎﺳـﺖﮔـﺬاري‪ ،‬ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺳـﺎﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻋﺮﺻـﻪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ در ﺣـﻮزه‬
‫اﺧﺘﯿﺎرات و وﻇﺎﯾﻒ اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ اﻗﺪام ﮔﺮدد‪) .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻫﻨﺮي ﺷﻬﺮداري ﺗﻬﺮان‪،‬‬

‫ﻞ د ﻦ و ﯿﺎ ﺖ ﻨ ﯽ‬
‫ﺳﻨﺪ ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ( ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﯿﻤﺎ ﺗﻼش ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺎ اﺻﻼح آرﺷﯿﻮ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﮕﺮي و ﺣﺬف آﺛﺎر در ﺣﺎل ﭘﺨـﺶ در ﺑﺨـﺶﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺧﻮد اﻗﺪام ﮐﻨﺪ؛ ﮔﺮﭼﻪ در ﻃﯽ ﺳﺎل ﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﻋﻤﻼً ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭼﻨﺪاﻧﯽ در روﯾﻪ ﻫﺎي ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ‬

‫ـ ﺷﻤﺎره اول؛ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪93‬‬

‫رخ ﻧﺪاده اﺳﺖ‪) .‬ﺷﻮراي ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺻﺪاوﺳﯿﻤﺎ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﯿﻤﺎ(‬

‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﻓﻘﻪ ﺷﯿﻌ ﯽ‬

‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺗﺎ ﭘﯿﺶ از ﮔﺴﺘﺮش وﺳﺎﯾﻞ ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﯽ‪ ،‬داراي ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﭘﺮرﻧـﮓ در زﻧـﺪﮔﯽ‬
‫ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم ﻧﺒﻮده اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎ و ﻓﻘﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از اﻓﺮاد ﺑـﺪان‬
‫ﻣﺒﺘﻼ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺪور ﻓﺘﻮا و اﻋﻼم ﻧﻈﺮ در اﯾﻦ ﺑﺎب ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻠـﻞ ﻋـﺪم ﺗﺒﯿـﯿﻦ‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﺣﺪود و ﺟﻮاﻧﺐ ﻏﻨﺎ از ﺳﻮي ﻣﺠﺘﻬﺪان و ﻓﻘﻬﺎ در اﻋﺼﺎر ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﻣﻮارد زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -‬آﻣﯿﺨﺘﮕﯽ آوازﻫﺎ و ﺳﺮودﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺣﺮام‪ ،‬ﻟﻐﻮ‪ ،‬ﻟﻬﻮ‪ ،‬رﻗﺺ و ﮔﻨـﺎه؛ زﯾـﺮا ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫آﻣﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﺮاي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺘﻌﻬﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮده ﺗﺎ از آن ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬اﻧﺪك ﺑﻮدن ﻣﻮارد و ﮐﻢﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﻮدن ﻣﻮﺿﻮع ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﯽ و ﺳﺮود در ﺟﺎﻣﻌﻪ؛ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐـﻪ‬
‫رادﯾﻮ‪ ،‬ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن و ﺳﺎﯾﺮ وﺳﺎﯾﻞ ﺻﻮﺗﯽ اﺧﺘﺮاع ﻧﺸﺪه ﺑﻮد و ﻫﻤﮥ ﻣﺮدم ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑـﻪ ﻧـﻮﻋﯽ‬
‫ﺑﺎ آن ﺳﺮوﮐﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺮودﻫﺎ و ﺷﻌﺮﻫﺎ ﺗﺎ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨـﮓ و روﺣﯿـﻪ و‬
‫اﺧﻼق ﻣﺮدم ارﺗﺒﺎط ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﺒﯿﯿﻦ دﻗﯿﻖ اﺣﮑﺎم و ﺣﺪود ﻣﻮﺿـﻮع ﻏﻨـﺎي‬
‫ﺣﺮام و ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺗﺎ اﯾﻦ اﻧﺪازه اﺣﺴﺎس ﻧﻤﯽﺷﺪ‪) «.‬اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،1376 ،‬ص ‪(125‬‬

‫از اﯾﻦ رو‪ ،‬آراي ﻓﻘﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻪﺻﻮرﺗﯽ ﭘﺮاﮐﻨﺪه در اﯾﻦ ﺑﺎب ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ از‬
‫ﻧﻈﺮ اﻏﻠﺐ ﻓﻘﻬﺎ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻣﺼﺪاق ﻏﻨﺎ و ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺣﺮام ﺑﺎ ﻣﮑﻠـﻒ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﺑﺮرﺳـﯽ‬
‫‪152‬‬
‫دﻗﯿﻖﺗﺮِ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﺸﺨﯿﺺ آن‪ ،‬ﻣﮑﻠﻒ را ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻋﻤﺪه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪:‬‬
 ‫اﻟﻒ‪ .‬ﻣﮑﻠﻒ ﺣﻘﯿﻘﯽ‬
‫ﻣﮑﻠﻒ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎ ﺣﻠﯿﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﻇﻒ ﺑـﻪ ﭘﺮﻫﯿـﺰ از‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ در ﺑﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ج‪.‬ا‪.‬اﯾﺮان و ‪...‬‬

‫ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ آن ﯾﻘﯿﻦ دارد‪ .‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﺸـﮑﻮك‪ ،‬ﺣـﻼل اﺳـﺖ و‬
‫ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﺸﮑﻮك را ﺑﺎﯾﺪ از ورع ﻣﮑﻠﻒ داﻧﺴﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ورع ﻣﺴـﺘﻠﺰم‬
‫ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﺷﺒﻬﺎت اﺳﺖ‪) .‬ﻗﻒ ﻋﻨﺪ اﻟﺸﺒﻬﻪ(‪.‬‬
‫ب‪ .‬ﻣﮑﻠﻒ ﺣﻘﻮﻗﯽ‬
‫ﻣﮑﻠﻒ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﺣﺎد زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺧﻮد ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ دﻗـﺖ‬
‫و اﺣﺘﯿﺎط ﺑﯿﺸﺘﺮي اﺳﺖ و ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي او ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ اﺿﻌﻒ ﻣﺮدم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ »ﻗﻒ‬
‫ﻋﻨﺪ اﻟﺸﺒﻬﻪ« درﺑﺎره ﻣﮑﻠﻒ ﺣﻘﻮﻗﯽ واﺟﺐ اﺳـﺖ‪ .‬ورع ﻣﮑﻠـﻒ ﺣﻘﯿﻘـﯽ ﺗﻘـﻮاي ﻣﮑﻠـﻒ‬
‫ﻣﮑﻠﻒ ﺣﻘـﻮﻗﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺤـﺪودﺗﺮ از‬ ‫ﺣﻘﻮﻗﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‬
‫ﻣﮑﻠﻒ ﺣﻘﯿﻘﯽ اﺳﺖ؛ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي ﻣﮑﻠﻒ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﮑﻠﻒ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺗﺪوﯾﻦ و ﺗﺪﻗﯿﻖ ﻣﻼك ﻫﺎي ﺣﺮﻣﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و‬
‫ﯾﺎ دﺧﻮل در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺒﻬﻪ در ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺮاي ﺷﺨﺺ ﻣﮑﻠﻒ‪ ،‬ﻻزﻣـﮥ ﻋﻤـﻞ ﺑـﻪ ﺗﮑﻠﯿـﻒ از‬
‫ﺳﻮي ﻣﮑﻠﻒ ﺣﻘﻮﻗﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ‪ ،‬اراﺋﮥ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﻋﯿﻨﯽ و ﻣﻠﻤﻮسﺗـﺮي در اﯾـﻦ‬
‫زﻣﯿﻨــﻪ‪ ،‬ﻻزﻣ ـﮥ ﭘﺎﺳــﺨﮕﻮ ﮐ ـﺮدن و ﺗــﺪﻗﯿﻖ وﻇﯿﻔ ـﮥ ﻣﮑﻠــﻒ ﺣﻘــﻮﻗﯽ و اﯾﺠــﺎد ﺛﺒــﺎت در‬
‫ﺗﺼـﻤﯿﻢﮔﯿـﺮي و ﺷــﻔﺎفﺳـﺎزي آن اﺳــﺖ‪ .‬ﻟـﺬا در اﯾـﻦ راﺳــﺘﺎ ﺗـﻼش ﻣـﯽﺷـﻮد ﺑــﺮاي‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري در ﻋﺮﺻﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺘﺎواي ﻋﻠﻤﺎي اﻋﻼم ﮔﺎم ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﮑﻠﻒ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻣﻠﺰم ﺑﻪ اﺧـﺬ آراي ﻓﻘﻬـﯽ‬
‫در ﺑﺎب ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ ،‬دﺳﺖﮐﻢ در اﻣﻮر ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺒﺐ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮه آراي ﻓﻘﻬﯽ ﺑﻪ‬
‫دﻟﯿﻞ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻮارد ﻣﺒﺘﻼﺑﻪ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬وﺳﯿﻊ ﺗﺮ ﺷﺪ؛ زﯾـﺮا ﺣﮑﻮﻣـﺖ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﮑﻠـﻒ‬
‫ﺣﻘﻮﻗﯽ‪ ،‬ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ اﺧﺬ آراي ﻓﻘﻬﯽ در اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﺗﻼشﻫـﺎﯾﯽ ﺑـﺮاي‬
‫اﺳﺘﺨﺮاج آراي ﻓﻘﻬﺎي ﺷﯿﻌﻪ در ﺧﺼﻮص ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ‬
‫ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ روال اﯾﻦ آرا‪ ،‬ﺣﺎﮐﯽ از ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﻣﻮﺿﻮع در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎي‬
‫‪153‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﺰرﮔﺎن اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ‪ ،‬ذﯾﻞ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‪ ،‬آراي ﺣﻀـﺮت‬
‫اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ )ره( و ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪ 1‬ـ آراي ﻓﻘﻬﺎ در ﺑﺎب ﻏﻨﺎ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﻓﻘﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﻌﻨﺎي »ﻏﻨﺎ« ﻋﺠﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ و در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻏﻨﺎ ﭼﻨـﯿﻦ آﻣـﺪه‬
‫ﮐﻪ ﻏﻨﺎ از ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺻﻮت اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﮐﻠﻤﺎت ﻓﻘﻬﺎ و اﻫﻞ ﻟﻐـﺖ در ﺗﻔﺴـﯿﺮ آن ﺑﺴـﯿﺎر‬

‫ﻞ د ﻦ و ﯿﺎ ﺖ ﻨ ﯽ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت و در ﻧﻬﺎﯾﺖ‪ ‬اﺧﺘﻼف اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﺎن‪ ،‬ﻏﻨﺎ را ﺑﻪ »ﺳﻤﺎع« ﻣﻌﻨـﯽ‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﻫﯿﭻ ﻗﯿﺪي را در آن دﺧﯿﻞ داﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﮕﺮ در ﺗﻌﺮﯾـﻒ‬
‫آن ﻗﯿﻮدي ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﯿﺪﻫﺎ ﻫﯿﭻ دﺧﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻏﻨﺎ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺪاﺳـﺖ‬

