SADRAJ

Pojam organiziranja
Oblikovanje organizacijske strukture
Ekonomski odnosi
Literatura

POJAM ORGANIZIRANJA
Organiziranje je nastavak planiranja
nakon to je organizacija definirala:
Ciljeve koje treba ostvariti
Strategije i resurse za njihovo
ostvarenje
Radne uloge svakog sudionika
Poduzee je poslovna organizacija koja neposredno proizvodi za
trite, a organizacija je drutveni sustav koji postie zajednike
ciljeve.
Organizacija moe biti profitna, neprofitna, meunarodna itd.
3

POJAM ORGANIZACIJE
Efikasna organizacija predstavlja instrument za ostvarenje postavljenih
ciljeva putem izabrane strategije
Postoji nekoliko znaenja pojma organizacije:
Univerzalni pojam organizacije - jedinstvo sreenih meusobno
povezanih dijelova, to asocira na definiciju pojma sustava
Institucionalni pojam organizacije - ciljno usmjeren socijalni sustav
(socijalni entitet)
Strukturni pojam organizacije - struktura socijalnog sustava, to
znai da svaki socijalni sustav (poduzee) ima svoju organizaciju
Funkcijski pojam organizacije - organizacija je djelatnost
oblikovanja; organizacija se javlja kao jedna od funkcija
menadmenta
4

POJAM ORGANIZACIJE
Jedan od kljunih zadataka menadmenta je uspostavljanje

odgovarajue organizacije u svrhu izvravanja odreenih

aktivnosti putem kojih se ostvaruju postavljeni ciljevi,
Funkcijski pojam organizacije dizajniranje ili projektiranje
organizacije.

PROJEKTIRANJE ORGANIZACIJE
je proces izgradnje organizacijske strukture, utvrivanja

organizacijskih postupaka i primjene organizacijskih sredstava s ciljem

uspostavljanja optimalne organizacije poduzea.
je proces kojim se tvori optimalna organizacijska struktura i

postavljaju potrebne odgovornosti i autoritet menadmenta svakog

sastavnog dijela unutar strukture da bi se najbolje ostvarili ciljevi
poduzea.

OSNOVNI ZADACI PROJEKTIRANJA ORGANIZACIJE

1. ralanjivanje ukupnog zadatka poduzea (prema izvrenju, fazama, objektu,

svrsi)
2. formiranje radnih mjesta (projektiranje sadraja posla, metoda)
3. formiranje organizacijskih jedinica (povezivanje radnih mjesta, slubi)
4. projektiranje odnosa izmeu organizacijskih jedinica (stjecanje prihoda,

odnosi pri ulaganju kapitala, sistem obrauna)

5. projektiranje sistema upravljanja (nadlenost, odgovornost, vrste organa,

meusobni odnosi meu njima)

6. projektiranje organizacije radnog kolektiva (sastav kolektiva, djelovanje rada

na radnika, radna sredina, zatita rada)

7. projektiranje organizacijskih tijekova (tijek informacija nositelji, putovi,

prikupljanje, obrada, organizacija transporta)

8. projektiranje prostorne organizacije (lokacija, raspored organ. jedinica)
9. projektiranje organizacijskih sredstava (izbor, oblikovanje, primjena)

2 Formiranje radnih mjesta

3 Projektiranje organizacijskih
jedinica
4 Projektiranje odnosa izmeu
organizacijskih jedinica

5 Projektiranje sistema upravljanja

9 Projektiranje org.sredstava

1 Ralanjivanje ukupnog
zadatka poduzea

6 Projektiranje
organizacije kolektiva

7 Projektiranje organizacije tijekova

8 Projektiranje prostorne
organizacije

Predmetni tijek i sadraj projektiranja organizacije

OSNOVNI ZADACI PROJEKTIRANJA ORGANIZACIJE

Sadraj projektiranja organizacije (tri grupe meusobno povezanih i

uvjetovanih zadataka):
projektiranje organizacijske strukture (izvrenje podjele rada)
projektiranje sistema upravljanja (funkcije i zadatci)
projektiranje ekonomskih odnosa u poduzeu (uspostava odnosa)

Osnovni zadatak projektiranja organizacije:

ralanjivanje ukupnog zadatka poduzea (prema izvrenju,

fazama, objektu, svrsi ...)
formiranje radnih mjesta (projektiranje sadraja posla, metoda
formiranje organizacijskih jedinica (povezivanje radnih mjesta,
slubi i dr.)
projektiranje odnosa izmeu organizacijskih jedinica (stjecanje
prihoda, odnosi pri ulaganju kapitala, sistem obrauna)

Osnovni zadaci projektiranja organizacije

projektiranje sistema upravljanja ( nadlenost, odgovornost, vrste

organa, meusobni odnosi meu njima...),

projektiranje org. radnog kolektiva (sastav kolektiva, djelovanje rada na
radnika, radna sredina, zatita rada...),
projektiranje org.tijekova (tijek informacija nositelji, putovi,
prikupljanje, obrada, org.transporta...),
projektiranje prostorne organizacije (lokacija, raspored org.jedinica...),
projektiranje org. sredstava (izbor, oblikovanje, primjena).

