Professional Documents
Culture Documents
FAKULTETI I MJEKËSISË
PROGRAMI: INFERMIERI
PUNIM DIPLOME
Punimi përfshinë:
42 Faqe,
6 Grafikona,
4 Tabela, dhe
12 figura.
II
Deklarata e origjinalitetit
Unë Kosovare Halilaj me nr. ID:160306045 studente në Universitetin e Gjakovës “Fehmi Agani”,
Fakulteti i Mjekësisë, Drejtimi: Infermieri deklaroj se punimi i titulluar: ʺTRAUMAT E
GJYMTYRËVE, SHTYLLES KURRIZORE DHE KUJDESI INFERMIERORʺështë puna
ime origjinale, të njëjtën nuk e kam kopjuar nga asnjë punim i studenteve tjerë ose nga ndonjë
burim tjetër. E gjithë literatura dhe burimet që kam shfrytëzuar gjatë punimit janë të listuara në
referenca dhe plotësisht të cituara.
III
Faleminderim dhe mirënjohje
Falënderojë ZOTIN për gjithçka!
Sot, pas finalizimit të studimeve te mia, dua të shpreh mirënjohjen time dhe një
faleminderim të veçantë për disa prej shumë personave që ndihmuan në realizimin e këtyre
studimeve.
Fillimisht faleminderim dhe mirënjohje të thellë për familjen time, për mbështetjen e
pakushtëzuar për fillimin dhe realizimin e këtij rrugëtimi që do mbetet periudha me e bukur e
arsimimit tim.
Faleminderojë të gjithë profesorët dhe asistentët për punën e palodhshme, vlerësimin dhe
faktin që nuk kursyen të ndajnë me mua asgjë nga njohuritë e larta dhe eksperiencat e tyre.
Një faleminderim të veçantë për Prof.Dr. Haxhi Kamberi për edukimin, ndihmën dhe
Faleminderit të gjithëve!
IV
ABSTRAKTI
Trauma është një nga problemet me kryesore te shëndetit publik. Ajo është shkaku kryesore i
invaliditetit dhe mortalitetit si ne vendet e industrializuara ashtu edhe ne vendet ne zhvillim.
Qëllimi i këtij punimi është njohja me strukturën anatomike dhe llojet e traumave dhe kujdesin
infermieror. Parimet e trajtimit te frakturave përfshijnë: reponimin, imobilizimin dhe rifitimin e
funksionit dhe forcës normale nëpërmjet rehabilitimit.
Metodologjia e përdorur për realizimin e kësaj teme është metoda e studimit retrospektive. Të
dhënat statistikore për traumat e ekstremiteteve dhe shtyllës kurrizore gjatë vitit 2018, janë nxjerrë
nga regjistrat në Spitalin e Përgjithshëm “Isa Grezda”në Gjakovë,
V
Përmbajtja
Abstrakti................................................................................................................................ I
I.Hyrje.................................................................................................................................... 1
II.Qëllimi dhe objektivat........................................................................................................ 2
III.Metodologjia..................................................................................................................... 2
KAPITULLI I
KAPITULLI II
KAPITULLI III
VI
3.6 Komplikacionet e frakturave – Kujdesi........................................................................... 28
3.7 Vlerësimi – Rezultatet..................................................................................................... 28
KAPITULLI IV
Rezultatet............................................................................................................................... 30
Diskutimet............................................................................................................................. 35
Përfundimet........................................................................................................................... 36
Rekomandimet....................................................................................................................... 38
Rezyme.................................................................................................................................. 39
Summary................................................................................................................................ 40
Referencat ............................................................................................................................. 41
VII
HYRJE
Osteologjia është ajo pjesë e anatomisë qe merret me studimin e eshtrave. Eshtrat janë organe
te forta qe duke u bashkuar ndërmjet tyre formojnë skeletin. Skeleti i njeriut ka një sere
funksionesh te rëndësishme:
2) Funksion mbrojtës- shumë eshtra duke u bashkuar me njëra tjetrën formojnë kanale ose
kavitete ku vendosen organe me rendësi jetike
Trauma është një nga problemet me kryesore të shëndetit publik. Ajo është shkaku kryesore i
invaliditetit dhe mortalitetit si në vendet e industrializuara ashtu edhe në vendet në zhvillim.
Vdekjet nga traumat ndodhin brenda një harku kohor të caktuar, i cili pak a shumë njihet që
nga momenti i traumës. Vdekjet shkaktohen nga dëmtimet e aortes, zemrës, trungut te trurit,
shtyllës kurrizore. Trauma nga frakturat janë pjesë e politraumave dhe si e tillë historia e tyre
është e lidhur me shërbimet e emergjencës. Frakturat e gjymtyrëve, shtyllës kurrizore, janë me
të shpeshta, të shoqëruara me morbiditet dhe hospitalizim të zgjatur , ndaj është e rëndësishme
të kuptuarit e traumës dhe shtyllës kurrizore dhe njohja me reaksionet pasuese sistemike
traumatike që mund të qojnë në disfunksion apo dështim te organeve të largëta dhe sistemeve
vitale, që nuk janë lënduar vet në mënyrë direkte.1
Frakturë quhet një ndërprerje e vazhdimësisë së kockës. Frakturat ndodhin kur kocka i
nënshtrohet një stresi më të madh se sa ajo mund të absorbojë. Frakturat shkaktohen nga
goditjet direkte, forcat shtypëse, lëvizjet e papritura përdredhëse dhe kontraksionet e fuqishme
të muskujve. Kur kocka pëson frakturë, dëmtohen gjithashtu edhe indet në afërsi me të, duke
shkaktuar edemë të indeve të buta, hemorragji në muskuj dhe artikulacione, luksacione të
artikulacioneve, këputje të tendinëve dhe ligamenteve, dëmtime të nervave dhe të enëve të
gjakut.
1
Traktati I Kirurgjise-Menagjimi I traumave akute, David B Hyol, MD Raul Coimbra , Jose Acosla fq 20
1
Qëllimi i punimit
Qëllimet e këtij punimi të diplomës janë në njohjen më llojet e lëndimeve të ekstremiteteve
dhe shtyllës kurrizore si dhe kujdesin infermieror tek këto lëndime.
Objektivat
• Zhvillimi i njohurive për lëndimet e ekstremiteteve
• Zhvillimi i njohurive për lëndimet e shtylles kurrizore
• Procesi i kujdesit infermieror dhe ndërhyrjet infermierore tek lëndimet e ekstremiteteve
dhe shtyllës kurrizore
Metodologjia
Për realizimin e këtij punimi është përdorur metoda e studimit retrospektive.
Ky punim bazohet në të dhënat statistikore të nxjerra nga regjistrat në Spitalin e Përgjithshëm
të Gjakovës “Isa Grezda”.
Në këtë punim janë analizuar të dhënat e pacientëve të trajtuar në departamentin e Kirurgjisë.
Po ashtu, janë analizuar grupmoshat e ndryshme dhe janë ndarë sipas gjinisë të cilët janë
trajtuar në spital.
Rezultatet janë shprehur me vlera absolutë dhe me përqindje. Paraqitja e rezultateve është
bërë me tabela dhe me grafikone.