‫ـ ﺷﻤﺎره اول؛ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪93‬‬

‫ﮐﻪ ﻫﯿﭻﯾﮏ اﯾﻦ دو ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺼﻮﯾﺮي ﺻﺤﯿﺢ از ﻣﻔﻬﻮم ﻏﻨﺎ اراﺋﻪ دﻫﺪ‪) .‬ﺟﺒﺎران‪،‬‬
‫‪ ،1378‬ص ‪ (18‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻣﺸﻬﻮر ﺑﯿﻦ ﻓﻘﻬﺎ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﻨﺎ ﻋﺒﺎرت از ﺻﻮﺗﯽ اﺳﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭼﻬﭽﻬﮥ ﻃﺮب اﻧﮕﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻋﺎﻣﻠﯽ‪ ،1385 ،‬ص ‪ (50‬ﮔﺮوﻫﯽ از ﻓﻘﻬﺎ اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾـﻒ‬
‫را ﺑﺎ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ در ﻋﺮف ﻏﻨﺎ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪» :‬اﻟﺼﻮت اﳌﺸـ ﳣﻞ ــﲆ‬
‫ﲰ ﯽ ﰱ اﻟﻌﺮف ﻏﻨﺎء و ٕا ن ﱂ ﯾﻄــﺮب ﺳــﻮاء ﰷن ﰱ ﺷــﻌﺮ ٔو ﻗــﺮ ٓن ٔو ــﲑﻫﲈ‪«.‬‬
‫اﻟﱰﺟ ﻊ اﳌﻄﺮب ٔو ﻣﺎ ّ‬
‫)ﻃﺮﯾﺤﯽ‪ ،1367 ،‬ص ‪ (321‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻏﻨـﺎ در ﻓﻘـﻪ ﺷـﯿﻌﯽ‪ ،‬از ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت ﻋﺮﻓـﯽ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد؛ ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺳﯿﺪ ﺟﻮاد ﺟﺒﻞ ﻋﺎﻣﻠﯽ در ﻣﻔﺘﺎح اﻟﮑﺮاﻣﻪ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪:‬‬
‫»زﯾﺮا ﻏﻨﺎ ﻟﻔﻈﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮع ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ ﻣﻌﻨﺎي آن ﺣﮑﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﻣﻌﻨﺎي ﺷﺮﻋﯽ‬
‫ﻫﻢ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻓﻬﻢ آن را ﺑﻪ ﻋﺮف واﮔﺬار ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪) «.‬ﻋﺎﻣﻠﯽ‪ ،1385 ،‬ص ‪(51‬‬
‫آراي ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺎب ﻏﻨﺎ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ اﺻﻠﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺣﺮﻣﺖ ﺑﺎﻟﺬات ﻏﻨﺎ‪ :‬اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ اﻏﻠﺐ ﻓﻘﻬﺎ ﺑﺮ ﺣﺮﻣﺖ ذاﺗﯽ ﻏﻨﺎﺳـﺖ و ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻓﻘﻬـﺎي‬
‫اﻣﺎﻣﯿﻪ از ﺟﻤﻠﻪ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ )ره( )در دوره اول( و ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي ﺧﻮﯾﯽ ﭼﻨـﯿﻦ ﻣﺒﻨـﺎﯾﯽ را‬
‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ اﯾﻦ ﮔﺮوه ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻏﻨﺎ ﻫﻤﺎن ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑـﺮاي ﺣﺮﻣـﺖ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺻﺎﻟﺖ ﻗﺎﺋﻞ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ و ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﯽ و اﻋـﻼم ﻧﻈـﺮ در ﺑـﺎب اﺳـﺘﺜﻨﺎﺋﺎت‬
‫ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ آﯾﺖ اﷲ ﻣﺮوﺟﯽ در درس ﺧﺎرج ﻓﻘﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻋﻨﻮان ﮐﻠﯽ ﻏﻨـﺎ‬
‫از دﯾﺮﺑﺎز در رأي ﻋﻠﻤﺎي ﺷﯿﻌﻪ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ و اﮔﺮﭼﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺗﻌﻤﯿﻢ اﯾـﻦ‬
‫ﺣﮑﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ از اﻓﺮاد ﯾﺎ اﻧﻮاع آن ﻣﻮرد ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﺤﺪث‬ ‫‪154‬‬
‫ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ ﮐﺴﯽ را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﮐﻠﯽ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪) «.‬ﺟﺒﺎران‪،1378 ،‬‬
 ‫ص ‪ (25‬اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﺳﻪ ادﻟﻪ اﺻﻠﯽ »اﺟﻤﺎع«‪» ،‬ﻗﺮآن« و »اﺧﺒﺎر« ﺣﮑﻢ ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ‬
‫ذاﺗﯽ ﻏﻨﺎ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪) .‬ﻫﻤﺎن‪ ،1378 ،‬ص ‪(33-37‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ در ﺑﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ج‪.‬ا‪.‬اﯾﺮان و ‪...‬‬

‫ﺣﺮﻣﺖ ﺑﺎﻟﻌﺮض ﻏﻨﺎ‪ :‬ﻓﻘﻬﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﻣﺤـﺪث ﮐﺎﺷـﺎﻧﯽ و ﻣﺤﻘـﻖ ﺳـﺒﺰواري ﻗﺎﺋـﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺮﻣﺖ ﻏﻨﺎ در ﺻﻮرت اﻗﺘﺮان ﺑﺎ ﻣﺤﺮﻣﺎت ﺷﺮﻋﯿﻪاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﻪ از ﻓﻘﻬـﺎ در واﻗـﻊ‪ ،‬ﻏﻨـﺎ را‬
‫ﺟﺰﺋﯽ از ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﯽداﻧﻨﺪ و اﺻﺎﻟﺖ را ﺑﻪ ﺣﻠﯿﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﺑﻪ ﺑﺮرﺳـﯽ دﻻﯾـﻞ‬
‫ﺣﺮﻣﺖ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﺪث ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ در ﮐﺘﺎب »واﻓﯽ« ﭘﺲ از ﻧﻘﻞ اﺧﺒﺎر و رواﯾ ﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫درﺑﺎره ﻏﻨﺎ ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد‪» :‬از ﻣﺠﻤﻮع ادﻟﻪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺴﺘﻔﺎد ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﺣﺮﻣﺖ ﻏﻨﺎ ﻣﺨﺼﻮص اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ اﻣﺮي از ﻓﺴﻮق و ﻣﻌﺎﺻﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از‬
‫ﻗﺒﯿﻞ ﻟﻌﺐ ﺑﻪ آﻻت ﻟﻬﻮ و ﮔﻔﺘﺎر دروغ و ﺑﺎﻃﻞ و ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن آواز زن و ﮐﺸﻒ ﻣﺤﺎﺳـﻦ او‬
‫در ﺣﻀﻮر ﻣﺮدان ﻧﺎﻣﺤﺮم‪ ،‬ﺑﺪانﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﻋﻬﺪ ﺧﻠﻔﺎي اﻣـﻮي و ﻋﺒﺎﺳـﯽ ﻣﺘـﺪاول ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ ﺧﻮد‪ ‬ﻏﻨﺎ ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ و ﺑﺪون اﻗﺘﺮان ﺑﻪ ﻣﺤﺮﻣـﺎت ﺷـﺮﻋﯿﻪ‪ ،‬از ﻣﺤﺮﻣـﺎت ذاﺗـﯽ‬
‫ﺷﻤﺮده ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺗﻐﻨﯽ ﺑﻪ اﺷﻌﺎري ﮐﻪ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﻣﺼﺎﻟﺢ دﯾﻨﯽ و اﺧﺮوي و ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﺑﻪ زﻫﺪ و ﻋﺒﺎدت ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺮام ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﺣﺮﻣﺖ ﻏﻨـﺎ اﺧﺘﺼـﺎص ﺑـﻪ ﻋـﻮارض و‬
‫ﻟﻮاﺣﻖ آن دارد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﻣـﺎم ﺻـﺎدق )ع( در ﭘﺎﺳـﺦ آن ﻣـﺮد ﻓﺮﻣـﻮد‪ :‬دادن ﻣـﺰد ﺑـﻪ زن‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه اي ﮐﻪ در ﻋﺮوﺳﯽﻫﺎي )زﻧﺎﻧﻪ( ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﻋﯿﺒﯽ ﻧﺪارد زﯾﺮا ﮐﻪ ﻣﺮدﻫﺎي ﻧﺎﻣﺤﺮم ﺑـﺮ‬
‫ﻋﻤﻞ او واﻗﻒ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ« )ﺣﺮ ﻋﺎﻣﻠﯽ‪ 1409 ،‬ﻫـ‪ .‬ق‪ ،‬ﺑـﺎب ‪ ،15‬ح ‪ (3‬و ﻧﯿـﺰ از ﮐـﻼم ﺷـﯿﺦ‬
‫ﻃﻮﺳﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺮﻣﺖ ﻏﻨﺎ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ اﺷـﺘﻤﺎل آن ﺑـﺮ اﻓﻌـﺎل ﺣـﺮام اﺳـﺖ ‪...‬‬
‫)اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،1376 ،‬ص ‪» (102‬اﻣﺎم ﺻﺎدق )ع( در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﺆال اﺑﻮﺑﺼﯿﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬دادن ﻣﺰد‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه زﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﺮاﺳﻢ ﻋﺮوﺳﯽ زﻧﺎﻧـﻪ ﻣـﯽﺧﻮاﻧـﺪ و ﻣـﺮدان ﻧـﺎﻣﺤﺮﻣﯽ ﻫـﻢ ﺗـﺮدد‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﺷﮑﺎل ﻧﺪارد‪) «.‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ ﺣﺮ ﻋﺎﻣﻠﯽ‪ ،‬وﺳﺎﺋﻞ اﻟﺸﯿﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺎب ‪ ،15‬ح ‪(3‬‬
‫در واﻗﻊ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮﺣﻮم ﻣﺤﻘـﻖ اردﺑﯿﻠـﯽ در ﮐﺘـﺎب ﻣﺠﻤـﻊ اﻟﻔﺎﺋـﺪه و اﻟﺒﺮﻫـﺎن‬
‫ﺗﺼﺮﯾﺢ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺮﻣﺖ ﻏﻨﺎ ﺑﯿﻦ ﻋﻠﻤﺎي ﻣﺎ ﺧﻼﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪) ،‬ﺟﺒـﺎران‪ ،1378،‬ص‬
‫‪155‬‬ ‫‪ ،(25‬وﻟﯽ ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﻣﯿﺎن ﻋﻠﻤﺎ در اﯾﻦ ﺑـﺎب اﺧـﺘﻼف ﻧﻈـﺮ‬
‫وﺟﻮد دارد و اﺳﺎﺳﺎً دو ﻣﺒﻨﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺑﺎب ﻏﻨﺎ ﻣﻮرد ﭘﺬﯾﺮش واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪ :1-1‬اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎت ﻏﻨﺎ در آراي ﻓﻘﻬﺎ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي اراﺋﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ از ﻣﻨﻈﺮ ﻗﺎﺋﻼن ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ ذاﺗـﯽ‬
‫ﻏﻨﺎ‪ ،‬اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎﺗﯽ ﻧﯿﺰ در ﻓﻘﻪ ﺷﯿﻌﻪ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ اﺻﻠﯽﺗﺮﯾﻦ آنﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻞ د ﻦ و ﯿﺎ ﺖ ﻨ ﯽ‬
‫اﻟﻒ‪ .‬ﻏﻨﺎ در ﻣﺮاﺛﯽ‬
‫ﻏﻨﺎ در ﻣﺮاﺛﯽ اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر درﺑﺎره ﻣﺮاﺛﯽ ﺳﯿﺪاﻟﺸﻬﺪا ﻣﻄﺮح ﺷﺪ و اوﻟﯿﻦ ﻓﺮدي ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﭘﺮداﺧﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻘﻖ ﺛﺎﻧﯽ در ﮐﺘﺎب ﺟـﺎﻣﻊاﻟﻤﻘﺎﺻـﺪ اﺳـﺖ‪) .‬ﻫﻤـﺎن‪ ،1378 ،‬ص ‪-99‬‬

