E drejta e autorit: Lundbeck (Zvicr) AG, Cherstrasse 4, 8152 Glattbrugg/ZH

Martin E. Keck

competence in cns

Lundbeck (Schweiz) AG
Dokument letztmals geprft:
31.05.2010 Version 1.0

Depresioni
Si lind depresioni? Si trajtohet ai?
Cila sht lidhja e tij me stresin?

Rreth autorit:
Docenti privat Dr. med. Dr. rer. nat. Martin E. Keck sht nj mjek specialist i psikiatris, psikoterapis dhe i neurologjis, si dhe shkenctar i shkencave t neurologjis, dhe pas edukimit t tij ndrkombtar n Mynih, Bazel, Londr
dhe Cyrih ai ka punuar n Institutin e Psikiatris Max-Planck n Mynih nga viti 1996 deri n vitin 2005. Aty ai ka drejtuar fillimisht fushn Depresioni dhe ankthi. Pr punn e tij shkencore atij i sht akorduar midis t tjerash mimi
inkurajues pr t drejtn e dhnies s msimit (Bayerische Habilitationsfrderpreis) nga Ministria e Shtetit Bavarez pr Shkencn, Krkimin dhe Artin (Bayerischen Staatsministerium fr Wissenschaft, Forschung und Kunst). Ai sht
antar i Fakultetit t Mjeksis t Universitetit Ludwig-Maximilians n Mynih, si dhe i shum shoqatave profesionale dhe antar themelues i shoqats krkimore Rrjeti i Krkimit pr Depresionin. Gjithashtu, zoti Martin Keck sht
antar i Komitetit Drejtues t Shoqats Zvicerane pr Ankthin dhe Depresionin (SGAD), Kshilltar Shkencor n Bordin Drejtues t Shoqats Zvicerane pr Sigurin e Barnave Mjeksore pr Psikiatrin (SGAMSP), Antar i Komisionit t
Etiks pr Psikiatrin, Neurologjin dhe Neurokirurgjin n kantonin e Cyrihut e Drejtues i Grupit t Puns n Qendrn e Shkencave Neurologjike n Cyrih. Q nga viti 2006 ai sht prfaqsues i bordit t mjekve dhe shef pavioni n
klinikn private zvicerane me prvoj Clienia Schlssli n Oetwil am See/Cyrih.
PD Dr. med. Dr. rer. nat. Martin E. Keck, MBA, Prfaqsues i bordit t mjekve, mjek specialist pr psikiatrin dhe psikoterapin, mjek specialist pr neurologjin, Klinika Private Clienia, Schlssli, 8618 Oetwil am See/Cyrih, www.clienia.ch,
Tel. 044 929 81 11

Hyrje
E rndsishme sht terapia afatgjat dhe e specializuar me barna
mjeksore dhe psikoterapeutike e depresionit, e cila on n shrimin
eplot. Si pasoj, pacientve q nuk u jan larguar plotsisht simptomat,
n 80% t rasteve vuajn nga rikthimi i smundjes. Gjat ksaj terapie
mbrojtse pr parandalimin e rikthimit t smundjes, pacientt
shoqrohen minimumi pr gjasht muaj pas rishfaqjes s simptomave t
smundjes. Sa m shpesh t jen shfaqur fazat depresive n t kaluarn
dhe sa m t rnda t ken qen ato, aq edhe m e domosdoshme sht
nj terapi afatgjat. Kjo do t thot q gjat kohs s terapis mbrojtse
pacientt do t shoqrohen jasht n aspektin terapeutik.

Smundjet depresive bjn pjes n grupin e tablove klinike m t rnda

dhe m t vshtira n mbar botn. Ato shfaqen me format e tyre t
ndryshme t paraqitjes deri n rreth 20% t popullsis. T menduarit, t
ndierit, trupi, marrdhniet sociale, dhe pothuajse e gjith jeta jan t
prekura. Pavarsisht rndsis s tij t madhe, depresioni shpesh nuk
njihet ose trajtohet n mnyr t pamjaftueshme. Kjo shkakton vuajtje t
mdha dhe humbje t cilsis s jets pr personat e prekur dhe t afrmit
e tyre. N vitet e shkuara ka ekzistuar i qart mendimi se depresioni sht
nj smundje kronike si pasoj e stresit, dhe si rrjedhoj ka lindur edhe
prcaktimi stres-depresion. Ai sht nj faktor rreziku pr shfaqjen
esmundjeve t tjera masive t rrezikshme si infarkti i zemrs, apopleksia,
osteoporoza dhe diabeti. Nj depresion q nuk trajtohet mund t
shkaktoj shkurtimin e jetgjatsis.
Depresioni sht nj smundje e rnd, por q mund t kurohet. Ai nuk
sht nj gjendje e mrzitjes normale, nuk sht nj gabim njerzor dhe
as nj munges vullneti! Zhvillimet n vitet e kaluara japin nj tablo t re
dhe gjithprfshirse t mundsive t trajtimit t depresionit.

Ky kshillues bazohet n nivelin aktual t krkimeve dhe duhet t ndihmoj

pr t kuptuar m mir smundjen e depresionit. Ai u drejtohet n t
njjtn mnyr personave t prekur, t afrmve t tyre dhe miqve, si dhe
t gjith personave t interesuar. Ky kshillues nuk mund t zvendsoj
n asnj mnyr diagnostikimin dhe kshillimin mjeksor individual,
porprkundrazi krkon t ofroj ngacmime pr nj bised m t thell.

Me urimet m t przemrta,
PD Dr. med. Dr. rer. nat. Martin E. Keck

Prmbledhje e pikave kryesore

1.

