TIMARSKI I IFLUKI SISTEM

(KOMPARATIVNI PRIKAZ)

Izvod tekst iz: Mustafa Imamovi, Osnove upravno-politikog

razvitka i dravnopravnog poloaja BiH, Pravni fakultet,
Sarajevo, 2006. g.

AGRARNO UREENJE I TIMARSKI SISTEM

U Osmanskom su carstvu postojala dva oblika agrarnog

ureenja. Prvi je timarski sistem za ije se postojanje vezuje
uspon i najvea mo Carstva. Drugi je ifluki sistem nastao i
razvio se u procesu opadanja moi Carstva i njegove konane
propasti.

Timarski sistem ili timarska organizacija poivala je na vrhovnom

pravu vlasnitva nad zemljom koje je pripadalo dravi. Ta dravna
zemlja se nazivala erazi miri (ili mirija) i obuhvatala je svo
obradivo zemljite i najvei dio uma. Kako je sultan
personificirao dravu, to je njemu pripadalo pravo raspolaganja
erazi mirijom. Kao nosilac vrhovnog prava vlasnitva, on je dijelio
dravnu zemlju na uivanje pojedinim feudalcima ili spahijama
kao naknadu za obavljanje odreenih funkcija i dunosti,
najee vojne slube. Takvi su se spahijski posjedi zvali
timarima. Sama rije timar je perzijskog porijekla i znai
njegovati, istiti i uredno hraniti konja ("timar uiniti"). Timar je,
prema tome, bio feudalni posjed koji je svom uivaocu donosio
prihod od kojeg kao vojnik-konjanik moe sebe izdravati, te na
poziv sultana sa opremljenim konjem i orujem ii u rat. U naelu
je timar mogao svom uivaocu donijeti godinji prihod do
dvadeset hiljada aki ili aspri. Veina timara su u praksi bili mali
posjedi koji su svojim korisnicima donosili u prosjeku godinje
dvije do tri hiljade aki. Po nazivu ovog osnovnog oblika feuda,
cjelokupni se osmanski feudalni sistem zvao timarski sistem,
odnosno timarska (spahijska) organizacija. Uivaoci timara obino
3
su nazivani spahijama, timarnicima ili timarlijama.

U timarskom su sistemu postojala i vea feudalna dobra zvana

zijameti (zeameti) i hasovi. Zijamet je bio feudalno dobro koje je
svom uivaocu moglo u principu donijeti godinji prihod od
dvadeset do sto hiljada aki. Uivaoci zijameta su se zvali zaimi.
Hasovi su bili veliki feudalni posjedi vezani za odreenu funkciju,
obino sandak-bega, beglerbega, velikog vezira i lanove carskog
divana. Ovi su posjedi donosili svojim uivaocima prihode od
preko sto hiljada aki. Te je prihode uivao onaj od spomenutih
funkcionera, koji je u odreenom trenutku obavljao datu
funkciju. Sultan je dio zemlje zadravao za sebe, kao svoje line
feudalne posjede. Takvi su se posjedi nazivali carskim hasovima.

Pored razlika u prihodima izmeu timara, na jednoj i zijameta i

hasova na drugoj strani, postojale su jo neke razlike. Timari su
bili neslobodni posjedi (serbestsiz), to je znailo da su njihovi
uivaoci imali samo ekonomski imunitet, tj. pravo na ubiranje
feudalne rente. Nasuprot tome, zijameti su bili slobodni ili
serbest posjedi na kojima su zaimi kao njihovi uivaoci, pored
ekonomskog, imali i administrativni imunitet. To znai da su
pored ubiranja rente istovremeno vrili upravno-policijsku vlast
nad naseljenicima svog posjeda.

Odatle je u socijalno-politikom poloaju i rangu izmeu timarlija

i zaima postojala znatna razlika. Timarlije su kao vojnici bili obini
konjanici, dok su zaimi u pravilu bili odreeni zapovjednici
spahijske konjice, pa su esto nosili titulu bega.
5

