SEMINARSKI RAD

RAUNOVODSTVENE POLITIKE
U OBLASTI AMORTIZACIJE
SA ASPEKTA MENADERSKOG RAUNOVODSTVA
http://www.besplatniseminarskiradovi.com

SAD R AJ

1. UVOD

2. POJAM AMORTIZACIJE

3. METODE AMORTIZACIJE

4. RAUNOVODSTVENE POLITIKE U OBLASTI AMORTIZACIJE

I NJIHOV UTICAJ NA BILANS USPJEHA

5. ZAKLJUAK

13

6. LITERATURA

14

1. UVOD

Zbog visokog udjela u strukturi trokova mnoge privredne grane amortizaciji,

kao trokovnom, poreznom i raunovodstvenom faktoru posveuju posebnu
panju. Dva su osnovna uzroka postupnog smanjenja nabavne vrijednosti
dugotrajne imovine, a to su: fiziko troenje i ekonomsko zastarijevanje. Fiziko
troenje uzrokuje svakodnevna eksploatacija imovine preduzea kroz
mehaniko troenje, djelovanje vremenskih uvjeta i drugih faktora, to
postupno smanjuje vrijednost svakog sredstva. Ekonomsko zastarijevanje i
smanjenje vrijednosti dugorone imovine proizlazi iz novih tehnoloko
tehnikih dostignua. Kompanije proizvode sve modernije i tehnolokotehniki bolja postrojenja i opremu koja potiskuju stara i zastarjela.
U cilju nadoknade navedene smanjene vrijednosti sredstava obraunava
se amortizacija. Uprava preduzea duna je raunovodstvenim politikama
ili drugim aktom utvrditi metode i nain obrauna amortizacije. Uprava se
moe raunovodstvenom politikom opredijeliti za primjenu jedne od vie
raspoloivih metoda amortizacije.
Ako raunovodstvene politike u oblasti amortizacije nisu dobro odabrane te ne odraavaju
realno ekonomsku sutinu rabaenja stalnih sredstava mogue je da bilans stanja ne iskazuje
realno finansijsku situaciju preduzea niti bilans uspjeha pokazuje objektivno ostvareni
poslovni rezultat.
U ovom radu obraena je amortizacija s trokovnog i raunovodstvenog
aspekta sa ciljem da pokae nain i smjer uticaja raunovodstvenih politika u oblasti
amortizacije na iskazani poslovni rezultat. Rad je podijeljen u tri tematske cjeline.
U prvom dijelu Pojam amortizacije, definie se amortizacija i govori se o ekonomskoj
sutini troenja stalnih sredstava. Obraeni su uzroci koji dovode do rabaenja stalnih
sredstava te uope razlozi za obraun amortizacije.
U drugom dijelu Metode amortizacije, detaljno se obrauju najee primjenjivane
metode amortizacije i raunovodstveni postupak njihove primjene, kao neke od moguih
raunovodstvenih politika u oblasti amortizacije.
Trei dio Raunovodstvene politike u oblasti amortizacije i njihov uticaj na bilans
uspjeha pokuava na jednom primjeru izvriti uporedbu izmeu dvije mogue
raunovodstvene politike te pokazati nain i smjer uticaja odabranih politika na finansijski
rezultat. Kroz ovaj primjer pokazuje se uticaj metoda amortizacije na bilans stanja preduzea
a posebno na bilans uspjeha.