Depresioni sht nj smundje e rnd, dhe n disa raste gjithashtu

me rrezik pr jetn, dhe krkon nj trajtim t specializuar.

2.

Karakteristikat kryesore t depresionit jan mrzia e trishtueshme

ose ndjesia e nj boshllku t brendshm, rraskapitja (Burn-out),
strmundimi, gjendja e ankthit, shqetsimi i brendshm, dhe
rregullimet e t menduarit dhe t gjumit.

3.

Personat n depresion nuk mund ti gzohen m dhe kan vshtirsi

shum t mdha q t marrin vet qoft edhe vendime t thjeshta.

4.

Depresionet shpesh shoqrohen me dhimbje trupore t

vazhdueshme, si pr shembull dhimbje t stomakut dhe zorrve,
dhimbje t koks, t pjess s poshtme t barkut ose dhimbje t
shpins. N shumicn e personave t smur, kto simptoma
qndrojn pothuajse n plan t par.

8.

Depresionet jan t shrueshme. Pr trajtimin e tyre ka n dispozicion

forma t ndryshme t provuara t psikoterapis, medikamente
moderne q prmirsojn gjendjen shpirtrore (antidepresivt),
ushtrimet e asimilimit t stresit, teknikat e relaksimit dhe substancat
shtes plotsuese mjeksore (pr shembull bimt mjeksore).

9.

Barnat antidepresive moderne shum rrall kan efekte ansore.

Ato shpesh prdoren vetm n fillim t terapis. Ato nuk krijojn
varsi ndaj tyre. Ato nuk e ndryshojn personalitetin. Gjithashtu ato
nuk jan substanca stimuluese ose qetsuese.

10. Barnat

antidepresive nuk kan efekt t menjhershm.

Shpesh nevojiten disa dit deri n disa jav derisa t ket nj
prmirsim tdukshm.

11. Kur nevojiten barna mjeksore, sht shum e rndsishme q ato t

merren rregullisht dhe saktsisht sipas rekomandimit t mjekut.
Efektet ansore t mundshme, smundjet e lehta, ankthet ose dyshimi
duhet q t diskutohen hapur n do koh me mjekun q ju trajton.

5.

Ndjesit e pabazuara t nj faji mund t bjn pjes gjithashtu

shenjave t zakonshme t nj depresioni.

6.

Ashtu si t gjith njerzit e smur rnd, edhe personat nn depresion

kan nevoj pr mirkuptim dhe mbshtetje nga mjedisi q i rrethon.

12.

7.

Depresioni dallohet nga nj rregullim i metabolizmit t nervave n

tru. Prqendrimi i substancave transmetuese t nervave (serotonina,
noradrenalina, dopamina) del jasht ekuilibrit. Shkaku sht
zakonisht nj hiperaktivizim i sistemit t hormoneve t stresit. Nse
nuk trajtohet, ky hiperaktivitet mund t oj gjithashtu n smundje
pasoj t mundshme, si tensioni i lart i gjakut, infarkti i zemrs,
apopleksia, diabeti dhe osteoporoza. Pr kt arsye, terapia
ekujdesshme dhe e vazhdueshme sht shum e rndsishme.

13. Nj rrezik shum i madh sht vetvrasja. Rreziku i vetvrasjes mund

Depresionet, t cilat rikthehen prsri, mund t trajtohen n

mnyrparandaluese.

t identifikohet n kohn e duhur. Ai sht nj rast emergjent.

Personat q kan tendenca pr vetvrasje duhet ti nnshtrohen
trajtimit mjeksor sa m shpejt t jet e mundur.

far kuptojm me depresion?

i dyt. Me numrin n rritje t episodeve, rritet gjithashtu edhe rreziku
i shfaqjes s nj episodi tjetr t smundjes. M e rndsishme sht
terapia e kujdesshme e do smundjeje individuale.

Simptomat e depresionit

Depresioni: nj smundje e shpesht dhe e rndsishme

Pr shkak t shpeshtsis s smundjeve depresive, njohja e mundsive t
trajtimit dhe t ndihms sht e nj rndsie t madhe jo vetm pr
mjekt e do specialiteti, por gjithashtu edhe pr popullsin e gjer.
Rreth15% e popullsis sht e prekur, ku femrat kan nj raport dy her
m t lart t prekjes nga smundja n krahasim me meshkujt (meshkujt:
10%, femrat: 20%). Kjo do t thot se do person mund t gjej n rrethin
e t afrmve, t t njohurve ose t miqve t tij persona t prekur nga
depresioni. Pr fat t keq, gjithnj e m shum smundja po bhet m e
fsheht ose nuk identifikohet. Nj arsye pr nnvlersimin e depresionit
qndron n faktin se n bisedat e prditshme shpesh flitet pr
depresione,vetm kur prshkruhet thjesht gjendja e dobt shpirtrore.
Smundja mund t shfaqet n do lloj moshe q nga fmijria e deri n
moshn e madhe. N rreth 15-20% t rasteve t smundjes mund t
krijohet nj zhvillim kronik, para s gjithash nga moskryerja e trajtimit
ose nga trajtimi i pamjaftueshm. N 50-75% t rasteve pason nj episod

