Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim

motorom

BAN; EMP 2007/08

Openito o pogonima sa serijski uzbuenim motorima

Istosmjerni EMP sa serijskim motorima su u tehnikoj prolosti bili

nezamjenljivi za primjenu u elektrinoj vui, zbog svojih prirodnih
karakteristika.

U novijoj tehnikoj praksi oni se zamjenjuju elektroniki reguliranim

nezavisno uzbuenim istosmjernim motorima.

Nove tehnologije u elektrinoj vui koriste asinkrone, ponekad sinkrone

motore, napajane iz elektronikih frekvencijskih pretvaraa. Asinkroni
pogoni dominiraju zbog jednostavnije konstrukcije, naroito u vui tramvaja.

Primjenu novih tehnologija vunih pogona omoguio je brzi razvitak

energetskih elektronikih pretvaraa.

Serijski uzbueni istosmjerni motor ostaje vrlo zanimljiv i upotrebljiv kao

univerzalni motor t.j. kolektorski motor koji moe raditi na istosmjernoj i na
izmjeninoj mrei. Ogromna mu je primjena u pogonima male snage za
iroku potronju.

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

Serijski uzbueni istosmjerni motor

U

I
Ri

Rp

Ra

a) Principna shema spoja serijski

uzbuenog motora

b) Opi oblik krivulje magnetiziranja serijski

uzbuenog motora

Ri - otpor uzbudnog namota,

Ra - otpor armature,
Rp - predotpor
Ukupni otpor: R= Ri + Ra + Rp
Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

Ovisnost momenta o struji serijskog motora

za nezasieno i zasieno stanje

Na nezasienom dijelu krivulje

magnetiziranja:
Mm = km
= k I
Mm = km k I2
Na zasienom dijelu krivulje
magnetiziranja:
= z + k I

Mm = km z I + km k I2
Na visokozasienom dijelu
krivulje magnetiziranja tok je:
= z = konst
a moment motora:
Mm = km z I = k I
Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

Vanjske karakteristike istosmjernog serijskog motora

Brzina vrtnje serijskog istosmjernog motora je

n=

E U Ia R
=
k e
k e

Struja armature Ia = I je istovremeno i struja uzbude. Na nezasienom dijelu

karakteristike magnetiziranja vrijedi:

= k I

M m = km I =

I=

k m k I 2

Mm
k m k

U ustaljenom (stacionarnom) stanju pogona je Mm = Mt a brzina n:

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

U I R
n=
=
k e k I

U
k e k

Mm
k m k

=
k e k

U
R

k e k
k
Mm
km

ke

Kod manjih optereenja momentna

je karakteristika hiperbola a kod
veih (zasienje) prelazi u pravac
jer tok z postaje konstantan.Ta je
karakteristika oblikom slina onoj
od nezavisno uzbuenog motora.

k ek

M m
= k e z
km k

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

n =

U
k e

M m R

k ek m z2
6

Usporedba karakteristika serijski uzbuenog i nezavisno uzbuenog istosmjernog

motora

1 nezavisno uzbueni
2 serijski uzbueni

Moment brzina vrtnje

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

Moment struja

za teretna vozila

za putnika vozila

Ovisnost vune sile o brzini vunog vozila

(vuni paso)

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

Regulacija brzine vrtnje pogona sa serijski uzbuenim motorom

Brzina vrtnje se moe regulirati (namjetati):

promjenom napona izvora napajanja,

dodavanjem predotpora,
entiranjem uzbudnog namota (smanjenje uzbudne struje-slabljenje
polja) i
entiranjem armaturnog namota.
Najjednostavnija promjena napona napajanja se moe ostvariti
serijskim i paralelnim prespajanjima vie motora.To je tipino u
elektrinoj vui.
Elektronikim energetskim pretvaraima se moe regulirati napon
napajanja.
Dodavanje predopora je jednostavno ali energetski neprihvatljivo
entiranje uzbudnog namota najee u vui

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

Ovisnost brzine vrtnje o naponu pri potencijalnom teretu

U1>U2>U3

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

10

P = konst.

Ovisnost brzine vrtnje o naponu EMP-a konstantne snage ostvarenog sa

serijski uzbuenim motorom

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

11

a) serijski spoj

b) serijsko-paralelni spoj

c) paralelni spoj

Prespajanje pri pokretanju vunog vozila s 4 serijski uzbuena motora

Pokretanje poinje sa sva 4 motora spojena u seriju. Maks. brzina kada su sva 4 motora spoje
na puni(nazivni napon)-paralelno.
Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

12

entiranje uzbude serijskog motora u svrhu regulacije brzine vunog

vozila

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

13

Utjecaj veliine predotpora, opora anta armature i anta uzbude na vanjske

karakteristike serijskog motora

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

14

Koenje pogona sa serijski uzbuenim istosmjernim motorima

a) nije mogue generatorski, brzina ne moe biti vea od n0 pobjeg

b) elektrodinamiko koenje na otpore mogue

samoubudnim konim spojem

nezavisnom uzbudom
c) protustrujno koenje

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

15

Spojna shema i mehanike karakteristike serijskog motora u nezavisnom konom spoju

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

16

R2=R1+Rd

(n)

R1
C

- Mt

-MB

Mt

Protustrujno koenje serijski uzbuenog motora reaktivni teret

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

17

Koenje serijskog motora dodavanjem predotpora potencijalni teret

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

18

Samouzbudni koni spojevi pogona s istosmjernim serijski uzbuenim motorom

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

19

Izmjenini kolektorski strojevi

Jednofazni kolektorski motori se masovno upotrebljavaju kao univerzalni

motori u irokoj potronji (kuanstvo, obrt, zdravstvo,...).To su serijski
uzbueni motori malih snaga (do 1500 W) i za relativno visoke brzine vrtnje
(do 20 000 r/min).

Drugo vano podruje primjene je eljeznika vua, prikljuak na

jednofazne mree 16 i 2/3 Hz ili 50 Hz. Snage ovih motora su do nekoliko
stotina kilovata, ovisno o zahtjevima vue.
Nove tehnologije elektrine vue ne koriste ove motore ali e se jo dugo
odrati na postojeim prugama zbog velikih uloenih sredstava.Zamjena su
regulirani asinkroni vuni pogoni.

Sve su karakteristike izmjeninih kolektorskih motora sline karakt.

istosmjernih motora. Teoretska su razmatranja dosta sloenija jer u
izmjeninom serijskom motoru postoji napon transformacije (okomito na
etkice) i napon rotacije.

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

20

Principni spoj jednofaznog serijskog

nadomjesna elektrina shema

izmjeninog motora

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

21

Fazorski i kruni dijagram struja i napona izmjeninog kolektorskog motora

Elektromotorni pogoni sa serijski uzbuenim motorom

22