BOSNA I HERCEGOVINA

FEDERACIJA BOSNE I HERCEGOVINE

TUZLANSKI KANTON
JAVNA USTANOVA MJEOVITA SREDNJA
ELEKTROTEHNIKA KOLA TUZLA

SEMINARSKI RAD
SOLARNE ELIJE I SISTEMI
Predmet: ELEKTRONIKA III

Profesori:

Jasmina Omerdi, dipl.ing.elektro.

mr.sc. Sejfudin Agi, dipl.ing.elektro.

Prezime i ime:
Datum izrade:

Igor Tomic
15.5.2015
Tuzla, april/travanj 2015.

Muhameda Hevaija Uskufija 2, 75000 Tuzla

Tel/Fax : +387 35 281-167
ets.tz@bih.net.ba, www.etstuzla.edu.ba

Razred:
Ocjena:

IIIT2

Sadraj
1.

Uvod.....................................................................................................................1

2.

Obnovljivi izvori energije...................................................................................3

2.1. Energija vjetra............................................................................................................ 3

2.2. Hidroelektrane........................................................................................................... 3
2.3. Biomasa..................................................................................................................... 4
2.4. Geotermalna energija................................................................................................ 5

3.

Koritenje energije Sunca..................................................................................6

3.1. Sunce kao izvor energije............................................................................................ 6

3.2. Solarni sistem za grijanje vode..................................................................................7
3.3. Fotovoltaici................................................................................................................ 8
3.3.1. Proizvodnja PV........................................................................................................ 9
3.3.2. Primjena PV tehnologije........................................................................................11
3.3.3. Budunost PV terhnologija....................................................................................14
3.4. PV sistemi................................................................................................................ 15
3.4.1. PV sistem.............................................................................................................. 15
3.4.2. PV SOLARNE ELEKTRANE......................................................................................16

4.

Zakljuak............................................................................................................17

5.

LITERATURA.....................................................................................................18

1. Uvod
Obnovljivi izvori energije su izvori kod kojih je energija dobija od prirodnih izvora koji se
obnavljaju , kao to su vjetar , voda ,svjetlost,biomase itd. U dananje vrijeme mnoge
kompanije ulau mnogo novca u istraivanja tehnologija da bi se iskoritavali obnovljivi
izvori.
1

Mnogo novca se ulae u ove projekte zato to se mogu proizvesti velike koliine energije bez
stvaranja staklenikih plinova .
Dananji izvori energije se dijele na fosilne i obnovljive .
Fosilni su izvori koji su nastali prije nekoliko stotina miliona godina od uginulih ivotinja i
biljaka , koji su otili pod zemlju i pretvorili se u ugalj , nafta i plin .
Obnovljivi su vjetar , voda , Sunce, biomase itd .

Slika 1,1 Prikaz onbovljivih izvora

2. Obnovljivi izvori energije

2.1. Energija vjetra
Ova energija se moe iskoritavati asmo u odreenim dijelovima svijeta .Najvie se
upotrijebljava u SAD i Europi.
Glavni element vjetrenjae koji prilikom iskoritavanja vjetra proizvodi energiju je
turbina.Turbina je svaki element ili maina koji kinetiku energiju pretvara u drugi oblik
energije tj. elektrinu energiju u naem sluaju.
Ovakav rad vjetrenjaa se koristi ve nekolko stotina godina.
Dananje moderne turbine imaju veliki propeler, koji se okree samo ako vjetar djeluje
dovoljno jako na njega okree ga u smjeru vjetra , pokree generator koji se nalazi u njemu.
Ne proizvode veoma veliku energiju , trebalo bi nam nekoliko hiljada vjetrenjaa da bi se
proizvodila koliina energije kao to proizvode elektrane koje koriste foilna goriva.
Energija koja se koristi od vjetra je slina sunanoj jer vjetar koji pue po Zemlji nastaju kada
imamo razliitu temperaturu u odreenim dijelovima svijeta .

Slika 2.1.Unutranji prikaz grae turbine od vjetrenjae

2.2. Hidroelektrane
Za ovaj nain dobijanja energije koristi se snaga vode da bi se dobila energija.
U veini sluajeva rijeke imaju svoja vrela na nekim viim mjestima , sputajui se
prema niim , kada ih ogradimo sa hidroelektranama nastaju jezera ija voda lagano
prolazi ktoz turbine .
Energija vode se koristila jo u srednjem vijeku u vodenicama .
Kao to smo rekli za energiju vjetra i za ovu energiju moemo rei kao da je vrsta
solarne energije jer suneva energija pokree toak koji neprekidno razmjenjuje vodu
izmeu rijeka i oceana .
Proizvode 10% energije koja se danas koristi.

