Professional Documents
Culture Documents
Nuôi Chó
Nuôi Chó
MT S T LIU V CON CH
I. Ngun gc ca ch
Loi ch c con ngi thun ho t rt sm v c nui rng ri khp cc quc
gia trn th gii. Ch nh l h hng ca ch si, tng sng hoang d khp Chu u,
Chu v Bc M. Khng mt ai bit con ngi sng vi ch t khi no, c l con
ngi sng vi ch t nht cng 10.000 nm.
Nhng ngi Ai Cp bit chn nui ch t rt lu i. Trn nghn nm, ch l
ngi gip , lm th cnh ca con ngi. Ch chn cu gip ngi chn cu, ch
gip con ngi i sn, gip con ngi canh gi nh v cc trang tri.
Ngy nay, ch lm c rt nhiu cc cng vic: ch dn ng cho ngi m, ch
c hun luyn cnh bo cho ngi ic nhng m thanh thng thng trong gia nh
(nh ting in thoi, ting chung ca), nhng con ch khc c hun luyn mang
c cho nhng ngi khuyt tt. Mt trong nhng c im quan trng nht ca loi ch l
lng trung thnh.
Da trn nhng thnh tu nghin cu v c sinh vt hc v di truyn hc, cc nh
khoa hc xc nh c t tin ca loi ch nh hin nay l mt s loi ch si sng
hoang d cc vng sinh thi khc nhau trn th gii. Cch y khong 15.000 nm con
ngi thun ho vi mc ch phc v cho vic sn bt, sau l gi nh v lm bn
vi con ngi.
Trung tm thun ho ch c nht c l l vng ng Nam , sau c du nhp
vo Chu c, lan ra khp Phng ng v n Chu M.
Vit Nam, theo cc nh kho c hc, ch c nui t thi k mi, khong
3.000 4.000 nm trc Cng Nguyn (cch y 5 6 nghn nm). Tp hp nhng ging
ch nh c nui hin nay trn th gii c khong 400 ging, c gi l loi ch nh
(Canis familiars), thuc h ch (Canidae), b n tht (Carnivora), lp ng vt c v
(Mammilia)
II. Mt s ging ch a phng v mt s ging ch nhp ni
Hin ti, Vit Nam ang tn ti mt s ging ch a phng v mt s ging ch
nhp ni.
* Mt s ging ch a phng
- Ging ch Vng: y l ging ch nui ph bin nht,
c tm vc trung bnh, cao 50 55cm, nng 12 15kg, l ging
ch sn c nui gi nh, sn th v lm thc phm.
- Ging ch H,Mng: sng min ni cao, c dng gi nh v sn th, c tm
vc ln hn ch Vng, chiu cao 55 60cm, nng 18 20kg.
- Ging ch Lo: thng thy trung du v min ni, lng x, mu hung, c 2 vt
trng trn m mt, c tm vc ln hn ch H,Mng, cao 60 65cm, nng 18 25kg.
- Ging ch Ph Quc: mu nu xm, bng thon, trn lng lng mc c hnh xon,
hay lt theo kiu r ngi, lng vng xm, c cc ng k nht chy dc thn, tm vc tng
t ch Lo. Ch cao 60 65cm, nng 20 25kg.
Ch Ph Quc c xp vo loi ch qu Vit Nam, n rt trung thnh v n c
th quan tm n ch khi ch m.
* Mt s ging ch nhp ni
- Ging Becgie c (German Shepherd)
L ging ch c ngun t c, trc kia dng vo vic
chn nui cu. Becgie c c sc kho, thng minh, hnh dng tao
nh, i tai di trn chic u rt linh hot, lanh li, bn chn chc
kho, nhanh nhn. Lng mu en nu, en vng, en xm,. Thn
hnh cao va phi 57 62cm, con ci 55 60cm, nng t 35 40kg.
Ngoi tn German Shepherd, Becgie c cn c gi vi tn khc:
Alratian, Deutsthe, Sheperhund. Trong chin tranh th gii th I, c
48.000 ch Becgie c tham gia chin u cung qun i c.
nc ta, ch Becgie c c dng vo nhiu cng vic nghip v trong ngnh:
cnh st, hi quan, qun i, cu tr, cu thng, Nhng cng vic bnh thng nh:
bo v nh, hng ho, con ngi, Becgie c c kh nng hon thnh vt bc.
Becgie c tht xng ng ng vo hng ng nhng ging ch ph bin nht th
gii.
- Ging Ngao c (Harleguir Greet Dane)
L ging ch c ngun t c, hin lnh, thn hnh p, cc b phn c th phi
hp mt cch cn i, nhp nhng, bn chn cao, i mt to v sng trn khun mt c vi
np nhn, i tai to r xung hai bn, mp trn ko di che kn hm di, vi chiu cao ti
a c th ti 1m (trung bnh 76 81cm), trng lng t 45 55kg v th ging ch ny
lun to v uy lc ln v ngy cng chim c thin cm ca nhng ngi yu thch n.
- Ging Ngao (Neopolitan Mastiff)
Neopolitan Mastiff c b ngoi hung d. u to v nhiu np nhn ln n tn
c. Lng ngn dy c mu en, xm hoc nu vng, i khi c mu trng bn chn.
Mt c mu ph hp vi mu lng. C chiu cao khong t 65 75cm, con ci t 60
70cm, nng ti 70kg. Mc d bn ngoi trng rt hung d nhng n li hin lnh, thn
thin v thch chi a vi tr em, dng cm v chu c kh khn.Trong chin tranh
ging ch ny c dng nh nhau, truy bt ti phm v lm bo v. Hin nay n
c hun luyn bo v ngi v ti sn.
- Ging Rottweiler
Rottweiler c mang tn mt th trn min nam nc c, ni pht hin ra ging
ch ny. y l ging ch c th phc v trong nhng cng vic c bit, n c nhng tnh
cch mnh m, chng c b lng hp dn v c tnh di truyn tt. c im ni bt ca
ging ch ny l tm vc ln, c hnh dng cn i v vng chc. Cao 58 68cm, nng t
42 50kg. u ca n c dng hnh cu, khong cch gia hai tai ln, mm to b. Mt c
mu nu en rt linh hot, c m vng g m trn mt, mm, bn chn.
Ngy nay Rottweiler c s dng trong vic canh gc, tm kim, bo v, trinh st ca
lc lng cnh st v b i bin phng, nhiu nc ging ch ny c coi nh mt
ngi bn, mt phng tin canh gc, gi nh.
- Ging Dobermann
C ngun gc t c, c nhp vo nc ta nui vi mc ch canh gc, tm kim
v lm cnh. Dobermann c tm vc cao trung bnh 65 69cm, nng 30 33kg, c b
lng ngn en sm gn nh ton thn, mm, ngc v bn chn c mu vng sm, u hnh
nm, mi rng, mt en, ngc n, bng thon, c chi chc kho. Ch thuc loi hnh thn
kinh n nh, thng minh, can m, lanh li, kho lo v c bit d hun luyn.
- Ging x Bc Kinh
C ngun gc t Ty Tng (Trung Quc) sau c nui ci to ngoi hnh theo
yu cu th hiu lm cnh Bc Kinh lu i. Ging ch ny c ngoi hnh nh di t 40
50cm, cao 20 25cm, nng 5 6kg. B lng di trng ln sng ph kn ton thn, xung
quanh mm nu hoc en. u nh, tai cp, mi gy, bn chn lng x di nh i ng.
cn thn v nu chn, b sung vitamin B1 v khi ch con ang i phn lng khng nn cho
n c. Bt c l thc phm b sung kh tt nu thc n cho ch. Vi ch bt c c hm
lng cht bo 10% l thch hp nht. Bt c khng ch cha cc cht m hu ch m cn
cha nhiu nguyn t khc nhng li cha t vitamin. Do vy, c th thay hon ton cht
m v ma ng v 50% v ma h bng bt cc cht lng cao trong khu phn n ca
ch choai nhng cn b sung thm vitamin A, B1, D v men. Ch n thc n hn hp c
bt c s tng nhu cu v nc ung.
Rau: ch n c mi loi rau ct nh, nu chn m nh bn vn thng n, ngoi
tr khoai ty, lc, ng. Cc loi rau c nu cha nh u khng thch hp cho ch n v
ch hp th km trc trng.
Cc cht khong: cc cht khong v vitamin khng phi lc no cng c trong
thc n nn cn phi b sung chng di dng n thm. Bn c th s dng cc th sau c
bn sn cc hiu thuc: Gluconat- canxi, Glixero. Phot phat, ng Lacto canxi +
Glixero phot phat canxi, Tetravit, Trivit, trong trng hp bt c d c th trn ln sa vi
canxi chlorua. Bt xng l ngun b sung canxi v phot pho rt tt cho ch, cn b sung
bt xng vo khu phn ca mi ba n. Hin nay mt s hng cung cp nhiu sn phm
dnh cho ch con nh: Effen foods (pedigree); Bio, Budy (sa cho ch nh), Pfizer (vin
can xi). Cc loi thc n sn c trn y c li ch cung cp dinh dng, cht cho
ch con tin li, khng phi nu, cho n d dng v c nh lng tnh sn; sch s, d bo
qun, d vn chuyn, khng s i thiu, tuy nhin, khi s dng cn cho ch n thch nghi,
lm quen dn v nht thit vn phi cho ch n thm thc n ti, khng i ba th ch s
khng b ngn.
II. k thut nui dng, chm sc cc loi ch
1. K thut nui dng ch con ang b sa
Ch con mi sinh ra phi c b sa u v trong sa u c nhiu khng th gip
ch con chng bnh tt. Lc ny ch con bt u chu ng iu kin sng khc vi
trong bng m nh nhit , m v iu kin dinh dng hon ton mi. Mi sinh ra
ch cha c rng, l khe tai ng li, mt cha m, ch con chuyn ng nh bn nng tm
v m b (nu ch m vng v, khng c bn nng phi hp cho ch con b th bn
phi a sa st mm ch con vo v m). Trong trng hp ch con khng b m ku
nhiu th phi mi bc s th y n xc nh cch iu tr v hng dn cho bn cch chm
sc. Bn cn quan tm n lt ca n ch mi sinh v chng cha thch nghi vi iu
kin sng mi: kh sch, nhit thch hp m p thng xuyn, nu lnh l ch con nm
chm vo nhau, trong tun l u nn dng bng in 40W sa cho ch con.
i vi ch m bn cng cn cho n ung y cht dinh dng nh cht m,
khong v vitamin A, B ch m c nhiu sa cho n con b. Nu ch con thiu sa m
l ch ku nhiu, lc ny c th cho ch con n thm sa b ti.
T ngy th 5 tr i bt u cho ch con n thm vi tha canh sa b
ti/con/ngy (hy lun hm nng sa c nhit c th ch con), lc u cho b bng v
cao su, v sau rt vo a v di mn ch con vo a sa ch con t lim sa. Tun
tui th 2 tng lng sa ln 200-300gam sa b ti/con/ngy cho n lc ch n 1
thng tui. ng thi t ngy tui th 15 cho ch con n thm cho go nu vi tht xay
hoc bm nh (20g/con), ngy cho n 1-2 ba. Nu c iu kin nn b sung thm vo sa
2 ng Cloruacanxi/con/ngy. T ngy th 21-30 cho ch con n 2 ba/ngy hn hp cho
go nu vi tht bm nh (20-50g/con)+ sa c trn 1-2 git Tetravit hoc Trivit.
T ngy tui th 5 8: Khe tai m, thnh gic bt u pht trin.
T ngy tui th 11-16: thnh gic hot ng bnh thng. T ngy tui th 20 25: rng sa bt u mc. Trong khong 8-10 ngy (k t khi mc rng) rng ca v rng
nanh mc xong.