‫ـ ﺷﻤﺎره اول؛ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪93‬‬

‫‪ (98‬اﯾﻦ اﺳﺘﺜﻨﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺒﻨﺎ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﻋﻠﻤﺎ‪ ،‬ﻏﻨﺎ را ﻣﺨﺼـﻮص ﻃـﺮب و‬
‫ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺑﺰم و ﻣﺼﺪاق ﻟﻬﻮ و ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽداﻧﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻣﺮﺛﯿﻪ در ﺑﺎب اﻧﺪوه و ﻏﻢ ﻣﻄـﺮح‬
‫و ﻣﺮﺛﯿﻪ ﺳﯿﺪاﻟﺸﻬﺪا )ع( ﺧﺎرج از ﻣﺤﺪوده ﻟﻬﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎي ﺷـﻨﺎﺧﺖ‬
‫ﻏﻨﺎ را ﻋﺮف ﺷﻨﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮاﺛﯽ از ﺣﻮزه ﻏﻨﺎ ﺧﺎرج ﻣﯽﺷﻮد‪) .‬ﻫﻤﺎن‪ ،1378 ،‬ص ‪(99‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺣﺎدﯾﺜﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜـﺎل در ﮐـﺎﻓﯽ از‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق )ع( ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭘﺪرم ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﺟﻌﻔﺮ‪ ،‬ﻓﻼن ﻣﻘﺪار از ﻣﺎﻟﻢ را‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻮﺣﻪ ﺧﻮان ﻫﺎ وﻗﻒ ﮐﻦ ﮐﻪ ﻣـﺪت ‪ 10‬ﺳـﺎل در اﯾـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﺣﺠـﺎج در ﻣﻨـﯽ ﺟﻤـﻊ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻧﻮﺣﻪﺳﺮاﯾﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪) «.‬ﮐﺎﻓﯽ‪ ،1365 ،‬ص ‪(117‬‬
‫ب‪ .‬ﻏﻨﺎ در ﻗﺮآن‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس اﺧﺘﻼف در ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﻣﺒﺎدي ﻓﻘﻬﺎ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﻓﻘﻬﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﻣﺤـﺪث ﮐﺎﺷـﺎﻧﯽ و‬
‫ﻣﺤﻘﻖ ﺳﺒﺰواري ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﺑﻪ ﺟﻮاز ﻏﻨﺎ در ﻗﺮآن ﻓﺘﻮا داده اﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺴـﯿﺎري از ﻓﻘﻬـﺎ ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﺿﻌﯿﻒ ﺑﻮدن رواﯾﺎت در اﯾﻦ ﺣﻮزه و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﻮل ﮐﻪ »ﻏﻨﺎ ﺣﺮام‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ در ﮐﻼم ﺣﻖ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ در ﮐﻼم ﺑﺎﻃﻞ« اﯾـﻦ ﻗـﻮل را رد ﮐـﺮده اﻧـﺪ‪) .‬ﻫﻤـﺎن‪،‬‬
‫‪ ،1365‬ص ‪ (105‬در اﺳﺘﻔﺘﺎﺋﯽ ﮐﻪ از ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ »آﯾﺎ‬
‫ﻏﻨﺎ در ﻣﺜﻞ ﻗﺮآن و دﻋﺎ و اذان ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ؟« اﯾﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ‪» :‬ﻏﻨﺎ ﺻﻮﺗﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﺮﺟﯿﻊ و ﻃﺮب ﻫﻤﺮاه ﺑﻮده و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻟﻬﻮ و ﮔﻨﺎه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺮام‬
‫اﺳﺖ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ در دﻋﺎ و ﻗﺮآن و اذان و ﻣﺮﺛﯿﻪ و ﻏﯿﺮه ﺑﺎﺷﺪ‪) «.‬آﯾﺖ اﷲ ﺧﺎﻣﻨـﻪ اي‪ ،... ،‬ص‬
‫‪156‬‬
‫‪ (10‬اﯾﺸﺎن در ﺑﺎب ﻧﻮاﺧﺘﻦ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻗﺮآن ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪» :‬ﺗـﻼوت ﻗـﺮآن ﮐـﺮﯾﻢ ﺑـﺎ‬
 ‫ﺻﺪاي زﯾﺒﺎ و ﺻﻮت ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺷﺄن ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ اﺷﮑﺎل ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻣـﺮ راﺟﺤـﯽ اﺳـﺖ‬
‫ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺣﺪ ﻏﻨﺎي ﺣﺮام ﻧﺮﺳﺪ وﻟﯽ ﻧـﻮاﺧﺘﻦ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺑـﺎ آن‪ ،‬وﺟـﻪ ﺷـﺮﻋﯽ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ در ﺑﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ج‪.‬ا‪.‬اﯾﺮان و ‪...‬‬

‫ﻧﺪارد‪) «.‬آﯾﺖاﷲ ﺧﺎﻣﻨﻪاي‪] ،‬ﺑﯽﺗﺎ[‪ ،‬ص ‪(13‬‬

‫ج‪ .‬ﻏﻨﺎ در ﻋﺮوﺳﯽ‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﻓﻘﻬﺎ در ﺑﺎب ﻏﻨﺎ در ﻋﺮوﺳﯽ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺟﻮازﻧﺪ‪ .‬ﺷﯿﺦ ﻃﻮﺳـﯽ‪ ،‬ﺷـﯿﺦ ﺻـﺪوق و‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﺣﻠﯽ از اﯾﻦ دﺳﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻋﻠﻤﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﻣﺤﻘﻖ ﺳﺒﺰواري‪ ،‬ﻣﺤﺪث ﺑﺤﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻓﻘﯿﻪ ﻧﺠﻔـﯽ‬
‫و وﻟﯽ اﺑﻦ ادرﯾﺲ ﺻﺮﯾﺤﺎً ﺣﮑﻢ ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ‪) .‬ﺟﺒﺎران‪ ،1378 ،‬ص ‪ (106 -107‬ﺟـﻮاز‬
‫ﻏﻨﺎ در ﻋﺮوﺳﯽ از دﯾﺪﮔﺎه ﮔﺮوه اول‪ ،‬ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﻪ در ﺑﺎب ﻣﺰد زﻧﺎن ﺧﻮاﻧﻨﺪه در ﻣﺠﻠﺲ‬
‫زﻓﺎف ﻧﻘﻞ ﺷﺪه‪ ،‬اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ادﻋﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺎﺳﺦ داده ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ اﮔـﺮ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﻌﻠﯽ را ﺣﺮام ﮐﻨﺪ‪ ،‬درآﻣﺪ ﺣﺎﺻﻞ از آن ﻫﻢ ﺣﺮام ﻣﯽﺷـﻮد و ﺣﺘـﯽ ﺑﺮﺧـﯽ از ﻋﻠﻤـﺎ‬
‫ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﺟﻮاز را ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻘﯿﻪ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﻫﻤﺎن‪ ،1378 ،‬ص ‪(110‬‬
‫ﺣﻀﺮت اﻣﺎم )ره( ﻏﻨـﺎ در ﻣﺮاﺳـﻢ ﻋﺮوﺳـﯽ زﻧﺎﻧـﻪ را از ﺣﮑـﻢ ﻏﻨـﺎي ﺣـﺮام ﻣﺴـﺘﺜﻨﺎ‬
‫داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ و دﻟﯿﻞ اﯾﺸﺎن ﻫﻢ رواﯾﺎت ﺻﺤﯿﺢ و ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎدي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ اﺑﻮﺑﺼـﯿﺮ‬
‫ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،1376 ،‬ص ‪(109‬‬
‫ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي ﻧﯿﺰ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑـﻪ اﺳـﺘﻔﺘﺎﯾﯽ درﺑـﺎره اﺳـﺘﻔﺎده از آﻻت ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ در‬
‫ﻋﺮوﺳﯽﻫﺎ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪» :‬در ﺧﺼﻮص ﻣﺠﺎﻟﺲ زﻓﺎف ﻋﺮوﺳـﯽ‪ ،‬ﺧﻮاﻧـﺪن ﺑـﺮاي‬
‫زﻧﺎن اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد و ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدن آﻻت ﻧﻮازﻧﺪﮔﯽ در ﺣﺎل ﺧﻮاﻧـﺪن در ﭼﻨـﯿﻦ ﻣﺠـﺎﻟﺲ‬
‫آن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻌﯽ ﻧﺪارد وﻟﯽ در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪) «.‬آﯾـﺖ اﷲ‬
‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي‪] ،‬ﺑﯽﺗﺎ[‪ ،‬ص ‪(1‬‬
‫د‪ .‬ﺣﺪي‬
‫ﺣﺪي ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از راﻧﺪن ﺷﺘﺮ و ﺧﻮاﻧﺪن آن ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺮﻏﯿﺐ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ‪ .‬در ﻣﻮرد‬
‫ﺣﺪي ﺳﻪ دﯾﺪﮔﺎه راﯾﺞ در ﻣﯿﺎن ﻓﻘﻬﺎ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫‪157‬‬ ‫ﯾﮏ‪ .‬ﻋﺪهاي از ﻓﻘﻬﺎ ﻫﻤﭽﻮن ﺷﻬﯿﺪ اول ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻏﻨﺎ اﻋـﻢ از ﺣـﺪي اﺳـﺖ و ﺣـﺪي‪،‬‬
‫ﺟﺰء اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎت ﺣﮑﻢ آن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫دو‪ .‬ﻋﺪهاي از ﻓﻘﻬﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ )ره( ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻏﻨﺎ اﻋﻢ از ﺣﺪي ﺑﻮده وﻟﯽ ﺣـﺪي‬
‫ﺟﺰء اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎت ﺣﮑﻢ آن ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻪ‪ .‬ﻋﺪه اي از ﻓﻘﻬﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﯿﺪ ﺟﻮاد ﻋﺎﻣﻠﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ اﺳﺎﺳﺎً ﻏﻨﺎ اﻋﻢ از ﺣﺪي ﻧﯿﺴﺖ و‬

‫ﻞ د ﻦ و ﯿﺎ ﺖ ﻨ ﯽ‬
‫ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻏﻨﺎﺳﺖ‪) .‬ﺟﺒﺎران‪ ،1378 ،‬ص ‪(125-127‬‬
‫ﻫـ‪ .‬ﻏﻨﺎ در ﺟﻨﮓ‬
‫ﻏﻨﺎ در ﺟﻨﮓ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي اﺳـﺘﻔﺎده از ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺑـﺮاي ﺗﻬﯿـﯿﺞ ﻧﯿﺮوﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺟﻨﮕﯿـﺪن و‬

‫ـ ﺷﻤﺎره اول؛ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪93‬‬

‫ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ دﺷﻤﻦ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮاردي رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺠﺎز داﻧﺴﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ )ره( در رﺳﺎﻟﻪ ﺧﻮد ﺣﮑﻢ ﺑﻪ ﺟﻮاز اﯾـﻦ اﻣـﺮ داده و آن را از اﺳـﺘﺜﻨﺎﺋﺎت ﻏﻨـﺎ‬
‫ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﺸﺎن در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺘﺎﺋﯽ ﮐﻪ درﺑﺎره ﺳـﺮودﻫﺎي اﻧﻘﻼﺑـﯽ ﺷـﺪه‪ ،‬ﻓﺮﻣـﻮده اﻧـﺪ‪:‬‬
‫»ﺳﺮودﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ داراي ﻓﺎﯾﺪه ﺑﻮده و ﻣﻬﯿﺞ ﺑﺮاي اﻧﻘﻼب و ﺟﻨﮓ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮودي ﮐـﻪ‬
‫اﺧﯿﺮاً ﺑﺮاي آﻗﺎي ﻣﻄﻬﺮي درﺳﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﺷﮑﺎل ﻧﺪارد‪) «.‬اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،1376 ،‬ص ‪(115‬‬
‫ﻏﻨﺎ از ﻣﻨﻈﺮ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ )ره( و ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي‬
‫ﻏﻨﺎ از ﻣﻨﻈﺮ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ )ره( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺻﻮت رﻗﯿﻖ و ﻧﺎزك اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫)ﺑﻪ ﻃﻮر اﺟﻤﺎل( داراي زﯾﺒﺎﯾﯽ ذاﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻨﺎﺳﺒﯽ ﮐﻪ دارد‪ ،‬ﺷـﺄﻧﯿﺖ و ﻗﺎﺑﻠﯿـﺖ‬
‫اﯾﺠﺎد ﻃﺮب را ﺑﺮاي ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﺻﺪاي ﻧـﺎزك و زﯾﺒـﺎ ﺻـﺪاﯾﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺧﺸﻦ )ﮔﻮشﺧﺮاش( و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ و ﺗﻨﻔﺮآور ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻣﻨﻈﻮر از ﺷﺄﻧﯿﺖ اﻃﺮاب ﻧﯿﺰ آن اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺻﻮت ﺧﻮش ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻃﺮب ﺷﻮد؛ زﯾﺮا ﺣﺼﻮل ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻃﺮب ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺪرﯾﺠﯽ و ﺑﻪ ﻣﺮور ﺻﻮرت ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﺎ ﯾـﮏ ﺷـﻌﺮ و دو ﺷـﻌﺮ‬
‫ﭘﺪﯾﺪ ﻧﯿﺎﯾﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ درﺑﺎره »ﻣﺴﮑﺮ« ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ زﯾﺎدش ﻣﺴﺖﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﮐﻢ آن‬
‫ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺴﺘﯽآور ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺣﺮام اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺷﺄﻧﯿﺖ اﺳـﮑﺎر را دارد و اﯾـﻦ ﺣﺮﻣـﺖ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺴﮑﺮ ﻧﺒﻮدن اﻧﺪك ﺧﻤﺮ ﻣﻨﺎﻓﺎﺗﯽ ﻧﺪارد؛ زﯾﺮا ﺣﮑﻢ ﺑﻪ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻣﻮﺿﻮع ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و‬
‫ﻣﺎﻫﯿﺖ »ﻏﻨﺎ« ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ و ﻃﺮبآور ﻧﺒﻮدن ﻓﻌﻠﯽِ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺼـﺎدﯾﻖ آن ﺑـﺎ ﺣﺮﻣـﺖ‬
‫اﺻﻞ ﻏﻨﺎ ﻣﻨﺎﻓﺎﺗﯽ ﻧﺪارد‪) «.‬ﻫﻤﺎن‪ ،1376 ،‬ص ‪(97‬‬
‫‪158‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﮐﻪ درﺑﺎره آراي ﺣﻀﺮت اﻣﺎم )ره( در ﺑﺎب ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ و ﻣﺘﻌﻠﻘـﺎت آن‬
 ‫ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﯿﺮ اﻧﺪﯾﺸﻪ اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﭘﯿﺶ و ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘـﺎم ﻣﻌﻈـﻢ رﻫﺒـﺮي در‬
‫ﺟﻠﺴﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﺆاﻻت ﻃﻼب ﺣﻮزه ﻋﻠﻤﯿﻪ ﻗﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺆاﻟﯽ درﺑﺎره دﯾﺪﮔﺎه ﺣﻀـﺮت اﻣـﺎم‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ در ﺑﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ج‪.‬ا‪.‬اﯾﺮان و ‪...‬‬

