MEUNARODNA EKONOMIJA

P03: Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Predava: Dr. sc. Hrvoje Joi

10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Klasine teorije vanjske trgovine

Teorija apsolutnih prednosti - A. Smith

Teorija komparativnih prednosti - D. Ricardo
Teorija reciprone potranje - J.S.Mill
Heckscher-Ohlinova teorija E.Heckscher i
B.Ohlin

10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Teorije komparativnih prednosti

1. Ricardova teorija razloge specijalizacije i
razmjene trai u razliitoj produktivnosti
proizvodnih faktora.
2. Heckscher-Ohlinova teorija - razloge za
specijalizaciju i razmjenu vidi u razliitoj
relativnoj raspoloivosti proizvodnih faktora u
pojedinim zemljama.

10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Pretpostavke Ricardove teorije

komparativnih prednosti
Jedini proizvodni faktor u procesu proizvodnje je rad
Ukupna koliina rada u svakoj zemlji je fiksna i sve su jedinice rada
identine
Rad je savreno mobilan izmeu alternativnih proizvodnji unutar zemlje
Rad je potpuno nemobilan meu dravama (zato se plae razlikuju - razliita
proizvodnost rada)
Cijena proizvoda utvruje se na osnovi uloenog rada
Razina tehnologije je data i razlikuje se izmeu dvije zemlje
Postoji puna zaposlenost
Postoji savrena konkurencija na meunarodnom tritu
Zanemaruju se transportni trokovi
10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Ricardova teorija komparativnih

prednosti
Konstantni prinosi
Opadajui prinosi

10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Ponovimo..
to ako jedna zemlja ima apsolutnu prednost u proizvodnja oba dva dobra?
Odreujemo komparativne prednosti zemalja kroz usporedbu relativnih
produktivnosti rada u proizvodnji obaju dobara u dvije zemlje

10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Ricardova teorija komparativnih

prednosti - konstantni prinosi
Pretpostavimo da zemlja A raspolae s 10 jedinica rada L A=10, a
zemlja B s 20 jedinica rada LB=20.

Q/L

Zemlja A Zemlja B

10

Odredite maksimalnu koliinu proizvodnje dobara u obje

zemlje uvaavajui tehnika ogranienja proizvodnje!

10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Tehniko ogranienje proizvodnje

Ogranienje rada ovisi o:
1. Koliini raspoloivog rada
2. Koeficijentima utroka rada po jedinici proizvodnje
(input-output koeficijenti)
a * X+ a * Y L
LX

10/22/15

LY

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Mogua proizvodnja uz LA=10 i LB=20:

Q/L Zemlja A Zemlja B

Zemlja A Zemlja B

10

100

40

50

80

10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Krivulja proizvodnih mogunosti zemalja A i B

uz konstantne prinose
Y

Zemlja A

100

100

80

80

60

60

Zemlja B

Y1

Y1
Q2

40

Q2

40

Q1

Q1
20

20
X1
0

20
10/22/15

40

60

80

100 X

X1
0

20

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

40

60

80

100
X

Odnosi cijena (granina stopa

transformacije)
Koliko treba zemlja A smanjiti proizvodnju dobra Y da bi
se oslobodili proizvodni faktori za proizvodnju dodatne
jedinice dobra X.

y A 50 1 p x

x A 100 2 p y

to je sa zemljom B?

px
y B 80

2
p
xB 40
y
10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Autarkija i meunarodna razmjena

U autarkiji krivulja proizvodnih mogunosti predstavlja
ujedno i granicu maksimalne potronje dobara X i Y u svakoj
zemlji.
Meunarodna razmjena omoguuje da granica maksimalne
potronje bude izvan krivulje proizvodnih mogunosti.
Specijalizacija zemlje u proizvodnji dobra u kojem ima
komparativnu prednost mogua je ako je odnos razmjene
dobara u vanjskoj trgovini u intervalu odnosa cijena tih
dobara u svakoj zemlji.