OBLIKOVANJE ORGANIZACIJSKE STRUKTURE

Oblikovanje organizacijske strukture je postupak u kojem se

provodi:
Ralanjivanje ukupnog zadatka poduzea na pojedinane
zadatke
Oblikovanje organizacijskih jedinica kao nositelja izvrenja

odreenih zadataka

Uspostavljanje mehanizama koordinacije u izvrenju zadatka na

svim razinama

11

OBLIKOVANJE ORGANIZACIJSKE STRUKTURE

Ralanjivanje ukupnog zadatka poduzea
Za ostvarenje postavljenih ciljeva poduzea neophodno je

izvriti odreene zadatke koji su sloeni od niza pojedinanih

zadataka do kojih se dolazi primjenom pet naela
ralanjivanja ukupnog zadatka, a to su:
prema izvrenju
prema objektu
prema rangu
prema fazama
prema svrsi

12

RALANJIVANJE UKUPNOG ZADATKA PODUZEA

1. ralanjivanje zadatka prema izvrenju - ukupni zadatak ralanjuje

2.

3.

4.

5.

prema vrstama radnog procesa, (naruivanje, preuzimanje, skladitenje i

dr.).
ralanjivanje zadatka prema objektu - procesi izvrenja se proteu na
objekt, pri emu se moe raditi o ulaznim objektima za obradu (sirovine,
materijali, poluproizvodi i dr.), o konanim objektima koje treba izraditi
(gotovi proizvodi) ili o radnim sredstvima (strojevi, transportna sredstva i
dr.)
ralanjivanje zadatka prema rangu - svaki djelomini zadatak unutar
kompleksa ukupnog zadatka ima razliiti rang; odluivanje se razlikuje od
izvrenja.
ralanjivanje zadatka prema fazama - tri su osnovne faze: planiranje,
ostvarenje i kontrola. Faze se moraju utvrditi u svrhu dodjeljivanja
nositeljima njihovog izvrenja.
ralanjivanje zadatka prema svrsi - u svakom poduzeu pored primarnih
zadataka (rezultat cilja poduzea) postoje i sekundarni zadaci (uvjet za
obavljanje primarnih - upravni poslovi koji prate zadatke izvrenja, te
stvaraju odreene uvjete za njihovo izvrenje).

OBLIKOVANJE ORGANIZACIJSKIH JEDINICA

Oblikovanje organizacijskih jedinica temelji se na ralambi ukupnog

zadatka poduzea;
Kada je ukupan zadatak ralanjen, proces se nastavlja u obrnutom
smjeru departmentizacijom (grupiranjem povezanih poslovnih
aktivnosti u odgovarajue organizacijske jedinice)
Departmentizacija - proces grupiranja pojedinanih zadataka i
formiranje organizacijskih jedinica.
Naela departmentizacije:
Slinost
Povezanost
Najvea uporabe
Posebni interesa
Razdvajanje
Autonomija
Adekvatna pozornost
Koordinacija

Vrste organizacijskih struktura:

Na izbor organizacijske strukture utjeu okolina, strategija,

tehnologija i veliina organizacije

Funkcijska organizacijska struktura - svi se istovrsni ili slini poslovi
grupiraju zajedno u organizacijske jedinice - marketing, inenjering,
raunovodstvo, stvaranje usluga/proizvodnja, kontrola
Divizijska organizacijska struktura - svi poslovi koji su zajedniki za
jedan proizvod, grupu proizvoda, proizvodnu liniju ili geografsko
podruje grupiraju u jednu samostalnu organizacijsku jedinicu
Matrina organizacijska struktura - grupiraju se proizvodi
istovremenom primjenom funkcijskog i divizijskog pristupa
Procesna organizacijska struktura - grupiranje poslova oko
temeljnih procesa formiranjem multidisciplinarnih timova
Mrena organizacijska struktura - autonomne grupe povezane
elektroniki pomou sredinjeg brokera s kojim ugovaraju usluge
radi ostvarenja profita; mogu biti locirani bilo gdje u svijetu
15