2. POJAM AMORTIZACIJE
Amortizacija (engl. amortization, depreciation, redemption) je vieznaajan pojam.
U financijama se koristi u znaenju otplate dugova (amortizacija duga); amortizacijom se
naziva otplata gaenja vrijednosti nekih vrijednosnih papira (otplaivanje).
Kad je rije o osnovnom sredstvu (dugotrajnoj imovini) za koje se smatra da je fiziki ili
ekonomski potroeno, osnovna joj je namjena da osigura financijska sredstva bar u iznosu da
omogui zamjenu postojeih osnovnih sredstava. 1
Amortizacija je ekonomska kategorija koja onaava proces transformacije osnovnih
sredstava u obrtna. Do transformacije osnovnih sredstava u obrtna dolazi u momentu prenosa
njihove vrijednosti na proizvode, a do transformacije obrtnih sredstava u osnovna u momentu
zamjene osnovnih sredstava. Taj proces nastaje u proizvodnji, u kojoj se osnovna sredstva
troe i prenose dio svoje vrijednosti na nove upotrebne vrijednosti koje imaju karakter obrtnih
sredstava. Amortizacijom se ne mijenja ukupan obim sredstava, mijenja se samo njihova
struktura; poveavaju se obrtna sredstva na raun osnovnih. 2
Preduzee u procesu poslovanja troi kratkotrajnu (obrtnu) i dugotrajnu (stalnu) imovinu.
Kratkotrajna imovina se utroi uglavnom u jednom proizvodnom ciklusu i ona svojim
sastavom ulazi u sastav novog proizvoda te tom prilikom prenosi i svoju ukupnu vrijednost u
novi proizvod. Dugotrajna imovina u proizvodnom ciklusu troi se na drugi nain. U
proizvodnom procesu dugotrajna imovina ne mijenja svoj fiziki oblik, hemijski sastav, niti
prenosi svoju ukupnu vrijednost u jednom proizvodnom ciklusu na novoproizvedene
proizvode. Dugotrajna imovina u proizvodnom ciklusu se postepeno troi. To troenje s
vremenom smanjuje njenu proizvodnu i upotrebnu vrijednost. Dugotrajna imovina postepeno
gubi od svoje prvobitne, odnosno nabavne vrijednosti, a dijelovi te vrijednosti utroene u
proizvodnji prenose se na novoproizvedene proizvode.3 To postepeno smanjenje vrijednosti
dugotrajne imovine umanjuje - deprecira njenu vrijednost. Smanjenje realne vrijednosti
dugotrajne imovine bilo fizikim troenjem ili ekonomskim zastarijevanjem jeste
amortizacija. Svaki novoproizvedeni proizvod, svaka jedinica proizvoda i usluga snosi
odgovarajui dio troenja zgrada, postrojenja i opreme.
Prodajna cijena svakog proizvoda i obavljene usluge sadri sve trokove njegove
proizvodnje i izvrene usluge pa i amortizacije. Amortizacija ukalkulisana u prodajnu cijenu
proizvoda slui za prostu reprodukciju dugotrajne imovine. Od realizacije prodaje proizvoda i
obavljene usluge pokrivaju se nastali trokovi, a dio koji po svojoj visini odgovara troku
amortizacije ostaje za buduu nabavku koja e zamijeniti dotrajalu ili zastarjelu dugotrajnu
imovinu.
Razliiti su uzroci smanjenja vrijednosti dugotrajne imovine. U literaturi se najee
pominju funkcionalni, ekonomski i prirodni uzroci.
1

Poslovni rjenik, izdanje Masmedia, Zagreb 1995

Analiza bilansa, prof.dr. Pavle M. Bogeti, Podgorica-Beograd 2000
3
Analiza bilansa, prof.dr. Pavle M. Bogeti, Podgorica-Beograd 2000
2

Funkcionalno ili fiziko troenje nastaje usljed aktivnog uea stalnih sredstava u
procesu proizvodnje procesu stvaranja novih vrijednosti. U proizvodnom procesu stalna
sredstva se troe te po ovom osnovu smanjuju svoju vrijednost. Smanjenje vrijednosti zavisi
od tehnolokih faktora, uslova rada, intenziteta koritenja sredstava i sl. Stalna sredstva su po
svojim fizikim karakteristikama razliita, te e imati i razliit stepen smanjenja svoje
vrijednosti u proizvodnom procesu.
Ekonomsko troenje ili moralna zastarjelost je direktna posljedica tehnikog progresa.
Razvojem nauke i tehnike, uvoenjem savremenijih tehnolokih postupaka dolazi se do novih
produktivnih kapaciteta koji mogu proizvoditi kvalitetnije, jeftinije i uope rentabilnije
proizvode. Takvi novi proizvodni kapaciteti uzrokuju zastarjevanje stare dugotrajne
imovine koja je jo u upotrebi. Usljed ove ekonomske zastarjelosti stalna sredstva se
zamjenjuju novim i prije nego to su fiziki utroena. Ponekad se kao uzrok ekonomske
zastarjelosti javlja i nepodobnost kao pogoni koji zagauju okolinu, te moraju biti
zamijenjeni novim i sl.
Prirodno troenje osnovnih sredstava nastaje samim protekom vremena. Usljed
prirodnih procesa (korozija, truljenje, hemijski procesi) dolazi do gubitka svojstava osnovnih
sredstava ak i ako se ne koriste.
Amortizacija stalnih sredstava treba biti ukalkulisana u cijenu kotanja proizvoda. U
literaturi je diskutabilno pitanje uraunavanja ekonomskih faktora troenja u cijenu kotanja.
Prema miljenju nekih autora proces ekonomskog zastarjevanja osnovnih sredstava treba
rjeavati kroz poveano izdvajanje u rezervni fond, a ne kalkulisanjem u cijenu kotanja (dr.
Kosta Vasiljevi). Prema drugim stavovima ekonomski vijek trajanja osnovnih sredstava treba
da predstavlja osnov za obraun amortizacije u sluaju kada je ekonomski vijek trajanja krai
od fizikog. Ipak, bez obzira na koji nain i iz kog fonda, svi oblici troenja stalnih sredstava
trebaju biti nadoknaeni iz prihoda preduzea.

