TEMPERATURA

Përgatiti: Alida Dimçe, RN

Fondacioni Shëndetësor ABC
 QËLLIMI

Aftësimi i pjesëmarrësve me njohuritë teorike dhe praktike për

rëndësinë e matjes së shenjave vitale / Temperaturës.
...me qëllim përmirësimin e cilësisë së kujdesit shëndetësor në pavionet
ku ata punojnë.

www.abchealth.org
 OBJEKTIVAT
Pjesëmarrësit të marrin një informacion më të gjerë për temperaturën e trupit të
njeriut bazuar në evidencat e fundit.
Të njohin dhe të vlerësojnë vlerat normale dhe jo normale të temperaturës.
Të njohin dhe të menaxhojnë simptomat e hypotermisë dhe hipertermisë.
Të njohin indikacionet e matjes së temperatures trupore.
Të njohin llojet e termometrave dhe mënyrën e përdorimit të tyre.
Të aftësohen të këshillojnë pacientin për:
Përdorimin e termometrit
Menaxhimin e temperaturës së lartë
Përdorimin e duhur të antipiretikëve
www.abchealth.org
 TEMPERATURA E TRUPIT

Është ekuilibri midis nxehtësisë së prodhuar në indet e

organizmit dhe temperaturës që humbet ai në mjedisin
rrethues.

www.abchealth.org
 MEKANIZMI I NGRITJES SË TEMPERATURËS

Ambjenti i Ftohtë
Posterior Hipotalamus kontrollon përgjigjet ndaj të ftohtit

Ulet temperatura e lëkurës Hipotalamusi nis përgjigjet

Neuronet që janë në që nxisin shtimin e
gjak dhe në lëkurë çojnë ngrohjes dhe frenojnë
Ftohet rrjedha e gjakut nën sinjale në hipotalamus qendrat që nxisin humbjen
lëkurë e nxehtësisë

Frisone Vazokonstriksion

Rritet Temperatura E Trupit

www.abchealth.org
 MEKANIZMI I ULJES SË TEMPERATURËS

Ambjenti i
Nxehtë Anterior Hipotalamus kontrollon përgjigjet ndaj të nxehtit

Rritet temperatura e lëkurës Hipotalamusi anterior frenon

Neuronet që janë në aktivitetin adrenergjik të Sis Nerv
gjak dhe në lëkurë çojnë Simpatik i cili kontrollon
Ngrohet rrjedha e gjakut nën sinjale në hipotalamus vazokonstriksionin dhe normën
lëkurë metabolike

Vazodilatacion
Djersitje
Temperaturë normale
e trupit Ulet Temperatura E Trupit

www.abchealth.org
 HYPOTERMIA

SHKAKTARËT SIMPTOMAT

➢ Ekspozimi ndaj mjedisit të ftohtë ➢ Ulje e temperaturës trupore

➢ Efektet e sëmundjës ose traumave ➢ Hipotension
➢ Konsumimi i tepërt i lëndëve të ➢ Ҫorientim
ndryshme : alkool etj
➢ Frisone (të dridhura)

www.abchealth.org
 HIPERTERMIA

SHKAKTARËT SIMPTOMAT
➢Ekspozimi ndaj mjedisit të nxehtë ➢Ethe
➢ Dehidrimi ➢ Dhimbje muskulare
➢ Sëmundjet ende të pa diagnistikuara ➢ Dhimbje koke
➢ Rrahje të shpejta të zemrës
➢Lodhje
➢Marrje mendsh
➢Konfuzion
➢Koma

www.abchealth.org
 RUAJTJA E TEMPERATURËS TRUPORE

Organizmi i njeriut ka 2 lloj indi dhjamor

Ind dhjamor ngjyrë kafe Ind dhjamor ngjyrë të bardhë

➢ Adultët kanë shumë pak. Roli kryesor i indit dhjamor të bardhë

➢ Foshnjat kanë shumë dhe ju është që të rezervojë energji por
nevojitet për të prodhuar nxehtësi suporton gjithashtu kyçet dhe organe
të ndryshme

www.abchealth.org
 RUAJTJA E TEMPERATURËS TRUPORE OPTIMALE

Indi dhjamor kafë gjendet tek foshnja në –

➢Regjionin Intraskapular
➢Toraks
➢Zonën Peri-renale

Aftësia e neonatit për të ruajtur nxehtësinë është e ulët

për shkak se nuk është në gjendje të përdorë aktivitetin
e muskujve (duke u dridhur)