Slika 2.2 Prikaz grae hidroelektrane

2.3. Biomasa
Biomasa je naziv za bilo koji usjev koji uzgojen u svrhu stvaranja energije, kao
npr.biogorivo. Spaljivanjem ivotinjskog otpada moe se generisati elektrina
energija.
Biogoriva su veoma kontroverzna jer ona zauzimaju povrinu na kojoj se moe
uzgajati hrana , vie su efikasni od u proizvodnji energije u odnosu na foilna goriva.
Biljke udiu ugljendioksid kada rastu i isputaju ga kada se spaljuju , biomase mogu
stvarati energiju bez problematinog uticaja na globalno zatopljenje.
Biomasa radi na principu da prilikom paljenja biomase isputa se para koja pokree
turbine i generiu elektrinu energiju.

Slika 2.3 Prikaz primjene biomase

2.4. Geotermalna energija

Geotermalna energija je energija koja dolazi iz centra zemljine kugle gdje je
temperatura oko 6000C.Nekoliko kilometara udaljeno od centra zemlje temperatra
iznosi 250C.Ova toplota se moe koristiti paru da pomou turbina generira
elektricitet. U podrujima sa termalnim izvorima vode , para se moe generisati u
toplome kamenju . Kada se nau ti izvori koriste se pumpe kako bi se iskoristila para.
Geotermalne elektrane mogu se koristiti jedino u podrijima sa velikom vulkanskom
aktivnou .Ova energija grije 90% domainstava u Islandu. Osim u Islandu ova
energija se poinje primjenjivati i u drugim zemljama gdje je mogue.

Slika 2.4 Prikaz primjene geotermalne energije

3. Koritenje energije Sunca

3.1. Sunce kao izvor energije
Suneva svjetlost je jedan od glavnih izvora energije i sadri iznenaujuu koliinu
energije .U prosjeku , iako prelazei stotine kilometara kroz zrak , solarna radijacija
obezbjeuje dovoljno energije po metru povrine da bi 5 sijalica od 60 W radilo cijeli
dan .
Sunce se sastoji od oko 80% vodika , 20% helija i samo 0,1 % ostalih elemenata.
Njegova energija nastaje iz nuklearne fuzije , tokom koje sunce izgubi 4.3 miliona
tona njegove mase u sekundi.Ve navedena masa se pretvara u radiacijsku energiju.
Po metru kvadratnom sunce sadri energije oko 63MW, to znai da jedna petina
kilometra povrine povrine sunca dovoljno da bi se obezbjedila dovoljna koliina
energije zemlji.Samo mala koliina te energije uspije da doe do zemlje , solarna
energija slabi to se vie udaljava od sunca .Kao to znamo udaljenost izmeu zemlje
i sunca se esto mijenja solarna radijacija se odnosi izmeu 1325 W/m i 1420 W/m.
Na marsu koji je znatno vie udaljen od sunca na njegovu povrinu dostie samo 600
W/m.

Slika 3.1 Prikaz vanosti sunca u obnovljivim izvorima

3.2. Solarni sistem za grijanje vode

Ovaj sistem koristi ploe koje se postavljaju na krov kue da griju vodu koja se moe
koristiti u cijelome domainstvu.
Tipini solarni grija vode moe da zadovolji treinu potrebne tople vode u
domainstvu i utedi nam mnogo novca.
Ovi sistemi se mogu koristiti u bilo kojoj klimi a glavna prednost je to je grija (sunce)
besplatan.
Ovi sistemi sadre spremnike za vodu i solarne kolektore.Ovi solarni sistemi se dijele
na :
Aktivne(koji ima cirkulirajuu pumpu )
Pasivne ( koji nemaju pumpu)
Aktivni
Imamo 2 tipa aktivnih solarnih sistema za grijanje vode:
Direktne cirkulirajue sisteme
Indirektne cirkulirajue sisteme

Slika 3.2. Prikaz aktivnog solarnog grijaa vode

Pasivni
Dijele se na :
Integrisane sisteme (kod kojih temperatura rijetko kada bude veoma niska)
Thermosyphon sustavi