Bn nn cn thng xuyn trng lng ch con nh gi tnh trng pht trin v
sc khe ca chng:
Ngy tui
S ln tng
Ngy tui
s ln tng
8-9
2
25
5-6
18
3,5-4
30
6-7
Cc loi ch sn ng u nui nc ta lc s sinh c trng lng t 0,40,6kg/con, nu nui dng y , khi c 1 thng tui c th nng 4-5 kg/con. Cc loi
ch sn cu Nga, c c trng lng ln hn v cc ging ch khc th nh hn. Tc
ln mnh lit nht ca ch din ra trc khi ch c 6 thng tui. Chiu cao vy tng t
87,5- 108% khi ch c 12 thng tui, t 120 -180 ngy tui ch tng 3,5-7%, t 180-210
ngy tui tng 7,1-8,3%, t 6-12 thng tui ch ln ln rt t, n khi c 2,5 tui ch
ngng ln.
Bn cn nm c c im sinh l ny ca ch nui dng ch hp l, cho ch
n m bo khu phn t khi ch mi sinh ra cho n khi ch c 210 ngy mi c tnh
quyt nh trong ngh nui ch sinh sn (kinh doanh) hoc nui ch dng vo mc ch
nghip v.
2- K thut nui dng ch 1 nm tui
- Khi ch con b tch m, s thay i t ngt ch n ung, chm sc c th gy
nn ri lon tiu ho ng rut. Do , trong 1-2 tun u tch khi m bn cn cho ch
con n theo ng ch n ung, dinh dng m ngi ch c nui, cho ch n t 5-6
ln/ngy. Thnh phn thc n ca ch con cn phi ph hp v lng khu phn n ca
mi ln n cn tnh ton sao cho n n ht. Thc n tt cho ch con tui ny l cc
sn phm sa, c bit tt nht cho ch con l fomat ti nu u kin ca bn khng c
fomat ti th tt nht bn c dng sa nui ch, nhng tuyt i khng c thay fomat
ti bng tht hoc cho. Bn c th ch fomat ti canxi nh sau: 1-2 tha dung dch 10%
canxiclorua cho vo 0,5 lt sa va mi si v sau cho n khi mn n vn cn m
- T 1-2 thng tui nn cho ch n tht bm nh hoc xay. Thc n phi c nu
chn v trn u vi sa hoc nc dng, khng cho n ring tng th mt.
+ 30-45 ngy tui:
Sa v fomat 60%
Lng trng 10%
Cc cht khong 10%
Tht b bm nh 10%
Cho go 10%
Nu khng c fomat th c th b sung Cloruacanxi vo sa (3 ng/ngy). Cho n
ngy 6 ln (c 3 ting cho n 1 ln), mi ln cho n khong 100 gam hn hp thc n.
+ 45-60 ngy tui: cho n ngy 6 ln nhng lng thc n cho mi ln tng ln.
Hn hp thc n gm: sa canxi hoc Fomat + trng c v + tht bm.
Ba sng: 150 gam cho (50g sa + 1 qu trng bp vn c v vo cho)
10 gi sng: 150g cho (50g sa + 50g tht bm)
Ba chiu:13 gi chiu: 150g cho (50g sa + 50g tht bm)
16 gi chiu: 150g cho (50g sa + 1 qu trng bp vn c v )
19 gi ti: 150g cho (50g sa + 50g tht bm)
Bt
u lt
30
10
50
60
tng (rang
chn)
8
Du c
ml
5
10
10
15
15
9
Mui n
g
0,5
10
10
10
15
+ 5-6 thng tui: Cho n ngy 3 ln v 22 gi m cho ung thm 1 tch sa, b
sung thm canxi vo khu phn n.
7 gi sng: 6-7 tha sp sa + 1 lt bnh m ln.
13 gi tra: 3 tha sp tht + 1 lt bnh m + 1 tha caf du c thu.
19 gi ti: 4-5 tha sp tht + 2 tha sp rau vi mt tt rau sng thi nh+ 2 tha
caf du c.
+ 6-7 thng tui: Thi gian ny ch bt u ln nn ta cn tng lng m ng
vt trong khu phn.
7 gi sng: 1 tch sa ti hoc sa bt pha nc un si m + 2 lt bnh m
b vn + 1 qu trng luc lng o ( cho n vi ln/ tun).
13 gi tra: 3-4 tha sp tht + 1 lt bnh m + 2 tha caf du c.
19 gi ti: 5-6 tha sp tht + 2 tha sp rau chn v 1 t rau sng thi nh + 2 lt
bnh m + 2 tha caf du c.
+ 7-12 thng tui: Thi k ny hn hp thc n bao gm tht 40% + cho 20% +
rau 10% + sa v fomat 20% + cht khong. Cho ch n ngy 3 ba.
7 gi sng: 400 g cho tht sa + 1 qu trng hoc mt tch sa + 2 lt bnh m +
1 qu trng luc lng o.
13 gi tra: 400g cho tht sa + 1 tha cafh du c hoc 4 tha sp tht + mt lt
bnh m + mt tha c ph du c.
19 gi ti: 400g cho tht sa +1 qu trng hoc 6 -8 tha sp + 2 tha sp rau chn
v mt t rau sng thi nh + 2 lt bnh m + 1 tha cafe du c.
Hoc bn c th cho ch n ngy 2 ba: Sng, chiu nh sau:
Sng: 1 tch sa + 2 lt bnh m + 1 qu trng sng hoc luc lng o.
Chiu: 200-300 g tht + 2 tha sp rau chn v 1 t rau sng thi nh + 2 lt bnh m
+ 1 tha cafe du c.
Khi ch c 12 thng tui lng tht c th tng n 500 g/ngy, go 200 g/ngy,
bnh m 100 g/ngy v sa khng c qu 150 g/ngy.
Nn t t thc n ca ch ln gi cao hn so vi khp xng b vai sao cho
khi n ch ng hi king chn ch con pht trin tt khung xng v h c bp.
Nu ch b bo th phi tp luyn thng xuyn v gim lng m trong khu
phn n sao cho duy tr c cc ch tiu v sinh trng v pht trin ca ch.
Bn c th tham kho 1 s lu khi nui dng ch con:
- Cho ch n ng gi.
- Thc n ca ch cn nng va.
- Trong vng 10-15 pht ch khng n ht khu phn cn phi dn i.
- Thc n nn chn c sn st nh kem sa, khng cho n thc n dng lng.
- Sau khi n, ch cn c ngh t nht l 1 gi.
- Phi thng xuyn cho ch ung nc sch mt t ng nc ung ring.
- Khng nn t chu thc n 1 ln dng cho c ngy.
- Khng cho ch n xng ng gia sc, gia cm, chim.
- nn cho ch n ng lc, ng ni quy nh.
3. K thut nui dng ch t 1 tui tr ln
C th gp cc bnh
1. Nhim Leptospira (xon khun)
Con vt c th b cht t ngt - thn nhit thay i - h mt trng - nn ma vng tht lng b au - hi th hi - trn rng c ba bm mu - li v ming b hoi
t - hong n - mt v mi c dch chy ra - mi v li chy mu - con vt mt mi - i
ra mu - thn vim mn tnh.. M khm bnh tch thy - gan, thn xung huyt - tim, phi,
thn, rut non xut huyt
2. Si thn, si bng quang, si niu o
Con vt i tiu kh, nc tiu ch nh git, lng
un cong, dng i cng - sc kho suy gim - rng mnh - st
- run - c th yu - con vt trng thi mt mi - huyt niu -
Si niu o
cht.
3. Vim bng quang
Con vt c biu hin c gng i tiu - lng nc tiu thot ra t c th lm
cho con vt au n khi i tiu - i khi con vt b st - b n - suy nhc - b mt bng
quang x x, rt nhy cm khi s vo - trong nc tiu c mu - em nc tiu i phn
tch c cc mu ng hoc m.
4. Vim thn
Cc du hiu ban u c th l m nhng cng
c th xut hin t ngt - con vt nn tng cn - kht nc
- mt l - ur huyt (xut hin co git) con vt gy cm
dn - khi s vo vng tht lng c du hiu trnh n - nh
mt l v lo lng - a chy tng t - yu - ng trong trng
Nc tiu c ln mu
hp b bnh gic mc b m - hong n. M khm kim tra bnh tch thy: gan vng,
sng, c m - ti mt sng - vim rut (c th chy mu).
3. Vim amidan ( nhim streptococus)
Con vt st - nn ra cht c bt - hch lympho vng c b sng - hch c th
b p xe ho nut thc n v nc ung kh khn.
4. Vim phi
Thn nhit tng - kh th - ho - t mi v mt chy ra cht dch c m - nn
nghe phi c m phi bnh l - kim tra thy c vi sinh vt gy bnh.
5. Nhim khun tai, mi, hng
St - nhim khun cc b - mt au tai au (con vt thng c biu hin
nghnh c v c nhng du hiu c trng
6. Tc hng hoc b mc ngoi vt
Mnh xng - g vn hay nhng hay nhng ngoi vt khc b mc vo c hng lm
cho con vt c nhng triu chng: nut thc n v nc ung kh khn - au hng nn - ho
7. Vim ph qun
Ho - st - ri lon h hp nc mi chy nhiu th kh nghe phi c m
bnh l. Bnh ny thng hay gp ch gi v thng dng mn tnh
8. Gin ph nang
Bnh t gp ch. Khi ch b bnh thng c triu chng: ho ko di - th kh
- c th chn on bng cch chp X quang ph qun - cc ph qun b bnh th ph
nang b gin.
9. Bnh do vi sinh vt Nocardia
C 2 dng: dng ton thn v dng u, bu.
* Dng ton thn
C s bin i - mng phi b vim to thnh cc u ht - con vt m yu dn gy mn, hc hc - vim ngoi tn mc - vim mng phi - khoang mng phi c m mi
hi thi - bt k c quan ni tng no u c p xe gy nhim m huyt - vim phc
mc - vim phi - vim rut - ho mn tnh - cc xng khc nhau trong c th b vim
xng tu - m cp tnh - yu t lit. M khm kim tra bnh tch thy: tim, gan, hch
lm ba, phi c nhng ht trng nh ht k.
* Dng u, bu
C nhng cc u, bu chn - i khi khp c th - ho
thng, st khng theo quy lut - hong n - gan v lch sng - i khi b vim phi.
15. Si mt
Bnh him gp - con vt hong n - nn - yu t - suy nhc - st cn - thnh
thong b st - a chy - kht nc - au bng.
16. Trng c Aflatoxin
Bnh ny khng hay gp ch - nguyn nhn do con vt n phi thc n c nm
mc nh Aspergillus Flavus hay Penicillium hoc cc loi nm mc khc - con vt chn n
- yu t - suy nhc - c du hiu mt l - phn c mu - a chy - hong n - gan thoi
ho m - vim d dy, rut.
V. NU CH C TRIU CHNG THN KINH
C th gp cc bnh
1. Nhim khun
Trc con vt c du hiu b nhim khun - thn nhit khong 40,6 n
0
nh cht c
5. Tn thng no
Con vt c tin s b tai nn hoc tn thng.
6. Trng c Gammexane
Thn kinh ru - con vt run ry-co git - c tin s s dng Gammexane hoc
nhng ho cht tng t.
7. Trng c Strychnin
Con vt c hin tng co cng - c cc cn ng kinh co git chy nc di c th cng - cht.
8. Trng c Photpho hu c
Con vt n hay ung phi photpho hu c hoc l c th l mt trong cc loi
thuc tr su dit cn trng no thng c biu hin: con vt a chy - nn - run ry chy nc di - co git (nhng khng l cn) - b kit l vi phn dng ng nhy - ng
t mt co - cc c b co cng cc b.
9. St sa (chng kinh git, co cng c thi k cui, h canxi huyt)
Con vt bn chn, khng yn th nhanh - li th ra ngoi - lo o - co git u ngonh ra sau - chn phi nc kiu - nhng con ch ci c du hiu cung lon, ku
ng ng - tim p lon nhp - thn nhit tng cao n 42,2oC - m yu nhanh - nm lit hn m - cht - c phn ng iu tr khi tim canxi - bnh ph bin nht vo 2 n 3 tun
sau khi - nhng con ch loi nh thng d b nh hng hn.
10. Trng c Metanhyt
Con vt n phi thc n t by l c sn c cha Metanhyt - c triu chng
thn kinh - co git - bng cng - au bng - a chy - trc c bng chng con vt n
phi c sn.
11. Bnh chut rt loi ch x ct
Bnh ny thng xy ra sau khi ta cho loi ch x ct luyn tp - con vt nhy
theo kiu l c - ln nho - khng chu theo s hng dn tp luyn hoc khng chu di
chuyn - co git.