‫در ﺑﺎب ﺳﺮودﻫﺎ و ﻣﻮﺳﯿﻘﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﺻﺪاوﺳﯿﻤﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ ﭘﺨﺶ ﻣﯽﺷـﻮد و‬

‫ﺑﻌﻀﺎً ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺒﺎﻫﺖ دارد‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺟﻮاب دادﻧﺪ‪:‬‬
‫اﻣﺮوز ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻏﻨﺎ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺑﺤﺚ ﻓﻘﻬﯽ ﻣﯿﺎن ﻋﻠﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﻀﺮت اﻣـﺎم در ﭘﺎﺳـﺦ ﯾـﮏ‬
‫ﺳﺆال ﻣﺮﻗﻮم داﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎري از اﯾﻦﻫﺎ اﺷﮑﺎل ﻧﺪارد و اﮔﺮ در ﻣﻮردي ﺷﮏ ﮐﺮدﯾـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ اﺻﻞ ﺑﺮ ﺑﺮاﺋﺖ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ در ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻮارد ﺷﺒﻬﻪاي‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬و درﺑﺎره اﯾﻨﮑﻪ آﯾﺎ ﻣﺜﻞ ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ؛ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬رادﯾﻮ و ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن‬
‫ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﺗﺮاﻧﻪ ﭘﺨﺶ ﻣﯽﻧﻤﻮد و اﻧﺪﮐﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﮐﻼﺳﯿﮏ )و( ﺳﻨﺘﯽ اﯾﺮان‪ .‬ﻟﺤـﻦ و‬
‫ﻣﻀﻤﻮن و ﺷﻌﺮ و آﻫﻨﮓ آن ﺗﺮاﻧﻪﻫﺎ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻧﻨﺪهاي ﮐﻪ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾـﻮن ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽداد‪،‬‬
‫اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﻓﺴﺎد ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ آن ﺷﻌﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﺣﺎﻓﻆ و ﻣﻮﻟـﻮي‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪهاي ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﻧﻈﺮﺷﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐـﻪ زﻣـﺎن و ﻣﮑـﺎن در‬
‫اﺳﺘﻨﺒﺎط اﺛﺮ ﻣﯽﮔﺬارد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻮﺿﻮع را ﻋﻮض ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﻧﺴﺎن ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮاً‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻫﻤﺎن اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﮑﻤﺶ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ‬
‫آﻧﭽﻪ آن روز ﻏﻨﺎ ﺑﻮده و ﺣﺮام ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺮوز ﻏﻨﺎ و ﺣﺮام ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬ﻫﻤﺎن‪ ،1376 ،‬ص ‪(116‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻧﻘﻞ دﯾﮕﺮي ﺣﺎج اﺣﻤﺪ آﻗﺎ ﺧﻤﯿﻨﯽ در ﺟﻤﻊ ﮐﺎرﮐﻨﺎن و ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان ﺻﺪاوﺳـﯿﻤﺎ‬
‫در ﻣﻮرد ﺳﺆاﻟﯽ ﮐﻪ از ﺣﻀﺮت اﻣﺎم )ره( درﺑﺎره آﻫﻨﮓﻫﺎي رادﯾﻮ و ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﺷﺪه ﺑـﻮد ﻣﺒﻨـﯽ‬
‫ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻌﻀﯽ از آﻫﻨﮓ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﺨﺶ ﻣـﯽﺷـﻮد ﺧـﺎرﺟﯽ و ﯾـﺎ از زﻣـﺎن ﻃـﺎﻏﻮت اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم در ﭘﺎﺳﺦ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮدﻧﺪ‪» :‬ﻫﻤﯿﻦ آﻫﻨﮓﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻻن ﭘﺨﺶ ﻣﯽﺷـﻮد‬
‫اﮔﺮ از رادﯾﻮ ﺣﺠﺎز ﭘﺨﺶ ﺷﻮد‪ ،‬آن را ﺣﺮام ﻣﯽداﻧﻢ ﯾﺎ ﻫﻤﯿﻦ آﻫﻨﮓﻫﺎ اﮔﺮ در زﻣـﺎن ﻃـﺎﻏﻮت‬
‫ﭘﺨﺶ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺮام ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺣﻼل ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺛﺎﻧﻮي اﮔﺮ در راه ﺗﺮوﯾﺞ ﻇﻠﻢ و‬
‫ﻓﺴﺎد و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻧﻈﺎم ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر رود ﺣﺮام اﺳـﺖ‪ ،‬ﻧـﻪ اﯾﻨﮑـﻪ ﺣـﺮام ﺑـﻮده و در زﻣـﺎن‬
‫‪159‬‬ ‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺣﻼل ﺷﺪه اﺳﺖ«‪) .‬ﻫﻤﺎن‪ ،1376 ،‬ص ‪(114‬‬
‫ﻏﻨﺎ از ﻣﻨﻈﺮ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺻﺪاي اﻧﺴﺎن در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺮﺟﯿﻊ‬
‫و ﻃﺮب ﻫﻤﺮاه ﺑﻮده و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻟﻬﻮ و ﮔﻨﺎه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧـﺪن ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺻـﻮرت و‬
‫ﮔﻮش دادن ﺑﻪ آن ﺣﺮام اﺳﺖ‪) .‬آﯾﺖ اﷲ ﺧﺎﻣﻨﻪاي‪] ،‬ﺑـﯽﺗـﺎ[‪ ،‬ص ‪ (5‬اﯾﺸـﺎن در ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪ‬
‫اﺳﺘﻔﺘﺎﺋﯽ درﺑﺎره ﻣﻼك ﺗﻤﯿﯿﺰ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺣﻼل از ﺣﺮام‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ‪» :‬ﻫﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ‬

‫ﻞ د ﻦ و ﯿﺎ ﺖ ﻨ ﯽ‬
‫ﻋﺮف‪ ،‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻟﻬﻮي و ﻣﻄﺮب و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻋﯿﺶ و ﻧﻮش ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺣـﺮام‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد و ﻓﺮﻗﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﮐﻼﺳﯿﮏ‪ .‬ﺗﺸﺨﯿﺺ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻫﻢ ﻣﻮﮐﻮل ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻋﺮﻓﯽ ﻣﮑﻠﻒ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﯾﻦﮔﻮﻧـﻪ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﺷـﮑﺎل‬

‫ـ ﺷﻤﺎره اول؛ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪93‬‬

‫ﻧﺪارد‪) .‬ﻫﻤﺎن‪] ،‬ﺑﯽ ﺗﺎ[‪ ،‬ص ‪ (2‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﺸﺎن در اﺳﺘﻔﺘﺎي دﯾﮕﺮي درﺑﺎره ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﻄﺮب‬
‫و ﻟﻬﻮي ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﻌﯿﺎر ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪» :‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﻄـﺮب و ﻟﻬـﻮي‪ ،‬آن‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ دارد‪ ،‬اﻧﺴﺎن را از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل و ﻓﻀﺎﯾﻞ اﺧﻼﻗﯽ دور‬
‫ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﯽﺑﻨﺪوﺑﺎري و ﮔﻨﺎه ﺳﻮق دﻫـﺪ و ﻣﺮﺟـﻊ ﺗﺸـﺨﯿﺺ ﻣﻮﺿـﻮع‪ ،‬ﻋـﺮف‬
‫اﺳﺖ‪) «.‬ﻫﻤﺎن‪] ،‬ﺑﯽﺗﺎ[‪ ،‬ص ‪ (3‬اﯾﺸﺎن در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ﻓﺘﺎوا‪ ،‬ﮔﻮش ﮐـﺮدن ﺑـﻪ ﻏﻨـﺎ از رادﯾـﻮ‬
‫ﺿﺒﻂ )ﻧﻮارﻫﺎ( را در ﻣﺠﻠﺲ زﻓﺎف ﺑﺪون اﺷﮑﺎل ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪) .‬ﻫﻤﺎن‪] ،‬ﺑﯽﺗﺎ[‪ ،‬ص ‪ (1‬ﺑﺎ اﯾـﻦ‬
‫وﺟﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را ﻣﺴﯿﺮ ﮐﻤﺎل ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ و ﺣﺘـﯽ ﺗﺄﮐﯿـﺪ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺮوﯾﺞ و اﻫﺘﻤﺎم ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺎ اﻫﺪاف اﺳـﻼم ﻣﻨﺎﻓـﺎت دارد‪ .‬در واﻗـﻊ اﯾﺸـﺎن‬
‫ﻣﻌﯿﺎر ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺣﻼل و ﺣﺮام را ﻏﯿﺮ ﻟﻬﻮي ﺑﻮدن و ﻋﺪم ﺗﺤﺮﯾﮏ داﻧﺴﺘﻪ و آنﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻏﻨﺎ را ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﺠﺎﻟﺲ زﻓﺎف ﺟﺎﯾﺰ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ :2-1‬آراي ﻓﻘﻬﺎ در ﺑﺎب ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن و ﻧﻮازﻧﺪﮔﺎن‬
‫ﺑﺤﺚ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن و ﻧﻮازﻧﺪﮔﺎن در ﮐﺘﺐ ﻓﻘﻬﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣـﻮردي و ﺧـﺎص در ﺑـﺎب‬
‫ﻣﺰد »زﻧﺎن ﺧﻮاﻧﻨﺪه« ﺑﺤﺚ ﺷﺪه و ﺑﺎ ﻋﻨـﻮانﻫـﺎي »ﺟـﻮاز ﻣـﺰد زﻧـﯽ ﮐـﻪ در ﻋﺮوﺳـﯽﻫـﺎ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ« و »اﺑﺎﺣﻪ ﻏﻨﺎ در ﻋﺮوﺳﯽ« ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻮم ﺷﯿﺦ ﻣﻔﯿﺪ در ﮐﺘﺎب ﻣ‪‬ﻘﻨﻌﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﮐﺴﺐ زﻧﺎن ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺣـﺮام اﺳـﺖ و‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﻌﻠﻢ آوازﺧﻮاﻧﯽ در ﺷﺮع اﺳﻼم ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪) «.‬ﺷﯿﺦ ﻣﻔﯿـﺪ‪ ،1410 ،‬ص ‪ (588‬و‬
‫ﻣﺮﺣﻮم ﺷﯿﺦ ﺻﺪوق در ﮐﺘﺎب ﻫﺪاﯾﻪ و ﮐﺘﺎب ﻣﻘﻨﻊ‪ ،‬ﺷﯿﺦ ﻃﻮﺳﯽ در ﻧﻬﺎﯾﻪ‪ ،‬اﺑﻦ ادرﯾﺲ در‬
‫‪160‬‬
‫ﺳﺮاﺋﺮ و اﺑﻮﺻﻼح ﺣﻠﺒﯽ در ﮐﺘﺎب ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬درآﻣﺪي را ﮐﻪ زﻧﺎن ﺧﻮاﻧﻨﺪه از‬
 ‫راه آوازﺧﻮاﻧﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺮﻣﺖ درآﻣﺪ ﻓﻘﻂ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﺮﻣﺖ ﮐﺎر آنﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا وﻗﺘﯽ ﭼﯿﺰي ﺣﺮام اﺳﺖ ﻗﯿﻤﺖ آن ﻧﯿﺰ ﺣﺮام اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ در ﺑﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ج‪.‬ا‪.‬اﯾﺮان و ‪...‬‬