 Svi se poslovi odreene funkcije meusobno povezuju i svrstavaju u

sektor - u prvom planu su poslovne funkcije poduzea.

grupiranje istorodnih, slinih ili neposredno zavisnih i uvjetovanih
poslova - najprije se formiraju ue organizacijske jedinice, zatim ire, i
tako redom, ali uvijek na funkcijskoj osnovi; na kraju se formira ira
funkcijska organizacijska jedinica.
Organizacijske jedinice funkcijskog oblika stavljaju u prvi plan posebne
zadatke odnosno poslovne funkcije poduzea, a u svrhu njihova
efikasnijeg i racionalnijeg obavljanja
Razlikuju se tri osnovna modaliteta:
poetni (mala poduzea),
standardni (srednja i vea poduzea)
prijelazni (velika poduzea)

FUNKCIJSKI OBLICI ORGANIZACIJSKE STRUKTURE

Poetni ili primarni oblik karakteristian je za mala poduzea u

kojima stupanj podjele rada ne doputa primjenu razvijenih

funkcijskih oblika.
U srednjim i veim poduzeima dolazi do veega stupnja podjele
rada pa se stoga poetni funkcijski oblik nuno mora proiriti, te na
toj osnovi dolazi do izgradnje funkcijskog standardnog oblika.
U velikim poduzeima u kojima nuno dolazi do veega stupnja
podjele rada standardni funkcijski se oblik obino transformira u
razvijeni, prijelazni oblik. Specijalizacijom i podjelom rada, te
opsegom poslova dolazi do potrebe da se pojedine organizacijske
jedinice ralane na dvije ili vie novih organizacijskih jedinica.
Funkcijski oblik istie ciljeve funkcijskih jedinica, glavni mu je

instrument upravljanja trokovno zasnovan proraun, a formalni

autoritet je koncentriran na funkcijskim menaderima.
17

DIVIZIJSKI OBLIK ORGANIZACIJSKE STRUKTURE

Svi poslovi bez obzira na njihovu vrstu grupiraju se u jednu iru

organizacijsku jedinicu diviziju.

poslovi su vezani uz pojedinani proizvod, grupu proizvoda,
proizvodnu liniju ili zemljopisno podruje grupiraju se u istu
organizacijsku jedinicu;
Dva osnovna modaliteta divizijskog oblika su:
predmetni (grupiranje pojedinanih zadataka u takve

organizacijske jedinice usmjerene na proizvodnju i prodaju

jednog proizvoda/usluge ili skupine proizvoda/usluga),
teritorijalni (grupiranje zadataka prema geografskom podruju).

MATRINI OBLIK ORGANIZACIJSKE STRUKTURE

Matrina organizacijska struktura - grupiranje se provodi istodobnim
koritenjem funkcijskog i divizijskog pristupa;
etiri su kljune uloge u matrinoj organizaciji:
Glavni menader (Top Leader) na elu je obiju struktura funkcijske i

divizijske. Prvenstveno je zaduen za odravanje ravnotee moi izmeu

funkcijskih menadera i menadera proizvoda.
Menader proizvoda (Product Manager) osoba zaduena za odreeni

proizvod, nalazi se na elu divizijske strukture.

Funkcijski menader (Functional Manager) osoba zaduena za ljudske i

materijalne resurse odreene grupe istorodnih poslova, nalazi se na elu

funkcijske strukture.
Zaposlenik s dva efa (Tow-Boss Employees) izvritelj koji mora postupati po

nalozima funkcijskog menadera i menadera proizvoda.

 poslovi se grupiraju oko temeljnih, core procesa formiranjem

multidisciplinarnih timova;
Proces predstavlja skup aktivnosti izvrenjem kojih se angairanjem
ljudi, metoda i sredstava ostvaruje transformacija inputa u output
kako bi se zadovoljile potrebe kupca.
Procesi za koje se formiraju timovi u svrhu uspjenosti poduzea:
Razvoj i uvoenje proizvoda/usluga
Primanje i izvrenje narudbi
Operacije i logistika
Servis i potpora kupca

MRENI OBLIK ORGANIZACIJSKE STRUKTURE

fleksibilna organizacijska struktura sastavljena od autonomnih

grupa koje su elektroniki povezane, i koje privremeno, tijekom

izvrenja nekog projekta, mogu biti nadreene jedna drugoj;
Sve bre i kompleksnije promjene u okolini traile su odgovore
poduzea u broj adaptaciji, to je dovelo do stvaranja fleksibilnih
organizacijskih struktura.
Sve su te strukture zasnovane na samostalnim timovima,
poduprtim suvremenom informatikom tehnologijom koja
osigurava povezivanje u razliite oblike mrea.
Postoje dva tipa ovih mrea:

mreno zasnovane organizacijske strukture poduzea

mreno zasnovane organizacije.