12. Bnh khip s
Con vt chy - xut hin o gic - co git ng kinh - cc cn ng kinh gin
on tng hi cch nhau hng tun hoc hng thng.
13. Cc bnh v rng
Cryptococus.
34. Bnh li a khp gian t sng
Lit na thn sau - au cp tnh - mt sc lc - i khi b lo o, chong vng
ri dn n lit hon ton - khi nn hoc s vo con vt c biu hin phn ng d di -
khu vc c c nhng du hiu u tin, con vt khip s v au n - khi ta s vo c, b
vai con vt au n, phn ng li v ku la d di - c b gi cng cht - c th run ry c th c hin tng khng chu di chuyn - khi con vt b au vng c th n thng
khng h u xung n nhng nu ta a thc n ln trn cao n ngang tm u con
vt th n c th n c.
35. Nhim Linguatula
Khi kim tra xoang mi ta tm thy c Lingautula semata, mt loi k sinh
trng c thn tht ln, ging giun, hnh li, c vn, kha di khong 10 n 15cm - con vt
ht hi rt mnh - c th hc hc, gy mn - mt nc - m yu - c triu chng thn kinh
- b kch thch.
36. Thiu oxy m bo
Do con vt b bnh tim hoc phi lm cho tun hon no gim v xy cung
cp khng y con vt c triu chng thn kinh.
37. Bnh lo ha gan
Con vt c biu hin bt thng thm ch k d - gia nhng cn ng kinh vn
cn c th c nhng du hiu bt thng - kim tra chc nng gan ta cng thy c
nhng du hiu khng bnh thng.
38. Ng c (nhiu loi cht c)
c bng chng con vt b trng c vi nhng triu chng nh: a chy chy nc di - nn - gan hay thn b hoi t - thng xuyn b ng kinh - khi trng c
Metanehyt th con vt di chuyn bt thng, c b co git.
39. B chn thng
Con vt b p vo u lm cho mt tnh to - c th xut hin trong mt thi
gian di t lc b chn thng n lc bt u nhng cn ng kinh.
40. Bnh nhuyn tu sng
Con vt lc l - b khuyt tt bm sinh - nhy l c nh th - lit phn sau c
th - chn sau yu - dng i lc l - nhng ng tc di chuyn b mt kh nng phi hp -
cng - thi k cui con vt co git m c th l co git c thi dng l triu chng in
hnh nht (khng phi lc no cng xut hin), lit - vim d dy, rut v phi.
2. Trng c ch
Mt v mi chy ra dch - lit - run ry - con vt cn sa khng ngt, ming si
bt - co git - in cung - au bng - nn - hc hc - m - tnh kh tht thng - vim d
dy v rut non - thnh thong c con cht t ngt - c th chn on chc chn bng cch
phn tch.
3. C ngoi vt trong mt
Thng con vt ch b mt mt - dch chy ra nhiu - vim kt mc nng khng st.
4. Ngoi vt trong mi
Con vt kht kht mi - dch chy ra khng thay i - khng st - ng dn kh
c th b tc.
5. Vim phi
St cao - khng th c - ho - mt v mi chy ra dch m - nn - kim tra
dch chy ra thy c vi sinh vt gy bnh.
6. Vim ph qun
Thng hay gp ch gi, bo - bnh hay trng thi mn tnh ho
st - h hp kh khn - hay gp nhng con ch nhng khu vc nhiu bi bn
7. Vim xoang
au khu vc xoang - st - suy nhc - i khi c lin quan vi hin tng
rng hm b vim thi ra.
8. D ng
Khng st - sng vng u - mt v mi chy nhiu dch
9. B qum (c mn tht m mt)
y l mt dng bt thng c tnh cht di truyn xy ra mi mt - lng mi bao
ph trn b mt ca mt - t mt cht dch chy ra nhiu.
10. Nhim cu trng
a chy, phn nh mu mu - hao gy - mt nc - hay gp ch con t 8 n
12 tun tui - m nng - i khi cht rt nhanh - ho - mt, mi chy ra dch m - st nh thnh thong c triu chng thn kinh - phit knh kim tra thy c cu trng - bnh thng
VII. NU CH B M
C th gp cc bnh (trong trng hp pht hin c cc c im sau)
1. M quanh h mt b tn thng
Mt b sng phng ln - b x rch - c vt thng
tch - dch chy ra - lc u l mu sau l m - trc con
vt b tn thng mt.
2. Tn thng gic mc
mt c thng tch - c vt co ( mo) - c vt
cn ( ch) - c ngoi vt - b m - trc con vt b tn thng mt.
3. Tn thng cng mc
B n ca sng ngn bn vo - b cn - ngoi vt m vo - b mt thu tinh th
hay nhn p - cng mc b tn thng - m.
4. Tin phng ca mt b tn thng, chn thng hay c cc mu ng
Ta phi dng dng c soi y mt kim tra v xem li trc mt ca con
vt c b tn thng hay khng.
5. Hin tng tng nhn p
gic mc c nhng im m dn n ph, sng - ton b gic mc m c cu mt tng v kch thc - kt mc sung huyt - hay chy nc mt nhng khng chy ra
dch r - ng t gin rng - mt phn x nh sng - dng dng c soi y mt th thy c
vt cn a mt, mch mu vng mc b hp li - c th ch mt bn mt b bnh.
6. Vim gic mc
gic mc c th c cc ht sc t hoc vng ra b ln - mi mt th ba b
vim - thng gp ch gi hn 6 nm tui - gic mc c nhng im m c mu xm
- c th c mch mu trong mt hoc mt b ln - c th b m tm thi.
7. Thi lot gic mc
Rt au - t nhng vt lot sau dn n m tin phng v mt b thng, mng
descemet b thoi v dn n m.
8. Ph kt mc
Kt mc b sng - ch tr xt mt rt mnh - ta phi tm hiu nguyn nhn trc
gy ra bnh - nhng trng hp cp tnh c th b suy gim th lc.
9. Kt mc b vim do nhim khun hoc tn thng
Kt mc c th b vim cata ko di - mt - thanh dch, nim dch chy ra v
c th b m tm thi - kt mc b vim mn tnh - kt mc b vim nm - lp mng kt
mc b bm dnh - kt mc b vim d ng.
10. Vim kt mc - gic mc kh (vit tt l KCS) hay cn gi l bnh kh mt
Mt b thi lot - au cp tnh - gic mc b m, c - c dch m chy ra - b
mc chng s nh sng - mt kh - th lc km hoc m.
11. Vim mi mt
Thnh thong mi mt b qum - i khi b ln mi - i khi b chp mt hoc trong trng hp cp tnh c lin quan n phn ng vim th con vt c th b m tm
thi.
12. Bnh cu trc bn trong ca mt
Nu mng mch, lng mi, mng mt, vng mc b vim th c th gy ra m.
13. Vim mng mch, vng mc
Mng mch, vng mc b vim v nh hng n th thu tinh th c th dn
n m.
14. Vim ton b mt
y l bnh m ton b cu trc ca mt b vim - c dch m chy ra -c
2. Nhim giun
Bnh c th do giun mc, cc loi k sinh trng ht mu khc hoc sau l
giun trn, sn dy gy ra - kim tra phn thy c trng giun - sau khi iu tr hoc sau khi
con vt cht, tm phn hoc m khm c th pht hin ra giun.
3. B xut huyt trong hoc ngoi
Con vt b tn thng trong mt s trng hp b tai nn hoc xut huyt do cc
tn thng khc nh vim d dy, rut.
4. B sc
Trc con vt b tn thng, tai nn hoc cc l do khc dn n sc.
5. Thiu mu
C nhiu nguyn nhn khc nhau dn n thiu mu nh: thc n km cht
lng do thiu st hoc vitamin B12 hay trong cc trng hp mt mu do mt mu c tnh
- ta nn kim tra mu trong phng th nghim - iu tr cho kt qu.
6. Thiu vitamin C
y l mt dng t gp - do thnh phn thc n km - con vt b sng li - h
nim mc xut huyt im - a chy phn ln mu - thiu mu - sng khp - ch con
triu chng thiu vitamin C l ci xng - on cui ca nhng xng di mng xng
b xut huyt.
7. Thiu axit Patothenic
t gp - nguyn nhn l do khu phn thc n - con vt thiu mu - co git - gan
b thoi mi, m.
8. Thiu Pyridoxine (Vitamin B6)
t gp - nguyn nhn l do khun phn thc n - thiu mu - ri lon tiu ho c triu chng thn kinh - da b bnh - nhng vng da chn v cng chn c nhng vt
cn do nga - rng lng.
9. Bnh gim ton th huyt cu nhng con ch vng nhit i
Mi chy mu - thiu mu - chn v bu dng vt b ph - bng, dng vt,
mm, kt mc b xut huyt - chn n - st cn - st - khi ng lm i - mt xut huyt im
- trong mt b xut huyt - cht t 1 n 7 ngy.
10. Bnh vim d dy- rut axit
nh nhim khun.
6. Trng c ch
Mt v mi chy dch - con vt b lit - run ry - sa lin hi v ming si bt co git - in lon - au bng - nn - a chy (c th c mu nh mu mu) - b ph, l
ng - hc hc - m - tnh kh tht thng - vim d dy v rut non - i khi c trng
hp cht t ngt - c th c chn on chc chn bng cch phn tch.
7. Trng c photpho hu c
Trc con vt n hoc ung phi photpho hu c nh (Lucijet, Fenchlorphos,
Tack, Ectoral, Diazanone, Atgard) hoc bt k loi photphat hu c no nh (thuc tr
su,...) - con vt b a chy - nn - run ry - chy nc bt - co git (nhng khng hon
ton) - con vt b kit l c dng nh cht nhy co ng t mt- c b co cng cc b.
8. Nhim cu trng
Con vt b a chy, phn c ln mu - c th hc hc - mt nc - hay gp ch
t 8 n 12 tun tui - m nng - c con cht rt nhanh - ho - mt v mi chy ra dch m st nh - i khi c triu chng thn kinh - phit knh kim tra thy c cu trng .
9. Nhim Protozoa
y l bnh ph bin hn cc vng m p v m t, bnh do Giardia gy ra
c th lm cho con vt a chy, bnh gp ch con - con vt b ph, chn n - suy nhc phn nht mu c dng ging cho yn mch, trn nhn, lp lnh v c th c dch nhy ch con c th c vi trng hp b cht - nhng con ch ln c th mang mm bnh
th n - nhim amip l mt bnh him - con vt a chy phn c ln mu - i khi b vim
kt trng.
10. Vim rut
Con vt b st a chy c th mt nc v cht in gii suy nhc
nhanh trng hp ny thng do nhim vi khun Proteus spp, Salmonella hay cc vi sinh
vt khc.
11. Thc n km cht lng, con vt b chng kh tiu, thc n thay i t ngt
Nguyn nhn l do con vt n phi xc sc vt thi, phn g hay phn hu c
vn.
12. Con vt b nhim giun
Con vt a chy - gy mn - nn - kim tra phn c trng giun (thng b nhim
giun tc, giun trn, giun mc) - ch con th nhim giun ln l nng nht - ta c th ly
phn, lm phng php ph ni v phng php n trng giun chn on.
13. Vim rut th axit
Con vt a chy mn tnh, thnh thong c hin tng phn ln mu - c th hc
hc - thiu mu - cho dng thuc chng a chy khng thy c kt qu - m khm kim tra
bnh tch thy phi, thnh rut non, gan v thn c nhng ht nh t mu xm nht chuyn
thnh mu vng - c du hiu con vt b nhim giun v c s di hnh ca u trng cc c
quan ni tng.
14. Thiu vitamin A
Gy ging kh khn vim khp vim ng sinh dc - a chy - ho
15. Thiu Riboflavin
Bnh ny t gp - nguyn nhn l do thc n gy ra - vim da - lit - mt b
vim- gan nhim m mu vng - con vt b a chy.
16. Thiu Axit Nicotic
Con vt nn - n km - yu t - thn kinh co git - nim mc ming mu li en, l lot v hoi t - nc bt chy nhiu, mu nu c mi ngt gy bun nn li b trc ra tng mng - c lin quan n d dy, rut - a chy phn c mi hi thi kh
chu.
