You are on page 1of 133

PHN TH NHT

MT S T LIU V CON CH
I. Ngun gc ca ch
Loi ch c con ngi thun ho t rt sm v c nui rng ri khp cc quc
gia trn th gii. Ch nh l h hng ca ch si, tng sng hoang d khp Chu u,
Chu v Bc M. Khng mt ai bit con ngi sng vi ch t khi no, c l con
ngi sng vi ch t nht cng 10.000 nm.
Nhng ngi Ai Cp bit chn nui ch t rt lu i. Trn nghn nm, ch l
ngi gip , lm th cnh ca con ngi. Ch chn cu gip ngi chn cu, ch
gip con ngi i sn, gip con ngi canh gi nh v cc trang tri.
Ngy nay, ch lm c rt nhiu cc cng vic: ch dn ng cho ngi m, ch
c hun luyn cnh bo cho ngi ic nhng m thanh thng thng trong gia nh
(nh ting in thoi, ting chung ca), nhng con ch khc c hun luyn mang
c cho nhng ngi khuyt tt. Mt trong nhng c im quan trng nht ca loi ch l
lng trung thnh.
Da trn nhng thnh tu nghin cu v c sinh vt hc v di truyn hc, cc nh
khoa hc xc nh c t tin ca loi ch nh hin nay l mt s loi ch si sng
hoang d cc vng sinh thi khc nhau trn th gii. Cch y khong 15.000 nm con
ngi thun ho vi mc ch phc v cho vic sn bt, sau l gi nh v lm bn
vi con ngi.
Trung tm thun ho ch c nht c l l vng ng Nam , sau c du nhp
vo Chu c, lan ra khp Phng ng v n Chu M.
Vit Nam, theo cc nh kho c hc, ch c nui t thi k mi, khong
3.000 4.000 nm trc Cng Nguyn (cch y 5 6 nghn nm). Tp hp nhng ging
ch nh c nui hin nay trn th gii c khong 400 ging, c gi l loi ch nh
(Canis familiars), thuc h ch (Canidae), b n tht (Carnivora), lp ng vt c v
(Mammilia)
II. Mt s ging ch a phng v mt s ging ch nhp ni
Hin ti, Vit Nam ang tn ti mt s ging ch a phng v mt s ging ch
nhp ni.

* Mt s ging ch a phng
- Ging ch Vng: y l ging ch nui ph bin nht,
c tm vc trung bnh, cao 50 55cm, nng 12 15kg, l ging
ch sn c nui gi nh, sn th v lm thc phm.
- Ging ch H,Mng: sng min ni cao, c dng gi nh v sn th, c tm
vc ln hn ch Vng, chiu cao 55 60cm, nng 18 20kg.
- Ging ch Lo: thng thy trung du v min ni, lng x, mu hung, c 2 vt
trng trn m mt, c tm vc ln hn ch H,Mng, cao 60 65cm, nng 18 25kg.
- Ging ch Ph Quc: mu nu xm, bng thon, trn lng lng mc c hnh xon,
hay lt theo kiu r ngi, lng vng xm, c cc ng k nht chy dc thn, tm vc tng
t ch Lo. Ch cao 60 65cm, nng 20 25kg.
Ch Ph Quc c xp vo loi ch qu Vit Nam, n rt trung thnh v n c
th quan tm n ch khi ch m.
* Mt s ging ch nhp ni
- Ging Becgie c (German Shepherd)
L ging ch c ngun t c, trc kia dng vo vic
chn nui cu. Becgie c c sc kho, thng minh, hnh dng tao
nh, i tai di trn chic u rt linh hot, lanh li, bn chn chc
kho, nhanh nhn. Lng mu en nu, en vng, en xm,. Thn
hnh cao va phi 57 62cm, con ci 55 60cm, nng t 35 40kg.
Ngoi tn German Shepherd, Becgie c cn c gi vi tn khc:
Alratian, Deutsthe, Sheperhund. Trong chin tranh th gii th I, c
48.000 ch Becgie c tham gia chin u cung qun i c.
nc ta, ch Becgie c c dng vo nhiu cng vic nghip v trong ngnh:
cnh st, hi quan, qun i, cu tr, cu thng, Nhng cng vic bnh thng nh:
bo v nh, hng ho, con ngi, Becgie c c kh nng hon thnh vt bc.
Becgie c tht xng ng ng vo hng ng nhng ging ch ph bin nht th
gii.
- Ging Ngao c (Harleguir Greet Dane)
L ging ch c ngun t c, hin lnh, thn hnh p, cc b phn c th phi
hp mt cch cn i, nhp nhng, bn chn cao, i mt to v sng trn khun mt c vi

np nhn, i tai to r xung hai bn, mp trn ko di che kn hm di, vi chiu cao ti
a c th ti 1m (trung bnh 76 81cm), trng lng t 45 55kg v th ging ch ny
lun to v uy lc ln v ngy cng chim c thin cm ca nhng ngi yu thch n.
- Ging Ngao (Neopolitan Mastiff)
Neopolitan Mastiff c b ngoi hung d. u to v nhiu np nhn ln n tn
c. Lng ngn dy c mu en, xm hoc nu vng, i khi c mu trng bn chn.
Mt c mu ph hp vi mu lng. C chiu cao khong t 65 75cm, con ci t 60
70cm, nng ti 70kg. Mc d bn ngoi trng rt hung d nhng n li hin lnh, thn
thin v thch chi a vi tr em, dng cm v chu c kh khn.Trong chin tranh
ging ch ny c dng nh nhau, truy bt ti phm v lm bo v. Hin nay n
c hun luyn bo v ngi v ti sn.
- Ging Rottweiler
Rottweiler c mang tn mt th trn min nam nc c, ni pht hin ra ging
ch ny. y l ging ch c th phc v trong nhng cng vic c bit, n c nhng tnh
cch mnh m, chng c b lng hp dn v c tnh di truyn tt. c im ni bt ca
ging ch ny l tm vc ln, c hnh dng cn i v vng chc. Cao 58 68cm, nng t
42 50kg. u ca n c dng hnh cu, khong cch gia hai tai ln, mm to b. Mt c
mu nu en rt linh hot, c m vng g m trn mt, mm, bn chn.
Ngy nay Rottweiler c s dng trong vic canh gc, tm kim, bo v, trinh st ca
lc lng cnh st v b i bin phng, nhiu nc ging ch ny c coi nh mt
ngi bn, mt phng tin canh gc, gi nh.
- Ging Dobermann
C ngun gc t c, c nhp vo nc ta nui vi mc ch canh gc, tm kim
v lm cnh. Dobermann c tm vc cao trung bnh 65 69cm, nng 30 33kg, c b
lng ngn en sm gn nh ton thn, mm, ngc v bn chn c mu vng sm, u hnh
nm, mi rng, mt en, ngc n, bng thon, c chi chc kho. Ch thuc loi hnh thn
kinh n nh, thng minh, can m, lanh li, kho lo v c bit d hun luyn.
- Ging x Bc Kinh
C ngun gc t Ty Tng (Trung Quc) sau c nui ci to ngoi hnh theo
yu cu th hiu lm cnh Bc Kinh lu i. Ging ch ny c ngoi hnh nh di t 40
50cm, cao 20 25cm, nng 5 6kg. B lng di trng ln sng ph kn ton thn, xung
quanh mm nu hoc en. u nh, tai cp, mi gy, bn chn lng x di nh i ng.

n nay n l ging ch cnh c a chung.


Ging ch Dalmatian: ging ch ny thng c gi l bnh Pudding nhn nho
kh v b lng m ca chng. Loi ch ny rt thng minh, nng
ng, thn hnh rn chc, cng trng, c sc chu ng rt bn
b, tn trng mnh lnh ca ch, thn kinh cn bng, c s
dng vo mc ch th thao v a s chng c nui lm th
cng tt m v tt bng trong gia nh. Ch c tm vc trung
bnh: cao 56-61cm, di 112 -113cm, cn nng 32kg. B lng mu
trng mn vi nhng m en trang im, lc cn ch con b lng
trng tuyn, khi ln ln mi c cc m en, c di, lng thng c
nghing v pha sau, chn cao thng, chn sau c khoeo ging khoeo mo, ui di.
Ch c c th giao phi lc 25-28 thng tui, ch ci sinh sn khi c 20-22
thng tui, mi la 5-10 con.
Ging ch Borzoi: y l ging ch sn lu i ca nc Nga, rt trang nghim,
thch chy thi, du dng v trm tnh nhng li y nng lc. Loi ch ny c nhp v
Vit Nam nui lm cnh v gi nh, thng c gi l ch Ngao Xv c b lng x
di. Ch c tm vc trung bnh, cao 63-74 cm, di 110-112cm, nng 33kg. Ging ch ny
dng lm ch trin lm th tuyt nhng t thnh cng cc cuc thi ua hay ng x phc
tng d c th hun luyn ch lm ch cnh kh d dng. B lng x di ca chng c
nhiu mu khc nhau, c th l mu trng xen ln cc mng nu xm v vng, c khi ton
thn mu trng nhng mt c mu vng nu. u di th, mm di nhn, tai cp, c di,
ngc n su, lng thng c nghing v cui thn, chn trc cao thng ng, chn sau
choi v pha sau, khoeo c hnh khoeo mo. Ging ch ny chc kho, d iu khin, thn
thin vi gia nh, tr em nhng ght ngi l. Ch c c th giao phi lc 24-26 thng
tui, ch ci c th sinh sn la tui 18-20 thng, ch ci mi la 4-7 con.
Ging ch Cavalier-King Charles Spariel (gi tt l ch Spaniel). Ging ch ny
c nui m b, ni ting t 400 nm nay. c bit n c kh nng sn th nh.
Chng rt thn thin nu c i x nh nhng, thch chi a
v thch i b tht lu d khng cn vn ng nhiu. Ch c tm
vc nh, cao 36cm, nng 5-8kg, tnh du dng, lc no cng vy
ui v t n o. B lng mt m ca chng khng bao gi cn
xn ta m ch cn c chi hng ngy gi cho sch s.
Ging ch ny c b lng mu en v nu vng, tuyn, tam
th hay pha trng, c con lng x di mu nu xm xen cc
mng nu nht u v thn, trn, quanh mm, ngc v 4 chn
mu trng. u di th, mm rng, tai di rng v cp, mt to
trn, mi phn thu mu en hoc nu, c thng, ngc su n,
bng thon, ui cc, bn chn chm. Ch c thn hnh rn chc
v dai sc, thn kinh cn bng nhng rt hung d v dng cm
khi tn cng k ch.
Ch c c th phi ging lc 20 thng tui, ch ci c
th sinh sn lc 16 thng tui, ch ci mi la t 3-6 con.
Ging ch Papillon: Papillon l ging ch thng minh,
tnh cm thch a gin. Ch c b lng di x mu , en hay
tam th trn nn trng, ln sng mu ht d, i khi c mu
vng xm hoc trng sa. Ci ui lng x ca n vt trn lng

nn ngi ta n l Spariel ui sc. B lng di cn c chi hng ngy khng b


ri. Ging ch ny c hnh dng rt ng nghnh: u to, mm rng v rt ngn hu nh lin
tt vi mi, mi rng chia thu, tai to c lng di ph xung 2 bn, mt to en hoc nu
xm, 4 chn thp ln. Ngoi ra cn c mt ging ch Papillon khc c tai cp gi l
Palene. Ch c tm vc nh, thp ln, cao 20 cm, di 38 cm, nng 5-5,5kg.
Ging ch Chihuahua :ging ch ny t xa xa c nui lm cnh cc cung
nh v cc gia nh qu tc phong kin Trung Quc, ngy nay ch c nui lm cnh
hu ht cc nc trn th gii.
nc ta ging ch ny cn c gi ch fok hu v
hnh dng ca n ging con hu thu nh hoc cn gi l ch b
ti v ch c tm vc rt nh, ch nng 2,1-2,7kg, cao 16-20cm,
di 30cm, ngi ta c th cho vo ti bal mang i du lch. B
lng ca ging ch ny mu vng xm hoc nu nht nhng tai,
mm thng c mu xm hn.
Ch c c th phi ging khi 14 thng tui, ch ci c
th sinh sn khi c 9-10 thng tui, mi l 3-6 con.
Loi ch ny kho mnh, mm di, tai di dng ng, bng thon nh, chn mnh
chc, ui ngn, khng thch ngi l, thm ch t ra hung gi nn nui va lm cnh va
gi nh rt tt.
Ging ch Bichon Fris : c ngun gc t Php, nc ta
c nui lm cnh cng t lu v ngi ta gi nhm l ch x
Nht, ch c tm vc nh, cao 30cm, di 40cm, nng 5 kg. B lng
ca n x di thng hoc ln sng, trng tuyn, c bit lng tai,
c v ui thng di hn nn trng rt qu phi. y l loi ch
thng minh, hin lnh, yu mn tre em, thch hp nui thnh th.
u ngn, mm di, tai cp, c ngn, ngc n, chn thp, ui cong
Ging Pekingese : c ngun gc t Bc Kinh c nhp vo
nc ta lm cnh t nm 1986. T th k 19 ch c du nhp vo Chu u v c
nui lm cnh trong cc gia nh qu tc. Ging ch ny c hnh dng rt ng nghnh, u
to, mm rng v rt ngn nh lin tt vi mi, tai to c lng di ph xung 2 bn, mt to
en hoc nu xm, 4 chn thp ln. Loi ch ny c b lng x di ln sng mu ht d,
c mu vng xm, hoc trng sa.
Ging Shitzu : ging ch ny c v mt du dng, b lng di
ng v bn tnh vui ti. B lng ca chng cn c chm sc
nhiu, nu khng s b ri v c mi hi. Shitzu l ging ch lun
thch chi a v y tnh cm. B lng ca chng c mu rt a
dng, nhng nu c 1 vt trng sng bng trn trn v chm ui
cng mu trng th s c nh gi cao. Ch Shitzu cn c vn
ng va phi v c th thch ui theo 1 qu bng. Chng thch
chi a v s tham gia ht mnh vo bt k tr vui no. Chng c
mu ngn, mt to nn d b thng do va chm try trt nn khi
nui ging ch ny cn phi kim tra mt hng ngy.
Ging Miniature Schnauzer :ging ch ny b xu v thch
sng ngoi tri. Tuy nhin n cng bng lng vi cuc sng trong
nh thnh th. y l mt ging ch kho mnh, lng th, cng,
lng mt di v lng my rm. L ging ch thng minh v lanh l,
l bn trung thnh v l th cng cho gia nh. D nh con, chng

do dai chi nhng tr tn sc v vng chi lm bn tt vi ngi gi. Ging ch


ny phi c ct ta lng thng xuyn, lng mt, lng my phi c gi sch s khi
hi hm. Lng v cng phi c chi mi ngy. Lng ca chng en tuyn hoc mui
tiu, mt pha trn gia cc mu xm, en v trng.
PHN TH HAI
THC N, DINH DNG V K THUT CHM SC NUI DNG CH
I. Thc n v dinh dng ca ch
con ch ca bn cng cp v kho mnh bn cn phi m bo cho n n,
ung y . Ch 8 tun tui cn n 4 ba/ngy. Ch bn ch cho bn s cung cp thng
tin v ch n ung ca ch con bn bit nn cho n n nhng loi thc phm g. Khi
ch 3 thng tui nn cho ch n 3 ba/ngy, 6 thng tui cho n 2 ba nhiu hn /ngy v
khi t 1 nm tui cho n 1 ba ln/ ngy. Nn cho ch nhng khc xng b ch nhai,
nh th rng ca ch s sch v ch s vui ti. ng bao gi cho ch n ngt hoc
n b i, thiu. Hy cho ch ca bn n nhng ming n ngon. Sau y l nhng li
khuyn ca chuyn gia v ch trong ch dinh dng ca ch:
- Hy t bn chn la thc n v thc phm thch hp cho ch ch ca bn.
- Lng thc n mi ba tu thuc vo tui, ging ch v mc vn ng ca
ch, mi loi ch u n cng cc loi thc phm ging nhau.
- Khng bao gi cho ch n qu no, mt con ch lun i cht xu l con ch kho
mnh. N s vn ng cho hm v rng ca n bng mt chic bnh qui cng hay 1 ci
xng to.
- Tht l thnh phn quan trng nht trong khu phn mi ngy ca ch, di dng
ny hay dng khc (khng nht thit l loi tht t tin, m c th l tht ng hp hay tht
sy kh, ngha l phi c n phn tht hng ngy ca n.)
- Tuyt i khng bao gi cho ch n bt k loi xng nh no (xng g vt,
xng c, xng sn,) v chng s v vn ra v ghim vo c hng hay rut ca ch v
gy tn thng rut. V cng tuyt i khng nn cho ch n thc n c trn hnh l, hnh
c v nhng th ny s ph hoi cc thnh phn quan trng trong mu ca ch. Cn mc
v Bch tuc l thc n hi sn rt kh tiu nn cng ng cho ch n.
- Trnh cho ch n ko, khoai ty chin, lc, m ng, xc xch, ru bia hoc nc
st c gia v. Nhng loi thc phm c th lm cho ch b bnh hoc c mt s loi ch
c th b nghin nn khng chu n theo khu phn cn thit ca n. hp, bnh m l
nhng thc phm c thnh phn dinh dng cn thit cho s pht trin kho mnh ca ch,
nhng nu cho n lun nhng th ny th ch s ngn m nn kt hp vi tht, trng, c
khu phn n c y cht.
- Nu con ch ca bn khng n xong ba trong gi n thng l, hy ct t thc
n ca n i v n gi n tip hy cho n. ng bt ch n v ng lo lng nu ch khng
n mt hay 2 ba.
- Cho ch n theo gi gic u n trong t hay a ring v sch s.
- Lun sn v y nc sch trong mt t ng nc ring.
- Trc v sau thi k ch c tim chng hy cho ch n thc n giu protein
nh tht c v fomat.
Khu phn thc n v ch dinh dng cho ch t 3- 7 thng tui l quan trng
nht v y l thi k to xng v ch con ln rt nhanh. n khi c 1 tui ch cn cho
ch n 1 sng nh v 1 ba no vo bui chiu.

Nu bn nui ch cnh (Toy Dog) cng hy cho n n theo ch dinh dng nh


cc loi ch khc nhng lng n gim i mt na. Nu ch ca bn thuc ging ln
hn, v d 1 con ch Becgi vn cho n ging th nhng tng gp i khu phn. Nu bn
nui 1 trong nhng ging ch khng l, nh ch Great Dane hay St.Bernard chng hn th
n vn th nhng khu phn phi tng gp 3-4 ln. Ch nui cho chy t do mi ngy
s n lng thc n khc vi ch b xch mt ch. Lng thc n cho ch cn c theo tui,
ging v hnh dng (to, nh), nu ch n ht sch thc n trong ba m vn cn nhu cu
n na th bn phi iu chnh khu phn cho hp l hn.
Ngun thc n dinh dng ca ch:
Sa: dng sa ti hoc sa hp, sa bt pha vi nc un si. D cho ch n
loi sa no cng nn hm sa nng bng c nht c th v c th b sung lng canxi
gip ch con c xng v rng chc kho. Lu : khi ch ang b bnh ng rut
khng nn cho ch n sa. Sa b i thiu (chua) tuyt i khng cho ch n v n s gy
ri lon tiu ho ca ch.
Bnh m: c th dng bnh m x nh, bnh qui b vn, cm hoc cc loi bt
dinh dng cho tr em nu chn.
Tht: tht b l tt nht nhng t tin nn bn c th dng tht ln, tim gan b ct
nh nu chn hoc c th dng cc loi tht hp.
Cc sn phm ph khc: tim, ct ca gia sc, gia cm cht lng c km tht v
cht, nn c th s dng cng vi tht l mt phn gan. Gan l ngun cung cp VTMA nn
a gan vo khu phn thc n ca ch con cn yu, mi m dy v ch trng thnh
trong thi gian chun b cho giao phi, trong thi k ch cn nh v nui ch choai. C
h, d dy, l lch, thc qun, phi, v, l ngun axit amin ti cn thit nhng hm
lng dinh dng t hn t 2-5 ln so vi m, fomat. Cc mu tht vn, thc qun c th
s dng nh l thc n chnh. c bit tt khi cho ch con n c h. Khi a phi vo
khu phn n cn b sung thm m, m v phi c rt t cc cht m hu ch. Kh qun,
tai, mi cha protin khng cao nhng khi kt hp vi cc thnh phn c lng m cao s
c ch i vi ch choai v chng s to ra nhiu sn. V cha khng nhiu protit, mt na
protit l loi khng hu ch nhng lp ngoi v cha nhiu m, do vy nu kt hp vi cc
thc phm nhiu m hu ch s l mn n tt. L lch c gi tr dinh dng gn nh gan
nhng cha nhiu mu nn d b h hng, khi cho n nn nu chn k. u, chn, cc
xng khuu, xng sau khi lc k nui ch con v ch choai rt tt nu bit phi hp
vi cc loi thc phm giu m khc. Mu (huyt, tit) hn hn v cht lng m so vi
cc c quan ni tng khc ca ng vt nhng li km v cht lng m nn un si hoc
dng bt mu sy kh a vo khu phn n chnh ca ch. Lng m ca chim, gia cm
c nhiu nng lng c th dng lm thc n tt cho ch, nhng khng c m hu ch
nn khng th coi l ngun thc n duy nht, khi cho n cn phi nu chn. Xng, da,
cng, u, c sn vi cc m m bm theo vo l nhng sn phm ph ca xng v gia
cm ch nn s dng lm nc dng th tt hn.
Tht g, vt: trng l ngun cung cp cht bo v vitamin nhm B. Nu cho ch n
nhiu trng th tt nht l cho n dng nu chn. V trng l ngun mui cha nhiu cht
khong kh tt. C th sy kh v trng, sau gi v hoc nghin nh v trn vo thc n
hng ngy cho ch.
C: khng nhng giu cht m m cn giu vitamin, cht khong, v mt dinh
dng, c hon ton khng thua km tht m cn d tiu hn tht. Tuy nhin, ch pht
trin bnh thng cn cho ch n khng qu 70% cc cht m t c cng 30% cht m
t ngun khc. Ch khi cho ch n c cn loi b cc c quan ph tng, con nh phi ra

cn thn v nu chn, b sung vitamin B1 v khi ch con ang i phn lng khng nn cho
n c. Bt c l thc phm b sung kh tt nu thc n cho ch. Vi ch bt c c hm
lng cht bo 10% l thch hp nht. Bt c khng ch cha cc cht m hu ch m cn
cha nhiu nguyn t khc nhng li cha t vitamin. Do vy, c th thay hon ton cht
m v ma ng v 50% v ma h bng bt cc cht lng cao trong khu phn n ca
ch choai nhng cn b sung thm vitamin A, B1, D v men. Ch n thc n hn hp c
bt c s tng nhu cu v nc ung.
Rau: ch n c mi loi rau ct nh, nu chn m nh bn vn thng n, ngoi
tr khoai ty, lc, ng. Cc loi rau c nu cha nh u khng thch hp cho ch n v
ch hp th km trc trng.
Cc cht khong: cc cht khong v vitamin khng phi lc no cng c trong
thc n nn cn phi b sung chng di dng n thm. Bn c th s dng cc th sau c
bn sn cc hiu thuc: Gluconat- canxi, Glixero. Phot phat, ng Lacto canxi +
Glixero phot phat canxi, Tetravit, Trivit, trong trng hp bt c d c th trn ln sa vi
canxi chlorua. Bt xng l ngun b sung canxi v phot pho rt tt cho ch, cn b sung
bt xng vo khu phn ca mi ba n. Hin nay mt s hng cung cp nhiu sn phm
dnh cho ch con nh: Effen foods (pedigree); Bio, Budy (sa cho ch nh), Pfizer (vin
can xi). Cc loi thc n sn c trn y c li ch cung cp dinh dng, cht cho
ch con tin li, khng phi nu, cho n d dng v c nh lng tnh sn; sch s, d bo
qun, d vn chuyn, khng s i thiu, tuy nhin, khi s dng cn cho ch n thch nghi,
lm quen dn v nht thit vn phi cho ch n thm thc n ti, khng i ba th ch s
khng b ngn.
II. k thut nui dng, chm sc cc loi ch
1. K thut nui dng ch con ang b sa
Ch con mi sinh ra phi c b sa u v trong sa u c nhiu khng th gip
ch con chng bnh tt. Lc ny ch con bt u chu ng iu kin sng khc vi
trong bng m nh nhit , m v iu kin dinh dng hon ton mi. Mi sinh ra
ch cha c rng, l khe tai ng li, mt cha m, ch con chuyn ng nh bn nng tm
v m b (nu ch m vng v, khng c bn nng phi hp cho ch con b th bn
phi a sa st mm ch con vo v m). Trong trng hp ch con khng b m ku
nhiu th phi mi bc s th y n xc nh cch iu tr v hng dn cho bn cch chm
sc. Bn cn quan tm n lt ca n ch mi sinh v chng cha thch nghi vi iu
kin sng mi: kh sch, nhit thch hp m p thng xuyn, nu lnh l ch con nm
chm vo nhau, trong tun l u nn dng bng in 40W sa cho ch con.
i vi ch m bn cng cn cho n ung y cht dinh dng nh cht m,
khong v vitamin A, B ch m c nhiu sa cho n con b. Nu ch con thiu sa m
l ch ku nhiu, lc ny c th cho ch con n thm sa b ti.
T ngy th 5 tr i bt u cho ch con n thm vi tha canh sa b
ti/con/ngy (hy lun hm nng sa c nhit c th ch con), lc u cho b bng v
cao su, v sau rt vo a v di mn ch con vo a sa ch con t lim sa. Tun
tui th 2 tng lng sa ln 200-300gam sa b ti/con/ngy cho n lc ch n 1
thng tui. ng thi t ngy tui th 15 cho ch con n thm cho go nu vi tht xay
hoc bm nh (20g/con), ngy cho n 1-2 ba. Nu c iu kin nn b sung thm vo sa
2 ng Cloruacanxi/con/ngy. T ngy th 21-30 cho ch con n 2 ba/ngy hn hp cho
go nu vi tht bm nh (20-50g/con)+ sa c trn 1-2 git Tetravit hoc Trivit.
T ngy tui th 5 8: Khe tai m, thnh gic bt u pht trin.

T ngy tui th 11-16: thnh gic hot ng bnh thng. T ngy tui th 20 25: rng sa bt u mc. Trong khong 8-10 ngy (k t khi mc rng) rng ca v rng
nanh mc xong.
Bn nn cn thng xuyn trng lng ch con nh gi tnh trng pht trin v
sc khe ca chng:
Ngy tui
S ln tng
Ngy tui
s ln tng
8-9
2
25
5-6
18
3,5-4
30
6-7
Cc loi ch sn ng u nui nc ta lc s sinh c trng lng t 0,40,6kg/con, nu nui dng y , khi c 1 thng tui c th nng 4-5 kg/con. Cc loi
ch sn cu Nga, c c trng lng ln hn v cc ging ch khc th nh hn. Tc
ln mnh lit nht ca ch din ra trc khi ch c 6 thng tui. Chiu cao vy tng t
87,5- 108% khi ch c 12 thng tui, t 120 -180 ngy tui ch tng 3,5-7%, t 180-210
ngy tui tng 7,1-8,3%, t 6-12 thng tui ch ln ln rt t, n khi c 2,5 tui ch
ngng ln.
Bn cn nm c c im sinh l ny ca ch nui dng ch hp l, cho ch
n m bo khu phn t khi ch mi sinh ra cho n khi ch c 210 ngy mi c tnh
quyt nh trong ngh nui ch sinh sn (kinh doanh) hoc nui ch dng vo mc ch
nghip v.
2- K thut nui dng ch 1 nm tui
- Khi ch con b tch m, s thay i t ngt ch n ung, chm sc c th gy
nn ri lon tiu ho ng rut. Do , trong 1-2 tun u tch khi m bn cn cho ch
con n theo ng ch n ung, dinh dng m ngi ch c nui, cho ch n t 5-6
ln/ngy. Thnh phn thc n ca ch con cn phi ph hp v lng khu phn n ca
mi ln n cn tnh ton sao cho n n ht. Thc n tt cho ch con tui ny l cc
sn phm sa, c bit tt nht cho ch con l fomat ti nu u kin ca bn khng c
fomat ti th tt nht bn c dng sa nui ch, nhng tuyt i khng c thay fomat
ti bng tht hoc cho. Bn c th ch fomat ti canxi nh sau: 1-2 tha dung dch 10%
canxiclorua cho vo 0,5 lt sa va mi si v sau cho n khi mn n vn cn m
- T 1-2 thng tui nn cho ch n tht bm nh hoc xay. Thc n phi c nu
chn v trn u vi sa hoc nc dng, khng cho n ring tng th mt.
+ 30-45 ngy tui:
Sa v fomat 60%
Lng trng 10%
Cc cht khong 10%
Tht b bm nh 10%
Cho go 10%
Nu khng c fomat th c th b sung Cloruacanxi vo sa (3 ng/ngy). Cho n
ngy 6 ln (c 3 ting cho n 1 ln), mi ln cho n khong 100 gam hn hp thc n.
+ 45-60 ngy tui: cho n ngy 6 ln nhng lng thc n cho mi ln tng ln.
Hn hp thc n gm: sa canxi hoc Fomat + trng c v + tht bm.
Ba sng: 150 gam cho (50g sa + 1 qu trng bp vn c v vo cho)
10 gi sng: 150g cho (50g sa + 50g tht bm)
Ba chiu:13 gi chiu: 150g cho (50g sa + 50g tht bm)
16 gi chiu: 150g cho (50g sa + 1 qu trng bp vn c v )
19 gi ti: 150g cho (50g sa + 50g tht bm)

Trong mi ln n cn b sung vo hn hp thc n 1 ng Cloruacanxi hoc 1 ng


Gluconatcanxi.
Nu ch con n ht khu phn v c lim chu th c ngha l n cha no, cn tng
lng thc n/ln.
Nu trong 10-15 pht m ch con khng n ht khu phn th cn gim lng thc
n/ln.
Nu cc ln cho n qu gn nhau th s lm cho ch con km ngon ming.
+ 2-3 thng tui: cho n ngy 4 ln v lng thc n trong khu phn tng ln.
7 gi sng: 150g cho sa canxi hoc fomat + 1 qu trng bp vn c v .
12 gi tra: 150g cho sa canxi hoc fomat + 100g tht bm.
16 gi chiu: 150g cho sa canxi hoc fomat +1 qu trng bp vn c v
20 gi ti: 150g cho sa canxi hoc fomat + 100g tht bm.
Mi ba cn b sung thm cht khong v vitamin A, D2, E (Tetravit hocTrivit)
t 1-2 git v 1 t rau nu chn trn u v hn hp thc n.
+ 3-4 thng tui: Cho n 4 ln/ngy.
7 gi sng: 200 g cho sa canxi + 1 qu trng hoc 4 tha sp cho sa canxi
+ 1 lt bnh m x nh.
12 gi tra: 200 g cho sa can xi + 100 g tht bm hoc 2 tha sp tht bm +
1 lt bnh m x nh + 1 tha sp rau nu chn + 1 tha caf du c thu chn vo hn hp
thc n.
17 gi chiu: 200 g cho sa canxi + 100 g tht bm hoc 3 tha sp tht bm +
1 lt bnh m + 1 tha sp rau nu chn + 1 tha caf du c thu.
22 gi: 200 g cho sa canxi + 1 qu trng hoc 4 tha sp sa.
Lc ch t 3,5 thng tui rng bt u thay. Khi rng sa rng nn cho ch n
xng b mm, sn, bnh ngt, bnh m kh. Thi k thay rng ch c th b n, u oi l
v thn nhit c th tng.
+ 4 n 5 thng tui: Khi ch t 4 thng tui bn nn tng thm lng tht hoc c
trong khu phn n v nht thit phi tng liu lng canxi v vitamin A, D, trivit, tetravit.
Ngy cho n 3 ln v c th thm 1 tch sa vo lc 22 gi m.
7 gi sng: 300 g cho sa + 1 qu trng + 20-50 gtht bm hoc 6-7 tha sp
sa + 1 lt bnh m.
13 gi tra: 300 g cho sa + 150 gtht hoc 3 tha sp tht + 1 lt bnh m + 1
tha caf du c.
19 gi ti: 300 g cho sa + 150 g tht bm hoc 4 tha sp tht bm + 1 lt bnh
m + 2 tha sp rau nu chn + 1 tha rau sng thi nh.
Bng khu phn nui ch con trong ngy (dng tham kho khi nui ch becgi
c)
S
Tn
thc n
Tui
TT
phm
v
(ngy)
tnh
6
15
30
60
90
120
1
Tht b
g
20
100
200
300
400
2
Sa ti
lt
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
3
Bt c nht
lt
10
10
20
30
40
4
Go
lt
100
300
500
500
500
5
Khoai ty
lt
50
100
200
300
6
Premix
lt
2
3
5
10
10
20
khong

Bt
u lt
30
10
50
60
tng (rang
chn)
8
Du c
ml
5
10
10
15
15
9
Mui n
g
0,5
10
10
10
15
+ 5-6 thng tui: Cho n ngy 3 ln v 22 gi m cho ung thm 1 tch sa, b
sung thm canxi vo khu phn n.
7 gi sng: 6-7 tha sp sa + 1 lt bnh m ln.
13 gi tra: 3 tha sp tht + 1 lt bnh m + 1 tha caf du c thu.
19 gi ti: 4-5 tha sp tht + 2 tha sp rau vi mt tt rau sng thi nh+ 2 tha
caf du c.
+ 6-7 thng tui: Thi gian ny ch bt u ln nn ta cn tng lng m ng
vt trong khu phn.
7 gi sng: 1 tch sa ti hoc sa bt pha nc un si m + 2 lt bnh m
b vn + 1 qu trng luc lng o ( cho n vi ln/ tun).
13 gi tra: 3-4 tha sp tht + 1 lt bnh m + 2 tha caf du c.
19 gi ti: 5-6 tha sp tht + 2 tha sp rau chn v 1 t rau sng thi nh + 2 lt
bnh m + 2 tha caf du c.
+ 7-12 thng tui: Thi k ny hn hp thc n bao gm tht 40% + cho 20% +
rau 10% + sa v fomat 20% + cht khong. Cho ch n ngy 3 ba.
7 gi sng: 400 g cho tht sa + 1 qu trng hoc mt tch sa + 2 lt bnh m +
1 qu trng luc lng o.
13 gi tra: 400g cho tht sa + 1 tha cafh du c hoc 4 tha sp tht + mt lt
bnh m + mt tha c ph du c.
19 gi ti: 400g cho tht sa +1 qu trng hoc 6 -8 tha sp + 2 tha sp rau chn
v mt t rau sng thi nh + 2 lt bnh m + 1 tha cafe du c.
Hoc bn c th cho ch n ngy 2 ba: Sng, chiu nh sau:
Sng: 1 tch sa + 2 lt bnh m + 1 qu trng sng hoc luc lng o.
Chiu: 200-300 g tht + 2 tha sp rau chn v 1 t rau sng thi nh + 2 lt bnh m
+ 1 tha cafe du c.
Khi ch c 12 thng tui lng tht c th tng n 500 g/ngy, go 200 g/ngy,
bnh m 100 g/ngy v sa khng c qu 150 g/ngy.
Nn t t thc n ca ch ln gi cao hn so vi khp xng b vai sao cho
khi n ch ng hi king chn ch con pht trin tt khung xng v h c bp.
Nu ch b bo th phi tp luyn thng xuyn v gim lng m trong khu
phn n sao cho duy tr c cc ch tiu v sinh trng v pht trin ca ch.
Bn c th tham kho 1 s lu khi nui dng ch con:
- Cho ch n ng gi.
- Thc n ca ch cn nng va.
- Trong vng 10-15 pht ch khng n ht khu phn cn phi dn i.
- Thc n nn chn c sn st nh kem sa, khng cho n thc n dng lng.
- Sau khi n, ch cn c ngh t nht l 1 gi.
- Phi thng xuyn cho ch ung nc sch mt t ng nc ung ring.
- Khng nn t chu thc n 1 ln dng cho c ngy.
- Khng cho ch n xng ng gia sc, gia cm, chim.
- nn cho ch n ng lc, ng ni quy nh.
3. K thut nui dng ch t 1 tui tr ln

uc ny bn c th thay mn tht bng mn c luc g xng hoc cc hi, c


mi ng hp, tht g luc b xng, gan hay tim nu ch cng vi bt ng cc v rau,
v bt k loi thc phm no dnh cho ch m gia nh bn c iu kin ch bin. Bn c
th ngng cho n du c thu khi ch c 1 tui v c th tng lng thc n hng ngy
nu cn thit.
Cho 1 nm tui nu khng c luyn tp th c th cho n 1 ln/ngy vo ng
mt thi gian nht nh. Cho ch n tht hoc c v khng nn thay i mn tht lu v
trong tht cha nhiu cht m. Lng thc n trong khu phn cho ch nh sau (v d ch
Becgi c):
i vi ch khng luyn tp: tht 600g-800g +fomat 50g + sup rau c 100g +go
150g.
i vi ch luyn tp: tht 800g-1000g + fomat 100g 200g + sup rau c 100g200g + go 100g-200g.
i vi ch ging: tht 1000g + fomat 500g + sp rau c 100g + go 150g.
Nn thi nh tht v cho ch n thc n dng st. Khi ch n nhiu v ri khi chu
thc n th thu dn ngay thc n tha. Bui sng v bui chiu c th cho ch n thm
xng b v nu thy ch n cha no th c th cho ch n thm bnh bch qui hoc bnh
m kh v ung nc.
Cho ch luyn tp, lm vic t nht sau khi n 1 gi v trong gi tp, hun luyn
thc n thng cho ch tt nht l mn tht, c ly t khu phn n chnh ca ngy, lm
nh vy mi ph hp vi phng php hun luyn ch.
Khu phn n hng ngy ca ch cn tnh n nhu cu, cht m, cht khong v
vitamin. Nu ch b gy cn cho ch n cc loi thc n giu canxi, gluxit v lipit.
4. K thut nui dng ch c ging.
Dn gian c cu: c tt th tt c n, ci tt ch tt 1 , v vy cn chm sc
nui dng ch c ging ng phng php, cho ch c phi ging ng khoa hc th
mi nm 1 con ch c cho ra khong 60-80 con ch con (nu ch ci c nhy c thu
thai).
c 1 ch c tt trc ht cn chn c con ging tt. Cc ch tiu ch ging
nh sau:
- Phm cht ging ca b m, anh ch em trong n.
- Mc ch s dng ch theo hng: chn nui sinh sn, tham gia cc cuc thi u,
lm v s hay ch l lm bn?
- Chn thay ngoi hnh: hnh dng cn i, p, lanh li, kho mnh, mt tinh, tai
thnh, mi thnh, rng sc, thn hnh chc, chn kho, ton thn c dc v sau, vai cao,
v c bit l c quan sinh dc phi m bo 2 dch hon to u, gn, dng vt pht trin
u, c phn x sinh dc hng hi, khi trng thnh hng hi nhy ging, nhy ci kho,
phi ging c kt qu th thai cao.
- phm cht ging ca i sau: n con sinh ra pht trin v sinh trng tt, c
c cc tnh nng ca chnh n.
Trong qu trnh nui dng nu ch c xu, thi ho th kp thi loi thi dn
dn chon c 1 con c tt theo mun ca ngi say m nui ch, khng b thit hi v
kinh t.
Khu phn n trong chn nui ch c ging cn c t l m cao h, b sung
thm cc loi vitamin A,D,E nhng khng nn cho ch c n nhiu m (ch nu cho n
tht nc, tim, gan,v c b xng nu chn), gim bt cht bt phng ch bo qu.