Hasovi su takoer spadali u serbest posjede, to znai da su

njihovi uivaoci imali pravo ekonomskog i upravno-policijskog
imuniteta. Uivaoci hasova, za razliku od ostalih spahija nisu
neposredno upravljali svojim imanjima, nego su to radili preko
njima potinjenih vojvoda ili subaa.
Pravna priroda timara i zijameta principijelno je bila ista. Njihovi
su uivaoci i jedne i druge posjede dobijali lino i pod uslovom
vrenja vojne ili rjee neke druge slube. Ni jedni ni drugi kao
spahije nisu bili vlasnici posjeda nego samo uivaoci rente i
odreenih imunitetskih prava. Sve su to mogli uivati samo dotle
dok su vrili slubu za koju su dobili posjed. Odatle su spahije ili
feudalci u Osmanskoj carevini daleko vie bili potinjeni sultanu,
kao svom senioru, nego feudalci na Zapadu. Upravo je zato
Osmansko carstvo moglo u prvim stoljeima svog postojanja i
uspona, jaati i napredovati, te nanositi brojne udarce
balkanskim i srednjoevropskim dravama.
6

POLOAJ SELJAKA U TIMARSKOM SISTEMU

Timari i zijameti su bili sastavljeni od sitnih seljakih posjeda ili

zemljinih parcela. Posjedi seljaka muslimana nazivali su se
iflucima, a seljaka krana ili hriana batinama. Te su posjede
obraivali seljaci koji su time izdravali sebe i istovremeno
podnosili terete u korist spahija (feudalaca) i drave. Feudalno
zavisni seljaci su u osmanskoj dravi openito nazivani rajom, bez
obzira da li su bili muslimani ili krani.
U Bosni se od kraja XVIII stoljea ovaj izraz uglavnom, mada ne
iskljuivo, koristio za nemuslimansko stanovnitvo.

Osmanlije su batinu (ifluk) kao vlasniku kategoriju preuzeli iz

srpskog i bosanskog srednjovjekovnog prava. Posjednici batina
su uivali sva vlasnika prava uz uslov izvravanja odgovarajuih
obaveza u korist osmanske drave i feudalaca (spahija). Za razliku
od spahija, seljaci su imali pravo da prodaju i na drugi nain
otuuju i nasljeuju svoje batine.
Obaveze seljaka u timarskom sistemu su bile dvojake, tj. prema
spahijama (feudalna renta) i prema dravi. To znai da su u
Osmanskom carstvu kao i u ostalim feudalnim dravama
postojale dabine prema zemljinom gospodaru i opedravne
obaveze.

Seljak je u odnosu na zemljinog gospodara bio obavezan na

davanje feudalne rente. Renta je u timarskom sistemu imala
naturalni karakter. Seljak je bio obavezan da spahiji kao svom
zemljinom gospodaru daje jednu desetinu, zvanu uur, od
osnovnih zemljoradnikih proizvoda. Spahije su osim toga imali
pravo na tzv. priselicu, koja se sastojala u obavezi seljaka da mu
prilikom obilaska sela daju smjetaj i hranu. Kako spahije u Bosni
uglavnom nisu zalazile kod seljaka, to je priselica kao tzv. solarija
takoer bila ukljuena u desetinu. Sama desetina nije znaila
deset posto u matematikom smislu, nego je zavisno od datih
poljoprivrednih kultura (ito, vinograd, masline itd.) skupa sa
solarijom, obino iznosila jednu osminu ili sedminu od svih
teakih proizvoda.
Pored ove osnovne feudalne rente, seljaci su kao i u svim
dravama bili obavezni na razna druga povremena davanja, koja
se u modernim pravima zovu taksama, a u Osmanskom carstvu
su bila obuhvaena pojmom baduhava (badava ili badihava)
dabine. To su bili razni resmovi, tj. takse u vidu pristojbi na
pele, mlinove, vjenanja, prodaju zemljita i slino. Ove takse su
bile tano fiksirane u osmanskim kanunima, tako to je na ime
"rusumata" (takse), svaka nemuslimanska kua plaala 22 ake9
po odrasloj mukoj glavi (ispende) dok su muslimani plaali po
25 aki po jednoj kui, to se zvalo resmi ift.

Neto povoljniji poloaj od ostalih seljaka imalo je tzv. vlako, tj.

stoarsko stanovnitvo. Osmanlije su razliitim povlasticama
nastojali ovo stoarsko stanovnitvo prevesti na zemljoradnju i
naseliti po ravniarskim krajevima, opustoenim raznim ratovima
i epidemijama kuge. Vlasi nisu imali drugih obaveza osim to su
od svake kue plaali jedan dukat, tzv. filuriju. Oni na toj osnovi
ponegdje stiu status slobodnih seljaka. Vlasi su obino imali
svoju posebnu, katunsku organizaciju.