17. Vim ty
Con vt hao mn dn - sinh trng km - phn c nhng ch ging nh t st con vt nn - suy nhc - c th c cm gic kh chu - trong cc trng hp cp tnh con
vt b au bng - vng bng rt nhy cm - sc - bnh hay gp nhng con ch ci bo
ang tui trng thnh - khi i lng un cong - bng gp li - sng ln - con vt st.
18. Vim thn
Cc du hiu ban u c th l m nhng cng c th l t ngt - nn tng
cn - kht nc - mt l - ur huyt - co git - cht - hao mn dn - s vo vng tht lng
c phn ng au - mt l v lo lng - a chy tng cn - yu t - ng thim thip - c th c
mi nc tiu - ming v li b thi lot - rng chuyn thnh mu nu - con vt b chm
da - em nc tiu i phn tch thy c albumin niu, tr niu - i khi (him) cc trng
hp cp tnh c mu trong nc tiu - b ngoi thn x x.
19. Bnh gan mn tnh
Ta nn xem xt cc du hiu kh tiu ho trc ca con vt v cc du hiu
Cryptococus.
28. Nhim Nocardia
C 2 dng: dng ton thn v dng u
* Dng ton thn
C bin i khc nhau - vim mng phi dng ht - m yu dn - c th hc hc
- vim ngoi tm mc - vim mng phi - trong phi c m mi hi thi - bt k c quan
ni tng no u c p xe gy nhim m huyt - vim phc mc - vim phi - vim rut ho mn tnh - cc xng trong c th b vim - m cp tnh - yu t - lit - tim, gan, hch
lm ba, phi, thn c cc ht nh ht k mu trng.
* Dng u
C cc khi u 4 chn - i khi l khp c th.
29. Hi chng suy nhc ch con
Gp nhng trng hp b bnh l cp tnh nhng con ch mi sinh - vi
nhng con ch con c hi chng ny trc ta quan st chung ch tm cc triu
chng - sa u ca con m c vn - m o ca con m v con con c lin cu khun
lm tan mu.
30. B bnh xon khun
Con vt m yu - hong n - mt trng - au vng tht lng - hi th mi hi
thi - rng c cht nh bn mu bm vo - ming, li v li b thi lot - c quan ni
tng b xut huyt - i khi b a chy v kit l.
31. Vim t cung v tch m t cung
Cc bnh trn lm cho cht c i vo trong mu gy a chy.
32. Bnh saccom lympho v cc dng ung th khc
Con vt a chy nhiu, ra nhiu nc cng vi c th suy nhc; s vo vng
bng thy c khi u - c th xc nh bng cch chp X quang - cc loi khi u khc nhau
trong d dy, rut c th gy ra a chy - bnh c th do saccom lympho, ung th tuyn,
saccom c trn v nhiu loi khc gy ra - ta c th kim tra bng cch s nn khu vc
bng, chp X quang hoc dng th thut m bng.
33. Tnh kh nhy cm, tht thng
Con vt c du hiu lo lng, bn chn, mt s kim sot bn thn, tt c nhng
iu ny c th dn n a chy cp tnh mt s loi ch.
34. Vim gan (khng phi do cc bnh truyn nhim)
nng ph a chy
53. Chng gin mch bch huyt rut
Ging nh trng hp bnh rut lm mt protein - con vt a chy mn tnh
theo tng cn - st cn v hc hc - protein trong mu gim - phn nhim m - lympho bo
gim - canxi trong mu gim - c trng v trn dch mng phi - c trng nh chp. M
khm bnh tch thy : ng dn lu ca mch bch huyt t rut non b tc - mch bch
huyt, nim mc v h nim mc b gin - mch nh chp gin rng gip ta nhn thy c
mng mch mu mu trng sa nim mc, mng treo rut v thanh mc - nhng chic
nhung mao b xon vn trng ging nh chic thm c lng tua ta - cc ht lympho c th
to thnh mt ng dc theo mng treo rut ca rut non 54. Trng c Salmon
Con vt b a chy - bing n - hch di hm sng - hi th c mi hi - nn kim tra thy c trng ca sn l Nanophyetus Salmincola.
55. Nhim Coronavirus.
y l bnh him gp - con vt b a chy - bnh ny xut hin vng dn tc kim tra thy c virus.
56. Nhim l dng trng
y l bnh khng ph bin - ch yu lm cht ch con, ch ln th him hn kim tra thy c ve Rhipicephalus - con vt kht nc- a chy - nn - trong phn v cht
nn ra c ln dch mt - to bn - vng da - v niu - nc bt si bt nh mu mu suy h hp cp - da v nim mc xut huyt - ph - c du hiu thn kinh - st hemoglobin niu - phit knh kim tra thy c Babesia canis.
57. Vim rut non lympho bo - tng bo
a chy mn tnh - phn nhiu nc - min dch trong t nhin - thnh rut c
s thm nhim ca lympho bo v tng bo - ta c th chc chn bng cch sinh thit
rut.
58. T trng b vim try xc
Do con vt n phi xng v xng mc li trong t trng - s nn phn trc
trng v cc tc ng mnh khc - con vt b a chy - t trng b vim.
59. Vim t trng do giun tc
a chy nhiu - kim tra phn c trng giun - iu tr c bng thuc giun.
Con vt c biu hin c gng i tiu - nu i tiu c th cng ch nh git dng i cng vi lng un cong - c du hiu suy nhc - hay dng mnh - st - run ry yu t - trng thi dng t t, sng s - ur huyt - cht.
43. i tho ng
Con vt hay kht nc - phm n - kim tra gluco trong nc tiu cho phn ng
dng tnh con vt suy kit dn.
44. Vim amidan, c khi u, ngoi vt hay nhng tn thng khc khu vc hng v
vng gn
Con vt nn ko di - kim tra ming c du hiu bt thng - nn kim tra tnh
trng trc ca con vt.
45. Nhim Spirocerca lupi (giun d dy)
d dy, thc qun c khi u - con vt hao gy dn - con vt s b cht t ngt
nu lin quan vi ng mch ch - con vt b nn ra mu - chy nc bt - ho - chn n kh nut.
46. Nhim l dng trng
y l bnh khng ph bin - gy cht ch con, t gp hn ch ln - tm thy
c ve Rhipicephlalus - con vt kht - a chy - nn - trong phn v cht nn ra c ln dch
mt - to bn - vng da - v niu - nc bt c mu nh mu mu - suy h hp cp - da v
nim mc b xut huyt - ph - c du hiu thn kinh - st - nc tiu c hemoglobin phit knh kim tra c Babesia canis.
47. C thc qun mt kh nng gin v chng co tht tm v
C thc qun mt kh nng gin - co git thc qun gin - thc n tch li
trong thc qun - sau khi n con vt c hin tng , tr, thc n cng vi nc bt tro ra
khi ming - cho con vt ung bari ri kim tra bng tia rn-ghen - cho con vt n thc n
mm, nghing u dc thc n vo.
48. Co tht mn v v chng hp mn v
Con vt nn theo kiu cc cht b phng ra khi ming - c th hc hc - sc phm n - kim tra bng cch chp X quang.
49. D tt vng mch mt cch dai dng
y l khuyt tt bm sinh - gp ch con t 6 n 12 tun tui - sau khi cho n
con vt b nn ko di - cho ung bari ri kim tra bng cch chp tia rnghen - c th gii
c nhng tn thng chn, mt, khp c chn, khuu tay - ch c mng vut b sng ln
- thnh thong cm, mi, xung quanh mi c nhng vy trc ra mu vng - ta c th iu
tr bng cch cho 15mg km mi ngy (i vi ch ln).
67. Vim tuyn tin lit
Gp ch gi - i khi b suy nhc - nn - ng tit niu b au - i tiu nc
nh git - nc tiu c mu - khi kim tra thy tuyn tin lit sng.
XIV. NU CH B SUY KIT HAO MN DN
C th gp cc bnh
1. Do dinh dng
Trc con vt b b i hoc n thc n khng
ph hp hay con vt bing n.
2. Do ni k sinh trng
B nhim k sinh trng nng c th dn n con vt gy mn v m yu - kim
tra phn thy c trng giun - c cc loi giun nh giun mc, giun tc, giun trn, sn dy.
3. Vim thn
Cc du hiu ban u thng l m nhng cng c th xut hin t ngt - con
vt nn tng hi - kht nc - mt l - ur huyt - co git - cht - hao gy c phn x trnh
n khi s vo vng tht lng - thn x x - mt c v lo lng - a chy tng cn - yu t ng l m - c mi nc tiu - li v ming b thi lot - rng chuyn thnh mu nu eczema (chm da) - phn tch nc tiu thy c albumin, tr niu - i khi (him) c mu
trong nc tiu cc trng hp cp tnh.
4. Nhim Babesia (l dng trng)
y l bnh khng ph bin - gy cht ch con, him gy cht ch ln kim tra thy c ve Rhipicephalus - con vt kht - a chy - nn - trong phn v cht nn ra
c mt - to bn - vng da - da v nim mc xut huyt - ph - c du hiu thn kinh st c hemoglobin trong nc tiu - phit knh thy c Babesia canis - ch ln bnh nh hn
- con vt suy kit hao mn dn.
5. Bnh ci xng
xng sn c trng ht sn ci xng - hc hc - u gi lch ra ngoi xng b bin dng - nguyn nhn l do thc n - do phn ng iu tr vi vitamin D,
canxi v photpho.
6. Nhim Salmonella
Con vt a chy suy kit hao gy - nn.
7. C trng
Cnh sn trng - bng gin - s vo vung bng nh dng c dch - con vt hao
gy - tim b tn thng.
8. Trng c ch
Mt v mi chy dch - lit - run ry - con vt sa khng ngt v ming si bt
mp - co git - in lon - au bng - nn - a chy (c th c mu nh mu mu) hc hc m - tnh kh thay i - d dy v rut non b vim - i khi b cht t ngt - c th c
chn on chc chn bng cch phn tch.
9. Bnh lao
t gp - con vt ho - mt v mi chy dch - gan, phc mc, mng phi, ngoi
tm mc v tim c cc u ht nhiu tht, mu hng trng - nn - hao gy dn - hch lympho
sng - n km - c th c biu hin kh chu - m nng - cht - tm trong cht dch tit ra
thy c vi sinh vt gy bnh.
10. i tho ng
Con vt kht nhiu - n tp, tham n - kim tra gluco trong nc tiu cho phn
ng dng tnh - con vt hao gy dn.
11. Cu trng
a chy, phn c ln mu - hc hc - mt nc - gp ch con t 8 n 12 tun
tui - m yu - i khi cht rt nhanh - ho - mt v mi chy ra dch m nhy - st nh thnh thong c triu chng thn kinh - phit knh kim tra thy c cu trng - gp vo sau
3 n 4 ngy khi a ch t ca hng v.
12. Vim bng quang
Con vt thng c biu hin c gng i tiu - lng nc tiu i ra t c th
gy ra au n - i khi b st - con vt b n - suy nhc - b mt bng quang x x - khi
s vo th bng quang rt nhy cm - xut huyt niu - khi phn tch nc tiu c cc mu
hoc m.
13. Vim ty
Con vt hao mn dn - mt hoc gim kh nng sinh trng, pht trin - phn c
nhng ch ging nh t st - nn - suy nhc - c th c cm gic kh chu - trong cc
cht.
29. Tha vitamin A
Con vt d dng - vim a khp - canxi gim - chn n - st cn - nn kim tra
vic cho con vt n thc n c gan, du c hay lng trng v iu chnh li vic tha
vitamin A.
30. Nhim Phycomycoid
Bnh ny t gp - do nhiu loi nm gy ra v d nh Hyphomyces destruens con vt hao gy dn - nn - a chy - xanh xao - cc triu chng biu hin ra cn ph
thuc vo c quan v h thng b nh hng.
31. Thiu km
Do thnh phn thc n thiu km hoc qu nhiu canxi - con vt hc hc - nn kt mc v gic mc b vim - sinh trng chm - da b trc vy - i khi b st, suy nhc,
c nhng tn thng chn, mt, khp c chn, khuu tay - ch c mng vut b sng ln
- thnh thong cm, mi, xung quanh mi c nhng vy trc ra mu vng - iu tr bng
cch cho 15mg km mi ngy (i vi ch ln).