Ngoi ra cn b sung vo khu phn n ca ch c cc cht khong nh canxi, c bit l


km v mangan l 2 nguyn t nh hng n s pht trin ca ch c.
trc khi cho giao phi 7-10 ngy cn bi dng thm 1 qu trng/ngy v sa b
ti t l th thai t cao.
Trc khi cho nhy ging ln u phi bit cch gip ch nhy ng, trnh va
chm nhiu, trnh vn nhau ko di lm ch c qu mt hi n sc kho.
Tui giao phi tt nht ca ch c l 24 thng tui v thi gian khai thc ch c
l 9-10 nm. Ch c c th phi ging vo cc ma trong nm. Nn cho ch nhy ci
cch nhau 7-10 ngy/ln. Thi gian phi ging tt nht vo sng sm hoc gn ti khi thi
tit du mt. Ni giao phi phi sch s kh ro v yn tnh. Sau khi n no hoc i vn
ng 30 pht n 1 gi mi cho nhy ci. Thng xuyn cho ch c ging do chi, vn
ng sn bi c cy xanh bng mt c khng kh trong lnh, lun lun tm chi cho ch
sch s, bo v c quan sinh dc trnh xy xt, vim nhim.
5. K thut nui dng ch ci sinh sn.
Bn mun nui ch ci sinh sn kinh doanh (lm kinh t t ch) th trc ht
bn phi ch c 1 con ch ci tt t n con sinh ra ca b m c phm cht ging tt.
Mt ch ci sai, t 6-8 con/la phi c tm vc ngoi hnh cn i, kho mnh,
mng n, chu rng, khoeo sau rn chc v c nhiu v, cc v i nhau qua trc bng u
n, c t 10-12 v l tt nht.
Ch con chn lm ging nui sinh sn th cn chm sc nui dng tt ngay t lc
mi sinh ra, cho b lu hn nhng khng nn ch bo qu. Ch cho n y cht
m, cht khong v vitamin A, D, Trivit, Tetravit ngay t u khung xng pht trin
tt, con to d .
Thng xuyn cho ch ci sinh sn vn ng sn bi c bng cy mt m, trong
lnh v tm nng cho ch hp l.
Tui giao phi thch hp ca ch ci l 18-20 thng tui (b qua 2 ln ng dc
u 10 12 thng tui, n ln ng dc th 3 mi cho phi ging) v vo thi im ny
c th con ci pht trin hon thin hn.
Trc khi cho phi ging 15 ngy cho ch n y cht m, vitamin, cht
khong. Lun lun nc sch cho ch ung. Chung nui ch lun kh ro, sch v
thong mt.
Nu bn pht hin ch ng dc phi ghi ngy gi vo s tay ngay (gi, ngy chy
mu m h) v cn theo di s thay i mu sc m h ch ci, ch cht nhy chy
ra t m h xc nh ngy v cho c phi ging ng thi im. Xt v mt sinh l
ch th thng t ngy th 9 tr i ch ci c kh nng chu c. Th thng cc ch
nui ch c ging kinh doanh rt ci kinh nghim xc nh ngy phi ging cho ch ci
nhm t t l th thai cao v s con ra nhiu.
Sau khi phi ging nu d on ch ci mang thai th phi chm sc nui dng
tt, mi ngy b sung thm vo khu phn 80-100g tht nc hoc 2 qu trng + 1 cc sa
ti.
T thng cha th 2 tr i ch ci mi thay i r nh tng trng lng, thn hnh
to ra, bu v cng dn.
Thi gian mang thai ca ch khong t 60-62 ngy, c con di 62 ngy, nhng c
con n 65 ngy.
Thi k u mang thai cho ch n ngy 3 ba, thi k sau cho n ngy 4 ba, m
bo cht lng ca khu phn thc n: m, vitamin, khong v cho ch ung nc
sch t do v lc ny ch ci rt cn nc cho qu trnh trao i cht pht trin bo thai.

Chun b o cho ch t ngy th 58 k t ngy phi ging: Thong mt ma h, kin


m kh sch vo ma ng.
Trc khi 1 ngy ch ci thng b n, i li quanh chung, tm , th
nhanh hn, rn r, nht l lc chuyn d s au n tng ln, cht nhy t m h chy ra
nhiu. Khi con u tin lt ra ngoi ch m cn rch bc cho ch con chui ra, sau ch
m cn dy rn v lim kh ch con, tip n l s chuyn d y cc con khc ra
ngoi. Thng khong cch gia cc con trc v cc con sau l 20 pht hoc c th di
hn. Kt thc cuc trong khong t 3-10 gi tu s lng con v tu sc kho ch m.
Trong lc ch bn quan st, theo di phng ch m kh, ch con ra yu
hoc b ngt c s can thip nh x b mng nhau, dng giy v sinh lau kh cho ch
con v c bit phi lau dch nhy mi v ming ch con th d dng hn.
Khi cuc kt thc nn cho ch m ung sa hoc nc ng pha thm
vitaminB1, ch ngh khong vi ting mi cho ch n cho tht hoc chao trng v duy
tr trong 24 gi sau khi . Nhng ngy tip theo cho ch n 3-5 ba/ngy. Sau ln cho
ch m n u tin cn thay lt cho ch con v tip theo thay lt hng ngy gi cho
sch s, ch con kho mnh, t bnh tt.
6. Chm sc, tm chi ch.
Khi mua ch v nh nu trong ma ng bn nn ng ch trong ti m hoc ng
ch trong gi c np, y t ming lt bng vi mm. Nu mua trong ma h th t ch
vo gi hoc lng sch ty, y c lt rm hoc c kh. cho ch con nh m th
ming lt gi cn c lau ngi ch m, nh vy ming lt gi mi ch m. ch
con nh n, ming lt t ti chm nng cun vo trong chn, nh vy ti chm s
thay th m ca n. Ni ch ng cn phi m v lm cho n nh n mt ci hang nhng
c ngy ch con phi c ch sng bi thiu nh sng mt tri s nh hng nguy hi
n s pht trin ca n. Khng nn xch ch mt ch m n cn c i li t do trong
phng. Nu bn hn ch ch con i li th nht n vo mt phng ring nhng khng nht
vo nh v sinh hay phng tm. Ch con thng xuyn quy giy bn v i khi bn bt
n v ni quy nh nhng vn ng nhiu v thng xuyn l iu bt buc vi ch nui
trong nh.
Ch con nht thit phi c tim phng vc xin a gi t 45 ngy tui ( tim hai
ln mi ln cch nhau 15 ngy). Ch 3 thng tui cn tim phng vc xin di. Ch con cn
c ty giun sn nh k. phng beenhj giun sn cn ra sch chu ( t) ng thc
n, nc ung v phi kh di nh sng mt tri.
Phng bnh ve ch, cc bnh gh v nm ch cn xt thuc Fronline. Khng c
ch tip xc vi ch b bnh gh, ve, nm. Ch ca cho phi kh ro, thong v ma
h, m v ma ng v khng b gi la, ma ht. Nn lt di lp thm m cho ch nm
mt lp l ngi cu tr b cht v lp cn trng khc.
Cn quan tm kim tra ch hng ngy, nh k ty giun sn, phng bnh giun
mc v giun a t ngy 21 tr i.ch dit tr ve, gh, gin, b ch ht mu gy bnh
cho ch.
Ch t khi cn tm, tm nhiu hi hn tm t. Tm thng xuyn s lm mt cht
nhn t nghin b lng v d lm da ch nt n. Da ch nhy cm hn da ngi v d b
nga ngy v s phng, bi th bn nn dng loi nc tm c bit dng cho ch, v nh
khng nn tm trong vng 2 gi sau khi n. Khng tm ra ch con cho n khi c 6
thng tui. Khng a ch ra nga tri sau khi tm tr khi thi tit m p khi tm cho ch
bn hy du dng v tm tht nhanh. nc tm phi m v ng nc tm dnh vo mt
ch. Nu lc u con ch ca bn s ng trong nc th bn n ng trong bn khng

c nc v tm bng nc ly t ngoi vo bn, xt nc tm (hoc s phng) khp thn


n ri xa nc sch, lau kh ni m p kjhng c gi.
Mi tun nn tri lng cho ch 2-3 ln gi sch b lng v loi b cc si lng
b rng. Tt nht l bn nn dng loi lc (bn tri) dnh ring cho tng loi ch.
Nhu cu cc cht dinh dng i vi ch con t 3 thng tr i l rt ln, phi tng
dn, ch b sung y cht m, khong v vitamin A, D,E. Nui ch gia nh c
hiu qu kinh t hn nui ch tp trung, ch sinh sn tt hn, t b dch bnh hn v nu c
b bnh cng ch c bit tng , trnh c s ly lan.
chm sc tt hn cho ch, nht l x l nhng tnh trng khgn cp nh b
qu (do gy xng hoc t dy chng, dm phi gai); dy chng ch thp chy qua u
gi b cng hoc t, vim kt mc (m n ra t mt); thoi ho xng sn (do mt mnh
xng sn ri ra bn trong khp xng); b bng la, nc si; b chong do tai nn xe c,
cn ln ln nhau; ng c, b qu nhiu giun sn,... u hi kin bc s th y kp thi
x l.
Ng c do n ung l mt hi trng cp c th xy ra trong khi nui ch. V ma
h nu thc n cho ch bo qun khng hp v sinh d b nhim khun ch c th b a
chy, nhim c. Cho nn thc n cho ch khng c i thiu hoc t tht gia sc b
bnh truyn nhim, t c b n (d nu chn ch vn b a chy do c t). Nu cho
ch n cc loi tht mui, c mui d b trng c v ch phm n nn hay n nhiu,
trng c mui nng ch s cht. Khi ch b trng c thc n v ng c mui thng
biu hin: b n, nn, bc i long chong, au bng a chy c mu, nc bt chy ra
nhiu, c bp co git, ch vt v yu t. Lc ny nu khng gii c kp thi ch s b
cht. Mt iu ng lu na l k su chn cc loi thc n git ch hoc dng bt ht
m tin cho ch n bt ch, hoc nh bngf b chut chn thc n ngon cho ch n,
cho ch n chut cht bng b ch cng b cht. V vy, vic chm sc nui dng ch
phi ht sc la v qun l ch cht ch. Khi cho ch do chi vn ng khng cho ch
lim lp, n cc loi thc n bn, chut cht v c bit phng k xu nh b git
ch.
PHN TH BA
CCH CHN CH V NUI V MT S PHNG PHP HUN LUYN CH
N GIN
I. CCH CHN CH V NUI
Nu bn mun nui ch, hy chn mt con ch con t 3 6 thng tui. tui
ny, nu con ch xut x t cc nh kinh doanh ch c tn tui th c tim chng
y v c ty giun sn t u. Mt con ch t yu cu phi m bo l kho
mnh, lanh li, chn thng v xng ct vng chc, c mu lng c trng ca ging ch
(tuy nhin mu lng c th sng hn khi ch trng thnh). Mt con ch kho l mt con
ch vn ng nhanh nhn, ham chi a, b lng sch, mi bng t, mt sng, ngc n
su. Khng nn chn nhng ch ch con s ting n v qu nht nht. Tt nht l chn
nhng ch con nng ng, quan tm n mi th xung quanh v dng cm n ngi, vt
l. Chn ch ci hay hn ch c v ch ci thng tn tu hn, sch s hn, d dy hn
v l ngi bn ng hnh tt hn. Mi con ch u d thng khi cn b, cho nn quan
trng nht l chn c con ch c tnh kh hay khi n ln ln v trng thnh. Khng
nn chn nhng con ch kh dy hay xu tnh v c khuynh hng hay gy g.Cch chn
ch v nui kh phc tp v ging ch rt a dng v mc ch ca tng gia nh, tng ch

cng rt khc nhau. Do , trong mc ny chng ti ch a ra v d cch chn ch Becgi


c. Ging ch ny khi chn mua phi rt tinh t trong quan st, c kin thc v tiu
chun, c kinh nghim hoc c s gip ca nhng chuyn gia, thm ch cn thm mt
cht may mn. V vy, v d trc khi mua chn ch Becgi c con, bn cn phi bit r
mc ch bn chn mua n lm g: tm mt ngi bn? tm mt u th tham gia cc
hi thi? Dng ch lm kinh t (chn nui sinh sn)? tm mt v s? hoc tm ch
hun luyn s dng trong cc cng tc chuyn mn no?
Nu bn mua ch lm bn th cc c im ngoi hnh cn t loi rt tt
v qua cng tc hun luyn, nhng b, m khng ni ting lm. Mt con ch nh vy
gi thng r hn 2-3 ln so vi con ch ging.
Nu bn mua ch lm kinh t th nn ch ch ci (hy vng lm ging 50%)
Nu bn chn mua ch Becgi c tham gia cc cuc thi th phi chn
nhng con ch c xut thn t b m, ng b t nhiu thnh tch xut sc, m m ca
n cn cho ra i nhiu th h tt. Nu m ca ch ch bn mun mua mi ln u th
phm cht tt ca n con cn phi tng xng vi b ngoi ca n. Tt nht l bn nn
i thm cc cuc thi ch, nn lm quen vi vi cc ch ch t gii v phi tm hiu nhng
chuyn gia v ch xem hu th ca cc ch ch t gii cao, kt bn vi nhng ch ca cc
con ch h t vn cho bn t m hn.
ch 3 thng tui nu pha sau tai c m lng m m lng ny tn ti ngay
trong thi k thay lng th nhng con ch nh vy c th nui gi nh hay bo v cc mc
tiu rt tt
Rng ca ca hm trn phi trm kn v m st cc rng ca hm di. Rng
nanh khng nn vnh ln tri. Nu rng ca ca hm di nh v pha trc hoc rng ca
hm di nm trn mt hng vi rng hm trn th khng nn chn loi ch ny
Khi t c 2 thng tui ch c phi y c 2 tinh hon. Nu con no b
thot v th khi t 5 thng tui cn phu thut loi b thot v.
Nn chn con ch c hp mn vung hnh ng, vnh l mi ln (mi baba), u
trn, trn rng, tai cn i, mt sng lanh li (mu mt thng ph hp vi mu lng, nn
chn mt ch mu ng), ngc ch n v su, bng hi tht, lng thng hoc cho php hi
g, khng nn chn ch lng vng, vai cao hn mng, hng n, mng vt xung khong
2300 (c mi vung), chn con ui di thng, gc ui to cm xui t di ln, khng
chn loi ui cm ngang hoc cm t trn xung mng, chn con chn trc to v thng.
Mt kinh nghim cho thy l hu ht nhng ch con chn to l nhng con ch kho, chn
sau xong xong vi nhau v c khoeo nh khoeo mo.
Sau khi chn c nhng ch ch theo mun, theo mc ch s dng ca
bn th vn t tn cho con ch ca bn cng c ngha quan trng. Thng ngi ta
nui ch t tn cho con ch yu qu ca mnh ci tn ph hp vi loi ch, thun tin v
d nh, c sc v khc thng, d pht m, d nghe, ngn gn v y n tng. Tn
ch m bn t c th c bn b v hng xm nh gi v tr tng tng v s say m
ca ch ch ca mnh theo nhng gi nh: tn cc loi qu (kim cng, qu, kim
loi qu), tn cc loi ng vt v chim, tn c tnh cm (ch tnh, gin d, u su), tn cc
nhn vt trong cun tiu thuyt hoc phim m bn yu thch,...
II. Phng php hun luyn ch n gin
1. Hun luyn ch con i v sinh.
Nn bt u dy ch t khi cai sa. Trc ht bn phi dy ch i v sinh ng
ch, c mt khi c gi, khng c gm c, dy dp,...

Sau mi ba n a cho ch ra ngoi v khen ngi ch mi khi n i v sinh xong.


Nu ch con a i by ra nh, hy mng v a n ra ngoi ngay lp tc. Khng nn d
mi ch vo ng by ca n. Nu bn thy ch con bt u i vng vng v ht h nh
hi th l du hiu cho bit n cn i v sinh. Nu c th c th vic u tin trong
ngy l a ch ra ngoi lc sng sm, sau mi ln cho ch n v khi bn chun b i ng.
Ch phi i v sinh ngoaif bt k thi tit nn phi canh trng n v khi lm v sinh
xong th cho n vo nh, khen thng vut ve n. Nu bn sng trong khu trung c th
khng th dn ch ra ngoid th hy lm cho n mt khay v sinh c lt vi tg giy bo
c. Cch tp cng nh khi a ch i v sinh ngoi nhng khi banj don khay hy li
mt mu giy bo c dnh mi ca n. Mt cht mi ny khng phin ai nhng cng nhc
cho n nh khay ca n. Sut tji k tp lm v sinh bn phi ht sc n ch cho con
ca bn, nu thy n i v sinh khng ng ch hy qut khng v xua n i ra ngoi
hoc a n khay v sinh ca n. Nu thy n b phm li hy d mi n vo gn ni n
vn hay i bn hoc mu giy bo c dnh mi khay v sinh v mng n, c th pht cho
n vi ci bng t bo cun li ri hng dn n i ng ch. Bn phi trng t cho n
thy n b mng v sai li.
Bn hy th hin s cng bng v ng mong i qu nhiu, qu sm mt ch
cho con trong giai on hun luyn ny.
2. Hun luyn ch con phi bit chy ti khi ch gi.
bn l thy gio, ch ch ca bn l tr. Ch con khng th hiu nhng ch th c
truyn t ln u hoc vi ln u. Cn lp i, lp li bi hc v bn phi kin nhn. Bi
hc phi ht sc vn tt, mnh lnh phn minh, ngn gn, mt t l tt nht: Khng, Nm,
ng, ngi, i,... v c nh lnh y khng thay i vi ging ni bt bin, khng qut
tho. Khng nn dng roi nh ch v loi ch ght tin roi qut v d b tn thng tnh
cm. Pht ch khi sai li (pht vi ci bng t bo cun) v khen thng ch khi bit vng
li: ch ngoan, gii bng ging vui v km theo vi ci v nh v vut ve s lm ch
ht sc vui sng.
Khi c ln hc, dy ch bit vng lnh: n y!. Cng lc git nh si dy
v ko n v pha bn khi n ti bn hy khen ngi v vut ve n. Tp trong vng mi
ln th thng cho n cht thc n ngon v kt thc bui tp. Hng ngy lp li nh th
cho n khi n sn sng c mt khi bn gi. Mi khi ch ch ca bn vang li bn hy
khen v v v n vi ci, nhng khi lm sai bn cng nn la mng n.
3. Hun luyn ch eo dy xch khi dn n i ng, i do.
Trc ht phi tp cho ch, quen eo ai c, sau cho n bt u eo xch. Hy
dy ch i bn cnh bn, nu n ngi sung, vng vy, chy ti chy lui hy nh nhanhgf
ko si xch v nh nhng vi n. Nu n tip tc ngoan c hy thu ngn si xch v ct n
li trong 1 gi. Sau khi b giam gi nn khi c th t do c th n s hoan h vng li b
dy. 1 con ch c hun luyn tt thng khng gi cng si xch, khng lm di xch
quanh chn bn.
4. Dy ch khng ui theo xe hi, xe my, xe p.
Khi ch ca bn thch ui xe hi hy ni khng, khng! v cm dy xch git
gi n li. Vic ny bn phi kin nhn, nu sau vi ln vn khng c kt qu bn hy nh
mt ngi m n khng quen mt chy xe qua v bn sng nc vo mt n khi n ui
theo xe. Mt ln nh th cng lm n ht hng th v cha thi chy theo xe. i
vi xe my hay xe p ch ui theo thng gy ht hong cho ngi iu khin xe, c
khi dn n tai nn cht ngi v gy phin h cho bn nn tt nht l hy dy n khng
ui theo bt k loi xe no.

5. Hun luyn ch bit ngi, nm v b.


- Dy ch ngi: ch ng bn cnh bn, tay phi cm ai eo c, khi ko ln
tay tri nn mm ch xung v da lnh: ngi!, khi ch ngi th khen thng cho n thc
n ngon v vut ve v v n vi ci.
- ch ng pha trc, tay tri ca bn nm dy xch ko ch ngng ln, tay
phi cm ming tht gi n kt hp ra lnh ngi!, khi n ngng ln i n tht s ngi
sung, bn nn thng cho n n, c lm nh vy nhiu ln cho n khi ch nghe lnh t
ngi th thi.
- Khi cho ch n bn hy gi cao t thc n, lc ny ch mun ly thc n nn
nhy chm chm lin tip, chn sau chu sc nng ca ton thn mng chm mng
sung t mun ngi th nhn c hi y bn ra lnh ngi! kt hp vi hiu lnh tay gi
ngang mt ch. Khi ch ngi khen thng h t thc n cho ch n ngay th ch ngi n
t ra phn khi cao .
- Sau khi cho ch do chi bn gi ch li, tay phi v vo ngc ch, tay tri n
mng ch xung ng thi tay phi y ngc ch ln v ra lnh ngi! ch s t gni
xung.
- Dy ch nm:
+ Bn dt ch ra sn chi v ch ngi xung bn tri, sau bn qu xung, tay
tri nm dy ai c, tay phi cm ming tht d v h tay thp xung t trc mt ch v
ra lnh nm!. Nu ch nm xung th cho ch n tht v khen gii! sau mt lt tay tri
ca bn cm dy ai ko c ch ln v ra lnh cho ch ngi, nn tip tc lm i lm li
trong nhiu ln trong nhiu ngy cho ch quen ng tc.
+ bn ch ngi bn cnh, cn bn qu chn xung, tay tri nm dy ai c v
khuu tay ln lng ch, tay phi cm hai chn trc ch ko t t xung v ra lnh
nm!. Do lng b xung, chn b ko ch s nm, lp tc khen thng n s mau
chng theo lnh.
+ Bn ch ngi trc m mnh cn bn ngi xm, tay tri cm dy ai c, tay
phi cm ming tht gi khi ch nhoi ra ly tht th t t nm xung, lc ny bn kp thi
ra lnh nm, thng tht cho ch n, v tip tc luyn tp cho n khi ch thnh thc
ng tc.
- Dy ch b:
Bn cho ch nm ch c bi c, tay tri trn vai ch, tay phi cm ai c ko
nh v ra lnh b. Nu ch b th cho phn thng ngay. Hoc c th tay phi ca bn
khng cn cm ai c m ming tht vo lng bn tay cch xa mm ch, ch mun n
tht phi b nhoi theo. Khi c b c 1 n 2 mt nn thng cho n n v li tip tc
tp b.
PHN TH T
C IM SINH HC CA CH
I. Cc hng s sinh l ca ch
Ch trng thnh kho mnh c cc ch tiu snh l khng thay i nh sau:
- Thn nhit: 37,50C 39,00C. Ma h, thn nhit c th tng 0,20C, ma ng c th
gim 0,20C. Khi hot ng thn nhit c th tng 0,50C. Khi ngng hot ng (chy d
ngoi) thn nhit li bnh thng.
- Nhp tim
+ Ch con: 110-120 ln/pht
+ Ch ln (ging nh): 80-120ln/pht

+ Ch ln (ging to): 70-90ln/pht


Ma ng nhp tim c th gim 5 nhp khi thi tit lnh. Ma h, nhp tim tng 5
nhp. khi hot ng mnh, nhp tim c th tng 10-20l/pht. Khi ngng hot ng nhp tim
tr li bnh thng.
- Nhp th (h hp)
+ Ch con: 20-22 ln/pht
+ Ch trng thnh: 14-18 ln/pht
Ma ng nhp th gim 5 nhp. ma h c th tng 10 nhp/ pht, khi hot ng
mnh c th tng 10-15 ln/pht
- S lng hng cu: 5-8 triu/mm3 mu
- S lng bch cu: 7- 10.000 nghn/mm3mu
- Hm lng huyt sc t: 13 - 18 g%
- T khi hng cu: 39 57%
II. c im v sinh l sinh sn ca ch
1.Sinh l sinh dc ch c
Dch hon sn sinh ra tinh trng nh cc cht dinh dng v cc cht khong,
vitamin, nht l vitamin A v vitamin E. Nhit ca dch hon phi lun gn bng nhit
ca c th. Nu nhit cao s cn tr s sinh tinh trng. Dch hon pht trin v hot
ng c lin quan mt thit vi tuyn gip.
Chc nng chnh ca dch hon l sinh tinh trng, ng thi tit ra kch t sinh dc
nam l Testosteron, c tc dng duy tr s pht trin ca gii tnh v tnh nng ca con vt.
Ch c cc ging trng thnh v th cht v tnh dc khong 14-16 thng. Nh
vy, ch nn s dng ch c cho phi ging t la tui trn. S dng ch c di la
tui , tc qu non, s lm cho ch gim st sc kho v mt dn kh nng phi ging.
2. Sinh l sinh dc ch ci:
Ch ci trng thnh v th cht v thnh thc v tnh dc la tui 8-10 thng. tui
ny, bung trng ca ch bt u hot ng: trng pht trin. chn v rng vo ng dn
trng, chuyn xung t cung. Khi giao phi, trng gp tinh trng t cung v th tinh.
Con vt mang thai 60 ngy, c th cng tr 3 ngy, ri .
S hot ng rng trng c chu k 180 ngy. Nh vy 2 ln trong mt nm
S hot ng ca chu k sinh sn ch ci din ra nh sau: ch ci sau khi thay lng,
thn th bo kho th bt u c hot ng sinh dc. Ch kinh nguyt, kinh nguyt ko di
t 9 16 ngy
Thi k phi ging thch hp t ngy th 10 n ngy th 13. k t ngy thy kinh
u tin, tu thuc vo trng thi sinh l ca tng con ch ci.
Thng thng ch n ngy rng trng, th s hng phn v tnh dc n nh cao
nht. Ch n t, thch gn ch c. khi gn ch c th ng im, cong ui ln v chu cho
phi ging
Khi phi ging th nn phi 2 ln, cch nhau 1 ngy m bo s th itnh chc
chn
PHN TH NM
B QUYT CHN ON PHN BIT CC BNH CH
I. NU CH B SY THAI

C th gp cc bnh (trong trng hp c th tm thy cc c im tip ).


1. Nhim Toxoplasma
y l bnh him khi c cc du hiu c trng m cc triu chng thng bin
i trong phm vi tng i rng nh: a chy - c triu chng thn kinh - chn i l
xung t - vim kt mc mt - mi chy ra cht m nhy - chn n - vim phi (ho) vim phc mc (au bng) - sy thai hoc con non ra b cht. M khm thy cc bnh
tch phi, gan, lch, tim, ty c nhng im trng hnh u inh ghim - nhng ch b
tn thng ta c th tm thy Toxoplasma gondii v c ch gy bnh ging nh trng hp
nhim khun hoc chng u.
2. Nhim Streptococus c quan sinh dc
Nhit c th bt thng - gy ging kh khn - t m o tit ra dch nhn sy thai hoc ch con ra thng cht sau khi sinh - con vt st - trn mi trng nui
cy pht hin thy c Streptococcus - bnh lan ra do giao phi hoc sau khi sinh .
3. Ri lon v hoocmon
Khi cho giao phi c du hiu bt thng - chc nng bung trng b ri lon.
4. B chn thng
Xem tnh trng chn thng ca con vt
5. Ch b nhim Brucella
Bnh ny khng c Vit Nam- con vt b sy thai - kim tra thy c Brucella
canis - phi ging kh khn.
6. Nhim virus Herpet
y l bnh c trng ca ch 3 tun tui - ch con gy cm dn - h h hp
c th b bnh - cc bo thai b sy - mt s trng hp b bnh (vim bao quy u, vim
m o v v sinh). M khm kim tra bnh tch thy (v thn b xut huyt - trn phi c
cc im nht ri im xut huyt - d dy, rut xut huyt - gan c cc im hoi t) thn kinh trung ng t b nh hng - bnh ny thng l khng chn on c - ni
chung y khng phi l bnh ph bin.
7. Nhim khun
Nhng con ch ci khi b nhim khun th c th dn n sy thai, nhng con
ch con cn sng st th c th cng b suy nhc dn - con vt st - ho - nn ma - a
chy - c du hiu bin chng - mt v mi chy dch nhn.
II. NU TRONG NC TIU CA CH C MU

C th gp cc bnh
1. Nhim Leptospira (xon khun)
Con vt c th b cht t ngt - thn nhit thay i - h mt trng - nn ma vng tht lng b au - hi th hi - trn rng c ba bm mu - li v ming b hoi
t - hong n - mt v mi c dch chy ra - mi v li chy mu - con vt mt mi - i
ra mu - thn vim mn tnh.. M khm bnh tch thy - gan, thn xung huyt - tim, phi,
thn, rut non xut huyt
2. Si thn, si bng quang, si niu o
Con vt i tiu kh, nc tiu ch nh git, lng
un cong, dng i cng - sc kho suy gim - rng mnh - st
- run - c th yu - con vt trng thi mt mi - huyt niu -

Si niu o

cht.
3. Vim bng quang
Con vt c biu hin c gng i tiu - lng nc tiu thot ra t c th lm
cho con vt au n khi i tiu - i khi con vt b st - b n - suy nhc - b mt bng
quang x x, rt nhy cm khi s vo - trong nc tiu c mu - em nc tiu i phn
tch c cc mu ng hoc m.
4. Vim thn
Cc du hiu ban u c th l m nhng cng
c th xut hin t ngt - con vt nn tng cn - kht nc
- mt l - ur huyt (xut hin co git) con vt gy cm
dn - khi s vo vng tht lng c du hiu trnh n - nh
mt l v lo lng - a chy tng t - yu - ng trong trng
Nc tiu c ln mu

thi l m - c mi nc tiu - ming v li b thi lot -

rng i thnh mu nu - b chm da - xt nghim nc tiu c Albumin, tr niu - trong


nhng trng hp cp tnh thy trong nc tiu c mu. M khm kim tra bnh tch thy
b mt thn x x
5. B tn thng
Con vt b gy xng. V d nh xng dng vt - hoc gp tai nn c lin
quan n ng dn niu (lm cho ng dn niu b tn thng).
6. Nhim l dng trng

y l bnh t gp - gy cht ch con, him khi gy cht ch ln - kim tra


thy c ve Rhipicephalus - con vt kht nc - a chy - nn ma - phn v cht nn ra
c dch mt (mu vng) - to bn - vng da - v niu - nc di chy ra c bt nh mu
mu - suy h hp cp - da, nim mc xut huyt - ph - c du hiu bn chn - st - c
Hemoglobin trong nc tiu - phit knh thy c Babesia caris - nc tiu mu .
7. B rn cn
Du hiu tu thuc vo loi rn cn - suy nhc - yu c - c b lit, nho - lit
t chi - ng t mt gin rng - nn ma - chy nc di - th nhanh v th kh - thn
nhit lc tng, lc gim - trong phn ln cc trng hp phn x vi nh sng b bin mt,
vi trng hp c phn x chm, mt s t th vn cn phn x - mt s con c hin tng
xanh tm v mt s t hn na th b a chy - con vt c th b cht tu thuc vo tng loi
rn, lng nc c v v tr cn. V d nh nc c ca rn h mang i vo lng mch th
con vt gn nh cht ngay lp tc, cn nc rn en khi i vo m m hoc m lin kt c
th gy cht sau vi ngy - con vt c phn ng iu tr vi huyt thanh tr nc rn - mt s
t trng hp c mu trong nc tiu. V d nh khi b rn en cn.
8. Vim tuyn tin lit
Bnh c nhng con ch gi - con vt suy nhc - lng cong - c du hiu au
n khi i tiu - nc tiu chy thnh git c mu - i khi b nn - khi s qua trc trng
thy tuyn tin lit b sng.
III. NU CH B HO
C th gp cc bnh
1. Nhim khun
Thn nhit 40,6 - 41,1oC - mt v mi chy ra nhiu
dch mu vng - ho - a chy - vim amidan (khng nghim
trng nh vim gan) - mt - b n - nn - m gan chn
cng v mi cng - thi k cui con vt b co git trong co git c thi dng l triu
chng c trng (khng phi lc no cng xy ra) - lit - d dy, rut v phi b vim.
2. Vim gan ch
Thn nhit tng - c th suy nhc - kt mc mt b vim - ming vim - hch
amidan sng - b cht t ngt trong cc trng hp cp tnh - au vng bng v c phn
ng au khi s vo vng gan tch nc vng bng -nn - a chy - ho - 1/3 cc trng

hp b bnh gic mc b m - hong n. M khm kim tra bnh tch thy: gan vng,
sng, c m - ti mt sng - vim rut (c th chy mu).
3. Vim amidan ( nhim streptococus)
Con vt st - nn ra cht c bt - hch lympho vng c b sng - hch c th
b p xe ho nut thc n v nc ung kh khn.
4. Vim phi
Thn nhit tng - kh th - ho - t mi v mt chy ra cht dch c m - nn
nghe phi c m phi bnh l - kim tra thy c vi sinh vt gy bnh.
5. Nhim khun tai, mi, hng
St - nhim khun cc b - mt au tai au (con vt thng c biu hin
nghnh c v c nhng du hiu c trng
6. Tc hng hoc b mc ngoi vt
Mnh xng - g vn hay nhng hay nhng ngoi vt khc b mc vo c hng lm
cho con vt c nhng triu chng: nut thc n v nc ung kh khn - au hng nn - ho
7. Vim ph qun
Ho - st - ri lon h hp nc mi chy nhiu th kh nghe phi c m
bnh l. Bnh ny thng hay gp ch gi v thng dng mn tnh
8. Gin ph nang
Bnh t gp ch. Khi ch b bnh thng c triu chng: ho ko di - th kh
- c th chn on bng cch chp X quang ph qun - cc ph qun b bnh th ph
nang b gin.
9. Bnh do vi sinh vt Nocardia
C 2 dng: dng ton thn v dng u, bu.
* Dng ton thn
C s bin i - mng phi b vim to thnh cc u ht - con vt m yu dn gy mn, hc hc - vim ngoi tn mc - vim mng phi - khoang mng phi c m mi
hi thi - bt k c quan ni tng no u c p xe gy nhim m huyt - vim phc
mc - vim phi - vim rut - ho mn tnh - cc xng khc nhau trong c th b vim
xng tu - m cp tnh - yu t lit. M khm kim tra bnh tch thy: tim, gan, hch
lm ba, phi c nhng ht trng nh ht k.
* Dng u, bu
C nhng cc u, bu chn - i khi khp c th - ho

10. Bnh do cu khun gy ra


a chy (phn c ln mu) - gy mn, hc hc - mt nc - bnh hay gp
nhng con ch t 8 n 12 tun tui - c th rt suy nhc - i khi cht rt nhanh chng ho - mt v mi c m chy ra - st nh - i khi c triu chng thn kinh - phit knh
kim tra thy c cu trng - bnh hay gp t 3 n 4 ngy sau khi mua ch t cc ni khc
v
11. Ho tim (Cardiac Cough)
Bnh hay gp nhng con ch gi - khng st - c trng - nhp tim b suy ho
(bt k nguyn nhn no lm thiu nng tim u c th dn n ho) - mch mu bt thng
- mch ny khng u - trn c th c nhng ch b ph.
12. Thiu vitamin A
Con vt b m trong bng m (hin tng qung g) vim gic mc mt - ho
- a chy
13. Bnh lao
Bnh him gp - con vt ho - mt, mi c dch chy ra - gan, phc mc, mng
phi, ngoi tm mc, tim c cc u ht nhiu tht mu trng, hng - con vt nn - gy cm
dn - cc hch lm ba sng to - km n - c th c biu hin kh chu - m yu - cht - khi
kim tra cc cht dch t mt, mi v cc c quan trong c th th thy c vi khun lao
14. Bnh nm phi
Ho - kh th - m yu - con vt gy cm, hc hc - a chy - c trng - nn khi kim tra th pht hin ra mt s loi nm nh Blastomyces, Histiphasma, Aspergillus
v Cryptococus.
15. Nhim Toxoplasma
Bnh khng c triu chng in hnh m bin i trong phm vi rng: a chy c triu chng thn kinh - khi i ko l chn xung t - vim kt mc mt - t mi chy ra
nim m - chn n - ho - vim phi - vim mng bng - au bng - thai hoc con non ra
b cht. M khm kim tra bnh tch thy: phi, gan, lch, tim, tu c nhng im trng
hnh u inh ghim - khi kim tra th thy c Toxoplasma gondii nhng ch b tn
thng v c ch gy bnh ging nh trng hp nhim khun sc vt hay chng u.
16. B nhim Histoplasma
y l bnh him gp - con vt b a chy - c th yu t - nn - ho - st khng
theo quy lut - hong n - gan v lch sng - i khi con vt b vim phi.

