Dhimbja dhe trajtimi i saj

Dhimbja sht ndjesia e pakndshme e cila sht e pranishme kur vrasim gishtin e
kmbs, kur presojm djegie ne gishta, kur vendosim jod ne goditje dhe grvishtje ne
ne vende te dmtuara te cilat jan afr kockave etj. Shoqata Ndrkombtare pr
Studimet mbi Dhimbjen e prcakton at si nj ndijim te pakndshm dhe nj
eksperience emocionale qe lidhet me dmtime te forta, aktuale te indeve te dmtuara
dhe prshkruhet ne kohen e dmtimit.
Dhimbja na motivon ne qe te trhiqemi nga situata qe mund te na shkaktojn dmtime,
te mbrojm pjest e dmtuara te trupit derisa ato te shrohen, dhe gjithashtu te
shmangim situata te tilla ne te ardhmen. Kjo tregohet nga stimulimi i receptorve ne
sistemin nervor periferik ose nga dmtimi dhe keqfunksionimi i sistemit nervor qendror
dhe periferik. Dhimbjet me te shumta shrohen me shpejtsi dhe saktsi ne te njjtn
kohe kur nxitja e dhimbjes sht larguar dhe trupi sht shruar por shpeshher
dhimbja prsritet, vazhdon edhe pas largimit te nxitjes se saj qe dmth pas largimit te
dmtimit fizik qe nj person mund te kt, pas shrimit fizik, shpeshher dhimbja ritet
dhe duket ne mospatjen e stimuluesve te dukshm, dmtimeve, patologjis. Vlerat
kulturore, sugjerimet gjumsjellse, dhe aktivitet e njohura si jan disertacionet dhe
vlersimet te cilat mund te ulin dulshem intensitetin e dhimbjes dhe pakndshmerin.
Dhimbja sht e vetmja dhe me e shpeshta arsye pr konsultimet, kshillimet fizike ne
Shtetet e Bashkuara te Ameriks. sht nj simptome e madhe dhe e rndsishme e
cila ne shume kushte mjeksore dhe dukshm mund te ndrhyjn edhe ne persona qe
bjn nj jete me cilsi te mire pra edhe tek kta persona mund te ndrhyje ne
funksionimin e prgjithshm te organizmit te tyre. Ilai i dhimbjes sht respektivisht
nen specialitetet mjeksore te anestezis, neurologjis, psikiatris. Studimi i dhimbjes
kohet e fundit ka trhequr shume fusha duke prfshire ktu farmacin, neurobiologjin,
infermierin, stomatologjin, fizioterapin dhe psikologjin.

Klasifikimi
Kohzgjatja
Dhimbja zakonisht zgjat pr nj kohe te shkurtr, zgjat vetm derisa stimuluesi i
dmshm te jete larguar, ose demi qe ndodhet, patologjia sht shruar po disa kushte
te dhimbshme si jan : artritet reumatoide, nuropatite periferike, kanceri, dhimbjet
idiopatike dmth qe nuk iu njihet shkaku, mund te prsriten vazhdimisht pr vite.
Dhimbja qe zgjat pr nj kohe te gjate dhe vazhdueshm quhet dhimbje kronike ndrsa
ajo qe kalon pr nj kohe te shkurtr quhet dhimbje acute. Tradicionalisht ndarja midis
dhimbjes kronike dhe asaj acute sht mbshtetur ne kohen ne te ciln ajo fillon. Dy
shnjuesit me te zakonshm te prdorur jan 3 muaj dhe 6 muaj qe nga fillimi i
dhimbjes megjithse disa teoricien dhe krkues te fushs kane vendosur kalimin nga s
himbje acute ne kronike ne 12 muaj. T tjer pohojn se dhimbje acute sht ajo e cila
zgjat me pak se 30 dite dhe kronike sht ajo qe zgjat m shume se 6 muaj, ndrsa ajo
dhimbje qe zgjat nga 1-6 muaj sht prkufizuar sinen-akute. Nj prcaktim mjaft i
njohur pr dhimbjen kronike sht dhimbja kronike sht ajo dhimbje qe shrohet pr
nj kohe me te gjate se koha e parashikueshme e shrimit.
Sipas sistemeve dhe regjioneve
Dhimbja mund te klasifikohet kidhur me sistemet e trupit duke prfshire ato : miofaciale
(muskujt e faqeve), reumatik, neurologjike ose vaskulareose sht vend ne trupin e
njeriut, si dhimbja e koks, dhimbja pelvike etj.