2
KAPITULLI I
Osteologjia është ajo pjesë e anatomisë qe merret me studimin e eshtrave. Eshtrat janë organe
te forta qe duke u bashkuar ndërmjet tyre formojnë skeletin. Skeleti i njeriut ka një serë
funksionesh te rëndësishme:
2)Funksion mbrojtës- shumë eshtra duke u bashkuar me njëra tjetrën formojnë kanale ose
kavitete ku vendosen organe me rendësi jetike
Njihen shumë klasifikime të eshtrave por me domethënës është ai qe bazohet në formën, funksionin dhe
ndërtimin e tyre:
Në skeletin e gjymtyrëve të sipërme marin pjesë kockat e rrethit të krahut dhe skeleti i pjesës
se lire. Në ketë grup bëjnë pjesë:
• Skapula
3
• Klavikula
• Humerusi
• Kockat e parakrahut: Radiusi dhe Ulna
• Kockat e dorës : Karpet , metakarpet dhe falanget
Këtu bëjnë pjesë eshtrat e brezit të gjymtyrëve të poshtme dhe eshtrat e pjesës se lirë të këtyre
gjymtyrëve.
• Kocka e legenit
• Femuri
• Kockat e kercirit: Tibia dhe Fibula
• Kockat e këmbës: Tarset , metatarset dhe falanget
2
E.Saraçini, H.Zherka-Saraçini Anatomia dhe fiziologjia e njeriut, fq.26
4
1.2.3 Anatomia e shtylles kurrizore
Shtylla kurrizore është e ndertuar nga 33-34 eshtra te vogla të vendosura mbi njëra tjetren , që
quhen vertebra, në të dallojmë disa pjesë:
Fig.3Shtylla kurrizore3
3
E.Saraçini, H.Zherka-Saraçini Anatomia dhe fiziologjia e njeriut, fq.32
5
Funksionet e shtyllës kurrizore
1. mbrojtës, mbron palcen e kurrizit si dhe organet tjera që mbështetën në të, si psh
ezofagun, aorten,zemren etj.;
2. mbështetes, sherben si mbështetje për trunkun dhe bacinin si gjatë ecjes, ashtu dhe në
qëndrimin vertikal;
3. levizes, ajo merr pjesë në levizjet e trupit dhe të kokes. Ajo kryen levizje për rreth tre
boshteve: tranversal, sagital dhe vertikal. Pjesët me të levizshme të kolones paraqiten
pjesa e qafës dhe pjesa e belit, me pak e levizshme paraqitet pjesa torakale, kurse pjesa
sakro-kokcigeale paraqitet e palevizshme.4
4
Anatomia Normale e Njeriut , pjesa e pare , prof./as. Dr. Drita Totozani , prof/as/dr Sofika Qami , Tiranë 2001,
fq9-58)
6
KAPITULLI II
Vdekjet nga traumat ndodhin brenda një harku kohor të caktuar, i cili pak a shumë njihet që
nga momenti i traumës. Vdekjet shkaktohen nga dëmtimet e aortes, zemrës, trungut te trurit ,
shtyllës kurrizore.
Trauma nga frakturat janë pjesë e politraumave dhe si e tillë historia e tyre është e lidhur me
shërbimet e emergjencës.
2.2 Frakturat
Frakturë quhet një ndërprerje e vazhdimësisë së kockës. Frakturat ndodhin kur kocka i
nënshtrohet një stresi më të madh se sa ajo mund të absorbojë. Frakturat shkaktohen nga
goditjet direkte, forcat shtypëse, lëvizjet e papritura përdredhëse dhe kontraksionet e fuqishme
të muskujve. Kur kocka pëson frakturë, dëmtohen gjithashtu edhe indet në afërsi me të, duke
shkaktuar edemë të indeve të
buta, hemorragji në muskuj dhe artikulacione, luksacione të artikulacioneve, këputje të
tendinëve dhe ligamenteve, dëmtime të nervave dhe të enëve të gjakut.
5
Traktati I Kirurgjise-Menagjimi I traumave akute, David B Hyol, MD Raul Coimbra , Jose Acosla fq 20
7
Frakturë patologjike quajmë një frakturë që ndodh në një zonë kocke të sëmurë (p.sh.,
osteoporoza,cist kockor, metastaza kockore, tumor) dhe mund të ndodhë pa traumë ose me
traumë minimale.
-transversale
- oblike
-spirale
Kur dyshohet për frakturë, pjesa e prekur e trupit duhet të imobilizohet menjëherë para se
pacienti të transportohet pasi fragmentet e frakturës mund të shkaktojnë dhimbje, dëmtim të
indeve të buta dhe hemorragji. Në frakturat e hapura plaga duhet të mbulohet me një gazë për
të parandaluar kontaminimin e indeve në thellësi.
Trajtimi i frakturave
1) Reponimin;
2) Imobilizimin dhe
3) Rifitimin e funksionit dhe forcës normale nëpërmjet rehabilitimit.
6
C.L Colton, A.Fernandez Dell’’Oca, U.Holz, J.F.Kellam, P.E.Ochsner, Parimet e menaxhimit të frakturës sipas
AO.
8
Reponimi i një frakture është ripozicionimi i fragmenteve të frakturës në pozicion anatomik.
Mund të kryhet reponimi i mbyllur ose i hapur i frakturave. Reponimi i mbyllur arrihet
nëpërmjet manipulimit dhe tërheqjes manuale nën efektin e anestezisë. Pasi arrihet pozicioni i
dëshiruar mjeku aplikon një pajisje imobilizuese si gipsi, ortozë ose tërheqje skeletike.
Reponimi i hapur kryhet nëpërmjet një ndërhyrjeje kirurgjikale. Pasi kryhet reponimi i
fragmenteve te frakturës kryhet fiksimi me pajisje te ndryshme si kunja metalike, tela metalike,
vida, pllaka, shtiza, ose shtifte.7
Frakturat skapullare - Kontuzionet e supit dhe shenjat në lëkurë janë shenjat treguese. Lloji
më i zakonshëm i frakturës, që paraqet rreth 35% e të gjitha frakturave skapulare, paraqitet në
trupin e skapulës. Frakturat e qafës skapulare janë të dytat për nga shpeshtësia. Lëndimet e
shtyllës skapulare, glenoidit, dhe akromionit janë gati të barabarta për nga incidenca. Frakturat
skapulare klasifikohen në bazë të anatomisë së tyre. Vlerësimi i saktë radiografik dhe
planifikimi paraoperativ janë faktorët esencial të trajtimit të suksesshëm kirurgjik të frakturave
skapulare. Radiografia e kraharorit, që duhet të merret në të gjitha rastet e traumave të
shumëfishta, përdoret si skanim i parë.
7
Kujdesi i kualifikuar nga infermieri ne qendren traumatike, klinika ortopedike , Spitali Universitar i traumes,
Tahir Qela.
8
C.L Colton, A.Fernandez Dell’’Oca, U.Holz, J.F.Kellam, P.E.Ochsner, Parimet e menaxhimit të frakturës sipas
AO.
9
fragmenti i pa reduktueshëm i mprehtë, dhe nga lëndimi përcjellës i arteries subklavia dhe
pleksusit brachial, si dhe si një frakturë ipsilaterale e qafës skapulare që rezulton me jostabilitet.
Radiografia e kraharorit shërben si mjet i skanimit. Synimi i trajtimit është kthimi i funksionit
normal në brezin e supit dhe, për këtë, imobilizimi duhet të mbahet në minimum absolut.
Fig.7OTA
9
klasifikimi, fraktura të thjeshta , me qarje dhe komplekse.