17. Chng kh nut do sn nhn - hu gy ra (ho bt thng)


y l bnh khng ph bin - thc n c a vo ming, con vt c hnh
ng nut nhng ming vn c hin tng , tr t 2 n 3 ln - xung quanh chung
nui c nhng ng thc n nh, sau ch thc n ny c n tip v c thm vi ln ,
tr na trc khi tt c thc n c n ht - con vt ho - c nhng cn rng mnh - sau
khi ta lm phu thut chnh sa li c nhn - hu th mi vic li tr li bnh thng.
18. Nhim Pneumocystis
Con vt ho - a chy - gy mn - khi kim tra c Pneumocystis carinii - y l
loi bnh him gp, c bo co cho bit n xut hin loi ch chn (y l loi ch nh,
mnh di, chn gn, tai di r xung).
19. Nhim giun kh qun (Filarcides osleri)
Con vt ho lu, ho khan - ly tm bng cho vo kh qun, ko ra thy c trng
giun - nim mc ca kh qun v ph qun c th thy nhng u nh ng knh c th ti
1cm - bnh ny him gp, thng ch c nhng vng cao nguyn pha ng nam Victoria
(xy ra loi ch hoang c lng mu nu ).
20. Ph qun b nhim Bordetella
Thng ch con hay mc phi bnh ny - con vt ho - phi c li - vim phi khng lin quan ti thn kinh - khng lin quan vi d dy, rut - mt khc n ging nh
trng hp nhim khun sc vt - trn mi trng nui cy thun khit pht hin thy c
Bordetella bronchiseptica - nhng con ch con thng b cht t ngt.
21. Ung th phi
Ung th tuyn l ph bin nht ngoi ra l ung th phi - ta c th xc nh bnh
bng cch chp X quang - con vt ho gy cm dn - bnh tip tc ko di - sau khi cht
m khm thy c khi u v cc cc bu phi.
22. Bnh xng khp ph i gy tn thng phi
Con vt ho - qu qut - chn xng - chp X quang thy c s thay i - phi c
du hiu ca ung th - mch mu m lin kt pht trin qu mc - bnh t gp.
23. Nhim k sinh trng nh ve, bt, rp mi
Con vt ho - tm thy c ve, bt, rp l mi - mt s trng hp vim ph
qun v vim phi
24. Ho kiu Kennel hoc vim kh - ph qun
T mi chy ra cht nhy m - con vt ho bnh ly lan nhanh t con vt ny

sang con vt khc - st nh - thnh thong nn ra cht c bt - ho khan c mt t m - khi


nghe phi thy m bnh l bnh c th tin trin thnh vim phi dch r.
25. B nhim virus Herpet
bnh ny con vt c kiu h hp khc thng - ho - n c th lm cho ch con
b hao mn dn v sau l b cht - c hin tng sy thai - v sinh - gan, thn, d dy v
rut b tn thng.
IV. NU CH C HI CHNG HONG N
C th gp cc bnh
1. Nhim Leptospira (xon khun)
Con vt c th b cht bt ng - thn nhit thay i - h mt trng - nn - au
trn vng tht lng - hi th hi thi - rng c cn bn mu - li v ming b thi lot hong n - mi v mt c dch chy ra - mi v li chy mu - con vt mt l, run ry ri
cht - gan, thn xung huyt - kim tra nc tiu di knh hin vi tm thy Leptospira thn b vim mn tnh.
2. Vim gan ch
Thn nhit tng - con vt suy nhc - kt mc mt b vim - ming vim - hch
amidan sng - trong cc trng hp cp tnh con vt thng cht t ngt - au bng v c
cm gic au pha khu vc gan - nn - a chy - c th ho - mt phn ba cc trng hp
c hin tng m gic mc (c im my m) - hong n - gan sng, mu vng v c
m - ti mt ph - c trng xut huyt - vim rut (c th chy mu).
3. Trng c photpho
Bnh thng tin trin sau 2 n 3 ngy - gan sng - tiu ho b ri lon (a
chy) nn - con vt b suy kit dn - c mi ti.
4. Trng c Clorofom
Con vt c kh nng tip cn vi Clorofom - thng l sau khi gy m - gan
sng, tiu ho b ri lon (a chy) - khng st - hong n.
5. Trng c Acsen
C du hiu hong n (trong cc trng hp mn tnh sau khi gan b thoi ho)
- nhng con non b a chy - c th gy cm - tiu ho b ri lon (a chy) - khi phn tch
c bng chng l trng c Acsen.
6. Nhim Streptococus

Thn nhit cao - suy nhc nng - cc c quan v lp vim mc trong c th b


xut huyt - c th b hong n.
7. Tc ng mt (do giun)
Khng st - khi kim tra phn thy c lng ln trng giun - con vt kh tiu v
au bng - hong n.
8. Nhim khun gy tan huyt
St cao - suy nhc nng - c th lin quan n vim phi hoc vim rut - c
th b hong n.
9. Trng c ch
Mt v mi chy ra dch r - lt - con vt run - sa lin tc v ming si bt mo
- co git - kch ng, cung lon - au bng - nn - a chy (c th c mu) - dng v l
, l ng - m - tnh kh tht thng - d dy v rut non b vim nhim - i khi b cht
t ngt - hong n.
10. Nhim Toxoplasma
Him khi bnh c biu hin c bit m triu chng bin i trong phm vi rng
nh: a chy - c triu chng thn kinh - i l chn xung t - vim kt mc mt - t mi
chy ra cht dch nhy - chn n - ho - vim phi - vim mng bng - au bng - sy thai
hoc con non ra b cht - phi, gan, l lch, tim, tu c nhng im trng hnh u inh
ghim - kim tra nhng ni tn thng thy c Toxplasma gondii v c ch gy bnh ging
nh nhim khun sc vt bay chng u - hong n.
11. Rn cn
C Hemoglogin niu - c th b suy nhc - c du hiu suy nhc trc - c
hin tng sng cc b - lit hoc c vt rn cn.
12. U gan
Hay gp ch gi - c th gy cm, hc hc - nn - c khi u li ln trc
bng.
13. Ch b nhim Babesia (l dng trng)
B nh nhng con ch trng thnh - con vt c biu hin l ng gim hng
cu - nim mc nht nht - con vt gy cm, hc hc - c triu chng thn kinh - hong
n - st - lch sng - i khi gan v thn b hu hoi.
14. Nhim Histoplosma
y l bnh him gp - con vt b a chy - yu t - nn - ho - thn nhit tht

thng, st khng theo quy lut - hong n - gan v lch sng - i khi b vim phi.
15. Si mt
Bnh him gp - con vt hong n - nn - yu t - suy nhc - st cn - thnh
thong b st - a chy - kht nc - au bng.
16. Trng c Aflatoxin
Bnh ny khng hay gp ch - nguyn nhn do con vt n phi thc n c nm
mc nh Aspergillus Flavus hay Penicillium hoc cc loi nm mc khc - con vt chn n
- yu t - suy nhc - c du hiu mt l - phn c mu - a chy - hong n - gan thoi
ho m - vim d dy, rut.
V. NU CH C TRIU CHNG THN KINH
C th gp cc bnh
1. Nhim khun
Trc con vt c du hiu b nhim khun - thn nhit khong 40,6 n
0

41,1 C - mt v mi chy ra nhiu dch mu vng - ho - a chy - vim amidan (khng


nghim trng nh vim gan) - mt - b n - nn - m gan chn cng v mi cng -
thi k cui con vt b co git m triu chng in hnh l co git c thi dng (thnh
thong xy ra) - lit - vim d dy, rut non v phi.
2. Vim no
Con vt st cao - co git - thn kinh b run - bnh hay gp ch con - u b
nghing v mt bn - nhn cu b rung git - c nhng cn hng phn - hn m - cht.
3. Trong hp s c khi u
Thng xy ra nhng ch gi - c th l ng dc cc b - con vt c th lit
hoc yu mt chn - c mt s triu chng khc v bnh trong hp s nh quay trn, thiu
kh nng nh v v cm nhn v bn thn - p lc cht dch trong no tu thng tng protein trong no tu cng tng mt cch c th - khi cho lm in no th c nhng
du hiu bt thng.
4. Ng c ch
Mi v mt chy ra dch r - con vt b lit - run - cn sa lin tc v ming si
bt mp - co git - kch ng, cung lon - au bng - a chy (c th nh mu mu) - dng
v l , l ng - hc hc - m - tnh kh tht thng - d dy v rut non b vim nhim i khi c con cht t ngt - ta c th chc chn hn bng phng php phn tch xc

nh cht c
5. Tn thng no
Con vt c tin s b tai nn hoc tn thng.
6. Trng c Gammexane
Thn kinh ru - con vt run ry-co git - c tin s s dng Gammexane hoc
nhng ho cht tng t.
7. Trng c Strychnin
Con vt c hin tng co cng - c cc cn ng kinh co git chy nc di c th cng - cht.
8. Trng c Photpho hu c
Con vt n hay ung phi photpho hu c hoc l c th l mt trong cc loi
thuc tr su dit cn trng no thng c biu hin: con vt a chy - nn - run ry chy nc di - co git (nhng khng l cn) - b kit l vi phn dng ng nhy - ng
t mt co - cc c b co cng cc b.
9. St sa (chng kinh git, co cng c thi k cui, h canxi huyt)
Con vt bn chn, khng yn th nhanh - li th ra ngoi - lo o - co git u ngonh ra sau - chn phi nc kiu - nhng con ch ci c du hiu cung lon, ku
ng ng - tim p lon nhp - thn nhit tng cao n 42,2oC - m yu nhanh - nm lit hn m - cht - c phn ng iu tr khi tim canxi - bnh ph bin nht vo 2 n 3 tun
sau khi - nhng con ch loi nh thng d b nh hng hn.
10. Trng c Metanhyt
Con vt n phi thc n t by l c sn c cha Metanhyt - c triu chng
thn kinh - co git - bng cng - au bng - a chy - trc c bng chng con vt n
phi c sn.
11. Bnh chut rt loi ch x ct
Bnh ny thng xy ra sau khi ta cho loi ch x ct luyn tp - con vt nhy
theo kiu l c - ln nho - khng chu theo s hng dn tp luyn hoc khng chu di
chuyn - co git.
12. Bnh khip s
Con vt chy - xut hin o gic - co git ng kinh - cc cn ng kinh gin
on tng hi cch nhau hng tun hoc hng thng.
13. Cc bnh v rng

Thng xy ra ch con trong thi k mc rng - thn kinh ca con vt b tn


thng v co git.
14. Nhim giun
Con vt b a chy - c triu chng thn kinh - co git - iu tr bng thuc giun
thy c kt qu.
15. C ngoi vt trong ng tiu ho
Ta c th chn on bng cch chp tia X quang - ta c th s nn tm ngoi
vt hoc sau khi cht m khm xc nh ngoi vt - con vt nn.
16. Thiu vitamin A
Con vt b a chy - c triu chng thn kinh - khu phn thc n thiu vitamin
A - sinh trng chm - xng pht trin yu - mt kh - da b tn thng - cht nhn tit ra
nhiu, c vy; vng, lng b rng - li en - khi kim tra nhng con ch con ang trong
thi k sinh trng th thy xng s v ct sng c hin tng ngn tr s pht trin
dn n vic nhng con vt ny b ic, m, m bng m v mt kh nng phi hp trng hp him xy ra do thc n hin nay tt hn.
17. Thiu vitamin B1
Nguyn nhn l do thc n - con vt hc hc, gy mn - yu t - to bn - lit co git - co c - nn - ta c th iu tr bng vitamin B1.
18. Thiu Pyridoxine - vitamin B6
Nguyn nhn l do thc n - con vt b thiu hng cu - ri lon tiu ho - c
triu chng thn kinh - b bnh v da - chn c nhng vt cn do con vt b nga cn vo
- lng rng.
19. Thiu axit nicotrinic
Con vt nn - chn n - yu t - thn kinh co git - nim mc ming mu ming thi lot v hoi th (li en) - nc bt mu nu chy nhiu c mi gy bun nn
- li trc vy - c lin quan n d dy, rut - a chy mi hi thi.
20. Thiu axit pantothenic (du nhn ca vitamin B-complex)
Nguyn nhn l do khu phn thc n - con vt b thiu hng cu - co git - gan
b thoi ho m.
21. B rn cn (rn nu)
Con vt b lit - hn m - cht - trc b rn cn - nn - ng t gin - chy
nc di.

22. Bnh ng kinh


Con vt co git - c hin tng ti din - bnh c tnh di truyn - khng tm
c nguyn nhn gy bnh trong s, ngoi s v cng khng tm c bt k c ch
gy bnh no khc - bnh hay xy ra khong 6 thng n 5 nm tui - i khi di tc
ng ca n, v tuyn, mn ca v cc kch thch khc cc cn co git tr nn gp rt hn
- khi lm in no ta thy c nhng mm nhn bt thng v nhng phc hp mm
nhn.
23. Nhim Toxophasma
t khi bnh c du hiu in hnh m triu chng thng bin i trong phm vi
tng i rng - a chy - c triu chng thn kinh - chn i l xung t - vim kt mc mi chy dch c m - b n - ho - vim phi - vim phc mc - au bng - sy thai hoc
con non ra b cht - phi, gan, lch, tim, tu c nhng ht trng bng u inh ghim kim tra nhng ch b tn thng thy c Toxophasma gondii - c ch gy bnh ging nh
nhim khun hoc chng u.
24. Bnh un vn
Tai chm li - nhn cu co vo trong hc mt - mi mt th 3 li ra - con vt co
git v i li co cng - c v ui cng ngc - xng hm kho cht - con vt b bt n, s
co git c tng dn cho n lc cht - du hiu "con vt ci nhn" thng c gi tr chn
on cao nhng khng phi lc no cng xut hin.
25. H glucoz huyt (chng xeton huyt)
Con vt dng i cng, git cc - c th b co tht - co git - nn - c nhng ci
co git mnh gia nhng cn co git - thn nhit ln n 41,1oC hoc cao hn na - tim p
mnh - c th iu tr bng cch tim glucoza hay canxi gluco u trng - kim tra xeton
trong nc tiu cho kt qu dng tnh - hi th c mi axeton - thng xy ra vo mt
tun trc n mt tun sau khi .
26. Hin tng u t bo o tu dn n tit Insulin lm ng trong mu b gim
Thng xy ra nhng cn ng kinh trc lc cho n (hm lng ng trong
mu thp, di 40mg ng trn 100 ml mu)
27. Tai b bnh gh do ve h Sarcoptidae t
trong tai c dch r ra b kh li - cht ny c mu nu sm hoc xm, c th
ging nh bt - khi dng knh lp soi tai th thy nhng ht lm m mu trng trng di

chuyn xung quanh dch r mu nu - con vt au - u lc nhiu - con vt thng co vo


tai lm xc da - c triu chng thn kinh thm ch co git - trong tai c th sinh ra cc
cc mu t
28. Ri lon tuyn hu mn (vim ti hu mn)
Bnh thng gp nhng con ch gi, bo: con vt thng t t xung v ko
l trn mt t - c triu chng thn kinh - p vo hu mn thy mm
29. Ch b nhim l dng trng
Bnh nh nhng con ch trng thnh - con vt b ph, l ng - nim mc
mt nht nht gy hc hc - c triu chng thn kinh - hong n st. M khm kim
tra bnh tch thy: lch sng - i khi gan v thn b hoi t.
30. Vim thn
Bnh lc u thng din ra m thm nhng cng c th l t ngt - con vt
nn tng cn - kht nc - mt l - mu tch t cc cht thi ca nc tiu gy ra hin
tng nhim c - co git - cht - suy mn - khi n tay vo vng tht lng con vt c biu
hin trnh n - nh mt l v s hi - a chy tng t - m yu - ng l m - hi th c
mi nc tiu - ming v li thi lot - rng chuyn thnh mu nu - b chm da - phn
tch nc tiu thy c albumin, tr niu - i khi (him) trong cc trng hp cp tnh thy
trong nc tiu c mu - b mt thn x x.
31. Nhim ve thuc h Trombicula
su trong tai c nhng m ve mu , vng da cam, ngoi ra c th tm thy
k chn thm ch trn c c th - con vt c nhng biu hin b kch thch d di - c
mn l, au - c triu chng thn kinh.
32. Bnh cu trng
Hay gp ch con t 8 n 12 tun tui con vt a chy, phn c ln mu
hc hc - mt nc - m nng - i khi cht nhanh - ho - mt, mi chy ra dch c ln m st nh - thnh thong c triu chng thn kinh - phit knh kim tra thy c cu trng
33. Nhim Cryptococus
y l bnh him gp - trn nim mc ca mi, hu, phi hay nhng ni khc
thy c nhng u ht ni ln - t mi v cc xoang chy ra cht dch - nhng u ht cn c
th ni ln chn, m di da, tai, mt - i khi thn kinh b tn thng - con vt quay
trn - qu qut - m - phit knh, nhum mu kim tra trn knh hin vi pht hin thy

Cryptococus.
34. Bnh li a khp gian t sng
Lit na thn sau - au cp tnh - mt sc lc - i khi b lo o, chong vng
ri dn n lit hon ton - khi nn hoc s vo con vt c biu hin phn ng d di -
khu vc c c nhng du hiu u tin, con vt khip s v au n - khi ta s vo c, b
vai con vt au n, phn ng li v ku la d di - c b gi cng cht - c th run ry c th c hin tng khng chu di chuyn - khi con vt b au vng c th n thng
khng h u xung n nhng nu ta a thc n ln trn cao n ngang tm u con
vt th n c th n c.
35. Nhim Linguatula
Khi kim tra xoang mi ta tm thy c Lingautula semata, mt loi k sinh
trng c thn tht ln, ging giun, hnh li, c vn, kha di khong 10 n 15cm - con vt
ht hi rt mnh - c th hc hc, gy mn - mt nc - m yu - c triu chng thn kinh
- b kch thch.
36. Thiu oxy m bo
Do con vt b bnh tim hoc phi lm cho tun hon no gim v xy cung
cp khng y con vt c triu chng thn kinh.
37. Bnh lo ha gan
Con vt c biu hin bt thng thm ch k d - gia nhng cn ng kinh vn
cn c th c nhng du hiu bt thng - kim tra chc nng gan ta cng thy c
nhng du hiu khng bnh thng.
38. Ng c (nhiu loi cht c)
c bng chng con vt b trng c vi nhng triu chng nh: a chy chy nc di - nn - gan hay thn b hoi t - thng xuyn b ng kinh - khi trng c
Metanehyt th con vt di chuyn bt thng, c b co git.
39. B chn thng
Con vt b p vo u lm cho mt tnh to - c th xut hin trong mt thi
gian di t lc b chn thng n lc bt u nhng cn ng kinh.
40. Bnh nhuyn tu sng
Con vt lc l - b khuyt tt bm sinh - nhy l c nh th - lit phn sau c
th - chn sau yu - dng i lc l - nhng ng tc di chuyn b mt kh nng phi hp -

lc ng dy ng tc c v kh khn, min cng.


41. ng ni tu b tch dch (ng ni tu b gin cng vi tng dch v tu)
Con vt nhy l c nh th - thn kinh mn cm, bn thn b ri lon - kh nng
iu khin chn sau gim st - khp t sng b cng li.
42. B bnh do Actinomyces v Nocardia gy ra
Cc du hiu bin i phm vi rng - c nhng p xe da, xng hoc bin
i rng cc c quan - m t mu vng xm chuyn thnh mu nu , mi hi thi - c
cc ht lu hunh hoc nim dch hoc nhng mnh ht - vim tu t sng - vim mng
no - i khi con vt b vim phc mc - i khi b p xe gan - st cn - st - c lc khng
th c - trn dch mng phi - trn dch mng bng.
43. Nhim xon khun
Hong n - suy nhc - li b chy mu - nn - mt nc - rng v li c nt
mu nu - xut huyt - c lin quan vi mng no - co git.
44. Ph no
Sau khi b tc ng ca nguyn nhn gy bnh khong 12 - 24 gi th bnh bt
u c tin trin - con vt b m trung tm - ngi un cong - nhn cu b rung git - rung
c - con vt c th b ngu n - ph gai th gic - yu c - mt kh nng vn ng c - co
git - cht.
45. B loi nhn , en cn
Thn kinh bt n, la ht - chn sau b mt kh nng vn ng nhiu hn - quay
trn rt lu - ng t co li v b m - c th iu tr c bng huyt thanh tr nc c ca
nhn.
46. Sun h thng qung ca v b bnh no h thng qung ca bm sinh.
Bnh ny him gp - bnh xy ra ch yu ch con - con vt suy nhc - sinh
trng chm - nn - mt kh nng vn ng c - i lang thang khng c mc ch hoc c
th mt kh nng iu nhp - hung hng mt cch bt ng - co git - cht.
47. Trng c Nitrat
Co git - cng - mi ko ra, con vt gm g - cht - mu en nh hc n mch mu sng phng da b xm nht
48. Trng c Brumfelsia
Chy nc di - hng phn - co git - nn - mt kh nng vn ng c - rung

git nhn cu v co ng t - chn i si bc di - nhp tim chm - c th nhm vi trng


c strychnin
49. Nhim giun tc
Khi b nhim giun tc nng c th dn n ri lon thn kinh trung ng, chn
co git ( ch con) - nim mc rut gi b kch thch mnh (nim mc c nhng ht mu
hng nu, i khi chy mu) - kim tra phn thy c trng giun, sau khi con vt cht m
khm thy c giun.
50. Nhim Angiostrongylus cantonen (giun phi)
ch con (u trng di hnh lm nh hng n no sau n ng mch phi)
- vim mng no - lit - vim no tu dng ht - lit ui - mt kh nng vn ng c na
thn sau c th - lit bng quang - i tin kh khn - co git - ct sng v no vim dng
ht - nn - a chy - b chng tng cm au lm cho con vt au n, ku la nhiu khi s
vo.
51. Trng c mui
Co git - gy mn nhanh - cht trong khong 2 gi sau khi c triu chng u
tin - c th b run, rung - mt kh nng vn ng c, run c - cht
52. Trng c nm m c
Nhng con ch con v c ch ln i khi vn n phi nm m c nh Amanita
Muscaria - con vt chy nc di, mt kh nng phi hp - i hay b vp - u b git ng t co - th gic gim - au n, hong s - la ht - trn vo trong gc - a chy vi
nhiu nc mu xanh, si bt mi hi thi.
53. Trng c thc vt
Con vt au cp tnh trong vng 24 - 48 gi sau b qu - c du hiu lo lng,
hung gi - la ht, giy da - con vt i i li li, ku la, b tn thng mi, chn - iu tr
c bng thuc an thn v thuc gy m.
VI. NU MT V MI CH CHY RA CHT DCH
C th gp cc bnh
1. Nhim khun
Nhit ca c th 40,6 - 41,1oC - mt v mi chy ra nhiu
dch mu vng - ho - a chy - vim amidan (khng nghim trng nh
vim gan) - mt - b n - nn vi ln - m gan chn cng v mi

cng - thi k cui con vt co git m c th l co git c thi dng l triu chng in
hnh nht (khng phi lc no cng xut hin), lit - vim d dy, rut v phi.
2. Trng c ch
Mt v mi chy ra dch - lit - run ry - con vt cn sa khng ngt, ming si
bt - co git - in cung - au bng - nn - hc hc - m - tnh kh tht thng - vim d
dy v rut non - thnh thong c con cht t ngt - c th chn on chc chn bng cch
phn tch.
3. C ngoi vt trong mt
Thng con vt ch b mt mt - dch chy ra nhiu - vim kt mc nng khng st.
4. Ngoi vt trong mi
Con vt kht kht mi - dch chy ra khng thay i - khng st - ng dn kh
c th b tc.
5. Vim phi
St cao - khng th c - ho - mt v mi chy ra dch m - nn - kim tra
dch chy ra thy c vi sinh vt gy bnh.
6. Vim ph qun
Thng hay gp ch gi, bo - bnh hay trng thi mn tnh ho
st - h hp kh khn - hay gp nhng con ch nhng khu vc nhiu bi bn
7. Vim xoang
au khu vc xoang - st - suy nhc - i khi c lin quan vi hin tng
rng hm b vim thi ra.
8. D ng
Khng st - sng vng u - mt v mi chy nhiu dch
9. B qum (c mn tht m mt)
y l mt dng bt thng c tnh cht di truyn xy ra mi mt - lng mi bao
ph trn b mt ca mt - t mt cht dch chy ra nhiu.
10. Nhim cu trng
a chy, phn nh mu mu - hao gy - mt nc - hay gp ch con t 8 n
12 tun tui - m nng - i khi cht rt nhanh - ho - mt, mi chy ra dch m - st nh thnh thong c triu chng thn kinh - phit knh kim tra thy c cu trng - bnh thng

xy ra 3 n 4 ngy sau khi a ch t ca hng v.


11. Nhim Toxoplasma
y l bnh him khi c du hiu c trng m triu chng thng bin i
trong phm vi rng: a chy - c triu chng thn kinh - chn i l xung t - vim kt
mc mt - t mi chy ra dch c m - chn n - ho - vim phi - vim mng bng - au
bng - sy thai hoc con non ra b cht - phi, gan, lch, tim, tu c nhng nt nh mu
trng bng u inh ghim - kim tra ch tn thng pht hin thy Toxophasma gondii
12. B bnh lao
Him gp - con vt ho - mi v mt chy ra cht dch - nn - gan, mng bng,
phi, ngoi tm mc, tim c nhng ht nhiu tht mu trng hng - suy nhc - hch
lympho sng - n ung km - c th c cm gic kh chu - m yu - cht - trong dch
chy ra ta c th tm thy vi sinh vt gy bnh.
13. Lit do nhn t
C s thay i trong ting sa ca con vt - nn - hin tng lit tng dn - lc
u yu 2 chn sau sau l chn trc v c - dn dn n lit c h hp - con vt cht thn nhit gim - mt kh nng nut - mt chy ra dch c m - gic mc kh - mt vi
trng hp b cht t ngt.
14. B bnh do vi sinh vt cocardia gy ra
C hai dng l dng ton thn v dng u.
* Dng ton thn.
C s bin i - mng phi c u ht - qu trnh bnh nng dn - gy mn, hc
hc - vim ngoi tm mc - vim mng phi - trong phi c m mi hi thi - cc c quan
ni tng c cc p xe gy nhim m huyt - vim phc mc - vim phi - vim rut - ho mn tnh - vim tu xng - m cp tnh - m yu - lit - tim, gan, hch lm ba, phi, thn
b tn thng ht k.
* Dng u.
Chn c nhng khi u ln - i khi khp c th.
15. Nhim Cryptococus
Bnh him gp - trn nim mc ca mi, hu, phi v cc ni khc xut hin
cc ht - t cc xoang v khoang mi chy ra cht dch - cc ht c th c chn, m di
da, tai, mt - i khi thn kinh b tn thng - quay cung - qu qut - m - phit knh,
nhum mu kim tra trn knh hin vi tm thy Cryptococus.

16. Nhim Histoplasma


Bnh him gp - con vt nh b a chy - suy nhc - nn - ho - st khng theo
quy lut - hong n - gan v lch sng - thnh thong b vim phi.
17. Nm phi
Ho - khng th c - m nng - hc hc - a chy - c trng - nn - khi kim
tra thy c cc loi nm nh Blastomyces, Histoplasma, Aspergillus v Cryptococus.
18. Bnh mt
Thy y cc du hiu nh: vim gic mc, ph kt mc, vim kt mc, 2
hng lng mi b tt, vim m mt - tt c cc du hiu ny s gy ra chy dch t mt.
19. Thiu Vitamin B2 (Riboflavi)
Con vt n phi thc n c un trong mi trng kim - gic mc b ph mch mu cng mc b xung huyt - gic mc hnh thnh nhng chm m c - da kh
ng vy - st cn - cho phn ng vi vitamin B2 - mt chy dch.

VII. NU CH B M
C th gp cc bnh (trong trng hp pht hin c cc c im sau)
1. M quanh h mt b tn thng
Mt b sng phng ln - b x rch - c vt thng
tch - dch chy ra - lc u l mu sau l m - trc con
vt b tn thng mt.
2. Tn thng gic mc
mt c thng tch - c vt co ( mo) - c vt
cn ( ch) - c ngoi vt - b m - trc con vt b tn thng mt.
3. Tn thng cng mc
B n ca sng ngn bn vo - b cn - ngoi vt m vo - b mt thu tinh th
hay nhn p - cng mc b tn thng - m.
4. Tin phng ca mt b tn thng, chn thng hay c cc mu ng
Ta phi dng dng c soi y mt kim tra v xem li trc mt ca con
vt c b tn thng hay khng.
5. Hin tng tng nhn p

gic mc c nhng im m dn n ph, sng - ton b gic mc m c cu mt tng v kch thc - kt mc sung huyt - hay chy nc mt nhng khng chy ra
dch r - ng t gin rng - mt phn x nh sng - dng dng c soi y mt th thy c
vt cn a mt, mch mu vng mc b hp li - c th ch mt bn mt b bnh.
6. Vim gic mc
gic mc c th c cc ht sc t hoc vng ra b ln - mi mt th ba b
vim - thng gp ch gi hn 6 nm tui - gic mc c nhng im m c mu xm
- c th c mch mu trong mt hoc mt b ln - c th b m tm thi.
7. Thi lot gic mc
Rt au - t nhng vt lot sau dn n m tin phng v mt b thng, mng
descemet b thoi v dn n m.
8. Ph kt mc
Kt mc b sng - ch tr xt mt rt mnh - ta phi tm hiu nguyn nhn trc
gy ra bnh - nhng trng hp cp tnh c th b suy gim th lc.
9. Kt mc b vim do nhim khun hoc tn thng
Kt mc c th b vim cata ko di - mt - thanh dch, nim dch chy ra v
c th b m tm thi - kt mc b vim mn tnh - kt mc b vim nm - lp mng kt
mc b bm dnh - kt mc b vim d ng.
10. Vim kt mc - gic mc kh (vit tt l KCS) hay cn gi l bnh kh mt
Mt b thi lot - au cp tnh - gic mc b m, c - c dch m chy ra - b
mc chng s nh sng - mt kh - th lc km hoc m.
11. Vim mi mt
Thnh thong mi mt b qum - i khi b ln mi - i khi b chp mt hoc trong trng hp cp tnh c lin quan n phn ng vim th con vt c th b m tm
thi.
12. Bnh cu trc bn trong ca mt
Nu mng mch, lng mi, mng mt, vng mc b vim th c th gy ra m.
13. Vim mng mch, vng mc
Mng mch, vng mc b vim v nh hng n th thu tinh th c th dn
n m.
14. Vim ton b mt
y l bnh m ton b cu trc ca mt b vim - c dch m chy ra -c

trng hp vim lan n no - au cp tnh - m - m.


15. Vim mng mch nh
Mng mch nh b vim do nhim Cryptococus, Blostomoayt, Toxophasma
canis nhim nm, nhim khun - tt c cc nguyn nhn ny u c th gy ra m.
16. Thu tinh th b sai lch
y l bnh khng phi khng ph bin: th thu tinh thay i v tr, ta c th
thy n qua hin tng ng t i v pha trc ca bung mt - con vt b m.
17. Bnh vng mc
Ta c th thy c rt nhiu kh nng dn n m
18. Khi u trong mt
t xy ra nhng n c nhng bin i ln v c th gy ra m.
19. U nang tuyn meibominus
Thng xy ra di kt mc, bn trong mi mt hoc ra mia mt - c th gy
kch thch rt mnh; gy phn ng mt v m mt phn.
20. Tuyn Harderian b ri lon
y khng phi l bnh khng ph bin ch - n nm trc mi mt th ba tuyn Harderian b cng v li ra pha trc mt lm cho th lc b suy gim.
21. Bnh li mi mt th 3 hay con gi l "Haws"
Bnh ny xut hin sau khi c quan h thng trong c th c th v con vt b
yu - mi mt th 3 b li ra dn n th lc b suy gim.
22. Bnh nhim khun ch
No b hu hoi dn n con vt b m - dy thn kinh mt b lm hng.
23. Bnh vim gan ch
Bnh vim gan hoc chng u c th dn n m c gic mc - c th gy m
tm thi.
24. Nhim khun hoc nhim khun huyt
Cc trng hp nhim khun u c th lan ti mng mt hoc sau cu no, sau
nhn cu, iu ny c th lm mt b bnh v i khi l b m.
25. Sau cu no hay nhn cu c p xe hay cn gi l vim t bo m mt
Qu trnh vim nhim c th lan ti xoang mi v xoang hm trn - mt con vt
b li - khi n vo c phn x au - t mt chy ra dch - i khi c trng hp b m.
26. Tn thng do bi ct

C th dn ti phn ng vim - chy nc dch - m


27. Nhim k sinh trng
u trng giun ch Dirofilaria trong tin phng ca mt v c u trng ca giun
trn u c th gy ra suy gim th lc - bnh ny him gp.
28. Bnh c th thu tinh
Bnh ny c th bt ngun t bt k nguyn nhn no - trong thu tinh th c
nhng im m mu xanh xanh - gp nhng con ch trng thnh - c th b mc sau
khi con vt b bnh i tho ng - c th xut pht t chn thng - mt vi trng hp
b c thu tinh th do di truyn.
29. Bnh vng mc b thoi ho
Bnh c th bt ngun t nhiu nguyn nhn nh di truyn, nhim khun, xut
huyt v gy ra m.
30. C khi u
Khng ph bin - mt b li do khi u sau nhn cu - khi u mt hay mt
xm ln v thay i v tr ca mt - c th dn n m.
31. Trng c
Mt s loi thuc khi xm nhp vo trong mt nh thu ngn metyl, ch hay
trng c strychnin u gy ra cc kch thch, hu hoi m lm cho con vt b m.
32. Bong vng mc
Bnh ny xy ra sau khi vng mc b xut huyt - con vt b m.
33. M do di truyn
Bao gm mt s bnh nh: mt s loi vng mc b teo dn - mt s li mc
bnh khng c nhn cu (mt th lc do khng c mt) - tt mt nh (do mt pht trin
khng y ) - mt s loi teo vng trung tm mt do di truyn - mt s b c thu tinh
th bm sinh - tt c cc trng hp di truyn ny u dn n m.
34. Bnh tch tr
Khi trong th tiu bo c tch tr mt s cht th s dn n thn kinh b ri lon,
hu hoi - c mt s bnh nh: lon ng lipofucsin xeroit, lon ng glucoza t bo
cht trng ca no, hi chng ty Sachs v cc bnh tch tr khc u c th gy m nu
con vt vn cn c th sng st.
35. No v hp s b tn thng thm tm hay xut huyt
C th dn n m cng hoc khng cng vi vic s b gy, v.

36.B bnh nm (Cryptococus, Blastomyces, Histoplasm, Coccidioidomyces)


Tt c cc bnh nm trn u c th gy bnh cho mt v gy ra m.
37. Nhim Protozoa (v d nh Toxoplasma)
C th dn n m.
38. Thiu vitamin A
Gp nhng con ch con ang tui trng thnh - xng s v ct sng ngng
pht trin - m thn kinh b hu hoi - con vt b ic - m - m bng ti - mt kh nng
phi hp - chm pht trin - xng chm pht trin - mt kh - da b tn thng - li
39. Thiu vitamin B2 (Ociboflavin)
Mt c vn (vim kt mc, vim gic mc, vng phi im m trn gic mc)
- con vt b hn m, xung sc - bing n - thn nhit gim - nhp tim ri lon - st cn vim da ( chn sau, vng ngc, vng bng) - na thn sau yu t hoc b lit - lc cht
m khm thy gan m vng.
40. Trng c nm m c
Ch thnh thong n phi nm m c nh Amanita muscaria - con vt chy
nc bt - mt kh nng phi hp - i vp - u git mnh - mt kh nng phn x vi nh
sng - ng t co - th lc gim - c du hiu ht hong hoc au n - la ht - c th ci
gp thnh gc - a chy nhiu nc mu xanh si bt mi hi thi.
41. B bnh to Prototheca
y l bnh him - bnh do mt loi to nh Prototheca zopfii hay
P.wickerhamii (to khng mu) - a chy ko di - con vt tr nn kh bo - hao gy dn i khi c bnh h thng trung ng thn kinh - i khi b m.
VIII. NU CH C DU HIU XANH XAO (THIU MU)
C th gp cc bnh
1. Ch nhim Babesia (l dng trng)
Bnh khng ph bin - gy cht con con, con ln him hn - tm c ve
Rhipicephalus - kht nc - a chy - nn - phn v cht nn ra c ln dch mt mu vng to bn - vng da - v niu - nc bt si bt nh mu mu - suy h hp cp - da v
nim mc xut huyt - ph - c du hiu lo lng - st - c hemoglobin trong nc tiu phit knh kim tra c Babesia caris.