Depresioni mund t shfaq simptoma t shumta dhe q n ndryshim nga

njra-tjetra mund t eliminohen me vshtirsi. Ankesat tipike tregojn nj
ndryshim individual t konsiderueshm. Sipas kritereve t Organizats
Botrore t Shndetsis (ICD-10), nj episod depresiv identifikohet
nprmjet nj mrzie t trishtueshme pr nj periudh kohore t paktn
prej dy javsh. Kjo shoqrohet me nj humbje t aftsis pr t gzuar, pr
t lvizur dhe t interesave, si dhe me humbje t aftsis s prqendrimit
dhe t aftsive t prgjithshme. Prve ktyre shfaqen gjithashtu edhe
simptoma fizike karakteristike, si pr shembull rregullimi i gjumit, humbja
e oreksit dhe e peshs, si dhe nj kufizim mendor n nj situat q gjendet
gjithmon pa rrugdalje. Kjo gj mund t oj deri n shfaqjen e mendimeve
rreth vdekjes dhe deri n qllimet konkrete t vetvrasjes. Procesi i t
menduarit ngadalsohet dhe kryesisht vrtitet rreth nj teme t vetme,
zakonisht rreth tems sesa i smur ndihet personi, sa e zymt sht
situata aktuale dhe sa e pashpres duket edhe e ardhmja.

rregullimet e gjumit
rregullimet e gjumit mund t ojn n vshtirsi gjat fjetjes, n rregullime gjat gjumit t nats me
zgjime t shpeshta ose n zgjimin shum hert n mngjes. Gjumi do t jet i pamjaftueshm, jo lodhs dhe
shum siprfaqsor. Nse mungon gjumi i thell ose gjumi i ndrrave ose nse fazat e veanta t gjumit nuk
kalohen n mnyrn e duhur, edhe nj gjum i gjat mund t jet n nj mas t madhe pa nj rikuperim t
konsiderueshm. N rastin e depresionit ky sht shkaku. Klinikat moderne mund t diagnostikojn gjumin.
Barnat antidepresive rivendosin prsri arkitekturn normale dhe t shndetshme t gjumit.

Format e veanta t depresionit

Me an t simptomave t dukshme t veanta mund t dallohen forma
t veanta t depresionit. Midis tyre, nj nga m t rndsishmit sht
i ashtuquajturi depresioni i maskuar (depresioni i fshehur). Simptomat
fizike, rregullimet vegjetative, dhe shqetsimet e organeve qndrojn
n plan t par. N nj nnkategori tjetr m t gjer t depresionit
melankolik, shenja karakteristike jan gjendja e dobt e theksuar shpirtrore
n mngjes, humbja e peshs, mungesa e lumturis, humbja e trheqjes
seksuale dhe e interesave etj. Te disa njerz depresioni mund t shfaqet edhe
n forma krejtsisht t ndryshme. N vend t gjendjes s ult shpirtrore
ose t mrzitjes ata reagojn me nervozizm, agresivitet, mrzitje ose duke
konsumuar shum alkool. N varsi t rrethanave ushtrohet shum sport n
mnyr t ekzagjeruar. Personat e prekur ndihen t stresuar dhe t shteruar
emocionalisht. Nga kto lloj simptomash preken m shpesh meshkujt.

Dhimbjet e koks
Marrja e mendve
Trullosja

Djersitja

Dhimbjet e shpins
Dhimbjet e zverkut
para s gjithash te femrat

Vshtirsit e frymmarrjes
midis t tjerash shtrngimi n gjoks,
mungesa e presionit

Dhimbjet e muskujve

Shqetsimet e zemrs
midis t tjerash aritmit e zemrs

Shqetsimet e abdomenit
t poshtm
midis t tjerash dhimbjet,
rregullimet e ciklit t
menstruacioneve te femrat

Shqetsimet gastrointestinale
midis t tjerash t przierat, rndesa
e stomakut, diarreja, kapsllku,
dhimbjet, dispepsia funksionale,
acarimi i zorrve

Simptomat e mundshme trupore t depresionit. Shqetsimet trupore mund t qndrojn n plan

t par, pasi shqetsimet e fshehura shpirtrore mund t identifikohen me shum vshtirsi.
Prkt arsye flitet edhe pr nj depresion t fshehur (= t maskuar).

Sindroma e rraskapitjes (burn-out)