Slika 3.3. Prikaz pasivnog

3.3. Fotovoltaici
Fotovoltaici su graeni od solarnih elija.
Pretvaranje suneve radijacije u elektrinu se radi sa solarnim elijama tj
fotovoltaicima.Graeni su od poluprovodnikih materijala , slinih onim koj se koristeu
kompjuterkoj tehinici.Kad se solarna energija absorbira od materijala , solarna
energija izdvaja elektrone iz atoma , doputajui elektronima da se kreu kroz
materijal i stvaraju elektrinu energiju.Ovaj efekat se naziva fotonaponski efekat.
Solarne elije su bile zamiljene da se kotiste u svemirskim istraivanjima toko 1950ih
, a danas se te elije koriste u digitronima i satovima.
S obzirom na ograman potencijal solarne energije , fotovoltaici bi mogli postati glavni
izvor energije u budunosti.

Slika 3.4 Prikaz fotovoltaika i njegovih dijelova

3.3.1. Proizvodnja PV
Kao i u proizvodnji ostalih silikonskih ipova , proizvodnja poinje sa pronalaskom
silicija koji se nalazi u pijesku ili kvarcu.Silicijum proien na visokoj temperaturi
otputa oksigen i pretavara se u silikon.
Vea istoa se postie kroz hemijski proces koji izlae metalurki stupanj silikona
solnoj kiselini i bakru da proizvede trichlorosilane gas.Ovaj gas se poslije dobivanja
destilira da se uklone preostajue neistoe.
Sada je ve zagrijan ili smanjen mu hidrogen da se proizvede silane gas.Ovaj gas se
ponovo grije da bi se dobio topljeni silikon, koji se koristi za dobijanje monokristalnog
silikonskog kristala ili se koriste kao unos za amorfni silikon.
Sledei korak je da se od monokristalnog ili polikrastalnog silikona proizvode kristali.
Monokristalni silikon se vadi iz topljenog silikona, hladi se i uva u realtoru na visokoj
temperaturi i pritsku.Silane gas se ubacuje u reaktor .
Za proizvodnju multikristalnog silikona , topljeni silikon se sipa u zdjelice i hladi se .
Oba procesa proizvode silikonske kristale su veoma isti (oko 99,9999%) , koje je
najbolje za mikroipove i veoma vie od traenog za PV.

Slika 3.5 Graa solarmog panela

Solarna stanica je elektroniki ureaj koji izravno pretvara sunevu svjetlost u

elektrinu energiju. Svjetlo sja na solarne elije proizvodi i struju i napon za
generiranje elektrine energije. Taj proces zahtijeva prvo, materijal u kojem apsorpcija
svjetlosti podie jedan elektron u vie energetsko stanje, a kao drugo, kretanje tog
visokog energije elektrona iz solarne elije u vanjski krug.Elektron onda rasipa svoju
energiju u vanjskom krugu, a vraa se u solarne elije.Razni materijali i procesi
potencijalno moe zadovoljiti zahtjeve za fotonaponske pretvorbe energije, ali u
praksi gotovo svi fotonaponski pretvorbe energije koristi poluvodikih materijala u
obliku pn spoj.

Graa solarne elije

10

3.3.2. Primjena PV tehnologije

Fotoelije u kojima se koristi fotoefekat su mali sudovi od stakla i kvarcu kome se
nalaze katoda K od fotoosijetljivog materijala i anoda A (metalna ica ili prsten). Zid
suda se gradi od podesne vrste stakla koje dobro proputa svetlost. Fotoosjetljivi sloj
je najee od cezijuma (Cs ). Katoda je obino metalna poloicaod srebra ( Ag) ili
antimona (Sb ). Anoda A ima samo ulogu da skuplja fotoelektrone osloboene sa
katode. Obino je dovoljan napon od 20 V da se uspostavi struja zasienja.
Ova tehnologija se primjenjuje u razne svrhe kao na primjer:

U Eritreji u svetioniku se koristio plin jer nisu imali sada koriste fotovoltaike da
bi dobili dovoljnu energiju da koriste drugi oblik osvjetljenj

Koriste se da bi dodjeljivali elektrinu energiju u ice kojim su ograene

ivotinje

11

U podrujima gdje ljudi nemaju pristup elektrinoj energiji( kao npr Alpe u
vicarskoj)