Trajtimi dhe menaxhimi I dhembjes
Medikamentet trajtojn dmtime dhe patologji, duke mbshtetur kshtu shrimin e tyre,
atyre i duhet te godasin simptomat shqetsuese te dhimbjes pr te shmangur vuajtjet
gjate trajtimit dhe shrimit. Kur nj dmtim i dhimbshm ose patologji vazhdon pr nj
kohe te gjate pra insiston dhe sht e pranishme edhe pas shrimit te dmtimit ose
patologjis dhe kur shkenca mjeksore smund te gjeje shkakun dhe medikamentine
duhur prsri edhe ne kt rast dhimbja lehtsohet disi edhe me medikamentin e
prdorur. Dhimbja kalimtare menaxhohet zakonisht nga nj praktikues i cili duke
prdorur medikamente si jan ato anestezike, analgjezike anksiolitike. Nj menaxhim
efektiv pr nj dhimbje qe zgjat pr nj kohe te gjate zakonisht duhet bere nga skuadra
e menaxhimit te dhimbjes. N kt skuadr menaxhimi bjn pjese : nj mjek, nj
fizioterapist, dhe nj infermier. Pamjaftueshmri te trajtimit te dhimbjeve jan kryesisht
te shfaqura ne pavionet kirurgjikale, ne problem qe duan kujdese intensive, ne
aksidente te ndryshme qe mund te ndodhin, ne menaxhimin e te gjitha dhimbjeve
kronike duke prfshire ktu edhe dhimbjen e kancerit, ne prkujdesjen e prgjithshme
jot e mire etj. Ky neglizhim shtrihet, sht i prhapur tek persona te te gjitha moshave
nga me te rinjt deri tek ata me te moshuarit.
Acidi acetilsalicilik (aspirina)- vepron duke bllokuar n mnyr jospecifike enzimn
ciklooksigjenaz, me rast ulet prqendrimi i prostaglandineve n ind. Shfrytzohet si
analgjetik, antipiretik, antiflogjistik (efekt kundr inflamacionit), si edhe pr parandalimin
e sulmit n tru dhe infarktit t zemrs- n baz t aftsis pr pengimin e grumbullimit
t trombociteve, me fjal tjera pengimin e formimit t trombit.
Ndrveprimi me ushqimin. Nse merret gjat ngrnies, ngadalsohet thithja, dhe
kshtu dobsohet edhe veprimi i barit. Po ashtu, bllokon edhe enzimn e lukthit- alkool
dehidrogjenaza- dhe n rast t marrjes s njkohshme me alkool, mund t forcoj
efektin negativ t alkoolit n kuptimin e dmtimit t mukozs s lukthit.
Kshillat. Pr t arritur efektin m t shpejt, duhet q acidi acetilsalicilik t merret nj
or para ngrnies ose dy-tri or pas ngrnies. Kjo sht sidomos e nevojshme te
smundjet akute. Nuk rekomandohet marrja e ktij bari n lukth t zbrazt, ndrsa
personat t cilt kan probleme me lukth, duhet q (prkundr efektit m t vonshm)
barin ta marrin s bashku me ushqim. Marrja e barit duhet t bhet me sasi t
mjaftueshme t lngut (gjysm gote ose nj got uj).
Paracetamoli- shfrytzohet si analgjetik dhe antipiretik. Vepron ashtu q bllokon n
qendr enzimn ciklooksigjenaz. Efekti analgjetik arrihet duke bllokuar sintezn e
prostaglandineve dhe ngritjen e pragut t ndjeshmris n dhimbje. Ndrsa efekti
antipiretik sht pasoj e veprimit n qendrn termorregulluese n hipotalamus.

Ndrveprimi me ushqimin. Marrja e paracetamolit s bashku me ushqimin ose
menjher pas ngrnies, mund t sjell deri te veprimi shum i vonshm i barit. Prania
e fibrave t shumta dietetike n ushqim zvoglon dukshm thithjen dhe reagimin e barit.
Prdorimi akut i alkoolit zvoglon zbrthimin e paracetamolit (si pasoj ndodh veprimi i
zgjatur), ndrsa prdorimi kronik shpejton zbrthimin e paracetamolit (e pr pasoj ka
veprimin m t shkurt). Me an t prdorimit t alkoolit, po ashtu mund t rritet efekti i
dmshm, toksik, i paracetamolit n mli.
Kshillat. Prdorimi i paracetamolit rekomandohet nj or para ose dy-tri or pas
ngrnies. Duhet shmangur prdorimin e fibrave dietetike dhe alkoolin. Doza ditore duhet
t ndahet n tri-katr doza t veanta. Kohzgjatja e prdorimit nuk duhet t tejkaloj
nj jav.
Diklofenaku - prdoret si analgjetik, antiflogjistik dhe antireumatik, ndrsa ngjashm
sikurse barnat e msiprme, vepron duke bllokuar enzimn ciklooksigjenaz.
Ndrveprimi me ushqimin. Ushqimi shtyn thithjen e diklofenakut, q humb rndsin
te prdorimet kronike, sepse bio-disponueshmria e barit mbetet e pandryshuar.
Kshillat. Pr shkak t tolerancs m t mir, rekomandohet q t merret gjat
ngrnies dhe me shum lng. Nuk rekomandohet marrja e ktij bari n lukth t zbrazt.
Format e barit t cilat kan mbshtjells rezistues ndaj lngut t lukthit, si edhe format
me veprim t zgjatur, duhet po ashtu t merren me an t ushqimit.
Derivatet e acidit propionik- Ibuprofeni, ketoprofeni dhe naprokseni prdoren si
analgjetik dhe antireumatik (lehtsojn dhimbjen, zvoglojn inflamacionin dhe ulin
temperaturn trupore), ndrsa veprojn sikurse diklofenaku.
Ndrveprimi me ushqimin. Nse merren gjat ngrnies, absorbimi i ibuprofenit,
naproksenit dhe ketoprofenit, zvoglohet dukshm. P.sh. te ketoporfeni, prqendrimi
maksimal zvoglohet pr 35%, ndrsa thithja shtyhet pr rreth 100 minuta. Ibuprofeni,
sidomos n doza t mdha, shton veprimin e alkoolit. Te naprokseni nuk zvoglohet
bio-disponueshmria, por shtyhet arritja e prqendrimit maksimal n gjak.
Kshillat. Edhe pse gjat ngrnies, pjesrisht shtyhet thithja e t gjitha derivateve t
acidit propionik, pr shkak t tolerancs m t mir nuk rekomandohet marrja e ktyre
barnave n lukth t zbrazt. Te personat e ndjeshm, po ashtu rekomandohet marrja e
barit gjat ngrnies. Kto barna sht mir t merren me nj sasi t mjaftueshme t ujit.
Naprokseni duhet t merret m s largti 30 minuta pas ngrnies.