E ashtuquajtura sindroma e rraskapitjes prshkruan nj depresion rraskapits, i cili krijohet nga ngarkesa
evazhdueshme (profesionale). Sindroma e rraskapitjes identifikohet nga humbja e energjive, fuqia e reduktuar,
indiferenca, cinizmi dhe ngurrimi n angazhimet e kaluara, shpesh t gjata pr disa vite dhe me intensitet t lart,
si dhe nga rezultatet mbi nivelin mesatar. Shpesh, n rastin e akumulimit afatgjat t stresit mjafton vetm nj
nxits relativisht i vogl (p.sh. ndrrimi i vendit t puns) q t shkaktoj daljen n pah t smundjes. Gjithashtu,
shpesh jan t pranishme edhe shqetsime fizike t paqarta, si p.sh. djersitje e teprt, marrje mendsh, dhimbje
koke, probleme gastrointestinale dhe dhimbje t muskujve. Gjithashtu jan t pranishme shum shpesh edhe
problemet me gjumin. Sindroma e rraskapitjes mund t zhvillohet deri n stadin e nj depresioni t rnd.
Depresioni n moshat e mdha
N nj mosh t smundjes mbi 65 vje flitet pr nj depresion t moshs. N prgjithsi smundjet depresive
n mosh t madhe nuk shfaqen shum shpesh. Megjithat, n pacientt n mosh t madhe depresioni shpesh
nnvlersohet dhe n kt mnyr mbetet pr koh shum t gjat pa u trajtuar. Pacientt e moshuar i fshehin
m shpejt simptomat depresive dhe ankohen shum pr smundje t tjera trupore. Pr kt arsye, m shpesh
sesa te pacientt e rinj n mosh te personat e moshuar qndrojn n plan t par simptoma t ndryshme
fizike. Pr shembull dhimbjet e paqarta te personat e moshuar mund t jen shpesh shprehje q kan pr baz
depresionin. Depresioni i moshs madhore mund t lind ose t kushtzohet gjithashtu edhe n kuadr t nj
mungese ushqimi ose t nj kequshqyerje ose nga marrja e pamjaftueshme e lngjeve.
Depresioni pas lindjes
Episodet depresive pas lindjes shfaqen n rreth 1015% t grave dhe fillojn n javn e par ose t dyt.
Shpeshher zhvillimi vazhdon n mnyr t fsheht pr disa jav deri n disa muaj. Tabloja klinike nuk ndryshon
nga nj episod tipik depresiv n nj periudh tjetr t jets. Nga depresioni pas lindjes duhet t ndahen ato q
jan shum t shpeshta dhe q quhen ditt e qarjes (t quajtura gjithashtu baby blues). Ato fillojn n javn
e par pas lindjes, megjithat zakonisht jo prpara dits s tret, dhe zgjasin vetm pr disa or deri n disa dit.
Ato shfaqen n rreth 50% t nnave lehona dhe nuk kan asnj rndsi klinike.
Depresioni sezonal
Ditt e errta dhe me mjegull t dimrit mund t prkeqsojn gjendjen shpirtrore. N rastin e t ashtuquajturit
depresion sezonal ose depresioni i dimrit kjo mund t oj n raste t rralla n nj smundje t rnd dhe gjithashtu
edhe me rrezik pr jetn. Shkaku sht rnia e kufizuar e drits gjat ksaj stine prmes syrit. Pr pasoj, te personat
e prekur kjo on n nj rregullim t metabolizmit t trurit dhe n kt mnyr n krijimin e nj depresioni.

Rreziku vdekjeprurs i vetvrasjes

Pr do person te prekur nga depresioni, sht e rndsishme q t njihet sesa i madh sht rreziku
ivetvrasjes. N rastin m t mir kjo msohet, ndrkoh q personi i prekur flet direkt mbi kt shtje,
se me far intensiteti dhe sa shpesh ai duhet t mendoj pr vetvrasjen. Shpesh sht hedhur ideja se
me personat me depresion nuk duhet diskutuar n asnj mnyr mbi shtje, sepse nprmjet ksaj do
tu zgjohej atyre kjo lloj ideje. Kjo sht e gabuar. do person nn depresion mendon n dshprimin e tij
n do rast t paktn pr mundsin e vetvrasjes, dhe zakonisht ai e sheh si nj lloj lehtsimi kur m n
fund mund t flas mbi kt problem. Tendenca pr vetvrasje sht nj gjendje emergjence! Personat q
kan tendenca pr vetvrasje duhet ti nnshtrohen trajtimit mjeksor sa m shpejt t jet e mundur.

Depresioni: Nj smundje me rrezik pr jetn

Depresioni sht nj smundje e rnd, dhe n raste t vrtetuara, edhe
me rrezik pr jetn. Nse nuk trajtohet, ai mund t prfundoj n mnyr
fatale. Te personat me mosh deri n 40 vje, vdekja nga vetvrasja
e shkaktuar nga depresioni prbn shkakun e dyt m t shpesht pas
vdekjes nga aksidentet. Pothuajse t gjith pacientt me depresione t
rnda kan t paktn mendimin pr vetvrasje. Nse depresioni
identifikohet dhe trajtohet, venitet gjithashtu edhe dshira shpesh
mbizotruese pr t vdekur.

Personi, i cili sot vritet nga sulmi i melankolis,

do t kishte dashur q t jetonte,
sikur ai t kishte pritur

vetm nj jav.

Volter, shkrimtar dhe filozof, 16941778

Si krijohet depresioni?
Depresioni prfshin t gjith trupin

Si shkaktohet nj depresion nga stresi?

Depresioni sht nj faktor rreziku pr lindjen e smundjeve t enve t

gjakut, si pr shembull smundjet e zemrs dhe apopleksia. Si rrjedhoj, n
mnyr t ngjashme ai ka t njjtn rndsi si faktort klasik t rrezikut
si pirja e duhanit, mbipesha dhe mungesa e aktivitetit fizik, t cilave
aktualisht u kushtohet shum m tepr vmendje si n ndrgjegjsimin
publik, ashtu edhe n strategjit parandaluese t politikave shndetsore.
N t njjtn koh, nj smundje depresive favorizon gjithashtu edhe
shfaqjen e osteoporozs dhe t diabetit. Pr kt arsye sot depresioni
konsiderohet si nj smundje sistemike, sepse prve trurit ai mund
t prek gjithashtu edhe shum organe t tjera t trupit. T gjitha kto
theksojn rndsin e madhe t nj terapie t hershme, t kujdesshme
dhe t vazhdueshme.