‫وﮔﺮﻧﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﺮﯾﻢ درآﻣﺪ اﯾﺸﺎن وﺟﻬﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﺗﺬﮐﺮ آن ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ در ﮐﻠﻤﺎت ﻓﻘﻬﺎ‬
‫ﻓﻘﻂ زﻧﺎن ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﻮﺿﻮع ﺣﮑﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ زﻧﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻏﻨﺎ و آوازﺧﻮاﻧﯽ ﻋﻼﻗﻪ‬
‫دارﻧﺪ وﮔﺮﻧﻪ اﯾﻦ ﺣﮑﻢ اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ زﻧﺎن ﻧـﺪارد‪) .‬ﺟﺒـﺎران‪ ،1378 ،‬ص ‪ (26‬اﻟﺒﺘـﻪ اﻣـﺎم‬
‫ﺻﺎدق )ع( در ﻣﻮرد درآﻣﺪ زﻧﺎن ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪ٔ » :‬ﺟﺮ اﳌﻐﻨﯿﺔ اﻟﱴ ﺰف اﻟﻌﺮا ﺲ ﻟ ﺲ ﺑــﻪ‬
‫ﺑ ٔس ﻟ ﺴﺖ ﻟﱴ ﯾﺪ ﻞ ﻠﳱﺎ اﻟﺮ ﺎل«‪» ،‬ﻣﺰدي ﮐﻪ ﺑﻪ زن ﺧﻮاﻧﻨﺪه در ﻋﺮوﺳﯽﻫﺎ داده ﻣﯽﺷـﻮد‬
‫اﺷﮑﺎل ﻧﺪارد‪ ،‬زﯾﺮا در ﻋﺮوﺳﯽﻫﺎ ﻓﻘﻂ زﻧﺎن ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ و ﻣﺮدان آﻣـﺪ و ﺷـﺪ ﻧﺪارﻧـﺪ‪«.‬‬
‫)ﺷﯿﺦ ﮐﻠﯿﻨﯽ‪ ،1365 ،‬ص ‪ (120‬ﻣﺮﺣﻮم ﺳﯿﺪ ﺟﻮاد ﻋﺎﻣﻠﯽ در ﻣﻔﺘﺎح اﻟﮑﺮاﻣﻪ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﻨﻈﻮر از داﺧﻞ ﻧﺸﺪن ﻣﺮدان اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺪاﯾﺶ را ﻧﺸﻨﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﯾﻘـﯿﻦ دارﯾـﻢ ﮐـﻪ‬
‫ﺷﻨﯿﺪن ﺻﺪا ﺣﺘﯽ از ﺑﯿﺮون ﻣﺠﻠﺲ ﻫﻢ ﺣﺮام اﺳﺖ‪) «.‬ﻋﺎﻣﻠﯽ‪ ،1385 ،‬ص ‪ (50‬ﺣﺘﯽ ﺑﺮﺧﯽ‬
‫از ﻋﻠﻤﺎ ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﺟﻮاز را ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻘﯿﻪ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﺟﺒﺎران‪ ،1378 ،‬ص ‪(110‬‬
‫اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﺗﺎ دوران ﻣﺤﺪث ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮده و اﯾﺸﺎن ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﮕـﺮش در ﺑـﺎب‬
‫ﻏﻨﺎ‪ ،‬ﺣﮑﻢ آن را ﺗﻐﯿﯿﺮ داد‪ .‬در واﻗﻊ ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ذات ﻏﻨﺎ ﺗﻮﺳﻂ زن ﺣﺮام ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ ﻫﻤﺮاﻫﯽ آن ﺑﺎ ﻓﻌﻞ ﺣﺮام دﯾﮕﺮي ﺣﺮام ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم ﺳﯿﺪ ﺟﻮاد ﻋـﺎﻣﻠﯽ‬
‫در ﻣﻔﺘﺎح اﻟﮑﺮاﻣﻪ آورده اﺳﺖ‪ ... » :‬ﺗﺎ ﻣﺤﺪث ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ و ﻓﺎﺿﻞ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻨﺪ و ﺑـﺮ‬
‫ﻣﻨﻮال ﻏﺰاﻟﯽ و اﻣﺜﺎل او از ﻋﻠﻤﺎي ﻋﺎﻣﻪ رﻓﺘﺎر ﮐﺮده‪ ،‬ﺣﺮﻣﺖ را ﺑﻪ ﻣﻮاردي اﺧﺘﺼﺎص دادﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻋﻤﻞ ﺣﺮاﻣﯽ ـ ﻏﯿﺮ از ﺧـﻮد ﻏﻨـﺎ ـ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﺜـﻞ ﻧـﻮاﺧﺘﻦ آﻻت ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ و‬
‫اﺧﺘﻼط زن و ﻣﺮد و ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺎﻃﻞ‪) .‬ﻋﺎﻣﻠﯽ‪ ،1385 ،‬ص ‪(52‬‬
‫آراي ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ )ره( و ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي در ﺑﺎب ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن و ﻧﻮازﻧﺪﮔﺎن‬
‫ﺣﻀﺮت اﻣﺎم )ره( در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﺘﻔﺘﺎ ﮐﻪ »ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در اﺟﺮاي ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻧﯿـﺎز‬
‫‪161‬‬ ‫ﺑﻪ ﺻﺪاي زﻧﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﯽ )ﮔﺮوه ﻫﻤﺨﻮان ﯾﺎ ﮐﺮ( ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣـﯽﺗـﻮان از وﺟـﻮد آنﻫـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد؟« ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﻓﺴﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ اﺟﺘﻨﺎب ﮐﺮد‪) «.‬اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،1376 ،‬ص ‪(113‬‬
‫ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﺘﻔﺘﺎ ﮐﻪ »آﯾﺎ ﮔﻮش ﮐﺮدن ﺑﻪ ﺻـﺪاي زن ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﺮﺟﯿﻊ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻧﻮار ﮐﺎﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺣـﺪ‬
‫ﻏﻨﺎي ﻣﻄﺮب ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑﺎﺷﺪ ﮐـﻪ ﺑﺎﻋـﺚ ﺑـﻪ ﺣـﺮام اﻓﺘـﺎدن ﻣـﺮد ﻧﺸـﻮد‪ ،‬ﺟـﺎﯾﺰ‬

‫ﻞ د ﻦ و ﯿﺎ ﺖ ﻨ ﯽ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؟« ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪» :‬ﺷﻨﯿﺪن ﺻﺪاي زن و ﮔﻮش ﮐﺮدن ﺑﻪ آن ﺑﺪون ﻗﺼﺪ ﻟﺬت ﺑﺮدن و‬
‫رﯾﺒﻪ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد و ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻏﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻔﺴﺪه ﮔﺮدد‪) «.‬آﯾﺖاﷲ ﺧﺎﻣﻨﻪاي‪،‬‬
‫]ﺑﯽﺗﺎ[‪ ،‬ص ‪ (1‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﺸﺎن در ﭘﺎﺳﺨﯽ درﺑـﺎره دفزﻧـﯽ زﻧـﺎن در ﻣﺠـﺎﻟﺲ ﻋﺮوﺳـﯽ‬

‫ـ ﺷﻤﺎره اول؛ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪93‬‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪» :‬اﺳﺘﻔﺎده از آﻻت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺮاي ﻧﻮاﺧﺘﻦ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻟﻬﻮي و ﻣﻄﺮب ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬
‫وﻟﯽ آوازﺧﻮاﻧﯽ در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻋﺮوﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻌﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮاي زﻧﺎن ﺟﺎﯾﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪) «.‬ﻫﻤﺎن‪] ،‬ﺑﯽﺗﺎ[‪،‬‬
‫ص ‪ (4‬اﯾﺸﺎن در ﺟﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬در ﺑﺎب ﺣﮑﻢ اﺟﺮاي ﮐﻨﺴﺮت ﺗﻮﺳﻂ زن ﺑﺮاي زﻧﺎن ﺑﺎ ﻋﻠﻢ‬
‫ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﮔﺮوه ﻧﻮازﻧﺪﮔﺎن ﻧﯿﺰ زن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪» :‬اﮔـﺮ اﺟـﺮاي ﮐﻨﺴـﺮت ﺑـﻪﺻـﻮرت‬
‫ﺗﺮﺟﯿﻊ ﻣﻄﺮب )ﻏﻨﺎ( ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ ﻧﻮاﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد از ﻧﻮع ﻟﻬﻮي ﺣﺮام ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫اﯾﻦ اﻣﺮ ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ اﺷﮑﺎل ﻧﺪارد‪) «.‬ﻫﻤﺎن‪] ،‬ﺑﯽﺗﺎ[‪ ،‬ص ‪(10‬‬
‫‪ :3-1‬آراي ﻓﻘﻬﺎ در ﺑﺎب آﻻت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫آﻻت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ از دﯾﺪﮔﺎه ﻓﻘﻬﺎ ﺑﺮ دو ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪ :‬آﻻت ﻣﺨﺘﺺ ﺣﺮام و آﻻت ﻣﺸﺘﺮﮐﻪ‪.‬‬
‫»آﻻت ﻣﺨﺘﺺ« ﺑﻪ آﻻﺗﯽ از آﻻت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﻮﻋﺎً در ﻟﻬـﻮ و ﻟﻌـﺐ ﺑـﻪ‬
‫ﮐﺎر ﻣﯽرود و ﻣﻨﻔﻌﺖ ﺣﻼل ﻧﺪارد‪.‬‬
‫»آﻻت ﻣﺸﺘﺮﮐﻪ« ﺑﻪ آﻻﺗﯽ از آﻻت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺸﺮوع و‬
‫ﺣﻼل ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود و ﻫﻢ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻧﺎﻣﺸﺮوع و ﺣﺮام‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از آﻻت ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴـﺖ وﻟـﯽ آﻻت ﻣﺸـﺘﺮﮐﻪ ﺑـﻪ ﮐﯿﻔﯿـﺖ‬
‫ﻧﻮاﺧﺘﻦ آن ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮاﺟﻊ ﺗﻘﻠﯿﺪ اﺳﺘﻔﺎده از آﻻت ﻣﺸﺘﺮﮐﻪ را ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻣﻄﻠـﻖ‬
‫ﺣﺮام ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﻮاﺧﺘﻦ آن ﻓﺘﻮا دادهاﻧﺪ‪.‬‬
‫آراي ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ )ره( و ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي در ﺑﺎب آﻻت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫آراي ﺣﻀﺮت اﻣﺎم )ره( ﭘﯿﺶ و ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﻋﻤـﺪه اي روﺑـﻪرو ﺷـﺪه‬ ‫‪162‬‬
‫اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﯾﺸﺎن ﺧﺮﯾﺪ و ﻓـﺮوش آﻻت ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ را در زﻣـﺮه ﻣﮑﺎﺳـﺐ ﺣـﺮام ذﮐـﺮ‬
 ‫ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﯾﻦ آﻻت ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ آﻻت ﻣﺸﺘﺮﮐﻪ ﺷـﺪ ﮐـﻪ داراي ﻣﻨـﺎﻓﻊ‬
‫ﻣﺤﻠﻠﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ اﺳﺘﻔﺎده در اﻣﻮر ﺣﻼل ﺧﺮﯾﺪاري ﺷـﻮد‪ ،‬اﺷـﮑﺎل ﻧـﺪارد‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ در ﺑﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ج‪.‬ا‪.‬اﯾﺮان و ‪...‬‬