Frakturat humerale përbëjnë afërsisht 1% e të gjitha frakturave. Në mënyrë tipike, ato janë
rezultat i traumës direkte. Ato shfaqen edhe te ato sporte ku forcat rotacionale janë të mëdha,
sidomos bejsbolli apo rrëzimi i duarve . Frakturat e humerusit proksimal mund të çojnë në
dëmtimin e nervit aksillar, ekimozë dhe deformitet. Tërë gjymtyra ekzaminohet me kujdes për
ndryshime vaskulare dhe neurologjike. Radiografitë bëhen në dy rrafshe. Nëse fraktura zgjatet
në sup ose bërryl, radiografitë oblike mund të ndihmojnë. Evaluimi i pacientit me theks në
lëndimet përcjellëse dhe sëmundjet e njëkohshme është vendimtar në përzgjedhjen e trajtimit.
Për menaxhimin konservativ të frakturave të diafizës humerale janë përshkruar një sërë
metodash, përfshi gipsin, splintimin, imobilizimin, dhe tjera.
Ka indikacione absolute apo relative për stabilizim kirurgjik. Mosha e pacientit, mënyra e
frakturës, lëndimet apo sëmundjet përcjellëse, dhe aftësia për t‘u përputhur me trajtimin duhet
të merren parasysh:
9
C.L Colton, A.Fernandez Dell’’Oca, U.Holz, J.F.Kellam, P.E.Ochsner, Parimet e menaxhimit të frakturës sipas
AO.
10
Indikacionet absolute: Indikacionet relative:
Fraktura rrezore shpesh zhvendoset nga kontraksioni i muskujve te krahut. Këtu bëjnë pjesë
frakturat Galeazzi dhe fraktura Monteggia
-Fraktura Colles:është frakturë e radiusit distal nga hipereekstensioni, fragmenti distal është i
zhvendosur dorsalisht, mund të përfshijë gjithashtu stiloidin dhe nyjen radioulnare distale.
-Fraktura Smith: frakturë e radiusit distal nga hiperfleksioni, fragmenti distal i zhvendosur
nga sipër,
-Fraktura Barton: frakturë intra-artikulare e skajit dorsal të radiusit distal , shoqërohet me
zhvendosje të kockave karpale.
-Fraktura Hutchinson: frakturë intra-artikulare e stiloidit te radiusit.
-Frakturat rrezore/distale- shkaktohen si pasojë e rënies së drejtpërdrejte në parakrah.
Shenjat dhe simptomat përfshijnë:
➢ dhimbje e parakrahut ,
10
:(1997) Percutaneous fixation of three- and four-part fractures of the proximal humerus. J Bone Joint Surg
[Br]; 79 (2):295–300.
11
➢ krepitacione,
➢ dhimbje në palpim,
➢ deformim,
➢ lëvizje jo normale ose humbje e funksionit te berryli/kyçit te dores,
➢ edeme e parakrahut,
➢ ekimoza,
➢ kompremetim vaskular etj.
Ekzaminimet thelbesore- kur dyshohet për frakture te parakrahut behet radiografi anterio-
posteriore dhe laterale e berrylit dhe kyçit të dorës.
Trajtimi
Mjekimi medikamentoz
3.Kodeine : 15-60 mg PO cdo 4 ore ( fëmijët <2 vjec , 0.5-1.0mg/kg cdo 4 ore PO)
Frakturat e Skafoidit
Skafoidi është kocka karpale që zakonisht thuhet me shpesh. Kjo kocke është stabilizuesi
ndërmjet rreshtave karpale proksimale dhe distale. Dëmtimi mund te qoje ne artrit , nekroze
vaskulare , ose pseudo-artroze. Zakonisht vjen si rezultat i rënies mbi dorën e shtrire(fleksim
dorsal). Gjatë ekzaminimit fizik vërejmë dhimbje spontane edhe në palpim, dhimbje dorsale e
kyçit të dorës ne stiloidin radial dhe ulje e lëvizshmërisë së kyçit të dorës dhe gishtit tregues.
12
Fig.8Fraktura e Skafoidit.11
Imazhet radiografike duhet tëpërfshijnë tri pamje tëkyçit të dorës, pamje laterale dhe skafoide
( kyqi idorës shtrirë dhe në deviacion ulnar).
Trajtimi konsiston ne imobilizim dhe fashim, por nëse fraktura është e hapur ose nëse
identifikohen dëmtime shoqëruese, mund të indikohet ndërhyrje kirurgjikale urgjente.
Zakonisht fraktura shkaktohet nga trauma madhore me energji të lartë. Pacientet zakonisht janë
adoleshentë me dëmtime me energji të lartë (aksidentet me mjete motorike), plagët nga armët
e zjarrit, rëniet etj.
11
https://coree.net/core/scaphoid-fractures
12
C.L Colton, A.Fernandez Dell’’Oca, U.Holz, J.F.Kellam, P.E.Ochsner, Parimet e menaxhimit të frakturës sipas
AO.
13
Shenjat dhe simptomat përfshijnë: dhimbje në kofshë, deformim, fryrje, pacienti nuk e lëviz
dot legenin ose edhe gjurin, pacienti mund të jetë hipotensiv për shkak të hemorragjisë brenda
në kofshë, mund të ketë qarkullim të ulet në këmbë për shkak të kompremetimit vaskular.
funksionin motor, nëse pulset nuk palpohen njësoj mund të jenë të nevojshme të realizohet
Këto fraktura ndodhin si pasojë e dëmtimeve me energji të lartë kundrejt dëmtimeve me energji
të ulet. Shkalla e dëmtimit të indeve të buta është një faktor prognostik dhe përcaktohet nga
shkalla e energjisë që përfshihet në dëmtim. Forca jo e drejtpërdrejte zakonisht shkakton traumë
me energji të ulet, forca rrotulluese dhe komprimuese shpesh qojnë në fraktura oblike dhe
spirale: bërja ski, rrëzimi, abuzimi i fëmijëve. Fraktura ndodhe po ashtu si pasojë e goditjes së
drejtpërdrejte në këmbë, goditja nga automjetet dhe mjetet motorike, ndërsa tek fëmijët fraktura
ndodhe edhe si shkak i lëndimit nga telat e biçikletës.
Shenjat dhe simptomat- dhimbja zakonisht është e menjëhershme, e rendë, dhe e lokalizuar
mirë në vendin e frakturës.
14
Sindroma e kopartimentit-është ndërlikim relativisht i zakontë i frakturave tibiale dhe mund
të mos shfaqet deri ne 24 orë mbas dëmtimit. Shoqërohet me dhimbje të madhe në krahasim
me dhimbjen e pritur, ënjtje, dhimbje gjatë shtrirjes pasive të këmbës dhe gishtave, deficit
sensor, dobësi motore, mungesa e pulsit nuk është shenjë e sindromës së kompartimentit. Në
sindromën e kompartimentit në qoftë se nuk ka dëmtime arteriale ekzistuese, pulsi i
palpueshëm është gjithmonë i pranishëm.
Dhimbja zonale e kyçit të këmbës, enjtja, ndryshimi i formës, paaftësia për të përballuar
peshën, dëmtimi i indit te butë, ekimoza, tendosje e lëkurës, zbardhje e lëkurës, zvogëlim i
rimbushjes kapilare, zvogëlim i pulseve tibial te pasmë dhe dorzalis pedis.
Testet imazherike- Frakturat e kyçit të këmbës kërkojnë radiografi në tri plane pas copëzimit,
Skaner CT ose MRI.
Stabilizimi fillestar: shmangie e mbajtjes së peshave, akull, ushtroni presion, ngritje dhe
imobilizim i frakturës
13
C.L Colton, A.Fernandez Dell’’Oca, U.Holz, J.F.Kellam, P.E.Ochsner, Parimet e menaxhimit të frakturës sipas
AO.