2. Nhim giun
Bnh c th do giun mc, cc loi k sinh trng ht mu khc hoc sau l
giun trn, sn dy gy ra - kim tra phn thy c trng giun - sau khi iu tr hoc sau khi
con vt cht, tm phn hoc m khm c th pht hin ra giun.
3. B xut huyt trong hoc ngoi
Con vt b tn thng trong mt s trng hp b tai nn hoc xut huyt do cc
tn thng khc nh vim d dy, rut.
4. B sc
Trc con vt b tn thng, tai nn hoc cc l do khc dn n sc.
5. Thiu mu
C nhiu nguyn nhn khc nhau dn n thiu mu nh: thc n km cht
lng do thiu st hoc vitamin B12 hay trong cc trng hp mt mu do mt mu c tnh
- ta nn kim tra mu trong phng th nghim - iu tr cho kt qu.
6. Thiu vitamin C
y l mt dng t gp - do thnh phn thc n km - con vt b sng li - h
nim mc xut huyt im - a chy phn ln mu - thiu mu - sng khp - ch con
triu chng thiu vitamin C l ci xng - on cui ca nhng xng di mng xng
b xut huyt.
7. Thiu axit Patothenic
t gp - nguyn nhn l do khu phn thc n - con vt thiu mu - co git - gan
b thoi mi, m.
8. Thiu Pyridoxine (Vitamin B6)
t gp - nguyn nhn l do khun phn thc n - thiu mu - ri lon tiu ho c triu chng thn kinh - da b bnh - nhng vng da chn v cng chn c nhng vt
cn do nga - rng lng.
9. Bnh gim ton th huyt cu nhng con ch vng nhit i
Mi chy mu - thiu mu - chn v bu dng vt b ph - bng, dng vt,
mm, kt mc b xut huyt - chn n - st cn - st - khi ng lm i - mt xut huyt im
- trong mt b xut huyt - cht t 1 n 7 ngy.
10. Bnh vim d dy- rut axit

Nhng con s sinh a chy ko di c khi ra c mu - c th hc hc - thiu mu


- khng cho kt qu khi iu tr a chy - phi, gan, thn v c hch lympho c cc ht
nh t mu xm trng chuyn sang mu vng - trc con vt b nhim giun hay u
trng di hnh trong ni tng.
11. Bnh ban ton thn
Con vt xanh xao - tiu cu gim- t l t bo tiu cu dng tnh - dng phn
ng Rose waller kim tra nhn t gy thp khp cho kt qu dng tnh - phn ng khng
th khng nhn cho kt qu dng tnh - da b tn thng - vim a khp - vim mng
phi - vim ngoi tm mc - st - hch lympho sng - d dy, rut ri lon - gan ph i lch ph i - vim a c - vim thn kinh ngoi bin - bch cu trong mu gim - nhy
cm vi nh sng - y l bnh him gp.
IX. NU CH B LIT PHN SAU C TH
C th gp cc bnh
1. Lit do tn thng ty sng
Ting sa thay i - nn - lit dn dn - yu t 2 chn sau ri
c 4 chn v c c - sau lit c h hp - con vt cht - thn nhit gim
- mt kh nng nut - mt chy ra dch m - gic mc kh - mt vi
trng hp cht rt nhanh.
2. Nhim khun
Trc con vt b nhim khun - st 40,6 n 41,10C - mt v mi chy ra
nhiu cht dch mu vng - ho - a chy - vim hch amidan (khng nghim trng nh
vim gan) - mt - b n - nn - gan bn chn cng, mi cng - thi k cui con vt co
git v co git c thi dng l triu chng in hnh nht (khng phi lc no cng xy
ra), lit - vim d dy, rut v phi.
3. Thiu khong cht
Bnh ny l do phm cht thc n km dn n mm xng, ci xng, xng
d dng.
4. To bn
Con vt chm chp, khng n ung - s rut thy c nhng on cng.
5. Ung th, khi u

C u ct sng hoc lin quan n dy thn kinh hoc c p lc ln dy thn


kinh vng chn.
6. Trng c
Cng vi tt c cc triu chng ca trng c.
7. Tn thng
Khi ta s, nn, chp X quang v c dng nhng kim tra c bit khc c th
pht hin thy ct sng b gy, b sai khp hoc b chn p.
8. Li gian ct sng
Lit phn sau c th - con vt b au t ngt - sc lc gim - c vi trng hp
dn n lit hon ton - khi s hoc chm vo con vt c phn ng mnh - khu vc c c
th c nhng du hiu khi u - con vt s hi v au n - khi ta s theo phn c v
phn vai con vt ku la au n - c b gi cht - con vt run ry - c th khng chu di
chuyn - khi con vt b au vng c n khng th h thp u xung n ung c
nhng nu ta thc n ln cao ti u th n c th n c.
9. St sa (chng co git, co git thi k sau khi , h canxi huyt)
Con vt bn chn, h hp nhanh - li th ra ngoi - lo o - co git - u
ngonh ra sau - chn phi nc kiu - nhng con ch ci b kch thch, ku la, go tht - tim
p lon nhp - thn nhit ln n 42,20C - c th yu dn - lit - hn m - cht - iu tr
bng tim canxi, hay gp nht l 2 n 3 tun sau khi .
10. Bnh ci xng
C chui trng ht sn ci xng - con vt hao gy, hc hc - chn cong xng bin dng - bnh ny l do khu phn thc n km - c th iu tr bng vitamin D,
canxi v photphat.
11. C trng
Xng sn con vt trng xung - bng phnh ra - s vo c cm gic c dch
lng- c th hao mn - tim b tn thng.
12. Bnh lao
t gp - con vt ho - mt v mi chy ra cht dch - trn gan, phc mc, mng
phi, ngoi tm mc, tim c nhng u ht nhiu tht mu trng hng - con vt nn - hao mn
dn - hch lympho sng - n km - kh chu - m yu - cht - kim tra cht dch chy ra
thy c vi sinh vt gy bnh.

13. Lon sn hng


Qu - ng ln kh khn - na thn sau lc l - quay ngi kh khn - mng
bng phng - hng rng hn - trong cc trng hp nng con vt b qu sau l b lit au n - c ting lo xo - mun chuyn ng phi c nhng c gng qu mc.
14. Trng c ch
Mt v mi chy dch - lit - run ry - ku la khng ngt v ming si bt mp co git - in lon - au bng, nn - a chy (c th c mu nh mu mu) - con vt b ph
- hc hc - m - tnh kh tht thng - vim d dy v rut non - vi trng hp cht t
ngt - c th chn on chc chn bng cch phn tch.
15. Thiu Riboflavin
Nguyn nhn l do khu phn thc n - vim da - lit - c bnh mt - gan
nhim m mu vng - c th iu tr bng riboflavin liu lng 0,11 mg/kg trng lng
hoc nhiu hn.
16. Bnh thp khp, vim m x
Con vt au khi c ng - c ng cng nhc - lit phn sau.
17. Bnh do vi sinh vt Nocardiac
C hai lai:
* Dng ton thn
C nhiu bin i khc nhau - vim mng phi dng ht - m yu dn - c th
hc hc - vim ngoi tm mc - vim mng phi - trong xoang mng phi c m mi hi
thi - cc c quan ni tng c cc p xe gy nhim m huyt - vim phc mc - vim
phi - vim rut - ho mn tnh - vim tu xng - m cp tnh - yu t - lit - tim, gan,
hch lm ba, phi, thn c nhng ht trng hnh ht k.
* Dng u.
C nhng khi u ln chn - i khi l ton c th.
18. Thiu vitamin B1
Bnh t gp - nguyn nhn l do thc n km - con vt hao gy, yu t - to bn
- lit - co git - c b chut rt - nn - iu tr bng B1.
19. Thiu Selen hoc vitamin E
Thiu cc cht trn dn n bnh khp nh qu mn tnh, da khng tt v bnh
khp c lin quan n tn thng c (bnh khp c) - iu tr c vi vic b sung
selen v vitamin E.

20. Bnh tu sng


Bnh ny gp nhng con ch gi - bnh tin trin dn dn tng bc mt mng chn b h mn - ui b rng - phn x cho kho rng - ng dy kh khn - teo
c - kim tra m bnh hc thy c nhng vng myelin b hu hoi.
21. Bnh nhuyn tu sng
Con vt "run ry, lc l" - y l mt khuyt tt bm sinh - bc i l c nh th
- lit ng sau - yu chn sau - dng i run ry - khi di chuyn chn mt kh nng phi hp
- ng dy mt cch min cng.
22. Vim t sng
Con vt mt kh nng iu khin - khng cn kh nng giao phi - lit - chp X
quang hoc m khm sau khi cht thy c nhng xng li t on cui t sng n gian
t sng v c hin tng cng khp.
23. Rn cn
Cc du hiu khc nhau tu tng loi rn - c th b suy nhc - yu c - lit
nh - lit t chi - ng t gin - nn - chy nc bt - th nhanh v kh, th hn hn v
khng th c - thn nhit tng, lc gim - phn ln cc trng hp b mt phn x vi
nh sng, mt s phn x chm, ch c mt t l duy tr c phn x - mt s nim mc b
xanh tm v mt s t hn na b a chy - con vt cht rt khc nhau tu loi rn cn,
lng cht c v v tr cn. V d: nc c ca rn h mang vo mch mu th phn ln l
cht ngay tc khc, nc ca rn en vo m m hoc m lin kt th con vt cht sau vi
ngy - iu tr bng huyt thanh tr nc rn c hiu.
24. Vim no tu - u ht
y l bnh do s di hnh ca u trng giun phi Angiostrongylus cantonensis
chng nm trong tu sng v trong no ca ch con - con vt lit dn dn - mt kh nng
iu ho c ng sau - lit bng quang - i tin kh khn - lit ui.
25. Nhng con ch gi
T chi c b yu i mt cch t t - c th xng, khp b vim v cc ni khc
b thoi ho - thng con vt khng au.
26. Bnh nhc c nng
C con vt b yu - lit - trong cc trng hp bm sinh bnh thng pht ra vo
lc 8 tun tui hoc nh hn - cn cc trng hp mc phi bnh nhc c nng do ri lon
hin tng t min dch th bnh pht ra vo khong 10 thng n 2 nm tui - c yu

cng vi hin tng thc qun b ph i - con vt nn - kh nut v khn ting - iu tr


vi neostigmine bromide.
27. Bnh lon dng xng ph i (xng thiu vitamin C hay bnh Barlow)
Con vt b qu sau dn n lit - mng xng b dy ln - c hin tng xut
huyt cng vi vi ho v hin tng xon vn cc xng di v xng hm di - thn
nhit tng - bnh ch yu gp ch 7 thng tui - vng xng b sng c hin tng
phng ln, s vo c phn x au.
28. Bnh lon dng xng phi ph i hay cn gi l bnh Marie
t gp - xung quanh xng, gn v cc khp, cc m lin kt pht trin qu
mc bao trm c ln - chn mng xng tng sinh - k pht n ung th phi v nhim
khun vi ni khc - con vt b qu qut - ho - thnh thong b lit.
29. Vim a khp
u tin khp xng c dch mu vng nu dy ln v c hin tng bm
huyt, xut huyt trong - c nhng vt thi lot n mn khp sn - con vt b qu.
30. Vim khp khuu
Bnh ny do phn gia mm vt khng lin kt vi nhau v i khi c hin
tng vim xng sn - gp ch yu 8 thng tui - con vt b qu.
31. Cng c khp c tay qu mc
Hay gp nhng con ch lm vic nhiu (dng chn gia sc) - cho phn ng
khi iu tr bng Finodyno.
32. Vim thp khp
C khuynh hng vim a khp - khng hay gp ch - khp b bin dng,
khp sn b ph hu - nhng khp b bnh th xng vng cnh khp b teo - con vt b
qu - khp b cng - s vo khp thy con vt c phn ng au - ta c th chp X
quang pht hin vng khp b hng.
33. vim xng khp
Xy ra khp b vai, khuu tay v khp mt c chn sau - au n - c ting
lo xo - ta c th kim tra bng cch chp X quang - khp "chut" - khi s vo con vt c
phn x au.
34. Ng c Clostridium botulinum
Con vt b lit nh - to bn - b tiu - nc mt v nc bt gim - con vt nu

hi phc c th cng phi mt t 8 n 12 ngy - trc con vt n phi xc cht b


thi ra - bnh bt u tn cng t vi gi n vi ngy - d nhm vi lit (Paralysis tick).
X. NU CH B A CHY
C th gp cc bnh
1. Nhim khun
Thn nhit 40,6 n 41,10C - mt v mi chy
nhiu dch mu vng - con vt b ho - vim amidan (khng
nghim trng nh vim gan) - mt - b n - nn - gan
bn chn v mi b cng - thi k cui con vt b co git
trong co git c thi dng l triu chng in hnh nht ca bnh (khng phi lc no
cng xy ra), lit - vim rut, d dy v phi - 1/3 s ch b bnh ny c triu chng a
chy.
2. Vim gan do nhim khun ch
Thn nhit tng - ch c du hiu suy nhc - vim kt mc - ming b vim amidan sng - cc trng hp cp tnh c th b cht t ngt - bng b au v khi s vo
pha trn vng gan con vt c phn x au - nn - a chy - c th b ho - 1/3 cc trng
hp mc bnh ny b m gic mc - hong n - gan sng, mu vng, c m trn b mt ti mt b ph - c trng nh mu mu - vim rut (c th chy mu).
3. Nhim Parvovirus
Gp nhng con ch cha c tim vacxin - con vt chn n, nn, a chy mt nc rt nhanh - a chy phn c mu - st 40 n - bch cu trong mu gim - bnh
nng con vt c th cht nu khng iu tr kp thi.
4. Vim rut - d dy xut huyt
Trong mt s trng hp b nng cn c th b nhim Parvovirus - con vt b a
chy phn c mu st cao
5. Nhim Toxoplasma
y l bnh him khi c du hiu c trng m triu chng thng bin i
phm vi rng - con vt a chy - c triu chng thn kinh - chn i l xung t - vim kt
mc - mi chy ra dch m - chn n - ho - vim phi - vim phc mc - au bng - sy
thai hoc con non ra b cht - phi, gan, lch, tim, ty c nhng vt trng bng u inh
ghim - kim tra ni tn thng c th tm thy Toxoplasma yondii - c ch gy bnh ging

nh nhim khun.
6. Trng c ch
Mt v mi chy dch - con vt b lit - run ry - sa lin hi v ming si bt co git - in lon - au bng - nn - a chy (c th c mu nh mu mu) - b ph, l
ng - hc hc - m - tnh kh tht thng - vim d dy v rut non - i khi c trng
hp cht t ngt - c th c chn on chc chn bng cch phn tch.
7. Trng c photpho hu c
Trc con vt n hoc ung phi photpho hu c nh (Lucijet, Fenchlorphos,
Tack, Ectoral, Diazanone, Atgard) hoc bt k loi photphat hu c no nh (thuc tr
su,...) - con vt b a chy - nn - run ry - chy nc bt - co git (nhng khng hon
ton) - con vt b kit l c dng nh cht nhy co ng t mt- c b co cng cc b.
8. Nhim cu trng
Con vt b a chy, phn c ln mu - c th hc hc - mt nc - hay gp ch
t 8 n 12 tun tui - m nng - c con cht rt nhanh - ho - mt v mi chy ra dch m st nh - i khi c triu chng thn kinh - phit knh kim tra thy c cu trng .
9. Nhim Protozoa
y l bnh ph bin hn cc vng m p v m t, bnh do Giardia gy ra
c th lm cho con vt a chy, bnh gp ch con - con vt b ph, chn n - suy nhc phn nht mu c dng ging cho yn mch, trn nhn, lp lnh v c th c dch nhy ch con c th c vi trng hp b cht - nhng con ch ln c th mang mm bnh
th n - nhim amip l mt bnh him - con vt a chy phn c ln mu - i khi b vim
kt trng.
10. Vim rut
Con vt b st a chy c th mt nc v cht in gii suy nhc
nhanh trng hp ny thng do nhim vi khun Proteus spp, Salmonella hay cc vi sinh
vt khc.
11. Thc n km cht lng, con vt b chng kh tiu, thc n thay i t ngt
Nguyn nhn l do con vt n phi xc sc vt thi, phn g hay phn hu c
vn.
12. Con vt b nhim giun
Con vt a chy - gy mn - nn - kim tra phn c trng giun (thng b nhim

giun tc, giun trn, giun mc) - ch con th nhim giun ln l nng nht - ta c th ly
phn, lm phng php ph ni v phng php n trng giun chn on.
13. Vim rut th axit
Con vt a chy mn tnh, thnh thong c hin tng phn ln mu - c th hc
hc - thiu mu - cho dng thuc chng a chy khng thy c kt qu - m khm kim tra
bnh tch thy phi, thnh rut non, gan v thn c nhng ht nh t mu xm nht chuyn
thnh mu vng - c du hiu con vt b nhim giun v c s di hnh ca u trng cc c
quan ni tng.
14. Thiu vitamin A
Gy ging kh khn vim khp vim ng sinh dc - a chy - ho
15. Thiu Riboflavin
Bnh ny t gp - nguyn nhn l do thc n gy ra - vim da - lit - mt b
vim- gan nhim m mu vng - con vt b a chy.
16. Thiu Axit Nicotic
Con vt nn - n km - yu t - thn kinh co git - nim mc ming mu li en, l lot v hoi t - nc bt chy nhiu, mu nu c mi ngt gy bun nn li b trc ra tng mng - c lin quan n d dy, rut - a chy phn c mi hi thi kh
chu.
17. Vim ty
Con vt hao mn dn - sinh trng km - phn c nhng ch ging nh t st con vt nn - suy nhc - c th c cm gic kh chu - trong cc trng hp cp tnh con
vt b au bng - vng bng rt nhy cm - sc - bnh hay gp nhng con ch ci bo
ang tui trng thnh - khi i lng un cong - bng gp li - sng ln - con vt st.
18. Vim thn
Cc du hiu ban u c th l m nhng cng c th l t ngt - nn tng
cn - kht nc - mt l - ur huyt - co git - cht - hao mn dn - s vo vng tht lng
c phn ng au - mt l v lo lng - a chy tng cn - yu t - ng thim thip - c th c
mi nc tiu - ming v li b thi lot - rng chuyn thnh mu nu - con vt b chm
da - em nc tiu i phn tch thy c albumin niu, tr niu - i khi (him) cc trng
hp cp tnh c mu trong nc tiu - b ngoi thn x x.
19. Bnh gan mn tnh
Ta nn xem xt cc du hiu kh tiu ho trc ca con vt v cc du hiu

khc c lin quan n gan.


20. B d ng
Nu l d ng do thc n th ta c th xc nh bng cch kim tra thc n - ta c
th chn on iu tr bng thuc khng histamin - ngoi ra cho con vt n thc n c qu
nhiu tht cu hay tht b trong vi ngy c th l nguyn nhn gy bnh tip theo - cn d
ng do vim rut th rt kh nhn bit.
21. Nhim Salmonella
Con vt a chy - suy kit - nn - st - kim tra phn thy c Salmonella.
22. Thiu vitamin C
Do thc n gy ra - li b sng - h nim mc xut huyt im - a chy ra mu thiu mu - sng khp - ch con nu thiu vitamin (th triu chng ging nh kiu ci
xng).
23. i tho ng
Con vt kht nc - phm n - i i lin tc - kim tra glucoza trong nc tiu
cho phn ng dng tnh (lng ng huyt tng cao)- con vt suy nhc nhanh.
24. Lao
t gp - con vt ho - mt v mi chy dch - gan, phc mc, mng phi, ngoi
tm mc v tim c cc ht nhiu tht mu trng hng - nn - suy kit - hch Lympho sng n km - c th kh chu - m nng - cht - kim tra cht dch thy c vi khun lao.
25. B bnh do Monilia gy ra (chng ta li hay cn gi l bnh nm Candida)
Nim mc ming mu trng vng - a chy - rut, d dy c s thay i v cu
trc - nui cy trn mi trng thch Sabouraud v kim tra trn knh hin vi pht hin
thy Candida albican - trc con vt s dng thuc khng sinh.
26. Nhim Histoplasma
y l bnh him gp - con vt b a chy - yu t - nn - ho - st khng theo
quy lut - hong n - gan v l lch sng - thnh thong c hin tng vim phi - i khi
pht hin c histoplasma colitis - lm sinh thit hoc ly phn nui cy trn mi
trng Sabowaud c th tm thy Histoplasma.
27. Nm phi
Con vt ho - khng th c - m nng - c th hc hc - a chy - c trng nn - kim tra thy c cc dng nm nh Blastomyces, Histoplasma, Aspergillus v

Cryptococus.
28. Nhim Nocardia
C 2 dng: dng ton thn v dng u
* Dng ton thn
C bin i khc nhau - vim mng phi dng ht - m yu dn - c th hc hc
- vim ngoi tm mc - vim mng phi - trong phi c m mi hi thi - bt k c quan
ni tng no u c p xe gy nhim m huyt - vim phc mc - vim phi - vim rut ho mn tnh - cc xng trong c th b vim - m cp tnh - yu t - lit - tim, gan, hch
lm ba, phi, thn c cc ht nh ht k mu trng.
* Dng u
C cc khi u 4 chn - i khi l khp c th.
29. Hi chng suy nhc ch con
Gp nhng trng hp b bnh l cp tnh nhng con ch mi sinh - vi
nhng con ch con c hi chng ny trc ta quan st chung ch tm cc triu
chng - sa u ca con m c vn - m o ca con m v con con c lin cu khun
lm tan mu.
30. B bnh xon khun
Con vt m yu - hong n - mt trng - au vng tht lng - hi th mi hi
thi - rng c cht nh bn mu bm vo - ming, li v li b thi lot - c quan ni
tng b xut huyt - i khi b a chy v kit l.
31. Vim t cung v tch m t cung
Cc bnh trn lm cho cht c i vo trong mu gy a chy.
32. Bnh saccom lympho v cc dng ung th khc
Con vt a chy nhiu, ra nhiu nc cng vi c th suy nhc; s vo vng
bng thy c khi u - c th xc nh bng cch chp X quang - cc loi khi u khc nhau
trong d dy, rut c th gy ra a chy - bnh c th do saccom lympho, ung th tuyn,
saccom c trn v nhiu loi khc gy ra - ta c th kim tra bng cch s nn khu vc
bng, chp X quang hoc dng th thut m bng.
33. Tnh kh nhy cm, tht thng
Con vt c du hiu lo lng, bn chn, mt s kim sot bn thn, tt c nhng
iu ny c th dn n a chy cp tnh mt s loi ch.
34. Vim gan (khng phi do cc bnh truyn nhim)

Gan b ph hu bi mt s cht c nh Tetrachlorethylene, photphat, arsen.


Trong trng hp Arsen vo tnh mch th a chy ra cht mu en - khi cht m khm
thy gan thay i.
35. Trng c
C nhiu loi cht c c th gy ra a chy nh coumarin, antimony, Declant cc du hiu tn thng khc cn tu thuc vo tng loi cht c.
36. Trng c Thallium
Con vt nn - a chy - suy nhc - au bng - c co cng - co git.
37. Trng c Arsen
a chy phn c nhiu c mu - au bng theo tng cn - mt nc - lm phn
ng kim tra Arsen cho kt qu dng tnh - nn - bn chn - au bng - phn lng c mu
nh hc n - con vt cht.
38. Nhim c huyt
V d nh trong trng hp vim t cung cp tnh: con vt st - suy nhc - sc
- a chy - lc cht m khm thy c nhng tn thng c trng.
39. Bnh v bch cu
a chy ra cht lng mu en - gp trong cc bnh cp tnh.
40. Bnh ti tha - trc trng
Phn i ra t v hi lng - a chy cng vi du hiu but mt v au n.
41. sng tuyn tin lit dn n tc nc tiu
T on tc dch thot ra, dn li tng khi hoc nn li. V d nh xng tc
ngang trc trng hoc phn dn li cht dch xung quanh v xa - con vt st - suy
nhc - con vt cht nu khng gii quyt c on tc.
4.2. Chng gim tit tuyn thng thn (Bnh Addisan)
Bnh t xy ra - con vt km n - nn - yu c - a chy - natri trong mu gim
cn kali li tng - khi iu tr cn kt hp vi prednisolon.
43. Bnh Crohn
t gp ch - con vt b au bng - c s vim nhim gn khu vc hi kt
trng - hi trng b vim - thanh mc t mu nht sang xanh nht - mng treo rut b
ph - h nim mc cng ph - c hi chng "skip".
44. Hi chng rut non xut huyt cp tnh

Con vt sc - ng lm - thiu mu - phn lng c mu - thiu nng h thng tun


hon - cht - rut non t mu thm chuyn sang en, lp lng nhung b bin mt.
45. Hi chng hp thu km
Thng do c bnh rut non - chc nng ca ty suy gim - kh nng hp thu
cht dinh dng ca con vt khng c bnh thng - iu tr bng phng php nui
dng tt hn - gim cn - a chy - kit l - ph - trn dch mng phi - c trng .
46. Lng rut
Ch yu gp ch trng thnh, thng l do trong rut non c qu nhiu giun
hay do parvovirus gy ra - ng lm - a chy - lng phn t, c mu - ta c th s thy
on rut b lng - con vt st - cht.
47. a chy do thn kinh
Con vt lo lng, s hi khi b kch thch - gp nhng ni nui dy ch vo
khong thi gian trc khi c cuc ua - ta phi cho ch kim tra v tm hiu tnh trng
trc ca con vt.
48. Thiu nng tuyn gip
Da v lng ca con vt c vn - con vt thng b i xng 2 bn phn pha
bng ca c, ui, tai v khu vc tht lng - a chy - trao i cht km - thiu mu - n
n - iu tr bng thyroid 6 - 10mg/kg b/w mi ngy.
49. Cho n sa
C mt s ch khng c kh nng tiu ho sa do kh nng tiu ho lactose
km.
50. S dng khng sinh ko di
S dng thuc khng sinh gy ra a chy bi v c s cnh tranh ca vi khun
hoc do s suy gim min dch, s dng thuc qu liu cng c th gy rc ri cho d dy,
rut hoc vim gan.
51. Phn nhim m (ri lon men Trypsin)
Kt cu ca phn c dng nhy nh m - nhum mu bng thuc nhum Sudan
4 - nhn thy cc ht m nh liti - c cc si c - ly phn kim tra phn ng trypsin phn
gii gelatin cho kt qu dng tnh.
52. Bnh rut lm mt protein trong c th
Protein trong mu gim - rut non vim v thi lot - tim c th b ri lon chc

nng ph a chy
53. Chng gin mch bch huyt rut
Ging nh trng hp bnh rut lm mt protein - con vt a chy mn tnh
theo tng cn - st cn v hc hc - protein trong mu gim - phn nhim m - lympho bo
gim - canxi trong mu gim - c trng v trn dch mng phi - c trng nh chp. M
khm bnh tch thy : ng dn lu ca mch bch huyt t rut non b tc - mch bch
huyt, nim mc v h nim mc b gin - mch nh chp gin rng gip ta nhn thy c
mng mch mu mu trng sa nim mc, mng treo rut v thanh mc - nhng chic
nhung mao b xon vn trng ging nh chic thm c lng tua ta - cc ht lympho c th
to thnh mt ng dc theo mng treo rut ca rut non 54. Trng c Salmon
Con vt b a chy - bing n - hch di hm sng - hi th c mi hi - nn kim tra thy c trng ca sn l Nanophyetus Salmincola.
55. Nhim Coronavirus.
y l bnh him gp - con vt b a chy - bnh ny xut hin vng dn tc kim tra thy c virus.
56. Nhim l dng trng
y l bnh khng ph bin - ch yu lm cht ch con, ch ln th him hn kim tra thy c ve Rhipicephalus - con vt kht nc- a chy - nn - trong phn v cht
nn ra c ln dch mt - to bn - vng da - v niu - nc bt si bt nh mu mu suy h hp cp - da v nim mc xut huyt - ph - c du hiu thn kinh - st hemoglobin niu - phit knh kim tra thy c Babesia canis.
57. Vim rut non lympho bo - tng bo
a chy mn tnh - phn nhiu nc - min dch trong t nhin - thnh rut c
s thm nhim ca lympho bo v tng bo - ta c th chc chn bng cch sinh thit
rut.
58. T trng b vim try xc
Do con vt n phi xng v xng mc li trong t trng - s nn phn trc
trng v cc tc ng mnh khc - con vt b a chy - t trng b vim.
59. Vim t trng do giun tc
a chy nhiu - kim tra phn c trng giun - iu tr c bng thuc giun.

60. Vim t trng do Protozoa


Con vt a chy nhiu - phit knh v kim tra trn knh hin vi thy c Amoeha,
Balantidia, Trichomonas - c th kim tra bng cch soi tm protozoa hoc lm sinh thit t
trng.
61. M bo t trng b thi lot mn tnh
Gp loi ch boocx di 2 nm tui - nim mc t trng b thi lot - ly t
trng lm sinh thit th thy c hin tng m bo b thm nhim bi cc cht lng ng,
cc cht ny nhum PAS cho kt qu dng tnh.
62. Vim t trng thi lot
Nim mc t trng b thi lot - cc t bo vim nm thnh t trng nhng
khng c t bo m - y l bnh t pht nn khng xc nh c - loi ch boocx
loi bnh ny khng cu c.
63. Vim t trng thi lot th axit
T trng b vim - c th nim mc b thi lot - lm sinh thit th thy t bo b
thm nhim bi cht a eosin - i khi cht a eosin i vo trong h thng tun hon - iu
tr bng prednisolon vi liu 1 - 2 mg/kg/ngy.
64. Manh trng b o ngc
Con vt a chy - khi s nn thy c khi gia bng - ta c th xc nh hin
tng lng manh trng, t trng bng cch chp X quang sau khi tht dung dch bari - bnh
c th xy ra sau khi con vt nhim giun tc Trichunis typhlitis.
65. Vim t trng do vi khun
Bnh ny xy ra trong mt s t trng hp cc loi nh Salmonella, Clostridia,
hay xon khun nh Treponema v Bonelia b vt qu v s lng (mc d nhng loi
ny bnh thng trong rut c th gy nn vim t trng) - iu tr c bng thuc
khng vi sinh vt - con vt a chy - kim tra thy c phn t trng b vim.
66. Hi chng co git t trng hay bnh a chy chc nng hay hi chng rut b kch
thch
Con vt c du hiu lo lng - bn chn hoc stress thng gp mt s ging
ch sn - ch chn on sau khi loi tr cc nguyn nhn khc.
67. Trng c nm m c hoc loi nm no
Mt s ch n phi nm m c nh Amanita muscaria - con vt chy nc bt

- mt kh nng phi ging - i hay b vp - u b git - ng t b mt phn x vi nh


sng - ng t co - c du hiu s hi hoc au n - la ht - c th co gp li thnh gc a chy, nc phn c mu xanh, si bt, mi hi thi.
68. Trng c Aflatoxin
Khng gp nhiu ch - nguyn nhn l do con vt n phi cc loi nm mc
nh Aspergillus flavus hoc Penicillium hoc nhiu loi nm khc - con vt chn n - yu
t - suy nhc - mt l - phn c ln mu - a chy - hong n - gan b thoi ho m vim d dy, rut.
69. Trng c t Sarcocystis
Bnh ny t gp - xy ra khi ch, mo n phi u sn ca tru b, loi u sn ny
lm cho thnh rut b vim v dy ln, kch ng vo d dy v gy ra a chy - con vt c
cm gic kh chu - kim tra phn c th pht hin ra u sn.
70. Nhim giun phi Angiostrongylus cantonensis
Bnh ny l do u trng giun di tr no v sau l ng mch phi ca ch
con - mng no, no b vim th axit - qu trnh lit tng dn - no, tu b vim dng ht lit phn ui - mt kh nng iu ho phn sau c th - lit bng quang - i tin kh
khn - co git - con vt nn - a chy - khi s hoc chm vo con vt au, ku la .
71. Bnh nm to
t gp - do nhiu loi nm v d nh nm Hyphomyces destruens - con vt hao
gy dn - nn - a chy - xanh xao - cc triu chng bin i rng ph thuc vo tng c
quan hoc b phn b nh hng.
XI. NU CH B CHT T NGT
C th gp cc bnh
1. Vim gan do nhim khun
Thn nhit tng - con vt b suy nhc - kt mc vim - ming vim - hch
amidan sng - cht trong cc trng hp cp tnh - khi s vo khu vc gan con vt c phn
x au - nn - a chy - ho c th xut hin - 1/3 trng hp b bnh b m gic mc mt hong n - gan vng, sng, c m - ti mt b sng, ph - c trng nh dng xut huyt
- vim rut (c th chy mu).
2. Xon khun
Con vt c th cht t ngt - thn nhit ri lon - h mt trng - nn - au vng

tht lng - hi th c mi hi thi - rng c ph cht ba mu - ming v li b thi


lot - hong n - mt v mi chy ra cht dch - mi v li xut huyt - con vt mt l, run
ry, cht - gan sung huyt - thn sung huyt - thn, tim, phi, rut non xut huyt - thn b
vim mn tnh.
3. Trng c ch
Mt v mi chy ra cht dch - con vt b lit, run ry - cn sa khng ngt v
ming si bt mp - co git, ng kinh - au bng - nn - a chy (c th nh c mu mu)
- th , lnh m - hc hc - m - tnh kh tht thng - d dy v rut non b vim - i
khi c trng hp cht t ngt - ta c th c chn on chc chn bng cch phn tch.
4. Trng c
Triu chng khc nhau ty thuc vo tng loi cht c - c trng hp con vt
b cht t ngt, c trng hp phi lay lt mt thi gian ri mi cht, trng hp ny km
theo cc triu chng c trng - ta c th chc chn bng cch phn tch.
5. Rn cn
Cc du hiu khc nhau tu thuc tng loi rn - con vt b suy nhc - yu c c th lit, mm nhn - lit t chi - ng t gin - nn - chy nc bt - th hn hn v
khng th c - thn nhit lc tng, lc gim - phn ln cc trng hp mt phn x vi
nh sng, mt s c phn x chm chp, ch mt s t l cn duy tr c phn x vi nh
sng - cng mt s t nim mc c hin tng xanh tm v t hn na l hin tng a chy
- con vt cht theo nhiu kiu khc nhau tu thuc vo tng loi rn, tu lng nc c v
v tr b cn - v d nh nc c ca rn en vo m m hoc m lin kt th con vt cht
sau vi ngy - iu tr bng huyt thanh khng nc c rn cho kt qu.
6. B tai nn hay chn thng nng
C cc tn thng bin i ln m ta c th b qua khng cn phi kim tra k
lng nh gan v thn b gip nt, t sng c b gy - b nhng vt nhn, sc m thng
vo tim - con vt cht.
7. Bnh v tim
Hay gp nhng con ch gi - cc bnh c th gp l: vim c tim, vim ni
tm mc, van tim b tn thng do nhim khun - ting tim khng bnh thng - con vt c
hin tng ngt th- c th b ph.
8. Thiu vitamin A

t gp - gy cht nhiu ch con vim gic mc mt vim lot da v nim


mc- con vt a chy
9. Vim t cung cp tnh
Khi s, nn t cung thy c s thay i - bnh ny gp sau khi hoc - con vt
st cao - t t cung c mu hoc m chy ra - suy nhc - mt l, cht.
10. Nhim khun huyt do Clostridium
Con vt st cao - ni tn thng b hoi t v sinh hi - mt l - cht.
11. Lit do ve t
Ting sa thay i - con vt nn - lit dn dn - yu 2 chn sau ri n 2 chn
trc ri n c - qu trnh lit tng dn ri dn n lit c h hp - con vt cht - thn
nhit gim - mt kh nng nut - c cht m nhy chy ra - gic mc kh - vi trng hp
cht rt nhanh.
12. B bnh do cu trng
Con vt a chy, nc phn c mu nh mu mu - con vt hc hc - mt nc bnh ny gp ch t 8 tun n 12 tun tui - m nng - i khi cht rt nhanh - mt v
mi chy ra dch c m - st nh - thnh thong c triu chng thn kinh - phit knh kim
tra thy c cu trng
13. Bnh st sa (chng kinh git, sn git, h canxi huyt)
Con vt bn chn - h hp nhanh - li th ra ngoi - lo o - co git - u
ngonh ra ng sau - chn phi nc kiu - thn nhit ln ti 42,20C - con vt ui sc dn lit dn dn - hn m - cht - khi tim canxi vo vo tnh mch con vt hi phc nhanh thng gp vo 2 n 3 tun sau khi .
14. Thiu vitamin E
Nguyn nhn ca bnh l do khu phn thc n khng c tt - ngoi tm mc,
phi v no b xut huyt - chc nng ca tim b suy gim v con vt cht t ngt - ta c
th iu tr cho con vt bng vitamin E vi liu lng 100 n 150mg/ngy.
15. Ph qun b nhim khun do Bordetella
Bnh ny gp ch con - con vt ho - phi rn chc li - vim phi - khng thy
c du hiu lin quan n thn kinh - khng c du hiu lin quan n d dy, rut - c
du hiu nhim khun - nui cy trn mi trng nui cy thun khit c th tm thy
Bordetella bronchiseptica.