3. METODE AMORTIZACIJE
Metoda amortizacije treba da odraava strukturu oekivanog troenja i buduih
ekonomskih koristi od sredstva. Faktori troenja sredstava su raznovrsni i zavise izmeu
ostalog i od vrste sredstava, privredne grane u kojoj su angaovana i sl. Usljed raznovrsnosti
faktora razvijene su razliite medote amortizacije. Najee su funkcionalna i vremenska
amortizacija.
Prvo pitanje koje treba rijeiti u postupku utvrivanja visine umanjenja vrijednosti
osnovnog sredstva odnosi se na osnovicu za amortizaciju. Prevladava stav, u teoriji i u praksi,
prema kojem osnovicu za amortizaciju predstavlja nabavna cijena, odnosno cijena kotanja
osnovnih sredstava (fakturna cijena uveana za trokove dopreme i montae). 4

3.1. Funkcionalna amortizacija

Prema pristalicama funkcionalne amortizacije stepen funkcionisanja osnovnih
sredstava uslovljava stepen njihove deprcijacije i odreuje nivo amortizacije. Poznate su dvije
metode obrauna funkcionalne amortizacije:

prema koliini uinaka, i

prema broju efektivnih asova rada.

Po prvoj metodi amortizaciona osnovica se dijeli sa brojem proizvoda uinaka koji se

planiraju proizvesti u vijeku trajanja osnovog sredstva:
Am = Ao / Q
gdje je:
- Am amortizacija po uinku
- Ao osnovica
- Q broj ili koliina uinaka
Druga funkcionalna metoda stepen aktivnosti osnovnog sredstva mjeri efektivnim
asovima rada, te se i kapacitet osnovnih sredstava mjeri radnim asovima:
Am = Ao / r
gdje je:
- Am amortizacija po asu rada
- Ao osnovica
- r kapacitet sredstva u asovima rada

Analiza bilansa, prof.dr. Pavle M. Bogeti, Podgorica-Beograd 2000

3.2. Vremenska amortizacija

Troenje osnovnih sredstava prije svega je determinisano vremenom, vrijeme je osnovni
faktor koji utie na smanjenje vrijednosti osnovnih sredstava. U praksi postoji vie metoda za
obraun vremenske amortizacije:
- Linearna (konstantna ili proporcionalna) metoda;
- Progresivna metoda;
- Degresivna metoda.
Kod linearne metode amortizaciona osnovica se dijeli sa pretpostavljenim vijekom
trajanja osnovnih sredstava te je amortizacioni iznos za odreeni obraunski period
konstantan tokom vijeka trajanja sredstava.
Am = Ao / t
gdje je:
Am godinji iznos amortizacije
Ao osnovica amortizacije
t vijek trajanja sredstava u godinama
Godinja stopa amortizacije bi se u ovom sluaju raunala po obrascu:
Stopa = 100% / t

Progresivna metoda pretpostavlja da se osnovna sredstva troe iz godine u godinu po sve

veoj stopi. Metoda nalazi opravdanje u tehnikim i finansijskim razlozima, odnosno u
nemogunosti preduzea da u poetnim godinama poslovanja uposli svoj puni kapacitet.
Uobiajeni raunski postupak za utvrivanje godinjih stopa amortizacije se svodi na
dodjeljivanje progresivnih koeficijenata svakoj od godina unutar pretpostavljenog vijeka
trajanja osnovnih sredstava, te utvrivanje promjenjive godinje stope amortizacije u skladu
sa dodijeljenim koeficijentima.
Godina