XV. NU CH C DU HIU UI SC
C th gp cc bnh
1. Nhim giun mc
Con vt thiu mu - kim tra k sinh trng hc th thy c giun mc hoc trng
giun mc.
2. Nhim giun tim
Ly mu phit knh kim tra thy c nhng dng cha trng thnh trong h
thng tun hon trong ngun mu - con vt b suy yu ton thn - kh th - thiu mu ph - nn kim tra tnh trng trc ca con vt.
3. Hi chng a chy
Tham kho phn "bnh a chy". Cc bnh lit k y s gy ra hin tng
ui sc ch.
4. Con vt b hao mn dn
Tham kho phn "cc bnh gy hao mn". Cc bnh lit k s gy ra hin
tng ui sc ch.
5. Cc bnh gy st
Tham kho phn "chn on phn bit cc bnh gy st" v nhng bnh c th
gy st th c th lm cho con vt ui sc.
6. Thiu mu
Tham kho phn "chn on phn bit cc bnh gy thiu mu", tt c cc bnh
u c th hu hoi sc lc ca con vt.
7. Vim d dy rut th Axit
Con vt a chy ko di, i khi c c mu - hc hc - thiu mu - cho iu tr
bng cc thuc tr a chy nhng khng thy c kt qu - phi, gan, hch lympho v thn
c cc ht mu trng xm sau chuyn thnh mu vng.
8. Adrenocorticoid gim (bnh Addison)
Bnh ny him gp - con vt n km - nn - c yu - a chy - trong mu natri
gim v kali tng - iu tr c phn ng vi Prednisolone.
9. Giun kh qun (Filaroides osleri)
Con vt ting ku khn - ho lu - ly nt bng bi vo kh qun, ly ra kim tra
th thy c trng giun - trn nim mc kh qun v ph qun c nhng u nh kch thc c
th ti 1cm
10. Nhim giun tc
a chy ko di (phn c mi hi thi, thng c c vt mu) - phit knh kim
tra thy c trng giun tc - con vt yu sc - au bng - ui sc - mt kh nng lm vic.
11. Nhim giun Angiostrongylus vasorum (giun phi ca ch)
Bnh t gp - c biu hin kh , m h - khi chy dng rt cng - da vng
di xng hm, ngc v chn sng ph ln - con vt b qu - nghe tim phi c ting thi thi gian ng mu chm - trong phi thy c cc phn ng cc k ca phi.
12. Nhim Spirocerca lupi (giun d dy)
Trong d dy, thc qun c nhng khi u - con vt hao mn dn - trong vi
trng hp c lin quan n ng mch ch th con vt b cht t ngt - nn - c du hiu
nn ra mu - chy nc bt - ho - chn n - kh nut.
13. Chng nhc c nng
C yu - con vt b lit - trng hp bm sinh th bnh pht vo khong 8 tun
tui hoc nh hn - cn i vi trng hp bnh mc phi do ri lon hot ng t min
5. Thiu km
y l bnh t gp - trong c th hm lng canxi cao cn hm lng km li
thp - con vt hc hc - nn - kt mc v gic mc b vim - sinh trng chm - da b tn
thng, n mn, try xc, ng vy cc vng nh chn, mt, khp mt c chn, khuu
chn - khng c du hiu b nga - vut chn b sng - lng b rng - cm, mi v xung
quanh mi ng vy - bng v lng b tn thng - cc vy da kh v dnh vo da - di
da c mu v m t - gan bn chn nt n v kh - khng c vt cn ca gh Sarcotes
hay chy rn - cho ung 15 mg nguyn t km mi ngy iu tr - iu tr trong vng 4
tun.
6. Thiu vitamin B2 (Riboflavin)
C th gy ra hin tng try, hn m - con vt chn n - thn nhit thp - nhp
tim ri lon - st cn - da vng bng, ngc, chn sau b vim - lit hoc 4 chn b yu mt b bnh (vim kt mc, vim gic mc hoc gic mc b m, c) - sau khi cht m
khm thy gan ho m mu vng.
7. Tha vitamin B3 (Niacin, Axit, Nicotinic)
C th thy hin tng mch gin cng vi triu chng nga da.
XVII. NU CH B TO BNG
C th gp cc bnh
1. Con vt c thai
Kim tra tnh hnh trc ca con vt - sau khi
c phi ging 20 n 22 ngy th s vng bng thy to
khong 2cm; sau 28 ngy to ra khong 3cm; sau 35 ngy
bng to c ngn - sau 35 ngy th cho ni soi, sau 43 ngy cho chp X quang - vo tun
cui u v c th c sa, cng c trng hp c sa khi con vt c thai gi.
2. Khi u (ung th)
Ta c th chn on bng cch s nn vng bng, chp X quang hoc dng th
thut m bng thm d.
3. T cung tch m
M m o thy c m - con vt suy nhc nng - mt nc - t cung sng khi
m huyt cu thy hin tng nghing t - lng ur nitrogen trong nc tiu tng - ly
nt bng cho vo m o ri li ra thy c vi khun gy bnh - ta c th chn on bng
cch chp X quang nhng khng phi lc no cng xc nh c bnh.
4. C trng (tch dch trong bng)
Hay gp nhng con ch gi - kh nng dung np gim - con vt chn n - bng
to cng vi vng sn b li ra - hnh dng bn ngoi c th c s thay i - hay b bnh v
tim, gan, thiu mu v cc bnh c bn khc i km.
5. Chng cng rut
Con vt c biu hin c gng i a - hu mn b au v tn thng - kt trng
b vim lot - nn - c th b a chy hoc khng - kim tra thy c hin tng phn b
li, ln cht - trc trng v kt trng b hp li - nn tm hiu trc con vt n g (v d
nh mt con ch chn gia sc c to ra do s lai cng ging n 5 lt kim loi xanh
ng knh 13 mm, loi ny vn c dng lm ng).
6. D dy b gin hoc vn xon
D dy b gin cp tnh - ch yu gp ging ch c ngc b trng su - con vt
au - chy nc di - suy nhc cp tnh - ta c th nhn thy bng cch thng d dy bng
siu m
7. Chng bo ph
Gp nhng con ch gi - con vt c cho n qu mc - nguyn nhn l do
thc n (thc n sn v thc n tha) - c th khng s thy c xng sn - c th bo
qu mc - trn ton b phn lng l m bao ph - nn kim tra h thng tim mch - kim
tra chc nng ca thn - kim tra chc nng ca tuyn gip - kim tra qu trnh luyn tp
trc ca con vt trc khi cho n king.
8. Lch ph i
Chp X quang kim tra - tm hiu tnh trng trc ca con vt - lch b
ung th - sau khi b chn thng c hin tng mu t thnh khi - bng au - con vt sc
- c th xc nhn bnh bng cch dng th thut m bng.
9. Tng nng v tuyn thng thn (hi chng Cushing)
Bnh ph bin nht loi ch Boocx, ch sn Boston, ch x, ch chn, ch
ci th xy ra khi con vt khong hn 4 nm tui cn bnh thng th bnh xy ra khi con
vt vo khong 3 nm tui n 4 nm tui - canxi thiu v glucocorticoid qu tha dn n
khu ci.
6. Con vt b nghn
Con vt nut kh - thc qun phnh ra - khi s vo c cc nghn - nn kim tra
trng thi trc ca con vt - nc di chy nhiu.
7. m do vn chuyn
Du hiu c trng l con vt khng thoi mi v b nn tuy nhin hin tng
chy nc di vn c th xut hin trc cc du hiu ny.
8. Con vt n c
Du hiu c trng l con vt sau khi n c c v nh c gng nn ra, i khi
c trng hp nn tht, trong khong thi gian ny con vt chy nc di.
9. Nhn thy con vt nn
Nhiu trong s 60 nguyn nhn y th con vt c th chy nc di mt cht
trc khi nn. y khng phi l du hiu c trng nhng c th xy ra.
10. Bnh v rng
Khi rng con vt lm chm, vim, vim nha nhu, nhim khun th u c th
dn n con vt chy nc di.
11. U nang tuyn nc bt
Tuyn nc bt b nghn c th dn n hin tng chy nc di theo tng cn
- tuyn nc bt di li b sng.
12. Vim tuyn nc bt, tuyn mang tai
Bnh ny xut hin trong nhng trng hp bin chng t nhng vt cn hay do
nhim khun ri t lm cho con vt chy nc di.
13. Bnh ming
Cc vim nhim ming u c th lm cho ming b , vim v con vt chy
nc di.
14. Tn thng li
C th lm cho con vt chy nc di.
15. Vim hch amidan
y c th l vim lan hoc vim gn tuyn nc bt.
16. Ming b bng do cc cht gy n mn da
Con vt cn c th b bng v nhiu nguyn nhn khc - c th lm cho con vt
chy nhiu nc bt.
ny c th dn n qu.
6. Phn ai chn b rn nt
Gp loi ch ua Thy S - phn ai chn c th b rch hoc b kha gia
cc ngn - hay gp nht gia ngn chn s 3 v s 4 - gp ph bin n th - c th
cha tr bng cch phu thut tht cn thn - con vt b qu cp tnh.
7. Chn b rn nt
gia m gan chn v t th 5 hay gia xng t bn chn vi da c vt rn
nt - bnh rt nghim trng loi ch ua - con vt b qu cp tnh - tr khi c phu
thut mt cch kho lo v cho ngh ngi 6 tun nu khng vt rn nt li ti din.
8. Cc tn thng v chn thng khc nhau chn
Cc vt rch v vt thm tm bin i trong mt phm vi rng - bnh ny hay
gp cc n th v cc vng c t g gh - n c th gy qu.
9. Tn thng khp
Bnh ny kh ph bin nhng con ch hay di chuyn nhanh - cc ngn chn,
hng; khp xng c chn v b vai thng b thm tm; bong gn - khp xng b au v
sng - cc ngn pht trin mt cch bt ng - cc khp khng c nh v - cc dy chng
bn v khp xng b x rch - ta c th chp X quang kim tra - con vt b qu.
10. Dy chng bt cho b t
Khi nhng chn sau c dy chng bt cho b t th thng lm cho con vt
qu - trc con vt c th b tn thng khi ang chi v d nh ang ui bng th
dng li t ngt - con vt qu, chn b thng khng chm t, cng chn hng v pha
trc, khp hi b cong
11. Hin tng li c xng chy
Nguyn nhn gy bnh l do c bn u ko di cho ti tn xng bnh ch - con
vt b qu cp tnh - khi s nn tht cn thn ta s thy cc du hiu c trng.
12. Gy xng vng
loi ch ua gy xng vng gan bn chn c th gy ra qu khi phn v di
chuyn ra khi hng xng vng.
13. m gan chn b rch hay gan chn b mm
Nhng con ch lm vic vt v v nhng con ch chn gia sc b mi mn m
gan chn; t con vt i lm cho mu chy ra in trn mt t - con vt b qu.
14. Cc loi vt thng khc
u c th gy ra qu
15. Gy xng
C th gy qu tu thuc vo bn cht gy - con vt di chuyn bt thng v
ghe thy c ting lo xo - xng b d dng - con vt au n - sng - ta c th xc nhn
bnh bng cch chp X quang.
16. Tn thng ct sng
y l mt dng chnh ca qu - n gy nn hi chng qu - ta c th xc nh
bng cch chp X quang mt cch k lng v s nn mt cch cn thn - ta c th iu tr
bng phng php iu tr vt l v dng thao tc nn b ct sng mt cch thng xuyn.
17. C ngoi vt
Cc ngoi vt nh mnh vn, mnh v thu tinh gm vo u c th gy qu v
ta li kh c th pht hin ra - ta phi cho con vt tm sch sau s nn tht cn thn,
chp X quang - iu tr bng cch hiu chnh li ch .
18. Dinh dng km
Dinh dng km v khng cn bng s gy ra m - hin tng thiu canxi v
cc nguyn t vi lng thng xy ra ngm ngm v hu qu cng gy ra qu.