16. Vim c tim do parvovirus


Ch con sau khi n 5 tun tui b cht t ngt - con vt khng th c yu t - cht - c triu chng v tim - phi b ph - kim tra virus hc thy c Parvovirus bnh ny lan ra trong phm vi rng - ch gp ch con.
17. Trng c Nitrat
Con vt b co git - c th cng - mi ko ra ng sau - con vt gm g - cht
- mu en nh hc n - mng mu cng - cc c quan nht nht - trc con vt n
hoc ung cht c cha nitrat v d nh phn bn hoc cc loi cht khc c nitrit hoc
nitrat.
18. Bnh nhit thn
C bng chng con vt b nhit thn - cht t ngt - st - cc hch sng.
19. Bnh do parvovirus gy ra
ch con, parvovirus lm hu hoi cu trc ca c tim dn n vic con vt b
cht t ngt - con vt c du hiu xanh tm, th ht ra ri cht - ngoi ra cn c th do tim
b sung huyt dn n thiu nng tim - con vt khng th c, c trng, cht.
20. Bnh trng c (do thiu selen v vitamin E)
Bnh ny c New Zealand v nhiu quc gia khc - bnh t gp - xy ra
nhng con ch c cho n tht cu nn thiu selen v vitamin E - gy ra mt t l t vong
chu sinh ch con - con vt cht t ngt - c c mu trng, cng c th do hoi t c tim
dn n cht t ngt.
XII. NU CH B ST
C th gp cc bnh
1. Nhim khun
Con vt st 40,6 - 41,1oC - mt v mi chy ra nhiu cht dch mu vng - ho - a
chy - vim amidan (khng nghim trng nh trng hp vim gan) - mt - b n - nn
- m gan chn v mi sng - vo thi k cui con vt co git m co git c thi dng l
triu chng in hnh nht (khng phi lc no cng xy ra) - lit - d dy, rut v phi b
vim.
2. Vim gan do truyn nhim
Thn nhit tng - con vt suy nhc - vim kt mc - ming vim - hch amidan

sng - cht t ngt trong cc trng hp cp tnh - bng au v c phn x au khi s ln


vng gan - nn - a chy - c th b ho - mt phn ba cc trng hp b bnh gic mc b
m - hong n - gan b vng, sng, c m - ti mt b ph - c trng xut huyt - vim
rut (c th chy mu).
3. Nhim Toxophasma
Him khi bnh c du hiu c trng m triu chng thng bin i trong
phm vi rng - con vt a chy - c triu chng thn kinh - chn i l xung t - xoang
mi chy ra dch m - chn n - ho - vim phi - vim phc mc - au bng - c hin
tng sy thai hoc con non ra b cht - phi, gan, lch, tim, ty c nhng vt nh
mu trng hnh u inh ghim - kim tra nhng ch tn thng thy c Toxoplasma gondii
v c ch gy bnh ging nh nhim khun hoc chng u.
4. B bnh do xon khun gy ra
Con vt c th cht t ngt - thn nhit ri lon - mt trng su - nn - s vo
vng tht lng c phn ng au - hi th mi hi thi - rng ph cht ba mu - li v
ming b thi lot - hong n - mt v mi chy ra cht dch mi v li chy mu - mt l,
run ry, cht - gan, thn sung huyt - thn, tim, phi, rut non xut huyt - thn b vim
mn tnh.
5. Trng c ch
Mt v mi chy ra cht dch - lit - run ry - sa khng ngt v ming si bt co git - ng kinh - au bng - nn - a chy (c th mu nh mu mu) - th , r - hc
hc - m - tnh kh thay i - d dy v rut non b vim - c th c chn on chc chn
bng cch phn tch.
6. Vim amidan v bnh ca ch nh
Con vt st - ho - nn ra cht c si bt - hch lympho vng u v vng c b
sng - cc tuyn c th b p xe - hch amidan sng.
7. Vim phi
Con vt st cao - khng th c - ho - mi v mt chy cht dch m - nn tm trong cht dch chy ra thy c vi sinh vt gy bnh.
8. Vim ph qun
Con vt ho - st - suy h hp - hay gp nhng con ch gi, bo - bnh mn
tnh - nhng con ch chn cu nhng vng c nhiu bi th ho lu.
9. Vim rut

Con vt st - a chy - hao gy dn


10. Tai, mi, hng b nhim khun
Con vt st - tn thng, nhim khun cc b - au v c nhng du hiu c
trng ca bnh.
11. B phn sinh dc nhim khun do Streptococcus
Thn nhit bt thng - kh phi ging - t m o c cht dch chy ra - ch
con b cht sau khi c sinh ra - sy thai - nui cy th thy c Streptococcus - bnh ly
lan do giao phi hoc sau khi - con vt st.
12. Un vn
Hai tai b li thnh cm - nhn cu tht vo trong hc - mi mt th ba li ra con vt co git v i li cng nhc - c v ui cng - hm kho v con vt c i li
cng nhc nh th, tng dn cho n lc cht - st - du hiu "ci nhn" c gi tr chn
on cao nhng thng t gp.
13. Vim bng quang
Con vt thng c biu hin c gng i tiu - ng thot ra ca nc tiu
nh c th gy ra au n - i khi con vt b st - b n - suy nhc - bng quang x x
rt nhy cm khi s vo - nc tiu c du hiu xut huyt - khi phn tch nc tiu c m
hoc cc mu ng.
14. Huyt nhim khun
Con vt st - suy nhc - phn ln cc c quan trong c th b xut huyt - kim
tra vi khun hc th thy c vi khun gy bnh.
15. Vim xoang
Rng hm b nhim khun - vng xoang rt nhy cm khi s vo - con vt st xoang mi chy dch ra tng t.
16. Vim phc mc
Con vt st - khi s vng bng c phn ng au - suy nhc
17. Trng c strychnin
Con vt co git - st - c cng c - cht
18. St sa (chng kinh git, sn git, h canxi huyt)
Con vt bn chn, khng yn - h hp nhanh - li th ra ngoi - lo o - co
git - u ngonh ra sau - chn phi nc kiu - nhng con ch ci b kch thch, ku la, go

tht - nhp tim ri lon - c th st ti 42,2oC - yu t dn - lit nh - hn m - cht - do


phn ng iu tr khi tim canxi - hay gp 2 n 3 tun sau khi .
19. Glucoz trong mu gim (chng xeton huyt)
T cung c du hiu tr, tr tr - con vt dng i cng, git cc - c th b co tht
- co git - nn - c nhng lc co git mnh gia nhng cn co git - thn nhit ln ti
41,1oC hoc cao hn na - tim p rt mnh - c th iu tr bng cch tim glucoza hay
gluco canxi u trng - kim tra xeton trong nc tiu cho kt qu dng tnh - hi th c
mi axeton - ch yu xy ra vo mt tun trc n 1 tun sau khi .
20. Cm nhit
Mch p nhanh, yu - st - mt l - sung huyt - c th b try kit, cht.
21. Vim tuyn tin lit
Gp ch gi - s on trc trng thy sng - k pht sang to bn - st.
22. Ri lon tuyn hu mn (vim ti hu mn)
Gp ch gi, bo - con ch t t xung v ko l trn mt t - s tuyn hu
mn thy mm - c triu chng thn kinh.
23. Vim thn
Cc du hiu u tin thng m nhng cng c th l t ngt - con vt nn
tng cn - kht nc - mt l - ur huyt - co git - cht - suy nhc - s ln vng tht lng
con vt c biu hin trnh n - thn x x - mt l v lo lng - a chy tng cn - yu t - c
th trong trng thi l m - c mi nc tiu - ming v li b thi lot - rng chuyn
thnh mu nu - eczema (chm da) - phn tch nc tiu c Albumin, tr niu - gi nhanh i khi (him) c mu trong nc tiu cc trng hp cp tnh.
24. Thiu acid Nicotic
Con vt nn - n km - yu t - co git thn kinh - nim mc ming mu ming thi lot v hoi t (en) - nc bt chy ra nhiu, c mu nu vi mi ngt gy
bun nn - li b trc ra tng mng - c lin qan n d dy, rut - a chy c mi hi
thi.
25. Vim v
Cc con ch b st - hch lm ba sng, cng - sa cht lng km v c cc
mu ng - con vt b n - c th b nui con - c th m nng - ch con b i, a chy
hoc cht t ngt do trng c huyt.

26. Ch b nhim Babesia (l dng trng)


y l bnh khng ph bin - gy cht ch con, t khi gy cht ch ln kim tra thy c ve Rhipicephalus - kht - a chy - nn - c mt trong phn v cht nn ra
- to bn - vng da - v niu - nc ming c bt nh mu mu - suy h hp cp - da v
nim mc xut huyt - ph - c du hiu bn chn - st - c hemoglobin trong nc tiu tm trn knh c Babesia canis - nc tiu mu .
27. B u gia 2 ngn chn
C u gia cc ngn chn - cc u sng - con vt kh chu - qu qut - c cht m
chy ra - con vt st.
28. Bnh lao
y l bnh t gp - con vt ho - mt v mi c cht dch chy ra - gan, phc
mc, phi, ngoi tm mc v tim c nhng u ht nhiu tht mu trng hng - con vt nn yu t - hch lympho sng - n km - c th c v kh chu - m yu nng - cht - tm
trong cht dch chy ra c vi sinh vt gy bnh.
29. Bnh cu trng
a chy, nc c mu nh mu mu - hc hc - mt nc - gp ch con 8 n
12 tun tui - m nng - c trng hp cht rt nhanh - ho - mt v mi chy ra dch m st nh - thnh thong c triu chng thn kinh - phit knh kim tra thy c cu trng - xy
ra sau 3 n 4 ngy mua ch con t ca hng v.
30. Bnh do Norcardiac gy ra
C 2 loi: dng ton thn v dng u
* Dng ton thn
C s khc nhau - mng phi vim dng ht - con vt yu dn - hc hc - vim
ngoi tm mc - vim mng phi - trong phi c cht m mi hi thi - cc c quan ni
tng trong c th c cc apxe gy nhim m huyt - vim phc mc - vim phi - vim
rut - ho mn tnh - cc tu xng trong c th b vim - m cp tnh - yu t - lit - tim,
gan, hch lm ba, phi, thn c nhng ht mu trng trng ging nh ht k.
* Dng u
C nhng khi u to t chi, i khi l khp c th.
31. Nhim Histoplasma
y l bnh him gp - con vt a chy - suy yu - nn - ho - st khng theo quy

lut - hong n - gan v lch sng - i khi b vim phi.


32. Nm phi
Con vt ho - khng th c - m nng - hc hc - a chy - c trng - nn kim tra thy c cc loi nm nh Blastomyces, Histoplasma, Aspergillus v
Cryptococcus.
33. Bnh do Mirilia gy ra (bnh Candida hay cn gi l "Thrush")
Nim mc ming mu vng trng - a chy - d dy, rut c s thay i - nui
cy trn mi trng thch Sabouraud v kim tra trn knh hin vi tm thy Candida
albicans - trc con vt c dng thuc khng sinh.
34. Bnh si (si bng quang, si niu o)
Con vt c du hiu c gng i tiu - nc tiu nu c ch nh git - dng
ng cng vi lng un cong - c du hiu suy nhc - c nhng cn dng mnh, n lnh
- con vt b st - run ry - yu t - con vt trng thi t m, sng s - ur huyt - cht.
35. C u ht mng m
trong ming c nhng khi u ht - con vt kh n v kh nut - i khi c
nhng dng ging nh khi u cng c hnh thnh trong ming.
36. Lon dng xng ph i
Gp nhng con ch con ang tui trng thnh ca nhng ging ln - hnh
xng ca nhng xng di b sng - con vt au n - qu qut - st - iu tr c vi
vitamin C.
37. Vim xng - tu
Con vt st - kh th - trc con vt c s can thip ca phu thut
ni cc xng gy hoc gn xng v b nhim khun.
38. Bnh nhit thn
Trc con vt n phi tht c vi khun nhit thn - con vt cht t ngt - st
- hch vng hu sng.
XIII. NU CH NN
C th gp cc bnh
1. Vim d dy
Con vt sau khi n hoc ung nc th b nn

ngay lp tc - khi n ln vng d dy con vt c phn x au - bng trng xung, b mt


ca bng lnh v ko cng ra.
2. Thi lot d dy v c b my tiu ho
Trc con vt c dng aspirin hay kim loi nng hoc cc loi thuc chng
vim nhim - ur huyt mn tnh - thiu mu - n km - c th b try - cht nn dng
dng c soi soi d dy - nn lu, ko di - c phn x au khi s nn.
3. C ngoi vt d dy, c hng hay mt ch khc trong ng tiu ho
Con vt nn ko di - c th c mu - bng au - chp X quang thy c ngi vt
- yu t - sc.
4. Ri lon thn kinh trung khu nn
Con vt nn ko di - do dng thuc gim au d dy khng thy - khi no
b tn thng do c khi u trung khu nn hoc do tai gia v tai trong b nh hng u
c th dn n nn.
5. Trng c ch
Mt v mi chy ra cht dch - con vt b lit - run ry - ming si bt v sa
khng ngng - co git - ng kinh - au bng - nn - a chy (c th nh mu mu) - con
vt c du hiu th , l ng - hc hc - m - tnh tnh thay i - d dy v rut non b
vim - c trng hp cht t ngt - ta c th chn on chc chn bng cch phn tch.
6. Lit do ve t
Ting sa thay i - nn - lit dn dn - lc u hai chn yu sau n hai
chn trc ri n c - lit dn n c h hp - con vt cht - thn nhit gim - kh nut mt chy ra dch m - gic mc kh - c vi trng hp cht rt nhanh.
7. Vim gan do nhim khun
Con vt st cao - suy nhc - vim kt mc - ming vim - hch amidan sng trong cc trng hp cp tnh con vt cht t ngt - bng au s vo vng gan c phn
ng au - nn - a chy - c th b ho - mt phn ba trng hp b bnh gic mc b m hong n - gan sng, vng, c m - ti mt b ph - c trng xut huyt - vim rut (c
th chy mu).
8. Bnh do xon khun
C th cht t ngt - thn nhit khc nhau tu lc - mt trng - au dng tht
lng - hi th mi hi thi - rng c ba mu - ming, li, li b thi lot (li en) chy nhiu nc bt, mu nu, mi ngt gy bun nn - li trc ra tng mng - c lin

quan n d dy, rut - a chy mi hi thi.


9. Gan b ri lon
Con vt b nn, thng c mu nh mu dch mt - i khi c du hiu hong
n - ri lon tiu ho nng - gan sng, s vo c phn ng au.
10. Vim thn
Cc du hiu lc u l m nhng cng c th xut hin t ngt - con vt nn
tng cn - kht nc - mt l - ur huyt - co git - cht - yu t - c phn x trnh n khi
s ln vng tht lng - b mt thn rp - mt l v lo lng - a chy tng cn - yu t - ng
l m - c mi nc tiu - ming v li b tht lot - rng chuyn thnh mu nu eczema (chm da) - phn tch nc tiu thy c albumin, tr niu - gi nhanh - i khi
(him) c cc trng hp cp tnh thy c mu trong nc tiu.
11. Apxe thn hay nhim khun ng tit niu
Con vt nn - st - albumin niu hay cc du hiu thay i khc trong nc tiu
nh (t bo thng b thn, m, tr niu).
12. Vim no, tu dng ht
y l bnh gy ra do u trng ca Angiostrongylus cantonensis gy ra - con vt
lit dn dn - mt kh nng iu ho vn ng ca c phn sau c th - lit bng quang lit ui - i tin kh khn - nn - b chng tng cm au - i tin mt ch ng - lc u
l b tiu sau cng mt kh nng ch ng.
13. B trng cht c
Con vt nn - suy nhc nng - c du hiu trng c ni chung.
14. Vim t cung v nhim khun ng sinh dc
Con vt nn - t m h c dch chy ra - st - c th kim tra bng cch s nn.
15. Vim nhim bt k mt c quan chnh no trong c th
Ta c th da vo triu chng lc s nn v cc du hiu trc .
16. n phi phn ca sc vt
Con vt nn ra phn (thng do ch n phn ca nga hoc ca gia cm).
17. m do vn chuyn
Gp khi con vt trn ng vn chuyn (do b Stress hay cm nng, cm nng)
18. n phi cht kch thch
Con vt b nn - ta nn kim tra thc n m con vt n phi. V d khi ch n c.
19. Trng c

Con vt nn cng vi nhng triu chng c trng do tng loi cht c.


20. Trng c phopho hu c
Trc con vt n hoc ung phi phopho hu c (Lucijet, Fench lorphos,
Task, Ectoral, Diazonone, Atgard) hoc mt trong cc loi photphat hu c c dng
lm thuc tr su,... con vt a chy nn - run ry - chy nc bt - b co tht - b kit l c
cht nh kiu ng nhy - ng t co li thnh im - c co cng li thnh tng cc.
21. n phi lng, da
Con vt nn sau khi n phi thc n c lng v da (hay gp mo du chng c
thi quen n ton b con chut).
22. n phi c
Cht nn ra c bt bao gm c c - y l thi quen bm sinh ca tt c cc loi
ch.
23. Nhy cm vi thuc
Con vt nn - trc con vt c cho dng cc loi thuc phc hp.
24. Rut non b tc
Con vt b nn ko di - kht nc - sc - mt l - au vng bng - c th xc
nh bng cch chp X quang.
25. Ung th d dy
Khng ph bin hay t gp - con vt nn - suy yu - khng n hoc n linh tinh ta c th chc chn bng cch chp X quang hoc ni soi d dy - sau khi cht m khm
thy c caximon, ung th tuyn - d dy ging nh "mt bnh bng da" hoc c cu trc u c tn thng dng polip.
26. Thiu vitamin B1
Nguyn nhn l do khu phn thc n - con vt hc hc - yu t - to bn - lit co git - c b co cng - nn - iu tr bng vitamin B1.
27. Thiu axit Niconitic
Con vt nn - chn n - yu t - thn kinh co git - nim mc ming mu - c
hin tng thi lot v hoi t (li en) - nc bt chy ra nhiu, mu nu, c mi ngt
gy bun nn - li trc ra tng mng - c lin quan n d dy, rut - a chy mi hi
thi.
28. Rn cn
Du hiu khc nhau tu loi rn - con vt suy nhc - yu c - c th b lit

mm nhn - lit t chi - ng t gin - nn - ming chy nc bt th nhanh, kh v


khng th c - thn nhit lc tng, lc gim - phn ln cc trng hp b mt phn x
vi nh sng, mt vi trng hp c phn x nhng chm. Ch mt s t l cn duy tr
c phn x - mt s t c hin tng xanh tm nim mc v mt s t hn na l hin
tng a chy - con vt cht theo nhiu kiu khc nhau tu thuc tng loi rn cn, s
lng nc c v v tr cn v d nh nc c ca rn h mang vo mch mu th gn nh
cht tc khc cn nc c ca rn en vo m m hay m lin kt th con vt c th cht
sau vi ngy - iu tr bng huyt thanh chng nc c ca rn.
29. Vim ty
Con vt hao gy - sinh trng pht trin chm - phn c nhng ch ging nh
t st - nn - suy nhc - c th c cm gic kh chu - trong cc trng hp cp tnh con
vt b au bng - vng bng rt nhy cm - con vt sc.
30. Nhim khun
Thn nhit 40,6 - 41,10C - mt v mi chy ra nhiu cht dch mu vng - ho - a
chy - vim amidan (khng nghim trng nh vim gan) - mt - b n - n - gan bn
chn v mi cng - thi k cui con vt b co git m co git c thi dng l triu
chng in hnh nht (khng phi lc no cng xy ra) - lit - vim d dy, rut v phi.
31. Nhim Histoplasma
y l bnh t gp - con vt a chy - c th suy yu - nn - ho - st khng theo
quy lut - hon n - gan v lch sng - i khi b vim phi.
32. Nm phi
Ho - khng th c - m nng - hc hc - a chy - c trng - nn - kim tra
pht hin thy cc dng nm nh Blastomyces, Histoplasma, Aspergillus v Crytococcus.
33. Bnh lao
Bnh ny t gp - con vt ho - mt v mi c cht dch chy ra - gan, phc mc,
mng phi, ngoi tm mc v tim c nhng u ht nhiu tht mu trng hng - con vt nn hao mn - hch lympho sng - n km - con vt trong trng thi kh chu, kh - m
yu - cht - kim tra cht dch thy c vi sinh vt gy bnh.
34. Nhim Salmonella
Con vt a chy - nn- suy nhc, gy cm dn
35. Vim phi
Thn nhit tng - kh th - ho - mt v mi chy ra dch m - nn - kim tra cht

dch chy ra c vi sinh vt gy bnh


36. H gluco huyt (chng xeton huyt)
T cung c du hiu tr, tr tr - con vt dng i cng, git cc - c th b co tht
- co git - nn - c nhng lc co git mnh nhng cn co git - thn nhit ln ti 41,1oC
hoc cao hn na - tim p rt mnh - c th iu tr bng dung dch glucoza hay gluco
canxi u trng - kim tra xeton trong nc tiu cho kt qu dng tnh - hi th c mi
axeton - ch yu xy ra vo mt tun trc n mt tun sau khi .
37. Vim v
Con vt b st - hch sng, cng - sa c cc mu ng hoc c du hiu thay
i - con m b n - c th b con - m nng (c th).
38. Bnh do Monilia (hay gi l bnh Candidia hay "Thrush")
Nim mc ming mu trng vng - a chy - rut, d dy c s thay i - nui
cy trn mi trng thch Sabouraud v kim tra trn knh hin vi thy c Candida
albicans - trc con vt c s dng thuc khng sinh.
39. Bnh do vi sinh vt Norcardia gy ra
C 2 dng:
* Dng ton thn
C s khc nhau - mng phi c u ht - con vt yu dn - hc hc - vim ngoi
tm mc - vim mng phi - trong phi c m mi hi thi - bt k c quan ni tng no
trong c th u c apxe gy nhim m huyt - vim phc mc - vim phi - vim rut ho mn tnh - vim xng, tu - m cp tnh - yu t - lit - tim, gan, hch lm ba, phi,
thn c nhng ht mu trng ging nh ht k.
* Dng u
C nhng khi u ln 4 chn - i khi l bt k ni no trn c th.
40. Vim ph qun
Con vt ho - st - suy h hp (th kh) - hay gp nhng con ch gi, bo nhng ch sng ni c nhiu bi bn - thng ho lu.
41. C trng
Sn trng xung - bng phnh rng - s vo bng nh c cht dch - hao gy
dn - tim b tn thng.
42. Si (si bng quang, si ng tit niu)

Con vt c biu hin c gng i tiu - nu i tiu c th cng ch nh git dng i cng vi lng un cong - c du hiu suy nhc - hay dng mnh - st - run ry yu t - trng thi dng t t, sng s - ur huyt - cht.
43. i tho ng
Con vt hay kht nc - phm n - kim tra gluco trong nc tiu cho phn ng
dng tnh con vt suy kit dn.
44. Vim amidan, c khi u, ngoi vt hay nhng tn thng khc khu vc hng v
vng gn
Con vt nn ko di - kim tra ming c du hiu bt thng - nn kim tra tnh
trng trc ca con vt.
45. Nhim Spirocerca lupi (giun d dy)
d dy, thc qun c khi u - con vt hao gy dn - con vt s b cht t ngt
nu lin quan vi ng mch ch - con vt b nn ra mu - chy nc bt - ho - chn n kh nut.
46. Nhim l dng trng
y l bnh khng ph bin - gy cht ch con, t gp hn ch ln - tm thy
c ve Rhipicephlalus - con vt kht - a chy - nn - trong phn v cht nn ra c ln dch
mt - to bn - vng da - v niu - nc bt c mu nh mu mu - suy h hp cp - da v
nim mc b xut huyt - ph - c du hiu thn kinh - st - nc tiu c hemoglobin phit knh kim tra c Babesia canis.
47. C thc qun mt kh nng gin v chng co tht tm v
C thc qun mt kh nng gin - co git thc qun gin - thc n tch li
trong thc qun - sau khi n con vt c hin tng , tr, thc n cng vi nc bt tro ra
khi ming - cho con vt ung bari ri kim tra bng tia rn-ghen - cho con vt n thc n
mm, nghing u dc thc n vo.
48. Co tht mn v v chng hp mn v
Con vt nn theo kiu cc cht b phng ra khi ming - c th hc hc - sc phm n - kim tra bng cch chp X quang.
49. D tt vng mch mt cch dai dng
y l khuyt tt bm sinh - gp ch con t 6 n 12 tun tui - sau khi cho n
con vt b nn ko di - cho ung bari ri kim tra bng cch chp tia rnghen - c th gii

quyt bng cch phu thut chuyn ri mch mu b tc.


50. C ti tha thc qun
Thc n b tch t li - thng th thc n b , tr ngc tr li - kim tra bng
cch chp tia rn - ghen i chiu - iu tr bng cch phu thut.
51. C l Herni
Con vt trc b tai nn hoc tn thng - nn hoc thc n b tr ra - kim
tra bng cch chp tia Rn ghen v cht trung gian i chiu - iu tr bng phu thut.
52. Vim thc qun
Con vt nn, o - xy ra sau khi con vt b nn ko di - kim tra bng cch
chp X quang - cho thc n mm v nht.
53. Tc d dy, rut
Nguyn nhn gy ra tc c th l do ngoi vt, k sinh trng, khi u, p xe,
hoc rut b xon vn (xon rut) - con vt bun nn - au bng - mt nc - on tc
trn vng bng th co li - on tc di bng li phnh ra - con vt sc v cht - chn on
bng cch chp X quang - ta c th cha bng cch phu thut chnh li on tc.
54. Vim phc mc
Con vt bun nn - au bng - st - nn - nhp tim tng - p lc trong mu gim
- chn on bng cch chp tia rn-ghen v s vng bng (chc d vng bng).
55. Thiu nng v tuyn thng thn (bnh addison)
Ri lon ni tit - trc vic iu tr bng corticosteroid b dng mt cch t
ngt hoc bnh c nhng du hiu ban u xut hin mt cch t t - con vt chn n nn - a chy (thng c mu) - st cn - kim tra thy natri trong mu gim, kim tng,
bch cu a eosin tng, t bo lympho tng - iu tr bng corticosteroid.
56. Dng thuc qu liu
Do dng Aspirin hay nhiu loi thuc khc khi dng qu liu c th dn n
nn.
57. Nn do tm thn
Bnh khng ph bin ch (ph bin mo).
58. Sun (chuyn hng) h thng qung ca v bnh no bm sinh h thng qung ca.
t gp nhng c th thy nhng con ch chn tru b v ch chn cu vng
nc Anh c - con vt hc hc - sinh trng chm - gp ch yu ch con - con vt suy

nhc - nn - mt kh nng t iu ho - gp ch yu ch con - con vt i khng nh


hng hoc s iu nhp nh b cng bc - co git - cht.
60. Tai gia b nhim khun
Con vt b nghing u hoc quay trn, mt cn bng - st cao - nn.
61. Bnh nhc c nng
C yu - lit - bnh gp ch 8 tun tui hoc nh hn trong cc trng hp
bm sinh - cn chng nhc c nng do t mc l do ri lon qu trnh t min dch, gp
ch 10 thng n 2 nm tui - yu c c lin quan n ph i thc qun - con vt nn kh nut v khn ting - cho phn ng iu tr vi neostigmine bromide.
62. Thiu vitamin B3 (Niacin, Nicotrenic axit)
Li en - li v li b vim v hoi t - c th b bin chng bi
Fusobocterium necrophorum hoc cc loi vi khun/xon khun khc - con vt nn - chn
n - mt nc - yu t - con git tng nhm c - nim mc ming mu sau l thi
lot, hoi t - nc bt chy nhiu, mu nu, mi ngt rt gh - li b trc ra tng mng kh nng khng khun ca rut, d dy thp - st cn - thiu mu - cht (cng phi mt
mt thi gian di).
63. Nhim Parvovirus ch con
dng rut non: con vt b suy nhc t ngt - chn n - nn - a chy - trong
cc trng hp cp tnh con vt b mt nc nhanh chng - sc v cht. Ngoi ra cn c
cc dng khc nh thiu nng tim, nhi mu c tim...
64. Vim kh qun - ph qun
Xoang mi chy ra cht dch m nhy - con vt ho - ly lan nhanh t con ny
sang con khc - st nh - thnh thong nn ra cht c bt - ho rt, t m - nghe phi c
ting th (nghe vng kh qun, ph qun) - c th k pht thnh vim phi dch r vim.
65. Bnh nm to
Bnh ny t gp - c nhiu loi nm khc nhau v d Hyphomyces destruens con vt hao mn dn - nn - a chy - xanh xao - cc du hiu biu hin khc nhau tu
thuc vo c quan v h thng b nh hng.
66. Thiu km
Khu phn thc n thiu km hoc qu nhiu canxi - con vt hc hc - nn vim kt mc v vim gic mc - sinh trng km - da trc vy - i khi b st, suy nhc,

c nhng tn thng chn, mt, khp c chn, khuu tay - ch c mng vut b sng ln
- thnh thong cm, mi, xung quanh mi c nhng vy trc ra mu vng - ta c th iu
tr bng cch cho 15mg km mi ngy (i vi ch ln).
67. Vim tuyn tin lit
Gp ch gi - i khi b suy nhc - nn - ng tit niu b au - i tiu nc
nh git - nc tiu c mu - khi kim tra thy tuyn tin lit sng.
XIV. NU CH B SUY KIT HAO MN DN
C th gp cc bnh
1. Do dinh dng
Trc con vt b b i hoc n thc n khng
ph hp hay con vt bing n.
2. Do ni k sinh trng
B nhim k sinh trng nng c th dn n con vt gy mn v m yu - kim
tra phn thy c trng giun - c cc loi giun nh giun mc, giun tc, giun trn, sn dy.
3. Vim thn
Cc du hiu ban u thng l m nhng cng c th xut hin t ngt - con
vt nn tng hi - kht nc - mt l - ur huyt - co git - cht - hao gy c phn x trnh
n khi s vo vng tht lng - thn x x - mt c v lo lng - a chy tng cn - yu t ng l m - c mi nc tiu - li v ming b thi lot - rng chuyn thnh mu nu eczema (chm da) - phn tch nc tiu thy c albumin, tr niu - i khi (him) c mu
trong nc tiu cc trng hp cp tnh.
4. Nhim Babesia (l dng trng)
y l bnh khng ph bin - gy cht ch con, him gy cht ch ln kim tra thy c ve Rhipicephalus - con vt kht - a chy - nn - trong phn v cht nn ra
c mt - to bn - vng da - da v nim mc xut huyt - ph - c du hiu thn kinh st c hemoglobin trong nc tiu - phit knh thy c Babesia canis - ch ln bnh nh hn
- con vt suy kit hao mn dn.
5. Bnh ci xng
xng sn c trng ht sn ci xng - hc hc - u gi lch ra ngoi xng b bin dng - nguyn nhn l do thc n - do phn ng iu tr vi vitamin D,

canxi v photpho.
6. Nhim Salmonella
Con vt a chy suy kit hao gy - nn.
7. C trng
Cnh sn trng - bng gin - s vo vung bng nh dng c dch - con vt hao
gy - tim b tn thng.
8. Trng c ch
Mt v mi chy dch - lit - run ry - con vt sa khng ngt v ming si bt
mp - co git - in lon - au bng - nn - a chy (c th c mu nh mu mu) hc hc m - tnh kh thay i - d dy v rut non b vim - i khi b cht t ngt - c th c
chn on chc chn bng cch phn tch.
9. Bnh lao
t gp - con vt ho - mt v mi chy dch - gan, phc mc, mng phi, ngoi
tm mc v tim c cc u ht nhiu tht, mu hng trng - nn - hao gy dn - hch lympho
sng - n km - c th c biu hin kh chu - m nng - cht - tm trong cht dch tit ra
thy c vi sinh vt gy bnh.
10. i tho ng
Con vt kht nhiu - n tp, tham n - kim tra gluco trong nc tiu cho phn
ng dng tnh - con vt hao gy dn.
11. Cu trng
a chy, phn c ln mu - hc hc - mt nc - gp ch con t 8 n 12 tun
tui - m yu - i khi cht rt nhanh - ho - mt v mi chy ra dch m nhy - st nh thnh thong c triu chng thn kinh - phit knh kim tra thy c cu trng - gp vo sau
3 n 4 ngy khi a ch t ca hng v.
12. Vim bng quang
Con vt thng c biu hin c gng i tiu - lng nc tiu i ra t c th
gy ra au n - i khi b st - con vt b n - suy nhc - b mt bng quang x x - khi
s vo th bng quang rt nhy cm - xut huyt niu - khi phn tch nc tiu c cc mu
hoc m.
13. Vim ty
Con vt hao mn dn - mt hoc gim kh nng sinh trng, pht trin - phn c
nhng ch ging nh t st - nn - suy nhc - c th c cm gic kh chu - trong cc

trng hp cp tnh con vt b au bng - vng bng rt nhy cm - con vt sc.


14. Nhim Histoplasma (bnh ny him gp)
Con vt a chy - c th suy yu - nn - ho - st khng theo quy lut - hong n
- gan v lch sng - i khi b vim phi.
15. Nm phi
Con vt ho - khng th c - m yu - hc hc - a chy - c trng - nn kim tra thy c cc loi nm nh Blastomyces, Histoplasma, Aspergillus v
Cryptococcus.
16. Bnh do Monilia gy ra (cn gi l bnh Candidia hay "thush")
Nim mc ming mu trng vng - a chy - rut, d dy c s thay i - nui
cy trn mi trng thch Sabouraud v kim tra trn knh hin vi thy c Candida
albicans - trc con vt c s dng thuc khng sinh.
17. Thiu vitamin B3 (Niacin, axit, Nicotinic)
Li en - li v li b vim hoi t - bnh c th b bin chng bi
Fusobocterium necrophorum v cc loi vi khun/xon khun khc - nn - km n - mt
nc - yu t - cc nhm c b co git - nim mc ming mu sau l thi lot, hoi
th - nc di chy ra nhiu, mu nu vi mi ngt rt kinh - li b trc ra tng mng kh nng khng khun ca d dy, rut gim - st cn - thiu mu - mt thi gian di sau
th cht.
18. Thiu axit Partothenic
Do thc n - con vt thiu mu - co git - gan b thoi ho m
19. Thiu vitamin B1
Do thc n - con vt hc hc - yu t - to bn - lit - co git - c b co tht nn - iu tr bng vic b sung vitamin B1.
20. Vim tuyn tin lit
Con vt c gng i tiu nhng nc tiu khng chy ra hoc ch chy nh
git - bng quang cng - dng i cng - s thy tuyn tin lit sng - khi c gng i tiu
chng c dng ngi xm nh ch ci - phn b ln cht v ch c nc phn chy ra.
21. Con vt b nhim giun d dy
Trong d dy, thc qun c khi u - con vt hao mn gn - nu c lin quan n

ng mch ch th con vt c th cht t ngt - nn - nn ra mu - chy nc di - chn


n - qu trnh nut b ri lon.
22. Thiu nng v tuyn thng thn
Trc vic iu tr bng Corticosteroid b dng li mt cch t ngt hoc
bnh c cc du hiu xut hin mt cch t t - con vt chn n - nn - a chy (thng
c mu) - kim tra th thy trong mu natri gim, kim tng - iu tr c bng
Corticosterod.
23. Nhim Pneumocystis
Con vt ho - a chy - hao mn dn - kim tra thy c Pneumocystis carinii bnh ny him gp, thy c ch chn.
24. U ht do Mycobacteria gy ra (bnh phong ci chut)
Bnh ny him gp - trn da c nhng ht ni ln vi ng knh t 1 n 3 cm
- c th chy ra dch huyt thanh - c mt vi sinh vt khng axit - trc con vt b chut
cn hoc c mi lin h vi chut - kim tra thy c Mycobacteria lepraemurium.
25. Si mt
Bnh ny him gp - con vt b hong n - nn - yu t - suy nhc - st cn i khi b st - a chy - kht nc - au bng.
26. C ve xoang mi
Tm thy trong xoang mi hoc cc xoang khc thy c ve - con vt ho - vi
trng hp b h hi thn v xung quanh vng thn.
27. Nhim Actinomycoid v Norcardiac
Cc triu chng bin i trong phm vi rng - da, xng v nhiu c quan
khc c cc apxe - cc apxe ny lc u mu xm vng sau c m mu nu mi
hi thi - n c th l cc ht sunfua, ht tht hoc cc ht nh b trc ra tng mnh - cc
t sng b vim xng tu - c du hiu CNS cng vi vim mng no - i khi phc
mc b vim - i khi b apxe gan - st cn - st - kh th - trn dch mng phi - trn dch
phc mc - vim m t bo mn tnh.
28. Sun h thng qung ca v bnh no h thng qung ca.
Bnh him gp nhng c thy loi ch chn tru b v ch chn cu ca Anh con vt hc hc - sinh trng chm - ch yu gp ch con - suy nhc - nn - mt kh
nng t vn ng - i khng nh hng hoc s iu nhp nh b cng bc - co git -

cht.
29. Tha vitamin A
Con vt d dng - vim a khp - canxi gim - chn n - st cn - nn kim tra
vic cho con vt n thc n c gan, du c hay lng trng v iu chnh li vic tha
vitamin A.
30. Nhim Phycomycoid
Bnh ny t gp - do nhiu loi nm gy ra v d nh Hyphomyces destruens con vt hao gy dn - nn - a chy - xanh xao - cc triu chng biu hin ra cn ph
thuc vo c quan v h thng b nh hng.
31. Thiu km
Do thnh phn thc n thiu km hoc qu nhiu canxi - con vt hc hc - nn kt mc v gic mc b vim - sinh trng chm - da b trc vy - i khi b st, suy nhc,
c nhng tn thng chn, mt, khp c chn, khuu tay - ch c mng vut b sng ln
- thnh thong cm, mi, xung quanh mi c nhng vy trc ra mu vng - iu tr bng
cch cho 15mg km mi ngy (i vi ch ln).
XV. NU CH C DU HIU UI SC
C th gp cc bnh
1. Nhim giun mc
Con vt thiu mu - kim tra k sinh trng hc th thy c giun mc hoc trng
giun mc.
2. Nhim giun tim
Ly mu phit knh kim tra thy c nhng dng cha trng thnh trong h
thng tun hon trong ngun mu - con vt b suy yu ton thn - kh th - thiu mu ph - nn kim tra tnh trng trc ca con vt.
3. Hi chng a chy
Tham kho phn "bnh a chy". Cc bnh lit k y s gy ra hin tng
ui sc ch.
4. Con vt b hao mn dn
Tham kho phn "cc bnh gy hao mn". Cc bnh lit k s gy ra hin
tng ui sc ch.
5. Cc bnh gy st

Tham kho phn "chn on phn bit cc bnh gy st" v nhng bnh c th
gy st th c th lm cho con vt ui sc.
6. Thiu mu
Tham kho phn "chn on phn bit cc bnh gy thiu mu", tt c cc bnh
u c th hu hoi sc lc ca con vt.
7. Vim d dy rut th Axit
Con vt a chy ko di, i khi c c mu - hc hc - thiu mu - cho iu tr
bng cc thuc tr a chy nhng khng thy c kt qu - phi, gan, hch lympho v thn
c cc ht mu trng xm sau chuyn thnh mu vng.
8. Adrenocorticoid gim (bnh Addison)
Bnh ny him gp - con vt n km - nn - c yu - a chy - trong mu natri
gim v kali tng - iu tr c phn ng vi Prednisolone.
9. Giun kh qun (Filaroides osleri)
Con vt ting ku khn - ho lu - ly nt bng bi vo kh qun, ly ra kim tra
th thy c trng giun - trn nim mc kh qun v ph qun c nhng u nh kch thc c
th ti 1cm
10. Nhim giun tc
a chy ko di (phn c mi hi thi, thng c c vt mu) - phit knh kim
tra thy c trng giun tc - con vt yu sc - au bng - ui sc - mt kh nng lm vic.
11. Nhim giun Angiostrongylus vasorum (giun phi ca ch)
Bnh t gp - c biu hin kh , m h - khi chy dng rt cng - da vng
di xng hm, ngc v chn sng ph ln - con vt b qu - nghe tim phi c ting thi thi gian ng mu chm - trong phi thy c cc phn ng cc k ca phi.
12. Nhim Spirocerca lupi (giun d dy)
Trong d dy, thc qun c nhng khi u - con vt hao mn dn - trong vi
trng hp c lin quan n ng mch ch th con vt b cht t ngt - nn - c du hiu
nn ra mu - chy nc bt - ho - chn n - kh nut.
13. Chng nhc c nng
C yu - con vt b lit - trng hp bm sinh th bnh pht vo khong 8 tun
tui hoc nh hn - cn i vi trng hp bnh mc phi do ri lon hot ng t min

dch th s xy ra vo 10 thng n 2 nm tui - c yu cng vi hin tng thc qun b


ph i - con vt nn - con vt kh nut v ting b khn - iu tr bng neostigmine
bromide.
14. Hi chng hp thu km
Rut non b bnh - thiu nng ty - c khuyt tt bm sinh trong qu trnh hp
thu cht dinh dng - cha tr bng cch nng cao dch dng thy c phn ng - con vt
st cn - a chy - kit l - ph - mng phi b trn dch - c trng - c du hiu rut
non b mt protein.
15. Thiu vitamin B1 (Thiamine)
Con vt nn - mt mi, ng lm, yu t - khng mun lm vic - mt kh nng
iu ho vn ng - mt phn x cm th bn thn - n km - st cn - yu - to bn - lit co git - tim c vn - mt kh nng phi hp hot ng - c b co tht - c th b cht
t ngt do suy tim - bnh ny l do khu phn thc n km gy ra.
16. Vim thn mn tnh
Con vt hay ng lm, chn n - a niu - st cn - hm lng photphat v
cholesterol trong huyt thanh cao - kch thc ca thn nh hn bnh thng - kim tra
nc tiu thy c protein - v thn mu nht nht - b mt nang thn x x - kim tra t
chc hc m thn th thy c nhiu bin i.
XVI. NU DA B KCH NG HOC TN THNG
C th gp cc bnh
1. Bnh v da (nhiu)
Tham kho phn "trng thi ca da" v 40 trng thi
khc cng vi nhng bnh di y.
2. Nhim giun mc
Con vt nm ln nhng vng c u trng ca k sinh trng nn nhim bnh - ta
nn kim tra cc du hiu trc .
3. Nhim Strongyloides
Tng t nh trng hp giun mc.
4. Chng ng vi m di da
Trn vng xng c cc li ln kh di chuyn.