Rrall ndodh q nj depresion t ket si burim nj shkak t vetm. Shpesh pr lindjen e smundjes luan rol nj
ndrveprim i faktorve t ndryshm, t bazuar mbi nj dobsi t lindur. Ngarkesat e menjhershme psikologjike,
si humbja ose vdekja e nj personi t afrm t rndsishm ose situatat kronike t mbingarkess mund t jen
aktivizuese t nj smundjeje depresive. Gjithashtu faktort social q krkojn nj prshtatje n rrethana t reja
(pr shembull martesa, humbja e vendit t puns, dalja n pension), mund t jen t shumfisht prpara fillimit
t nj depresioni. Megjithat, jo tek t gjith pacientt jan n loj faktor aktivizues t ktij lloji. Shumdepresione
t smurt i takojn si nj rrufe n qiell t pastr. Prandaj, duhet t jemi shum t kujdesshm pr ti konsideruar
depresionet vetm si nj reagim i kuptueshm dhe i pranueshm ndaj rrethanave t vshtira t jets. N mnyr
t veant goditjet e rnda t fatit shkaktojn trishtim, gjendje shpirtrore t ult dhe rregullime t gjendjes
mendore, por jo nj depresion t paevitueshm. Por megjithat, nse shfaqet nj smundje depresive, ather
duhet q ajo t trajtohet n mnyr t vazhdueshme. Shpesh ekziston stresi pr vite me radh, i cili pr nj koh
shum t gjat zakonisht nuk on n shfaqjen e smundjes. Pas ksaj, mjafton nj ngjarje e konsideruar relativisht
t vogl, e cila bn q t mbushet kupa, dhe q shkakton smundjen.

Mungesa e gzimit
Nervozizmi
Boshllku i brendshm
Ndjenja e fajit
Mungesa e shpress
Prirja pr vetvrasje

Ndryshimet
e gjendjes
shpirtrore

rregullimet
vegjetative
Apopleksia
Infarkti i zemrs
Mbipesha
Osteoporoza
Diabeti

Ngathtsia
Ankthi

rregullimet
motorike

rregullimet
konjitive
rregullimet e t
menduarit dhe t
prpunimit t
informacionit

Simptomat e depresionit

Energjia
Lvizja
Oreksi
Gjumi
Dshirat seksuale
Pulsi

Vmendja
Prqendrimi
Kujtesa afatshkurtr
Bllokimi i t menduarit
Planifikimi i veprimeve
dhe realizimi i tyre

Gjat nj depresioni ndodh rregullimi i metabolizmit t trurit: Neurotransmetuesit, si serotonina, noradrenalina

dhe dopamina kan dal jasht ekuilibrit. Shkaku sht sistemi i rregulluar i kontrollit t hormoneve t stresit:
Hiperaktiviteti i vazhdueshm i sistemit t hormoneve t stresit e rregullon kaq shum metabolizmin e qelizave
nervore, saq prodhimi dhe shprbrja e ndrmjetsve del jasht kontrollit. Ato ose jan t pranishme n nj
prqendrim shum t vogl, ose transmetimi nuk funksionon m si duhet. Nse nprmjet ksaj rregullohet
transmetimi midis qelizave nervore, ather kjo pasqyrohet pak nga pak edhe n ndjenja dhe n mendime. Kjogj
on n mungesn e lvizjes fizike, n mungesn e oreksit dhe n pagjumsi, n vshtirsi pr tu prqendruar,
sidhe n simptoma t tjera t depresionit. N kt pik prdoren barnat antidepresive dhe q vendosin srish n
ekuilibr metabolizmin e trurit, duke normalizuar rregullimin e hormoneve t stresit. T njjtn gj bn dhe
psikoterapia. N kt mnyr bhet e qart se prse n rastet e depresioneve t nivelit mesatar dhe t rnd
psikoterapia dhe mjekimi japin rezultatet m t mira.

Si trajtohet depresioni?
N ditt e sotme, depresioni i trajtuar n mnyrn e duhur sht
ishrueshm.
Tre stadet e trajtimit efikas t depresionit
Trajtimi akut:
Prmirson shqetsimet dhe i on ato drejt eliminimit.
Kohzgjatja: 48 jav.
Terapia mbrojtse:
Pengon rikthimin nprmjet nj stabilizimi t gjer t fazs pa
simptoma t smundjes. Vetm nse mungesa e simptomave
nn kt lloj terapie zgjat m shum se gjasht muaj, ather
mund t bhet fjal pr nj shrim t plot. Kohzgjatja:
minimumi gjasht muaj.
Parandalimi i rikthimit t smundjes:
Parandalon shfaqjen prsri t smundjes pas nj shrimi t
plot dhe pengon zhvillimin e nj episodi t ri t smundjes.
Kohzgjatja: nj vit deri n disa vjet.

Koncepti i trajtimit
Trajtimi efikas i pacientve depresiv krkon nj koncept trsor. Pr kt kombinohet n mnyr individuale ose
przgjidhet n prputhje me nevojat e pacientve t veant prdorimi i psikoterapive t ndryshme, si terapia e sjelljes
konjitive, terapit e thella psikologjike dhe terapia e bashkbisedimit. Prve terapive me barna mjeksore, prdoren
edhe terapit individuale ose n grup, dhe n varsi t simptomave, prdoren edhe ushtrime plotsuese terapeutike
krijuese ose me orientim fizik, ushtrime relaksimi dhe strvitje pr menaxhimin e stresit (pr shembull biofeedback,
shtendosja progresive e muskujve sipas Jacobsonit, Joga, Qigong, Tai Chi) n grupe individuale t veanta.