www.abchealth.org
 RUAJTJA E TEMPERATURËS TRUPORE OPTIMALE

Për të ruajtur temperaturën optimale foshnja

- Përdor depozitat e indit adipoz kaf

- Vasokonstrikcion në mjedise të ftohta

- Vasodilatacion në ambiente të ngrohta

- Përkul gjymtyrët (nëse ka ton të mirë të muskujve)

www.abchealth.org
 COLD STRESS ???
• Cold stress – është një gjendje shumë serioze që ndodh kur trupi nuk
mund të mbajë më një temperaturë normale.
Rezultatet mund të jenë sëmundje serioze të lidhura me të ftohtin, dëmtime të
përhershme të indeve ose vdekje ...
➢Morthi
➢Urtikarie nga I ftohti
➢Frostbite (kafshim nga I ftohti) - ngrirja e një pjese të caktuar të trupit si gishtat,
hunda ose veshët.
➢Vdekje e indeve sipërfaqësore / te thella

www.abchealth.org
 COLD STRESS ???
• Morthi – inflamimi i kapilarëve të
lëkurës pasi janë ekspozuar ndaj
temperaturave të ftohta(15 ºC) - por jo
të ngrirjes.
Përgjithësisht morthi lokalizohet në
duar, këmbë, vesh, hundë dhe në
faqe.(Zakonisht qetësohen pas 1-3
javësh).

Menaxhimi : Profilaksi, Krem antipruritic,

med.Vazodilatator.
www.abchealth.org
 COLD STRESS ???

• Urtikaria nga I ftohti – Alergji

nga I ftohti.

Menaxhimi : Profilaksi, Antihistaminik

www.abchealth.org
 COLD STRESS ???
• Frostbite (kafshim nga I ftohti) - ngrirja e një pjese
të caktuar të trupit si gishtat, hunda ose veshët.
1. Lëkurë normale
2. Ngrirje e lehtë që iriton lëkurën dhe shkakton
ndjesi të ftohti, skuqje, shpime, mpirje.
3. Ngrirje sipërfaqësore që shkakton ndjesi të
ngrohti dhe Brenda 24 orësh mund të shfaqet
një flluskë.
4. Ngrirje e thellë që shkakton mpirje të
plotë.Kycet dhe muskujt mund të mos
funksionojnë më. Flluska të mëdha dhe më pas
nekrozë e indeve.

www.abchealth.org
 INDIKACIONET PËR MATJEN E TEMPERATURËS
SË TRUPIT

• Për të vëzhguar dhe monitoruar pacientët për praninë e një infeksioni;

• Për të monitoruar efektin e trajtimit të terapisë antimikrobiale ndaj
infeksionit;
• Të mundësohet observimin e afërt për zgjidhjen e problemit të hipotermisë /
hipertermisë;
• Bëhen matjet e temperaturës para dhe gjatë transfuzionit të gjakut për të
monitoruar shenjat e një reaksioni ;

www.abchealth.org
 TERMAT E TEMPERATURËS

• Febrile: Mbi 380C

• Afebrile : 360C - 370C

• Subfebrile: 37˚C - 38˚C

www.abchealth.org
 LLOJET E TERMOMETRAVE

• Termometri Dixhital 1-2 min

• Termometri Elektronik i Veshit 15sec

• Termometri i Ballit

• Termometrat me Zhivë 3-4 min

www.abchealth.org
 VENDET DHE VLERAT NORMALE PËR MATJEN E
TEMPERATURËS SË TRUPIT:

➢ Matja orale normale e temperaturës është 36.10C - 37.5 0C.

➢ Matja rektale normale e temperaturës është 36.10C - 38.10C.

➢ Matja aksilare normale e temperaturës është 35.5-36.40C.