5. Thiu km
y l bnh t gp - trong c th hm lng canxi cao cn hm lng km li
thp - con vt hc hc - nn - kt mc v gic mc b vim - sinh trng chm - da b tn
thng, n mn, try xc, ng vy cc vng nh chn, mt, khp mt c chn, khuu
chn - khng c du hiu b nga - vut chn b sng - lng b rng - cm, mi v xung
quanh mi ng vy - bng v lng b tn thng - cc vy da kh v dnh vo da - di
da c mu v m t - gan bn chn nt n v kh - khng c vt cn ca gh Sarcotes
hay chy rn - cho ung 15 mg nguyn t km mi ngy iu tr - iu tr trong vng 4
tun.
6. Thiu vitamin B2 (Riboflavin)
C th gy ra hin tng try, hn m - con vt chn n - thn nhit thp - nhp
tim ri lon - st cn - da vng bng, ngc, chn sau b vim - lit hoc 4 chn b yu mt b bnh (vim kt mc, vim gic mc hoc gic mc b m, c) - sau khi cht m
khm thy gan ho m mu vng.
7. Tha vitamin B3 (Niacin, Axit, Nicotinic)
C th thy hin tng mch gin cng vi triu chng nga da.
XVII. NU CH B TO BNG
C th gp cc bnh
1. Con vt c thai
Kim tra tnh hnh trc ca con vt - sau khi
c phi ging 20 n 22 ngy th s vng bng thy to
khong 2cm; sau 28 ngy to ra khong 3cm; sau 35 ngy
bng to c ngn - sau 35 ngy th cho ni soi, sau 43 ngy cho chp X quang - vo tun
cui u v c th c sa, cng c trng hp c sa khi con vt c thai gi.
2. Khi u (ung th)
Ta c th chn on bng cch s nn vng bng, chp X quang hoc dng th
thut m bng thm d.
3. T cung tch m
M m o thy c m - con vt suy nhc nng - mt nc - t cung sng khi

m huyt cu thy hin tng nghing t - lng ur nitrogen trong nc tiu tng - ly
nt bng cho vo m o ri li ra thy c vi khun gy bnh - ta c th chn on bng
cch chp X quang nhng khng phi lc no cng xc nh c bnh.
4. C trng (tch dch trong bng)
Hay gp nhng con ch gi - kh nng dung np gim - con vt chn n - bng
to cng vi vng sn b li ra - hnh dng bn ngoi c th c s thay i - hay b bnh v
tim, gan, thiu mu v cc bnh c bn khc i km.
5. Chng cng rut
Con vt c biu hin c gng i a - hu mn b au v tn thng - kt trng
b vim lot - nn - c th b a chy hoc khng - kim tra thy c hin tng phn b
li, ln cht - trc trng v kt trng b hp li - nn tm hiu trc con vt n g (v d
nh mt con ch chn gia sc c to ra do s lai cng ging n 5 lt kim loi xanh
ng knh 13 mm, loi ny vn c dng lm ng).
6. D dy b gin hoc vn xon
D dy b gin cp tnh - ch yu gp ging ch c ngc b trng su - con vt
au - chy nc di - suy nhc cp tnh - ta c th nhn thy bng cch thng d dy bng
siu m
7. Chng bo ph
Gp nhng con ch gi - con vt c cho n qu mc - nguyn nhn l do
thc n (thc n sn v thc n tha) - c th khng s thy c xng sn - c th bo
qu mc - trn ton b phn lng l m bao ph - nn kim tra h thng tim mch - kim
tra chc nng ca thn - kim tra chc nng ca tuyn gip - kim tra qu trnh luyn tp
trc ca con vt trc khi cho n king.
8. Lch ph i
Chp X quang kim tra - tm hiu tnh trng trc ca con vt - lch b
ung th - sau khi b chn thng c hin tng mu t thnh khi - bng au - con vt sc
- c th xc nhn bnh bng cch dng th thut m bng.
9. Tng nng v tuyn thng thn (hi chng Cushing)
Bnh ph bin nht loi ch Boocx, ch sn Boston, ch x, ch chn, ch
ci th xy ra khi con vt khong hn 4 nm tui cn bnh thng th bnh xy ra khi con
vt vo khong 3 nm tui n 4 nm tui - canxi thiu v glucocorticoid qu tha dn n

hin tng long xng - da ng vy - a niu v kht nhiu - t trng ca nc tiu di


1.012, i khi di 1.005 - lng b rng - ng lm - da mng - sc t m tng - bng cng
do trng lc c tng v qu trnh trao i protein tng - cortisol tng - con vt n nhiu.
10. Tc niu o
Niu o c si hoc b so do chn thng hoc do phu thut - niu o cng
c th b tc do p lc t ngoi vo nh p xe hoc khi u - nhng con ch c gi khi
tuyn tin lit sng cng dn n tc ng tit niu.
11. Bng quang b thot v
Nn xem trng thi trc ca con vt - c du hiu tc - c du hiu ur
huyt, nhim c huyt - ta c th dng th thut chc bng hoc m bng chn on.
12. Vim gan
Ta nn xem trc con vt c b trng c hay khng. V d nh nhim c
huyt hoc nhim khun - hong n - suy nhc - sc - nn-s vo vng gan c phn ng
au - rng sng - con vt c iu tr bng corticosteroid trong mt thi gian di - tim
suy, sung huyt - ti mt sng - cc u tng sinh - lon dng m - gan thoi ho dng tinh
bt - c hin tng tch tr glycogen.
13. Sng tuyn tin lit
Con vt c biu hin c gng i tiu - to bn - tiu tin thng xuyn - c
mu trong nc tiu - dng i thay i - khi s nn thy du hiu ng thi c trc trng
v c vng bng - tuyn tin lit nng, nhy cm - gp con c hn 6 nm tui.
14. To bn cp tnh
Nn kim tra tnh trng trc ca con vt - vo cng thi im vo mi nm,
con ch c mang n 3 ln cng vi mt lng phn ln b li - ngi ch xc nhn l
con vt khng i tin vo khong thi gian - vi mi ln ta c th iu tr bng
cch tht ra hoc bng phu thut - con vt hao mn dn - suy nhc - vo thi k cui
con vt n ung km.
15. Rut b sng, phng
y l bnh him gp - khi g chn nghe thy ting bong bong do b chng con vt xanh tm - suy h hp - nn kim tra tnh trng trc ca con vt - con vt cht.
16. Vim phc mc
ch c mt s trng hp phc mc b vim do nhim khun - trong dch phc
mc c cc mnh si fibrin hoc cc cht c fibrin - bng sng, i khi c m.

17. C hin tng xut huyt trong bng


Do mt nguyn nhn hay mt chn thng no lm cho lch, thn, gan hoc
cc c quan khc b tn thng - ta c th chn on bng cch chc d bng - trong
trng hp ny ta iu tr bng phu thut.
18. U nang
U nang thn l hin tng ph bin nht - ta c th pht hin bnh bng cch
dng th thut m bng thm d - iu tr bng phu thut.
XVIII. NU CH CHY NC DI NHIU
C th gp cc bnh.
1. Con vt mc bnh di
Con vt chy di - tr nn r hoc hng phn
qu mc - c th c biu hin tn cng ngi - tnh tnh
thay i - c hin tng p rui theo tng tng - trn
trnh - ng t gin khng cn - b kch thch v gii tnh - kt mc sung huyt - mt m
chng chng khng chp - xng hm di tr xung - li th ra - nc di chy di
thnh tng si - ting sa c th thp sau r ln ri con vt b mt ting - chy nh
in, mt nh hng - con vt lit dn dn - hn m - cht trong khong 10 ngy
2. Xng hm di b bnh
Bnh ny t gp - xng hm di b xng - con vt khng m c mm chy nc di - mt s ging ch bnh ny c th di truyn cho i sau - con vt rt
nhy cm khi ta n tay vo vng cm.
3. Thiu axit Nicotinic hoc Niacin
Li v li b vim hoi t - con vt nn - n km - nim mc ming mu thi lot v hoi th - nc bt chy nhiu mu nu cng vi mi ngt rt gh - li trc ra
tng mng - kh nng khng khun ca d dy, rut gim.
4. Thiu vitamin B
C th con vt b thiu axit nicotinic, riboflovin - con vt yu t, chm chp, n
n, th - n km - nc di mi rt hi thi - mt b nhim khun v chy nc mt nn kim tra khu phn n ca con vt.
5. C ngoi vt
C vt tc ming v d nh xng b tc gia rng hoc ngng ngang vm

khu ci.
6. Con vt b nghn
Con vt nut kh - thc qun phnh ra - khi s vo c cc nghn - nn kim tra
trng thi trc ca con vt - nc di chy nhiu.
7. m do vn chuyn
Du hiu c trng l con vt khng thoi mi v b nn tuy nhin hin tng
chy nc di vn c th xut hin trc cc du hiu ny.
8. Con vt n c
Du hiu c trng l con vt sau khi n c c v nh c gng nn ra, i khi
c trng hp nn tht, trong khong thi gian ny con vt chy nc di.
9. Nhn thy con vt nn
Nhiu trong s 60 nguyn nhn y th con vt c th chy nc di mt cht
trc khi nn. y khng phi l du hiu c trng nhng c th xy ra.
10. Bnh v rng
Khi rng con vt lm chm, vim, vim nha nhu, nhim khun th u c th
dn n con vt chy nc di.
11. U nang tuyn nc bt
Tuyn nc bt b nghn c th dn n hin tng chy nc di theo tng cn
- tuyn nc bt di li b sng.
12. Vim tuyn nc bt, tuyn mang tai
Bnh ny xut hin trong nhng trng hp bin chng t nhng vt cn hay do
nhim khun ri t lm cho con vt chy nc di.
13. Bnh ming
Cc vim nhim ming u c th lm cho ming b , vim v con vt chy
nc di.
14. Tn thng li
C th lm cho con vt chy nc di.
15. Vim hch amidan
y c th l vim lan hoc vim gn tuyn nc bt.
16. Ming b bng do cc cht gy n mn da
Con vt cn c th b bng v nhiu nguyn nhn khc - c th lm cho con vt
chy nhiu nc bt.

17. Do n phi loi c gy kch thch


Nhng loi c ny thng do ch con v cc loi ch ni chung n phi - chng
lm cho con vt chy nc di rt nhiu.
18. Trng c pht pho hu c
Xem phn trng c, v d nh Baysol - con vt kh th - nc di tit thnh si
mnh - t mi chy ra dch m - dng i v dng ng cng nhc - mt kh nng t iu
chnh bn thn - d dy, rut non b co rt - a chy - run ry - mt l - c b co git - co
git - ng t im.
19. C u sinh trng v nhng u hoa liu ming
Con vt chy nc di
20. Ung th
trong trng hp ny khi hin tng ung th xng v m mm c lin
quan n hin tng tit nc bt th c th dn n con vt chy nhiu nc di hn.
21. B lit c ch nut
S lm cho con vt chy nc di v d nh trong cc trng hp b rn cn,
ng c Clotridium botulinum, b un vn.
22. Trng c nm m c hoc mt loi nm c no
i khi c ch con v ch ln n phi mt loi nm m c nh Amanita
nuscaria (ni ting khu vc Melbourne) - con vt chy nc di - mt kh nng phi hp
- co git vng u - i hay b vp - ng t mt kh nng phn x vi nh sng - ng t
co - c du hiu hong s hoc au n - trn v trong gc - la ht - a chy nhiu nc bt
mu xanh mi rt hi thi.
23. Trng c paraqua (mt loi thuc dit c cc c)
Con vt chy nc di - nn kim tra tnh trng trc ca con vt - kh th d b kch thch - co git - nn - ming v hu b thi lot - h hp kh khn - bnh cng
ngy cng tr nn trm trng - con vt cht sau 5 ngy - phi, gan b ph hu - trong bng
c cht dch mu xanh.
24. B rn cn
Cc du hiu l khc nhau tu tng loi rn - con vt b suy nhc - c b yu con vt lit nho - lit t chi - ng t gin - nn - chy nc di - kh th v th hn hn
- thn nhit lc tng, lc gim - phn ln cc trng hp b rn cn u b mt phn x vi

nh sng, mt vi trng hp phn x l yu t, ch c mt s t l vn duy tr c phn


x - mt s trng hp nim mc b xanh tm v mt s t hn na l b a chy - con vt
cht theo nhiu kiu khc nhau tu thuc tng loi rn: v d nh nc c rn h mang sau
khi vo mch mu th con vt gn nh b cht tc khc, cn nu nc c ca rn en i vo
m m hoc m lin kt th con vt c th cht sau vi ngy - c th iu tr bng huyt
thanh tr nc rn c hiu.
25. Bnh quai b (vim tuyn nc bt)
ngi, bnh quai b l do paramyxovirus gy ra v thnh thong n cng xy
ra vi ch - con vt th , l ng - tuyn nc bt b sng trong khong 1 tun - trc
20 n 21 ngy ch c tip xc vi ngi b bnh quai b.
XIX. NU CON VT B QU
C th gp cc bnh
1. Chn trc b tn thng c v gn.
y l bnh do u di ca c ba u b t - c vt rch v c cc mu ng phn b mt nng hoc phn sau ca ngc c th b thm tm hoc b x rch - c gp, bao
hot dch, xng t thng b tn thng do co gin qu mc - khi s vo con vt c phn
x au n - con vt qu.
2. Chn sau b tn thng c v gn
Nhng c mnh lm nhim v khp hai chn sau thng b rch - phn gn
thuc c cng c th b t - tin lng xu - c cng cn mc b t to thnh si nh si
thng v chc nng ca n b ri lon - c sartorius (?) c th b rch - cc loi c khc
thy c nhng du hiu c trng b hu hoi cng vi triu chng qu.
3. m gan chn b tn thng hoc b rch
Khi s vo con vt c phn ng au n - con vt b qu.
4. Thoi v c
Gp loi ch ua Thy S hay nhng loi phi di chuyn vi tc nhanh - c
b gin on ch bao ngoi v c on phng xuyn qua v d nh rut thng - n lm
ph hu mch mu v to nn khi mu t - con vt b qu.
5. Cc dng tn thng khc c
Do con vt b cn dn n c b rch, thm tm, tn thng - tt c nhng iu

ny c th dn n qu.
6. Phn ai chn b rn nt
Gp loi ch ua Thy S - phn ai chn c th b rch hoc b kha gia
cc ngn - hay gp nht gia ngn chn s 3 v s 4 - gp ph bin n th - c th
cha tr bng cch phu thut tht cn thn - con vt b qu cp tnh.
7. Chn b rn nt
gia m gan chn v t th 5 hay gia xng t bn chn vi da c vt rn
nt - bnh rt nghim trng loi ch ua - con vt b qu cp tnh - tr khi c phu
thut mt cch kho lo v cho ngh ngi 6 tun nu khng vt rn nt li ti din.
8. Cc tn thng v chn thng khc nhau chn
Cc vt rch v vt thm tm bin i trong mt phm vi rng - bnh ny hay
gp cc n th v cc vng c t g gh - n c th gy qu.
9. Tn thng khp
Bnh ny kh ph bin nhng con ch hay di chuyn nhanh - cc ngn chn,
hng; khp xng c chn v b vai thng b thm tm; bong gn - khp xng b au v
sng - cc ngn pht trin mt cch bt ng - cc khp khng c nh v - cc dy chng
bn v khp xng b x rch - ta c th chp X quang kim tra - con vt b qu.
10. Dy chng bt cho b t
Khi nhng chn sau c dy chng bt cho b t th thng lm cho con vt
qu - trc con vt c th b tn thng khi ang chi v d nh ang ui bng th
dng li t ngt - con vt qu, chn b thng khng chm t, cng chn hng v pha
trc, khp hi b cong
11. Hin tng li c xng chy
Nguyn nhn gy bnh l do c bn u ko di cho ti tn xng bnh ch - con
vt b qu cp tnh - khi s nn tht cn thn ta s thy cc du hiu c trng.
12. Gy xng vng
loi ch ua gy xng vng gan bn chn c th gy ra qu khi phn v di
chuyn ra khi hng xng vng.
13. m gan chn b rch hay gan chn b mm
Nhng con ch lm vic vt v v nhng con ch chn gia sc b mi mn m
gan chn; t con vt i lm cho mu chy ra in trn mt t - con vt b qu.
14. Cc loi vt thng khc

u c th gy ra qu
15. Gy xng
C th gy qu tu thuc vo bn cht gy - con vt di chuyn bt thng v
ghe thy c ting lo xo - xng b d dng - con vt au n - sng - ta c th xc nhn
bnh bng cch chp X quang.
16. Tn thng ct sng
y l mt dng chnh ca qu - n gy nn hi chng qu - ta c th xc nh
bng cch chp X quang mt cch k lng v s nn mt cch cn thn - ta c th iu tr
bng phng php iu tr vt l v dng thao tc nn b ct sng mt cch thng xuyn.
17. C ngoi vt
Cc ngoi vt nh mnh vn, mnh v thu tinh gm vo u c th gy qu v
ta li kh c th pht hin ra - ta phi cho con vt tm sch sau s nn tht cn thn,
chp X quang - iu tr bng cch hiu chnh li ch .
18. Dinh dng km
Dinh dng km v khng cn bng s gy ra m - hin tng thiu canxi v
cc nguyn t vi lng thng xy ra ngm ngm v hu qu cng gy ra qu.
19. Lon sn hng
C th gy qu
PH N TH S U
BIN PHP PHNG TR MT S B NH THNG GP CH
Bnh ch di
(Rabid dog disease)
I.c im:
- Bnh di l mt bnh vim no tu cp tnh do mt loi Rhabdovirus gy ra ch,
mo v cc ng vt mu nng.
- Trong thin nhin bnh c truyn ch yu do cc vt cn ca con vt b di mang
vi rt trong nc di. Hn hu mi c s ly qua vt thng.
- Thi gian mang bnh bin i rt ln, thng t 15 - 50 ngy c khi ko di nhiu
thng tu theo v tr cn v c lc ca vi rt.
- S sinh bnh xy ra sau khi b vt di cn. Phn ln khi ln cn di, th ng vt v
k c ngi u kt thc bnh bng ci cht th thm.

II. Triu chng


Triu chng cc loi vt b di u in hnh nhng c cht khc nhau i vi loi
th n tht, loi nhai li, v ngi.
Din bin lm sng ca bnh di ch c chai ra lm 3 thi k:
+ Thi k tin bnh
+ Thi k kch thch
+ Thi k lit
Thut ng " Di in cung" l ch cc con vt c giai on kch thch ni bt
"di cm hay lit" cho nhng con vt c giai on kch thch cc k ngn hoc khng c v
bnh tin trin nhanh sang giai on lit bt k con vt no, triu chng u tin l thay
i thi , nhit khng thay i ng k, c th chy di hoc khng. Con vt thng
b n ung, i tm ch vng v. Sau thi k tin bnh 1 - 3 ngy con vt c triu chng lit
hoc tr nn hung d.
- Th lit: lit hng v lit c nhai, chy nhiu nc di, v khng nut c, hm
di thng tr xung. Nhng con vt nh vy khng d tn v rt t c kh nng cn, sau
y lit tin trin nhanh n ton b c th, con vt b hn m v cht sau vi gi.
- Th in cung: th ny con vt tr nn bt thng v tn cng d
di. V mt th hin bn khon, cnh gic, ng t gin rng, thng hay chy rng, hay
cn lung tung. Trong giai on kch thch, con vt khng b lit, ch rt t khi sng c
trn 10 ngy k t khi pht triu chng.
III. Chn on
Lc bnh mi pht, chn on lm sng hi kh v d nhm vi cc bnh khc. Do
vy, trn lm sng cn chn on phn bit vi cc trng hp sau :
Chng gim canxi huyt : ngoi hin tng chy nc di con vt cn c hin tng
co cng c.
Chng ng kinh : ngoi hin tng chy nc di con vt cn c hin tng ngt
xu.
IV. Phng bnh
thc hin phng bnh rng ri trn vng rng th phi tun th qui trnh sau:
+ Tim vcxin phng bnh hng lot cho ch, mo l bin php tt nht.
+ Khng th rng ch .
+ i vi cn b th y nn tim phng vacxin c min dch d phng. Sau khi
tim vacxin, phi th huyt thanh xem c min dch khng.
Bnh car
( Fibris Catarrhalis infectiosa canum)
I. c im
- Car l bnh truyn nhim ch yu l ch con (do vy, bnh cn c tn gi l
bnh si st ch con), vi cc hi chng st, vim phi, vim rut, nim mc v cc nt
si ch da mng.

- Cui thi k bnh thng c hi chng thn kinh. S k pht ca cc vi khun c


tr sn ng tiu ho, h hp thng lm cho bnh trm trng thm, lc bnh th
hin ch yu di 2 dng (vim phi v vim rut).
- Tt c cc loi ch u cm th bnh, nhng mn cm hn c l loi ch ch BecGi, ch lai, ch cnh, ch ni t mn cm hn.
- Bnh xut hin nhiu khi c s thay i thi tit, c bit nhng ngy ma nhiu,
m cao.
II. Triu chng v bnh tch.
Biu hin bnh rt a dng, tu thuc vo tui ch mc bnh, ging ch, tnh trng
sc kho, ch chm sc, nui dng, c lc ca mm bnh.
u tin ch xut hin cc triu chng chung: ch mt mi, r, n t, khng thch
vn ng, lng x, sau ch st (thn nhit tng ln 40 - 40,50C trong 24 - 48 gi). Lc
st, ch b n, mt , c khi khng n. Sau cn st gim xung, thn nhit tr li bnh
thng, ch n mt t tuy vn mt, 3 - 4 ngy sau xut hin t st th 2 (Cn st th 2
ko di hn, thng ko di 3 - 4 ngy), ch rt mt. Lc ny nhp th tng r, ch rt mt,
mt c d, gng mi kh, nim mc mi, ming, ng h hp vim cata. Hin tng
vim phi v vim rut th hin r (ch th kh kh, a chy, trong phn c ln mu v
nim mc rut b bong ra, lm cho phn c mi tanh khm rt kh chu v phn c mu c
ph). Do ch khng n v a chy, v vy ch b gy st nhanh chng, h mt trng su,
bng hp, lng x xc, ch i xiu vo hay ch nm mt ch. Mt nhm nghin, hu mn
bn.
Mt du hiu khc thng thy l s xut hin cc mn m bng, ngc, hng,
trong i. Cc mn m thng bng ht xanh, ht go, lc u , sau bi nhim nn
mm ra, c m. Khi v ra, cc mn m lm lng bt, t. Nu ch cht sm, thng
khng thy du hiu thn kinh. Nu bnh ko di khong 10 ngy, ch xut hin triu
chng thn kinh, ch b co git hoc m sm vo tng. Khi ng phi vt cn, ch ni
cn co dt, c khi si c bt mp.
Xc cht thng gy, h mt trng su, nim mc mi, ming vim cata, mng,
sng dy ln, c nhiu cht nht, lng hay hi c. Phi vim nng, c khi c m, c khi
vim c thu, nhng thng xut huyt thnh tng im bng ht , ht ng, mu sm
hoc . Nim mc rut, d dy c nhiu im huyt, c khi b bo mng, trong rut cha
mu mu c ph. Thnh rut c nhng im lot su mu nu sm. Lch sng c nhi
huyt ria. Gan sng, xut huyt, c khi xut huyt thnh vt, c khi thnh nhng im
bng ht , ht ng. Tim nho, lp v vnh tim i khi b xut huyt. Nim mc bng
quang nhiu khi xut huyt.
III. Chn on
Nu bnh pht ra in hnh, c bit ch cha tim phng, ch non, c hi
chng tiu ho, h hp v mn lot da th d nhn bit bnh. Quy lut st l mt trong
nhng ch tiu quan trng ca bnh care. Cn chn onphn bit vi cc bnh sau y:
+ Bnh vim phi: Ch st cao, khng k la tui, thng do cm lnh. iu tr bng
khng sinh liu cao c kt qu.
+ Bnh a chy do ri lon tiu ho: Con vt a chy nhng khng c mu, st t
hoc khng st. Thng do n phi thc n khng m bo, hay qu nhiu m.
+ Bnh di: Ch khng st, hung d, s nh sng, hay cm cn.

+ Bnh a chy do parvo virut: Bnh ny rt ging bnh care nhng phn mu hng,
v ch khng c triu chng thn kinh, khng xut hin cc mn m
IV. Phng v tr bnh
4.1. Phng bnh
Nh tt c cc bnh khc, vic chm sc nui dng, gi v sinh, vn ng ng
mc, ma ng gi m cho ch c vai tr quyt nh.
Dng vacxin nhc c care tim phng cho ch. Vacxin ny an ton, c thi gian
bo h cho ch t 6 thng n 1 nm. V khng th t m c th bo v cho ch con ang
b t 4 - 6 tun, nn ch nn tim vacxin cho ch con t 2 thng tui, chc chn nn
tim li ln 2 vo lc ch con c 3,5 thng tui.
i vi ch cnh v ch nghip v, vic s dng huyt thanh ti min dch l cn
thit. V nguyn tc nn dng khng huyt thanh cho nhng con mi chm b bnh hay tt
hn nhng con cn khe nhng tip xc vi ch bnh. Sau khi dng khng huyt
thanh 3 tun cn tim li vacxin.
4.2. iu tr
Vic iu tr ch c kt qu khi c h l tt v iu tr theo phc sau:
+ Truyn dch vo mch mu (dng dung dch Ringerlactat, hoc dung dch sinh
l mn ngt cng vi thuc tr tim v vitaminC)
+ Dng thuc chng nn.
+ Cn tim khng sinh vi liu cao
+ Cn ra rut ch bng dung dch thuc tm long (0,1%)
Bnh vim gan truyn nhim
( Hepatitis Contagiosa Canis )
I.c im
Vim gan truyn nhim ch l bnh truyn nhim do virut gy ra, ly lan rt mnh
ch yu ch con. Biu hin ch yu ca bnh l gan sng, thiu mu, c bit l hin
tng bng nc
Ch t 8 tun tui n 1 nm tui hay mc v ch Becgi hay mc hn c, nht l lc
ch 2 - 3 thng tui.
II.Triu chng
Th cp tnh thng thy ch con, nht l ch t 1 - 3 thng tui, thi gian nung
bnh 4 - 7 ngy, c khi lu hn. Ch con hay cht t ngt, ch st n 40 - 40,50C. Cn
st ko di lin min. Bng ch to dn do gan sng v do hin tng bng nc, c khi rt
trong xoang bng ch ra n 500ml dung dch trong v hi snh, ch chm ln, nim mc
nht nht, s vo vng bng ch c phn ng do b au. Ch lun lun kht nc, thnh
thong b nn. Hin tng a chy thng rt hay gp, c khi phn ln t mu. Ch gy st
nhanh chng, ch mt mi v li vn ng, sau con vt suy kit ri cht.
III. Chn on.

Trn thc t chng ta cn chn on phn bit vi cc bnh sau :


- Bnh care : ch thng st cao v st c quy lut, bnh tin trin nhanh, a chy ra
mu, c th c cc mn m trn da hay hi chng thn kinh.
- Bnh a chy do virut : ch thng a chy phn mu hng, bnh tin trin nhanh
v ch cht nhanh.
IV. Phng chng bnh
Vic iu tr bnh hu nh khng c kt qu nu nh ch c triu chng in hnh
(bng nc), v vy tt nht l phi tim phng cho ch bng vacxin. Tim phng cho ch
t 7 - 9 tun tui. Hiu lc min dch ca vacxin khong 6 thng.
Bnh do rickettsia
(Rickettsiasis)
I. c im
- Rickettsia c hnh dng nhng m ht hnh cu nm trong tng bo bch cu.
- Mm bnh c th tn ti cc giai on ca ve, k c giai on trng.
- Nu ch khe c tim mu ch bnh hay ch khi bnh u c th mc bnh.
II. Triu chng
Sau thi gian bnh 1 - 3 tun con vt st, chy dch nim mc mt, mi, con
vt b n, r, gy, thiu mu, gim s lng hng cu, s lng bch cu tng.
Ch bnh c triu chng in hnh l xut huyt mt bn mi hoc c hai bn
mi, st cao (40 - 410C), b n, st cn, th kh.
Xut huyt mi l mt triu chng ng thi cn km theo mt s du hiu
nh: thiu ma, thu chng dng vt v chn, nht l chn sau. Da vng bn c nhng
chm xut huyt mu , nim mc mt, ming c m xut huyt.
Ch thng cht 5 - 7 ngy sau khi chy mu mi, nu bnh qu nng chy mu
o t ch c cht trong vng 24 gi. Phn ln ch b bnh ny thng b cht hoc tr nn
suy kit phi loi b.
III. Chn on
Soi knh hin vi trn tiu bn phit mu nhum giemsa thy trong nguyn
sinh cht t bo n nhn hay a nhn trung tnh c tng cm E.canis. C th chng minh
c bnh bng phng php huyt thanh hc nh tm khng th trong huyt thanh hay
bng soi hunh quang khng th gin tip.
IV. iu tr:
- Dng khng sinh c ph hot rng nh Tetraxyclin
+ Nu ung dng vi liu 33mg/kg chia lm 2 ln/ngy trong 14 ngy hoc ung
6,6mg/kg hng ngy trong 30 ngy)
+ Nu tim dng vi liu 5 - 11mg/kg mt ngy chia lm 2 ln.

- Dng cc thuc tr lc, tr sc, nui dng tt. Nu c iu kin ta c th truyn


mu cho ch.
V. Phng bnh
Thng xuyn chm sc v nui dng ch mt cch chu o, cho n no, cht,
giu ch sch s, khng cho ch lnh tip sc vi ch m v b st xut huyt. Cn dit, tr
ve, rn, b ch mt cch tch cc v hin nay cha c vacxin v huyt thanh c tr
phng tr bnh ny.
Bnh xon khun
( Leptospirosis )
I.c im
- Bnh xon khun l bnh chung gia ngi, gia sc v cc loi ng vt hoang d.
- th cp tnh ch biu hin st trong thi gian ngn, vim d dy, rut chy mu,
vim lot ming, i khi vng da v xut hin triu chng thn kinh.
Trong thin nhin truyn bnh Leptospirosis ch yu nhng con vt mang trng
Leptospira v tr thnh ngun thi Leptospira trong thi gian di
- Bnh xon khun ca cc loi ng vt v ngi c th cho sang nhau.
- Nhng ng vt ngm nhm c th mang xon khun (Leptospira) sut i, chng
lin tc bi xut vi trng ra mi trng theo ng nc tiu lm nhim ngun nc v
thc n, v t Leptospira s truyn vo c th ch cng nh cc loi gia sc khc, trong
iu kin nht nh pht sinh thnh bnh xon khun (Leptospirosis).
II. Triu chng
Th xut huyt: thng xy ra ch trng thnh. Bnh xy ra t ngt. Ch st cao
(40,5 - 41,50C), b n, hai chn sau yu, c trng hp xung huyt kt mc mt. Sang ngy
th hai nhit gim xung (37 - 380C). Ch r, kh th, b n, kht nc, c trng
hp nn ma. Trong ngy th 2 v th 3 nim mc ming c nhng nt xung huyt, sau
ny tr thnh hoi t, ming th ra mi hi. thi k sau ca bnh, ch r hon ton, run
c bp, au vng bng khi s nn con vt, nn ra mu, chy mu mi, gy rt nhanh, da
kh, mt lm, vim kt mc, thn nhit h di mc bnh thng, ch kh th ri cht.
ch con thy nhng chm xut huyt ngoi da. Con vt b to bn, nc tiu t, ph
mt, sng cc hch vng c.
Bnh ko di 2 - 3 ngy, c khi 5 - 10 ngy. T l t vong 65 - 90%.
Th vng da: thng xy ra ch con. Bnh thng pht trin t t cho n khi
vng da. Mc vng da tng v ph thuc vo mc nng ca bnh. Thn nhit lc u
cao, khi xut hin vng da nhit gim xung thp. Ch r nh th xut huyt. Khi
bnh pht trin s r cng tng ln. Trong mt s trng hp bnh xy ra t ngt.
Bnh nh thng thy ch trng thnh. Hu qu gy vim kt mc. T l t vong
40 - 60%.

III.Chn on
Cn chn on phn bit vi trng hp ng c thc n do nm mc ( trng hp
ny cng c triu chng nh bnh xon khun (Leptospirosis).
IV. iu tr
+ Khng huyt thnh Leptospira bao gm nhng serotyp Leptospira m ch b
nhim. Tim di da 10 - 30ml tu theo la tui v trng lng con vt.
+ Tim kt hp vi Streptomyxin 10mg/kg th trng, Penixilin 10.000UI/kg, tim
lin tc trong 7 ngy.
+ Cho ung Tetraxylin v Cloramphelicol.
+ Ra d dy v rut, khi nn c th cho ung thuc mui ty. Khi au d dy
cho ung cn thuc phin, ng Glucoza v thuc tr tim.
+ Ra xoang ming bng thuc tm long. Trng hp lot ming phi ra bng
Iot glixerin.
Khi c dch Leptospirosis xy ra th vic lm tch cc nht l tim vacxin
Leptospira ca ch cho ton b ch kho trong vng c bnh.
Bnh giun a
(Ascariasis)
I. c im
- Bnh gy nhiu thit hi cho ch con t 1 - 4 thng tui.
- Ch con sau khi sinh mang sn mm bnh trong c th. n 21 ngy tui th
gy thnh bnh nng ch con.
- Bnh giun a ch yu pht ra v gy tc hi ch con t 20 ngy n 3 thng tui
v c trng lng t 2 - 5 kg.
II.Triu chng
Ch con mc bnh giun a c biu hin triu chng lm sng nh sau:
+ Thn gy cm, lng x, bng phnh to nh bng cc, thnh thong tng on
rut ni ln nhu ng. S tay nn vo y c cm gic cng.
+ Ch i a phn sn st mu xm trng, thi khm. Xung quanh l hu mn,
lng b dnh bt phn.
+ Ch au bng, do vy thung ku v c hin tng i li li pha sau. a s
ch b suy kit dn ri cht.
IV. Bin php phng tr
- Dng thuc ty giun a cho ch: dng piperazin hoc Levamison hoc Lopatol
lng trn ln vi thc n hay nc ng cho ch ung hay n vo bui sng.
- phng tr bnh giun a mt cch c h thng nn ty phng theo qui trnh sau:
- Khi ch con 2 tun tui n 25 ngy tui ty ln u.
- Ch con 1 thng tui ty ln 2.
- Ch 6 tun tui ty ln 3.
Sau c 3 thng ty 1 ln.