15
Trajtimi medikamentoz-analgjetikë (opioide), benzodiazepinet me veprim të shkurtër
(midazolam 0.05-0.1mg/kg.) Te frakturat e hapura kockore ipet: Cefalozinë 2g doze fillestare,
Gentamicinë 5-7mg/kg, Vankomicinë: 1g doze fillestare.14
1. Frakturat e vertebrave
2. Lëndimet e vertebrave
3. Thyerjet
4. Lëndimet e palcës kurrizore.
14
Rosen dhe Barkin , Konsulta mjekesore e urgjences se pese minutave te para, Tabernakul , fq 340-363.
15
C.L Colton, A.Fernandez Dell’’Oca, U.Holz, J.F.Kellam, P.E.Ochsner, Parimet e menaxhimit të frakturës sipas
AO.
16
2.7.1 Frakturat e vertebrave
Frakturat e kolonës vertebrale, shfaqen nën veprimin e forcës mekanike direkte ose indirekte.
Gjatë veprimit të forcës direkte, në shtyllën kurrizore nga ana dorzale d.m.th shpinore, ndodhë
fraktura e trupit të unazave, kurse gjatë veprimit të forcave me të vogla fraktura e zgjatimeve
shpinore dhe gjërësore dhe me rrallë harqeve të unazave.
Fraktura e shtyllës kurrizore cervikale – këto fraktura duhet gjithmonë te merren parasysh,
sepse pasojat e lëndimit mund të shkaktojnë dëmtim të shtyllës kurrizore. Në këto dëmtime
gjithmonë duhet të dyshohet kur pacienti është i pavetëdijshëm, të pacientet me trauma të
mëdha (aksidentet rrugore me shpejtësi të lartë, rrëzimet nga lartësia) dhe sidomos pacientet që
raportojnë qoftë edhe simptomat me të vogla neurologjike pas aksidenteve.
Deri të distorzionet sjellin lëvizjet ekstreme dhe të forta gjatë lakimit, shtrirjes ose torzionit të
vertebrave. I sëmuri ankohet në dhimbje të forta lokale, kurse në palpacion gjejmë
muskulaturën rigjide dhe mbajtje të parregullt të kokës dhe qafës.
Te kontuzioni i vertebrave, forca e jashtme vepron direkt. Lëndimi përcjellës është komocioni
i palcës me paralizë të kalueshme.
Mjekimi: në këtë rast, më së miri është kurrizi të imobilizohet, duke qëndruar në pushim të
plotë në krevat, me kontroll të detyrueshme neurologjike.
2.8.2 Luksacioni
Zakonisht mekanizmi i lëndimit është ramja ose goditja në kokë. Luksacioni traumatik gati
gjithmonë gjendet në regjionin e vertebrave të qafës. Ngjitja midis kokës dhe vertebrave të
qafës, veçanërisht është regjion i ndjeshëm. Këtu është atllasi dhe aksisi, përmes densit të
ngjitur në tërësi me ndihmën e ligamentum alare. Prandaj gjatë ramjes në kokë mund të vie deri
17
te fraktura e masave të pjesëve laterale të atlasit dhe dëmtimit të medullës shpinore, me densin
e aksisit e çka e quajmë fraktura e Jefferson-it. Si pasojë është vdekja e menjëhershme.
2.8.3 Thyerjet - Te këto ekziston rreziku i madh nga shkaktimi i insuficiencave neurologjike.
Diagnoza: vendoset ngjashëm sikurse te thyerjet e atllasit, kurse pasqyra klinike është
karakteristikë për nga ajo që i sëmuri ka gëlltitje të vështirësuar.
Vendi predisponues i thyerjeve kompresave janë kufijtë midis pjesëve të lëvizshme dhe më pak
të lëvizshme të vertebrave. Prandaj më së shpeshti është i përfshirë regjioni i poshtëm torakal
dhe i vertebrave lumbale. Gjatë kohës së transportit te të lënduarit shumë lehtë mund të vijë
deri te lëndimet sekondare të medullës shpinore.
Thyerjet e atllasit, shpesh paraqiten gjatë ramjes në kokë, kurse shumë i shpeshtë është
kombinimi me lezionet e medullës spinale. Nëse mbijeton lëndimin, i sëmuri vije në ordinancë,
ashtu që kokën e mban me të dy duart. Përveç rezultatit fizik për vendosjen e diagnozës, është
tejet i nevojshëm fotografimi rëntgenologjik nëpër gojën e hapur.
Mjekimi: është kryesisht operativ. Pas kësaj atllasi imobilizohet me koritën e gipsit.
Diagnoza: vendoset ngjashëm sikurse te thyerjet e atllasit, kurse pasqyra klinike është
karakteristikë për nga ajo që i sëmuri ka gëlltitje të vështirësuar.
18
2.8.6 Thyerjet e vertebrave torakale dhe lumbale
Shkaktarë të lëndimeve rrallë janë forca direkte të forta, derisa shumë më shpesh janë
mekanizmat indirekt të frakturave. Në anamnezë, zakonisht tek ramjet në komblik ose këmbë
dhe ramja me kokë.
Mjekimi: është konservativ ose operativ (varësisht nga tipi i thyerjes dhe nga komplikimet).16
Te fraktura e shtyllës rruazore me lëndim të palcës kurrizore, duhet ndërmarrë masat kundër
shokut, sepse për shkak të paralizës së muskujve interkostal, diafragmës, kurse më vonë mund
të shfaqet dhe paraliza e qendrës për frymëmarrje. Për këtë arsye në princip duhet aplikuar
frymëmarrje artificiale. Gjatë transportit të lënduarin duhet mbuluar me mbulesë të ngrohtë,
sepse është ç’rregulluar rregullimi i temperaturës trupore, prandaj duhet prevenuar ftohjen.17
16
Kirurgjia, Ivan Prpič dhe bashkëpunëtorët.
17
Ortopedia me Traumatologjinë Osteomuskulare, Prof.dr.Cen Bytyçi, Prishtinë2009,.
19
2.9 Lëndimi i palcës kurrizore
Palca kurrizore dëmtohet nga momenti i dëmtimit te unazës, por edhe me vonë në rastin e
lëvizjes, evakuimit, dhe transportit te të lënduarit. Pacientet me lëndime komplete të palcës
kurrizore nuk shërohen, dhe niveli i lëndimit përcakton funksionet e mbetura. Dëmtimet në
nivel torakal rezultojnë me paraplegji (humbje e funksionit dhe ndjeshmërisë në gjymtyrët e
poshtme, si dhe humbje e kontrollit të vezikës urinare dhe defekimit). Pacientet me dëmtime
jo komplete të palcës kurrizore gjithmonë kanë përmirësim. Rrallë herë kanë shërim të plote
por zakonisht arrijnë të ecin.
Shenjat e lëndimit te palcës kurrizore - dobësia apo paraliza e ekstremitetit (pyetet i lënduari
se a mundet ti lëvizë duart dhe këmbët apo gishtërinjtë e dorës dhe këmbës), dobësimi ose
humbja e ndjenjës (pyetet i lënduari se a e ndjen prekjen tuaj ne trup dhe duar) , ndjenja e
nxehjes ne ekstremitete. Ndonjëherë i lënduari e ka ndjenjën qe është ndarë përgjysmë.18
18
Ortopedia me Traumatologjinë Osteomuskulare, Prof.dr.Cen Bytyçi, Prishtinë, 2009 .