10

Pored davanja prema spahijama seljaci su bili optereeni i

odreenim obavezama u korist drave. Te su obaveze donekle
bile razliite s obzirom na vjersku pripadnost raje. Osnovno
davanje nemuslimanske, uglavnom kranske raje u korist drave
bio je hara. To je ustvari bila tzv. glavarina ili dizja koju je u
osmanskoj dravi plaao svaki odrasli mukarac nemusliman.
Hara ili glavarina u poetku je iznosila 35 aki ili aspri po odrasloj
mukoj glavi. Sa sve veom krizom Carstva od kraja XVII stoljea i
stalnom inflacijom rastao je i iznos haraa. Pravni osnov njegovog
ubiranja nalazio se u injenici da su krani i Jevreji kao "narodi
knjige" imali u svakoj muslimanskoj dravi, pa tako i u
Osmanskom carstvu, status zatiene manjine. Plaanjem ovog
osobnog poreza izraavala se pokornost dravi koja je bila
obavezna da jami i titi linu i imovinsku sigurnost onima koji taj
porez plaaju. Osim toga, nemuslimani u Osmanskom carstvu
nisu bili obuhvaeni vojnom obavezom, pa se hara smatrao
naknadom za nesluenje vojske.
11

Druga obaveza seljaka prema dravi bila je devirma, koja je u

balkanskoj nacionalistikoj literaturi openito poznata kao "danak
u krvi". Devirma ili devirme na turskom jeziku jednostavno
znai sakupljanje ili prikupljanje. Tom se rijeju u Osmanskom
carstvu oznaavao izbor i uzimanje odreenog broja muke
djece, obino u dobi izmeu 14 i 18 godina za janjiarski
podmladak, odnosno za popunu janjiarskog korpusa. Ovo se
regrutiranje (joklama) vrilo povremeno, prema ukazanoj
potrebi. Devirma je najintenzivnija bila u XVI stoljeu, kada je u
Bosni nareena i obavljena u pet navrata, 1515, 1565, 1573,
1578. i 1589. godine. U Bosni su obavezom devirme bili
obuhvaeni i muslimani, koji su je, za razliku od hriana, smatrali
svojom znaajnom povlasticom i privilegijom. Devirma je
definitivno ukinuta za vrijeme vladavine sultana Murata IV (16231640). Posljednji sluaj devirme u Anadoliji je zabiljeen 1623, a
u evropskim dijelovima Carstva 1637/38. godine. Od tada su u
janjiarski korpus iskljuivo primana djeca samih janjiara.
12

BUNE SELJAKA MUSLIMANA U BOSNI U XVIII STOLJEU

Poslije Karlovakog mira 1699. godine, Bosna je postala

najisturenija osmanska provincija prema Zapadu, izloena stalnim
prijetnjama i napadima Habsburgovaca iz Slavonije i Hrvatske i
Mleana iz Dalmacije. To je nametalo potrebu ubrzane
fortifikacije Bosne, odnosno izgradnje cijelog sistema pograninih
tvrava ili "tvrdih gradova", kula i palanki. Teret podizanja i
izgradnje ovih utvrda pao je najveim dijelom na seljake u vidu
kuluka, ali i raznih naturalnih davanja. Seljaci su i u klasinom
timarskom sistemu imali dunost da popravljaju puteve, mostove
i gradove, ali su od poetka XVIII stoljea te obaveze drastino
uveane. Osim toga trokovi rata 1714-1718. i 1736-1739. doveli
su do ogromnog porasta opedravnih nameta, odnosno do
poveanog oporezivanja seljatva. Odatle se u prvoj polovini XVIII
stoljea naglo pogorao poloaj seljatva, to je bio uzrok
mnogim seljakim bunama i stalekim nemirima.
13

Seljacima su posebno teko padali nameti u korist upravnika

provincija (vezira) koji su se poetkom XVIII stoljea ustalili kao
tzv. mirnodopska pomo (imdadi hazarije). U Bosni je u narodu
ovaj namet bio poznat pod nazivom taksit, tj. rata, poto je
plaan u dvije godinje rate. Pri tome su vrene i razne
zloupotrebe i nasilja od strane poreznika, odnosno ubiraa
taksita. Sve je to do krajnosti iscrpljivalo ekonomsku snagu
seljaka. Odatle se meu seljatvom javljaju razliiti vidovi otpora,
od hajduije do otvorenih i masovnih buna. Obino su se
pojedinci iz kranske raje odmetali u hajduke, dok se muslimani
seljaci otvoreno bune. Ve je u toku XVII stoljea bilo vie takvih
muslimanskih seljakih buna, uglavnom u sarajevskom kadiluku.