* Phc cha bnh cho con b bnh th nng


- Dng thuc ty giun
- Dng thuc tr sc, tr lc (thuc tr tim kt hp vi VTM B1 v VTM B12)
- Truyn dung dch sinh l mn ngt hoc dung dch Ringerlactat cho ch.
- Trn thc tin Vit Nam, ch con thng mc bnh nhiu loi giun trn (giun
a, giun mc, giun tc). Lc ny cn dng cc thuc mnh hn nh Mebenvet,
Mebendazole).
Bnh giun mc
(Ancylost omatosis)
I. c im
- Bnh giun mc l mt trong nhng bnh giun trn gy thit hi nhiu nht cho ch.
- Ch nhim bnh giun mc th hin cc biu hin lm sng c trng: thiu mu,
vim rut cp v mn tnh c km theo chy mu rut.
- c bit ch non t 2 - 4 thng tui. Khi mc bnh th ch cht vi t l cao (50 80%). Bnh gy hi nghim trng ch cnh (ch Berger, Fok, ch nht).
- Bnh giun mc xy ra quanh nm ch, nhng thng gp bnh nhiu nht cui
ma xun v ma thu nc ta, l thi gian c ma nhiu, m t, thi tit m p.
II. Triu chng
Ch b bnh giun mc hai th: Cp tnh v mn tnh
+ Th cp tnh: Thng thy ch non khi cm nhim nng. Th ny lm cho ch
bnh cht vi t l cao. c bit ch di 4 thng tuic th cht 60 - 100%. Ch bnh th
hin: nn ma lin tc, c khi nn ra mu, b n hoc n rt t, a chy d di, phn c ln
mu mu c ph (nu sm ) hoc mu en, c dch nhy v c mi tanh khm. Ch thng
cht do mt mu, mt nc nn ri lon cht in gii trong mu, tru tim mch v kit
sc.
+ Th mn tnh: triu chng th hin bnh mn tnh cng ging nh th cp tnh,
nhng th hin nh hn v thi gian di hn. Mt thng sau khi nhim u trng, ch th
hin hi chng thiu mu, chy mu rut, nhng sau 2 - 3 thng nhng triu chng ny
mt dn. Trong iu kin v sinh, chm sc ch c tt, dinh dng cht c th lm
cho ch khi bnh hon ton.
III. iu tr
1.Th bnh cp tnh:
Nguyn tc iu tr: Phi ty giun mc cho ch bnh kt hp vi bin php tr
sc, iu tr vim rut.
+ Ty giun mc: Dng Mebenvet vi liu 0,6 - 1g/kg th trng ca ch, hoc Mebendazol
dng vin theo liu: 60mg/1kg th trng.
+ iu tr vim rut: C th dng 1 trong s nhng khng sinh: Tetraxylin,
Neomycin, , Kanamycin, Norfloxaxin, Enrofloxaxin.
+ Chng chy mu: Dng vitamin K, Pamba, Rutin C.

+ Tr sc tr lc: Truyn nc sinh l mn ngt; Cho ung dung dch Oresol; tim
spatein hoc Cafeinnatribenzoat chng ri lon in gii v tru tim mch.
2. Th mn tnh hoc khng c triu chng lm sng: bin php ch yu l ty giun mc
cho ch. C th dng 1 trong cc loi thuc sau:
- Mebenvet bt: Dng 0,6 - 1g/1kg th trng. Chia liu thuc cho ch ung vo 2
- 3 bui sng.
- Mebendazol (Vermox ): Dng liu 60mg/1kg th trng. Chia liu ny cho chh
ung vo 2 - 3 bui sng.
- Thiabendazol: Dng liu 80 - 100mg/1kg th trng. Chia liu thuc cho ch
ung vo 2 bui sng. Sau khi cho ch ung thuc 30 - 40 pht mi cho ch n.
IV.Phng bnh
Thc hin nghim khc cc bin php sau:
- nh k 3 - 4 thng kim tra phn ch 1 ln. Khi pht hin thy c trng giun mc
th phi ty ngay cho ch. Nu khng c iu kin kim tra phn th c 4 thng ty giun
cho ch 1 ln.
- m bo v sinh v nh k ty u chung nui, ni chn th ch (i vi cc c
s nui ch tp chung ).
- Nui dng v chm sc ch chu o nng cao sc khng vi bnh dch
ni chung v bnh giun mc ni ring.
- Cho ch n ung sch s ngn nga nhim mm bnh (u trng giun mc ).
Bnh gh do Sarcoptes scabiei var. canis.
(Sarcoptes scabiei var. canis)

I. c im
- Vit Nam, bnh gh ny thy ch Becgie, ch Nht, ch Fok,
- Trn ch thng thy c 2 loi bnh gh:
+ Bnh gh da do gh: Sarcoptes canis.
+ Bnh gh bao lng do gh: Demodex canis.
- Bnh gh lm cho ch nga ngy kh chu sut ngy m, n ng khng yn, gy
cm st cn. Nu khng c cha chy kp thi th khp c th ch b rng tri lng, k
pht do cc vi trng sinh m khin cho da ch b bnh dy, cm sng mng m. Bnh
nng lmcho ch b suy kit v trng c mu m cht.
II. Triu chng
Ch lun lun b nga ngy, kh chu cho nn phi a chn ln gi hoc ly rng
cn, gm vo nhng ch nga ngy, lm cho dch r chy ra, t lu sau kh li ng kt
thnh vy, rng lng, da sn si dy cm. Nu bi nhim do cc vi trng sinh m
Staphylococcus gy nn th mn tr thnh m c, sau khi bin thnh mu sm, hay mu
nu xm, khi ch nga gi, cc mn ny v ra, sau kt li thnh vy.
III. Chn on

Nn tin hnh vic chn on tng hp, mt mt cn c vo cc triu chng lm


sng kt hp vi tnh hnh lu hnh bnh ti mi ni c s, mt khc cn tin hnh xt
nghim phn tch mu vt bnh phm trong phng th nghim tm ra bnh nguyn m
khng nh bnh gh.

IV. iu tr
C th dng mt s loi thuc sau
1.Dng thuc bi tm gh
Dipterex pha thnh dung dch 0,5 - 1% bi ln cc vng da b gh thn mnh
ch. Cch 2 - 3 ngy n 5 ngy bi 1 ln. Bnh nng ton thn th tm cho ch bng dung
dch 0,5 Dipterex. Trc khi tm thuc, hy tm cho ch bng nc b kt, ly bn chi k
c vy mm bong ra, ri ly khn lau ro bt nc i, cui cng mi tm cho ch bng
dung dch Dipterex. Trong qu trnh bi hoc tm thuc, cn gi mm ch li, buc xch,
trnh khng ch lim, ung phi thuc.
2. Bi cc loi du: du nhn, du chy my du ny lm vt cc l th lm cho gh
thiu oxy m cht dn i.
3. Dng thuc bi: cho 2 phn bng nhau nc vi trong + bt lu hunh, un si
ngui, cht ly lp nc trn mu vng rm, em bi vo cc vng da b bnh.
4.Dng thuc bi D.E.F: bi trn vng da c bnh tch gh tu theo mc nng nh, c
th dng 50% hoc nguyn cht. Pha long 50% bng cn.
5. Cc cy c thuc nam: dng cc l cy c cht ng, cht nh l o, l bch n, ng
di, rm diun thnh nc c tm cho ch. Ly b l k c vo vng b gh th ch s
khi bnh nhanh hn. Hoc dng nc thuc lo tm cho ch bnh.
Bnh gh bao lng
(Demodex canis)
I. c im
-Bnh ghbao lng hay cn gi bnh gh do Demodex canis l loi bnh gh thng
xuyn gp ch.
- Gh Demodex k sinh mng bc xung quanh ca lng hoc trong tuyn m,
phn y ca tng b tip gip vi tng t chc di da ca ch. Do vy, con gh Demodex
c nhiu trong cc m lp t chc di da vt ch.
- Gh Demodex c sc sng rt dai: ri khi vt ch ra trong iu kin thun li, c
m c th sng c 5 - 7 ngy.
- Bnh thng pht sinh ch con v ch trng thnh. Nhng iu kin cho loi
bnh ny pht ra r rt loi ch l phi tui non, loi ch lng ngn, th trng, dinh
dng km, sc khng suy yu th bnh tt, nht l trng thi ch b ly nhim bnh,
ch chm sc, nui dng km, tm ra cho ch bng nc x phng c nhiu cht
kim lm gim sc khng bnh tt ca lp da ngoi.
II. Triu chng

C th chia bnh gh bao lng ra lm 2 loi hnh.


+ Bnh dng kh: bnh th nh, khi mi pht ra thng thy c bnh tch r
rt lp da trn trn, mi mt, 4 chn c biu hin rng lng , da dy cm thnh mu
thm. Ch bnh thng hay a chn ln gi ni c bnh tch.
+ Bnh dng m: biu hin c nhng mn m sng mng, c qunh mu vng
xm do cc vi trng lm m ngoi da k pht xm nhp vo. Ti cc vng bnh tch ny c
biu hin rng lng, da nhn nheo, lu ngy cc t chc cht cng vi th dch lm ba tit
ra to thnh cc vy kh cng dy cm.
Bnh nng c th lm ton thn ch b tri ht lng, c nhiu con mang bnh
tch ln vi cc m p xe, thng thy r cc vng da mng nh vng bng, nch v
hng.
IV.iu tr
Dng n thuc sau:
- Benzylbenzoate: 33ml
- X phng mm: 16g
- Cn 950
- Foocmon 5%: Bi tm 5 pht. Cn s l 5 - 6 ln, mi ln cch nhau 3 - 5
ngy.
- Cn Iot 14%: S l 6 - 8 ln, mi ln cch nhau 3 - 5 ngy.
* Bin php tim: dit gh Demodex su trong lp t chc di da, nht l i vi
con b bnh nng, ta c th dng bin php tim mt s ho cht nh:
Trypan blue: Tim tnh mch 0,1ml/kg th trng hoc tim di da 1% dung
dch ny, tim 2 - 3 ln, mi ln tim cch nhu 6 ngy. ng thi dng khng sinh tr
bnh kt pht do vi trng sinh m gy nn: Penixilin, Streptomycin, dng thuc b tr, gii
c nh: Vitamin B1, vitamin C.
* Nhng iu cn ch khi iu tr.
+ Trc khi tru bnh gh cho ch, cc cng tc chun b cn phi c lm chu
o:
- Cc dng c nh dy xch cn y gi cho ch c an ton khi bi
thuc, cn c gi mm trnh cho ch lim phi thuc bi. Trc khi bi thuc cn phi
ct lng ch b bnh nng.
- Cho ch tm nc b kt, ly bn tri k c bong ht cc vy kh i ri ly
khn lau kh.
- Dng c s dng nh chu, khn, bn tri phi c st trng.
- Qu trnh iu tr bnh phi c tin hnh lm nhiu t, mi t cch nhau 3
- 5 ngy.
- Mi ln bi thuc khng nn bi khp thn mnh ch 1 ln
Bnh vim rut cp do nhim khun
( Acute Enteritis)
I.c im
- Bnh vim rut cp thng xy ra ph bin ch. Bnh din bin nhanh, c th
lm cht 70 - 100% ch bnh.

- Bnh xy ra tt c cc ch hin c nui nc ta v tt c cc la tui ca


ch. c bit ch di 6 thng tui th bnh thng nng v t l cht cao hn, c th ti
90 - 100% . Ch trng thnh v ch ni c sc khng vi bnh cao hn v t l cht
thp hn (40 - 45%).
- Bnh ly lan ch yu qua ng tiu ho (ch mc bnh l do n ung phi thc n
v nc ung c vi khun gy bnh).
- Ch nui trong iu kin mi trng b nhim th t l mc bnh cao hn. Ch
thng b bnh nhiu trong cc thng nng c ma m t. Tuy nhin, bnh vn xy ra
quanh nm gy nhiu thit hi chgo ch cnh v ch nghip v.
- Cho n nay, cc nh khoa hc nhiu nc xc nhn cc vi khun c th gy
ra vim rut cp ch l:
+ Nhm vi khun thng hn (cc chng Salmonella enteritidis,S. paratiphi A, B, S.
Murium).
+ Nhm vi khun E. Coli (thng do nhng E. Coli c khng nguyn O v K chim
u th).
+ Nhm vi khun ym kh (Clostridium perfringens, Necrophorus).
+ Nhng vi khun khc (Ngoi 4 nhm vi khun k trn, mt s vi khun khc cng
tham gia vo qu trnh gy vim rut ca ch nh Proteus Vulgaris, Klebsielle, Listeria
Monocitogenes).
II. Triu chng
Trong 1 - 2 ngy u ch n t hoc b n, mt mi, ung nc nhiu, thn nhit
tng (39,50 - 400C), c bit khi nhim khun Salmonella v Staphylococus v Clostridium
perfringens, ch s st cao (40 - 410C) trong vi ngy.
Sau ch nn ma lin tc, ung nc cng nn ng thi i a chy r di, phn
u tin to bn sau lng nh nc, c mu xm vng hoc xanh xm, c ln dch nhy, c
mi tanh khm. Ch i a nhiu ln trong ngy. Do nn ma v a chy lin tc, ch b mt
nc v cht in gii rt nhanh, v cht nhanh. Bnh din bin trong thi gian 2 - 4 ngy.
Thi k cui ca bnh ch thng thng b chy mu rut nn phn c mu nu thm.
Trc khi cht ch thng b tt nhit (ch cn 36 - 370C), h huyt p, tim p nhanh
120 - 150 nhp/pht. Giai on ny ch b kit sc khng i li c, ch nm mt ch,
phn lng r ra hu mn khoong km ch c v khi tim thuc ch mt cm gic au
n. N khng c cha kp thi, ch cht vi t l rt cao 70 - 100% ch trong thi
gian 2 - 4 ngy.
III. Chn on.
- Chn on lm sng: bnh vim rut cp ca ch d nhn thy cc triu chng c
trng: nn ma lin tc, a lng v phn tanh c ln mu v dch nhy
- Ngoi ra cn chn on phn bit vi cc trng hp sau:
+ Vim rut a chy do k sinh trng ng tiu ha: trong trng hp ny, ch
khng st, khng b n. Ngoi ra cn ly phn kim tra theo phng php Fulleborn tm
cc th hot ng vo bo nang ca Giardia intestinalis v Entamoeba histolitica).
+ Vim rut a chy do Pavovirus; bnh Care: trong cc trng hp ny, ngoi
triu chng a chy, ch cn c triu chng thn kinh v xut hin cc mn m nhng
vng da mng. Ngoi ra cn nui cy bnh phm - Phn, ph tng, tu xng) phn lp
virus.

IV. iu tr
Nguyn tc: phi iu tr nguyn nhn kt hp vi cha triu chng v tr sc, tr
lc cho c th.
1. iu tr nguyn nhn
Tu nguyn nhn m s dng thuc. C th dng mt trong cc loi khng sinh sau
y iu tr (Norfloxacin, Enrofloxacin, Nor.coli, Tetraxcllin, Steptomyxin, Kanamyxin,
Neomyxin, Biseptol),
2. B sung nc v cht in gii, tr sc, tr lc cho c th
Truyn dung dch sinh l mn ngt, hoc mn ng trng, hoc dung dch
Ringerlactat kt hp vi thuc tr tim, vitamin C vo tnh mch.
3. Dng cc loi thuc chng nn (Atropinsunfat 0,1%, hoc Stugerol, hoc Seduxen).
Tim bp hoc cho ung.
4. Dng thuc chng chy mu (Vitamin K, Pamba). Tim bp; Vitamin C kt hp vi
canxiclorua 10%. Tim chm vo tnh mch.
5. Dng thuc lm se nim mc rut, gim s ln i a chy: Termina, Tanin, v cc
nc cht cht (nc l i, qu hng xim xanh, bp sim,...).
V. Phng bnh
- Thc hin v sinh n ung nghim tc i vi ch bnh.
+ Ch cho n thc n chn, khng cho n tht ng vt sng hoc ti, trng
sng. Khng cho thc n thiu i.
+ Cho ch ung nc sch.
- Thc hin v sinh ni , ni tp luyn ch, trnh nhim mi trng sng ca
ch.
- Khi ch b bnh phi cch ly vi ch kho iu tr, trnh ly lan bnh.
- Thc hin ty giun sn cho ch.
- Nui dng tt tng sc khng.
- nh k tim vacxin chng bnh care v Pavovirus.
Bnh a chy do virut
(parvovirus)
I.c im
- Parvovirus l nhm virut c kch thc nh, gy bnh ch, mo. cc ng
vt khc nhau chng c khng nguyn tnh khc nhau.
- Bnh a chy do Parvovirus rt a dng, nhng c th chia lm 3 dng
+ Dng ng rut: dng ny ph bin hn c, ch 6 tun tui n
1 nm tui mc nhiu.

+ Dng tim: Thng thy ch t 4 - 8 tui, biu hin ch yu l suy


tim.
+ Dng kt hp tim rut: Thng thy ch t 6 - 16 tun tui.
Trng hp ny ch a chy nng v cht rt nhanh.
II. Triu chng
1. Dng ng rut: thng xy ra ch 6 tun n 1
nm. Dng ny ph bin hn c. Lc u ch cn n, chi
a, nhng sau ch bun b, n t ri b n. Ch st,
thng thng cn st ko di t khi bt u ch mt n lc
a chy nng. Thn nhit ch gim khi ch kit sc v lm
dn. Ch a chy nng, lc u ch a lng, phn rt long
v thi, sau ch a ra mu. Thng thng phn c mu

Ch vim rut xut huyt

hng, thm ch mu ti. Ch gy st rt nhanh, b n hon ton sau suy kit ri


cht.
2. Dng tim: Thng thy ch t 4 - 8 tun tui, biu hin ch yu l suy tim. Biu
hin chnh l ch thiu mu nng, nim mc nht nht hay thm tm, gan sng, ti mt
sng - cc biu hin rut khng r dng - ch cht nhanh.
3. Dng kt hp tim - rut: Thng thy ch t 6 - 16 tun tui. Ch a chy nng,
mch yu v ln, thiu mu, ch cht rt nhanh (ch sau 24h ch s cht).
III. Chn on
Rt kh phn bit gia bnh care v bnh parvovirus, bi v c 2 bnh ny u
xy ra ch con v a chy ra mu, nhng 2 bnh ny c mt s c im khc nhau :
- Trong bnh care phn thng c mu c ph, cn bnh parvovirus phn c mu
hng.
- Qua theo di chng ti thy: nc ta bnh care xy ra nhiu ch Becgi hay lai
Becgi, cn bnh parvovirus xy ra nhiu ch cnh.
- Bnh care c du hiu thn kinh v cc mn m da.

IV.iu tr
Vic iu tr ch c kt qu khi ch mi m.
1.H l: cng tc h l ng vai tr quyt nh (gim thc n c nhiu m v thc n
tanh, thu dn nhng cht thi v phn em sinh hc v ty u chung tri.
2. Dng thuc.

+ B sung nc v cht in gii cho c th : tim vo mch mu nc sinh l


hay sinh l mn ngt, hoc dung dch Ringerlactat chng hin tng suy sp do a
chy, tr sc bng Vitamin B1
+ Dng thuc chng nn bng Atropinsunfat 0,1%.
+ Dng thuc nng cao sc khng cho c th v bn vng thnh mch
chng chy mu: tim Canxichlorua 10% v Vitamin C vo tnh mch kt hp tim
Vitamin K vo bp.
+ Tht ra rut bng thuc tm long (0,1%) thi cht c ra ngoi.
+Chng vi khun bi nhim bng khng sinh nh Biseptol Kanamyxin,
Streptomyxin, Norfloxaxin, Enrofloxaxin, Penicillin.
V.Phng bnh
Dng vacxin phng bnh Pavovirus tim cho ch. Cn lu l khc vi nhiu
loi vacxin khc, vacxin parvovirus ch khng c hiu lc cao. V vy nng cao
hiu lc ca vacxin, cn chm sc nui dng ch tt, c bit l ch v sinh n
ung.
Bnh do entamoeba Histolytica
(Amip)
I. c im.
- Bnh l do amip v xy ra tt c cc la tui ca ch, nhng thng gp th
cp tnh ch di 1 nm tui v th mn tnh ch trng thnh trn 1 nm tui.
- Ngi mc bnh l amip c th ly sang ch, mo v ngc li.
- Ch b bnh mn tnh chnh l ngun tng tr mm bnh v l ngun bnh ly
lan cho ch khe mnh.
III.Triu chng
Trong thi k bnh, ch thng km n, i a to bn nhng khng tng nhit
. Sau , ch a phn lng v c mu vng xm, c mi tanh. c bit ch i a
nhiu ln trong mt ngy, trc khi a b au n, rn r, cng lng rn. Vi ngy
sau ch i a mi ln c rt t phn. Phn ch l mt th dch nhy nh mi ln c mu
l l nh mu c hoc ti do tn thng chy mu i trng. i khi trong phn
c m.
Bnh din bin trong thi gian 5 - 10 ngy. Nu khng c iu tr kp thi,
ch s cht do kit sc. Mt s trng hp, sau khi thi k kch pht, bnh ch c
chiu hng gim dn v tr thnh mn tnh.
ch b l mn tnh, thnh thong li pht bnh mt t khong 5 - 10 ngy, nh
hng n sc kho, gy cm v gim kh nng sinh .

IV. Chn on.


Da vo hi chng ca vt bnh m chn on nh: ch bnh i a phi rn kh
khn, phn c cht nhy v mu, mi ln i a ra phn rt t, nhng a nhiu ln trong
mt ngy.

V. iu tr bnh.
Nguyn tc iu tr :
+ Thuc iu tr phi liu, v nu khng cha tch cc th amip s tr thnh
th bo nang, ch dp ti pht.
+ Kt hp vi cc loi khng sinh iu tr cc vi khun gy bnh phi hp.
+ Ch tng cng th trng con vt bnh.
+ Cho n thc n nh, d tiu, king n m, n c trong thi gian iu tr.
- Dng mt s loi ho dc iu tr:
* mtin
C tc dng rt tt cha l amip ch. Mi t 5 - 6 ngy. Liu dng: mi ngy
dng 0,04g cho ch trng thnh c trng lng 20 - 30kg; 0,03g cho ch c trng
lng 10 - 20kg v 0,02g cho ch di 10kg.
* Cc dn xut ca Iode: yatren, mixiod, Diodoquin, Enteroseptol. Dng liu t 50 100mg/1kg th trng. Phi dng lin tc 5 - 6 ngy. Thuc c tc dng cho c th mn
tnh v dit c bo nang.
* Cc dn xut ca Asen: Stovarsol, carbasol. Liu dng: 40 - 50mg/kg th trng. Phi
dng lin tc 5 - 6 ngy.
* Metronidazol: C tc dng mnh v t c hn cc ho dc k trn, c dng iu
tr trong th cp tnh v mn tnh i vi ch. Liu dng: 40 - 50mg/kg th trng/ngy.
Dng lin tc 5 ngy.
* Berberin: Hot cht chit xut t cy Hong ng, c tc dng iu tr bnh l amip.
Liu dng 50mg/kg th trng.
- iu tr nhim khun phi hp: Dng Tetraxylin hoc oxytetraxylin vi liu
30 - 50mg/kg th trng, dng lin tc trong 5 - 6 ngy.
- Tr sc cho con vt bnh. Tim truyn dung dch sinh l mn ngt, Vitamin
B1, Vitamin C, Vitamin K.
VI. Phng bnh
- Phn ch phi c s l, m bo ngun nc sch s chng nhim, tch
cc dit rui nhng.

- Thc hin n sch, ung sch v sch.


- nh k kim tra phn ch tm bo nang nhm pht hin ch mang mm bnh,
b bnh mn tnh phng tr.
Bnh l do Giardia Intestinalis
(Giardia Intestinalis)
I.c im
- Bnh thng thy ch con di 4 thng tui, t gp ch trng thnh.
- G. intestinalis l mt trng roi ph bin k sinh gy tn thng nim mc rut,
thnh rut, ng dn mt ni m chng c tr, di chuyn, nhng tn thng ny to iu
kin cho cc vi khun gy bnh xm nhp vo t chc rut gy ra hin tng cp v
mn tnh v gy hi chng vim rut dai dng ch.
- Bnh xy ra ri rc quanh nm, nhng tp chung vo nhng thng nng, ma
nhiu, lm cho mi trng b nhim v mm bnh (bo nang) ca G. intestinalis d
dng phn tn i xa.
- G. intestinalis k sinh vi s lng ln trong rut cn gy ra c t kch thch
thn kinh, gy co tht d dy, t trng lm cho vt bnh lun nn ma, au n v a
chy vi hi chng rn a ging nh hi chng do amip gy ra.
II.Triu chng
Ch mc bnh c biu hin: u tin, ch n t hoc b n, nn ma lin tc.
Ch nn ra tt c thc n v nc ung vo, sau nn ra nc ri c qunh v dch
mt mu vng, i khi ch nn ra c mu (do cc cn co tht d di ca d dy, lm
tn thng cc mao mch t trng, d dy).
Ch b a chy vi phn lng, c nhiu nim mc ly nhy v mi tanh. Mt s
trng hp nng thy c mu trong phn mu nu en nh b c ph (do xut huyt
d dy v rut non). Hi chng vim rut ny thng ko di.
Ngoi ra, cn gp mt s ch b vim ti mt do G. intestinalis di chuyn ln gan
v mt.
Nu khng iu tr kp thi ch bnh s b cht do mt nc, ri lon in gii
(v nn nhiu, khng n ung c). Mt s ch qua khi nhng cn kch pht, bnh s
chuyn thnh mn tnh, ko di.
III. Chn on
K thut chn on ch yu l soi phn ti hoc nhum phn tm G.
intestinalis th hot ng v bo nang.
IV. iu tr bnh

*Nguyn tc iu tr: hiu qu iu tr cao v bnh khng tr thnh mn tnh th


phi iu tr nguyn nhn, kt hp vi iu tr triu chng
* Thuc iu tr :
+ Alebrin: Ch trng thnh 20 - 30kg mi ln ung 0,1g, mi ngy ung 3 ln,
ung lin trong 3 ngy. Cch 7 - 10 ngy li ung ln th 2. Ch nh (10 20 kg) ung
bng 2/3 liu ch trng thnh. Ch 10 kg tr li ung bng 1/3 - 1/2 liu ch trng
thnh, ng nh cch dng cho ch trng thnh.
+ Metronidazol: dng cho ch theo liu 30 50 mg/kg th trng trong ngy, chia
liu thuc lm 2 ln ung vo sng v chiu. ung lin tc 5 - 6 ngy lin. Ngh 5 - 6
ngy, sau li cho ch ung t 2 cng nh t u.
V. Phng bnh
- Phn ch phi c s l, m bo ngun nc sch s chng
nhim, tch cc dit rui nhng.
- Thc hin n sch, ung sch v sch.
- nh k kim tra phn ch tm bo nang nhm pht hin ch mang mm bnh,
b bnh mn tnh phng tr.

Bnh vim t cung


(Metritis)
I.c im
- Bnh vin t cung thng l hu qu ca mt bnh nhim trng khi hoc
ng dc (mng nhau, thai cht, mu v dch xut cn st li to iu kin cho vi
khun t c t cung xm nhp vo v pht trin. i khi cn do vic s dng dng c
sn khoa khng cn thn).
- Nhng vi khun gy ra bnh l cc trc khun gram m v cc cu khun nh
Staphylococcus v Steptococcus.
- Con vt thng lin tip khng th thai hoc ra ch con cht yu, hoc sy
thai, hoc con vt thng xuyn c kinh hay kinh ko di (l du hiu c bin i ni
mc t cung) th phi ng n n b bnh vim t cung mn tnh.
II. Triu chng
*Bnh th cp tnh: con vt st, ung nc nhiu, r mt mi, nn, v i khi a
lng. C khi dch t cung chy ra c ln m v mu.
*Bnh th mn tnh: dch t cung chy ra lin tc hoc ngt qung. i khi con vt
b bnh khng c triu chng, nhng thng c hin tng con vt sau khi phi khng
th thai, hoc ra con b cht hay co cht .

III. Chn on
Bnh th cp tnh : khm thnh bng bng s nn thy t cung dy ln v cng,
kim tra s lng bch cu thng thy bch cu tng.
Bnh th mn tnh : nu con vt thng xuyn c kinh hay kinh ko di, lin
tip khng th thai hoc ra ch con cht yu, hoc sy thai th phi ngh n bnh
vim t cung mn tnh.
IV. iu tr
- Dng dung dch st trng ra t cung: dng ng thng bm vo t cung
5 - 15ml dung dch Nitrofurazon 0,2%, hoc dung dch thuc tm 0,1% thng c kt
qu.
- Dng khng sinh dit vi khun: c th dng mt trong cc loi khng sinh
sau: Penicillin procain, hoc Lincosin, hoc Gentamycin, hoc Pneumotic, hoc
Kanamycin, hoc Ampicilin.
Ch : Trong trng hp vim t cung cp nhng chy mu khng nhiu th dng
khng sinh phi hp vi diethylstilbestrol tim bp cho ch (0,52mg/kg th trng/ln)
hoc cho ung (dng vin) 1mg/ngy dng lin tc trong 5 ngy.
- Dng thuc tr sc, tr lc v nng cao sc khng cho c th: dng dung
dch ng Glucoza 10-20% kt hp vi Vitamin C 5% v thuc tr tim. Tim chm
vo tnh mch ngy 1 ln.
- Trong trng hp con vt chm ng dc: tim oestrogen cho con vt n khi
c triu chng ng dc.

Bnh vim ni mc t cung tng sinh


I. c im
- Bnh thng gp ch ci trn 5 tui (do s lon chc nng ca bung trng
vi s tng tit progesteron gy ra).
- Thng cht cha trong t cung c cc vi khun nhng vi trng hp c
nhim cc vi khun sinh m, t khi gp thy B. Coli, nhng trong nim mc tng sinh
c th phn lp ra chng.
- Phn ln bnh vim t cung l do nhim trng cn bnh t cung c m c
ngun gc ni tit t.
II.Triu chng

Triu chng xut hin sau ng dc t 2 - 8 tun. Lc u con vt km n, sau


r, ung nc v i nhiu. Sau khi ung con vt thng nn. Lc ny con vt th
nhanh, thn nhit c th tng ln nhng khi bnh tin trin th li tt xung v cui
cng th tt xung di mc bnh thng. Con vt yu dn v cui cng khng ng
c. Bng cng ln, s vo con vt au n. m h thng sng ln, dch tit ra c
mi c bit, dnh vo lng quanh m h v ui. Trong mt s trng hp con vt b
a chy ko di. Nu khng c chm sc v cha tr kp thi con vt suy kit ri
cht.
III.Chn on
- Bnh thng lm tng bch cu mc va phi n rt nhiu v c nhiu t
bo non.
- Sng t cung cng ln, s d thy v khi chiu X quang s thy t cung y
m.
- m h thng sng ln, dch tit ra c mi c bit, dnh vo lng quanh m h
v ui.
- Ngoi nhng biu hin trn, kt hp vi s tm hiu bnh lch thy con vt c
hin tng cha gi cho ta kt lun c bnh.
IV.iu tr
* Nguyn tc iu tr: Nu ch dng khng sinh iu tr n thun th hiu qu
iu tr khng cao. Do vy, thng dng khng sinh phi hp vi Diethylstilbestrol.
* Phc iu tr:
- Dng dung dch st trng ra t cung: dng ng thng bm vo t cung
5 - 15ml dung dch Nitrofurazon 0,2%, hoc dung dch thuc tm 0,1%.
- Dng khng sinh dit vi khun: c th dng mt trong cc loi khng sinh
sau: Penicillin procain, hoc Lincosin, hoc Gentamycin, hoc Pneumotic, hoc
Kanamycin, hoc Ampicilin phi hp vi Diethylstilbestrol tim bp cho ch (0,5
2mg/kg th trng/ln) hoc cho ung (dng vin) 1mg/ngy dng lin tc trong 5 ngy.
- B sung nc, cht in gii v tr sc, cho c th: c th dng mt trong cc
dung dch sau (dung dch nc mui sinh l 0,9%, hoc dung dch sinh l mn ngt,
hoc dung dch Ringerlactat), kt hp vi Vitamin C 5% cng vi thuc tr tim.
Truyn chm vo tnh mch.
Ch :
- Cn nh gi mc mt nc truyn dch, nu b mt nc 10% th phi
tip dch trong nhiu gi. Trong thi gian sau, duy tr phi truyn vi liu 45 ml/kg
th trng hng ngy.
- C th cho khng sinh vo trong dung dch truyn

-Trong trng hp dng thuc, con vt khng khi bnh th phi tin hnh ct b
t cung, bung trng. Sau khi phu thut phi theo di xem con vt trnh hin tng
nhim trng ton thn.

Hin tng cha gi


I. c im
Khong 60 ngy sau khi ng dc, ch ci c triu chng cha v tit sa. Hin
tng ny thng xy ra sau khi ng dc ln u hay bt k v c th tip din ln
ng dc sau.
II. Triu chng
Thi k sau ng dc ch biu hin: bng cng ln nh, tng sinh tuyn v, nm
v c th c dch hoc tit sa, i khi c bin chng vim v, tnh tnh ch thay i.
Mt s trng hp ch ci cn c hin tng lm ni ti, coi mt s vt nh
con ca n. Khi gi cho n ch khng n.
Con vt c th b ri lon tiu ho, thn nhit tng cao hoc hi thp hn bnh
thng. Tm hiu bnh lch, kt hp vi khm bng bng s nn v nghe tim thai,
chiu X quang, siu m xc nh r gia c cha tht hay gi .
III. iu tr.
- Trng hp bnh nh: khng cn iu tr.
- Dng hoomon: c th dng Testosterol hoc oestrogen c bit l
diethylstilbestrol hoc phi hp c 2 c th em li kt qu. Khng dng hoocmon cho
ch ci ging v chng c th lm cho bnh ni mc t cung cng xy ra nng thm.
- Trong trng hp nng: th c th ct b bung trng v t cung sau khi con
vt ngng tit sa hoc tit dch.
Bnh vim ph qun cata cp
(Bronchitis catarrhalis acuta)
I.c im
- Qu trnh vim xy ra nim mc ph qun ( ph qun hay ph qun nh v
ng dn n vim kh qun) v khng nh hng n ph nang. Trong trng hp
nng c th lan sang phn nhu m phi.
- Bnh thng xy ra khi thi tit gi lnh hoc m t. Ch con v ch gi hay
mc.
-Triu chng ca bnh ty thuc vo v tr vim ph qun.

-Ty theo thi gian vim m c vim cp tnh v vim mn tnh.


- Qu trnh vim lm cho nim mc b xung huyt, tit dch nim mc rt mn
cm. Do vy gia sc ho nhiu.
- Dch vim ng li lng ph qun, lm cho lng ph qun hp. Do vy, gia sc c hin
tng kh th.
II. Nguyn nhn
1. Nguyn nhn nguyn pht
- Do ch b nhim lnh.
- Do ch khng c chm sc, nui dng tt
- Do ch ht phi mt s kh c (H2S, NH3, khi, kh Clo).
- Do nim mc ph qun b tn thng c gii (ung thuc thuc chy vo
ph qun).
Tt c cc nguyn nhn trn lm gim sc khng ca c th v kch thch trn
nim mc ph qun, lm tn thng nim mc ph qun. T , nim mc ph qun rt d
b nhim khun v b vim.
2. Nguyn nhn k pht
Thng l k pht ca mt s bnh nhim trng khc:
- Do k sinh trng k sinh phi (giun phi), hoc do u trng giun a di hnh gy
tn thng nim mc ph qun. T vi khun bi nhim v gy vim.
- Do k pht t mt s bnh truyn nhim : (Cm, Care,...).
- Do vim lan t mt s kh quan bn cnh (vim thanh qun, vim hng,...).
IV. Triu chng
1. Vim ph qun ln
- Ho l triu chng ch yu: thi k u ho khan, ting ho ngn, con vt c cm gic
au. Sau 3-4 ngy mc bnh ting ho t v ko di, (ho ko di tng cn).
- Nc mi chy nhiu: Lc u nc mi trong v sau c dn v c mu vng,
thng dnh vo hai bn m mi.
- Nghe phi: Thi k u m ph nang tng. Sau 2-3 ngy mc bnh, xut hin m
ran (lc u ran kh, v sau ran t).
- Con vt khng st hoc st nh, nu st trong mt ngy ln xung khng theo quy lut.
- Tn s h hp khng tng.
2. Vim ph qun nh
Th vim ny thng k pht vi vim ph qun ln:
- Con vt st (nhit cao hn bnh thng 1-20C).
- Tn s h hp thay i: Con vt th nhanh v kh, c trng hp con vt phi hp
bng v l mi m to th, hoc phi h mm ra th.
- Ho khan, ting ho yu v ngn, sau khi ho con vt th kh v mt.
- Nc mi khng c hoc t, nc mi c.
- Nghe phi c thy m ran t, i khi nghe thy m v tc. nhng ni ph qun
b tc th khng nghe thy m ph nang. Nhng vng xung quanh n li nghe thy m ph nang
tng.