Koeficijent

1
2
3
4
5
Zbir:

1
2
3
4
5
15

Godinja stopa
amortizacije
1 x 100 / 15 (%) = 6.67 %
2 x 100 / 15 (%) = 13.33 %
3 x 100 / 15 (%) = 20.00 %
4 x 100 / 15 (%) = 26.67 %
5 x 100 / 15 (%) = 33.33 %
100 %

Godinji iznos amortizacije bi se raunao u skladu sa godinjom stopom amortizacije:

Am = S x Ao

gdje je:
- S godinja stopa amortizacije
- Ao osnovica amortizacije

Degresivna metoda je potpuno suprotna progresivnoj metodi i pretpostavlja da su osnovna

sredstva u poetnim godinama koritenja sposobna da rade punim kapacitetom i u mogunosti
da postiu visoku produktivnost rada. Vremenom njihov kapacitet opada, kao i postignuta
produktivnost. Jedan od moguih raunskih postupaka za odreivanje amortizacije po ovoj
metodi je i metoda opadajue stope na istu osnovu:

Godina
1
2
3
4
5
Zbir:

Koeficijent
5
4
3
2
1
15

Godinja stopa amortizacije

5 x 100 / 15 (%) = 33.33 %
4 x 100 / 15 (%) = 26.67 %
3 x 100 / 15 (%) = 20.00 %
2 x 100 / 15 (%) = 13.33 %
1 x 100 / 15 (%) = 6.67 %
100 %

Godinji iznos amortizacije bi se raunao u skladu sa godinjom stopom amortizacije:

Am = S x Ao
gdje je:
- S godinja stopa amortizacije
- Ao osnovica amortizacije

4. RAUNOVODSTVENE POLITIKE U OBLASTI AMORTIZACIJE I

NJIHOV UTICAJ NA BILANS USPJEHA
Meunarodnim raunovodstvenim standardima je odreeno koji su raunovodstveni
postupci na podruju dugorone imovine poeljni, a koji su alternativno doputeni, kako
utvrditi knjigovodstvenu vrijednost prilikom nabavke, kako tretirati naknadne izdatke, kako
obraunavati amortizaciju.5 Za veinu ovih sluajeva predvieno je vie raunovodstvenih
postupaka, te uslovi za njihovu primjenu. Kada je rije o obraunu amortizacije, postupak je
regulisan odredbama MRS-16.
Amortizacija je postupak kojim se vrijednost dugotrajne imovine (nabavna vrijednost,
amortizacijski iznos) rasporeuje prenosi na rashode unutar procijenjenog vijeka upotrebe. 6
U skladu sa MRS-16 metoda amortizacije treba da odraava strukturu oekivanog troenja
buduih ekonomskih koristi od sredstva, te istu treba razmotriti najmanje na kraju svake
finansijske godine.

Dozvoljene metode amortizacije po MRS-16 su:

linearna metoda (jednak iznos amortizacije tokom vijeka upotrebe sredstva),
degresivna metoda (metoda opadajueg salda) i
funkcionalna metoda (metoda jedinice proizvoda).

Progresivna metoda izmjenama MRS-16 iz 2005.godine vie nije dozvoljena,

meutim to ne sprjeava preduzee da u svrhu internog obrauna koristi ovu metodu.
Pravno lice je duno kao svoju raunovodstvenu politiku izabrati i dosljedno
primjenjivati onu metodu koja najrealnije oslikava dinamiku troenja sredstava. Ako doe do
promjene dinamike troenja sredstava pravno lice je obavezno promijeniti metod. U odabiru
metode koja najrealnije oslikava dinamiku troenja sredstava menadment se treba osloniti na
vlastitu procjenu u skladu sa MRS-8. 7
Primjer:8
Sada u na primjeru pokazati kako metode amortizacije utiu na finansijski rezultat
iskazan u bilansu uspjeha.
Polazne pretpostavke su:
tokom cijelog razdoblja ostvaruju se konstantni prihodi (5.000 KM);
vijek trajanja dugorone imovine je isti (4 godine);
svi ostali rashodi osim metode obrauna amortizacije su konstantni;
5