14

Tako su se u proljee 1682. seljaci sarajevskog kadiluka usprotivili

plaanju globe. Seljaci su u velikom broju upali u Sarajevo i
provalili u sud, gdje su ubili mulu (kadiju) i njegovog pomonika
(naiba), a sudnicu demolirali i opljakali. Pobuna je uguena, a
seljaci i Sarajlije su zbog ubistva mule i pljakanja suda, strogo
kanjeni. Naroiti carski inspektor (mufeti) poslan od centralnih
vlasti dao je pogubiti etrnaest seljaka, a dvadesetoricu je
otpremio u Carigrad. Osim toga, naplatio je od Sarajlija i seljaka
250 kesa dukata na ime globe.

15

Najvea muslimanska seljaka buna koja je zahvatila velike

dijelove Bosanskog paaluka izbila je 1747. i trajala je punih deset
godina. Njen povod bilo je prekomjerno optereivanje bosanskih
seljaka razliitim nametima u korist vezira i zloupotrebe koje su u
vezi s tim injene. Seljacima su se pridruili i neki slojevi
muslimanskog gradskog stanovnitva, kao to su sitni posjednici
ifluka, ali i razni deklasirani janjiarski elementi. Janjiari i
njihove starjeine, zvane bae i baeskije, su ustvari bili nosioci
buna u gradovima. Ponegdje su pored seljaka zemljoradnika u
buni uestvovale i sitne spahije, te pripadnici nieg muslimanskog
sveenstva (uleme).
Glavna arita ove bune bila su u kadilucima Teanj, Tuzla,
Sarajevo, zatim u jugozapadnoj Bosni (Livno, Duvno, Glamo),
sjeveroistonoj Hercegovini i Mostaru. Najistaknutiji voa
pobunjenika bio je bivi sarajevski kadija Abdurahman
Muharemija, koji je bio jedan od zaetnika cijele bune.
Pobunjenici su uglavnom napadali predstavnike vlasti i unitavali
njihov imetak. Bosna je ula u stanje anarhije u kojem redovna
vlast jednostavno nije mogla funkcionirati.
16

Tek kada je za bosanskog namjesnika krajem 1752. doao

energini Mehmed-paa Kukavica, inae roeni Bonjak, vlast se
konsolidirala i poela nanositi udarce pobunjenicima. Mehmedpaa Kukavica je na prvom mjestu uspio likvidirati Abdurahmana
Muharemiju, koga su 1753. kod Zvornika muki ubili neki
potplaeni lanovi njegove pratnje. Nakon toga Mehmed-paa,
to lukavstvom, to orujem smiruje i likvidira jedno po jedno
arite bune. Hvatanjem i ubistvom poznate brae Moria i jo
dvadesetorice njihovih drugova (joldaa) u blizini Sarajeva
poetkom 1757, buna je konano uguena.
Ova je velika buna bila po svom karakteru slina svim seljakim
bunama feudalnog doba. Seljaci se nisu bunili protiv vladara
(kralja, cara) niti su dovodili u pitanje legitimnost vlasti i sam
feudalni poredak kao takav. Oni su se samo dizali protiv
zloupotrebe vlasti i uvoenja novih nameta. Tako se ni
muslimanski seljaci u Bosni nisu digli protiv sultana i osmanskog
poretka. Oni su se samo borili za stari poreski sistem, a protiv
nametanja novih dabina i zloupotreba prilikom njihovog
ubiranja.
17

PROCES IFLUENJA

Od kraja XVII i poetka XVIII stoljea tee u Bosni postepeno

proces ifluenja koji predstavlja specifian vid izvlaivanja
seljaka i stvaranja velikih zemljinih posjeda u rukama
veleposjednike klase. Proces ifluenja je nastao kao rezultat
politike i ekonomske krize Carstva i njegovog opadanja, to
je dovelo do deformacija u timarskom sistemu i
uspostavljanja novih, iflukih agrarnih odnosa.