- Nu c hin tng vim lan sang phi, ch c triu chng ca bnh ph qun ph vim.
- G vng phi.
+ Nu c hin tng kh ph th m g c m bng hi v vng g ca
phi li v pha sau.
+ Nu c hin tng vim lan sang phi th c m c phn tn tng vng
phi.
V. Tin lng
- i vi vim ph ln tin lng tt. Nu cha kp thi v chm sc nui
dng tt th sau 3-4 ngy iu tr gia sc khi bnh.
- i vi vim ph qun nh th mc bnh nng hn. Nu iu tr khng kp
thi, gia sc s cht hoc chuyn sang vim mn hay k pht sang bnh ph qun ph
vim.
VI. Chn on
- Cn c vo triu chng lm sng in hnh nh gia sc ho nhiu, ho c cm
gic au, chy nhiu nc mi, nc mi mu vng hay xanh, nghe phi xut hin m ran,
X quang thy rn phi m.
- Cn chn on phn bit vi mt s bnh khc ng h hp.
1. Bnh ph qun ph vim:
Con vt st cao v st c quy lut (st ln xung theo hnh sine). Vng g ca phi
c nhiu vng m c phn tn, con vt b n hoc km n, X quang vng phi thy c m
m ri rc.
2. Bnh phi xut huyt:
Bnh pht trin nhanh, nc mi lng v c mu , ho t, nghe phi cng c m
ran. Con vt th kh t ngt.
3.Bnh ph phi:
Bnh cng pht trin nhanh, nc mi lng v c ln bt trng, nghe phi cng c m
ran con vt kh th t ngt.
VII. iu tr
1. H l
- Trc ht a ch vo nm ch sch, m, thong kh v yn tnh.
- Cho co vt n thc n lng, d tiu ho.
- Dng du nng xoa 2 bn ngc cho con vt.
2. Dng thuc iu tr
- Dng thuc gim ho v long m: c th dng mt trong cc loi thuc sau:
Chlorua amon (0,2gr1gr), hoc Natribicacbonat (0,2gr- 1gr), hoc Codein phosphat,
Tecpin- codein (0,03gr-0,05gr), phenobarbital 30 - 50mg/ ngy. Ha vi nc sch cho
ung ngy 1 ln.
- Nu con vt st cao, dng khng sinh tim bp: Gentamycin, hoc Lincosin, hoc
Ampicilin, Pneumotic, Kanamycin, Genta-Tylo, Cephaxilin, Streptomycin kt hp vi
Penicillin,...

- Dng thuc tr sc, tr lc, nng cao sc khng: Cafeinbenzoat 2% hay long
no nc 10% kt hp vi Vitamin B1 hoc B.complex, Vitamin C 5%. Tim bp ngy 1
ln.
Ch : Nu con vt khng n phi dng dung dch ng Glucoza u trng tim truyn
vo tnh mch.
Bnh ph qun ph vim
(Broncho pneumonia catarrhalis)
I. c im
- Qu trnh vim xy ra trn vch ph qun v tng tiu thu phi. Trong ph
nang cha dch thm xut (bch cu, hng cu, t bo thng b, nim dch).
- Bnh ny cn gi l vim ph qun phi hay vim phi m.
- Bnh thng xy ra vo thi k gi rt, ch non v ch gi hay mc.
- Nu iu tr khng kp thi, bnh d chuyn sang vim phi hoi th, hay lao
phi.
III. Nguyn nhn
1. Nguyn nhn k pht
- Do chm sc, nui dng gia sc km lm cho sc khng ca c th
gim. Do vy, khi b nhim lnh gia sc d b mc bnh.
- Do phi b kch thch bi hi nng, hi c, bi lm tn thng nim mc ph
qun.
- Do tn thng c gii (cho gia sc ung nc, thuc sc vo kh qun).
2. Nguyn nhn k pht
- Do k pht t mt s bnh: bnh cm, bnh Care, bnh giun phi hay do di
hnh ca u trng giun a, bnh tim, huyt phi,...).
- Do vim lan: Vi khun t ni mt s kh quan trong c th vo mu v n
phi gy bnh (vim t cung ho m, vim v, vim d dy v rut, vim hch,).
IV. C ch sinh bnh
Tt c cc kch thch bnh l thng qua phn x thn kinh trung ng tc ng vo
ph nang v ph qun, lm cho vch ph nang v mt s tiu thu phi b sung huyt, sau
tit ra cc dch vim, dch vim ng li cc ph qun nh v ph nang v gy nn
vim. Khi dch vim b thy phn to thnh sn vt dc kt hp vi c t vi khun vo
mu v gy ri lan iu ha thn nhit. Do vy, con vt st cao.
Do qu trnh h hp ca gia sc lm cho dch vim ph qun v ph nang b
vim lan sang ph qun v ph nang bn cnh cha b vim. Trong thi gian dch vim lan
truyn th c th khng st, nhng khi dch vim ng li gy vim th c th li st. Nh
vy, do hin tng vim lan tng tiu thu ln cho c th st ln xung theo hnh sine.
Nu iu tr khng kp thi th qu trnh vim lan rng v lm gim din tch h hp
ca phi gia sc ngt th cht. Mt khc gia sc st cao v ko di lm cho qu trnh
phn hu protit, lipit, gluxit tng, hn na do thiu oxy m bo, lm tng sn vt c cho

c th gia sc b nhim c cht.


V. Triu chng
- Con vt r, mt mi, km n hoc khng n.
- St cao (nhit tng hn bnh thng t 1-20C) v st ln xung
theo hnh sine.
- Gia sc ho: mi u ho khan v ngn. Sau ting ho t v
di, gia sc c cm gic au.
Ch chy nc mi

- Nc mi t, c c mu xanh thng dnh vo 2 bn l mi.


Nu vim phi hoi th, nc mi nh m v c mi thi. Kh th, tn s h hp tng.
Nim mc mt tm bm. Lc u tim p nhanh sau yu dn.
- G vo vng phi con vt c cm gic au v c phn x ho; vng m c ca
phi phn tn, xung quanh vng ny l m bng hi. Nghe vng phi c m ran t ( thi
k u), m ran kh, m v tc ( thi k cui). Nu vng phi b gan ho thm ch khng
nghe c m ph nang, nhng xung quanh vng gan ho ta li nghe thy m ph nang
tng.
- X quang phi: c vng m ri rc trn mt phi. Nhnh ph qun m.
V. Bnh tch
- Hch lm ba dc ph qun b sng.
-Trn mt phi vim c mu sc khc nhau (ni mi vim c mu thm,
nhng ni vim c c mu vng hoc trng xm, thm tr cn c th thy cc m).
- Ni vim lu vng phi b gan ho.
VI. Chn on
- Cn c vo triu chng lm sng in hnh: st ln xung theo hnh sine, vng
phi c m c phn tn, X quang vng phi thy c vng m ri rc, co vt kh th.
- cn chn on phn bit vi cc bnh sau: Vim ph qun cata cp tnh, Thu
ph vim, vim ph mc.
VII. Tin lng
Tu theo tnh cht ca bnh nguyn v sc khng ca con vt, bnh c th
ko di trong 1-2 tun, nu bnh nng khong 8-10 ngy con vt cht.
VIII. iu tr
1. H l
- Gi m cho con vt, chung tri sch s, thong kh, chm sc nui dng tt,
b xung thm Vitamin A, P v gluxit vo khu phn n thc n.
- Dng du nng xoa bp vo vng ngc.
2. Dng thuc iu tr
- Dng thuc khng sinh dit vi khun: C th dng mt trong cc loi khng sinh
sau: Gentamycin; Lincosin, Pneumotic, Kanamycin, Cephaxilin, Ampicilin,...

- Dng thuc tr lc, tr sc, nng cao sc khng ca c th, gim dch thm
xut v tng cng gii c:
Glucoza 20%

100-150 ml

Cafein Natri benzoat 20%

1 - 3 ml

Canxi chlorua 10%

5-10 ml

Urotropin 10%

10 - 15 ml

Vitamin C 5%
3 - 5 ml
Tim chm vo tnh mch ngy 1 ln.
- Dng thuc gim ho v long m: Natribicacbonat (0,2gr- 1gr), hoc Codein
phosphat, Tecpin- codein (0,03gr-0,05gr), phenobarbital 30 - 50mg/ ngy. Ha vi nc
sch cho ung ngy 1 ln.
-Dng thuc gim vim v gim kch ng ca vch ph qun: Prednisolon (0,25gr0,5gr), hoc Dexamethazol.
- Dng Vitamin nhm B kch thch n ung v tiu ho.

Bnh c lin quan n dinh dng


i cng
Ch cn thc n p ng nhu cu nng lng cn thit hng ngy. Nhu cu
ny bao gm nhu cu duy tr v nhu cu pht trin ca con vt. Nhu cu ph thuc vo
trng lng ca c th v nhu cu hot ng ca mi loi ch.
i vi ch nghip v phi cn c vo mi loi ch, trng lng c th, yu cu
s dng nh mc khu phn. i vi ch cnh v ch nui th tu hon cnh mi
gia nh m cho n, nhng vn phi bo m mc duy tr v pht trin cng nh nui
ch con.
Nhu cu cho pht trin thng i hi gp 2 ln so vi nhu cu duy tr ca ch
trng thnh. Con vt c cha cng i hi lng thc n t 10-20% trong nhng tun
cui trc khi . Thi k cho sa trong 3-6 tun u i hi nng lng gp 300% so
vi bnh thng.
Ngoi ra nhu cu v nng lng cn nh hng v ma v: v ma thu nhu cu
nng lng i hi cao hn ma h, ch nui nht trong nh cn nng lng t hn ch
nui ngoi.
Ch nghip v, ch sn i hi sc lc nhiu hn nn cng i hi nhu cu nng
lng cao hn 50-70%, v ch tng c lng v cht. Nu nng lng cung cp
khng m ch vn phi lm vic, n s tiu th nng lng d tr, con vt s gy
yu.
Tu theo mi ging ch c tm vc c th to nh khc nhau, song mt ch kho
mnh khng c qu bo hoc qu gy. Hin tng qu bo hoc qu gy c th coi
l hin tng bnh l, cn phi iu tr, nht l i vi ch nghip v.

Hin tng qu bo
I. c im
- Ch qu bo thng do c cung cp lng thc n qu mc duy tr cn thit.
- Con vt qu bo thng dn n trng thi bnh l, thn hnh nng n, c quan
tun hon hot ng gim, i li kh khn. Do lng m tch t tng, con vt t c
ng nn tiu th nng lng t. Mt s trng hp, ch b mt chng bnh khc nh
au chn, t hot ng
II. Triu chng
Thn bo trn, th tch bng to, nhng khc vi bng to do bng ch thnh
bng l ch bo s khng mm v php phng nh bng, vng thn v hng do tch m
nn phng ln. con vt hot ng kh v chm, th kh, mch nhanh v yu, nht l
khi tri nng nng.
III. iu tr
Cho ch tng cng hot ng (cho hot ng tng dn), gim bt khu phn n
v s ba n, cho n thc n khng c m.

Hin tng qu gy
I. c im
- Thng do n ung khng s lng v cht lng, nht l nhng con vt
cha, , nui con.
- Cng c th do con vt b tr ngi g thuc c quan nhai nut (rng, hng)
nn khng n no.
- Trn thc t hin tng qu gy thng gp ch b mt bnh g khc ko di,
v d bnh giun sn, bnh vim rut mn tnh,...lm cho con vt b suy dinh dng v
thiu mu.
- Do bt c nguyn nhn g nhng khi khng cht dinh dng, lng m d
tr b tiu hao nhanh chng, vt gy st rt nhanh. Ngoi cc b phn khc nh gan,
thn, c cng gim trng lng. Trong c th lng m gim, lng nc tng, m
trong tu xng ng b tiu hao. Do vy, con vt non chm pht trin, kh nng chng
bnh tt gim, con vt trng thnh mt ng hn.
II. Triu chng

Bp tht b teo i, xng v xng sn l r, con vt t chuyn ng v yu i,


hay nm, a i gim, trong mt s trng hp con vt cn b vim rut a chy. Nu
kp thi cho tng thc n, con vt s phc hi li c nhiu, nhng trong trng hp
con vt qu gy, d cho n tt con vt cng khng phc hi li c v c th suy
yu dn dn v cht.
III. iu tr
Phi iu tr kp thi v iu tr nhng bnh chnh, c bit l ty giun sn cho
ch. Cho ch n thc n v lng v cht. i vi ch qu cho n gan ti sng,
nghin hoc nu chn. Nu vt qu gy yu phi truyn mu, truyn m, hoc huyt
thanh, hoc cho ung vin m.

Chng suy dinh dng


(Dystrophia)
I. c im:
- Thng l do c th thiu mt hay nhiu axit amin hn l thiu m tng s.
- i vi ch con, trong mt n c mt s con gy yu, ci cc, chm ln.
II. Triu chng: con vt km n, li vn ng, sau khi vn ng con vt mt mi, lng
x, nim mc nht nht, 4 chn yu, i khng vng, thch nm mt ch. Th nhanh v
nng, tim p nhanh, nhu ng d dy v rut gim, khi thc n trong rut tch li ln men
sinh ra a chy, thn nhit thng thp. Con vt thiu mu,
trng lng gim, sc min dch gim sc khng ca c th.
Do vy, con vt rt d b mc bnh. Trong trng hp thiu
thiu m nghim trng con vt cn c biu hin ph thng,
tch nc cc xoang c th, c bit l tch nc bng v
sau suy nhc ri cht
Kim tra mu: thy hm lng huyt sc t, s lng
hng cu v bch cu gim, t l lm ba cu tng, trong mu
Ch suy dinh dng
xut hin cc dng hng cu non.
III. iu tr: cho ch n thc n c ngun protein tt nh (trng, sa v sn phm sa
tht, ph tng, mt s m thc vt), v nhng thc n c nhiu vitamin. Trong mt s
trng hp c th cho con vt ung vin m, hoc truyn m.

Chng thiu Vitamin


( Hypo-vitaminosis)

Vitamin l nhng hp cht hu c, vi mt s lng t nhng n li c tc dng v


cng quan trng trong qu trnh trao i cht ca c th. N c nhiu trong cc loi thc n
ng vt v thc vt.
Khi c th gia sc thiu Vitamin, tu theo thiu loi Vitamin no s biu hin trn
lm sng nhng triu chng c trng . Khi thiu Vitamin u dn n gim n, chm ln,
suy dinh dng, thiu mu, tiu chy, vim phi.

Thiu Vitamin A
( A- Hypovitaminosis)

I.c im
- Vitamin A cn cho s sinh trng, cu to biu m, gip cho nim mc chng
nhim trng, tham gia vo s trao i vt cht ca gan v tuyn gip, gip cho mt d
nhn vo bng ti. Nhu cu cn thit cho ch 50g/kg th trng.
- Vitamin A c nhiu trong du gan c, lng trng, caroten( tin Vitamin A) c
nhiu trong qu gc, t, c chua, u ,...
- Thiu Vitamin A s a gia sc n gy st, mt kh, vim gic mc.
- Bnh thng hay mc ch non, gy tn tht ln cho chn nui ch.
II. C ch sinh bnh
Vitamin A trong c th c tc dng chng bnh kh mt. Khi thiu Vitamin A cc
m bo v da, nim mc, gic mc mt b kh lm c th d b nhim khun. Gic mc
kh, khi c st d b tn thng, ko mng trng m, dn dn sinh mm, hng mt( chng
nhuyn gic mc). Ngoi gic mc b vim lot, hng ro biu b cng b tn thng nn
con vt d b nhim trng ng tiu ho v h hp.
Khi thiu Vitamin A, biu hin r nht l hin tng qung g. l do sc t
rodopxin c quanh vng mc, ra ngoi nh sng n b phn hu thnh opsin v retinin
(aldehyt ca Vitamin A). Ngc li trong ti th opsin v retinin li to thnh rodopxin lm
tng kh nng th gic. Khi thiu Vitamin A th retinin s thiu
v rodopxin cng t nn th gic km st gy nn chng qung
g.
sng
Rodopxin
Retinin + opsin
ti
III. Triu chng
- i vi ch non: con vt km n, chm ln, vim kt mc, gic mc, mt kh,
gy yu, lng x, thiu mu, sc khng ca c th gim.
- i vi gia sc ci: km sinh sn, hay b xy thai, st nhau, vim t cung, da
kh, nim mc d nhim bnh, gic mc b tc ng dn n cc bnh v mt. Trng
hp nng ch c th b m, lit.

V. Phng tr
1. H l
- Phi kp thi b sung Vitamin A hoc thc n c nhiu VitaminA vo khu phn bng
cch: ch s sinh phi lu tm cho b sa u.
- Tng cng cc loi thc n c nhiu caroten nh cc loi c qu, c rt, b ,...
2. Dng thuc iu tr
- Dng du c: ch con 5 ml/con/ngy; ch ln 10 ml/con/ngy. Tim di da hoc
tim bp tht.
- Tim vitamin A: ch con 10.000 n v/con/ngy; ch ln 20.000 n
v/con/ngy.
- Cha theo triu chng cc bnh k pht nh vim kt mc, vim rut, vim phi,...
Thiu Vitamin B1
(B1 - Hypovitaminosis)
I. c im
- Vitamin B1 gi v tr quan trng trong h thng trao i cht, c bit i vi
chuyn ho gluxit v trong hot ng thn kinh.
- i vi trao i gluxit, Vitamin B1 cn lm tng hp thu ng vch rut vo
mu.
- i vi hot ng ca thn kinh n c tc dng c ch men cholinesteraza
lm gim s thu phn axetylcolin, nn khi thiu Vitamin B1, cholinesteraza hot
ng mnh lm cho hot ng thn kinh b ri lon, vi biu hin bn ngoi l hin
tng co git v bi lit.
- Khi thiu Vitamin B1, qu trnh kh cacboxyl ca cc xeto axit b ngng tr lm
cho lng axit pyruvic, axit oxaloaxetic, axit - xetoglutaric... tng ln trong mu. Hin
tng ny dn n trng thi toan huyt do th xeton.
II. Triu chng
Chng thiu vitamin B1 lm con vt gim n, lng x, a chy. Con vt thng
pht sinh chng ph thng (biu hin nhiu c quan nh bp tht, c tim, ng tiu
ho), v vim thn kinh, gy hin tng co git, bi lit t chi v c nhng bin i
thoi ho t chc.
III. Cch phng tr
Dng Vitamin B1 tim bp hoc di da: 0,3 - 0,5gr/ngy.

Thiu Vitamin C
(C- Hypovitaminosis)
I. c im
Vitamin C cn c tn gi l axit ascobic, Vitamin chng bnh Scorbut. Loi Vitamin
ny kh bo qun v d b oxy ho khi gp nhit hi cao.
Vitamin C tham gia vo s h hp ca t bo, tng tnh ng ca mu v kh
nng khng th ca c th. Do vy, n c tc dng tt trong vic chng nhim
trng v gim st.

Vitamin C nng tc ng ca men khc thc y s cu to ca sn


xng, cng c vch mch qun.
ii. Triu chng
Thiu Vitamin C s gy hin tng xut huyt nim mc( nh nim mc li, chn
rng, nim mc trong ni tng) v t chc di da. Thng thy vim ming, vim d dy,
rut, xut huyt, con vt nn ma, i ra mu. Do xut huyt rut nn vt c th a phn c
mu, mu c thy c nc tiu hoc ra xoang trc ca mt. Thiu vitamin C con vt d
b nhim trng hn.
III. Phng tr
- i vi ch, mo cho n thm gan, thn, nc chanh, c chua sng.
- C th b sung Vitamin C vo thc n vi liu lng 100-200 mg/kg thc n.
- Tim Vitamin C trc tip vo mch mu.
Bnh ci xng
( Rachitis)
I. c im
- Bnh ci xng l mt loi bnh gia sc non ang trong thi k pht trin, do tr
ngi v trao i canxi, Phospho v Vitamin D gy ra. T chc xng khng c canxi
ho hon ton nn xng pht trin km.
- Bnh xy ra nhiu vo ma ng v nhng ni c iu kin v sinh, chn nui km
- Do thc n (hoc sa m) thiu Canxi, Phospho, Vitamin D. Hoc t l gia Ca/P
khng thch hp.
- Do con vt t c tm nng, chung tri thiu nh sng, t nh hng n tng hp
Vitamin D.
- Do ch b bnh ng rut lm tr ngi n hp thu khong.
III. C ch
Khi hm lng Canxitrong c th gim, t l Ca/P b ph v nh hng ti s to
xng v sn nht l s ct ho cc u xng. Do vy, xng b bin dng, c bit r
xng ng. Trn lm sng nhng con b bnh, xng ng thng cong queo, nh hng
n vn ng, lm cho gia sc qu hoc lit.
Ngoi hin tng xng b bin dng, khi thiu Canxi cn gy triu chng co git
con vt b bnh. Cng do thiu Canxi, Phospho con vt hay n by nn d mc bnh ng
tieu ho, vt ngy cng gy, chm ln, kh nng khng bnh km.
III.Triu chng
- Giai on u: ca bnh con vt thng gim n, tiu ho km, thch nm, c hin
tng au cc khp xng.
- Giai on bnh tin trin: Con vt hay n d, lim by b, mc rng v thay rng
chm. Mt s trng hp cn c triu chng co git tng cn.
- Cui thi k bnh: xng bin dng, cc khp sng to,
cc xng ng chn cong queo, sng lng cong ln hay vn
vo, lng ngc v xng chu hp, xng c li... con vt gy
yu, hay k pht cc bnh khc.

- Nu khng k pht cc bnh khc th trong sut qu trnh bnh con vt khng st.
Ch b ci xng
IV. Tin lng
Bnh tin trin chm, nu pht hin sm ch cn iu
chnh khu phn n, cho gia sc tm nng hoc b sung Vitamin D th c th khi. Nu
khng cha kp thi gia sc ngy mt gy yu, kh cha v hay k pht nhng bnh khc.

V. Chn on
Bnh lc u kh chn on, n giai on xng bin dng d pht hin.
Khi khm bnh ch cc triu chng lm sng, tin hnh iu tra khu phn n,
nu c iu kin th chiu X quang chn on.
VI. iu tr
1.H l
- Ci thin khu phn n, b sung Canxi, phospho v Vitamin D vo thc n
hng ngy, v sinh chung tri. Nu con vt b lit cn lt cho ch nm, thng xuyn
xoa bp v tr mnh cho con vt.
2. Dng thuc iu tr
- B sung Vitamin D: 5000 UI/con. Tim bp ngy 1 ln.
- Dng Canxi b sung trc tip vo mu: dng mt trong cc loi thuc sau y
(Canxiclorua 10%, Gluconatcaxi 10%, Canxi-For hoc polycan hoc Magie- Canxi-For).
- Dng thuc iu tr triu chng cc bnh k pht: nu vim phi th iu tr vim
phi, nu vim rut th iu tr vim rut.
- Dng thuc tng cng trng lc c v b thn kinh: Strychninsunfat 0,1% kt
hp vi Vitamin B1. Tim bp cho con vt ngy 1 ln.
Ch : Ni c iu kin nn tin hnh chiu tia t ngoi.

Bnh mm xng
( osteo malacia)
I. c im
- Bnh thng gp ch ci c cha hoc ang cho con b. Bnh gy cho xng b
mm, xp ri sinh ra bin dng. Hu qu lm cho ch b qu hoc b lit.
- Do khi gia sc c cha hoc nui con c th mt nhiu Canxi, Phospho, nn phi
huy ng Canxi, Phospho t xng vo mu. Do vy, lm cho xng b mm, xp.
II. Nguyn nhn
- Do trong khu phn n thiu Canxi, phospho lu ngy, hoc t l Ca/P khng thch
hp.
- Do c th thiu Vitamin D, gia sc thiu vn ng, t tip xc vi nh sng mt
tri.
- Do khi ch c cha hoc nui con c th mt nhiu Canxi, Phospho, nn phi huy
ng Canxi, Phospho t xng vo mu.
- Do tuyn ph gip trng tng tit lm hm lng Canxi trong mu tng.

- Do khu phn thiu protit nh hng ti s hnh thnh xng.


- Do ch mc bnh ng tiu ho mn tnh gim s hp thu canxi, phospho.
III. C ch sinh bnh
Do nhng nguyn nhn trn lm cho thnh phn Canxi, phospho trong xng b
gim. Xng tr nn mm, xp, bin dng v d gy, ct mc ca xng dy, d bc khi
xng.
Do mm xng nn nh hng ti h hp, tiu ho v c nng vn ng ca c th.
S gim Canxi cn gy hin tng co git con vt.
IV. Triu chng
Bnh thng pht sinh th mn tnh, con vt b bnh c nhng biu hin sau:
- Con vt n km, hay n by (la lim, gm tng,...), hay nm, li vn ng, d
mt, ra m hi nhiu. Khi vn ng c th nghe ting lc khc khp xng.
- Xng hm trn v di hay bin dng, rng mn nhanh v khng u,
xng ng nh cao, cong queo v d gy. Do vy, lm cho ch qu, hoc b lit.
Trong mt s trng hp con vt cn c triu chng co git.
- Con vt hay mc bnh v ng tiu ho, a chy. Phn cn nhiu thc n cha
tiu.
- Kim tra mu: hm lng Canxi trong huyt thanh gim t 5-7 %, hm lng
Phospho hi tng, bch cu trung tnh v lm ba cu tng.
- Thay i v t chc hc: Ct mc sng, xng b xp, ng Havers m to, xung
quang c nhiu t chc lin kt.
V. Tin lng
Bnh ko di hng thng hoc hng nm, vt km n, t vn ng, gy mn. Cui
cng con vt nm lit v mc cc bnh k pht m cht.
VI. Chn on
Bnh trng thi mn tnh nn lc u chn on rt kh, ch yu da vo xt
nghim.
Dng X quang c th pht hin bnh sm v bit c xng xp, ranh gii gia ct
mc v t chc ct mc dy, khp xng sng to, c khi c u xng.
Cn chn on phn bit vi bnh thp khp: bnh thp khp thng pht ra khi gia
sc b cm lnh, con vt i li kh khn khi bt u vn ng, sau mt thi gian vn ng
con vt i li bnh thng.
VII. iu tr
1. H l
- B sung thm Canxi, phospho vo khu phn n nh cho n bt xng hoc cc
loi premix khong, Vitamin.
- Hn ch cho con b v cho ch ra hot ng ngoi tri tip thu nh nng mt
tri v tia t ngoi gip chuyn tin vitamin D thnh D2.

- Nu con vt b lit, lt m v thng xuyn tr mnh cho con vt .


2. Dng thuc iu tr
- B sung Vitamin D: 5000 UI/con. Tim bp ngy 1 ln.
- Dng Canxi b sung trc tip vo mu: Dng mt trong cc loi thuc sau y
(Canxiclorua 10%, Gluconatcaxi 10%, Canxi-For hoc polycan hoc Magie-Canxi-For).
- Dng thuc iu tr triu chng cc bnh k pht.
- Dng thuc tng cng trng lc c v b thn kinh: Strychninsunfat 0,1% kt
hp vi Vitamin B1.
- Tng cng kh nng hp thu Canxi cho c th: du c (3 ml/con). Cho ung ngy
1 ln.
- Tr sc v ln gim au cc khp xng dng:
Dung dch Glucoza 20%

100 - 150 ml

Urotropin 10%

15 - 20 ml

Salycylat natri
0,5 g
Tim chm tnh mch hai ngy mt ln.
Ch : Nu c iu kin chiu tia t ngoi cho con vt.
Chng co git do thiu canxi

I.c im
- i vi mt s ging ch nh c th c hin tng (nhng ngy sau khi , c
khi ngay trong thi k cha thng thong xut hin triu chng co git.
- Bnh c th ko di vi ting, i khi ti 1-2 ngy.

II. Triu chng


Ch bn chn i li, nn ma, th nhanh, nhit trn 410C. Sau chn b
cng li, ch nm dui chn, c run, thnh thong li co dt. Th kh, chy nc di.
III. iu tr: c th dng mt trong cc loi thuc sau: Canxichlorua 10%, hoc
Gluconatcanxi 10%. Tim chm vo tnh mch, hoc Parathyroidea (1ml). Tim di da.

Bnh chm da
( Eczema)

I. c im
Chm da l mt chng vim da cp tnh t chc biu b. Bnh tin trin tng t, hay ti
pht rt phc tp v dai dng. c im ca n l ni mn trn da nhng mn nc v mn m
v sau l hin tng ng vy, da dy nn.
II. Nguyn nhn
Nguyn nhn ca bnh rt phc tp, song c th phn lm hai nguyn nhn chnh.
1. Nguyn nhn ngoi cnh
- Do iu kin v sinh km, chung tri bn, da lun b m t v cc cht bn ng
li trn da.
- Da b tn thng do c st c gii, b cn trng cn,....
- Do b kch thch bi cc ho cht.
- Do nh hng ca thi tit.
2. Nguyn nhn bn trong
- Do ri lon tiu ho (to bn lu ngy, suy gan, giun sn.,..).
- Do cc ri lon v tun hon, ni tit.
- Do ri lon qu trnh trao i cht ca c th (thiu sinh t, thiu cc loi
khong vi lng,...).
Mun tm c nguyn nhn chnh xc phi tin hnh iu tra lch s bnh, iu
kin nui dng, chm sc v kim tra lm sng kt hp vi xt nghim bnh phm.
III. Triu chng
Bnh thng tin trin qua cc giai on sau
1. Giai on :
Giai on ny bt u t m da b , ranh gii khng r rt v rt nga( nga
l triu chng xut hin u tin dai dng v ko di cho n cc giai on sau). Trn
vng da xut hin nhng nt sn nh nhng ht k, dy chi cht.
2. Giai on mn nc:
Nhng nt sn trn thc t l nhng mn nc ngy cng ln, khi nga, con vt gi
hoc c st nn mn nc b v v chy ra mt th nc vng, ng thnh vy. Nhng
mn nc khc li tip tc ni ln, mt s mn b nhim khun c mu vng. Trong giai
on ny c th c mt s triu chng nhim khun th pht.
3. Giai on ng vy:
Giai on ny da khng ni ln nhng mn nc mi, nhng mn c ng vy, kh
dn, c ch ln da non mu hng. Tuy nhin vn cn mt s t mn nc. Da c mu ssm
hn v dy cm ln.
4. Giai on mn tnh:
Da sm mu, dy cm, c nhng nt sn sng hn, to hn
gia cc vt hn da.
Trong trng thi mn tnh ny vn c nhng t ni ln

nhng nt sn khc hoc mn nc v vn b chy nc nh nhng giai on trc.


Qu trnh bnh chia lm cc giai on trn song cc giai on khng chia r
ranh gii m thng ln nhau ( trong giai on c mt s mn nc, trong giai
on mn nc c mt s ln da non, trong giai on mn tnh vn cn c nhng
mn mn , mn nc).
IV. Tin lng
Bnh th cp tnh nu iu tr kp thi bnh s khi. Nu bnh chuyn sang mn
tnh rt kh cha.
V. Chn on
Cn chn on phn bit vi mt s bnh sau:
1. Bnh gh: Co vy tm ci gh.
2. Bnh vim da: Bnh gy vim su cc lp ni b v di da. Vim da khng ni mn
nc v mn , con vt t nga hn.
VI. iu tr
1. iu tr ton thn
- Cn ci thin ch v sinh, chm sc nui dng nng cao sc khng ca
c th. Trnh cho con vt n nhng thc n kch thch, trnh c st v khng nhim bn.
- Ch iu ho cc chc phn, ty giun sn nh k, trnh to bn, cho gia sc ung
nc.
- Lm huyt liu php.
- Cha d ng: dng Novocain 0,25% tim tnh mch, gluconat canxi hoc
Cloruacanxi kt hp vi Vitamin C 5% tim chm vo tnh mch.
2. iu tr ti ch: Cn phn bit tng giai on c bin php cha thch hp:
- Trng hp ch da bnh chy nc, trt da, :
+ Trnh khng dng cc thuc kch thch hoc thuc m m ch dng cc loi
thuc lm du da, thuc nc.
+ Dng mt trong cc loi thuc st trng sau:
Natribicacbonat 5%; Rivanol 0,1%; thuc tm 0,1% , dung dch phn chua 3%
thm vo gc, p ln vt lot.
+ Dng thuc lm du v tr nm: Bi du km bao gm:
oxit km: 40 g
Du oliu: 60 g( c th thay bng du c)
ngy bi 2 ln
Ch : Khi p gc khng k c qu mnh, bi thuc xong khng bng kn.
Nu bnh c nhiu vy th chm qua du lc cho vy bong ra ri mi bi thuc
hoc p gc.
- Giai on vt bnh tng i kh v bt :
Bi thuc ngy 2 ln bng cc loi thuc sau:
Ichthyol:
10 ml;
oxit km: 5 g;
axit benzoic: 3 g
Bt tanin:
5 g;
Phn chua:
5 g;
Vaselin: 5 ml

To thnh hn dch nh m, bi ln ni vim ngy 2 ln.


- Giai on mn tnh:
Dng cc loi thuc lm mng da, bt nga nh du Ichthyol, m lu hunh, m
salisilic t thp n cao( 5-10%) bi ln ch da bnh, c th bng li.
Ch : Khi dng thuc nn thm d phn ng ca gia sc kp thi thay i thuc. Nu
c iu kin c th dng bin php l liu php.
VACXIN CHO CH
1.Rabisin
Vacxin v hot, phng bnh di cho tt c cc loi gia sc.
M t
Mi liu 1mml vacxin Rabisin gm c:
Virut di c nh, v hot ti thiu 1IU
Alumium (di dng hydroxyt) 2mg
Ch nh
Phng bnh di ch yu cho ch, mo, nhng cng c th dng cho cc th n tht,
tt c cc loi gia sc khc.
Cch dng v liu lng.
Tim di da hay tim bp tht.
Mi liu 1ml cho bt k loi, la tui, ging hay trong lng con vt.
Lch tim phng
Ch, mo: phng ln u khi ch, mo trn 3 thng tui v phng nhc li hng
nm.
Ch
- Ch tim cho nhng con ch hon ton kho mnh.
- Tun th cc bin php v iu kin v trng thng thng.
- Cho con vt ngh ngi trong thi gian 7-10 ngy.
Bo qun: nhit +2 n + 80C. Khoong ng lnh.
Trnh by: ng l 1 liu
2. Vacxin Tetradog
Vacxin phng bnh st si (carre), bnh Adenovirus, Parvovirus v bnh xon
khun Leptospira ch
M t
Mi liu vacxin gm c:
L vacxin ng kh trivirovax (CHP) gm:
-Virus gy bnh carre nhc c trn phi g 103 DICC50
- Adenovirus ch nhc c trn t bo thn 102,5DICC 50
- Parvovirrusowr ch nhc c trn t bo thn 103DICC50
ng syringe vacxin dng nc Lepto dog (L) cha :
- Leptospira canicola v hot.
- Leptospira icterohaemorrhagiae v hot.
Ch nh
Phng cc bnh st si (care), bnh do Adenovirus, Parvovirrus v xon khun L.
Canicola v L. icterohaemorrhagiae gy ra.
Liu lng v cch s dng

Tim bp tht hay di da. Mt s trng hp khn cp c th tim vacxin


Trivirovax tnh mch.
- Pha l vaxin Trirovax ng kh vi l vacxin Leptodog.
- Tim vacxin cho ch ngay sau khi pha.
- Tim 1ml cho bt k trng lng, tui hay ging ch.
Lch tim phng
- Mi tim th nht khi 7 tun tui
- Mi th 2 tim sau mi tim u tim 3-5 tun
- Tim nhc li Trirovax sau mi tim u tim 1 nm.
- Hng nm tim nhc li cho ch vacxin Leptodog.
- i vi bnh carre, bnh do Adenovirus v Parvovirus: c 2 nm tim nhc li
mt ln bng vacxin Trirovax
Ch
- ch tim phng cho nhng con ch hon ton kho mnh v c ty giun
sn trc t nht 10 ngy.
- Tun th cc bin php v iu kin v trng thng thng.
- Cho con vt ngh ngi trong thi gian 7-10 ngy.
- cn thn khi bt vt ang cha.
Bo Qun: nhit +2 n + 80C. Khng ng lnh.
Trnh By:ng l 1 liu Trirovax v 1 ng tim cha mt liu (1ml) vacxin leptodog.
Ti liu tham kho
1. Ackerman, L. J. (1998) Feline cryptococcosis. Compendium on continuing Education
10, 1049 1052.
2. Angarano, D.W. and MacDonal, J. M. (1992) Immunotherapy in canine atopy. In:
Current Veterinary therapy XI (Eds R.W. Kirk and J.D. Bonagura). W. B. Saunders,
Philadelphia, pp. 505 508.
3. Breathnach, S.M. (1986) Do epidermotropic T cells exist in normal skin? A reevaluation of the salt hypothesis. British journal of dermatology 115, 389 395.
4. Brody, R.S. (1970) Canine and feline neoplasia. Advences in veterinary Science 14, 309
354.
5. Curtis, C. F, Evans, H. and Lloyd, D.H (1996) Investigation of the reproductive and
growth hormone status of dogs affected by idiopathic recurrent flank alopecia. Journal of
small animal practice 37, 417 422.

6. DeBoer, D.J and Moriello, K.A (1995) Investigation of a killed dermatophyte cellwall vaccine against infection with mycrosporum canis in cats. Research in veterinary
Science 59, 110- 113.
7. Gunn- Moore, D.A, Jenkins, P.A and Lucke, V.M. (1996) Feline tuberculosis: a
literature discussion of 19 cases caused by an unusual mycobacterial variant. Veterinary
record 138, 53 58.
8. Kunkle, G.A (1992) Canine dermatomyositis: a disease with an infectious origin.
Compendium on continuing Education 14, 866 871.
9. Mason, K.V (1993) Clinical and pathophysiologic aspects of parasitic skin diseases. In:
Advances in veterinary dermatology II. (Eds P.J. Ihrke, I.S. Mason and S.D. White).
Pergamon press, Oxford, pp. 177 202.
10. Moriello, K.A and Deboer, D.J (1995) Feline dermatophytosis. Veterinary Clinics of
North America: Small Animal Practice 25, 901 921.
11. Trn Minh Chu H nh Chc L Thanh Hi Phm S Lng - o Hu Thanh
Dng Cng Thun (1988): Bnh thng thy ch v bin php phng tr. NXB nng
nghip (1988).
12. T Du, Xun giao, K thut nui ch mo v phng tr bnh thng gp, nh xut bn lao
ng x hi, 2006.

You might also like