20
KAPITULLI III
Kur kemi të bëjmë me një pacient me historinë e një frakture në ekstremitetet e poshtme
infermierja duhet të marre të dhëna për ndodhinë e frakturës.
Vlerësimet/Tëdhënat subjektive
Diagnoza infermierore:
Analiza e të dhënave mund të nxjerr në pah diagnozën infermierore aktuale. Për një
person me frakturë mund të përfshihet:
▪ Perfuzion indor i alteruar (periferik)
▪ Ulje e mobilitetit si rrjedhojë e dëmtimeve fizike qe ka pësuar pacienti
▪ Mungesë njohurie përvet-kujdesje
▪ Dëmtime të integritetit të lëkurës, mundësi për infeksione
▪ Alterimi ushqimor me pak se nevojat/kërkesat e organizmit
▪ Dhimbje dhe diskomfort
▪ Mungese njohurish rreth frakturave.
21
Planifikimi i kujdesjeve/ Nderhyrjet infermierore
Fig.1219
Sigurimi i komfortit dhe parandalimi i komplikacioneve
Qëllimi i një pozicionimi të mirë tek këta pacientë është i lidhur pikërisht me faktin për të
arritur një komfort te pacientit dhe për te parandaluar komplikacionet e mëtejshme. Njohuritë
e duhura qe nevojiten te dihen para pozicionimit përfshijnë:
vendin e lokalizimit te frakturës,cila është natyra e frakturës,si është dekursi i saj (është
reduktuar/mbyllur),
19
https://www.mdbonedocs.com/therapy-for-elderly-orthopedic-patients/
22
Pasi është siguruar ky lloj informacioni, pozicionimi i pacientit duhet të kryhet
me shumë kujdes sipas udhëzimeve të mëposhtme:
Menaxhimi i dhimbjes
Një person me frakture manifeston dhimbje në zonën e frakturuar, kjo si pasojë e presionit që
ushtrojnë edemë mbi indet e dëmtuara përreth frakturës dhe spazmave muskulore rreth zonës se
frakturës. Dhimbjet e vazhdueshme dhe spazmat muskulore qe i shoqërojnë këto dhimbje, mund
të ushtrojnë stres mbi fragmentet e frakturuara, duke vonuar procesin e reduktimit të frakturës.
Nëse pacienti i është nënshtruar operacionit do të ndjejë dhimbjet e operacionit. Masat për
lehtësimin e dhimbjes:
1. Aplikimi i analgjetikeve narkotike ose jonarkotike (vetëm nëse janë
përshkruar nga mjeku) duke respektuar dozën dhe kohen eaplikimit
2. Administro medikamente si diazepam për te reduktuar spazmat muskulare
3. Apliko kompresa te ftohta,20 min cdo 3ore
4. Ripoziciononi vazhdimisht pacientin sipas të gjitha udhëzimeve të
duhura te përshkruara
5. Instrukto pacientin sit e përdorin teknikat relaksuese (frymëmarrje të
thella) për te reduktuar tensionet dhe stresin emocional.
6. Me zvogëlimin e dhimbjes, komunikoni me pacientin rreth reduktimit të sasisë dhe dhënies se
analgjetikeve. Për një menaxhim të mirë të dhimbjeve, është shumë e rëndësishme që të bëhet
23
një balancim i mirë i dhënies së analgjetikeve me kombinimin e ushtrimeve dhe aktiviteteve
te ndryshme fizike.
1. Monitoroni lëvizjet e pacientit në shtrat, kjo për të shmangur mos pozicionim të mirë të pjesës
së dëmtuar
2. Vëzhgoni pacientin ndërkohë qe ai kryen ushtrime te ndryshme në shtrat
3. Monitoroni mobilizimin për te siguruar një ambient te sigurt,largoni te gjitha pajisjet nga
dhoma te cilat mund te paraqesin rrezik për pacientin.
4. Vëzhgoni pacientin gjate përdorimit të mjeteve te ndryshme, kjo për tu siguruar që ato të
përdoren me korrektësi pa e rriskuar atë.
Ekzaminimi fizik përfshin moshën e pacientit, shenjat vitale, presionin e gjakut (për mundësinë e
hipotensionit ortostatik) nivelin e dëgjimit dhe shikimit, nivelin e dëmtimit, te dhimbjes, peshën.
Gjithashtu vlerëson fuqinë muskulore, riskun e osteoporozës dhe riskun e rrëzimit.
Historia mjekësore që përfshin forcën, mobilitetin, balancën dhe koordinimin. Prezencën e
hematomës, plagëve te hapura, pranisë ose jo te infeksionit, ënjtjen ose inflamacionin e zonës së
prekur pas dëmtimit. Studimet diagnostike të densitetit të masës kockore dhe muskulore.
24
dhe terapinë medikamentoze.
▪ Përballim jo efektiv individual lidhur me dëmtimin, kirurgjinë dhe varësinë
▪ Mungesë vetëkujdesje lidhur me dobësinë, frakturën, marrjen e mendve dhe alterime te gjumit
Menaxhimi i dhimbjes
Dhimbja është e pritshme pas frakturës, dëmtimet e indeve të buta dhe spazmat muskulore
kontribuojnë në diskomfort, dhimbja vlerësohet me mirë në shkallen nga 0-10 dhe përmes
karakteristikave të saj të cilat janë të rëndësishme për të identifikuar shkakun e diskomfortit dhe
për te planifikuar ndërhyrjet. Dhimbja e vazhdueshme mund të i ndikoje probleme neurovaskulare.
Pacientit mund ti jepet terapi me analgjetikë përshkruar nga mjeku ortoped.
Infermierja:
25
Ulje e riskut për dislokim dhe stres mbi gjymtyrën e frakturuar.
Këmbës se ciles i është bërë ndërhyrja në kofshë i behet trajtim i kujdesshëm. Përpara se të lëvizet,
pacientit i shpjegohet se çfarë po ndodh dhe se për çfarë ai ka nevoje. Asnjëherë mos te behet
hedhja e këmbës mbi këmben tjetër, ose mbi kokën e femurit (ose protezes) sepse mund të dalë
jashtë acetabulit. Vendos një jastëk midis këmbeve të klientit në mënyre qe te mos bëje kryqëzimin
e këmbeve. Shmang fleksionin akut te kofshës së operuar. Kjo mund te shkaktohet nga ngritja e
tepërt e kokës se krevatit. Zakonisht ne shume raste përdoret 35-40 grade. Parandalo rrotullimin e
jashtëm të këmbës mbi anën e operuar. Këmba e operuar mund të bëjë një rrotullim të lehtë të
jashtëm kur personi është i shtrirë në kurriz. Nëse pacienti lejohet te kthehet pak nga ana e operuar
mund ta ktheni mbasi te keni vendosur jastëkun midis këmbëve. Zakonisht kur një pacient ulet për
herë të parë në një karrige për të operuarit në kofshë, këmba e operuar mbetet e shtrirë por me një
mbështetje të mirë dhe e ngritur.
Parandalimi i komplikacioneve
26
Fig4.1 Shtrat dhe dyshek ortopedik
1. Monitoro sasinë e diurezes- marrja e përshtatshme e likuideve siguron hidratimin dhe eliminimi
i përshtatshëm minimizon stazen urinare.