18

Odnosi u timarskom sistemu bili su regulirani osmanskim

zakonima, tzv. kanunima. Na taj nain su agrarni odnosi stavljeni
pod strogu kontrolu drave, ime se osiguravalo uspjeno
djelovanje timarskog sistema i onih ustanova koje su na njemu
poivale, kao to su spahijska organizacija, pomoni vojni redovi,
upravna struktura i poreski sistem. Glavni instrumenti te kontrole
bile su u prvom redu vrlo precizne zemljine knjige, tzv. defteri.
Drugi instrument te kontrole bilo je zadravanje sudstva u
iskljuivoj nadlenosti centralne vlasti. Kadija je kao sudija bio
direktno odgovoran centralnim vlastima, odnosno sultanu, ime
su efikasno suzbijane zloupotrebe spahija i nosilaca lokalne
uprave. Slabljenjem centralne vlasti slabe i instrumenti kontrole
nad agrarnim proizvodnim odnosima, odnosno nad timarskim
sistemom.
19

Pojavom ifluenja nastaju na prvom mjestu duboke promjene u

ekonomskom i pravnom poloaju seljaka. Proces ifluenja je
zatim djelovao na postepeno raspadanje timarske organizacije i
drugih klasinih osmanskih ustanova, kao to su janjiarski red,
sistem dravnih finansija, centralna i provincijska uprava.

20

Vladajui oblik zemljine svojine u Osmanskom carstvu bila je

dravna zemlja (erazi-miri), koju su posjednici timara i zijameta
samo uivali pod odreenim uvjetima, ali kojom nisu mogli
raspolagati. To znai da je erazi mirija u naelu bila imobilna,
odnosno izuzeta iz pravnog prometa. U tome je, meutim,
postojala jedna protivrjenost, poto su seoski posjedi (ifluci i
batine) u praksi otuivani. Seoski posjedi su bili u pravnom
prometu i transakcije s tim posjedima oduvijek su postojale. Kako,
za razliku od feudalizma na Zapadu, vezanost seljaka za zemlju nije
bila strogo postavljena, to su oni slobodno meusobno prodavali i
kupovali svoje posjede uz formalno odobrenje spahije i plaanje
tzv. tapijske pristojbe radi upisa u zemljine knjige. Svaki novi
vlasnik itluka ili batine preuzimao je i izvravao prema spahiji i
dravi iste obaveze koje je imao njegov prethodnik. Ostali slojevi
stanovnitva nisu u vrijeme uspona i pune moi Carstva imali
veeg interesa da se ukljue u promet seoskim posjedima. Oni su
u to vrijeme mogli svoju egzistenciju osigurati na drugi nain.
Mogli su se ukljuiti u redove vojnike klase (asker) i kao takvi
dobiti na uivanje zemljine posjede u vidu timara ili zijameta. Isto
su se tako mogli svrstati u redove janjiara i uvara tvrava, te
21
uivati plau u novcu i sl.

Sve dok se promet seoskim posjedima odvijao meu samim

seljacima, dotle osnove timarskog sistema i openito osmanskog
ekonomskog i politikog poretka nisu niim mogle biti ugroene.
Tek kada se u promet seoskim dobrima ukljuuju pojedinci iz
ostalih slojeva stanovnitva poinje rastakanje temelja timarskog
ureenja i ostalih klasinih osmanskih institucija. Od XVII stoljea
u prometu seoskim posjedima sve vie uestvuju pojedine
spahije, janjiari, zanatlije i trgovci, pa i pripadnici uleme. Ovi
pojedinci dolaze do seoskih posjeda na razliite naine, bilo
silom, odnosno prisiljavanjem seljaka na prodaju zemlje, bilo tako
to seljacima oduzimaju zaloena imanja radi namirivanja
dugova. U svakom sluaju, od trenutka kada se ovi slojevi ivlje
ukljuuju u promet zemljom, poinje proces ifluenja. Od tada
se javlja jedna trea linost izmeu spahije i seljaka. To je vlasnik
zemlje, odnosno ifluka, zvani ifluk-sahibija. On se pored spahije
i drave namee kao trei eksploatator seljakovog rada.
22

Uee povlatenih slojeva osmanskog drutva u ovom

izvlaivanju seljaka intenzivira se od vremena kada ove skupine
gube mogunost da na drugi nain osiguraju svoju egzistenciju,
to se podudara sa poetkom osmanskog povlaenja iz Srednje
Evrope i sa dijelova Balkana.