19. Lon sn hng
C th gy qu
PH N TH S U
BIN PHP PHNG TR MT S B NH THNG GP CH
Bnh ch di
(Rabid dog disease)
I.c im:
- Bnh di l mt bnh vim no tu cp tnh do mt loi Rhabdovirus gy ra ch,
mo v cc ng vt mu nng.
- Trong thin nhin bnh c truyn ch yu do cc vt cn ca con vt b di mang
vi rt trong nc di. Hn hu mi c s ly qua vt thng.
- Thi gian mang bnh bin i rt ln, thng t 15 - 50 ngy c khi ko di nhiu
thng tu theo v tr cn v c lc ca vi rt.
- S sinh bnh xy ra sau khi b vt di cn. Phn ln khi ln cn di, th ng vt v
k c ngi u kt thc bnh bng ci cht th thm.
+ Bnh a chy do parvo virut: Bnh ny rt ging bnh care nhng phn mu hng,
v ch khng c triu chng thn kinh, khng xut hin cc mn m
IV. Phng v tr bnh
4.1. Phng bnh
Nh tt c cc bnh khc, vic chm sc nui dng, gi v sinh, vn ng ng
mc, ma ng gi m cho ch c vai tr quyt nh.
Dng vacxin nhc c care tim phng cho ch. Vacxin ny an ton, c thi gian
bo h cho ch t 6 thng n 1 nm. V khng th t m c th bo v cho ch con ang
b t 4 - 6 tun, nn ch nn tim vacxin cho ch con t 2 thng tui, chc chn nn
tim li ln 2 vo lc ch con c 3,5 thng tui.
i vi ch cnh v ch nghip v, vic s dng huyt thanh ti min dch l cn
thit. V nguyn tc nn dng khng huyt thanh cho nhng con mi chm b bnh hay tt
hn nhng con cn khe nhng tip xc vi ch bnh. Sau khi dng khng huyt
thanh 3 tun cn tim li vacxin.
4.2. iu tr
Vic iu tr ch c kt qu khi c h l tt v iu tr theo phc sau:
+ Truyn dch vo mch mu (dng dung dch Ringerlactat, hoc dung dch sinh
l mn ngt cng vi thuc tr tim v vitaminC)
+ Dng thuc chng nn.
+ Cn tim khng sinh vi liu cao
+ Cn ra rut ch bng dung dch thuc tm long (0,1%)
Bnh vim gan truyn nhim
( Hepatitis Contagiosa Canis )
I.c im
Vim gan truyn nhim ch l bnh truyn nhim do virut gy ra, ly lan rt mnh
ch yu ch con. Biu hin ch yu ca bnh l gan sng, thiu mu, c bit l hin
tng bng nc
Ch t 8 tun tui n 1 nm tui hay mc v ch Becgi hay mc hn c, nht l lc
ch 2 - 3 thng tui.
II.Triu chng
Th cp tnh thng thy ch con, nht l ch t 1 - 3 thng tui, thi gian nung
bnh 4 - 7 ngy, c khi lu hn. Ch con hay cht t ngt, ch st n 40 - 40,50C. Cn
st ko di lin min. Bng ch to dn do gan sng v do hin tng bng nc, c khi rt
trong xoang bng ch ra n 500ml dung dch trong v hi snh, ch chm ln, nim mc
nht nht, s vo vng bng ch c phn ng do b au. Ch lun lun kht nc, thnh
thong b nn. Hin tng a chy thng rt hay gp, c khi phn ln t mu. Ch gy st
nhanh chng, ch mt mi v li vn ng, sau con vt suy kit ri cht.
III. Chn on.
III.Chn on
Cn chn on phn bit vi trng hp ng c thc n do nm mc ( trng hp
ny cng c triu chng nh bnh xon khun (Leptospirosis).
IV. iu tr
+ Khng huyt thnh Leptospira bao gm nhng serotyp Leptospira m ch b
nhim. Tim di da 10 - 30ml tu theo la tui v trng lng con vt.
+ Tim kt hp vi Streptomyxin 10mg/kg th trng, Penixilin 10.000UI/kg, tim
lin tc trong 7 ngy.
+ Cho ung Tetraxylin v Cloramphelicol.
+ Ra d dy v rut, khi nn c th cho ung thuc mui ty. Khi au d dy
cho ung cn thuc phin, ng Glucoza v thuc tr tim.
+ Ra xoang ming bng thuc tm long. Trng hp lot ming phi ra bng
Iot glixerin.
Khi c dch Leptospirosis xy ra th vic lm tch cc nht l tim vacxin
Leptospira ca ch cho ton b ch kho trong vng c bnh.
Bnh giun a
(Ascariasis)
I. c im
- Bnh gy nhiu thit hi cho ch con t 1 - 4 thng tui.
- Ch con sau khi sinh mang sn mm bnh trong c th. n 21 ngy tui th
gy thnh bnh nng ch con.
- Bnh giun a ch yu pht ra v gy tc hi ch con t 20 ngy n 3 thng tui
v c trng lng t 2 - 5 kg.
II.Triu chng
Ch con mc bnh giun a c biu hin triu chng lm sng nh sau:
+ Thn gy cm, lng x, bng phnh to nh bng cc, thnh thong tng on
rut ni ln nhu ng. S tay nn vo y c cm gic cng.
+ Ch i a phn sn st mu xm trng, thi khm. Xung quanh l hu mn,
lng b dnh bt phn.
+ Ch au bng, do vy thung ku v c hin tng i li li pha sau. a s
ch b suy kit dn ri cht.
IV. Bin php phng tr
- Dng thuc ty giun a cho ch: dng piperazin hoc Levamison hoc Lopatol
lng trn ln vi thc n hay nc ng cho ch ung hay n vo bui sng.
- phng tr bnh giun a mt cch c h thng nn ty phng theo qui trnh sau:
- Khi ch con 2 tun tui n 25 ngy tui ty ln u.
- Ch con 1 thng tui ty ln 2.
- Ch 6 tun tui ty ln 3.
Sau c 3 thng ty 1 ln.
+ Tr sc tr lc: Truyn nc sinh l mn ngt; Cho ung dung dch Oresol; tim
spatein hoc Cafeinnatribenzoat chng ri lon in gii v tru tim mch.
2. Th mn tnh hoc khng c triu chng lm sng: bin php ch yu l ty giun mc
cho ch. C th dng 1 trong cc loi thuc sau:
- Mebenvet bt: Dng 0,6 - 1g/1kg th trng. Chia liu thuc cho ch ung vo 2
- 3 bui sng.
- Mebendazol (Vermox ): Dng liu 60mg/1kg th trng. Chia liu ny cho chh
ung vo 2 - 3 bui sng.
- Thiabendazol: Dng liu 80 - 100mg/1kg th trng. Chia liu thuc cho ch
ung vo 2 bui sng. Sau khi cho ch ung thuc 30 - 40 pht mi cho ch n.
IV.Phng bnh
Thc hin nghim khc cc bin php sau:
- nh k 3 - 4 thng kim tra phn ch 1 ln. Khi pht hin thy c trng giun mc
th phi ty ngay cho ch. Nu khng c iu kin kim tra phn th c 4 thng ty giun
cho ch 1 ln.
- m bo v sinh v nh k ty u chung nui, ni chn th ch (i vi cc c
s nui ch tp chung ).
- Nui dng v chm sc ch chu o nng cao sc khng vi bnh dch
ni chung v bnh giun mc ni ring.
- Cho ch n ung sch s ngn nga nhim mm bnh (u trng giun mc ).
Bnh gh do Sarcoptes scabiei var. canis.
(Sarcoptes scabiei var. canis)
I. c im
- Vit Nam, bnh gh ny thy ch Becgie, ch Nht, ch Fok,
- Trn ch thng thy c 2 loi bnh gh:
+ Bnh gh da do gh: Sarcoptes canis.
+ Bnh gh bao lng do gh: Demodex canis.
- Bnh gh lm cho ch nga ngy kh chu sut ngy m, n ng khng yn, gy
cm st cn. Nu khng c cha chy kp thi th khp c th ch b rng tri lng, k
pht do cc vi trng sinh m khin cho da ch b bnh dy, cm sng mng m. Bnh
nng lmcho ch b suy kit v trng c mu m cht.
II. Triu chng
Ch lun lun b nga ngy, kh chu cho nn phi a chn ln gi hoc ly rng
cn, gm vo nhng ch nga ngy, lm cho dch r chy ra, t lu sau kh li ng kt
thnh vy, rng lng, da sn si dy cm. Nu bi nhim do cc vi trng sinh m
Staphylococcus gy nn th mn tr thnh m c, sau khi bin thnh mu sm, hay mu
nu xm, khi ch nga gi, cc mn ny v ra, sau kt li thnh vy.
III. Chn on
IV. iu tr
C th dng mt s loi thuc sau
1.Dng thuc bi tm gh
Dipterex pha thnh dung dch 0,5 - 1% bi ln cc vng da b gh thn mnh
ch. Cch 2 - 3 ngy n 5 ngy bi 1 ln. Bnh nng ton thn th tm cho ch bng dung
dch 0,5 Dipterex. Trc khi tm thuc, hy tm cho ch bng nc b kt, ly bn chi k
c vy mm bong ra, ri ly khn lau ro bt nc i, cui cng mi tm cho ch bng
dung dch Dipterex. Trong qu trnh bi hoc tm thuc, cn gi mm ch li, buc xch,
trnh khng ch lim, ung phi thuc.
2. Bi cc loi du: du nhn, du chy my du ny lm vt cc l th lm cho gh
thiu oxy m cht dn i.
3. Dng thuc bi: cho 2 phn bng nhau nc vi trong + bt lu hunh, un si
ngui, cht ly lp nc trn mu vng rm, em bi vo cc vng da b bnh.
4.Dng thuc bi D.E.F: bi trn vng da c bnh tch gh tu theo mc nng nh, c
th dng 50% hoc nguyn cht. Pha long 50% bng cn.
5. Cc cy c thuc nam: dng cc l cy c cht ng, cht nh l o, l bch n, ng
di, rm diun thnh nc c tm cho ch. Ly b l k c vo vng b gh th ch s
khi bnh nhanh hn. Hoc dng nc thuc lo tm cho ch bnh.
Bnh gh bao lng
(Demodex canis)
I. c im
-Bnh ghbao lng hay cn gi bnh gh do Demodex canis l loi bnh gh thng
xuyn gp ch.
- Gh Demodex k sinh mng bc xung quanh ca lng hoc trong tuyn m,
phn y ca tng b tip gip vi tng t chc di da ca ch. Do vy, con gh Demodex
c nhiu trong cc m lp t chc di da vt ch.
- Gh Demodex c sc sng rt dai: ri khi vt ch ra trong iu kin thun li, c
m c th sng c 5 - 7 ngy.
- Bnh thng pht sinh ch con v ch trng thnh. Nhng iu kin cho loi
bnh ny pht ra r rt loi ch l phi tui non, loi ch lng ngn, th trng, dinh
dng km, sc khng suy yu th bnh tt, nht l trng thi ch b ly nhim bnh,
ch chm sc, nui dng km, tm ra cho ch bng nc x phng c nhiu cht
kim lm gim sc khng bnh tt ca lp da ngoi.
II. Triu chng
IV. iu tr
Nguyn tc: phi iu tr nguyn nhn kt hp vi cha triu chng v tr sc, tr
lc cho c th.
1. iu tr nguyn nhn
Tu nguyn nhn m s dng thuc. C th dng mt trong cc loi khng sinh sau
y iu tr (Norfloxacin, Enrofloxacin, Nor.coli, Tetraxcllin, Steptomyxin, Kanamyxin,
Neomyxin, Biseptol),
2. B sung nc v cht in gii, tr sc, tr lc cho c th
Truyn dung dch sinh l mn ngt, hoc mn ng trng, hoc dung dch
Ringerlactat kt hp vi thuc tr tim, vitamin C vo tnh mch.
3. Dng cc loi thuc chng nn (Atropinsunfat 0,1%, hoc Stugerol, hoc Seduxen).
Tim bp hoc cho ung.
4. Dng thuc chng chy mu (Vitamin K, Pamba). Tim bp; Vitamin C kt hp vi
canxiclorua 10%. Tim chm vo tnh mch.