10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Utjecaj meunarodne razmjene

na mogunost potronje
Zemlja A

Zemlja B

100

100

80

80
I2

60
I1
40

60

FA (50,50)

40

EA (40,30)

20

FB (50,30)
EB (30,20)

20

I2
I1

20
10/22/15

40

60

80

100 X

20

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

40

60

80

100
X

Utjecaj meunarodne razmjene

na mogunost potronje
Pretpostavimo da se prije razmjene u zemlji A proizvode i troe
koliine X i Y oznaene tokom E A gdje je XA=40 i YA=30.
Analogno tome, u zemlji B se proizvodi i troi 30 jedinica X i
20 jedinica Y oznaeno tokom EB.
Budui da zemlja A ima komparativnu prednost u dobru X, a
zemlja B u dobru Y, specijalizacijom u proizvodnji dobra u
kojem imaju komparativne prednosti mogue je da svaka
zemlja razmjenom ostvari veu potronju.
Nove toke potronje koje lee izvan krivulje transformacije
su FA i FB
10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Utjecaj meunarodne razmjene

na mogunost potronje
Pretpostavimo da odnos relativnih cijena dobara u
razmjeni iznosi jedan
Zemlja A e izvoziti 50 X, a zauzvrat uvoziti 50Y iz
zemlje B. Pri tome e troiti 50 X i 50Y.
Zemlja B e izvoziti 50Y, a zauzvrat uvoziti 50X. Pri
tome e troiti 50X i 30Y.
Uslijed razmjene poveala se potronja u obje zemlje
te je vea nego u situaciji autarkije
10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Odreivanje podruja autarkije i

razmjene
Podruje razmjene izmeu zemalja se prikazuje
pomou grafikona obostrano probitane razmjene
Da bi do razmjene dolo odnosi cijena meu
zemljama se moraju razlikovati
to je vea razlika u relativnim cijenama dobara u
dvije zemlje, vea je obostrano probitana razmjena
Ako se odnosi razmjene ne nalaze u intervalu
obostrano probitane razmjene zemlje e ostati u
stanju autarkije
10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Odreivanje podruja autarkije i razmjene

Y
(PX/PY ) B=2

zem
lje

au
tar
kij
e

pod
ru
je

0
10/22/15

ne e
a m j en
j
za zm
u
a
e
r
j
u ne
r
d ta
eA
j
l
Po obi
em
z
pr
e
kij
r
a
ut
a
e
j
u
r
pod
2

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

(PX/PY ) A=1/2

Autarkija i meunarodna razmjena

to bi se desilo kad bi odnosi cijena u zemljama A i
B bili jednaki?
Ako su relativne cijene dobara u dvije zemlje
jednake komparativne prednosti se ne mogu odrediti
i nee doi do razmjene.

10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Ukupna (svjetska) proizvodnja dobra X i Y

prije i poslije specijalizacije
:
Proizvodnja prije specijalizacije

Proizvodnja poslije specijalizacije

Ukupno

Ukupno

40

30

70

100

100

30

20

50

80

80

Zapaanje: Zemlja A prije specijalizacije u proizvodnji X koristi 4 jedinice rada, a u proizvodnji Y 6

jedinica rada, zemlja B u proizvodnji X koristi 15 jedinica rada, a u proizvodnji Y 5 jedinica rada.
10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Ricardova toka i toka inverzne

specijalizacije
F(100,80) Ricardova toka toka maksimalne svjetske
proizvodnje
I (40,50) toka inverzne specijalizacije
E (70,50) situacija autarkije
Uoava se da je Ricardova toka optimalno stanje dok je
stanje autarkije bolje od situacije inverzne specijalizacije.

10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Koristi od meunarodne razmjene

140
130 G
120

100
F (100,80)

80

60
I (40,50)
E (70,50)
40

20
H
0
10/22/15

20

40

60

80

100

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

120

140

Koristi od meunarodne razmjene

0G predstavlja ukupnu svjetsku proizvodnju dobra
Y dok 0H predstavlja ukupnu svjetsku proizvodnju
dobra X
GFH predstavlja krivulju proizvodnih mogunosti
zemalja u skladu s komparativnim prednostima,
dok GIH predstavlja krivulju proizvodnih
mogunosti zemalja uz obrnutu specijalizaciju

10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Ricardova teorija - opadajui prinosi