23

Poraz Osmanlija u velikom "Bekom ratu" 1683-1699. oznaio je

prestanak njihovih daljih osvajanja i poetak defanzive i
povlaenja. U tim uslovima nije bilo vie nove zemlje, pa mnogi
gube mogunost da stupanjem u redove spahija ili janjiara
osiguraju svoju egzistenciju. Gubitkom Ugarske i Slavonije brojne
su spahije ostale bez svog posjeda. Oni se povlae juno od Save i
Dunava i vre pritisak na ograniene zemljine fondove. U takvoj
situaciji oni trae izlaz u razvlaivanju seljaka, uzurpacijom
njihovih imanja putem fiktivne kupovine ili prosto otimanjem
seoskih posjeda. Istovremeno i gradska privreda zapada u
tekoe, pa mnoge zanatlije i trgovci nastoje doi do bar jednog
ifluka kako bi se u tim kriznim vremenima ispomogli prihodima
sa zemlje. Na isti nain postupaju janjiari, dravni slubenici i
drugi koji usljed finansijske krize Carstva neredovno primaju svoje
dirluke (plae). Posebno aktivnu ulogu u procesu ifluenja su
imali razni gradski i seoski zelenai. Cijelim ovim procesom seljaci
se od nekadanjih vlasnika svode na poloaj golih proizvoaa na
zemlji, odnosno na ifluku.
24

Kako je proces ifluenja tekao u okvirima jo postojeeg

timarskog sistema, to su nastali vrlo sloeni agrarni odnosi, u
kojima se poloaj seljaka stalno pogoravao. Seljak je u
timarskom sistemu bio podloan jednom zemljinom gospodaru
(spahiji), prema kome je bio obavezan na relativno snoljiva
davanja u naturi, manje u novcu i radnoj snazi. U novom,
iflukom sistemu seljak je, pored davanja spahiji, morao davati
odreenu dabinu i ifluk-sahibiji. Spahiji se obino davao
"desetak" (desetinu), a ifluk-sahibiji "devetak" (devetinu), koji je
u praksi, zavisno od poljoprivrednih kultura, ponegdje iznosio
polovinu svih prihoda, a najee jednu treinu. Seljak na ifluku
(ifija ili kmet) za razliku od seljaka u timarskom sistemu, nije
imao svog zemljita (batine), ve je radio svom gospodaru
(ifluk-sahibiji) pod pogodbom. Dravi je bio duan jedino plaati
hara.
25

Po svom nastanku, tempu i drutvenom poloaju svojih nosilaca,

proces ifluenja ima niz regionalnih specifinosti. Osnovna
osobenost tog procesa u Bosni je da su njegovi glavni nosioci bile
same bosanske spahije. Tako se u Bosni najee u jednoj istoj
linosti pojavljuje spahija i ifluk-sahibija. Proces tee tako to
spahije sve vie zahvataju one rajinske zemlje koje su usljed
ratova i raznih epidemija ostale puste. Na posjedima koji su
vremenom ostali bez svojih obradivaa gasilo se postepeno pravo
dranja tih posjeda po sistemu rajinskog tesarrufa (prava
raspolaganja), koji se tako spajao sa spahijskim tesar-rufom. U
prvim stoljeima osmanske vladavine veinu raje inili su
muslimanski seljaci. Vremenom, usljed estih ratova, razliitih
epidemija i gladi, smanjuje se broj muslimanskog stanovnitva u
Bosni. Pored toga, uee muslimanskih seljaka u osmanskoj
vojnoj slubi dovodi do njihovog oslobaanja od rajinskih i drugih
materijalnih obaveza prema dravi. Na taj nain najvei dio
muslimanske raje svrstava se u XVIII i XIX stoljeu u red slobodnih
seljaka.
26

Preuzimajui u svoj posjed opustjele rajinske ifluke, bosanske

spahije naseljavaju na njih koloniste sa strane, uglavnom iz
sjeverozapadnih dijelova dananje Crne Gore. Ve je bosanski
namjesnik Numan-paa uprili prilikom pohoda na Crnu Goru
1714. poveo sa sobom u povratku oko dvije hiljade Crnogoraca i
Brana sa porodicama i nastanio ih na tada slabo naseljenu
Glasinaku visoravan kod Sarajeva.

27