➢ Matja timpanike normale e temperaturës është 36.40C - 38.10C

www.abchealth.org
 PËRDORIMI I TERMOMETRIT DIXHITAL
M ATJ A O R AL E :
➢ Vendosni sondën e termometrit nën
gjuhë(majtas/djathtas) dhe mbyllni gojën
për rreth një minutë ose derisa të dëgjoni
një “bip”.
➢ Duhet dokumentuar si Temperaturë
Orale!
M AT J A AK S I L ARE :
➢ Fshini pjesën aksilare me peshqir të
thatë.Vendosni sondën nën aksile, uleni
krahun poshtë derisa të dëgjoni një “bip”.
➢ Duhet dokumentuar si Temperaturë
Aksilare!
www.abchealth.org
 PËRDORIMI I TERMOMETRIT DIXHITAL
❖ Matja rektale:
• Lubrifikoni majën e termometrit me një lubrifikant xhel.
• Pacienti duhet të qëndrojë në anën e tij/saj, gjunjët lehtësisht të mbledhur. Nëse pacienti është një fëmijë,
vendoseni fëmijën në bark me këmbët që varen poshtë në një formë L.
• Me një dorë, ndani glutealet e pacientit. Me dorën tjetër, rrëshkisni butësisht majën e termometrit, jo më
shumë se 2cm, në rektum. Nëse has ndonjë rezistencë të çdo lloji, NDALO futjen.
• Mbajeni termometrin në vend derisa temperatura të stabilizohohet dhe dëgjoni një bip.
• Pasi përdoret rektalisht, termometri nuk duhet të përdoret me gojë për arsye steriliteti.
Hiqeni termometrin dhe lexoni temperaturën në ekran.
• Duhet dokumentuar si Temperaturë Rektale.
Mbani mend:
Matja rektale mund të shkaktojë traum rektale dhe nuk duhet të përdoret tek të porsalindurit, tek
pacientët me diarre, operacione rektale & gjakrrjedhje.

www.abchealth.org
PËRDORIMI I TERMOMETRIT ME ZHIVË.

➢ Mbani fort termometrin dhe shkundeni mirë disa herë

➢ Pastroni aksilën nga djersa.
➢ Vendoseni mirë majën e termometrit nën aksilë.
➢ Ulni krahun poshtë duke e përkulur drejt kraharorit.
➢ Prisni afërsisht rreth 3-5 minuta.
➢ Hiqni termometrin dhe lexoni vizën e zhivës deri në
çfarë gradimi ka arritur.

www.abchealth.org
KËSHILLA PRAKTIKE PËR PRINDËRIT KUR FËMIJA KA
TEMPERATURË TË LARTË

• Jepi fëmijës sa më shumë lëngje

• Mbaje fëmijën sa më të qetë.
• Mbaje temperaturën e dhomës rreth 21°C deri 23°C.
• Vishe fëmijën me veshje pambuku
• Një banjë e vakët mund të ndihmojnë uljen e
temperaturës së lartë.
• Jepni paracetamolin para banjës.
Mos përdor alkool apo ujë të ftohtë për banjon.

www.abchealth.org
KËSHILLA MBI DHËNIEN E MEDIKAMENTEVE

• Acetaminofen dhe Ibuprofen (mbi 6 muajsh)

• Doza për të cilën ka nevojë fëmija varet nga pesha dhe
mosha e tij.
• Mos jep më tepër se 5 doza Paracetamol në 1 ditë.
• Lexoji me kujdes etiketat e medikamenteve. Sigurohu
që po i jep fëmijës dozën e caktuar.

• Për shurupet përdor matësin për të dhënë dozën e

duhur.

www.abchealth.org
 REFERENCAT

• https://www.mayoclinic.org/first-aid/first-aid-fever/basics/art-20056685
• Saunders Comprehensive Review for the NCLEX-RN Examination, 6 Edition
• https://medlineplus.gov/ency/article/001982.htm
• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hypothermia/symptoms-
causes/syc-20352682
• ttps://www.medicinenet.com/hyperthermia_symptoms_and_signs/symptoms.ht
m
• https://www.aafp.org/afp/2004/1215/p2325.html
Fotot
https://www.google.al/search?q=traditional+thermometer&rlz=1C1GCEA_enAL80
4AL804&source=lnms
https://www.google.al/search?rlz=1C1GCEA_enAL804AL804&tbm=isch&q=medic
ation+for+fever+for+children

www.abchealth.org
A U S K U LT I M I I P U L M O N E V E

Përgatiti: Alida Dimçe, RN

Fondacioni Shëndetësor ABC
 PËRDORIMI I STETOSKOPIT PËR AUSKULTIMIN E
PULMONEVE
Apeksi I pulmonit të majtë
Apeksi I pulmonit të djathtë Lobi I sipërm I majtë
Lobi I sipërm I djathtë

Lobi I mesëm I djathtë

Lobi I poshtëm i djathtë

www.abchealth.org
 TINGUJT E RESPIRACIONIT NORMAL
➢ Inspirimi zgjat më pak se
ekspirimi.
Tingujt Bronkial ➢ Tingujt që dëgjohen janë me
tonalitet të lartë.
Inspirim Ekspirim

➢Auskultohet mbi pjesën anteriore të toraksit .

➢Tingujt dëgjohen mbi zonën trakeale (mbi manubrium).