Zakon opadajuih prinosa poveanjem ulaganja
varijabilnog proizvodnog faktora njegova granina
produktivnost opada
GST raste - za proizvodnju dodatne jedinice dobra X
mora se sve vie smanjivati proizvodnja dobra Y
Krivulja proizvodnih mogunosti je konkavna prema
ishoditu

10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Ricardova teorija - opadajui prinosi

Proizvodnja je odreena tokom u kojoj je krivulja
odnosa cijena tangenta na krivulju proizvodnih
mogunosti
Da bi do razmjene dolo potrebno je da su odnosi
cijena razliiti
Specijalizacija u proizvodnji je nepotpuna odnosno ne
proizvodi se maksimalna koliina jednog dobra
Toke potronje lee iznad krivulje PPF pri emu obje
zemlje imaju koristi od razmjene
10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Krivulja transformacije kod opadajuih

prinosa
Y

Zemlja A

PX/PY=1

Zemlja B

100

100

80

80
FB

60

CA (50,60)

PX/PY=1/2

(20,70)

60
I2

EB
40

40

I1

EA

CB (60,30)

(35,50)

I1

(60,40)

20

I2

20

FA
(90,20)

PX/PY=2

20
10/22/15

40

60

80

100 X

20

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

40

60

PX/PY=1

80

100

Krivulja transformacije kod opadajuih

prinosa
Uz odnos cijena pX/pY=1/2 u zemlji A, proizvodnja se nalazi
u toki EA i iznosi 60 jedinica X i 40 jedinica Y.
Uz porast relativne cijene dobra X dolazi do promjene
optimalne koliine proizvodnje i vee proizvodnje dobra X
koja sada iznosi 90X i 20Y.
Uz odnos cijena pX/pY=2 u zemlji B, proizvodnja se nalazi
u toki EB i iznosi 35 jedinica X i 50 jedinica Y.
Uz porast relativne cijene dobra Y dolazi do promjene
optimalne koliine proizvodnje i vee proizvodnje dobra Y
koja sada iznosi 20X i 70Y.
10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Trokuti razmjene
veliina i struktura razmjene
Y

Zemlja B

Zemlja A

PX/PY=1

100

100

80

80

I1
FB

CA (50,60)
60

I2

(20,70)

60
I2

EB
40

EA

40

I1

(35,50)

CB (60,30)

(60,40)

20

20

FA

(90,20)
PX/PY=1

20
10/22/15

40

60

80

100 X

20

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

40

60

80

100

Trokuti razmjene
veliina i struktura razmjene
Odnos cijena koji je probitaan za obje zemlje u razmjeni
je jedan
Trokuti razmjene predstavljaju grafiki ukupne koristi od
razmjene
Razlikuju se dva efekta: efekt specijalizacije (poveanje
proizvodnje dobra u kojem imamo komparativnu prednost)
i efekt razmjene koji je predstavljen trokutima razmjene

10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Trokuti razmjene
veliina i struktura razmjene
Zemlja A razmjenjuje 40 dobara X za 40 dobara Y zemlje
B. Tada je njezina potronja odreena tokom CA pri emu
troi 50X i 60Y.
Zemlja B razmjenjuje 40 dobara Y za 40 dobara X zemlje
A. Tada je njezina potronja odreena tokom CB pri emu
troi 60X i 30Y.

10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Razmjerno rastui prinosi

Proizvodnja raste iznadproporcionalno ako se svi
inputi poveavaju proporcionalno
Vea podjela rada i specijalizacija poveavaju
produktivnost
Krivulje proizvodnih mogunosti je konveksna
prema ishoditu
Zemlje A i B mogu profitirati ak i ako su im
krivulje PPF i krivulje indiferencije jednake
10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

Razmjerno rastui prinosi

TY

Z2

Z1

Y
E

PX/PY
0
10/22/15

X
Ricardova teorija komparativnih
prednosti

TX

Razmjerno rastui prinosi

Zemlje A i B imaju jednake krivulje transformacije i
indiferencije, zato su im odnosi cijena u autarkiji
jednaki
Razlozi za postojanje rastuih prinosa se ogledaju u:
postojanje monopola, intra industrijska trgovina,
diferencijacija proizvodnje i ekonomija obujma.

10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti

10/22/15

Ricardova teorija komparativnih

prednosti