Psikoterapia
Trajtimi i depresionit duhet q t prfshij gjithmon psikoterapi. N mnyr ideale kjo on n nj raport t
ndryshuar me stresin dhe n korrigjimin e vlersimeve individuale negative dhe n shfrytzimin e ngjarjeve
personale jetsore plot stres. Aktualisht n proceset psikoterapeutike po ekzaminohen dhe po shfrytzohen m
s miri me efikasitetin e tyre terapia e sjelljes (VT) dhe psikoterapia ndrpersonale (IPT). Gjithashtu ato zvoglojn
rrezikun e rikthimit t smundjes pr nj koh t gjat dhe prdoren me nj rezultat shum t mir si n trajtimin
ambulator, ashtu edhe n trajtimin spitalor. N kto procese moderne terapeutike, thelbi i trajtimit qndron para
s gjithash n gjetjen e zgjidhjeve dhe n mobilizimin e burimeve, dhe jo vetm n krkimin e konflikteve dhe t
shkaqeve t vjetra, si dhe t veprimtaris me mangsi.
Ndjenjat, mendimet dhe veprimet tona influencojn vazhdimisht n mnyr reciproke dhe ndikojn gjithashtu
edhe n funksionet tona trupore. Pr shembull, nprmjet ksaj mnyre gjendja e ult shpirtrore bie edhe m
shum nga mendimet negative. Trheqja sociale, e cila sht shpesh pasoj e natyrshme e gjendjes s keqe
shndetsore, prforcon gjithashtu mendimet dhe ndjenjat e pakndshme. Kjo krijon nj stres t ri, i cili
eprforcon edhe m shum kt rreth vicioz n t cilin futen rregullisht njerzit e smur me depresion. Trajtimi
psikoterapeutik ofron piknisje pr shkputjen nga ky rreth vicioz i depresionit. Shpesh sht e rndsishme q
n mbshtetjen terapeutike t fillohet prsri me aktivitete, t cilat prmirsojn gjendjen shpirtrore. Ngjendje
depresioni nuk sht m e mundur q tia dilet i vetm. Gjithashtu, sht e rndsishme t njihet sesi n gjendje
depresioni situatat e caktuara nxisin pothuajse automatikisht ndjenja dhe mendime t prcaktuara negative. T
menduarit tipik depresiv sht i njanshm dhe i deformuar negativisht. N t njjtn koh, depresioni detyron
q gjithka t shihet prmes nj pikpamjeje t errt dhe t pa perspektiv. Psikoterapia ndihmon q t largohet
srish me ngadal kjo lloj pikpamjeje.

Psikoterapia ndrpersonale (IPT)

Psikoterapia ndrpersonale sht e krijuar n mnyr t veant pr trajtimin e depresioneve. Supozohet q
marrdhniet midis njerzve (= ndrpersonale) mund t kontribuojn n mas t madhe n lindjen e nj depresioni.
Nga kjo supozohet se prvojat e kaluara njerzore dhe psikike t pacientit shfaqen gjithashtu edhe n mnyrn
aktuale t sjelljes. N kt mnyr, ndodhit e paknaqshme t jets (si p.sh. vdekja e nj personi t afrt ose
ndarja nga partneri), si dhe rrethanat e vshtira t jets (si p.sh. imponimi n vendin e puns, humbja e vendit t
puns dhe dalja n pension ose grindjet e prhershme me pjestart e familjes) mund t ojn n shfaqjen
esimptomave depresive. N pacient t tjer mund t jet i rndsishm trajtimi i prvojave negative t humbjes
(procesi i dshprimit) ose kaprcimi i udhkryqeve midis roleve t prcaktuara sociale (pr shembull kur fmijt
largohen nga shtpia ose kur dikush del n pension). Qllime t psikoterapis ndrpersonale jan lehtsimi
isimptomave depresive, si dhe prmirsimi i marrdhnieve njerzore n sfern private dhe/ose profesionale.

Terapia e sjelljes
do njeri ka msuar gjat ciklit t jets s tij nga prvoja personale dhe
nga t tjert pr modelin tipik t tij t sjelljes, pr qndrimet e tij dhe pr
mnyrat e reagimeve emocionale. Pr sa i prket krijimit t depresioneve,
ekziston nj seri modelesh tipike t sjelljes dhe t t menduarit, t cilat s
bashku me situatat e ngarkesave t mdha dhe me stresin e vazhdueshm
kronik ojn n shfaqjen e smundjes. N terapi trajtohen dhe testohen
n form konkrete mnyrat problematike t sjelljes, modeli i t menduarit
dhe qndrimet ndaj t tjerve. Terapia e sjelljes zhvillohet si n modelet
e t menduarit negativ, ashtu edhe n rrafshin e sjelljes. Ndryshimi
i mnyrs s sjelljes, pr shembull rivendosja e veprimtarive trheqse
dhe t kndshme dhe rivendosja e aktiviteteve sociale, on me ngadal
n emocione pozitive dhe n prvoja t reja. Nga ana tjetr, kto ojn n
ndryshimin e prmbajtjes s mendimeve dhe anasjelltas. Qllimi i terapis
s sjelljes sht midis t tjerash edhe fitimi i aftsive pr ngritjen e lidhjeve
sociale t suksesshme dhe t knaqshme, si dhe i raporteve me ndjenjat
personale. Nj qllim tjetr mund t jet ndihma pr kaprcimin
eprvojave negative t kaluara, pr kaprcimin e krizave aktuale dhe t
situatave t vshtira t jets.

Elemente t tjera t psikoterapis

Menaxhimi i stresit sht nj element tjetr themelor i psikoterapis. N secilin rast mund t jet gjithashtu
shum e dobishme edhe terapia psikanalitike ose terapia e thell psikologjike. Ktu i atribuohet nj rndsi
emadhe zhvillimit n fmijri: Psikanaliza supozon se n psikikn e njeriut n radh t par ln gjurmt e tyre
ndikimet n vitet e para t jets. N terapi punohet mbi kt gj, me qllim q t njihen dhe q t vlersohen
konfliktet e fshehura ose t imponuara pr pacientt.
N terapin sistemike (familjare) theksi kryesor vendoset mbi grupin (= sistemin) n t cilin jeton individi.
Ky sistem mund t jet nj ift bashkshortsh, nj familje, rrethi shoqror ose ekipi i puns. Supozohet q
personi i smur sht vetm nj barts i simptomave dhe se shkaqet e problemeve t tij duhet t krkohen
dhe t trajtohen n t gjith sistemin. Ashtu si dhe n psikoterapin ndrpersonale, n qendr t vmendjes
qndrojn aspektet njerzore dhe sociale.