5. Dng thuc lm se nim mc rut, gim s ln i a chy: Termina, Tanin, v cc
nc cht cht (nc l i, qu hng xim xanh, bp sim,...).
V. Phng bnh
- Thc hin v sinh n ung nghim tc i vi ch bnh.
+ Ch cho n thc n chn, khng cho n tht ng vt sng hoc ti, trng
sng. Khng cho thc n thiu i.
+ Cho ch ung nc sch.
- Thc hin v sinh ni , ni tp luyn ch, trnh nhim mi trng sng ca
ch.
- Khi ch b bnh phi cch ly vi ch kho iu tr, trnh ly lan bnh.
- Thc hin ty giun sn cho ch.
- Nui dng tt tng sc khng.
- nh k tim vacxin chng bnh care v Pavovirus.
Bnh a chy do virut
(parvovirus)
I.c im
- Parvovirus l nhm virut c kch thc nh, gy bnh ch, mo. cc ng
vt khc nhau chng c khng nguyn tnh khc nhau.
- Bnh a chy do Parvovirus rt a dng, nhng c th chia lm 3 dng
+ Dng ng rut: dng ny ph bin hn c, ch 6 tun tui n
1 nm tui mc nhiu.
IV.iu tr
Vic iu tr ch c kt qu khi ch mi m.
1.H l: cng tc h l ng vai tr quyt nh (gim thc n c nhiu m v thc n
tanh, thu dn nhng cht thi v phn em sinh hc v ty u chung tri.
2. Dng thuc.
V. iu tr bnh.
Nguyn tc iu tr :
+ Thuc iu tr phi liu, v nu khng cha tch cc th amip s tr thnh
th bo nang, ch dp ti pht.
+ Kt hp vi cc loi khng sinh iu tr cc vi khun gy bnh phi hp.
+ Ch tng cng th trng con vt bnh.
+ Cho n thc n nh, d tiu, king n m, n c trong thi gian iu tr.
- Dng mt s loi ho dc iu tr:
* mtin
C tc dng rt tt cha l amip ch. Mi t 5 - 6 ngy. Liu dng: mi ngy
dng 0,04g cho ch trng thnh c trng lng 20 - 30kg; 0,03g cho ch c trng
lng 10 - 20kg v 0,02g cho ch di 10kg.
* Cc dn xut ca Iode: yatren, mixiod, Diodoquin, Enteroseptol. Dng liu t 50 100mg/1kg th trng. Phi dng lin tc 5 - 6 ngy. Thuc c tc dng cho c th mn
tnh v dit c bo nang.
* Cc dn xut ca Asen: Stovarsol, carbasol. Liu dng: 40 - 50mg/kg th trng. Phi
dng lin tc 5 - 6 ngy.
* Metronidazol: C tc dng mnh v t c hn cc ho dc k trn, c dng iu
tr trong th cp tnh v mn tnh i vi ch. Liu dng: 40 - 50mg/kg th trng/ngy.
Dng lin tc 5 ngy.
* Berberin: Hot cht chit xut t cy Hong ng, c tc dng iu tr bnh l amip.
Liu dng 50mg/kg th trng.
- iu tr nhim khun phi hp: Dng Tetraxylin hoc oxytetraxylin vi liu
30 - 50mg/kg th trng, dng lin tc trong 5 - 6 ngy.
- Tr sc cho con vt bnh. Tim truyn dung dch sinh l mn ngt, Vitamin
B1, Vitamin C, Vitamin K.
VI. Phng bnh
- Phn ch phi c s l, m bo ngun nc sch s chng nhim, tch
cc dit rui nhng.
III. Chn on
Bnh th cp tnh : khm thnh bng bng s nn thy t cung dy ln v cng,
kim tra s lng bch cu thng thy bch cu tng.
Bnh th mn tnh : nu con vt thng xuyn c kinh hay kinh ko di, lin
tip khng th thai hoc ra ch con cht yu, hoc sy thai th phi ngh n bnh
vim t cung mn tnh.
IV. iu tr
- Dng dung dch st trng ra t cung: dng ng thng bm vo t cung
5 - 15ml dung dch Nitrofurazon 0,2%, hoc dung dch thuc tm 0,1% thng c kt
qu.
- Dng khng sinh dit vi khun: c th dng mt trong cc loi khng sinh
sau: Penicillin procain, hoc Lincosin, hoc Gentamycin, hoc Pneumotic, hoc
Kanamycin, hoc Ampicilin.
Ch : Trong trng hp vim t cung cp nhng chy mu khng nhiu th dng
khng sinh phi hp vi diethylstilbestrol tim bp cho ch (0,52mg/kg th trng/ln)
hoc cho ung (dng vin) 1mg/ngy dng lin tc trong 5 ngy.
- Dng thuc tr sc, tr lc v nng cao sc khng cho c th: dng dung
dch ng Glucoza 10-20% kt hp vi Vitamin C 5% v thuc tr tim. Tim chm
vo tnh mch ngy 1 ln.
- Trong trng hp con vt chm ng dc: tim oestrogen cho con vt n khi
c triu chng ng dc.
-Trong trng hp dng thuc, con vt khng khi bnh th phi tin hnh ct b
t cung, bung trng. Sau khi phu thut phi theo di xem con vt trnh hin tng
nhim trng ton thn.
- Nu c hin tng vim lan sang phi, ch c triu chng ca bnh ph qun ph vim.
- G vng phi.
+ Nu c hin tng kh ph th m g c m bng hi v vng g ca
phi li v pha sau.
+ Nu c hin tng vim lan sang phi th c m c phn tn tng vng
phi.
V. Tin lng
- i vi vim ph ln tin lng tt. Nu cha kp thi v chm sc nui
dng tt th sau 3-4 ngy iu tr gia sc khi bnh.
- i vi vim ph qun nh th mc bnh nng hn. Nu iu tr khng kp
thi, gia sc s cht hoc chuyn sang vim mn hay k pht sang bnh ph qun ph
vim.
VI. Chn on
- Cn c vo triu chng lm sng in hnh nh gia sc ho nhiu, ho c cm
gic au, chy nhiu nc mi, nc mi mu vng hay xanh, nghe phi xut hin m ran,
X quang thy rn phi m.
- Cn chn on phn bit vi mt s bnh khc ng h hp.
1. Bnh ph qun ph vim:
Con vt st cao v st c quy lut (st ln xung theo hnh sine). Vng g ca phi
c nhiu vng m c phn tn, con vt b n hoc km n, X quang vng phi thy c m
m ri rc.
2. Bnh phi xut huyt:
Bnh pht trin nhanh, nc mi lng v c mu , ho t, nghe phi cng c m
ran. Con vt th kh t ngt.
3.Bnh ph phi:
Bnh cng pht trin nhanh, nc mi lng v c ln bt trng, nghe phi cng c m
ran con vt kh th t ngt.
VII. iu tr
1. H l
- Trc ht a ch vo nm ch sch, m, thong kh v yn tnh.
- Cho co vt n thc n lng, d tiu ho.
- Dng du nng xoa 2 bn ngc cho con vt.
2. Dng thuc iu tr
- Dng thuc gim ho v long m: c th dng mt trong cc loi thuc sau:
Chlorua amon (0,2gr1gr), hoc Natribicacbonat (0,2gr- 1gr), hoc Codein phosphat,
Tecpin- codein (0,03gr-0,05gr), phenobarbital 30 - 50mg/ ngy. Ha vi nc sch cho
ung ngy 1 ln.
- Nu con vt st cao, dng khng sinh tim bp: Gentamycin, hoc Lincosin, hoc
Ampicilin, Pneumotic, Kanamycin, Genta-Tylo, Cephaxilin, Streptomycin kt hp vi
Penicillin,...
- Dng thuc tr sc, tr lc, nng cao sc khng: Cafeinbenzoat 2% hay long
no nc 10% kt hp vi Vitamin B1 hoc B.complex, Vitamin C 5%. Tim bp ngy 1
ln.
Ch : Nu con vt khng n phi dng dung dch ng Glucoza u trng tim truyn
vo tnh mch.
Bnh ph qun ph vim
(Broncho pneumonia catarrhalis)
I. c im
- Qu trnh vim xy ra trn vch ph qun v tng tiu thu phi. Trong ph
nang cha dch thm xut (bch cu, hng cu, t bo thng b, nim dch).
- Bnh ny cn gi l vim ph qun phi hay vim phi m.
- Bnh thng xy ra vo thi k gi rt, ch non v ch gi hay mc.
- Nu iu tr khng kp thi, bnh d chuyn sang vim phi hoi th, hay lao
phi.
III. Nguyn nhn
1. Nguyn nhn k pht
- Do chm sc, nui dng gia sc km lm cho sc khng ca c th
gim. Do vy, khi b nhim lnh gia sc d b mc bnh.
- Do phi b kch thch bi hi nng, hi c, bi lm tn thng nim mc ph
qun.
- Do tn thng c gii (cho gia sc ung nc, thuc sc vo kh qun).
2. Nguyn nhn k pht
- Do k pht t mt s bnh: bnh cm, bnh Care, bnh giun phi hay do di
hnh ca u trng giun a, bnh tim, huyt phi,...).
- Do vim lan: Vi khun t ni mt s kh quan trong c th vo mu v n
phi gy bnh (vim t cung ho m, vim v, vim d dy v rut, vim hch,).
IV. C ch sinh bnh
Tt c cc kch thch bnh l thng qua phn x thn kinh trung ng tc ng vo
ph nang v ph qun, lm cho vch ph nang v mt s tiu thu phi b sung huyt, sau
tit ra cc dch vim, dch vim ng li cc ph qun nh v ph nang v gy nn
vim. Khi dch vim b thy phn to thnh sn vt dc kt hp vi c t vi khun vo
mu v gy ri lan iu ha thn nhit. Do vy, con vt st cao.
Do qu trnh h hp ca gia sc lm cho dch vim ph qun v ph nang b
vim lan sang ph qun v ph nang bn cnh cha b vim. Trong thi gian dch vim lan
truyn th c th khng st, nhng khi dch vim ng li gy vim th c th li st. Nh
vy, do hin tng vim lan tng tiu thu ln cho c th st ln xung theo hnh sine.
Nu iu tr khng kp thi th qu trnh vim lan rng v lm gim din tch h hp
ca phi gia sc ngt th cht. Mt khc gia sc st cao v ko di lm cho qu trnh
phn hu protit, lipit, gluxit tng, hn na do thiu oxy m bo, lm tng sn vt c cho
- Dng thuc tr lc, tr sc, nng cao sc khng ca c th, gim dch thm
xut v tng cng gii c:
Glucoza 20%
100-150 ml
1 - 3 ml
5-10 ml
Urotropin 10%
10 - 15 ml
Vitamin C 5%
3 - 5 ml
Tim chm vo tnh mch ngy 1 ln.
- Dng thuc gim ho v long m: Natribicacbonat (0,2gr- 1gr), hoc Codein
phosphat, Tecpin- codein (0,03gr-0,05gr), phenobarbital 30 - 50mg/ ngy. Ha vi nc
sch cho ung ngy 1 ln.
-Dng thuc gim vim v gim kch ng ca vch ph qun: Prednisolon (0,25gr0,5gr), hoc Dexamethazol.
- Dng Vitamin nhm B kch thch n ung v tiu ho.
Hin tng qu bo
I. c im
- Ch qu bo thng do c cung cp lng thc n qu mc duy tr cn thit.
- Con vt qu bo thng dn n trng thi bnh l, thn hnh nng n, c quan
tun hon hot ng gim, i li kh khn. Do lng m tch t tng, con vt t c
ng nn tiu th nng lng t. Mt s trng hp, ch b mt chng bnh khc nh
au chn, t hot ng
II. Triu chng
Thn bo trn, th tch bng to, nhng khc vi bng to do bng ch thnh
bng l ch bo s khng mm v php phng nh bng, vng thn v hng do tch m
nn phng ln. con vt hot ng kh v chm, th kh, mch nhanh v yu, nht l
khi tri nng nng.
III. iu tr
Cho ch tng cng hot ng (cho hot ng tng dn), gim bt khu phn n
v s ba n, cho n thc n khng c m.