2. Mënjano/minimizo përdorimin e kateterit urinar-sepse mund të behet burim infeksioni
Për pacientët e moshuar është e rëndësishme sigurimi i anësoreve të shtratit për të mënjanuar, rëniet
apo frakturat e mëtejshme. Aktiviteti fizik pasiv ndihmon për të forcuar muskujt. Ushqimi i pasur
me proteina, vit.D dhe kalcium janë të rekomandueshme për osteoporoze. Studimet kanë treguar
se gratë me nivel te ulet te vitaminës D janë me të rrezikuara për fraktura dhe osteoporoze.
Shpjegimet ndaj pacientit dhe anëtarëve të familjes rreth shkakut të paqëndrueshmërisë emocionale
janë të rëndësishme në të ndihmuarit e tyre për të përballuar, irritabilitetin, Infermierja inkurajon
pacientin dhe familjaret të komunikojnë ndjenjat dhe shqetësimet e tyre. Ajo orienton pacientin dhe
anëtaret e familjes në shtrimin në spital dhe gjatë procedurave të ndryshme. Është e rëndësishme
qe pacienti të jetë i orientuar në kohë, në vend dhe me personat që e shoqërojnë.
Sigurimi i vetkujdesit
Fillimisht pacienti ka nevojë për tu ndihmuar ne aktivitetet e vetë kujdesjeve. Infermierja duhet ta
ndihmojë pacientin të mësoje mënyrën se si të sigurojë nevoja të tilla si; të ushqehet, të lahet, të
ndërrohet dhe për ndonjë tualet personal, ndërkohë qe ai është i imobilizuar në traksion.
27
3.6 Komplikacionet e frakturave-Kujdesi
Ndërlikime të përgjithshme
-Shoku traumatik hemorragjik. Përkufizohet si një situate ,ne te cilen indet e pacientit vuajne nga
perfuzioni me pasojë hipoksine e tyre dhe kërcënimin për dëmtime të parikthyeshme ne organet
vitale. Shoku hipovolemik apo hemorragjik rezulton nga hemorragjia dhe humbja e lëngjeve
ekstracelulare ne indet e dëmtuara. Kjo mund të ndodhë në frakturat e ekstremiteteve, torax, pelvis
dhe shtyllën kurrizore. Dihet qe kocka është shumë e vaskularizuar, prandaj një sasi e madhe gjaku
mund të humbasë si rezultat i traumave, veçanërisht në frakturat femorale dhe pelvis. Trajtimi
konsiston ne rivendosjen e sasisë se humbur, përmirësimin e dhimbjes, mbrojtjen e pacientit nga
dëmtimet e mëtejshme.
-Embolia dhjamore është një shkak madhor për ndërlikime mortale në dëmtimet e aparatit
lokomotor. Mund të ndodhë me tepër ne frakturat e kockave te gjata ose ne pelvis tek adultet.
Presioni i palcës se kockës është me i madh se presioni kapilar dhe grimca dhjamore lëvizin ne
qarkullimin e gjakut dhe aty kombinohen me trombocitet duke formuar emboli. Embolia mund te
ndodh brenda 2 orësh pas frakturës, ose ato me te zakonshmet janë pas 48 orësh. Por ka raste kur
ndodhin pas 4 javësh. Shenjat e embolizmit dhjamor varen nga vendi ku është lokalizuar embolia.
Vendet kryesore ku ato zakonisht lokalizohen janë truri, pulmonet dhe renet.
Embolia pulmonare karakterizohet nga dispne, takipne, takikardi, cianoze, dhimbje kraharori,
kollë dhe sputum. Embolia mund te shkaktoje pengesa renale qe shkaktojnë ulje të sasisë së urinës
dhe praninë e yndyrës ne urine, çdo shenjë e hershme qe sinjalizon për embolizem duhet raportuar
menjëherë tek mjeku kirurg/ortoped.
-Infeksioni. Osteomieliti është një tjetër komplikacion i frakturave. Infeksionet pengojnë shërimin
e frakturës pasi shkatërron qelizat e reja kockore qe formohen. Infermierja duhet të vëzhgoje
pacientin për temperature, edeme, dhimbje, puls. Antibiotiket dhe lavazhet me solucione
antibiotikesh përdoren për trajtimin e infeksionit.
28
▪ Pacienti arrin të kontrollojë vetë situatën sidomos me arritjen e përmirësimit te lëvizjeve
▪ Lëkura e pacientit është e padëmtuar dhe e lirë nga ulcerat venoze.
▪ Pacienti është i lirë dhe nga infeksionet
▪ Pacienti është ne gjendje të ruajë një ekuilibër peshë me një rënie deri ne 3 kg para dëmtimit
▪ Statusi i pacientit-ai ndihet me komfort
▪ Pacienti nuk është i përfshire në dëmtime të tjera
▪ Pacienti dhe familjaret mund të shpjegojnë:
a. Natyrën e dëmtimit dhe mënyrën e trajtimit qe duhet te ndiqet për te parandaluar dëmtime ose
infeksionet dhe te arrije rezultatet e dëshiruara.
b. Ushtrimet dhe aktivitetet e ndryshme janë të limituara, observuara, si dhe të caktuara në
kohëzgjatje.
c. Si të kujdesen për gipsin, shtizen, traksionin apo pajisje të tjera të imobilizimit
d. Teknikat e duhura për të parandaluar dëmtimin e lëkurës, edeme, dhe dëmtime
neurocirkulatore.
e. Mënyra sesi të përdoren medikamentet e përshkruara nga mjeku.
f. Planifikimet për kujdesjet e mëtejshme post-operatore.
29
KAPITULLI IV
1 vjet 1-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65+ Panj- Gjithsej
ohur
F M F M F M F M F M F M F M F M F M F M F M F M F M
0 0 2 0 0 1 5 0 0 0 2 5 0 3 1 2 0 2 0 0 1 2 2 0 13 15
Në tabelën e parë janë paraqitur lëndimet e shtyllës kurrizore, cervikale, torakale dhe lumbale, të
shënuara në bazë të moshës dhe gjinisë ku siç vërehet numër më të lartë tek mosha 20-24 me 5
raste të gjinisë mashkullore dhe 2 raste të gjinisë femërore.
Graf.1 Shpërndarja e rezultateve për lëndimet e shtyllës kurrizore, te femrat sipas grup
moshave
Femra 1 Vjeç
1-4 Vjeç
0%
5-9 Vjeç
15.38% 15.38% 0%
0% 10-14 Vjeç
7.69% 15-19 Vjeç
0%
8% 20-24 Vjeç
25-34 Vjeç
38.46%
15.38% 35-44 Vjeç
0% 45-54 Vjeç
55-64 Vjeç
65+
0% Panjohur
Graf.1 Në grafikon është paraqitur përqindja e numrit të lëndimeve të shtyllës kurrizore, në bazë
të moshës te gjinisë femërore, ku përqindja më e lartë i takon grup moshës 10-14 vjeçe më
përqindje prej 38.46 % pasuar nga grup mosha 20-24 vjeç me përqindje 15.38% ndërsa përqindje
më e vogël i takon grup moshave tjera. Që do të thotë se nga totali i numrit të te lënduarve numri
me i lartë i takon moshës grup 10-14 vjeçare në krahasim me moshat tjera.