‫)اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،1376 ،‬ص ‪ (115‬اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ )ره( در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﺘﻔﺘﺎ ﮐﻪ »آﯾﺎ در اﺟﺮاي ﯾﮏ‬
‫ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﺠﺎز‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﻮاع آﻻت ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺑـﺎ اَﺷـﮑﺎل و ﺻـﺪاﻫﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن‬
‫داراي ﻣﺤﺪودﯾﺘﯽ اﺳﺖ؟« ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ آﻻت ﻣﺨـﺘﺺ ﺑـﻪ ﻟﻬـﻮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ از آن‬
‫اﺟﺘﻨﺎب ﺷﻮد و اﺳﺘﻌﻤﺎل آنﻫﺎ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿ ﺴﺖ‪ .‬و اﺳـﺘﻌﻤﺎل آﻻت ﻣﺸـﺘﺮﮐﻪ در ﻣـﻮرد ﺟـﻮاز‬
‫اﺷﮑﺎل ﻧﺪارد‪) «.‬ﻫﻤﺎن‪ ،1376 ،‬ص ‪(113‬‬
‫ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﺘﻔﺘﺎ ﮐﻪ »آﯾﺎ ﺧﺮﯾﺪن ﺑﻌﻀﯽ از آﻻت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺎ‬
‫ﻫﺪف اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدن از آن ﺑﺮاي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮔﺮوه ﺳﺮود اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ اﯾﻨﮑـﻪ آن وﺳـﯿﻠﻪ‬
‫ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده در ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺣـﻼل ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﺟـﺎﯾﺰ اﺳـﺖ؟« ﻓﺮﻣﻮدﻧـﺪ‪» :‬اﮔـﺮ از آﻻت‬
‫ﻣﺸﺘﺮﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺣﺮام ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺮﯾـﺪن آن اﺷـﮑﺎل ﻧـﺪارد‪) «.‬آﯾـﺖ اﷲ ﺧﺎﻣﻨـﻪ اي‪،‬‬
‫]ﺑﯽﺗﺎ[‪ ،‬ص ‪ (2‬اﯾﺸﺎن ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺑﺎب آﻣﻮﺧﺘﻦ آﻻت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ‪» :‬ﺑﻪ ﮐـﺎرﮔﯿﺮي‬
‫آﻻت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺮاي ﻧﻮاﺧﺘﻦ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻏﯿﺮ ﻟﻬﻮي‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﺳﺮودﻫﺎي اﻧﻘﻼﺑـﯽ ﯾـﺎ‬
‫دﯾﻨﯽ و ﯾﺎ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﻔﯿﺪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دﯾﮕـﺮ ﺑـﺎ ﻏـﺮض ﻋﻘﻼﯾـﯽ‬
‫ﻣﺒﺎح ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺷﮑﺎل ﻧﺪارد ﺑﻪ ﺷﺮط اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻣﻔﺎﺳﺪ دﯾﮕﺮي ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﻣﻮﺧﺘﻦ‬
‫و ﯾﺎد دادن ﻧﻮازﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮاي اﻣﺮ ﻓﻮق ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ اﺷﮑﺎل ﻧـﺪارد‪) «.‬ﻫﻤـﺎن‪] ،‬ﺑـﯽ ﺗـﺎ[‪ ،‬ص ‪(8‬‬
‫اﯾﺸﺎن‪ ،‬در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺘﺎﺋﯽ در ﺑﺎب اﺳﺘﻔﺎده از آﻻت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﻋﺮوﺳﯽ و ﺿـﻮاﺑﻂ آن‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺮد و زن‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﯾﺰ ﺑﻮدن ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﯽ زﻧﺎن در ﻣﺠﺎﻟﺲ زﻓﺎف ﺣﮑﻢ ﮐﺮده و اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫آﻻت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﯾﺸﺎن ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻮارد در ﻏﯿﺮ ﻣﺠﻠﺲ زﻓﺎف ﻣﺠﺎز ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬ﻫﻤﺎن‪] ،‬ﺑﯽﺗﺎ[‪ ،‬ص ‪(1‬‬
‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي و اﺳﺘﺨﺮاج اﻟﮕﻮي ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﺑﺮ اﺳﺎس آراي ﻓﻘﻬﯽ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ آﻧﭽـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان از آراي‬
‫‪163‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮداﺷﺖ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺸﺘﺖ در آراﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬اﺑﺘﻼي ﻣﺤﺪودي ﺑـﻪ ﻣﺴـﺌﻠﮥ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ داﺷﺖ و ﻓﻘﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ از ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬درواﻗﻊ ﻓﻬﻢ ﻓﻘﻬﺎ‬
‫از ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ ،‬ﻓﻬﻤـﯽ ﺗـﺎرﯾﺨﯽ و ﻣﺘـﺄﺛﺮ از دوران ﺣﯿـﺎت ﺧﻮدﺷـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼـﻪ‬
‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺪهاي از ﻓﻘﻬﺎ ادﻋﺎي اﺟﻤـﺎع ﻣﯿـﺎن ﻋﻠﻤـﺎ را داﺷـﺘﻨﺪ وﻟـﯽ اﯾـﻦ‬
‫اﺟﻤﺎع‪ ،‬در واﻗﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺪه و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻇﻨـﯽ ﺑـﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪه‬

‫ﻞ د ﻦ و ﯿﺎ ﺖ ﻨ ﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در آراي ﺣﻀﺮت اﻣﺎم )ره( ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐـﻪ ﻓﺘـﺎواي اﯾﺸـﺎن ﭘـﯿﺶ و ﭘـﺲ از‬
‫اﻧﻘﻼب ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺑﺎرزي داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺷﺪت از ﻓﻀﺎي اﻧﻘﻼب ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ‬
‫ﺣﺎل‪ ،‬در ﮐﻠﯿﺖ ﺣﮑﻢ ﻣﮑﻠﻒ ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ ،‬آراي ﺣﻀﺮت اﻣﺎم )ره( و ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈـﻢ رﻫﺒـﺮي ﺑـﻪ‬

‫ـ ﺷﻤﺎره اول؛ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪93‬‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻔﺎف و ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﻨﺎ ﻗـﺮار دادن ﺑـﺮاي ﺳﯿﺎﺳـﺖﮔـﺬاري در ﻋﺮﺻـﻪ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ ﺗﻠﻘـﯽ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﻘـﺎم ﻣﻌﻈـﻢ رﻫﺒـﺮي‪ ،‬ﻗﺎﺋـﻞ ﺑـﻪ ﺣﺮﻣـﺖ ﺑـﺎﻟﻌﺮض‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را ذاﺗﺎً ﺣﺮام ﻧﻤﯽداﻧﻨـﺪ و ﺑـﺎ ﺣﻔـﻆ ﻣﻌﯿﺎرﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻋﺎرض ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻟﻬﻮ و ﻟﻌﺐ‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده از آﻻت ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺣﺮام و‪ ،...‬ﺗﺸﺨﯿﺺ آن را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﻣﮑﻠﻒ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻗﺮار دادهاﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﺪود ﺟﻮاز و ﺣﺮﻣﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد زﯾﺮ در ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد‪:‬‬
‫ﺳﺎز‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﻮع ﺳﺎز ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي آن ﻣﺴﺘﻐﺮق در ﻧﻮع ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ و ﯾـﺎ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺣﺮام ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده و اﺳﺘﻤﺎع آن ﻧﯿﺰ ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺐ‪ :‬اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺧﺎص‪) .‬ﮔﻨﺎﻫﮑﺎران‪ ،‬ﻣﻠﺤﺪان و‪(...‬‬
‫آواز و دﯾﮕﺮ آواﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ :‬ﻧﻮع آواز ﻓﺮد داراي وﯾﮋﮔﯽﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﺑﺨﺶ ﻏﻨـﺎ‬
‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻞ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺤﻞ اﺟﺮاي ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﺤﻞ ﺗﺨﺼﯿﺺﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻓﺴﻖ و ﮔﻨﺎه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‬
‫اﺟﺮاﺷﺪه در آن ﻧﯿﺰ ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻦ‪ :‬اﺳﺘﻔﺎده و ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮي ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﺤﺘﻮاي ﺣﺮام ﺷﺎﻣﻞ ﮐﻔﺮﮔﻮﯾﯽ‪ ،‬اﻫﺎﻧﺖ ﯾﺎ ﻏﻠـﻮ در‬
‫ﺗﻌﺎﺑﯿﺮ ﻣﻨﺼﻮص ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺎﯾﮕﺎه اﺋﻤﻪ و‪ ،...‬دﻋﻮت ﺑﻪ ﮔﻨﺎه و اﻣﺮ ﻣﮑﺮوه‪ ،‬ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮔﻨﺎه‬
‫ﯾﺎ ﻋﻤﻞ ﺣﺮام‪ ،‬ﺗﺨﻔﯿﻒ زﺷﺘﯽ ارﺗﮑﺎب ﻣﺤﺮﻣﺎت و ﻣﮑﺮوﻫﺎت‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮي ﻗـﻮل ﺑﺎﻃـﻞ و‬
‫ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻌﻨﺎ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﺮ و ﻣﺴﺨﺮه ﮐﺮدن دﯾﮕﺮان و‪ ...‬در ﺗﺮاﻧﻪ و ﺷﻌﺮ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘـﻪ در ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‪،‬‬
‫‪164‬‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﺣﺮﻣﺖ آن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺷﯿﻮه اﺟﺮا‪ :‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎده از آراﯾﺶ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶ و ﻋﻼﯾﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي وﯾﮋه اﻫﻞ ﮔﻨﺎه ﺑﺎ‬
‫ﮐﺎرﮐﺮد ﺣﺪاﮐﺜﺮي در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﮔﺮوه‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﺣﺮام ﺗﻠﻘﯽ ﺷـﻮد ﻣﺎﻧﻨـﺪ رﻗـﺺ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ در ﺑﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ج‪.‬ا‪.‬اﯾﺮان و ‪...‬‬

‫اﻫﺎﻧﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺨﺮﮔﯽ‪ ،‬ﮐﻔﺮ‪ ،‬دﻋﻮت ﺑﻪ ﮔﻨﺎه‪ ،‬ﭘﻮﺷـﺶ ﻏﯿـﺮ ﺷـﺮﻋﯽ‪ ،‬ﺗﺤﺮﯾـﮏ ﺟﻨﺴـﯽ و‪ ...‬در‬
‫اﺟﺮاي ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﺣﺮﻣﺖ آن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺒﮏ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ )ﺟﻨﺲ‪ ،‬رﯾﺘﻢ و‪ :(...‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺳﺒﮑﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺑﻪ اﻫﻞ ﮔﻨﺎه و ﺑﺎ ﮐﺎرﮐﺮد‬
‫ﺣﺪاﮐﺜﺮي ﺑﺮاي اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ رپ‪ ،‬ﻣﺘﺎل‪ ،‬رﯾﻮ‪ ،‬دﯾﺴـﮑﻮ‪ ،‬ﻫﯿـﭗ ﻫـﺎپ‪ ،‬ﺗـﺮﻧﺲ و‬
‫ﭘﺎرﺗﯽ ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﺧﻮاﻧﻨﺪه‪ :‬اﮔﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺷﻬﺮت ﻓﺴﺎد و اﻟﺤﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪ اي ﮐـﻪ‬
‫ﻫﻮﯾﺖ او ﺑﺪان ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑــﺮ ﻣﺒﻨــﺎي آراي ﻣﻘــﺎم ﻣﻌﻈــﻢ رﻫﺒــﺮي‪ ،‬ﺑﺎﯾــﺪ ﻣــﻮارد ﯾﺎدﺷ ـﺪه‪ ،‬ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان اﻟﮕــﻮي‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري در ﻋﺮﺻﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺪ ﻧﻈـﺮ ﻗـﺮار ﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺒﻨﺎﯾﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻨﺴﺠﻢ در اﯾﻦ ﻋﺮﺻﻪ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

‫اﻟﮕﻮي ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﺑﺮاي ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري‬