Terapia me barna mjeksore

Ndrkoh q vetm me psikoterapin mund t arrihen rezultate shum t
mira trajtimi n format e smundjes n grad t leht, trajtimi i depresionit
n grad mesatare deri n t rnd mund t vijoj i plotsuar edhe n rrug
mjeksore me barna antidepresive. Barnat mjeksore bazohen t gjitha n
mekanizmin e veprimit t prforcimit t neurotransmetuesve (serotonina,
noradrenalina dhe dopamina), t zbuluar para m shum 50 vjetsh n
Zvicr nga Roland Kuhn. Pr shum koh sht menduar se veprimi
ibarnave antidepresive bazohet vetm n rritjen e prqendrimit t ktyre
lndve sinjalizuese (neurotransmetues). Megjithat sot dihet q ai sht
nj normalizim i aktivitetit t hormoneve t stresit. Gjithashtu, n
smundjet depresive t lehta deri n mesatare bima mjeksore e Shn
Gjonit (Hypericum perforatum) vepron midis t tjerash prmes ndikimit t
serotonins dhe t noradrenalins. Pr t evituar sa m shum t jet
e mundur humbjen e kohs nga ndrrimi i panevojshm dhe i shpejt
ibarnave mjeksore, duhet t kihet parasysh se zakonisht efekti antidepresiv
shfaqet vetm pas dy deri n katr jav. Pr kt arsye, ndrrimi i barnave
mjeksore t rekomanduara duhet q t kryhet vetm pas arritjes s dozimit
t mjaftueshm dhe vetm pas nj periudhe kohore prej katr javsh.
Efektet e mundshme ansore (p.sh. n raste t rralla shtimi i peshs,
rregullimet funksionale seksuale, nervozizmi), anamneza e trajtimeve
mjeksore, si dhe simptomat e veanta t episodit aktual t smundjes,
jan shum t rndsishme pr zgjedhjen e barnave mjeksore
antidepresive. Nse n plan t par ka simptoma, si pr shembull
rregullime t gjumit, shqetsim, nervozizm, ankth ose tendenc pr
vetvrasje, zgjedhja e par jan barnat antidepresive lehtsuese (d.m.th.
qetsuese), me nj kombinim t prkohshm, sipas nevojs, me
Benzodiapezin. N rastin e rregullimeve t gjumit, barnat antidepresive
kan avantazhin q, n ndryshim nga barnat klasike gjumndjellse,

normalizojn srish arkitekturn e gjumit t rregulluar nga depresioni

dhe n kt mnyr ojn drejt nj gjumi t shndetshm lodhs.
Barnat antidepresive nuk e rrisin rrezikun pr vetvrasje. Megjithat, n
raste t rralla terapia me barna mjeksore ndoshta mund ta prkeqsoj
situatn e mendimeve pr vetvrasje dhe t veprimeve n fazn e hershme
t trajtimit, sepse n kt moment prpara veprimit t efektit antidepresiv
ajo mund t shkaktoj nervozizm dhe aktivizim pr shkak t stimulimit
t metabolizmit t nervave. Kjo nxjerr n pah nevojn e prcaktuar n
do rast t depresionit pr trajtimin e pacientve, t lidhur ngusht s
bashku me mbshtetjen ndaj tyre, si dhe pr verifikimin e kujdesshm t
nevojs pr rekomandimin e marrjes s prkohshme t benzodiazepinave.
Gjithashtu, efekte t tilla ansore shpesh mund t zbuten ose t
eliminohen nga prdorimi i preparateve bimore (barnat fitoterapeutike).
T efektshme jan ktu pr shembull, bima e lules s pasionit, rrnjt
evalerians, rrnjt e Petasites, dhe gjethet e barit t blets.

Miti i barnave antidepresive

T gjitha barnat antidepresive q prdoren n ditt e sotme pr trajtimin e depresionit kan efekte
ansore t vogla. Nse efektet ansore shfaqen, shpesh ato jan t pranishme vetm n fillim t trajtimit
dhe ikin me kalimin e kohs. Barnat antidepresive nuk krijojn varsi dhe nuk ndikojn n ndryshimin
epersonalitetit. Ato nuk jan substanca stimuluese ose qetsuese. Qllimi i terapis nuk sht n asnj
mnyr mbulimi i problemeve. Prkundrazi: Trajtimi me barna mjeksore me an t prmirsimit q
shfaqet shpesh prbn bazn pr psikoterapin. T prdorur n mnyrn e duhur, barnat antidepresive
jan si nj mbshtetje, t cilat prmes normalizimit t metabolizmit t qelizave nervore ndihmojn n
ri-mobilizimin e forcave pr shrimin. Ato jan nj ndihm pr vet-ndihmn.