30
Graf.2 Shpërndarja e rezultateve për lëndimet e shtyllës kurrizore, te grup moshat e gjinisë
mashkullore
Meshkuj 1 Vjeç
0.00%
0% 0.00% 1-4 Vjeç
0.00% 0%
0% 7% 5-9 Vjeç
13.30%
10-14 Vjeç
13% 15-19 Vjeç
33.30%
20-24 Vjeç
25-34 Vjeç
13%
35-44 Vjeç
45-54 Vjeç
20%
55-64 Vjeç
65+
Panjohur
Graf.2 Në grafikon është paraqitur përqindja e numrit të lëndimeve të shtyllës kurrizore, cervikale,
torakale dhe lumbale, në bazë të moshës dhe gjinisë mashkullore ku përqindja më e lartë i takon
moshës 35-44 vjeçe më përqindje prej 33.30% pasuar nga mosha 25-34 vjeç me përqindje 20%
ndërsa përqindje më e vogël i takon moshave tjera. Që do të thotë se numri me i lartë i lëndimeve
është paraqitur tek mosha 35-44 vjeçare.
1 vjet 1-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65+ Panj Gjith-
- sej
ohur
F M F M F M F M F M F M F M F M F M F M F M F M F M
0 0 3 2 7 9 5 16 8 12 11 16 15 13 5 15 16 23 9 11 11 7 4 1 94 125
Në tabelën e dytë janë paraqitur lëndimet e ekstremiteteve të paraqitura në bazë të moshës dhe
gjinisë ku prej 191 rasteve mosha me e atakuar është mosha 45-54 vjeçare ku kemi 23 raste te
gjinisë mashkullore dhe 16 raste të gjinisë femërore pasuar nga mosha 25-34 me 15 raste të gjinisë
femërore dhe 13 raste të gjinisë mashkullore.
31
Graf.3 Shpërndarja e rezultateve për lëndimet e ekstremiteteve te femrat sipas grup
moshave
0% Femra 1 Vjeç
1-4 Vjeç
4.25% 3.10%
5-9 Vjeç
7% 5.30%
11.70% 10-14 Vjeç
10% 9% 15-19 Vjeç
20-24 Vjeç
11.70%
25-34 Vjeç
17%
35-44 Vjeç
5% 16% 45-54 Vjeç
55-64 Vjeç
65+
Panjohur
Graf.3 Në grafikon është paraqitur përqindja e numrit të lëndimeve të ekstremiteteve tek femrat
sipas grup moshave, Përqindja më e lartë i takon grup moshës 45-54 vjeçe më përqindje prej 17%
pasuar nga grup mosha 25-34 vjeç me përqindje 16% si dhe nga grup mosha 20-24 vjeçe dhe mbi
65 vjeçe me nga 11.70 % ndërsa përqindje më e vogël i takon grup moshave tjera. Që do të thotë
se numri me i lartë i këtyre lëndimeve i përket grup moshës 45-54 vjeçare krahasuar me totalin.
32
Graf.4 Shpërndarja e rezultateve për lëndimet e ekstremiteteve te meshkujt sipas grup
moshave.
0.80%
Meshkuj 1 Vjeç
1-4 Vjeç
6.60% 2% 3.10%
5-9 Vjeç
9% 7% 10-14 Vjeç
12.80% 15-19 Vjeç
13% 20-24 Vjeç
10% 25-34 Vjeç
12% 35-44 Vjeç
12.80%
10% 45-54 Vjeç
55-64 Vjeç
65+
Panjohur
Graf.4 Në grafikon është paraqitur përqindja e numrit të lëndimeve të ekstremiteteve tek meshkujt
sipas grup moshave. Përqindja më e lartë i takon grup moshës 45-55 vjeçe më përqindje prej 13%
pasuar nga grup mosha 20-24 vjeçe si dhe nga rup mosha 10-14 vjeçe me përqindje 12.80% , grup
mosha 30-34 vjeçe me 12%, ndërsa përqindje më e vogël i takon grup moshave tjera. Që do të
thotë se nga totali i këtyre lëndimeve numri me i atakuar i përket grup moshës 45-55 vjeçare
1 vjet 1-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65+ Panj- Gjithsej
ohur
F M F M F M F M F M F M F M F M F M F M F M F M F M
0 2 1 9 4 7 5 7 4 8 5 9 3 5 5 3 9 6 13 16 56 53 19 2 124 127
Në tabelën e tretë janë paraqitur lëndimet e femurit, në bazë të moshës dhe gjinisë ku numri më i
lartë i lëndimeve i takon moshës mbi 65 vjeçare ku nga 119 raste me lëndime të femurit 56 raste
të gjinisë femërore janë mbi moshën 65 vjeçare si dhe kësaj moshe i takojnë 53 raste të gjinisë
mashkullore.
33
Graf.5 Të dhënat e lëndimeve të femurit tek femrat në bazë te grup moshave.
3% Femra 1 Vjeç
1-4 Vjeç
0.80%
0% 4.00% 3% 4.00% 5-9 Vjeç
15.32%
2% 10-14 Vjeç
4% 15-19 Vjeç
20-24 Vjeç
7%
25-34 Vjeç
45.16% 10% 35-44 Vjeç
45-54 Vjeç
55-64 Vjeç
65+
Panjohur
Graf.5 Në grafikon është paraqitur përqindja e numrit lëndimet e femurit, të paraqitura në bazë të
moshës tek femrat të paraqitura me përqindje. Ku përqindja më e lartë i takon moshës mbi 65
vjeçare më përqindje prej 45.16% ndërsa përqindje më e vogël i takon moshave tjera. Sipas kësaj
rezulton se mosha me e atakuar nga këto lëndime i takon moshës mbi 65 vjeçare krahasuar me
moshat tjera kemi numër dukshëm me të lartë nga kjo moshë.
2% Meshkuj 1 Vjeç
1-4 Vjeç
1.61% 5-9 Vjeç
0.80% 6%
5.60% 10-14 Vjeç
6%
15-19 Vjeç
42.74% 7.25% 20-24 Vjeç
25-34 Vjeç
4% 35-44 Vjeç
13% 45-54 Vjeç
2% 55-64 Vjeç
5% 65+
Panjohur
34
5. Diskutimet
Trauma është një nga problemet me kryesore të shëndetit publik. Ajo është shkaku kryesore i
invaliditetit dhe mortalitetit si në vendet e industrializuara ashtu edhe në vendet në zhvillim.
Trauma nga frakturat janë pjesë e politraumave dhe si e tillë historia e tyre është e lidhur me
shërbimet e emergjencës. Frakturat e gjymtyrëve, shtyllës kurrizore, janë me të shpeshta, të
shoqëruara me morbiditet dhe hospitalizim të zgjatur.
Sipas rezultateve të mbledhura shohim se tek lëndimet e shtyllës kurrizore, cervikale, torakale dhe
lumbale, gjinisë vërehet numër më të lartë tek mosha 20-24 me 5 raste të gjinisë mashkullore dhe
2 raste të gjinisë femërore.
Tek lëndimet e shpatullës, klavikulës, humerusit, radiusit, ulnes, dorës si dhe frakturat e tibias,
fabulës, dhe kyçit të këmbës prej 191 rasteve mosha me e atakuar është mosha 45-54 vjeçare ku
kemi 23 raste te gjinisë mashkullore dhe 16 raste të gjinisë femërore pasuar nga mosha 25-34 me
15 raste të gjinisë femërore dhe 13 raste të gjinisë mashkullore.
Si dhe tek lëndimet e femurit, numri më i lartë i lëndimeve i takon moshës mbi 65 vjeçare ku nga
119 raste me lëndime te femurit 56 raste të gjinisë femërore i takon kësaj moshe ndërsa 53 raste
janë të gjinisë mashkullore.
35
6. Përfundimet
Osteologjia është ajo pjesë e anatomisë qe merret me studimin e eshtrave. Eshtrat janë organe te
forta qe duke u bashkuar ndërmjet tyre formojnë skeletin.