‫ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ را ﻣﯽﺗﻮان در ﻗﺎﻟﺐ ﮐﻠـﯽ زﯾـﺮ‬
‫دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﮐﺮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬اﺟﺮا و ﭘﺨﺶ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻣﺜـﺎل‬
‫در رادﯾﻮ و ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن‬
‫ب‪ .‬ﺻﺪور ﻣﺠﻮزﻫﺎي اﺟﺮا‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻧﺸﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺗﻮﺳﻂ وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﯽ‬
‫ج‪ .‬ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺷﺨﺼﯽ آﻻت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺗﻮﺳﻂ اﻓـﺮاد و ﺧﺮﯾـﺪ و ﻓـﺮوش ﻣﺤﺼـﻮﻻت و‬
‫اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫د‪ .‬آﻣﻮزش ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫ﻫـ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪.‬‬
‫‪165‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ادﻋﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﻼن ﺑﺮاي ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻄﺮح اﺳـﺖ‬
‫و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺮاي اﻗﺪام در ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺣﻮزهﻫﺎي ﯾﺎدﺷﺪه‪ ،‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﻟﮕﻮي اﺟﺮاﯾﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﯽ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﺗﺎ ﮐﻨﻮن‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻧﻬﺎد اﺻـﻠﯽ در ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ در ﻋﺮﺻﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎ ﻋﺒـﺎرت اﻧـﺪ از ﺻﺪاوﺳـﯿﻤﺎ‪ ،‬ﻣﺮﮐـﺰ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت اﺳﻼﻣﯽ و ﺳـﺎزﻣﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ‬

‫ﻞ د ﻦ و ﯿﺎ ﺖ ﻨ ﯽ‬
‫ﻫﻨﺮي ﺷﻬﺮداري ﺗﻬﺮان‪.‬‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻧﺘﻬﺎي اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﻣﮑﺎن اراﺋﻪ ﺿﻮاﺑﻂ اﺟﺮاﯾﯽ ﻧﯿﺰ وﺟـﻮد‬
‫دارد ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﭼﺎﭘﯽ از ذﮐﺮ آنﻫﺎ ﺧﻮدداري ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ـ ﺷﻤﺎره اول؛ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪93‬‬

‫اﻫﺪاف‬
‫اﻟﻒ‪ .‬ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﯽ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﮐﺸـﻮر و ﻫـﺪف دار ﮐـﺮدن و ﺑـﻪﮐـﺎرﮔﯿﺮي آن در‬
‫راﺳﺘﺎي اﻫﺪاف ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ‬
‫ب‪ .‬اﯾﺠﺎد دﺳﺘﺮﺳﯽ ﮐﻨﺘﺮلﺷﺪه ﺑﻪ آﻣﻮزش ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫ج‪ .‬اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﯿﻔﯿﺖ آﻣﻮزش‬
‫د‪ .‬ﺣﻤﺎﯾ ـﺖ از ﻣﻮﺳ ـﯿﻘﯽﻫــﺎي ﻓــﺎﺧﺮ )ﻣﻮﺳــﯿﻘﯽ ﻓــﺎﺧﺮ از ﻣﻨﻈــﺮ ﺷــﺮﯾﻌﺖ‪ ،‬در زﻣــﺮه‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽﻫﺎي ﺣﻼل ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻣﺤﺴﻮب ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﻏـﺮض از‬
‫ﻣﺎﻧﺪﮔﺎري‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮرداري از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن اﻧﺘﻘﺎل ارزشﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﺑﻮﻣﯽ )اﺳﻼﻣﯽ ـ‬
‫ﺷﯿﻌﯽ‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﯽ‪ ،‬اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿـﺖ اﺟـﺮاي ﻣﻨﺎﺳـﺐ و ﺷﺨﺼـﯿﺖ و وﯾﮋﮔـﯽﻫـﺎي ﺷﺨﺼـﯽ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن و ﻣﻮﺳﯿﻘﯽداﻧﺎن ﺑﻪﻋﻨﻮان اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﺸﻮر( اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫـ‪ .‬ﺗﺪوﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎ و ﺿﻮاﺑﻂ اﻋﻤﺎﻟﯽ )ﭼﻨﯿﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ و ﺿﻮاﺑﻄﯽ اﺟﺮا ﻣﯽ ﺷـﻮﻧﺪ‬
‫وﻟﯽ اﻋﻼم ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﻪ از ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در ﻣﺴﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي اﻋﻼﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫اﻣﺎ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺳﺎزي آنﻫﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪(.‬‬
‫و‪ .‬ﺗﺪوﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ و ﺿﻮاﺑﻂ اﻋﻼﻣﯽ‬

‫ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي در ﻋﺮﺻﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﮐﻠﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫ﯾﮏ‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫـﺎي اﻋﻤـﺎﻟﯽ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‪ :‬ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﻫـﺎي اﻋﻤـﺎﻟﯽ در راﺳـﺘﺎي ﮐﻨﺘـﺮل و‬ ‫‪166‬‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﯽ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﮐﺸﻮر ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه وﻟﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﺑﻮدن‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻋﻤـﻮﻣﯽ‬
 ‫ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ در اﯾﻦ ﻣﺠﺎل ﺑﺪانﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫دو‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎي اﻋﻼﻣﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ :‬اﻫﺘﻤﺎم ﻓﻌﺎل ﺑﻪ اﯾﺠﺎد زﯾﺮﺳﺎﺧﺖ ﻫـﺎي ﻣﻨﺎﺳـﺐ در‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ در ﺑﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ج‪.‬ا‪.‬اﯾﺮان و ‪...‬‬

‫ﺣﻮزه ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺮ‪ ،‬اﺟﺮا و آﻣﻮزش ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﮐﺎرآﻣﺪ در ﺟﻬـﺖ ﺑﻬﺒـﻮد وﺿـﻌﯿﺖ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﮐﺸﻮر‬
‫راﻫﮑﺎرﻫـﺎي اﺟﺮاﯾــﯽ ﮐــﺮدن ﺳﯿﺎﺳــﺖﻫــﺎي اﻋﻼﻣـﯽ در ﺣــﻮزهﻫــﺎي ﻣﺨﺘﻠــﻒ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫اﯾﻦ راﻫﮑﺎرﻫﺎ در ﭼﻬﺎر ﺣﻮزه آﻣﻮزش‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ و اﺟﺮا اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬آﻣﻮزش‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ اﻫﺪاف ﮐﻼن ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﻋﻤﯿﻖ ﺑﻪ ﻫﻨﺮ ﻣﺘﻌﺎﻟﯽ و ﻓﺎﺧﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻠﯿﻪ ﺷﺌﻮﻧﺎت دﯾﻨﯽ و ﻣﺬﻫﺒﯽ در ﭼﺎرﭼﻮب اﺣﺘﺮام و ﺗﮑـﺮﯾﻢ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ‬
‫ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ ﮐﺸﻮر ﻋﺰﯾﺰﻣﺎن اﯾﺮان و ﺗﺮوﯾﺞ ارزشﻫـﺎي ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪ در رﻓﺘﺎرﻫـﺎي ﻓـﺮدي‪،‬‬
‫ﺟﻤﻌﯽ و ﺗﻌﺎﻣﻼت ﺷﻬﺮوﻧﺪي و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻫﺘﻤﺎم ﺑﻪ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻋـﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ از ﻃﺮﯾـﻖ‬
‫اﯾﺠﺎد ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي ﺑﺮاﺑﺮ آﻣﻮزﺷﯽ ﺷﻬﺮوﻧﺪان در ﺑﺤﺚ آﻣﻮزش ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻣﻮزش ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺮدي و ﮔﺮوﻫﯽ در ﺳﻄﺢ ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫آﻣﻮزش در رﺷﺘﻪﻫﺎي ﺳﺮود‪ ،‬ﺗﻮاﺷﯿﺢ و آﻣﻮزش ﺳﺎز و آواز ﺳﻨﺘﯽ و ﮐﻼﺳﯿﮏ اراﺋﻪ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪.‬‬
‫راﻫﮑﺎرﻫﺎي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ ﺑﺨﺶ آﻣﻮزش ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫* دﻋﻮت ﺑﻪ ﻫﻤﮑﺎري ﻣﺪرﺳﺎن و ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن زﺑﺪه‪ ،‬ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ و ﻣﺴﺌﻮل ﺟﻬﺖ آﻣﻮزش ﮐﻠﯿﻪ‬
‫رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬آﻣﻮزش ﺳﺎز‪ ،‬آواز‪ ،‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻧﻈﺮي‪ ،‬ﺗﺌﻮرﯾﮏ و ﺳﺎﺧﺘﺎري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫* ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺮاي ﺗﺪارك ﻓﻀﺎي آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ و اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫* ﻣﺴﺎﻋﺪت و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺗﺠﻬﯿﺰ وﺳﺎﯾﻞ آﻣﻮزﺷﯽ‪ ،‬ﮐﻤﮏآﻣﻮزﺷﯽ و ﭘﺸـﺘﯿﺒﺎﻧﯽ واﺣـﺪ‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﺮاﮐﺰ‬
‫* ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪﺳﺎزي دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي آﻣﻮزش ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺮاﮐﺰ‬
‫‪167‬‬ ‫* ﺗﻌﺎﻣﻞ و ﻫﻤﮑﺎري ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺑﺎ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن و ﻣﺴﺌﻮﻻن واﺣﺪﻫﺎي ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﺮاﮐﺰ‬
‫* ﻧﻈﺎرت دﻗﯿﻖ ﺑﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آﻣﻮزش از ﻗﺒﯿﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺰان ﺷﻬﺮﯾﻪ و ﺣﻖاﻟﺰﺣﻤﻪ ﻣﺪرﺳﺎن‪.‬‬
 ‫ز‪ .‬ﺗﻬﯿﻪ ﺟﺰوه و ﻧﺸﺮﯾﻪ ﺟﻬﺖ آﻣﻮزشﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺷﻬﺮوﻧﺪان‪.‬‬
‫ب‪ .‬ﭘﮋوﻫﺶ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اﺛﺮات ﻣﺜﺒﺖ و ﺳﺎزﻧﺪه ﻫﻨﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﻣﯿﺎن ﺷـﻬﺮوﻧﺪان و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‬

‫ﻞ د ﻦ و ﯿﺎ ﺖ ﻨ ﯽ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﯿﻨﻪ از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻫﻨﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در آﻣﻮزش ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ آنﻫﺎ و ﮐﻤﮏرﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺣﻞ‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺸﮑﻼت ﺷﻬﺮﻧﺸـﯿﻨﯽ و رﻓﺘﺎرﻫـﺎي ﻓـﺮدي و اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻣﺴـﺘﻠﺰم ﭘـﮋوﻫﺶ و‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راﻫﺒﺮدي در ﻋﺮﺻﻪ ﻫﻨﺮ ﺑﻪ وﯾﮋه ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ اﺳﺖ‪ .‬راﻫﮑﺎرﻫﺎي دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬

‫ـ ﺷﻤﺎره اول؛ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪93‬‬

‫اﻫﺪاف در ﺑﺨﺶ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫* اﺟﺮاي ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اي و ﻣﯿﺪاﻧﯽ‪ ،‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬ﺗـﺪوﯾﻦ و آرﺷـﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿـﺪات‬
‫ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫* ﭘﮋوﻫﺶ و ﮐﻨﺪوﮐﺎو در ﺣﻮزه ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﻪوﯾﮋه در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﻮﻣﯽ‬
‫* ﮔﺮدآوري‪ ،‬ﺗﺪوﯾﻦ و آرﺷﯿﻮ دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﻣﻮﺳﯿﻘﺎﯾﯽ ﮐﺸـﻮر )ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ دﺳـﺘﮕﺎﻫﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻠﯽ‪ ،‬ﻓﻠﮑﻠﻮر‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﯽ(‬
‫* ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺑﺰرﮔﺎن ﻫﻨﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﺗﺠﻠﯿﻞ از ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاران ﻋﺮﺻﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫* ﺟﻤـﻊآوري ﮐﻠﯿـﻪ اﻃﻼﻋــﺎت ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻣﺆﻟﻔــﺎن‪ ،‬ﻣﺼـﻨﻔﺎن و دﺳـﺖاﻧــﺪرﮐﺎران و‬
‫ﭘﺪﯾﺪآورﻧﺪﮔﺎن ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺑﺎﻧﮏ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪.‬‬
‫ج‪ .‬ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫ﺑﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ آﺛﺎر ﻓﺎﺧﺮ و ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺒﻮدن ﻣﺮزﺑﻨﺪي‬
‫ﻣﯿﺎن ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻓﺎﺧﺮ و ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﮐﻢارزش و ﺗﻼش ﺑﺮاي آﺷﻨﺎ ﻧﻤﻮدن و آﻣﻮزش ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ‬
‫و ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺷﻬﺮوﻧﺪان‪ ،‬راﻫﮑﺎرﻫﺎي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻫﺪف ﺑـﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﯾـﺰي در ﺑﺨـﺶ‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫* ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻬﺮي و ﺗﻮﻟﯿﺪ آﺛﺎر ﻫﻨﺮي ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﺷﻬﺮوﻧﺪان‬
‫* ﺗﻮﻟﯿﺪ و اﻧﺘﺸﺎر ﮐﺘﺎبﻫﺎ و ﺟﺰوات ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫* ﺗﻮﻟﯿﺪ و اﻧﺘﺸﺎر آﺛﺎر ﻓﺎﺧﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﻗﺎﻟﺐ ﻧﻮار ﮐﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻮح ﻓﺸـﺮده و ﻧـﺮماﻓـﺰار‬ ‫‪168‬‬
‫ﭼﻨﺪرﺳﺎﻧﻪاي‬
 ‫* ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺳﻔﺎرش ﺗﻮﻟﯿﺪ آﺛﺎر ﻓﺎﺧﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﻪ آﻫﻨﮕﺴﺎزان ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و ﻣﺘﻌﻬﺪ ﮐﺸﻮر‬
‫* اﻧﺘﺸﺎر ﻣﺠﻼت و ﻧﺸﺮﯾ ﺎت آﻣﻮزﺷﯽ و ﮐﻤﮏآﻣﻮزﺷﯽ در ﺳﻄﺢ ﻣﺮاﮐﺰ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ در ﺑﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ج‪.‬ا‪.‬اﯾﺮان و ‪...‬‬

‫د‪ .‬اﺟﺮا‬
‫در ﻣﺒﺤﺚ اﺟﺮا‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪان ﺑـﺎ ﻋﻤـﻮم ﺷـﻬﺮوﻧﺪان از ﻃﺮﯾـﻖ‬
‫ﺗﺪارك و ﺑﺮﮔﺰاري اﻧـﻮاع ﻧﺸﺴـﺖﻫـﺎ‪ ،‬ﮐﻨﺴـﺮتﻫـﺎ‪ ،‬ﺟﺸـﻨﻮارهﻫـﺎ و‪ ...‬ﺿـﺮوري اﺳـﺖ‪.‬‬
‫راﻫﮑﺎرﻫﺎي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫* ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺪوﯾﻦ آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اﺟﺮاي ﮐﻨﺴﺮت ﻫﺎي ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺮاﮐـﺰ‬
‫ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ـ ﻫﻨﺮي دوﻟﺘﯽ و ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫* ﻧﻈﺎرت و ارزﯾﺎﺑﯽ آﺛﺎر اﺟﺮاﯾﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺻﺤﻨﻪاي در ﮐﻠﯿـﻪ ﻣﺮاﮐـﺰ ﺗﺤـﺖ ﭘﻮﺷـﺶ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻫﻨﺮي دوﻟﺘﯽ و ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫* ﺳﺎﻣﺎندﻫﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻨﻈﻢ اﺟﺮاي ﺻﺤﻨﻪاي در ﻣﺮاﮐﺰ‬
‫* ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﻣﻔـﺎﺧﺮ ﻫﻨـﺮ ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ و اﺟـﺮاي ﺑﺮﺧـﯽ‬
‫ﯾﺎدﻣﺎنﻫﺎ و ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖﻫﺎ‬
‫* ﺗﺪارك ﻫﻤﺎﯾﺶﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺖﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﯽ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﯽ آﺛﺎر ﺗﻮﻟﯿﺪﺷﺪه ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫* ﺑﺮﮔﺰاري ﺟﺸﻨﻮارهﻫﺎ و ﻣﺴﺎﺑﻘﻪﻫﺎ در ﺣﻮزه ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫* اﻋﻄﺎي ﺗﺴﻬﯿﻼت اﺟﺮاي ﮐﻨﺴﺮت ﺑﻪ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‬
‫* ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ ﻣﺮاﮐﺰ ﺟﻬﺖ ﺻﺪور ﻣﺠﻮزﻫﺎي ﻻزم و ارزﯾﺎﺑﯽ آﺛﺎر‬
‫* ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي ﺟﻮان ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ﺳﻄﺢ ﻣﻠﯽ و اﯾﺠﺎد ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺟﻬـﺖ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ آنﻫﺎ‬
‫* ﺑﺮﮔﺰاري ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي وﯾﮋه ﺑﺎﻧﻮان ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻠﯿﻪ ﻣﻮازﯾﻦ و ﺷﺌﻮﻧﺎت اﺳﻼﻣﯽ‪.‬‬

‫‪169‬‬
 ‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي‬
‫ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦ اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺮﺻﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ ،‬ﺣﻮزهاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫دﻟﯿﻞ ﺗﺸﺘﺖ ﻓﺮاوان آراي ﻓﻘﻬﯽ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺳﺎزي و ﺗﺼـﻤﯿﻢﮔﯿـﺮي درﺑـﺎره آن در ﺣﮑﻮﻣـﺖ‬

‫ﻞ د ﻦ و ﯿﺎ ﺖ ﻨ ﯽ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ اﻣﺮي دﺷﻮار ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ اﯾـﻦ ﺗﺸـﺘﺖ آرا ﭘـﯿﺶ از دوران اﻧﻘـﻼب‬
‫اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﻪ اﺑﺘﻼي ﻣﺤﺪود ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ اﻣﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﻋﺪم اﺑﺘﻼي ﻓﻘﻬﺎ ﺑـﻪ اﻣـﺮ ﺣﮑﻤﺮاﻧـﯽ‬
‫ﺑﺎزﮔﺮدد‪ .‬در واﻗﻊ ﻓﻬﻢ ﻓﻘﻬﺎ از ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ ،‬ﻓﻬﻤﯽ ﺗـﺎرﯾﺨﯽ و ﻣﺘـﺄﺛﺮ از دوران ﺣﯿـ ﺎت‬

‫ـ ﺷﻤﺎره اول؛ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪93‬‬

‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺎ دوران اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺑﻪ اﯾـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﯾـﮏ ﻣﺴـﺌﻠﻪ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﺑﺘﻼي ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ‪،‬‬
‫ﻧﻈﺮات ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﯽ در ﺑـﺎب آن ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪه و ﻫﻤـﺎن ﺗﺸـﺘﺖ آراي ﭘﯿﺸـﯿﻦ ﺑـﻪ ﺣـﻮزه‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺳﺎزيﻫﺎي ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻧﯿﺰ راه ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن اﻟﮕﻮي ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري‬
‫ﻋﺎﻣﯽ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻫﻤﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻓﻌﺎل در اﯾﻦ ﻋﺮﺻـﻪ‬
‫ﻃﺮاﺣﯽ و ﺗﺪوﯾﻦ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺗﻼش ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ اﻫـﺪاف ﺣﮑـﻮﻣﺘﯽ در‬
‫ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ آن را در ﻗﺎﻟﺐ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي اﻋﻼﻣﯽ و‬
‫اﻋﻤﺎﻟﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﺪ و ﭘﺲ از آن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﺑﺮاي اﻋﻼم راﻫﮑﺎرﻫﺎي ﺗﺤﻘﻖ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي اﻋﻤﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﺴﻂ راﻫﮑﺎرﻫﺎي ﺗﺤﻘﻖ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي اﻋﻼﻣﯽ در ﻗﺎﻟﺐ ﭼﻬﺎر‬
‫ﺣﻮزه آﻣﻮزش‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ و اﺟﺮا ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﮕﻮي ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﻬﺮهﺑﺮداري‬
‫در ﻫﻤﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻓﻌﺎل در ﻋﺮﺻﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪170‬‬
 ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ در ﺑﺎب ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در ج‪.‬ا‪.‬اﯾﺮان و ‪...‬‬

‫آزادهﻓﺮ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ‪ (1390) ،‬اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﻫﻨﺮ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي‪ ،‬ﻋﻠﯽ )آﯾﺖاﷲ(‪ ) ،‬ﺑﯽﺗﺎ[( اﺳﺘﻔﺘﺎﺋﺎت ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﻬﯽ‬ ‫‪.2‬‬
‫از ﻣﻨﮑﺮ ﻧﻤﺴﺎ‪.‬‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ‪ .‬اﮐﺒﺮ‪ (1376) ،‬ﻫﺸﺖ ﮔﻔﺘﺎر ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻏﻨﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺣﻮزه ﻫﻨﺮي‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫ﺟﺒﺎران‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ‪ (1378) ،‬ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﻏﻨﺎ در آﯾﯿﻨﻪ ﻓﻘﻪ )دروس ﺧﺎرج ﻓﻘﻪ ﺣﻀﺮت آﯾﺖاﷲ ﻣﺮوﺟﯽ(‪،‬‬ ‫‪.4‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻨﺮ اﺳﻼﻣﯽ‪.‬‬
‫ﺣﺮ ﻋﺎﻣﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ‪ 1409) ،‬ﻫـ‪ .‬ق( وﺳﺎﺋﻞ اﻟﺸﯿﻌﻪ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﻪ آل اﻟﺒﯿﺖ‪.‬‬ ‫‪.5‬‬
‫ﻃﺮﯾﺤﯽ‪ (1367) ،‬ﻣﺠﻤﻊاﻟﺒﺤﺮﯾﻦ ‪ ،‬ج ‪) ،1‬ﺑﯽ ﺟﺎ(‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت و ﻧﺸﺮ ﻣﻌﺎرف أﻫﻞ اﻟﺒﯿﺖ )ع(‪.‬‬ ‫‪.6‬‬
‫ﮔﺰارش ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ارﺷﺎد‪ (1381) ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎزرﺳﯽ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.‬‬ ‫‪.7‬‬
‫ﺳﻨﺪ ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ (1388) ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻫﻨﺮي ﺷﻬﺮداري ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.‬‬ ‫‪.8‬‬
‫ﺳﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪﺟﻮاد ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﯿﻨﯽ ﻋﺎﻣﻠﯽ‪ (1385) ،‬ﻣﻔﺘﺎح اﻟﮑﺮاﻣﻪ ﻓﯽ ﺷـﺮح ﻗﻮاﻋـﺪ اﻟﻌﻼﻣـﻪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬ ‫‪.9‬‬
‫ﻣﺪرﺳﯿﻦ ﺣﻮزه ﻋﻠﻤﯿﻪ ﻗﻢ‪ :‬دﻓﺘﺮ اﻧﺘﺸﺎرات اﺳﻼﻣﯽ‪.‬‬
‫ﮔﺰارش ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺪاوﺳﯿﻤﺎ‪ (1385) ،‬ﺷﻮراي ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺻﺪاوﺳﯿﻤﺎ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.‬‬ ‫‪.10‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﻔﯿﺪ‪ 1410) ،‬ﻫـ‪ .‬ق( ﻣﻘﻨﻌﻪ ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬دﻓﺘﺮ اﻧﺘﺸﺎرات اﺳﻼﻣﯽ‪.‬‬ ‫‪.11‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﮐﻠﯿﻨﯽ ‪ (1365) ،‬اﺻﻮل ﮐﺎﻓﯽ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬دار اﻟﮑﺘﺐ اﻹﺳﻼﻣﯿﻪ‪.‬‬ ‫‪.12‬‬
‫ﻗﯿﺪرﻟﻮ‪ ،‬ﮐﻤﯿﻞ و اﻣﯿﺮﺣﺴﯿﻦ ﻣﮑﺒﺮي‪ (1383) ،‬ﮔﺰارش »ﺑﺮرﺳﯽ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﮐﺸﻮر«‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺧﺮدهﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬

‫‪171‬‬
 ‫ـ ﺷﻤﺎره اول؛ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪93‬‬

‫‪172‬‬
‫ﻞ د ﻦ و ﯿﺎ ﺖ ﻨ ﯽ‬