Uspostavljanje mehanizama koordinacije

Izvrenje ukupnog zadatka poduzea zahtjeva koordinaciju u

izvrenju pojedinanih zadataka na svim razinama hijerarhije

njegove ralambe.
etiri osnovna mehanizma koordinacije su:
Hijerarhija
Pravila, programi, procedure
Sloboda odluivanja dirigirana planiranjem ili profesionalizmom
Smanjenje raspona kontrole

22

EKONOMSKI ODNOSI
Bit ekonomskih odnosa u poduzeu ine:
Interno trite proizvoda i usluga - izmeu dijelova poduzea

odvija se odreeni transfer rezultata rada ili finaliteta (dijelova,

agregata, proizvoda, usluga).
Za izraavanje vrijednosti tog transfera koriste se odgovarajue cijene
koje se nazivaju transfernim cijenama (utvruju se razliitim tehnikama
ovisno o tome radi li se o internom ili eksternom transferu)

Interno trite kapitala - daje odgovor na pitanje kako prikupljen

kapital iz internih ili eksternih izvora alocirati na centre

odgovornosti

23

Centri odgovornosti
Centri odgovornosti su organizirane jedinice (organizacijske jedinice)

odreenog stupnja autonomije koje su odgovorne za ostvarenje

ciljeva koji su sukladni ciljevima poduzea
Tri osnovna tipa centara odgovornosti su:
Trokovni centri - organizacijske jedinice koje su odgovorne za
uinjene trokove
Profitni centri - organizacijske jedinice koje su odgovorne za
ostvarenje profita
Investicijski centri - organizacijske jedinice koje su odgovorne za
koritenje raspoloivog kapitala.

24

ORGANIZACIJA UPRAVLJANJA
Organizacija upravljanja podijeljena je na tri razine na osnovi

aktivnosti svih aktera u poduzeu:

Vlasnici (dioniari):

Inokosno poduzee

Partnersko poduzee

Dioniko drutvo

Menadment (rukovodstvo):

Vrhovno (Top Management)

Srednje (Middle Management)

Nadzorno (Supervisory Management)

Zaposlenici (participanti u upravljanju)

Vlasniki aspekti organizacije upravljanja

Organizacijsko-pravni oblik poduzea:
Inokosno poduzee - vlasnik kapitala je ujedno poduzetnik,
menader i radnik, pa time on obavlja sve upravljake funkcije
Partnersko poduzee - postupno dolazi do podjele rada
unutar upravljake funkcije, pri emu stupanj te podjele i
nain organizacije ovisi o obliku partnerskog poduzea (javno
trgovako drutvo i drutvo ograniene odgovornosti)
Dioniarsko drutvo - potpuna odvojenost vlasnika od
menadmenta i radnika; vlasnike funkcije se obavljaju preko
temeljnih organa (skuptina, upravni i nadzorni odbor)
26

Vlasniki aspekti organizacije upravljanja

Vlasniki aspekt upravljanja u
dionikom drutvu

Vlasniki aspekt upravljanja u

drutvu s ogranienom
odgovornou

27

MENADERSKI ASPEKT ORGANIZACIJE UPRAVLJANJA

Menadment je rukovodni kadar koji organizira, tj. koordinira

pojedinanim radovima, a to je stupanj podjele rada vei to e i podjela

broja razina menadmenta rasti.
Klasina podjela razina menadmenta prema AMA (American

Management Association) je u tri hijerarhijske grupe:

Vrhovno rukovodstvo je zadueno za ukupni uspjeh poduzea, a ine ga

predsjednik - s ulogom utvrivanja ciljeva; potpredsjednici - upravljaju

centralnim sektorima (marketing, financije, operativa i dr. ); glavni direktor
- zaduen za samostalne,tj. divizijske poslovne jedinice.
Srednje rukovodstvo ine menaderi unutar samostalnih poslovnih jedinica

tzv. rukovoditelji odjela (menaderi organizacijskih jedinica, npr.

menader nabave, menader prodaje, menader odravanja i sl.)
Nadzorno rukovodstvo odgovorno je za neposredno izvrenje radnih

zadataka dodjeljenih izvriteljima (radnicima) na nain i po postupcima

koje je unaprijed odredilo vie rukovodstvo