Koriste se kao napajanje za rasvjetu u centralnoj Americi

Koriste se kao napajanje za zamke za insekte u noi

12

Koristi se za napajanje usmjerivakih znakova na putevima

13

3.3.3. Budunost PV terhnologija

Iskoritavanje energije Sunca ve nekoliko godina biljei konstantan rast u gotovo cijelom
svijetu, te poinje dobivati vanu ulogu u elektroenergetskom miksu u veini zemalja.
Tehnologije fotonaponskih elija i koncentrirane Suneve energije ubrzano se razvijaju, a
ulaganja investitora postaju sve vea. Za veinu zemalja najvee konice za vee
iskoritavanje energije Sunca predstavljaju zamreno zakonodavstvo i nedovoljni poticaji
od strane vlada.
Pretpostavka je da e u slijedeih nekoliko godina iskoritavanje obnovljivih izvora
energije, pa tako i energije Sunca, konstantno rasti, ponajvie zbog zadanih ciljeva o
smanjenju emisija staklenikih gasova, poveanju upotrebe elektrine energije iz
obnovljivih izvora energije, smanjenja cijene obnovljivih izvora energije, te elje za to
manjom ovisnou o fosilnim gorivima koja postaju sve skuplja.
Iskoritavanje energije Sunca ve nekoliko godina biljei konstantan rast u gotovo cijelom
svijetu, te poinje dobivati vanu ulogu u elektroenergetskom miksu u veini zemalja.
Tehnologije fotonaponskih elija i koncentrirane Suneve energije ubrzano se razvijaju, a
ulaganja investitora postaju sve vea. Za veinu zemalja najvee konice za vee
iskoritavanje energije Sunca predstavljaju zamreno zakonodavstvo i nedovoljni poticaji
od strane vlada.
Pretpostavka je da e u slijedeih nekoliko godina iskoritavanje obnovljivih izvora
energije, pa tako i energije Sunca, konstantno rasti, ponajvie zbog zadanih ciljeva o
smanjenju emisija staklenikih gasova, poveanju upotrebe elektrine energije iz
obnovljivih izvora energije, smanjenja cijene obnovljivih izvora energije, te elje za to
manjom ovisnou o fosilnim gorivima koja postaju sve skuplja.
U 2011. godini kapaciteti fotonaponskih sistema spojenih na mreu poveali su se za 27,7
GW, te trenutno iznose 67,4 GW, ime je energija Sunca na treem mjestu, nakon
hidroenergije i energije vjetra, po iskoritavanju obnovljivih izvora energije.
Kada je rije o koncentriranoj Sunevoj energiji, prema podacima od kraja 2010. godine u
svijetu je ukupno bilo instalirano 1,2 GW, a poetkom 2011. godine oko 20 GW kapaciteta
bilo je u fazi izgradnje.
Potencijal za energiju Sunca za 2020. godinu u stvarnosti bi mogao biti i dvostruko vei od
onoga to je postavljeno ciljevima u NREP, te se pretpostavlja da bi do 2020. godine
instalirani kapaciteti fotonaponskih sustava mogli iznosti i 200 GW.

14

3.4. PV sistemi
3.4.1. PV sistem
Samostalni PV sistemi se koriste u domainstvu te u manjim objektima i slue samo za
snabdijevanje tog objekta elektrinom energijom.
Kao to je ve reeno, solarni fotonaponski (FN) sistemi koji nisu prikljueni na mreu
(engl. offgrid) esto se nazivaju i samostalnim sistemima (engl. stand-alone systems), a
mogu biti sa ili bez pohrane energije, i hibridni sistemi koji mogu biti s vjetroagregatom,
kogeneracijom, gorivnim lancima ili dizelskim generatorom.
Temeljne komponente samostalnoga fotonaponskog sistema, slika 3.16:
fotovoltaici
kontroler punjenja
akumulator
invertor (ako potroai rade na izmjeninu struju)

Prikaz jednog jednostavnog PV sistema

15

3.4.2. PV SOLARNE ELEKTRANE

Fotonaponska elektrana je fotonaponski sistem koji ima mreni sistem, a to znai da
proizvedenu elektrinu energiju predaje u elektroenergetski sistem, za razliku od
samostalnog sistema u
kojima proizvedenu elektrinu energiju najee skladitimo u baterije ili akumulatore.
Fotonaponske elektrane omoguuje izravnu pretvorbu suneve energije u elektrinu i
predstavljaju jedan od najelegantnijih naina koritenja energije Sunca.
Struja koju proizvode pretvarai ista je kao u domainstvu. U solarnim elijama nema
otrovnih materija, ne proizvode dim, buku, pa su ekoloki izuzetno prihvatljive.
ta se dogaa kada nema sunca ? Sistem je sposoban da radi nezavisno sa spremljenom
energijom u akumulatorima (solarnim baterijama).
Nain rada fotonaponskog (FN) sistema zasniva se na fotonaponskom efektu.
U praktinim su primjenama sunane elije meusobno povezane u vee cjeline koje se
zovu fotonaponske ploe ili fotonaponski moduli.