Ushtrimet e relaksimit Format e provuara t terapive plotsuese pa barna mjeksore

Me an t terapis s qndrimit zgjuar (terapia e privimit t gjumit) ose me terapin e drits ekzistojn forma t
tjera t provuara t trajtimit, t cilat mund t prdoren si plotsuese ose si alternativ e terapis me barna mjeksore
n rastin e formave vazhdueshme t lehta. N rastet e rnda, n qendrat e specializuara mund t prdoren me
sukses nga ekspertt metodat e reja t stimulimit t nervit vagus (VNS) ose e stimulimit magnetik transkranial
(TMS). Gjithashtu, trajtimi mund t plotsohet me an t prdorimeve t mjeksis alternative, sipr shembull
ikoncepteve t mjeksis popullore, si fototerapia (bimt mjeksore) dhe hidroterapia (prdorimi i ujit, p.sh. terapia
Kneipp), mjeksia tradicionale kineze (p.sh. akupunktura, Qigong), masazhet dhe aromaterapia.

Ushtrimet terapeutike pr asimilimin e stresit

(n plotsim t psikoterapis dhe t terapis me barna mjeksore)
Aktive Strvitja pr asimilimin e stresit/menaxhimi i stresit
Ushtrimet e relaksimit autogjen
tendosja progresive e muskujve
Biofeedback, neurofeedback
Tai-Chi
Qigong
Terapia kranio-sakrale
Masazhi
Masazhi i zons reflekso-gjenoze t kmbs
Hidroterapia (p.sh. terapia Kneipp)
Aromaterapia
Akupunktura

Terapia e qndrimit zgjuar

Privimi nga gjumi prmirson gjendjen shpirtrore. N fillim kjo tingllon si e uditshme, sepse shum pacient
depresiv n do rast vuajn nga rregullimet e gjumit. Megjithat, zakonisht vetm privimi i pjesshm nga gjumi
sht provuar shum n trajtimin e depresionit: N shtrat shkohet normalisht dhe pastaj ngrihesh prsri rreth
ors nj t mngjesit. E rndsishme sht q gjat terapis s qndrimit zgjuar dhe n ditn n vijim t mos
flihet n asnj mnyr qoft edhe vetm pr nj koh fare t shkurtr. Kjo mund t shkatrroj efektin
eprgjithshm q prmirson gjendjen shpirtrore. Kjo terapi zbatohet zakonisht n nj grup q mbshtetet n
form terapeutike, sepse realizimi n mnyr individuale sht shum e vshtir.
Terapia e drits
Kjo lloj terapie pothuajse pa asnj efekt ansor sht provuar si shum efikase jo vetm pr trajtimin e depresionit
t dimrit, por gjithashtu edhe n t gjitha format e depresionit. do dit n mngjes kalohen rreth 30 deri n
60minuta prpara nj burimi drite t fuqishme (2500 deri n 10 000 luks). Gjat ksaj kohe gjithashtu mund
edhe t lexohet. Si rregull, sa m hert q t bhet terapia e drits n mngjes, aq m i mir sht rezultati
itrajtimit. N depresionin tipik q rikthehet gjat vjeshts dhe gjat dimrit, trajtimi mund t prdoret gjithashtu
edhe n form parandaluese.

12 rregulla t shkurtra baz

pr trajtimin e depresionit
5.

Pyesni menjher nse keni shfaqje t shenjave shoqruese t

pakndshme. Zakonisht kto jan padmshme dhe jan t pranishme
vetm gjat fillimit.

6.

Edhe kur ju ndiheni m mir, mos e ndrpritni marrjen e barnave

mjeksore! Kjo gj duhet q t planifikohet me kujdes.

7.

Planifikoni do dit n mnyrn m t sakt t mundshme n ditt

m prpara (pr shembull me an t nj programi). Planifikoni
gjithashtu edhe aktivitete trheqse.

8.

Vendosni objektiva t vogla dhe t realizueshme. Pr kt mund tju

ndihmoj mjeku ose terapeuti juaj.

9.

Mbani nj ditar t gjendjes shpirtrore. Mjeku ose terapeuti juaj

mund tjua shpjegoj sesi ta realizoni at dhe diskutoni me t
rregullisht t gjitha shnimet e mbajtura.

1.

Jini tolerant me veten! Zakonisht nj depresion zhvillohet ngadal

dhe pastaj largohet prsri gradualisht nn veprimin e trajtimit.
Terapia krkon koh por ia vlen.

2.

Kur ju keni nevoj pr barna mjeksore, ju lutemi q ti merrni ato

saktsisht sipas rekomandimit t mjekut. Kini durim, sepse zakonisht
efekti i tyre shfaqet me vones.

3.

Barnat antidepresive nuk krijojn varsi dhe nuk ndikojn n

ndryshimin e personalitetit.

11. Jini

4.

sht e rndsishme q ju ti tregoni mjekut tuaj t gjitha ndryshimet

e gjendjes suaj shndetsore dhe q t diskutoni me t n mnyr t
hapur dhe me besim pr shqetsimet, ankthet dhe dyshimet q ju
keni, t cilat ndoshta ju mund ti keni n kuadr t terapis suaj.

12. Kur t jeni m mir me shndet: Gjeni s bashku me mjekun ose

10. Pas

zgjimit nga gjumi duhet q t ngriheni menjher dhe t mos

qndroni n shtrat. Gjat depresionit, qndrimi zgjuar duke ndenjur
shtrir n shtrat sht nj rrjet meditimi. Shpesh kjo rezulton shum
e rnd. N kt rast, prpiloni strategji s bashku me terapeutt tuaj.
aktiv fizikisht: Lvizja sht antidepresive dhe nxit lindjen
eqelizave t reja nervore.

terapeutik tuaj mnyra sesi mund ta minimizoni rrezikun individual

t rikthimit t smundjes. Prpiloni shenjat paralajmruese t
hershme dhe nj plan pr mundsit e ndryshme.