Frakturat shkaktohen nga goditjet direkte, forcat shtypëse, lëvizjet e papritura përdredhëse dhe
kontraksionet e fuqishme të muskujve. Kur kocka pëson frakturë, dëmtohen gjithashtu edhe indet
në afërsi me të, duke shkaktuar edem të indeve të buta, hemorragji në muskuj dhe artikulacione,
luksaicone të artikulacioneve, këputje të tendinëve dhe ligamenteve, dëmtime të nervave dhe të
enëve të gjakut.
Frakturë patologjike quajmë një frakturë që ndodh në një zonë kocke të sëmurë (p.sh.,
osteoporoza,cist kockor, metastaza kockore, tumor) dhe mund të ndodhë pa traumë ose me traumë
minimale.
Përqindja e numrit të lëndimeve të shtyllës kurrizore, cervikale, torakale dhe lumbale, tek gjinia
femërore përqindja më e lartë i takon moshës 10-14 vjeçe më përqindje prej 38.46 % pasuar nga
mosha 20-24 vjeç me përqindje 15.38%, ndërsa tek gjinia mashkullore përqindja më e lartë i takon
moshës 35-44 vjeçe më përqindje prej 33.30% pasuar nga mosha 25-34 vjeç me përqindje 20%
ndërsa përqindje më e vogël i takon moshave tjera.
Përqindja e numrit të lëndimeve e shpatullës, klavikulës, humerusit, radiusit, ulnes, dorës si dhe
frakturat e tibias, fibulës, dhe kyçit të këmbës tek femrat përqindja më e lartë i takon moshës 45-
54 vjeçe më përqindje prej 17% pasuar nga mosha 25-34 vjeç me përqindje 16% si dhe nga moshat
20-24 vjeçe dhe mbi 65 vjeçe me nga 11.70 %, ndërsa tek meshkujt përqindja më e lartë i takon
moshës 45-55 vjeçe më përqindje prej 13% pasuar nga mosha 20-24 vjeçe si dhe 10-14 vjeçe me
36
përqindje 12.80% si dhe nga moshat 30-34 vjeçe me 12% ndërsa përqindje më e vogël i takon
moshave tjera.
Përqindja e numrit tek lëndimet e femurit, më e lartë i takon moshës mbi 65 vjeçare më përqindje
prej 45.16%, ndërsa tek meshkuj përqindja më e lartë i takon moshës mbi 65 vjeçare më përqindje
prej 42.74% pasuar nga mosha 55-64 vjeçare me përqindje 13% si dhe nga moshat 20-24 vjeçe me
7.25 % ndërsa përqindje më e vogël i takon moshave tjera.
37
7. Rekomandimet
➢ Ofrimi i kujdesit shëndetsorë me kohë
➢ Te merret terapia adekuate sipas përshkrimit te mjekut ordinues , me qellim zvogëlimi te
dhimbjes.
➢ Te parandalohen ndërlikimet e mëtutjeshme te frakturave te ekstremiteteve dhe shtyllës
kurrizore
➢ Për disa dite te shmange aktivitetet e ndryshme sportive .
➢ Ndërgjegjësimi i familjareve rreth kujdesit ndaj plagës , parandalimi i kontaminimit ,
marrja e antibiotikeve sipas orarit dhe përshkrimit nga mjeku.
➢ Të zbatohet procesi infermieror.
➢ Edukim i vazhdueshem profesional i profesionisteve shëndetesorë per trajtimin e rasteve
te tilla
➢ Te zhvillohen programe ndergjegjësimi dhe edukim shendetsorë për popullaten ne
pergjithësi
➢ Programet e rehabilitimit kombinojnë terapitë fizike me krijimin e aftësive dhe këshillimin
për të ofruar mbeshtetje sociale dhe emocionale. Edukimi dhe përfshirja aktive e personit
te sapo lënduar , familjes dhe miqve te tij është e rëndësishme.
➢ Ndërgjegjësimi i popullatës ne lidhje me aksidentet rrugore , pasi qe ato përbejnë shkakun
kryesore te lëndimeve apo traumave , te cilat shpesh përfundojnë me fatalitet.
➢ Kufizimi i shpejtësisë, rripi i sigurimit dhe mos përdorimi i celularit gjatë ngasjes se
makinës janë rregullat kryesore qe duhet ti përmbahet dhe ti dijë çdo individ.
38
8. Rezyme
Hyrje
Trauma është një nga problemet me kryesore te shëndetit publik. Ajo është shkaku kryesore i
invaliditetit dhe mortalitetit si ne vendet e industrializuara ashtu edhe ne vendet ne zhvillim.
Frakturë quhet një ndërprerje e vazhdimësisë së kockës. Frakturat ndodhin kur kocka i nënshtrohet
një stresi më të madh se sa ajo mund të absorbojë. Frakturat shkaktohen nga goditjet direkte, forcat
shtypëse, lëvizjet e papritura përdredhëse dhe kontraksionet e fuqishme të muskujve.
Qëllimi i këtij punimi është njohja me strukturën anatomike dhe llojet e traumave dhe kujdesin
infermieror.
Tek lëndimet e shpatullës, klavikulës, humerusit, radiusit, ulnes, dorës si dhe frakturat e tibias,
fibulës, dhe kyçit të këmbës prej 191 rasteve mosha me e atakuar është mosha 45-54 vjeçare ku
kemi 23 raste te gjinisë mashkullore dhe 16 raste të gjinisë femërore pasuar nga mosha 25-34 me
15 raste të gjinisë femërore dhe 13 raste të gjinisë mashkullore.
Si dhe tek lëndimet e femurit, numri më i lartë i lëndimeve i takon moshës mbi 65 vjeçare ku nga
119 raste me lëndime te femurit 56 raste të gjinisë femërore i takon kësaj moshe ndërsa 53 raste
janë të gjinisë mashkullore.
39
Summary
Trauma is one of the major public health problems. It is the leading cause of disability and
mortality in both industrialized and developing countries.
A fracture is called a bone continuum break. Fractures occur when the bone is subjected to greater
stress than it can absorb. Fractures are caused by direct shocks, compressive forces, sudden
twisting movements and vigorous muscle contractions.
The purpose of this paper is to familiarize ourselves with the anatomical structure and types of
trauma and nursing care.
A retrospective study method was used to carry out this paper. This paper is based on the record
data provided by Gjakova General Hospital “Isa Grezda”. In this paper we analyze the data of
patients treated in the Department of Surgery. Also, different age groups were analyzed and
disaggregated by gender and treated in hospital. The results are expressed as absolute values and
percentages. Results are presented in tables and graphs. According to the collected results we can
see that in spine, cervical, thoracic and lumbar injuries, sex is higher in 20-24 age group with 5
cases of male and 2 cases of female.
Of the 191 cases of scapula, clavicle, humerus, radius, ulna, hand and tibia, and fibula fracture
injuries, the most affected age is 45-54 years with 23 cases of male and 16 cases of male female
followed by age 25-34 with 15 cases of female and 13 cases of male.
Regarding femur injuries, the highest number of injuries is over 65 years of age where of 119 cases
of femur injuries 56 cases of females belong to this age while 53 cases are males.
40
Referencat
41
9. BIOGRAFI E SHKURTËR E KANDIDATES (CV)
Datëlindja 20/09/1998
Gjinia F
Nr.Personal 1248444637
Të dhënat kontaktuese;
Nr.Tel: 049699612
E-mail valehalilaj121@gmail.com
Të dhënat e kualifikimit;
Programi Infermieri
Statusi E rregullt
Nr. ID 160306045
42