Solarna elektrana

Fotonaponske ploe osiguravaju mehaniku vrstou, te tite sunane elije i kontakte od

korozije i vanjskih utjecaja.
Osim fotonaponskih ploa, FN sistem sastoji se od
pretvaraa (inverter)
baterija za pohranu elektrine energije
regulatora punjenja baterija i dovoda energije potroaima
zatitnih ureaja
nosaa modula i potrebnih elektrinih instalacija.
U naseljenim mjestima elektrina mrea je svugdje izgraena. Na tim poloajima je mogue
izgraditi mreni sistem ili fotonaponsku elektranu, jer su zakonski oviri za tu mogunost
stvoreni. U Europi su tipini mreni sistemi s takozvanim inteligentnim inverterom (pretvara),
koji uz veliku pogonsku sigurnost ukljuuje sistem na elektrinu mreu.

16

4. Zakljuak
Zasada , glavni izvor energije na planeti Zemlji su neobnovljivi izvori energije. Oni u odnosu
na obnovljive izvore energije , imaju mnogo veu efektivnost odnosno daju vie energije.
Mana ovih izvora je to su neobnovljivi , ili su veoma sporo obnovljivi ( npr. ugalj ), te to su
relativno tetni po prirodu i ovjeka.
Veoma je korisno , ne zagauje okolinu, u budunosti bi trebalo imati veu primjenu.
Stanovnitvo koje ima potreban novac za njihovu izgradnju sve vie koriste.
Najvei problem za modernu PV industriju jeste cijena. Proizvodnja PV ploe je skupa. Silicij
mora biti izuzetno istog kvaliteta Korisno je i zato to se elektrina energija koja se dobije od
nih moe prodavati .
Neki od nedostataka su :PV moduli nisu ekoloski prihvatljivi u odnosu na druge energente jer
zahtjevaju otrovne materijale za njihovu izradu, solarna energija je esto skuplja
nego struja dobivena od drugih izvora, solarna energija nije dostupna nou te pri loim
vremenskim uvijetima, stoga moramo koristiti spremnike, solarne elije proizvode
istosmjernu struju koji mora bit pretvoren u izmjenini kada se struja koristi u ve postojeim
razvodnim vodovima, to podrazumijeva gubitak

17

5. LITERATURA
1. Vesna B., Robert P., Obnovljivi izvori energije, Drutvo za oblikovanje odrivog
razvoja, Hrvatska, 2002.
2. Demila Agi, Poboljajmo kvalitet zraka efikasnim koritenjem energije, Centar za
ekologiju i energiju Tuzla, 2005.
3. Sejfudin Agi, Uradi sam solarni kolektor, Centar za ekologiju i energiju Tuzla, 2006.
4. Sejfudin Agi, George Stiff, Uvod u obnovljive energije, Centar za ekologiju i energiju
Tuzla, 2009.
5. www.ekologija.ba
6. obnovljiviizvorienergije.com
7. www.izvorienergije.com
8. www.obnovljivi.com
9. www.obnovljiviizvorienergije.rs
10. http://tehno-dom.hr
11. www.dalmacijanews.com
12. static.astronomija.co.rs
13. www.ee.undp.hr
14. www.croenergo.eu
15. www.strujaizprirode.com
16. www.chemgeneration.com
17. www.cnti.info
18. www.besplatniseminarskiradovi.com
19. www.chee-ipa.org
20. www.besplatnaelektricnaenergija.com
21. http://www.educationscotland.gov.uk/weatherandclimatechange/energy/renewable/intr
oduction.asp
22. http://www.explainthatstuff.com/renewableenergy.html
23. http://needtoknow.nas.edu/energy/energy-sources/the-sun/
24. http://www.which.co.uk/energy/creating-an-energy-saving-home/guides/how-to-buysolar-panels/solar-water-heating-explained/
25. http://energy.gov/energysaver/articles/solar-water-heaters
26. http://ec.europa.eu/research/energy/eu/index_en.cfm?pg=research-photovoltaics
27. http://www.slideshare.net/Sunworks/the-many-uses-of-pv-systems
28.

18