Analiza financijskih izvjetaja, Katarina ager i Lajo ager, Masmedia Zagreb 1999
Analiza financijskih izvjetaja, Katarina ager i Lajo ager, Masmedia Zagreb 1999
7
Porezni savjetnik br.4/07, Revicon d.o.o. Amra Salihovi dipl.oec.
8
Primjer je modifikovan na osnovu primjera iz lanka Uticaj politike obrauna amortizacije na finansijski
poloaj i uspjenost poslovanja Amre Salihovi dipl.oec. objavljen u Poreskom savjetniku br.4/07 Revicon doo
6

Poetni podaci:
AKTIVA
Dugorona imovina
Kratkorona imovina
Ukupno

PASIVA
600 Kapital
400 Obaveze
1000 Ukupno

500
500
1000

Razmotrit emo sada visinu trokova amortizacije u svakoj godini trajanja dugorone
imovine, po dvije razliite metode: linearnoj i degresivnoj.

Godina
1
2
3
4
Ukupno

Amortizacija po linearnoj metodi

Amortizacija po degresivnoj metodi
stopa
Izos
stopa
iznos
25 %
150
40 %
240
25 %
150
30 %
180
25 %
150
20 %
120
25 %
150
10 %
60
100 %
600
100 %
600

Sada pogledajmo bilans uspjeha na kraju prve godine, uporedno po obje metode.
Opis
UKUPAN PRIHOD
RASHODI
Amortizacija
ostali rashodi
Ukupno rashodi
BRUTO DOBIT
Bruto rentabilnost imovine

Linearna metoda amortizacije Degresivna

amortizac.
5000

metoda
5000

150
4700
4850
150

240
4700
4940
60

25 %

10 %

Iz navedenog se vidi da je bruto rentabilnost imovine (kao mjera uspjeha u ovom

primjeru) vea ako se primjenjuje linearna metoda amortizacije. Vei trokovi amortizacije u
prvoj godini po degresivnoj metodi su poveali ukupne rashode iskazane u bilansu uspjeha, te
je usljed toga bruto dobit ako se primjenjuje degresivna metoda manja nego bruto dobit
dobijena ako se primjenjuje linearna metoda amortizacije. Kako su svi ostali faktori
nepromjenjeni moe se zakljuiti da se izborom metode amortizacije moe uticati na
uspjenost poslovanja. Meutim, ovdje vidimo samo rezultat prve godine poslovanja.

Usljed razliitih trokova amortizacije po razliitim metodama, nakon prve godine

upotrebe stalnih sredstava razliiti iznosi e se prenijeti i u bilansu stanja na kontima ispravke
vrijednosti.

10

Opis

Linearna metoda
amortizacije

Nabavna vrijednost dugorone imovine

Ispravka vrijednosti
Sadanja vrijednost dugorone imovine

600
150
450

Degresivna metoda
amortizac.
600
240
360

Na kraju prve godine upotrebe stalnih sredstava po linearnoj metodi obrauna amortizacije
u bilansu stanja se prenosi vea sadanja vrijednost stalnih sredstava od one koja bi se
prenijela po degresivnoj metodi.
Dakle, metode obrauna amortizacije kada se posmatra ogranien vremenski period utiu
kako na uspjenost poslovanja iskazanu u bilansu uspjeha, tako i na strukturu sredstava
iskazanu u bilansu stanja.

Ako u razmatranje uzmemo cjelokupan period trajanja dugotrajne imovine imat emo
slijedee bilanse uspjeha:
Opis
Ukupan prihod
Rashodi
Amortizacija
ostali rashodi
Ukupno rashodi
BRUTO DOBIT

Linearna metoda
Degresivna metoda
1.god. 2.god. 3.god. 4.god. 1.god. 2.god. 3.god. 4.god.
5000
5000
5000
5000
5000
5000
5000
5000