Hin tng qu gy
I. c im
- Thng do n ung khng s lng v cht lng, nht l nhng con vt
cha, , nui con.
- Cng c th do con vt b tr ngi g thuc c quan nhai nut (rng, hng)
nn khng n no.
- Trn thc t hin tng qu gy thng gp ch b mt bnh g khc ko di,
v d bnh giun sn, bnh vim rut mn tnh,...lm cho con vt b suy dinh dng v
thiu mu.
- Do bt c nguyn nhn g nhng khi khng cht dinh dng, lng m d
tr b tiu hao nhanh chng, vt gy st rt nhanh. Ngoi cc b phn khc nh gan,
thn, c cng gim trng lng. Trong c th lng m gim, lng nc tng, m
trong tu xng ng b tiu hao. Do vy, con vt non chm pht trin, kh nng chng
bnh tt gim, con vt trng thnh mt ng hn.
II. Triu chng
Thiu Vitamin A
( A- Hypovitaminosis)
I.c im
- Vitamin A cn cho s sinh trng, cu to biu m, gip cho nim mc chng
nhim trng, tham gia vo s trao i vt cht ca gan v tuyn gip, gip cho mt d
nhn vo bng ti. Nhu cu cn thit cho ch 50g/kg th trng.
- Vitamin A c nhiu trong du gan c, lng trng, caroten( tin Vitamin A) c
nhiu trong qu gc, t, c chua, u ,...
- Thiu Vitamin A s a gia sc n gy st, mt kh, vim gic mc.
- Bnh thng hay mc ch non, gy tn tht ln cho chn nui ch.
II. C ch sinh bnh
Vitamin A trong c th c tc dng chng bnh kh mt. Khi thiu Vitamin A cc
m bo v da, nim mc, gic mc mt b kh lm c th d b nhim khun. Gic mc
kh, khi c st d b tn thng, ko mng trng m, dn dn sinh mm, hng mt( chng
nhuyn gic mc). Ngoi gic mc b vim lot, hng ro biu b cng b tn thng nn
con vt d b nhim trng ng tiu ho v h hp.
Khi thiu Vitamin A, biu hin r nht l hin tng qung g. l do sc t
rodopxin c quanh vng mc, ra ngoi nh sng n b phn hu thnh opsin v retinin
(aldehyt ca Vitamin A). Ngc li trong ti th opsin v retinin li to thnh rodopxin lm
tng kh nng th gic. Khi thiu Vitamin A th retinin s thiu
v rodopxin cng t nn th gic km st gy nn chng qung
g.
sng
Rodopxin
Retinin + opsin
ti
III. Triu chng
- i vi ch non: con vt km n, chm ln, vim kt mc, gic mc, mt kh,
gy yu, lng x, thiu mu, sc khng ca c th gim.
- i vi gia sc ci: km sinh sn, hay b xy thai, st nhau, vim t cung, da
kh, nim mc d nhim bnh, gic mc b tc ng dn n cc bnh v mt. Trng
hp nng ch c th b m, lit.
V. Phng tr
1. H l
- Phi kp thi b sung Vitamin A hoc thc n c nhiu VitaminA vo khu phn bng
cch: ch s sinh phi lu tm cho b sa u.
- Tng cng cc loi thc n c nhiu caroten nh cc loi c qu, c rt, b ,...
2. Dng thuc iu tr
- Dng du c: ch con 5 ml/con/ngy; ch ln 10 ml/con/ngy. Tim di da hoc
tim bp tht.
- Tim vitamin A: ch con 10.000 n v/con/ngy; ch ln 20.000 n
v/con/ngy.
- Cha theo triu chng cc bnh k pht nh vim kt mc, vim rut, vim phi,...
Thiu Vitamin B1
(B1 - Hypovitaminosis)
I. c im
- Vitamin B1 gi v tr quan trng trong h thng trao i cht, c bit i vi
chuyn ho gluxit v trong hot ng thn kinh.
- i vi trao i gluxit, Vitamin B1 cn lm tng hp thu ng vch rut vo
mu.
- i vi hot ng ca thn kinh n c tc dng c ch men cholinesteraza
lm gim s thu phn axetylcolin, nn khi thiu Vitamin B1, cholinesteraza hot
ng mnh lm cho hot ng thn kinh b ri lon, vi biu hin bn ngoi l hin
tng co git v bi lit.
- Khi thiu Vitamin B1, qu trnh kh cacboxyl ca cc xeto axit b ngng tr lm
cho lng axit pyruvic, axit oxaloaxetic, axit - xetoglutaric... tng ln trong mu. Hin
tng ny dn n trng thi toan huyt do th xeton.
II. Triu chng
Chng thiu vitamin B1 lm con vt gim n, lng x, a chy. Con vt thng
pht sinh chng ph thng (biu hin nhiu c quan nh bp tht, c tim, ng tiu
ho), v vim thn kinh, gy hin tng co git, bi lit t chi v c nhng bin i
thoi ho t chc.
III. Cch phng tr
Dng Vitamin B1 tim bp hoc di da: 0,3 - 0,5gr/ngy.
Thiu Vitamin C
(C- Hypovitaminosis)
I. c im
Vitamin C cn c tn gi l axit ascobic, Vitamin chng bnh Scorbut. Loi Vitamin
ny kh bo qun v d b oxy ho khi gp nhit hi cao.
Vitamin C tham gia vo s h hp ca t bo, tng tnh ng ca mu v kh
nng khng th ca c th. Do vy, n c tc dng tt trong vic chng nhim
trng v gim st.
- Nu khng k pht cc bnh khc th trong sut qu trnh bnh con vt khng st.
Ch b ci xng
IV. Tin lng
Bnh tin trin chm, nu pht hin sm ch cn iu
chnh khu phn n, cho gia sc tm nng hoc b sung Vitamin D th c th khi. Nu
khng cha kp thi gia sc ngy mt gy yu, kh cha v hay k pht nhng bnh khc.
V. Chn on
Bnh lc u kh chn on, n giai on xng bin dng d pht hin.
Khi khm bnh ch cc triu chng lm sng, tin hnh iu tra khu phn n,
nu c iu kin th chiu X quang chn on.
VI. iu tr
1.H l
- Ci thin khu phn n, b sung Canxi, phospho v Vitamin D vo thc n
hng ngy, v sinh chung tri. Nu con vt b lit cn lt cho ch nm, thng xuyn
xoa bp v tr mnh cho con vt.
2. Dng thuc iu tr
- B sung Vitamin D: 5000 UI/con. Tim bp ngy 1 ln.
- Dng Canxi b sung trc tip vo mu: dng mt trong cc loi thuc sau y
(Canxiclorua 10%, Gluconatcaxi 10%, Canxi-For hoc polycan hoc Magie- Canxi-For).
- Dng thuc iu tr triu chng cc bnh k pht: nu vim phi th iu tr vim
phi, nu vim rut th iu tr vim rut.
- Dng thuc tng cng trng lc c v b thn kinh: Strychninsunfat 0,1% kt
hp vi Vitamin B1. Tim bp cho con vt ngy 1 ln.
Ch : Ni c iu kin nn tin hnh chiu tia t ngoi.
Bnh mm xng
( osteo malacia)
I. c im
- Bnh thng gp ch ci c cha hoc ang cho con b. Bnh gy cho xng b
mm, xp ri sinh ra bin dng. Hu qu lm cho ch b qu hoc b lit.
- Do khi gia sc c cha hoc nui con c th mt nhiu Canxi, Phospho, nn phi
huy ng Canxi, Phospho t xng vo mu. Do vy, lm cho xng b mm, xp.
II. Nguyn nhn
- Do trong khu phn n thiu Canxi, phospho lu ngy, hoc t l Ca/P khng thch
hp.
- Do c th thiu Vitamin D, gia sc thiu vn ng, t tip xc vi nh sng mt
tri.
- Do khi ch c cha hoc nui con c th mt nhiu Canxi, Phospho, nn phi huy
ng Canxi, Phospho t xng vo mu.
- Do tuyn ph gip trng tng tit lm hm lng Canxi trong mu tng.
100 - 150 ml
Urotropin 10%
15 - 20 ml
Salycylat natri
0,5 g
Tim chm tnh mch hai ngy mt ln.
Ch : Nu c iu kin chiu tia t ngoi cho con vt.
Chng co git do thiu canxi
I.c im
- i vi mt s ging ch nh c th c hin tng (nhng ngy sau khi , c
khi ngay trong thi k cha thng thong xut hin triu chng co git.
- Bnh c th ko di vi ting, i khi ti 1-2 ngy.
Bnh chm da
( Eczema)
I. c im
Chm da l mt chng vim da cp tnh t chc biu b. Bnh tin trin tng t, hay ti
pht rt phc tp v dai dng. c im ca n l ni mn trn da nhng mn nc v mn m
v sau l hin tng ng vy, da dy nn.
II. Nguyn nhn
Nguyn nhn ca bnh rt phc tp, song c th phn lm hai nguyn nhn chnh.
1. Nguyn nhn ngoi cnh
- Do iu kin v sinh km, chung tri bn, da lun b m t v cc cht bn ng
li trn da.
- Da b tn thng do c st c gii, b cn trng cn,....
- Do b kch thch bi cc ho cht.
- Do nh hng ca thi tit.
2. Nguyn nhn bn trong
- Do ri lon tiu ho (to bn lu ngy, suy gan, giun sn.,..).
- Do cc ri lon v tun hon, ni tit.
- Do ri lon qu trnh trao i cht ca c th (thiu sinh t, thiu cc loi
khong vi lng,...).
Mun tm c nguyn nhn chnh xc phi tin hnh iu tra lch s bnh, iu
kin nui dng, chm sc v kim tra lm sng kt hp vi xt nghim bnh phm.
III. Triu chng
Bnh thng tin trin qua cc giai on sau
1. Giai on :
Giai on ny bt u t m da b , ranh gii khng r rt v rt nga( nga
l triu chng xut hin u tin dai dng v ko di cho n cc giai on sau). Trn
vng da xut hin nhng nt sn nh nhng ht k, dy chi cht.
2. Giai on mn nc:
Nhng nt sn trn thc t l nhng mn nc ngy cng ln, khi nga, con vt gi
hoc c st nn mn nc b v v chy ra mt th nc vng, ng thnh vy. Nhng
mn nc khc li tip tc ni ln, mt s mn b nhim khun c mu vng. Trong giai
on ny c th c mt s triu chng nhim khun th pht.
3. Giai on ng vy:
Giai on ny da khng ni ln nhng mn nc mi, nhng mn c ng vy, kh
dn, c ch ln da non mu hng. Tuy nhin vn cn mt s t mn nc. Da c mu ssm
hn v dy cm ln.
4. Giai on mn tnh:
Da sm mu, dy cm, c nhng nt sn sng hn, to hn
gia cc vt hn da.
Trong trng thi mn tnh ny vn c nhng t ni ln
6. DeBoer, D.J and Moriello, K.A (1995) Investigation of a killed dermatophyte cellwall vaccine against infection with mycrosporum canis in cats. Research in veterinary
Science 59, 110- 113.
7. Gunn- Moore, D.A, Jenkins, P.A and Lucke, V.M. (1996) Feline tuberculosis: a
literature discussion of 19 cases caused by an unusual mycobacterial variant. Veterinary
record 138, 53 58.
8. Kunkle, G.A (1992) Canine dermatomyositis: a disease with an infectious origin.
Compendium on continuing Education 14, 866 871.
9. Mason, K.V (1993) Clinical and pathophysiologic aspects of parasitic skin diseases. In:
Advances in veterinary dermatology II. (Eds P.J. Ihrke, I.S. Mason and S.D. White).
Pergamon press, Oxford, pp. 177 202.
10. Moriello, K.A and Deboer, D.J (1995) Feline dermatophytosis. Veterinary Clinics of
North America: Small Animal Practice 25, 901 921.
11. Trn Minh Chu H nh Chc L Thanh Hi Phm S Lng - o Hu Thanh
Dng Cng Thun (1988): Bnh thng thy ch v bin php phng tr. NXB nng
nghip (1988).
12. T Du, Xun giao, K thut nui ch mo v phng tr bnh thng gp, nh xut bn lao
ng x hi, 2006.