XC NH NHT

1. KHI NIM:
nht l tr lc bn trong ca mt cht lng, m tr lc ny cn phi vt qua
c mt lc, m vi lc to ra s chy ca cht lng.
Ngi ta thng phn bit cht lng Newton ng vi nht Newton v cht
lng khng Newton ng vi nht khng Newton.
Ngi ta c th biu din khi nim hay nh ngha trn theo hnh v sau:
Nu gi:

Trong : F1 - Lc tc dng
A - Din tch ct, trt.
Vn tc ct ' l t l vi lc ct , ngha l ~ '.
i vi cht lng Newton th nht Newton (N) c gi tr h s t l gia
vn tc ct (') v lc ct (), ngha l:

n v nht: + n v c: Poise, vit tt (P)

+ n v mi: Pascal.sekunde = Pascal.giy, vit tt [Pa].
Mi quan h ca chng:

Phn ln cc cht lng Newton c nht nh v d: Nc nguyn cht, b ca

cao nguyn cht, du thc vt nguyn cht, cc dung dch c cha kh < 60Bx...
i vi cht lng Newton, ngi ta c th biu din trng thi nht ca n
qua ng cong chy.
* c trng i vi nht Newton:
- ng cong chy l ng thng

- ng cong chy i qua gc to

- Gc 1 > th nht tng, khi nht ban u vi gc
- Gc 2 > th nht gim, khi nht ban u vi gc .
Nu biu din quan h trn bng mt ng cong nht, ta c:

Hnh v 1.1: ng cong nht ca mt cht lng Newton

* c trng i vi nht Newton:
- ng cong nht l mt ng thng.
- ng cong nht song song vi trc honh.
+ Cht lng khng Newton: Khi scla lng, bt nho... khng phi l cht
lng nguyn cht m l hn hp phn tn ca cc cu t dng (lng, rn hoc bn rn
hay bn lng) khc nhau. V d: Quan h chy ca khi scla thay i do cc cu t
khuych tn trong b cacao (cht lng nguyn cht) theo cc biu hin sau y:
- nht ca khi scla lng ln hn nht ca b cacao nguyn cht.
- nht ca khi scla thay i nh l mt hm s ca vn tc ct.
= f(')
- S chy ca khi scla khng bt u lc ct nh bt k, m l sau phm vi
u tin ca mt lc ct nh nht o, c coi nh gii hn chy. Mt cht lng, m
cht lng c tnh cht ging nh cc biu hin nu trn hoc nhng biu hin
khc, khc vi quan h chy ca cht lng Newton, th ngi ta gi l cht lng khng
Newton. Biu din ng cong chy v ng cong nht ca mt khi scla c
trng (cht lng khng Newton).
* c trng ca cht lng khng Newton: (v d: scla)
a. ng cong chy:
- ng cong chy khng bt u t = 0, m l t = o: ngha l im u
tin sau khi vt qua gii hn chy.
- S tng ln ca gc ca ng cong gi tr ln nht ( nht cao) v thay
i theo vn tc ct (') tng.
b. ng cong nht:

- Sau khi vt qua gii hn chy o th khi scla bt u chy vi nht ban
u cc i o. Vi vn tc ct tng th nht gim v nht cn bng khng thay
i . Vi vn tc ct tng th nht gim v nht cn bng khng thay i
t c gi tr cao ca vn tc ct '.
- nht ban u cao o l do cu trc ca cc phn t khuch tn trong b
cacao.
- Nh lc ct tc dng m cu trc gim i vi vn tc ct tng. Cui cng,
mt s gim cu trc hon ton xy ra nht cn bng .
- Vic gim cu trc l thun nghch, ngha l vn tc ct (') gim th lc ct tc
dng () cng gim v cu trc c to thnh tr li nht thi hoc lu di. V d:
Trng thi ca ng non C: trc, trong v sau khi khuy trn.
2. MC CH:
nht ng vai tr quan trng trong cng ngh sn xut, t nht ta c th
tnh ton c nhng vn sau:
- thun khit ca dung dch Newton v khng Newton.
- Nng cht ho tan, nng cht khuch tn.
- Cht lng ca bn thnh phm v thnh phm qua s thay i nht trong
qu trnh cng ngh, v d cht lng ca mt r trong qu trnh bo qun, cht lng
ca bnh m trong qu trnh nng v.v.
- Ngoi ra n cn phc v cho vic tnh ton truyn nhit, chuyn khi, thit b
khuy trn, ng ho, vn chuyn bng vt ti v cc thit b gia cng khc...
3. CC LOI NHT K, NGUYN TC LM VIC V BIU THC TNH
TON:
Nht k c nhiu tn gi khc nhau, thng theo tn ca ngi ch to ra loi
nht k . V d: Nht k OSVAL, ANGLE..., nhng chng u da theo nguyn tc
lm vic ca cc loi nht k c bn sau y:
3.1. Nht k mao qun:

* Cc i lng cn o: Q, p
- Phm vi bn knh mao qun: R = 0,18 .... 3,2mm
- Phm vi o: v = / = 0,2 n 5000mm2/s; - Khi lng ring
* Phng trnh tnh ton:
- i vi cht lng Newton, nht: = (pR4) / (8LQ).
- Vn tc ct thnh mao qun 'w = (4Q) / R3 = V
- Lc ct thnh mao qun w = (pR) / 2L = P
- Dng lu th:

Xc nh c p v Q nh nht k mao qun, t ta tnh c nht

ca dung dch cn o.
chnh xc ca php o 0,1%.
3.2. Nht k bi ri:
* S nguyn tc:
: Gc nghing 10o

* Cc i lng cn o:
v = L/t

Trong : L - Khong cch ri

t - Thi gian ri (t = 30 ..... 300gy)
- Phm vi o i vi vin bi ri t do trong nc nguyn cht = 0,3 ... 3000
m.Pa.S.
- Phm vi o i vi vin bi c ti (o trong dung dch) = 4 ...1012 m.Pa.S
- Phng trnh tnh ton: o nht biu kin:

Trong : g - Gia tc trng lc

chnh xc 0,5%
3.3. Nht k quay vi cc khi tr lin hp:
* Nguyn tc lm vic:

* Cc i lng cn o: v M.
- Phm vi o: = 1 ....18.106 m.PaS.
* Cng thc tnh ton:
i vi cht lng Newton: nht:

3.4. Nht thay vi tm phng dt - hnh nn:

Loi ny dng cho cht lng Newton v khng Newton
* Nguyn tc lm vic:

- Phm vi o: = 8 .... 40.106m.Pa.S (m: Mili = 10-3 n v)

* Phng trnh tnh ton:
- nht : = [3M / (2R3a)]/(/)
- Vn tc ct : ' = /
- Lc ct : = 3M / 2R3a
3.5. o nht thng qua o in tr ca dung dch:
Loi ny mi ch c ng dng trong vi nm gn y. V d: o nht ca
bt nho trong nng bnh m.
4. XC NH NHT BNG NHT K OSVAL:
Cu to ca n thuc loi nht k mao qun, nht ca dung dch cn o t l
vi thi gian chy ca mt th tch dung dch (cn gi l lu th) qua ng. Mao qun v
hiu s p sut ca n (p).
* Cu to nht k OSVAL: Nht k OSVAL gm hai nhnh:
- Nhnh mao qun "M" c ng mao qun ac di 10cm, bu ab c th tch 7ml.
- Nhnh "N" c ng knh 1 + 1,6cm, gm ng ht ni vi bm tay ly cht
lng t u (th tch 10ml) sang bu ab.

nht ca dung dch c tnh theo cng thc:

Trong : n - nht ca nc cng nhit

N.s/m2)

(Nu t = 20oC th n = 1,005

dn - T trng ca nc nhit (nu t = 20oC th dn = 0,9986)

zn - Thi gian chy ca nc (tnh bng giy = s)
d - T trng ca dung dch cn o
z - Thi gian chy ca dung dch cn o (s).
Nht k OSVAL ch dng o nht ca dung dch c nng ng <60 Bx.
i vi dung dch c nng ln > 60 Bx thng dng nht k quay.