Manubrium

www.abchealth.org
 TINGUJT E RESPIRACIONIT NORMAL
➢ Inspirimi është I barabartë me
Tingujt ekspirimin .
Bronkovezikular ➢ Tingujt që dëgjohen janë me
tonalitet mesatar .
Inspirim Ekspirim

➢Auskultohet mbi pjesën anteriore dhe posteriore të toraksit :

• Anteriore : Hapësirë e 2-të dhe të 3-të interkostale afër sterniumit
• Posteriore : Midis shpatullave.
➢Tingujt dëgjohen mbi bronke në hapësirë e 1 dhe të 2-të interkostale

www.abchealth.org
 TINGUJT E RESPIRACIONIT NORMAL

➢ Inspirimi zgjat më tepër se ekspirimi.

➢ Tingujt që dëgjohen janë të butë gjatë
Tingujt Vezikular inspirimit dhe bëhen akoma më të
butë gjatë ekspirimit.

Inspirim Ekspirim

➢Auskultohet mbi pjesën anteriore dhe posteriore të toraksit

➢Tingujt dëgjohen mbi bazat e pulmoneve.

www.abchealth.org
 TINGUJT E RESPIRACIONIT JO NORMAL
(TË VAZHDUESHËM)

Fishkëllima ➢ Tingujt që dëgjohen janë me tonalitet

(wheezing) të lartë dhe tingëllojnë si një
instrument muzikor polifonik .
Inspirim Ekspirim

Fishkëllimë (Wheezing) polifonik :

➢Mund të dëgjohet në pacientët me astmë bronkiale, me
pamjaftueshmëri të punës së zemrës, me COPD, në bronkitet kronike.
➢Auskultohen kryesisht në ekspirim, por mund të jenë të pranishëm edhe gjatë
inspirimit.

www.abchealth.org
 TINGUJT E RESPIRACIONIT JO NORMAL
(TË VAZHDUESHËM)

Ronke ➢ Tingujt që dëgjohen janë me

(gurgullimë) tonalitet të ulët si një gërrhitje
gurgulluese monofonike
Inspirim Ekspirim

Ronket shkaktohen nga bllokimet e rrugëve kryesore të frymëmarrjes nga mukoza, lezione, apo
trupa të huaj.
➢Mund të dëgjohet në pacientët me pneumoni, bronkit kronik dhe fibrozë cistike .
➢Auskultohen kryesisht në ekspirim, por mund të jenë të pranishëm në çdo kohë. Kolla
ndonjëherë I pastron ronket duke I kthyer në tinguj të tjerë.
➢Lokaliteti : Mbi trake dhe bronke.

www.abchealth.org
 TINGUJT E RESPIRACIONIT JO NORMAL
(TË VAZHDUESHËM)

➢ Tingujt që dëgjohen janë me

Stridor tonalitet të lartë e të ashpër si
një ngulçim .

Stridor është një zhurmë respiratore që krijohet nga turbulenca e

rrjedhës së ajrit që kalon në laringun e ngushtuar .
➢Mund të dëgjohet në fëmijët me krup (laringit), epiglotitis dhe në rastet e
bllokimit të rrugëve respiratore.
➢Auskultohet gjatë inspirimit.

www.abchealth.org
 TINGUJT E RESPIRACIONIT JO NORMAL
(TË NDËRPRERË)

➢ Tingujt që dëgjohen janë me

Rale të ashpra tonalitet të ulët - është si
zhurmë e lehtë flluskash.
Inspirim Ekspirim

➢Mund të dëgjohen në pacientët me pneumoni ose likid.

➢Auskultohen në ekspirim (por mund të auskultohen edhe gjatë inspirimit).

www.abchealth.org
 TINGUJT E RESPIRACIONIT JO NORMAL
(TË NDËRPRERË)

➢ Tingujt që dëgjohen janë me tonalitet

Rale të mprehta të lartë/fortë – të ngjashëm me
(kërcitëse) kërcitjen e zjarrit ose me kërcitjen
e fijes së flokut mes dy gishtave.
Inspirim Ekspirim

➢Mund të dëgjohen në pacientët me edemë pulmonare ose ARDS

(sindrom i distresit respirator akut).

➢Auskultohen gjatë inspirimit. Nuk pastrohen me kollitje.

www.abchealth.org
 TINGUJT E RESPIRACIONIT JO NORMAL
(TË NDËRPRERË)
➢ Tingujt që dëgjohen janë me tonalitet
të lartë dhe ngjasojnë me zhurmën
Fërkim pleural e ecjes mbi borë.
➢ Tingujt ndalojnë kur pacienti e mban
frymën.
Inspirim Ekspirim

➢Mund të dëgjohet në pacientët me pleurit.