BRI

150
4700
4850
150

150
4700
4850
150

150
4700
4850
150

150
4700
4850
150

240
4700
4940
60

180
4700
4880
120

120
4700
4820
180

60
4700
4760
240

25%

25%

25%

25%

10%

20%

30%

40%

Iz ovog prikaza se vidi da je bruto dobit konstantna ako se primjenjuje linearna

amortizacija, a iz godine u godinu raste ako se primjenjuje degresivna metoda. Zbirno za sve
godine bruto dobit po obje metode je ista i iznosi 600 KM. Prosjena bruto rentabilnost
imovine po obje metode bi iznosila 25%..
U bilansu stanja na kraju etvrte godine upotrebe stalnih sredstava bi sva sredstva bila
potpuno amortizovana i njihova sadanja vrijednost bi bila nula, bez obzira na odabranu
metodu obrauna amortizacije:
Opis
Nabavna vrijednost dugorone imovine
Ispravka vrijednosti
Sadanja vrijednost dugorone imovine

Linearna metoda
amortizacije
600
600
0

Degresivna metoda
amortizac.
600
600
0

Da zakljuim: Izbor metode amortizacije u kratkom roku je vaan. Kod primjene

degresivne metode uspjenost poslovanja mjerena bruto rentabilnou imovine se poveava

11

zbog manjih trokova amortizacije iz perioda u period. Uspjenost poslovanja posmatrana u

duem razdoblju ne zavisi od metode obrauna amortizacije, jer je finansijski rezultat na
nivou cjelokupnog perioda trajanja dugotrajne imovine po obje metode isti, kao i prosjena
bruto rentabilnost imovine.
Iz navedenog primjera se moe zakljuiti da se metodama amortizacije ne moe stvoriti
finansijski rezultat, ali ga je mogue alocirati / seliti iz jednog obraunskog razdoblja u drugo,
u skladu sa odabranom raunovodstvenom politikom u oblasti amortizacije.

12

5. ZAKLJUAK
Raunovodstvene politike u oblasti amortizacije su vaan faktor kratkorone uspjenosti
preduzea, a posebno kod preduzea koja posluju u kapitalno intenzivnim djelatnostima.
Trokovi amortizacije kojima se tereti dobit odreene poslovne godine direktno zavise od
odabrane raunovodstvene politike odnosno metode obrauna amortizacije.
Funkcionalna metoda amortizacije vee trokove amortizacije za ostvareni uinak
proizvodnje, to ima svojih prednosti (periodi intenzivne proizvodnje e uzrokovati i vee
troenje stalnih sredstava a time i vee rashode) ali i nedostataka (vremensko troenje stalnih
sredstava se ne uzima u obzir te trokovi amortizacije u periodu smanjene proizvodnje nee
biti realni).
Vremenske metode amortizacije trokove amortizacije veu sa protekom vremena, te
zavisno od odabrane metode omoguuju primjenu politike ubrzane ili usporene amortizacije.
Svaka od ovih metoda ima svoja opravdanja u odreenim uslovima. Progresivna metoda je
pogodna za novoosnovana preduzea koja ne ele poetne godine poslovanja opteretiti
normalnim amortizacionim kvotama, degresivna je pogodna u uslovima intenzivnog
tehnolokog napretka i brzog moralnog zastarjevanja stalnih sredstava, linearna je
najjednostavnija za upotrebu i jedina je dozovoljena za obraun poreza na dobit te je za
preduzea sa malim kapitalom dobar izbor.
Dugorono gledano metode obrauna amortizacije ne mogu uticati na konanu uspjenost
poslovanja, jer se amortizacija obraunava na osnovu iste osnovice. To ipak ne znai da
raunovodstvene politike u oblasti amortizacije nisu bitne, naprotiv. Optimalnim izborom
raunovodstvene politike u oblasti amortizacije menadment preduzea moe omoguiti
preduzeu realnu kratkoronu uspjenost i dugoronu stabilnost u poslovanju.

13

6. LITERATURA

1. Menadersko raunovodstvo, Belak Vinko (Zagreb:RRiF plus,1995)

2. Analiza bilansa, Pavle Bogeti (Podgorica: Ekonomski faklutet, Beograd: Poslovni
biro 2000)
3. Analiza financijskih izvjetaja, Katarina ager i Lajo ager (Zagreb: Masmedija
1999)
4. Meunarodni standardi finansijskog izvjetavanja, (Mostar: Savez raunovoa,
revizora i finansijskih radnika FBiH 2006)
5. Struni asopis Porezni savjetnik, (Sarajevo: Revicon doo 2007 i 2008)

14