➢Auskultohet gjatë inspirimit dhe ekspirimit. Pacientët mund të kenë dhimbje gjatë
inspirimit dhe ekspirimit për shkak të inflamacionit të shtresave pleurale.
➢ Lokaliteti : Dëgjohet mbi pjesën fundore anteriore dhe posteriore të toraksit.

www.abchealth.org
 REFERENCAT

• Saunders Comprehensive Review for the NCLEX-RN Examination, 6 Edition

• Foudamentals of Nursing Concept,Proces, and Practice respiratory system
Fotot:
https://www.google.al/search?q=normal+respiration+rate&rlz=1C1GCEA_enAL804AL804&source
https://www.google.al/search?q=respiration+rate&rlz=1C1GCEA_enAL804AL804&source=lnms&tbm

www.abchealth.org
VLERËSIMI I DHIMBJES

Përgatiti: Alida Dimçe, RN

Fondacioni Shëndetësor ABC
 QËLLIMI

Pajisja e pjesëmarrësve me njohuritë teorike dhe

praktike për matjen dhe interpretimin e dhimbjes.

www.abchealth.org
 OBJEKTIVAT

• Identifikimi dhe vlerësimi i llojeve të dhimbjeve.

• Proçesi i matjes së dhimbjes
• Demonstrim praktik i matjes dhe dokumentimit të
dhimbjes.

www.abchealth.org
 ÇFARË ËSHTË DHIMBJA?

• Shoqata Ndërkombëtare për Studimin e Dhimbjes e përkufizon dhimbjen si:

“Një eksperiencë e pakëndshme sensore dhe emocionale që
mund të ketë lidhje me dëmtimin e indeve”.

• Dhimbja është një fenomen subjektiv.

www.abchealth.org
 LLOJET E DHIMBJES :

Dhimbja mund të ndahet, sipas origjinës dhe kohëzgjatjes,

në disa kategori:

✓Dhimbja akute fillon papritmas dhe është afatshkurtër

✓Dhimbja kronike zgjat për një periudhë më të gjatë kohore

✓Dhimbja përsëritëse ndodh herë pas here.

✓Dhimbja e kockave ndodh kur tumori ka prekur kockën.

www.abchealth.org
 LLOJET E DHIMBJES

✓Dhimbja e indeve të buta ndodh kur organet, muskujt ose indet janë
dëmtuar.
✓Dhimbja nervore ndodh kur nervat janë dëmtuar.
✓Dhimbja e referuar është kur dhimbja nga një pjesë e trupit tuaj ndihet në
një tjetër
✓Dhimbje fantazmë është kur ka dhimbje në një pjesë të trupit që është
hequr
✓Dhimbja e përgjithshme përfshin faktorët emocional, social dhe
shpirtëror që ndikojnë në përvojën e dhimbjes së një personi.

www.abchealth.org
 FIZIOLOGJIA E DHIMBJES

• impulsi shtylla kurrizore baza e trurit

thalamusi struktura qendrore e trurit
dhimbja përpunohet.

• neurotransmetuesit janë të nevojshme për të

transmetuar impulsin e dhimbjes nga palca
kurrizore në tru.

www.abchealth.org
 VLERËSIMI I DHIMBJES
• Vendndodhja – ku është dhimbja?
• Fillimi dhe kohëzgjatja - vlerësohet dhimbja në një
shkallë nga 1 deri në 10
• Përshkrimi – mund të përdorni fjalë për të përshkruar
dhimbjen
• Faktorët që shkaktojnë dhimbjen – çfarë po bënit
kur filloi dhimbja?

www.abchealth.org
SHKALLA E PËRCAKTIMIT TË DHIMBJES .

Shumë e Dhimbja më e
Pa dhimbje E lehtë E mesme E rëndë
rëndë keqe

Wong-Baker faces

www.abchealth.org
FALEMINDERIT

www.abchealth.org
REFERENCAT.
• https://www.hopkinsmedicine.org/pain/blaustein_pain_center/patient_care
• https://www.britishpainsociety.org/about
• https://www.disabled-world.com/health/pain/scale.php
• https://www.macmillan.org.uk/information-and-support/coping/side-effects-and-symptoms/pain
• https://www.nursingtimes.net/clinical-archive/pain-management

• https://www.bbc.co.uk/sounds/play/w3csvtc8

www.abchealth.org